CAP. IV. - DE TUTELA ET TESTAMENTlS. - DUB. l.

CAPUT IV.

De Tutela et Testamentis.

DUBIUM I.

Quid sìt Tutela et Curatela.

319

917. Quibus detur tutor, et quibus curator. - 918. Ad çuae teneantur tutores et curatores. ­An pupilli et minores possint se naturaliter obligare sine consensu tutorum, etc. (Videinfra verso 6. Pupillus).

Tutela etcuratela,quid,

Tute! etcurator, inquo diffe­rant,

Obligatio­nes tutorise t curate­rìs,

917. - « Resp. Sunt quasi contractus," quibus tutor et curator, ad procuranda«bona et commoda minorum cujuscum­" que sexus, qui vel parente carent, vele sub ejus potestate constituti non sunt,« obligatur ex justitia, perinde ac si exe: contractu ea obligatio suscepta fuisset;« supplente nimirum lege vel magistratu« vim contractus.

« Differunt tutor et curator, quod tutor«solum datur impuberibus, etiam invitis.« Et prìncipaliter datur personis, ut curet«earum educationem et institutionem;« secundarìo vero datur etiam bonis illa­«rum respectu omnìum negotiorum. ­« Curator vero datur minoribus, postan­« nos expletos pubertatis, usque ad an­« num 25 completum; nec communi jure« datur invitis, nisi in certis casibus, et« datur principaliter rebus minorum, se­- cuadarìo personis.

« Unde, pro directione in foro conscìen­« tiae, ex jure tum naturali tum positivo« communi, resolves ex Laymann et Tan­« ner l, Bonacìna 2:

918. - « l°. Tutores, sive sint testamen­« tarli, hoc est relicti ex testamento aut« codicillo patris; sive sint dativi, hoc est« constituti a judice aut magistratu; sive«sint legitimi, hoc est praescripti a lege« (qualis prae caeteris est mater, si velit,« et promittat se non transituram ad alias«nuptias, quìn prius tutelam abdìcet, et« ratìonem reddat: déìn avia et consan­«guinei proximiores idonei) tenentur, uti

Lay",., Iib, 3, tr, 4, de Pactis et Contract., cap. 9. ­1 Theol. schotast., tomo 3, in 2~m 2uc, disp. 4, qu. 7, dub, lO.- 2 Disp, 3, de Contract., qu, 19. - S Tom. 3, in 2nm 21"1,

« et curatores, jurare se fideliter officium« suum facturos, ac fidejussorem dare,- rem minoris salvam et integram resti­« tuendam. Et universim tacite omnia eo­«rum bona sunt hypothecata minori: ita«ut ad quemcumque pervenerint, possit« illa minor sibi vendicare, ut sibi satisfiat,« si quid illorum culpa est passus. - Vide« Tanner 3, Laymann 4, Bonacina 5.

«2°. Bona minorum tenetur tutor vel« curator administrare ea cura quam di­«ligens paterfamilias propriis suis rebus« adhiberet, tam impediendo et praeca­« vendo damna, quam procurando com­« moda et lucra mìnorìs; alìoquì damnume: et defectus congrui lucri ipsi ìmputabì­« tur, et tenebitur etiam in conscientia ad« restìtutìonem. - Vide supra, Lzò. II,«tract. 3, cap. 2, dub. 3, resp, VL

« 3°.Bona immobìlia minorum, aut alia« pretiosa quae possunt servarì, non pos­«sunt alienari, saltem sine judicis de­- creto ". - [Sicut neque mobilia quaeservari possunt, etsi adsìt consensus tu­toris. Salmant, 6].

« 4°.Tutori aut curatori, et personis ei« subjectis, nihil licet emere, sìve per se« sive per alium, ex ullis bonis minoris,« quamdiu illi tales sunt: nisi cum aucto­« ritate judicis, aut cum ejus decreto bona«pupillorum publice, per juratum vendi­«torem omnìbus venalia exponuntur.

«5°. Sìne decreto judicis non potest« minor remittere, vel renuntiare haere­« ditati , legatis, fideicommissis aliisque

disp.4, qu. 7, dub.10, n. 272, 273, V7 et VB. - • Lib, 3, tr, 4,de Pactis et Contract., cap. 9, num, 3. - 'Disp. 3, qu, 19,punct, 2 et seqq, - e Tr. 14, de Contract., cap. 1, n.4O.

,ACLUS qui­bus mino­res et pu­pilli interodìcuntur,

320 LID. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. CAP. IV. - DE TUTELA ET TESTAMENTIS. - DUB. I. 321

Po.ssuntse obligarecirca bonacastrensia.

Circa im­mobilia nonpossunt si­ne judice.

Cìrca mo­bilia requi­ritur con­sensus tuto­riso

Contra­hens cumtutore circamobilia nonobligatur

naturaliter.

Curatoret t u t o r ,quando ra­tionem red­d e r e t e­neantur,

Accipiensdona a mi­nore, quan­do tencarurrestituerc.

Qui no­queant essetutores ve!curatores,

Sancb., de Matrìm., Iib, 6, disp. 38, n. 20, i. f. - Regin.) lib. 25,n.15t. - 6 Disp. 3, de Contract., qu.l, punct. ult. -Molina,disp.277, n. 5. - Lugo, disp. 23, sect. lO, n. 143. - Trull.,lib.7, cap. 17, dub.8, n.3. - , Part.8, tr.6, resol.4 et 7.

« usque ad annum 25 expletum; et si litem« habeat, tenetur ad eam sumere curato­« rem, exceptis tamen causis spiritualibus.« Quod si curatore careat, valent acta per« illos, Ha tamen ut si laesi sint, restituan­e: tur in integrum. - Vide auctores cita­e tos, et Bonacina 6.

«8°. Etsi minores sine curatorum au­« ctoritate donare non possint, nisi quae« ejus conditionis adolescentes donare so­e lent (in iis enim praesumitur tacitus con­« sensus curatoris): qui tamen dona ab iis« accepit non tenetur restituere, nisi repe­« tantur legitime; quia probabile est va­« lere naturaliter, tametsì non civiliter.­« Molina, Lugo, Trullench, Diana 7.

« 9°. Tenentur curatores et tutores sin­«gulis annis administrationis rationem« reddere: ubì, si quis deses aut noxius« reperiatur, amovendus est imposita sa­«tisfactione, aliusque subrogandus.

« 10°. Si tutor vel curator, post ratio­e nes officii redditas, fidelis deprebensus«fuerit, debetur ei praemìum: quod qui­- busdam locis est vigesima pars redi­« tuum bonorum omnìum minoris, in aliis« autem decima parso

« 11°. Porro, qui non possint esse tuto­«l'es et curatores, et qui a tutela et cura­«tela excusentur, ne ìis imponi possint,

(Cod. 1300); et Germanico (Cod. 107-113), minornullam potest civilem obligationem contra­here; ideoque potest rescindere contractum,quin se laesum fuisse probare teneatur. ­Rescissionem petere possunttum administra­tor bonorum .minoris, tum ipse minor, tumejus haeredes; minime vero illi qui cum mi­nore contraxerunt. - A rescissionisbeneficioexc1uditur minor qui se fraudulenter majo­rem asseruit; vel qui major factus approbavitcontractum a se minore initum (Gall. 1310;Ital.1305; Austr. 866; Hz·span.1302; Germ.109).~ Praeterea, tenetur ad restitutionem,si con·trahendo alios deceperit, vel damnificaverit.Ita ex omni jure. In Germania tamen parsquae cum minore contraxit, quandiu consen·sus necessarius datus non fuerit, a contracturesilire potest, si consensus defectum vel mi­norennitatem ignoraverit (Cod. 108). - In va·riis locis (Gall. 1312; Ital. 1307-1309; Hispan.1304, 1314), viget juris dispositio, ut in casurescissionis minor non teneatur rem acceptam

21s. ALPHONSI, Opera moralia. - Tom. Il.

Dicastillus, etc., apud Salmant."; et vo­cant probabilem Sancbez 2 et Diana 3. ­

Ratio, quia ex lege Quod pupt"llus 41,ff. de condo indeb., et ex lege Pupt"llus 58,La1. 59], ff. de obl. et act., expresse negatur,pupillum naturaliter obligari; et praecisein dieta lege 58, sic dicitur: PuptUus mu­tuam pecuniam accipiendo, ne quùlemjurenaturalt' oblt"gatur. Sed haec ratio nonvidetur firma; nam ibi casus est de pu­pillo infante, ut exponit Glossa. Unde aliaGlossa in dictam legoNovatt'o ait tam reo.latam legem PuptUus quam alias, tantumde pupillo infante intelligendas esse. ­Hinc prima sententia verior mihi videtur.

Caeterum probabilissimum est quodpupillus non teneatur solvere quod pro­misit; ut tenet Lugo' cum Soto o, Mo­lina d), Covarruvias o, etc. Et probabileputant Salmant. 5 cum Sanchez, Reginal­do, etc. «), - Ratio, quia cui competit actioad repetendum, competìt etìam exceptioad retinendum, ex lege 8, ff. de do/t'ma/t'except., et ex reg.jurt's 71 t'n 60 , ubi: Quiad agendum admt'ttt'tur, est ad exdpt"en­dum multo magis admittendus. Vide dietan. 890, V. Ratz'o.

« 7°. Eadem est ratio minoris, si cura­« torem habeat: quem, si semel suscepe­« rit, tenetur uu subesse jure communi

Dtcast., Iib. 2, tre 3, disp.}, dub.14, nume 283... 1 Tr. 14,cap. 1, n. 44. - • De Matr., lib. 6, disp. 88, n. 20, i. f. ­3 Parto 3, tre 5, resol. 44. - Glossa, in lego Novatio,) adv. Promiserit. - • Disp.22, n.300. - , Loc. cit., n. 47••

d) Auctores isti a Lugo citantur, non qui·dem pro casu de quo hic agitur, sed pro aliosimili, de quo ibidem tractat Lugo: «Item,ait Lugo, in simili casu de debente pecuniamludoamissam[possesciI. petentinegari],quamsi solvisset, posset in judiciorepetere docent...Sotus, Covarr., Molina .; quod utique tenentSotus, de Just.et Jure, lib. 4, qu. 5, art. 2,V. Unumautem; Molina, dz·sp. 515, n. 8;Covarruvias, in Reg. Peccatum, parto 2, §4,n. 8, v. Sed et semota.

e) Si minor, praetermissis conditionibusquas lex apposuit, contraxerit, contractus estrescindibilis, et judex potest decernere resti­tutionem in integrum; sed non est ubiqueeadem de hac re legis dispositio. - In jureGallico (Cod. 1305) et Anglico conceditur mi­nori rescissio, non ad libitum, sed tantumsi ex contractu sine debita assistentia initolaesus fuerit, ex adagio: « Minor restituiturnon ut minor, sed ut laesus •. fu jure Italico(Cod. 1303); Austrt'aco (Cod. 865); Hispanico

Idem estde minorereepectu cu­raecris.

