Kadınİşçılerin İşçi Sağlığı İş Güvenliği Hakları

2

Çalışırken Hastalanmak, Sakat Kalmak, Ölmek İstemiyoruz

Dünyada ve Türkiye’de sayısız örnek iş cina-yetleri ve meslek hastalıklarının önemsiz gösterilmeye çalışıldığını, sıradanlaştırıldığı-nı hatta üstü örtülerek karartıldığını göste-riyor. Patronların doymak bilmez kâr hırsı yüzünden iş cinayetleri, meslek hastalıkları örtbas edilirken devlet de bu duruma göz yumuyor, kayıtsız kalıyor. Sağlığımızı, haya-tımızı, emeğimizi ve haklarımız savunmak için biz işçiler bu tabloyu değiştirmeliyiz.Kendi sorunlarımıza kendimiz sahip çıkma-lıyız.

3

ÇALIŞMA ACISI NEDİRBİLİYOR MUSUNUZ?

Çalışırken sağlığımızı hatta yaşamı-mızı kaybedebiliriz. Çünkü hayatımız, geleceğimiz maliyetlerden kaçmak için patronlar tarafından bilerek tehlikeye atılıyor. Canımız, sağlığımız, emeğimiz yağmalanıyor.

İşçi Sağlığı İş Güvenliği Kadın Meclisi Var Çünkü

İş kazaları ve meslek hastalıkları bütün emekçilerin sorunu olmakla beraber biz kadın işçiler eril çalışma dünyası ve eril çalışma ortamları yüzünden daha fazla risk

altındayız. Biz kadınlar hem evde hem işte çalışıyoruz. Hem evde hem işte çalışırken, çift mesai yaparken en çok sömürülen, en güvencesiz çalışan ve korunmasız kalanlar

da yine bizleriz. Bu sorunlarımızla baş etmek

için kadınlar olarak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği

Kadın Meclisi’nde bir araya geldik. Kadınların

sağlıksız, güvensiz ve güvencesiz çalıştırılma-

sına, çifte sömürünün derinleştirilmesine ve

kadın emeğinin değersizleştirilmesine karşı

herkesi dayanışmaya, örgütlenmeye ve birlik-

te mücadele etmeye çağırıyoruz.

?

4

BİLİYOR MUSUNUZ?Her yıl dünyada 270 Milyon iş kazası

oluyor. 160 Milyon işçi meslek hastalığı-na yakalanıyor. Uzmanlara göre iş kaza-larının yüzde 98’i, meslek hastalıklarının yüzde 100’ü önlenebilir. Bu nedenle iş kazalarına iş cinayeti deniyor.

?

2005 yılında, Bursa’da bir yatak fabrikasında çıkan yangında ikisi çocuk yaşta 5 kadın işçi yaşamını yitir-mişti. Hiç bir iş güvenliği önlemi olmayan fabrikada "güvenlik" gerekçesiyle gece vardiyasında çalışan işçi-lerin üstüne fabrika kapısının kilitlendiği ortaya çıktı.

5

BİLİYOR MUSUNUZ?Bu güne kadar işçi sınıfının mücadelesi

sonucu kazanılmış olan haklarımız var. İş Kanunu, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, yasa ve yönetmelikler işverenleri işçilerin sağlık ve güvenliğinden birinci derecede sorumlu tutmaktadır.

?

BİLİYOR MUSUNUZ?Her alanda olduğu gibi iş yerlerinde

de kadınlar ve LGBT’ler* ayrımcılığa, cinsiyet eşitsizliğine maruz kalıyor. Erkek egemenliği çalışma hayatında da hakim-dir. İş yerlerinde kadın işçilerin hakları daha fazla gasp ediliyor. Kadın işçilerin sağlığı ve güvenliği görmezden gelini-yor. Kriz bahanesiyle ilk işten atılan kadın oluyor. Kayıtsız, güvencesiz işler kadınla-ra kaldığı gibi biz sustukça sağlığımız ve hayatımız risk altına giriyor.

?