Prior opi­nio S. Do­c t o r i ve­rior.

Pupillusnon tenetursojvere pro­missum,

Juxta a·!ios non o­bligatur.

Pubertà­tiproximuscontrahenscum extra­neìs, juxtaalios obliogatur natu­raliter.

disp, 1, punct.4J § 4, n.9. - U Loc. cit., n.45. - NavQY.,Consil., Iib. 4, de desponsat. impuber., consil. 4, n. 11••Regtn., lib. 25, n. 149. - Fitt., tr. 33, num. 43. - Rebel.,parto 2, lib. 1, qu. 8, n. Z7. - Tann., tom.3, disp. 4, qu. 6,dub. Il, n. 310. - Diana, part.3, tr. 5, resol. 44. - lO Lot.cit., num. 45. - 16 Disp. 3, de Contract., qu. 1, punct. 5,num.7.

per legem civilem,quae aliquem contractumprohibeat eique resistat, tolli obligationemetiam naturalem.

c) Bafiez et Rodriguez citantur quidemhic a Salmant.; sed nec Bafiez, ùz 2a.n 2 ae,qu. 32, art. 7; nec Rodriguez, Sum., parto1,cap. 188, (al.189), n. 1 et 3, hanc sententiamtuentur.

Pariter idem communiter traditur a docto­ribus, si pupillus non sit pubertati proxì­mus ; ut docent Sanchez 6, Lugo 7 et Sal­mant.é; et patet ex lege Pupillus 58[al. 59], ff. de oblt"gat. et action.

Si vero pupillus st''! pubertaft' proxi­mus, et contrahat cum extraneis, hic quae­ritur: an maneat natura/t'ter oblt"gatus?

Prima sententia affìrmat; et hanc te­nent Lugo 9, Lessius l0, Sanchez 11, Lay­mann 19, PaIaus 18; et Salmant. 14 cum Na­varro, Reginaldo, Filliuccio, Rebello, Tan­ner et Diana. - Ratio la istorum: quiafidejussor pupilli remanet civiliter et natu­raliter obligatus j ex communì sententia,ut asserunt Salmant. 15, ex lege fin. ff. dejurejur., et lege Marcellus 25, ff. de fide­jussor. Ergo, si fidejussor (arguunt) jamobligatur, etìam pupillus obligatus intel­ligi debet; nam, deficiente obligationeprincipalis, deficere debet etiam obligatiofidejussoris, ut docet communìs sententia,ex lege Cum lex 46, ff. de fidejussor. Sedhaec ratio non satis evincit, quia probatnimis; probat enim quod pupillus etiamciviliter teneatur. - Ratio potior est: quiaex lege Novatt"o, ff~ de novatt"on.,babeturpupillum obligari naturaliter, si promittitsine auctoritate tutoris; cum in praefatalege dicantur creditores esse satìsfacien­di a), dummodo sequens oblt"gatt"o aut dvt:titer teneat, aut naturalt'ter, ut puta, sipupt'llus sine tutort"s auctort'tate promt:'seri!.

Secunda vero sententia negat, pupil­lum vel minorem remanere naturaliterobligatum. Et banc tenent Bonacina 16 j

item Covarruvias b), Bai'iezc), Rodriguez C) ,

«juribus sìbi acquisitis. Si tamen religio­« nem ingressus sit, potest bona alienare j

e quia moritur quasi.«6°. Pupillus dum infans est, hoc est

« minor septennio, vel infantiae proximus« (ita ut, si masculus est, non expleverit« annum decimum cum dimidio; si femina,e: nonum cum dìmìdìo), nihil per se effì­e cere potest, quo ullo modo vel alteri« obligetur, vel alìum sibi obliget. At pu­«bertati proxìmus obligare quìdem sibi«potest alium, sed non se alteri, saltem« cìvìliter. - Sanchez I, Lessius 9, Lay-e mann s s.

Certum est l°. Quod minor aut pupil­lus, etiam sine consensu tutoris vel cura­toris, possunt se obligare circa bona ca­strensia, vel quasi castrensia; quia de hisliberam administrationem habent. - VideSalmant.s,

Certum est 2°. Quod non possunt seobligare circa bona ìmmobìlìa sine judicisauctoritate, ex lege Lex quae 22, C. deadmint"str. tut., quia jus omnìno irritat

, ipsorum conventiones, ut habetur in legeSt' ad resolvendam 7, C. de praedt't"s etalti"s reb. minor.

3°. Circa autem mobt7ia nequeunt seobligare, saltem civiliter, sine consensututoris vel curatoris. - Salmant.",

Sed quaestio est: anpupillusvel mt'nor,circa praedicta bona mobilia, sicontrahantst'ne auctort"tate tutort"s vel curatort's, re­maneant naturaliter oblt"gaft"? - Certumest quod si pupillus aut minor contrahantcum tutore vel curatore, minime obligan­tur, ex lege Non lù:et, ff. de contrah. empt.,et lege Pupillus, ff. de auct. et cons. tutor.

1 De Matrim., lib.6, disp.88, n.4. - • Cap. 17, n. 61.- 3 Lib. 3, tr. 4, cap. 9, n. 7 et 8. - • Tr. 14, de Contract.,cap. l, n. 39. - • Lot. cit., n. 41. - • De Matrim., lib. 6,disp. 88, n. 24. - , Disp. 22, n. 286 et 293. - • Loc. cit.,n. 42. - Lex PujJjllus, de oblig. et act., juncta glossa. ­9 Loc. cit., num. 288. - lO Cap. 17, Dum. 61. - 11 Loc. cit.,num. 21 et 24. -" Lib. 3, tr. 4, cap. 9, num. 7. - 13 Tr. 32,

918. - a) Lex Novatio loquitur de quacum­que obligatione: «Qualiscumque igitur, inquit,obligatio sit, quae praecessit, novari verbispotest,dummodo, etc." ut habetur apud S.Al·phonsum.

b) Covarruvias, in cap. Quamvispactum,parto 2, § 4, n. 7 et 8, piane concordat, etside pupilloin terminis non loquatur; dicitenim

322 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. CAP. 1V. - DE TUTELA ET TESTAMENTIS. - DUB. II. 323

DUBIUM II.

Quìd et quotuplex sit Testamentum.

919. Quid sit testamentum, De requisitis ad codicillum, et quid importet elausula codìcil­laris. - 920. Quotuplex est testamentum. - 921. Ex quibus capitibus testamentum estnullum. - 922. Quid, si desint solemnitates , et sit testamentum ad pias causas. ­923. Quid} si constet haeredi voluntas testatoris, - 924. Quid, si non constet; an ipseteneatur credere uni testi. Et an testamentum nullum valeat quoad legata pia. ­925. Quid} si testamentum factum sit ab hominibus rusticanis. - 926. Quid} si tem­pore pestis. - m. An testamentum sine solemnitatibus obliget in conseientia. ­928. Vide aùos casus. - 929. Quid de testamento clericorum, novitiorum et militusn.- 930. Dub. 1. An legatum relz'ctum virgini, ut nubat, possit ei dari} si fiat reli­gz·osa. - Dub. 2. An legatum relictum eivibus loei possù dari extraneis. - Dub. 3. Anlegatum relictum orphanis possit darz' eis qui parentes habent inutiles. - Dub. 4. Anlegatum relictum puellis ut nubant, possz't dari eis quae sine dote jam nupserz'nt. ­Dub. 5. An legatum relictum puellz's nupturz's} possz't darz' vz'duz's ut iterum nubant.- .Dub. 6. An legatum relz'ctum 'i)z'rgz'nibus nubendis possit dari virgini corruptae. ­Dub. 7. An legatum relictum puellae ut remaneat virgo, debeatur ei si nubat. ­Dub. 8. An legatum relictum puellae ut nubat , transeat ad ejus haeredes si antenuptias moriatur. - Dub. 9. An legatum relictum pro fabrica ecciesiaepossit expendiz'n alla dzvz'no cultui necessaria. - Dub. 10. Quomodo dz'stribuendum legatum reù­ctum pauperibus. - 931. Qu. 1. An ultimae voluntates possint commutari a Papasine causa. - Qu. 2. An ab episcopis, cum justa causa. Dub. 1. An tunc requiraturconsensus haeredz's et legatarii. Dub. 2. Quae sint causae justae ad commutandum.

Tcstamen­tum, quid.

Differt alegato.

« V. gr. habentes quinque filios superstìtes,«pauperes, etc.: vide apud Tanner l, et« Sà 2, ubi sic habet: Tutor non potest esse«minor 25 annis, nist' forte mater ; nec« religiosus ; nec femino , m'si mater aut«ama [et uxor, casu ante dieto]; nec cle­« ricus t11 sacris, si non vult,. nec episco­« pus, nist' mtserabt'lt'um [personarum].« Horum vero tutelam suscipere tenentur

919. - « Resp. l°. Testamentum est vo­« luntatis justa sententia de eo quod quis« post mortem suam fieri vult, cum dire­« cta haeredis institutione. Quod additur,e ut distinguatur a reliquis ultimis volun­e tatibus. - Nam differt a legato) seu fidei­« commisso partiali, quod hoc sit donatioe quaedam a defuncto relicta, et ab hae­«rede praestanda ". LLegata accipienda

l Tom. 3, disp. 4, qu. 7, dub. lO, num. 275 et 276. ­!il v. M:.·nor~ n~ 11. - 8 Lib.3, tr. 4, cap. 9, n. 4. - 4 v. Cu­rator, n. 1. - l; Man., cap. 25, n. 66. - S Tr. 14, cap• .o,

restituere, nisi in quantum res adhuc existitin se vel in aequivalenti; dum altera parstotum, quod recepit, restituere tenetur.

919. - a) Ex jure hodierno non requiriturin testamento formalis institutio haeredis; sedadmittitur quaecumque denominatio, dum­modo dare exprimatur quomodo testator de

« et episcopi, et eterici, et relt'giosi: quod« ego (inquit) de relt'giost's t'n umversum«non admt'tto. - Vide Laymann 3.

e: 12". Si tutor et curator, cum tene­«rentur negotiari, omìserunt, possunt pu­«pilli ab eis accipere quinque pro cen­e tum, - Sà '. Vide etiam Navarrum ".

« Plura vide supra, Lt'b. III} tract. 3}e cap. 2, dub. 3 s ,

sunt a manu haeredis. Vide Salmant. 6].« A codt'cillo vero differt, quia codicillus« est quasi testamentum imperfectumj et« non fit ad instituendum haeredem (nisi« ex privilegio, V. gr. in militia), sed ad« aliquid in testamento explicandum, ad­«dendum, mutandum, detrahendum, vel« ad legata instituenda a). - Vide Lay­~ mann 7, Tanner B, Lessium 9, Bonacina lO ••

n. 178. - l' Lib. 3, tr.5, cap. 1. - 8 Tom.3, disp.4, qu.7,dub. 11, in princ. -' Cap. 19, dub. 1. - lO Disp. 3, dcContract., qu. 17, punct. 1.

suis bonis, pro tempore suam morterri subse­cuturo, disponere intendat. - ]uxta leges ho­die vigentes codicillus habetur communiterad instar novi testamenti; secus tamen est inAustria (Cod. 552). - In jure Gallico(cod. 1002)nullum adest discrimen inter haeredem extestamento et legatarium. Tres in dispositioni-

Codicillus,quid.

Requisì­ta ad testa­m e n t u mc lau s u m ,

Ad codieillum, sive nuncupatìvum, sivein scriptis, sufficiunt quinque testes, etiamnon rogati, et, ferrtinae (quamvis ad codi­cillum in scriptis requiratur testium sub­scriptio), ex lege ult. C. de codz'ctll. - Adcodic:illum vero inter liberos et militessuffìciunt duo testes. Vide Lugo 1.

Hic notandum cum eodem Lugo 2, quodc1ausula in testamento apposita, scilicet,quod si illud non valeat ut testamentum,valeat ut codicillus, importat ut, si testa­mentum sit nullum sive ob defectum so­lemnitatis sive ob praeteritionem haeredisnecessarii, haeres ab intestato debeat sol­vere legata, ex authent. Ex causa, C. deliberz's praeterù.; et insuper ipse teneaturhaereditatem restituere haeredi in illo te­stamento instituto, retenta sibi quarta tre­bellianica l ut colligitur ex lege Posthu­mus , § St' paganus} ff. de z'njusto ruptotestam.; et si est haeres necessarius, re­tenta sibi portione debita.

920. - « Resp. Il", Testamentum est du­« plex:

« 10. In scriptis , seu clausum: quod« testamentum testator, sive sua sive al­« teriusmanu scriptum, septem testibus« idoneis, - non defectuosis, non caecis,« non surdis, mutis, nec furiosis, prodigis,«infantibus, religiosis, cognatis qui in te­« statoris potestate sunt". [Adde infamesde jure, fratres, patrem testatoris, qui suntin ejus potestate. Viva 3, Salmant. 4• Addehacredem; sed non legatarios, non tuto­res l etc. Viva et Salmant.; nec religio­sos, etsi isti peccent, si testentur a) sine

1 Disp. 24, n. 15. _. 51 Loc. cit., n. 17. - 8 De Contract.,qu. 10, art. 1, n. 4. - ., Tr. 14, cap. 5, n. 10. - Viva} loc.çit. - Salmant.} loc. cit., num. 10. - 5 Loc. cit., n. 4. ­6 Lib. 3, tr.5, cap. 1, n. 3. _1 Disp. 3, de Contract., qu. 17,punct. 1, num. 9 et 10. - S Loc. cit., num. 15. - 9 Loc. cit.,

bus testamentariis distinguuntur species quaeeosdem habent effectus, sive sub nomine insti·tutionis haeredis fiant,sive sub denominationelegati, nempe: 1°. Legatum universale, quotestator universitatem bonorum suorum do­nat, cum onere legata particularia praestandi,vel absque hoc onere. 2°. Legatum factumUtulo universalz', quo testator quotam bono­rum partem donat, V. g. dimidiam vel tertiampartem, universa mobilia vel immobilia, etc.3". Legatum factum titulo particularz·. quodeterminata bonorum pars donatur, V. g. milleaurea, bibliotheca, statua, etc. In jure Italico

Iicentia, Viva o]; « quibus ad de ipsum hae­« redem, et qui in ejus sunt potestate; ­- sed masculis, puberibus, liberis, ad id« rogatis et vocatis, coram offert, profì­« tendo id esse suum testamentum: tum,« si possit, manu suasubscribit, alioquie: octavus pro eo testis; dein omnes et sin­« guli septem testes eodem tempore sub­« scribunt, si possint, per seipsos, pro­« prioque vel alieno, aut communi omnes« sigillo consignant. - Laymann 6, Bona­« cina 7 s ,

Nullum est testamentum scriptum abipso haerede; saltem post sententiam. ­Salmant. B.

« 20• Nuncupattvum) quod minorem so­

« lemnitatem requirit, scilicet tantum ut- septem testes idonei supradieti convo­« cati audiant et intelligant testatoris vo­e: luntatem, coram eis scriptam vel voce« articulata prolatam », [Simul et eodemtempore, ut sint contestes. Salmant. 9].

Per signa autem nequit haeres institui.- Quid, si testator annuat? Probabile estposse sie institui (ex Lugo, Vasquez, etc.Vide Salmant. 10), maxime ad causas pias.Salmant. 11 cum Villalobos, Gomez, etc.,et Croix 12.

« Etsi vero talis nuncupatio coram te­« stibus a notario in scriptum communiter« redigi soleat; id fit, non ad actus sub­«stantiam servandam, sed ad meliorem« probationem et securitatem, si testes de­« cedant vel inidonei reddantur. - Si au­« tem testamentum careat solemnitate de·« bita, dubiteturque utrum testator volue-

n. 11. - Lugo, disp.24, n. 4, i. f. - Ferdinandus Vasquius,de Successionum creatione, lib.2, § 17, n. 52. - IO Tr. 14,cap. 5, n. 12, i. f. - 11 Loc. cit" D. 17, i. f•• Villa/.., part.2,tr. 30, diff. 4, D. 5. - Antonlus GomMI in lego 3 Tauri,n. 110, i. f. - III Lib. 3, parto 2, n. 1131.

(cod. 760); Hz'spanico (cod. 660) et Germanz'co(cod. 2087), prima et altera species dispositio­nis qualitatem tribuunt haeredis; tertia dispo­sitio, qualitatem legatarii. - In jure hodiernofideicommissum vel omnino exc1uditur(Cod.Gall.} 896; Ital., 899; Hz'span.} 774); vel pecu­liaribus legibus subjacet (Cod. Austr., 604;German.,2100). Verum recolendum est sub­stitutionem fideicommissariamad causas piasvalere in foro conscientiae, nam ex jure ca·nonico, a quo reguntur, validae habentur.

920. - a) Id est, si testium officium in sesuscipiant.

Ad t e .stamentumnuncupa~

tivum.

324 LIB. IlI. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. CAP. IV. - DE TUTELA ET TESTAMENTIS. - DUB. n. 325

Quomodo­libet con­stet volanotas testato­ris, legatapia solven..da.

Quid detestamentoin favoremliberomm.

Testamen-' .tum non so­lemne adcausas piasre:vocat

!\uodlibet a­liud.

et obligatoria in foro conscientiae. Facile ta­men admittuntur haeredes ad compositionemcum Ecclesia vel pia causa cui legatum est •.

b) Lessius, etsi haec diserte non habeat, atsane eadem perspicue innuit, dum Hb. 2,cap.19, disputans de testamento facto ad piamcausam, quaerit: «Utrum necessarii sint duotestes,ut tale testamentum sit validum in foroconscientiae., et respondet, n. 7: «Non essenecessarios: suflìcit enim in his testamentisid quod jure naturali est suflìciens...; nequeetiam necessarii sunt duo testes jure canonico,quia jus canonicumnon requirit eos ut dispo­sitio sit valida in foro conscientiae, sed utpossit probari in foro externo •.

c) Lugo clare significat posseid fieri inscioet invito haerede; loquitur enim de legatariocui aliquid «occulte et sine teste. datum estad causam piam, quem dicit posse et debereexpendere juxta mentem testatoris; nequeeum teneri respondere ad edicta quae jubeantetiam sub censuris manifestari bona defun-

cap. S, dub. 1, n. lS. - Jason, in Ieg. Hac eonsultissima,§ Ex imperfeeto, n. lO. - Molina, de just, et Jure, tr. 2,disp. 153, in princ. - • Parto 7, tr, 6, resol, 26 -et TI. ­10 De Contract., qu, lO, art. 2, nume 4. - Molt'Ha, tre 2,disp.l53, in princ. - 11 Parto 7, tr. 6, resol. TI. - 1lI Disp. 22,num. 267. - 1lI De Just. et Jure, disserto 5, cap. 1, n. 9,v. f. - 1. Lìb. 3, tr.5, cap. 2, nume 5. - :m Tr.14, qu, 15,de Testam., cap. 2, qu. 2, resp. 1. - 18- Tr•.14,de Contract.,cap. 5, n, 18. - Dicast., tr, 19, disp. 1, dub. lO, n. 114 etseqq•. Viltal., parto 2, tr, SO, diff. 4, n. 6.

Praeterea testamentum in favoremlìbe­rorum, licet valeat quoad lìberos, non ta­men valet quoad alios, si solemnitatesjuris communìs desint, ut habetur in legeHac consultissz'ma, § Ex imperfecto, C. detestam.

c Denique testamentum ad pias causas- non solemne revocatralìud solemne,« etsi di hujus mentionem non faciat. Ma­« lina, etc. Diana9" [Cum Viva 10J; « idque,e etiamsi prius etiam fuerit ad causas pias« (Molina et alli sex): licet hoc posterius« quidam negent. - Vide Diana 11 ".