Lezbiyen, gey, biseksüel,trans bireyler

6

BİLİYOR MUSUNUZ?Kadınların iş hayatında kendilerine

yer açabilmek için herkesten daha fazla çalışması ve sorun çıkartmaması bekle-niyor. Hamilelik ve doğum yapma gibi kadın olmaktan kaynaklanan özelliklere sahip olan kadın işçiler, bu özgün şartlar nedeniyle yetersiz olmakla beraber, ya-salar tarafından korunabiliyorlar. Dolayı-sıyla bu konuda bazı haklarımız var. Ama kadınların işyerlerinde daha yoğun bir biçimde karşılaştıkları ve onları zaman zaman çalışma yaşamının dışına itebi-lecek şiddetteki mobbing, cinsel taciz, cinsel sataşma, gece vardiyaları sırasında ve işten dönerken karşılaştıkları tecavüz gibi toplumsal cinsiyet kökenli saldırıları bertaraf edebilecek sistemli bir yasal koruma hala yok.

?

BİLİYOR MUSUNUZ?Sağlıksız ve güvensiz koşullarda çalış-

maya hayır demek için haklarımızı öğren-meliyiz. Haklarımızı kullanmayız. Güçlü olmak için ise örgütlenmeli ve dayanış-malıyız.

?

7

üKadın işçiler gece vardiyalarında 7.5 saatten fazla çalıştırılamaz.

18 yaşını doldurmuş kadın çalışanların gece çalıştırılması durumunda uyulma-sı gereken kurallar var. Gece çalışacak kadın işçi 7.5 saatten fazla çalıştırılamaz, gece vardiyasında çalışacak kadın işçinin sağlık muayenesi işe başlamadan iş yeri hekimi tarafından yapılmalıdır. Gece var-diyasında çalışan kadın işçilerin evlerine bırakılma hakkı var.

Hamilelik ve Annelikten Doğan Haklarımız

8

ü

ü

Hamile ve emziren kadınlar gece var-diyasında çalıştırılamaz.

Kadın çalışanın hamilelik ve emzirme dönemlerinde gerek anne gerekse be-beği korunmalıdır. Bu nedenle alınması gereken iş güvenliği önlemleri daha fazladır. Kimyasal maddelerin yoğunluk-la kullanıldığı iş yerlerinde gebe ya da emziren kadın işçi kimyasallarla teması engellenmelidir.

Gebe çalışanın, ani darbelere, sarsıntı-ya, uzun süreli titreşime maruz kalacağı işlerde ve iş makinelerinde çalıştırılmaları yasaktır.

Gebe çalışanın çalıştığı yerdeki gü-rültü seviyesinin, en düşük maruziyet etkin değeri olan 80 dB(A) yı geçmemesi sağlanır. Eğer gürültü seviyesi düşürüle-miyorsa çalışanın yeri değiştirilir.

9

üDoğum izni 16 haftadır.Anne adayları doğumlarına 8 hafta

kalınca ve doğumdan sonra 8 hafta yasal olarak ücretli izne ayrılıyorlar. Doğuma üç hafta kalana kadar isterlerse ve doktor raporu ile onaylanırsa çalışmaya devam edip, kullanmadıkları beş haftayı doğum sonrasına aktarabiliyorlar. Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzir-meleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılaca-ğını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır. Hamilelik sü-resince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir.

Belediye sınırları dışındaki her türlü işyeri işverenleri ile belediye sınırları içinde olmakla beraber, posta değişim saatlerinde toplu taşıma araçları ile gidip gelme zorluğu bulunan işyeri işverenleri, gece postalarında çalıştıracakları kadın çalışanları, sağlayacakları uygun araçlarla ikametgâhlarına en yakın merkezden, iş-yerine götürüp getirmekle yükümlüdür.

10

PSİKOLOJİK ŞİDDET, YILDIRMA (MOBBİNG), CİNSEL TACİZ

Mobbing psikolojik şiddet, baskı, kuşatma, taciz, rahatsız etme veya sıkıntı vermek anlamlarına gelir. Mobbing yapılması; İşçiye uzun süreli, siste-matik olarak gerçekleştirilen yıldırma, psikolojik şiddet uygulanmasıdır. Patron, idari amir, usta ya da başka bir işçi tarafından yapılabiliyor. Fakat işyerlerinde kadına yönelik mobbing ve cinsel tacizde, o iş yerinde bulunan sınıfsal bazlı iktidar odaklarının yanı sıra toplumsal cinsiyet kaynaklı ik-tidar odaklarını da gözden kaçırmamak gerekiyor.

Taciz; ırk, etnik köken, din, cinsel tercih, cinsi-yet ve kişisel özelliklere yönelik, kişi ya da kişileri küçük düşürücü, güç kullanımı içeren veya içer-meyen her türlü görsel/sözel veya fiziksel davranış taciz tanımına girer.