923. - Quoad dispositiones pias, cer­tum est quod si constat haeredi voluntastestatoris, sive per verba sive per nutumaut scripturam, tenetur haeres in con­scientia vel cedere haereditatem loco pio,vel legata solvere a). Ita communiter Lu­go 12, Concina 13, Laymann 14, Roncaglia 15;

et Salmant.w cum Lessio b), Dicastillo, Vìl­lalobos, etc. - Unde ìnfertur quod si testa­tor dedisset tibi alìquìd, ut tamquam pau­per retineres, vel ut in pias causas distri­bueres, tute id faceres, etiam c) inscio et

Laym., Iìb, S, tr. 5, cap. 2, n, 6. - 1 Parto 5, tr. S,resol, 126.- Lugo, disp.22, n. Tl4. - cooar., de Testam.,cap. 11, n. 2. - Less., cap. 19, n. 9, v. Tertio, - Villal.,parto 2, tre SO, diff. 4, n. 7. - Sanch" ConsU. mor., lib.4,cap. 1, dub. 7, n. 2, - Barbosa, de Jure eccles., Iib, 3,cap. TI, n. 96.- • Lìb. 7, cap. 18, dub.4, n. 2. - • Parto 7,tr.6, resol, 4. - 4. Tr. 14, cap. 5, n. 19. - 5 De Contract.,qu, lO, art. 2, n.5. - • Tr. 14, qu.15, de Testam., cap. 2,qu, 6, resp. 2. - , Disp, S, de Contract., qu. 1, punct. 3,n. 18. - • Loc, cit., n. 274. - Vasq., Opusc, de Testam.,

922. - a) Malderus, tr. 1, cap. 11, dub.8,v. Quarto, plane concordat,et mentem suamuberius his verbis explicat: « Si... dispositioquae jam facta est ad pias causas, impugnarinequeat, eo quod verisimiliter fuisset mutatain progressu, aut gravata onere, nondum ex­presso sed exprimendo, habenda erit rata. Sivero eo modo impugnari verisimiliter possit,propter nondum satis expressam voluntatem,erit habenda irrita •.

b) Bonacina,disp. 3, qu.l, punct. 3, n.18,hanc negativam sententiam utique tenet, utprobabiliorem; oppositamtamen valde proba·bilem appellato

c) Sà, v. Testamentum, n. 4, haec afiirmat« secundum quosdam" quos non reprobat.

d) Haec ampliatio apud solum Dianamreperitur.

923. - a) Confirmatur S.Alphonsi sententiarescriptoS.Poenitentiariae,die19]anuarii1901declarantis: « Praxim hujus S. Tribunalis esseut generatim legata pia habeantur ut valida

e jam espressa, Malderus a), Laymann,o: Diana l.

« An autem tale testamentum ad cau­o: sas pias prìncipalìter factum, si solemni­« tates desint, valeat quoad legata pro­« fana? Controvertitur. Negant Bonacinab)

« et Lugo. - Affirmant Covarruvias, Sàe),«Lessius, Villalobos, Sanchez, Barbosa,« Trullench 2, Diana a ".

Et hanc tenent Salmant, 4 et Viva 5

cum communiori, et Roncaglia 6 vocatcomrnunem ; quia accessorium sequiturnaturam principalis. - Attamen sententiaBonacinae 7 et Lugonis 8 cum Vasquez,Jasone, etc., est satis probabìlis; quia re­spectu laìcorum Papa nihil disponit. ­Nec semper valet regula quod accesso­rium sequitur naturam sui principalis:nam ipsa non currit ubi diversa est ratioaccessorii a principali, ut hic accidit. Etideo, non obstante quod testamentum prin­cipaliter sit profanum, debetur legatumin eo relictum, etiam deficientibus solem­nitatibus juris cìvìlìs ,: ex cap. Relatum[11, de testam.J

Non so­Iemne, pro­babiliternul1um

quoad lega­ta profana.

Requisi­ta in testa­mento adcausas pias,

vel si in eo sint scripta legata pia a).

Salmanticenses 6 cum Molina, Tapia, Di- .castillo, etc.

30) . Testamentum potest esse nu11um

ob defectum lzòertatz's: eo quod testatornon libere egit, vel non compos mentis,vel deceptus, vel coactus vi aut precibusimportunissimis , vel metu reverentiali.Salmant. 7. - Secus, si testator fuit indu­ctus precibus simplicibus, suasione, etc.Vide Salrnant.".

922. - «Quaeres: An testamentum sz't« valùium, cuz'desunt solemnz'tates a jure« cz'vzlz' reqzasitae?

« Resp. lO. Si testamentum factum sit« ad causas pias, etiam in foro externoe:eas non requiri, sed sufficere eas quae« sunt juris gentium, scilicet duo testes:«in foro autem conscientiae, supposìta« potestate disponentis, sufficere scriptu-e:ram, nutum vel aliud signum testatoris,« absque u110 teste. Quod si tamen manus- testetorìs non extet , requiruntur duo« testes in foro externo, inter quos etiam« femina esse potest, Covarruvias et allie: duodecimo Diana 9», [Cum Salmant. 10J.« - Item confessarius vel parochus essee: potestr licet legata sint pro sua ecc1esia;« idque ad hoc tantum, ut voluntas testa-« toris probari possit, et j udex pro ea sen-« tentiam ferat. Vide Lessium, et card.« Lugo 11, ubi etiam probat, in tali testa-e mento ad pias causas non esse necessa-« riam haeredis mstìtutìonem. At, licet« morte interveniente non fuerit absolu-« tum, valet tamen quoad legata pia in eo

Hispanico (688); Germanico (2231). Praetereajus Austriacum admittit etiam testamentumallographum, ab alio scriptum, et nuncupa­tivum, (Cod. 579 et seqq.). In jure AngNcorequiritur ut scripto testamento apponaturtestatoris nomen (aut rite appositum agno­scatur), praesentibus duobus testibus, qui etipsi, tamquam testes recte confecti testamenti,nomina sua subscribere debent.

921. - a) Scilicet,ut dicunt Salmant., Tapiaet Dicastillus,eocasuvalet testamentum,dum­ta.xat quoad pias causas in eo contentas, nonvero quoad alia legata.

n. 9. - Tapia, tomo 2, lib. 5, qu. 21, art. S, n. 6. - Dieast.,lib. 2, tr. 19, disp. l, dub. lO, n. 124.-, Tr. 14, cap. 5, n. SO.- 8 Loc. cit.) n. 31. - Covar' l de Testam" cap. Il, n.7. ­9 Part.7, tr.6, reso!. 15 et 17. - 10 Tr. 14, cap. 5, n. 17.­Less., cap. 19, dub. 2. _" Disp. 22, n. 265 et seqq., et n. 271

c rìt conficere clausum an apertum, valete ut nuncupativum: haec enim praesumi­e tur testatoris voluntas, ne actus omnino« corruat. - Sanchez l, Lugo 2, Bardi a.

c Porro praeter has solemnitates jure- communì requisitas, aliae sunt partia­« lium locorum, quas in singulis locis no­c runt periti notarli: qui proinde, ne im­e pingatur, utiliter adhibentur ".

Notandum lO cum Lugo 4, qui citatVasquez, et Roncaglia 5 cum communiori(contra aliquos), ex lege Hac consultis­sima, C. Quz'testam. facere possmt, et legeHaeredes 21, ff. eod. Ht., non sufficere advalorem testamenti nuncupativi, quod te­stator dec1aret se in tali schedula, putasigillo sìgnata , vel tali loco c1ausa, no­minare haeredem et alias dispositiones;sed requiri quod ipse coram testibus suffì­cientibus haeredem nominet; et quoadalias, sufficere quod se ad schedulam re­mittat b).

921. - Notandum 2° quod ex triplicicapite testamentum potest esse nullum:

lO). Ob defectum solemnz'tatum substan­tialium; quae ab auctore explicantur.

2°).Ob defectum complementi, nam sitestator moriatur vel loquelam amittatantequam testamentum compleat, testa­mentum est nu11um, etsi haeredem insti­tuerit, ex lege Sz' quz's cum testamentum[al. Si z"s qui testamentumJ, ff. eod. !t't. Hoctamen currit, si constet testatorem voluis­se instituere alios haeredes, vel legata or­dinare. In dubìo autem testamentum valet;sicut etiam valet; si haeres sit causa pia,

, Consil. mor., Iib, 4, cap. 1, dub. lO. - • Disp. 24,n. lS. - • De Consc., discept,6, cap. lO, § 1, - • Loc. cit.,n. 5. - Gabr. Vasq., Opusc. de Testamentis, cap. 1, § 8,n. 46 et seqq. - 'Tr. 14, qu. 15, de Testam., cap. 1, qu. S,rcsp.2. - • Tr. 14, cap. 5, n. TI. - Molina, tr.2, disp. 134,

b) De testamento solemni, quod fit coramnotario et testibus, nihil addendum est; detestamento autem privato plura sanciuntur injure hodierno, scitu valde necessaria. Priva­tum testamentum dicitur holographum, quodscilicet manu testatoris integre scribitur, cumindicatione anni, mensis, diei (in Germaniaetiam loci: cod.2231) et nominis appositioneinforma chirographi Istae tres conditiones re·quiruntur et sufiiciunt ad ejus validitatem; etquaelibet charta, licet non obsignata, suflìcit.Testamentum holographum admittitur jureGallico (970); ItaNco (755); Austriaco (578);

NuUitastestamentiest ex ,tri ..plici capite.

326 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGL CAP. IV. - DE TUTELA ET TESTAMENTlS. - DUB. Il. 327

Si volun­tas non con­stet, testisunìcus nonsuffìcit.

Testamen­tumnullumquoad pro­fana, valetquoad lega­ta pia.

invito haerede; prout docent Lugo 1, Mo­lina 2; et Salmant, a cum Dicastillo, Villa­lobos, Covarruvias d), Gomez d), etc.

924. - Caeterum, si contra non constethaeredi voluntas testatoris, docet Lay­mann 4 quod ex certa regula, omniurnconsensu recepta, non tenetur haeres insuo praejudicio credere uni testi, quamvisprobatissimo ; dum in cap. Relatum, detestam., expresse dicitur: Trious aut duo­bus legzlz'mz's testtous requz'sz"tt's. Et in cap.Licet,de testt"b., dicitur: Lt'cetquaedam st'ntcausae, quae plures quam duos eXtganttestes ; nulla est tamen causa, quae unz'ustestimonio, quamvt's legz"tt'mo, terminetur:Hoc enim necessarium fuit ad bonum com­mune, ut fraudes evitentur; prout ajuntLaymann 5, Holzmann 6 et Croix 7. - Hincdocet Laymann 8 quod haeres non tene­tur credere soli parocho, nisi alius adsitcontestans; et idem dicunt Viva a) etCroix b) ut supra.

Hic autem quaeritur an testamentumnullum quoad causas non pias, valeatquoad legata pia. - AHi negant; quiacorruente principali, corruit 'accessorium,- Sed communìor sententia affirmat;quia specialis ratio reperitur in accesosorio, guae non est in principali, nempefavor religionis: et ideo ibi attenditur tan­tum jus canonicum. Ita Laymann 9, etRoncaglia lO cum Covarruvias.

l Disp. 22, n. 268. - • Disp. 134, n. 7, post med, ­• Tr. 14, cap. 6, n. 18, io f•• Dicast., tr, 19, disp.T, dub. lO,n. 118.• Villal., part.2, tr. 30, cliff. 4, n. 6, i. t. - • Lib.3,tr. 6, cap. 2, n. 4. - • Loc. cito - • De Praec. decal., n. 667.-' Lib. 3, parto 2, n. 1130,v. f. - • Loc. cit., n. 6. - • Loc.

cti. - Molinaautem, Dicastilluset Villalobos,omissis iis quae de invito haerede dicuntur,aperte innuunt posse fieri inscio haerede, di­centes sieut Lugo, legatarium posse et debereexpendere juxta mentem testatoris quod acce­pit a testatore occulte, quamvis nonadsit testisnec scriptura.

d) Covarruvias et Gomez male citantur aSalmant: nam nec Covarruvias, de Testam..cap. lO,. nec Gomez, z'n lego 3 Tauri, n. 110et 113, id asserunt, neque alibi, quidquid in­vestigare conatus sim.