Çünkü taciz ve mobbing suçtur. Biz kadın işçiler taciz ve mobinge karşı sessiz kalmayarak hakkımı-zı aramalıyız. Yalnız değilsiniz. Taciz ve mobbinge uğradığınızda, sendikanıza, kadın örgütlerine başvurun!

11

TCK’nun 105. maddesinde; bir kimseyi cinsel amaçlı olarak taciz eden kişi hakkında mağdurun şikayeti üzerine üç aydan, iki yıla kadar hapis cezasına veya adli para cezasına hükmolunacağı, yazılıdır.

2005’te yürürlüğe giren TCK ‘nın 105’Maddesi-nin 2. fıkrasında yapılan düzenleme ile işyerinde gerçekleşen cinsel taciz eylemi hiyerarşiden ve güç eşitsizliğinden dolayı nüfuzu kötüye kul-lanmak kapsamında değerlendiriliyor ve aynı iş yerinde çalışmanın getirdiği rahatlıkta gözönün-de bulundurularak cinsel tacize verilen ceza yarı oranında artırılıyor.

4857 Sayılı iş Kanunun 24. maddesi uyarınca İşçinin haklı nedenle fesih hakkı doğuyor “ İşvere-nin, işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak, şekilde sözler söylemesi, davranışlarda bulunması” maddesi de aynı biçim-de hem mobbing hem de cinsel taciz vakalarında, kullanılabilir bir madde. Fakat, bu tazminat hakkı doğururken, işçinin işten vazgeçmesini dayattı-ğından kullanışlı olduğu söylenemez.

12

ü

ü

Babalara da süt izni istiyoruz. Çünkü mevcut haklar yetersiz ve çoğu kadınlar aleyhine düzenlenmiştir. Haklarımızı genişletmek için sesimizi

Doğumdan önce ve doğumdan sonra yasal ücretli izin süresi artırılmalı, doğum izinleri aktif izinler olmalıdır. Doğumdan sonra devredilemez ve aktif ebeveyn izni verilmelidir.

Biz kadınlar diyoruz ki;

13

ü

ü

Hem evde, hem işte çalışıyoruz. Yıp-ranma payı, erken emeklilik istiyoruz.

Kadın işçiler iş yerlerinde cinsel taciz riskiyle yüz yüzedirler. Pek çok durum-da cinsel taciz şikayeti için yönetime başvuran kadın işçi işten atılırken, tacizi yapan erkeğe hiç bir yaptırım uygulan-mıyor. Böyle durumlarda patron tacizciyi koruyarak suç işliyor. Şiddet, cinsel taciz, cinsel sataşma, mobbing gibi suçlarda kadının beyanı esas alınmalı ve soruş-turma süreci bu beyan üzerine hemen başlatılmalıdır. Bu tür durumlarda karşı taraf aksini ispat etmekle, yükümlüdür.

14

İş Kazası Geçirdim Ne Yapmalıyım ?1. İşçinin sağlığı ile ilgili gerekli

işlemler derhal yapılmalıdır (ilk yardım bilenlerce ilk yardım yapılmalı ve derhal 112 çağrılmalı, en kısa sürede hastaneye nakli sağlanmalı)

2. İş kazası bağlı olunan kolluk birimi-ne (polis, jandarma) bildirilmeli, en geç altı ay içinde şikayette bulunulmalıdır

3. İşyeri tarafından kaza raporu dü-zenlenmelidir. İşyeri kaza raporunda iki adet tanık beyanı olmalıdır.

4. İş kazası kazadan üç gün içinde iş-veren tarafından SGK’ya bildirilir. SGK’ya bağlı müfettişler kaza mahalline gelerek olayın iş kazası olup olmadığını araştırır.

5. İşveren tarafından bildirim ya-pılmazsa, kaza geçiren işçi veya işçinin ölmesi halinde ailesi de bir dilekçe ile SGK’ya şikayette bulunabilir. Şikayet dilekçeleri SGK’ya verilirken evrak kayıt numarası mutlaka alınmalıdır.

?

15

İş Kazası Geçirdim Haklarım Nelerdir ?İş kazası geçiren işçi, bu kaza neti-

cesinde işgücünü kaybetmiş olabilir. Bunun yanı sıra iş kazası geçiren işçi bir uzvunu (el, kol, bacak) kaybetmiş veya ölmüş de olabilir. Bu halde işçi, iş kazası neticesinde bir hak kaybına uğramış olacak ve bu hak kaybının giderilme-si gerekecektir. Peki, iş kazası geçiren işçinin SGK tarafından sağlanan hakları nelerdir?