924. - a) Viva, de Contract., qu. lO, art. 2,n. 3, c1are enuntiat assertum, inquiens: «Pa­rochus etiam cum alio teste, sufficit ad testan­dum, quamvis legatum sit pro ecc1esia sua>.

b) Croix, loc. dt., scribit dumtaxat in uni­versum: «Haeredem non teneri credere uni

925. - « Resp. 2°. Si testamentum fa­e ctum est ad causas non pias, hominibus« rusticanis quinque testes suffìcìunt, si«plures haberi nequeant; nec subscri­« ptione opus erit a), si litterati non sint.« - Laymann 11, Bonacina 12 »,

926. - « Resp. go. Tempore pestis non"requiruntur septem testes simul congre­« gati ad testamenti subscriptionem; sed« sufficit si singuli separatim adhibeantur.« Adde, aequitatem postulare ut quando- testes vel notarius haberi non possunt,"ultimae voluntates validae pronuntien­« tur, si de voluntate defuncti liquido con­«stet. Hinc in Camera imperiali valet te­« stamentum, peste valde grassante, con­« ditum coram duobus vel tribus testibus,« inter quos confessarius esse potest. Atq ue« haec vera sunt secundum jus commune« caesareum, sec1usis specialibus locorum« statutis. Nam Venetiis v. gr. et Viennae« duo testes ad testamentum sufficiunt. ­« Vide Laymann la.

« Immo, absolute loquendo , tempore« pestis suffìcere solemnìtates juris gen­- tìum, atque adeo tres vel duos testes,« docet Diana 14 et Sà a), Laymann, etc.;- atque inter eos esse posse feminam et« notarium ipsum (tametsi non sit imma­« triculatus): modo non sit consanguineus« vel affìnis defuncti: [Diana 15J ex Meno­« chio b), etc.; - nec opus esse ut sint 1'0,

cìt., n. lO, v. f. - lO Tr. 14, qu, 15, cap. 2, qu.6, resp.2..Couar., de Testam., cap. 11, n. 4. - n Lib. 3, tract. 5,cap. 2, n. 16. - 12 Disp. 3, qu. 17, punct-. 5, n.4. '- 13 Loc.cit" n.17. - 14 Parto 7, tr. 6, resoI. 35•. Laym.) loe. cit.·­" Loc. cit., resol. 36 et 37.

testi». Sed in fine, pro Coloniensi archidioe­cesiaddit quod: «Testamentaecc1esiastieorumfacta sine notario vel pastore et duobus testi­bus sint invalida».

925. - a) Solus Laymann loquitur de sub­scriptione, negans eam esse necessariam.

926. - a) Sà male citatur a Busenbaum;nam a Diana allegatur pro opinionedocentesufficere quz'nque testes, pestis tempore. Etrevera hoc asserit Sà, v. Testamentum, n.12.

b) Menochius his verbis a Diana citalur:« Vide etiam a fortiori Menochium ». Et requidem vera, Menochius, Consz"l. 313, n. 40et 41, non loquitur de peste,sed generaliter:« Est suspicio, quia pater haeredis instituti...erat perfamiliaris et stricta amicitia functu~

illi scriptori seu notario, apud quem extabatdieta schedula [non satis.bene clausa]...Testa·

Testamen­tum homi­num rusti­cancrum,

Requisi­ta temporepestis.

« gatì , vel audiant vocem testantis (etsi« hoc quidam requirant), modo euro vi­« deant: [Diana C)J; - neque invalidari,« licet aegrotus convalescat. [Diana 1J ex« aliis octo.

« Denique, si parochus scribat coram«unico teste, habere vim testamenti, sal­« tem nuncupativi, dicit Molanus et Mar­«chìnus cum Diana 2 a ,

927. - « Resp. 4°. Etsi probabilis et se­«cura sententia sit Covarruvias, Bona­« cinae a et alìorum, testamentum factum« ad causas non pias, sine solemnitatibus« jure requisitis, invalidum esse in foro« conscientiae praeterquam quoad legata«pia: Molina, Lugo, Vasquez, Sanchez,e Diana 4, contra Barbosa: ita ut haeres« per illud institutus et legatarius tenean­« tur ad restitutionem haeredibus ab inte­« stato; - contrarium tamen verius est,« Idecque licite retinetur quod tali testa­« mento possidetur. Ratio est, quia illae« solemnitates tantum requiruntur ad ca­« vendam deceptionem, et ad fidem in foro« externo faciendam. Vide Lessium 5, card.«Lug0 6 »,

Triplex etiam sententia (prout diximusde contractibus n. 711), est pro testamen­tis conditis sine solemnitatibus.

Prima sententia tenet ea valere in con­scientia, et naturalem parere obligationem.

l Parte 7, tre 6, resol.40. - Molan., de Testam, piis,cap. 33, v. Inde etiam. - Marchin., de Peste, parto 8, cap. 3,n. 3••• Loc. cìt., resol, 35, i. i., et resol, 42. Vide etiampart.6, tr. 3, resol.123. - Covar., de Testam., cap. 10, n.12.- , Disp. 3, qu. 1, punct. 3, n. 6. - Molina, dlsp. 134,n. 2,v. Contra vero. - Lugo, disp. 22, num. 273. - Vasq., deTestam., cap. 3, dub. 1, n. 12. - Sanch., Consll. mor.,lib. 4, cap. l, dub. 7, n. 3. - • Parto 7, tr. 6, resol. 3. ­Barbosa, de lure eccles., lib. 3, cap. 27. n. 96. - • Cap. 19,dub. 3. - • Disp. 22, sect.9. - , Loc. cit., n. 12 et seqq. ­, Tr. 2, dlsp.81, a n. 16. - • V. Testamentum I, quaer.6et 8; et v. Haereditas rII, qu. 7. - 10 T•• 14, qu. 16, cap. 1,qu. 4. - Malder., tr. 1, cap. 11, dub. 6. - Regin., lib. 25,

mentum conscriptum a notario sanguine con·juncto, haeredi in ipso testamento descripto,falsi suspicione laborat».

c) Diana non satis diligenter citatur a Bu·senbaum, Sane Diana, resol.38, negat requiriut testes sint rogati; sed resol. 39, contra eosqui necessariumesse perhibent, ut testes «nonsolum audiant vocem testatoris, sed etiamillum videant et cognoscant, ipse statuit:« Tempore pestiss-ufficere testes audire vocemtestatoris, si vocem notam habeant, videturdicendum».

Ita, cum Busenbauro, Lessius 7, Molina a,Sà a) et Silvester 9, Roncaglia lO; item Mal­derus, Reginaldus, etc., apud Cabassu­tium 11. Et probant ex § Per tradztzonem,Instit. de rerum dzvz's., ubi: Nz'hil... tam con­venz'ens est naturait' aequt1atz~quam volun·tatem domt'nz'volentz's rem suam z'n alt'umtransferre, ratam habert: - Hinc Lessius,Salas b), Sayrus et Molfesius c), ibid. 12, di­cunt, haeredem ab intestato, si certus sitde voluntate testatoris, teneri eam exsequiet restituere haereditatem.

Secundam vero sententiam omnino op­positam tenent Suarez, Bonacina, Covar­ruvias, apud Cabassutium la; et Salmant.Pcuro Laymann, etc. Quia lex solemnita­tum non solum fundaturin praesumptionefraudis, sed etiam in ejus periculo. -Eam­dem sententiam sequitur Lugo 15 cumaliis j sed excipit fideicommissa, ex § ult.Instit. de fidet'com.

Tertia sententìa, quam amplectitur Ca­bassutius 16 cum Soto, Sanchez, Baàez etBeja, tenet praeferri debere possessorem.

Primam et secundam sententiam pro­babilem censeo; sed hanc tertiam proba­biliorem et in praxi omnino sequendam:quia potius omni jure est jus possessionis.Unde omnino dicendum puto quod haeresnon tenetur solvere; et contra, legatarìì,si bona fide legatum acceperint, non te-

n. 105. - U Lib, 6, cap, 3, n. 4. - Less., Ioc. cìt., n. 13 i. f.,et n. 20, i. f•. Sayr., cìav., lìb, 3, cap. 7, n. 9.• 10 Ap. Ca­bassut., Ioc, cito - Suar., de Legib., lIb. 6, cap. 24, n. 4.•Bonac.) dìsp.3, qu.l, punct. 3, num. 2 et 5.. Covar., deTestam~, cap. lO, n. 12. - 18 Loe. cit., n. 4. - 14 Tr. 14,cap. 1, nUIn. 61.. Laym., lib. 3, tr. 6, cap. 2, num. lO. ­" Disp.22, nUm. 254et 256. - 18 Loc. cit., num. 6 et seqq .•Sotus, de fusto et luce, lib. 4. qu. 6, art. 3, conclus., etv. f" § Nunc igitur explicatio. • Sanch. ~ ConsiI. mor.,lib. 4, cap. 1, dub. 14, nume 5 et 6.• BaRes, in 211m 2l1.C,praeamb. ad qu. 62, de Dominio, disp. 5, dub. 4, concI. 2.•Beja) Respons. caso conse., parto 1, eas. 53, § Nec casus deelecto.

927. - a) Sà, V. Testamentum, n. 3, nonamplectiturhancsententiam;sed tertiam,quaeipsi S. Alphonsoprobatur.

b) Salas, de Legz·b., dz"sp. lO, sect.4, n. 22,male citatur a Cabassutio; non enim habethoc corollarium.

c) Molfesius, Sum., tr.13, cap.2, n.147,hoc dicit ut tutius; contrarium tamen proba­bile existimat, et conc1udit: « Melius tamenest, ut se conveniat cum legatariis, ut aliquideis solvat et cessionem jurium obtineat, utomnino sit tutus ».

Testamen·tum sine so­lemnitati·bus proba­biliter valetin conscìen­tia.

Probabili­ter non va­let.

Probabiliuset in praxifavendumpossessori,

328 LIB. III. - TRACT. v. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. CAP. IV. - DE TUTELA ET TESTAMENTIS. - DUB. n. 329

nisi inter­veniat judi­cis senten­tìa,

Corolla­ria Busen­baum.

nentur restituere. Observa attente quaediximus dieto n. 711. Id tamen intelligen­dum, nisi accedat sententia judicis; utdicunt Roncaglia 1 et Cabassutius 2 eumalìis citatis. - Nec obstat dicere senten­tiam judicis non obligare, si nitatur legifundatae in falsa praesumptione fraudisquae non adsit. Narn, praeterquam quodsententia tunc nititur legi quae fundaturin periculo generali fraudum, ut respon­det Roncaglia, quisque tenetur parere ju­dici praecipienti, semper ac ejus sententianon sit evidenter injusta, ob bonum com­mune pacìs, ut litibus et jurgiis fìnis imoponatur.

928. - « Unde, secundum hanc poste­« riorem sententìam, resolves sequentia:

« IO. Haeres ab intestato, si sciat vo­« Iuntatern defuncti, tenetur restituere- haeredìtatem, et solvere legata iis qui­« bus testamento rninus solernni, aut ex« voluntate ejus debentur, Molina, Lessius,« contra Bonacina 8 ». - [Secus vero di­cendurn, juxta contrariarn sententiam pro­babilem, mox supra allatam].

«2°. Si dubius sit de voluntate testa­« toris , debet cum illis componere pro«ratione dubii: quia, curo nee ipse nec« alii coeperint adhuc possidere bona fide,« in dubio par est eorum conditio. - Videe Bonacina 4.

« 3°. Si haeres ab intestato retineat«haereditatem et legata, possunt illi qui­« bus aliquid per tale testamentum erat« relictum, uti occulta compensatìone;« quia revera res illae erant ipsorum. Vide

1 Tr.14, qu. 15,cap. I, qu.5. - • Lib. 6, cap. 3, n. 5. ­Roncaglia, loe. cito - Molz'na, disp. 81, nume22. - Less.,cap. 19, n. 20, i. f. - • Disp. 3, qu. 1, punct. 3, n. 6. ­.. Loc. cit., nume8. - 5 Loc. cit., nume lO. - Less., cap. 19,

928. - a) Locus ad quem S. Alphonsusremittit lectorem reperiebatur quidem in prio­ribus hujus Operis editionibus; pro sexta veroet sequentibus S. Doctor exaravit hovum om·nino tractatum de Conscientia, in quo locusallegatus prorsus desideratur. Porro in dictisprioribus editionibus, loe. et"t., S. Alp1;l0nsusretulerat opinionem Salmanticensium alio­rumque auctorum, qui probabile existimabant«legatarium ex testamento non solemni possecompensare legatum sibi relictum '. Et v. At­tamen, de hac opinione scripserat~ «In ter­tic vero casu, non valeo acquiescere relataeopinioni; gravissima enim est sententia (licet

« Bonacina 5 l'. - [Sed hoc negamus. Videdieta Lib. I, n. 35, v. AltamenJ a).

«4°. Si haeres ab intestato fateatur« mentem testatoris fuisse, ut haeredìta­«tem nomine fìdeicommìssi alteri trade­« ret, vel legatum aliquod solveret; aut«si, oblato juramento, jurare noluerit:« cogendus est etiam in foro externo hae­« reditatem tradere et solvere legatum.

« 5°. Ob eamdem causam idem dìcen­« dum est, si fateatur voluntatem testa­- torìs fuisse, ut haereditas, non ut fìdeì­e commìssum, sed immediate perveniret« ad alìum, Quia non est recurrendum ad« fidem testium vel ad juris subtilitatem,« quando is cujus interest, ipse confitetur- testatorìs voluntatem. - Vide Lessium« et card. de Lugo 6 »,

Ait Lugo 7 quod si testator voce com­mittat haeredi fideieommissum, et haerestacet, tenetur haeres utìque illud implere;secus, si testator commìttat eì legatum.Dicit tamen quod si haeres solverìt jamlegatum, non potest repetere.

929. - «Resp. 5°. Etsi probabile sit cle­« ricorum et novitiorum testamenta facta« ad causas non pias, sine solemnitatibus«juris, non valere a): Molina et alii tres;« cum tamen contrarium etiam sit proba­«bile ex Suarez, etc., potest haeres exo: tali testamento haereditatem adire pro«foro consdentiae. - Diana 8.

« Resp. 6°. Milites hujus temporis gau­o: dent iisdem privilegiis testandi quibus« olìm: dummodo in castris (vel in pro­« pìnquo ex causa legìtìma) versentur.

n. 24. - • Disp. 22, n. 256. - , Loc. cit., n. 257 et 253.­Molina, disp. 133, n. 8. - Suar., Defensio fidei (advers.Anglicanae sectae errores), lib. 4, cap. 16, i. f. - • Parto 9,tr. 9, resol. 16.

alii probabiliter etiam contradicant), quod extestamento nullo nullum jus acquiratur... Ideocum jus legatarii sit prorsus incertum, nescioquomodo possit ipse compensare adversushaeredem possidentem.. - Quodsi vero lo­cus iste expunctus est e novo tractatu, mi·nime tamen S.Doctor recessit ab ipsa doctrinaibi exposita, uti liquido constat ex dictis hicn. 927, et supra n. 711.

929. - a) Seu elarius: Probabile esse ele­ricorum et novitiorum testamenta (casu quosecundum jus canonicum isti testantur), factaad causas non pias, sine solemnitatibus juriscivilis, non valere.

Testamen­ta c1erico­rum et no­vltìcrum.

Privilegiamilitum.

Testamon·tuminterli­beros.

« Diana 1 ex aliìs quindecim, contra BaI·« dum b), etc. - Atque adeo sufficiunt ììs« duo testes (licet probabiliter nec hi re·« quirantur: [Diana C)] - etiam non rogati:« [Diana 2] et alli quatuor; contra Molina,o: Lugo, etc. - etiam alias inidonei, modo« non sint irnpuberes, nec caeci vel servi:« [Diana 8J, Lugo, Vasquius, etc.; - neque« opus est eorum subscriptione, vel sìgno­« rum appositione, vel ut sint in conspectu« testatoris. Ibid. '.

« Immo miles jure mìlitari (quo praesu­« mìtur esse testatus in dubio) potest te­e stari solo nutu. [Diana 5].- Potest etiam« plura simul testamenta valida facere;« vel pro parte testatus, pro parte ìnte­« status decedere. [Diana 6]. - Valetque« ejus testamentum etiam post missionem« honestam, sed non ultra annum. Molina,« Lugo, etc. [Diana 7J. - Denique possunt« milites supradicto modo testarì, tametsio: sint surdi et muti (saltem si in castris- audìtum et vocem amiserunt). Diana 8

« ex aliis l'.

Testamentum inter liberos valet utdispositio facta ad causam piam. - VideSalmant.",

930. - Hic plura Dubia oportet adno­tare circa materiam legatorum.

Dubitatur IO. An legatum rehctumpuellt's ut nubant, possù dari eis quaejiunt religiosae? - Resp. Si legatum sit

1 Parto 7, tr. 6, resol. 4S. - • Loc. cìt., resol. 47••Molina, disp. 129, n. 2•• Lugo, disp. 24, n. 12. - • Loc.cìt., resol. 48•• Lugo, tec, cìt., n. 12•• Ferdin. Vasg., deSuccession. creatione, lib, 2, § 12, num. 44, 76, 98; et § 14,n. SI; id. op., parto 2; et de Succession, progressu, Iib. 2,§ 20, n. 9 et IO. - • Diana, loc. cit., resol. 48. - • Loc.cit., resol. 50. - • Loc. cit., resol. 56 et 54. - Molina, Ioc.cit., n. 2. - Lugo .. loc. cit., n. 12. - ,. Loc. cit., reso!. 62. ­8 Parto 7, tre 6, reso!. 49 et 50. - a Tr. 14. de Contract.,cap. 5, n. 20. - lO Loc. citoJ cap. 5, n. 184. - U De Matrim.,

b) Baldus a Diana absolute citatur, sedrevera distinctionem adhibet, zn lego In testa·mento, n. 17, C. de testam. miNt.; et primoquidem, de militibus Tusciae, et maxime FIo­rentinis, «qui student magis mercationibusquam gloriae militari...,quia isti non militantcausa reipublicae, sed ad pompam;...ergo nectalia habent privilegia, sed tamquam privati.habendi sunto Deinde de aliis ita scribit: «Hiautem qui pro republica vel principe militant,habent privilegia militum"

c) Diana non satis accurate a Busenbaumhic citatur; etenim, loe. cit., resol. 46, non

relictum personae determinatae, certumest posse dari: nisi aliter constet de mentetestatoris. Ita ex Auth, De sanctiss. episc.,§ Sed et hoc praesenti, [e. ad S. C. Treòel­Izan.]. Vide Salmant. l0.

Quìd, si legatum relz'ctum sit personisindetermz'natzs?

Prima sententia negat deberi a) illudpuellis religionem ingredientibus. Hanctenent Sanchez 11, Bonacina 12, Molina b),

Barbosa 18, Roncaglia 14, Concina 15, et Lu­go 16 cum communi, ut asserit. - Ratio,quia mens testatoris servanda est in spe­cifica forma semper ac servari potest; necrecurrendum ad ejus voluntatem praesum­ptam, quando habetur voluntas contrariaexpressa. Tales enim testatores saepe etpie providere sic intendunt solìs puellisnubere volentibus, ne exponantur periculoprostitutionis. - Nec obstat praefata lexin Authent. citata. Quia ibì sermo fit tan­tum de legato facto personae determi­natae: unde nullum alììs damnum infertur,si ipsi ingredienti religionem tradatur. Sedin casu posito praejudicium irrogareturaliis nubendis a testatore nominatis.

Secunda vero sententia, quam tenentDiana 17, Salmant. v cumPontio, Natta,Boerio et Ochagavia, (ac adhaeret Les­sius 19) affirmat deberi legatum. - Quiain dieta Authent. assignatur ratio c), curlegatum relictum certae personae ad nu-

Iib. 1, disp. 33, n. S2. - .. Disp. S, de Contraet., qu. I i,punct. 8, § 4, n. 6, cum qu. I, punct. 4, n. lO, v. Adduntaligui. - 13 De Off. et Potest, episcopi, aIleg. 88, n. 26. ­.. Tr; 14, qu, 15, cap. 7, qu, 2, resp. S. - .. De ]ure et ]ust.,disserto 5, cap. 9, n. IO. - .. Disp. 24, n. 298.- " Parto 3.tr.5, resol. 57; part.2, tr. 16, resol. 50, i. f. - " Tr. 14, deContract., cap. 5, n. 185•• Basò/. Pont., de Matrim., Iib. S,cap. 7, n. 11.. Natta, CansiI. 296,n. 4 et 5.· Boerius, Decis.aur" deciso 3, n. 14. - Ochagav.) de Matrim., tr. 1, qu. 15,n. 17. - 1. De ]ust. et IDre, lib.2. cap. 18, dub. 15, n.12S.

aliud faeit quam ceterorum opiniones referre,nec de ulla suum profert judicium.