İş kazası halinde işçinin SGK tarafından sağlanan hakları şunlardır:

1. Geçici iş göremezlik ödeneği veril-mesi,

2. Ölen işçinin hak sahiplerine öde-nek bağlanması,

3. Ölen işçi için cenaze ödeneği veril-mesi,

4. Gelir bağlanan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi.

?

16

Meslek hastalığı nedir? Nasıl tespit edilebilir?

Meslek hastalığı işyeri ortamında bulu-nan nedenlere bağlı olarak ya da işe bağlı nedenlerden meydana gelen hastalıkların ortak adıdır. İş yerimizde, işimizi yaparken, sağlığımızı tehlikeye atan maddelere ma-ruz kaldığımızda ya da fiziksel risk etken-lerine maruz kaldığımızda meydana gelir.

Yıllar sonra ortaya çıktığı için meslek hastalıkları daha kolay gözden kaçırılabi-liyor. Çalışırken hastalık belirtileri ortaya çıkmadığından riskler önemsenmeye-biliyor. Zamanla etkisi ortaya çıktığı için meslek hastalığına karşı uyanık olmalıyız. Çalışma koşullarımız ve iş yerinde soludu-ğumuz kimyasallar, benzen, toluen gibi çözücüler, silika, kum, asbest gibi öldü-rücü tozlar, maruz kaldığımız radyasyon ya da gürültü sinsi bir şekilde yavaş yavaş sağlığımızı elimizden alabilir.

?

İş Kazası Geçirdim İşverene Karşı Dava Açabilir miyim?

İş kazası geçiren işçi, işgücü kaybı oranı doğrultusunda maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Bunun yanı sıra işçinin iş kazası neticesinde ölmesi halinde manevi tazminat davası da açıla-bilir. Ölen işçinin mirasçıları davayı açma hakkına sahiptir. Bu şekilde iş kazası sebebiyle uğranılan zarar maddi manevi olarak tazmin edilebilir.

?

17

Meslek Hastalığı Şüphesi Olan Sigor-talı Nereye Başvurmalı?

İlinizde bulunan sosyal güvenlik il/merkez müdürlüğüne başvurarak meslek hastalığı tespit işlemlerinizi başlatabilir-siniz. Meslek hastalığı iş yeri hekimi ya da sağlık sunucuları tarafından tespit edilerek, çalışan ya da emekli hasta (gü-vencesiz çalışmışsa sendikadan yardım alınmalıdır); tanı konmak üzere Meslek Hastalıkları Hastanelerine, Üniversite Hastanelerine ya da Eğitim ve Araştırma Hastanelerine sevk edilir. Bu hastaneler-de tanı konur. Tanı konulan meslek has-talığı 10 gün içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) İl Müdürlüğüne bildirilir.

?

18

2013 yılında iş cinayetlerinde

En az 55 çocuk işçi yaşamını yitirdi

En az 103 Kadın işçi yaşamını yitirdi

Toplamda en az 1235 işçi yaşamını

Çalışma düzenini sorgulayalım Çalışanlar olarak çalışma yaşamımızda

, çevremizde olup biteni sorgulamamız gerekiyor. Sağlığımızı, güvenliğimizi “nasıl olsa tehlikeye atmazlar” ya da “tehlikeye atmalarına devlet izin vermez” diyerek patronlara veya devlete havale edemeyiz. İş yerlerimizde ve çevremizde sağlık ve güvenlik şartlarının yerine getirilmesi için işçiler olarak ağırlığımızı koymalıyız. Hakla-rımızı öğrenmek, genişletmek hayatımıza, geleceğimize işçi dayanışması ile sahip çıkmak zorundayız. Aksi halde iş bulmak, işe girmek, çalışmak, ölümle randevulaş-mak da olabilir.

19

BİZ Kadınlar... Bedenimizin ve emeğimizin sömürülme-

sine hayır diyoruz.

Çalışma yaşamındaki haklarımızı koruma-ya yönelik tüm yasaların toplumsal cinsiyet esası gözetilerek yeniden düzenlenmesini istiyoruz...

Kadınları ve kadın meslek hastalıklarını kapsayan bir İşçi sağlığı ve İş Güvenliği Yasası İstiyoruz.