930. - a) Quin etiam Sanchez, Bonacina,Coneina et Lugo, locis citatis, negant possedari.

b) Molina, disp. 207, n.8, loquitur de le·gato quod personae alicui determinatae reli·ctum sito

c) En quae sunt hujus Authenticae verba:«Si personae talibus conditionibussubjectae ..monasteria ingrediantur...Hocautem solatio .fruantur, si usque ad suam vitam in his per·severaverint '.

Legatumrelictnm de- .terminataeut n u b a t ,dari potestsi fiat reli­giosa.

Relictumindetermi­natls ut nu­bant, jutaalios nonde..betur reti­gionem in­gredienti.

Juxtaaliosdebetur.

LlB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI.

qu. 15, cap. 7, qu. 3. - • Tr. 14, cap. 5, n. 188. - Tmli.,lib. 7, cap. 18, dub. 12, num. 15•. Diana, parto 2, tr. 16,resoi. 50. - lO De ]ust. et Jute, disserto 5, cap. 9, n. 12. _li De Matr., loe. cit., n,55 et seqq. - 12 Loc. cit., qu. 3,resp. 4. - 13 Loc. cit., n. 13. - 14 Loc. cit., n. 189. - Bonac.~disp.3, qu. l7, punct. 8: § 4, n. 8.. Trull.,1 loe. cit., n. 16. ­Roncaglia~ loc. cit., resp. ,4, i. f.

quendo ejusmodi liberos non esse orphanos,et legatum ì~plendum e~se in pr~pria ~peciequotles id fien potesti qUlbus verb1ssat1s per·spìcue insinuat posse aliter fieri, si. non poss~t

in propria specie; ae proinde, vens orphamsnon eoneurrentibus, legatum licite dari pau­peribus qui' parentes inutiles habent.

k) Sanehez, loe. cit., n.2, tenet hane senotentiam; sed non dicit eam eommunem.

l) Bonacina, id non habet, qu.17,punct. 8,§ 4, n. 2, nee, quantum assequi potui, alibi.

m) Lex ista his verbis utitur: « Hoc seI"

RelietumpuelIae utnu b a t ,

quando pos­sit dari nu­p t a e s i n edote.

l~clictum

feminaema.ritandae,

quando pos­sit dari vì­duae uu­pturae.

Relictumvirgìni nu­pturae ne­quit daripublice cor­l'uptae.

331

voluisse ipsis omnino providere ob pecu­liarem erga illas affectum, vel ut nubant,vel ut nuptae decenter vivant. - Secus,si indeterminatis; quia tunc censetur po­tius testator voluìsse subvenire nubendis,ut perieulum prostitutionìs vitarent. _o.

Quando vero legatum est relictum prodotandis puellis pauperibus, bene potestdari nuptis; nam tunc perseverat finis te­statoris, nempe sublevandi ipsarum indi­gentiam. Ita communiter Sanchez 7, Ronca­glia 8, Salmant. 9 cum Trullench et Diana,Concina l0.

Dubitatur 5°. An legatum reùctum fe­mz'nzsùz matrtmonz'um collocasedis, possùtradi vùiuzs iterum nupturzs?

Resp. Affìrmatìve , si non sint aliaefeminae aetate nubiles. Seeus, si adsint;quia nomine mulieris in matrimoniumcollocandae, proprie intelligitur ea quaenunquam nupsit, ve! si nupsit, invalidenupsit, aut matrimoniurn non consumma­vìt, ex lege 11l) Boves, § Hoc sermone, ff. deverbo signif. Ita communiter Sanchez 11,

Roncaglia 12, Concina 13; et Salmant.» eumBonacina, Trullench, etc. - Qui tamenrecte addunt cum Rancaglia, quod si lega­tum sit relictum pro nubendis feminis pau­peribus , viduis etiam dari potest ; quìaverbi significatio utrisque convenit tamvirginibus quam viduis.

Dubitatur 6°.An legatum relictum tnr­gz'nz'bus nubendz's,POSStl dari vz'rgz'nz'ettamcorruptae? - Distinguendum:

Si publice constet de ejus corruptione,non potest tradi; quia non adimpleretur

CAP. IV. - DE TUTELA ET TESTAMENTIS. - DUB. II.

1 Tr. 14, qu. 15, cap. 7, qu. 5, resp. l. - , De Just. etJure, disserto 5, cap. 9, n. 15. - 8 Parto 2, tr. 16, resol. 50. _• Tr. 14, cap. 5, n. 187. - Trull., lib. 7, cap. 18, dub. 12,n. 15, v. Tertio. - l> Consii. mor., lib. 4, cap. 2, dub.13,n. 2. ,- Silvest., v. Vidua.· Tabiena, eod. R Angel.} eod. _Sanch., loe. cit.) n. 2, v. f. - 6 Loc. cit" qu. 5, resp. 2.­'l De Matrim., lib.7, disp. 91, num.63 et seqq. - S Tr. 14,

nempe, quod pater dicitur orbatus filio, sifilius est inutilis: ex Glossa in lego Pia­gùmi~ C. ad lego Flavz"am de plagtar.,[v. Orbz'tates]. Et ex eadem Glossa diciturvidua quae virum inutilem habet. - Sic

. a pari dicendus orphanus qui parenteshabet inutiles. Ita Roncaglia \ Concina 2,

Diana 3, Salmant. 4 cum Trullench, etc.;ac adhaeret Lugo h.

An autem, eoneurrentz'bus vere orbatisparentz'bus) hz' sz'nt praeferendi?

Affinnant omnes praefati auctores cumSanchez &, qui vocat commune k). Ratio,quia, cum voluntas testatoris possit ìm­pleri in sensu proprio, non debet impleriin improprio, ex elemento Quia eontz'ngz't,de relig, domz'b., et ex Trident., sesso 25[de Reform.], cap. 8. Sicut enim proprievidua non est quae virum habet inutilem,sed quae viro caret, ut dicunt Silvester,Tabiena et Angelus, apud Sanchez; ita incasu nostro. - Attamen vìdentur nonomnino improbabiliter negare Bonacina I)

et Roncaglia 6. Ratio, quia id, licet noncongruat litteris dispositionis , oongruìttamen, immo magis accedit ad finem te­statoris subveniendi paupertati filiorum:qui, cum parentes habent inutiles, egen­tiores sunt vere orphanis, dum non solumdebent tunc propriae, sed etiam parentumindigentiae providere.

Dubitatur 4°. An legatum relù:tumpuellzs ut nubant, possit dari eis quae sieedote jam nupserint?

Resp. Affirmative, si sit relictum puellisdeterminatis. Quia praesumitur testator

cap. Per vestras, de donation., notab. 2, inprz·ne., n. 12 et 13; Didaeus Perez, Com­mento in ordinato regni Castellae, lib. 3,tit.l, lego 1, V. Cum jam sit visum, habentquidem de muliere quae nupsit viro inutili,quod dicatur vidua (et ita a Sanehez, Consa.mor., lib. 4, cap. 2, dub. 13, n. 1, citantur):non autem loquuntur de patre qui filium inu­tilem habet, quamvis Glossa de utroque easuloquatur.

j) Lugo, disp. 24, n. 303, eo sensu adhae·rere dicendus est, quod affirmat in rigore lo·

nisi con­currant ve­re o r b a t iparentibus,

. Limitationon omninoimproba­biliter reji­citur.

Legaturar e l i c t u mc i v i b u s ,quando pos­sit dari ex­traneis,

Relictumorphanis

E~~:~t/;~rentes inu­tiles;

Jnre disp.24, n.295.. Sanch., Consil. mor., lib.4, cap. 2,dUb.'19. -' Loc. cit., disserto 5,cap. 9, n.14. - 5 Biblioth.,v. Civitas, n. 71.

statoris. Secus, si id factum sit eo quoddotes religiosarum suat minores ac nu­bentium.

Dubitatur 2°. An legatum relictum ci­vz'bus toci, possz"t darz' extraneis?

Negandum j nisi isti animum habeantibi perpetuo manendi: tunc enìm ab initiopro naturalibus habentur; vel nisi sinetali animo f) ibi per decennium manserint.- Ita Salmant. 3 cum Lugo. Sanchez, etc.,ac Concina 4, ex lege 2, C. de z'neo/zs f).

Hic addendum id quod tradunt San­chez g), Trullench h) et Barbosa g), apudPatrem Ferraris &, nempe, quod legatumrelietum puellis originarììs non est dan­dum eis quae casualiter natae fuerint ineo loco.

Dubitatur 3°. An legatum relictum or­phanzs possit dari pauperz'bus habentz'busparentes inutz"les?

Non concurrentibus vere orbatis paren­tibus, videtur receptum apud omnes quoddari possìt. Ratio, quia sie etìam impleturvoluntas testatoris, qui vult opitulari filiisnon habentibus a quo alantur: et talessunt qui habent parentes ìnutìles, ex ce­lebri illo dieto apud Glossam in can, Ad·monere, caus. 33, qu. 2, v. Dt'cz': Sz·re pri­oeris , nec nomen habere mereris ,. et exGlossa in cap. Inter corporalia, de trans­lat. episc., V. Inutz1em, ubi dicitur, ÌIm­

tìlern reputari ut mortuum. Huie cohaeretid quod dicunt Covarruvias i), Baldus i),

de Palatiis o,Perez i), etc., apud Sanchez i),

bosa, loc. cz't., allego 4, n. 7J non solum req~~

ritur ut sit natus in Ioeo, sed quod parentes 1b1domicilium eontraxerint». - Idemque tenetSanehez de Matrim., lib. 3, disp. 23, n. 3.

h) T~ul1eneh, loeo citato a Ferraris, sei­lieet, lib. 7, cap. 18)dub.12, n. 15)V. Septimo,dicit solum ex Diana: «Legatum relietum promaritagio virginum, non posse dari expositae,quando haee eoneurrit eum origin!lri~: namhaee est illi praeferenda, quod ratlOfil et ae­quitati est conforme.; ~ed ~antum in ~asu 9,uonon reperiuntur ongmanae». At 1pse Jamdixerat, ibid., V. Quarto: «Hxpositae eensen·tur naturales illius loci ubi expositae sunt ».

i) Covarruvias in suis Praet. quaestioll.,cap. 7 num.2, v.' Est et in hoc; Baldus, inlego Piagiarii, C. ad legem FICl;via.,m de pl~l­

giar.; Lupus de Palatiis Rube1s, In Repetzt.