Hamilelik ve doğumdan kaynaklanan haklar yetmez... İşyeri toplu sözleşmelerin-de, işkolu ve ülke bazındaki çerçeve sözleş-

melerde kadın meslek hastalıklarına dair madde-ler konulmasını istiyoruz.

İnsan onuruna yakışır bir şekilde güven-celi ve sağlıklı bir işte çalışmak istiyoruz.

Meryem Yörük, Nesrin Çakır, Derya Şahin, Emine Coşkun,

Gaye Dursun, Emine Tıraş, Şükran Çelik, Ayfer Toprak, ,

Melek Yoldaş, Nuray Gedik, Figen Budak, Pervil Çetin,

Hediye Kutlu, Firdevs Çelik, Pınar Akbaş, Emel Karako-

zak, Elmas Eren, Seyhan Aksarı, Lütfiye Şabulak, Nazlı

Gülfer, Hülya Yeltekin, Nermin Yeltekin, Hatice Fidan,

Serpil Avcı, Nesrin Ağaçdelen, Emine Hatun Çöl, Hacer

Yıldız, Nurcan A., Emine Olmaz, Resmiye Güleryüz, Fat-

ma Özkan, Aynur Tosun, Ayşe Göçer, Ümran İlgin, Nai-

me Katmadze, Esma Bağcı, Şifa Bağcı, Rabia Cirik, Ayşe

Cirik, Nadiya Berkel, Aysu Topbaş, Birsen Yumurtacı,

Kader Yalçın, Oya Korkan, Fernaz Altınok, Oya Korkan,

Fernaz Altınok, Zeliha Sevim, Mevliye Ölmez, Ümmühan

Sapmaz, Dilber Karaçam, Aslı Oruç, Narin Onay, Fatma

Süt, Medine Turan, Remziye Acar, Remziye Yılmaz, Son-

gül Yılmaz, Zahide Atik, Salime Uluer, Zeynep Ünsal, Yıl-

dız Özelçi, Ümran Saçan, Yonca Akkuş, Berivan Sönmez,

Sevtap Elmas, Halime Kadıkmak, Nihal Çetin Şimşek,

Hacer Şancı, Tuğba Özlen, Zeynep Aybüke Baraş, Nilüfer

Korku, Günaydın Çankaya, Sibel Karakaya, Elif Burhan,

Fadime Gök… Meryem Yörük, Nesrin Çakır, Derya Şahin,

Emine Coşkun, Gaye Dursun, Emine Tıraş, Şükran Çelik,

Ayfer Toprak, , Melek Yoldaş, Nuray Gedik, Figen Budak,

Pervil Çetin, Hediye Kutlu, Firdevs Çelik, Pınar Akbaş,

Emel Karakozak, Elmas Eren, Seyhan Aksarı, Lütfiye

Şabulak, Nazlı Gülfer, Hülya Yeltekin, Nermin Yeltekin,

Hatice Fidan, Serpil Avcı, Nesrin Ağaçdelen, Emine Ha-

tun Çöl, Hacer Yıldız, Nurcan A., Emine Olmaz, Resmiye

Güleryüz, Fatma Özkan, Aynur Tosun, Ayşe Göçer, Ümran

İlgin, Naime Katmadze, Esma Bağcı, Şifa Bağcı, Rabia Ci-

rik, Ayşe Cirik, Nadiya Berkel, Aysu Topbaş, Birsen Yu-

murtacı, Kader Yalçın, Oya Korkan, Fernaz Altınok, Oya

Korkan, Fernaz Altınok, Zeliha Sevim, Mevliye Ölmez,

Ümmühan Sapmaz, Dilber Karaçam, Aslı Oruç, Narin

Onay, Fatma Süt, Medine Turan, Remziye Acar, Remziye

Yılmaz, Songül Yılmaz, Zahide Atik, Salime Uluer, Zeynep

Ünsal, Yıldız Özelçi, Ümran Saçan, Yonca Akkuş, Berivan

Sönmez, Sevtap Elmas, Halime Kadıkmak, Nihal Çetin

Şimşek, Hacer Şancı, Tuğba Özlen, Zeynep Aybüke Ba-

raş, Nilüfer Korku, Günaydın Çankaya, Sibel Karakaya,

İŞÇİ SAğLIğI VE İŞ GüVENLİğİ KADIN MECLİSİ

Bir strafor fabrikasında prese skışarak feci şekilde can veren Satiye Gür’ün ve iş cinayetlerinde yitirdiğimiz canların anısına...