330

d) Haee verba exprimunt tantum sensumlegis Illud; et Glossa, ad v. Existimarz', dicit:• Ubi est eadem ratio et idem jus ».

e) De modo loquendi quo S. Alphonsus hieutitur, vide ipsius S. Doetoris praefationem,initio tomi primi positam, § ult. Caeterum.

f) Salmant., Lugo et Sanehez elarius di­eunt: Nisi per decennium ibi manserint, neeeonstet de animo non habitandi in perpetuum.- Lex autem 2, C. de incolis, haee statuit:«Nec ipsi qui studiorum causa aliquo loeomo:rantur domicilium ibi habere ereduntur, nis1deeem'annis transaetis, eo loco sedes sibi eon­stituerint » •

g) Sanchez et Barbosa hic quidem a Fer­raris citantur' sed habent tantum generaleprincipium, u~de doetrina hic exposita eolli­gitur: «Ut quis originarius dicatur, [ita Bar-

bendum, ei debeatur si fiat religiosa: Quodm'tam projitentur reùgiosam: scilicet nepuella relinquat statum relìgiosum, ut le­gatum consequatur. Cum autem in legatorelieto puellis indeterminatis idem legismotivum urgeat, ideo religiosae non suntillo privandae. mi enim (ut dicitur in legeIllud, ff. ad lego Aquz1) eadem mz7z'tat ra­tio, eadem mz1z'tare debetjurzs dzsposzlzod).

Neque (ait Lessius) praefata lex ]ustinianiinnititur praesumptae menti testatoris j

sed absolute vult favere pietatì, etiam con­tra expressam testatoris voluntatem: itaut, si testator expresserit excludendasesse puellas religionem ingredientes, talìsdispositio rejiciatur tamquam turpis.

Hanc sententiam reprobare non audeo.Sed prima mihi videtur certe probabi­lior e) " quia dispositio AuthenHeae con­tinet jus novum, quod,cum exorbìtet ajure communi, non est extendendum decasu ad casum: maxìme, quia talis exten­sia redundaret in praejudicium aliarum.

Probabiliter autem dicit Concina 1,quod si non extarent puellae quae nuberevellent, tradendum esset legatum religio­nem ingredientibus: nisi ex me:f:lte testa­toris expresse oppositum colligeretur. ­Praeterea addit Barbosa 2 cum aliis, quodsi testator relinquat alicui pueUae millesi nubat, et centum si ingrediatur mona­sterium: debentur monasterio omnia mille,si hoc sit factum in odium religìonìs; quiatunc sie decernendum est in poenam te-

Less., cap. 18, n.123. - 1 De Just. et Jure, disserto 5,cap. 9, n.11. - , De 011. etPotest. episc., allego 33, n.23. ­3 'l'r. 14, de Contract" cap. 5, n. 186. - Lugo, de Just. et

Quìd, sìnon s i n tpuellae

quae nube­re velint.

Secundaopinio nonreprcbatur;prima v ì­

detur certe~robabi·Hor,

Quid, sir e l ì n qu a tmille nu­p t u r a e etcentum re­ligionemin­gressurae,

332 LIB. m. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI.CAP. IV. - DE TUTELA ET TESTAMENTIS. - DUB. II. 333

Potestda­ri clam cororuptae,

Clamcor­rupta pro­babilìuane­quit peterelegatum,

nisi de­sint aliaevirgines.

finis testatoris, volentis tantum subvenireiis quae vere virgines sunto

Secus, si clam sit corrupta; quia incommuni aestimatione haec pro virginereputatur, ut colligitur n) ex lege Libro­rum, § Quod tamen, ff. de legato Citò. 3J.Nec censetur testator voluìsse quod puellamanifestet suam turpitudinem o). - Itacommuniter Concina l, Roncaglia 2; Sal­mant." cum Trullench, Diana, Martino aS. ]oseph, etc.

An autem puella corrupta possz~ talelegatum petere?

Affirmant Salmant, '; quìa in favorabi­libus verba sunt large interpretanda, utprobant ",

Sed probabilius negant Coneina 6, etMartinus a S. joseph apud Salmant. 7 ;

tum quia verba testatoris servanda suntin rigore quantum fieri potest; tum quiatalis interpretatio fieret in praejudiciumalìarum. Et idem videtur sentire Ronca­glia 8, dicens illum cui data est facultasa testatore eligendi virgines pro legato,non posse eligere eam quam certo scitcorruptam, si absit scandalum. Conve­niunt tamen Coneina et Roncaglia P) addicendum, posse illam petere et eligi, sidesint aliae vere virgines.

1 De ]ust. et jure, dissert.5, cap. 9, n. 16. - s Tr. 14,qu, 15, cap. 7, qu, 4, resp, l. - a Tr. 14, cap. 5, n. 190••Trull.) lib. 7, cap. 18, dub.12, n. 15, v. Quinto. ~ Diana,parto 2, tr. 16, resol, 50. - Martin. a S. Joseph, A viso deConfesores, lil1. 2, de Testam., trat, 40, n. 15. - 4 Tr, 14,cap. 5, n. 190, i. f. -' Tr. 11, de Legib., cap. 4, n. Z9et ao.-

mone: dum nupta erit, primae nuptiae signi­ficantur •.

n) Lex Lz'brorum hic citatur non quidempro exposita opinione, sed pro ratione quanititur, et quam Salmanticenses, tr.14, cap.5,n. 190, ita exprimunt: «Sufficit quod in opi­nione communi habeatur ut virgo, ut talis excommuni modo loquendi ita appelletur, exlege Librorum, § Quod tamen Cassius, ff. delegatis '. Et sane id colligitur ex dieta lege,in qua sancitur quod: «Si quis forte chartassic reliquerit: Chartas meas universas, quinihil aliud quam libros habebat, studiosusstudioso, nemo... dubitabit libros deberi: namet in usu plerique libros chartas appellant •.

o) Nisi tamen constet legantem noluissedare non habentibus virginitatis qualitatem,ut dicunt Trullench et Diana.

P) Roncaglia, loc. cit., omittit quod ipsapetere possit, et dicit tantum eam eligi posse.

Dubitatur 70• An legatum relù:tum puel­

tae utremaneatvz"rgo,debeatur et' sz'nubat?Affirma. Sic enim statutum est in lege

QuoHes 22, ff. de conditz'on. et demonstra­tion.: quia, ut habetur in alia lege 2, C.de z'ndù:ta vùluzlate, multum interest rei­publicae ut proles augeantur. Secus dìcen­dum, si legatum relinquatur viduae,adviduitatem servandam, Authent. Cui re­lt'ctum, C. tit. ca.; quia honestum est asecundis nuptiis abstinere. - Ita Salmant."et Concina lO.

Dubitatur 80• An legatum relù:tum

puellae ut nubat, transeat ad ejus haere­aem, si ante nuptias ma moriatur? ­Recte distinguit Lugo 11 cum Sanchez q)

et Molina:Si legatum relictum sit puellae intuitu

subventionis illius personae, ut possit nu­bere, tunc transit ad ejus haeredem. ­Secus, si nullo habito respectu ad perso­nam, sed tantum ad operam piam per­agendam; quia tunc est convertendum addotandam aliam pauperem. Vel si lega­tum sit relictum sub conditione necessa­ria, ut puella nubat, sine intentione faeiendioperam piam; quia tunc legatum erit pro­fanum, et fiet caducum, ac ideo transibitad haeredem testatoris.

8 Loc, cit., n. 16. - Martin. a S. Josepk) Aviso de Confes.,!ib. 2, de Testam., trae, 40, num. 15. - , Tr, 14, cap. 5,n. 190. - 5 Loc. cìt., qu. 4, resp .. 1. - concina, 10c. cit.,n. 16, i. f. - • Tr. 9, de Matrim., cap. 1, n. 109 et 110. ­10 Loc. cit., n. 7. - 11 Disp. 24, n. 809•• Molina, tr. 2..disp. 249, n. lO.

q) Etsi Lugo ea omnia habeat, quae affertS. Alphonsus, attamen suam distinctionemclariori modo exponit: « Ex conjecturis, itaLugo, indagandum esse imprimis an nuptiaefuerint conditio necessaria; an potius legatumfuerit solum ut posset nubere, quo casu lega­tum transmittitur ad haeredes Titiae...Deinde,si non transmittitur, videndum erit an testatorlegaverit in bonum animae suae, quo casulegatum erit pium, et convertendum in dotemalterius pauperis; an vero legaverit ex affeetuad Titiam et ad eam remunerandam, quo easulegatum erit profanum et fiet eadueum: videa·tur Sanchez et Molina •. - Et re quidem veraeodem fere modo proeedit Molina. - Sanehezvero, Consil. mor., Ub. 4, cap. 2, dub. 4, n. 7,non proponit tria hujus distinctionis membra,sed solum: « Si testator, inquit, respexit adanimam et ad piam causam, potius quam adpuellam illam..., eonvertendum est in aliud

Relictumpuellae u tmaneat vìr­go .p,?testdari S1 nu­bat,

Secus re­lictum v ì ­

duae ut ma­neat vidua.

Quid delegato addotem puel·lae, quaemoritur an­te nuptias,

Relictumpro fabricaecclesiaepotest ex­pendi in a­lia necessa­ria cultui,

Orde ser­vandus indistribuen­dìs Iegatis,

Dubitatur 90• An legatum relù:tum pro

fabrica ecclesiae possù expendi z'n orna­menta et alza divino eultuz' necessaria?

Negant Panormitanus r) et Lopez r),

apud Sanchez 1. - Sed probabiliter affir­mant idem Sanchez et Lugo 2; quia no­mine fabricae intelliguntur omnia neces­saria ad servitium ecc1esiae, nisi aliterconstet de mente testatoris.

Dubitatur 100• Quomodo dz'stribuendum

legatum relz'etum pauperz'bus?Resp. Si legati exsecutio relicta sit ad

electionem haeredis, potest ipse dare cui­cumque vere pauperi,

Si vero non est haeredi electio com­missa, tunc praeferendi sunt:

10. Corjuncti testatoris; ut communiterDD. cum Barbosa 3 et Roncaglia '. Et intereos praeferendì sunt proximiores; ut docetD. Thomas o. - Id enim exposcit ordocaritatis: atque hoc (addit Roncaglia),etiamsi adsint alii pauperiores t).

20• Pauperes coneives testatoris prae­

ferendi sunt caeteris extraneìs; ut Glossa5,

1 Consìl., lib, 4, cap. 2, dub, 14, n. 2. - Sanches, loe.cìt., num, 3. - 2 Disp, 24, num. 304. - :J De Potest, episc.,allego sa, n. 17. - 4 Tr, 14, qu, 15, cap. 7, qu, 6, resp. 2, .v. Tertio, - Roncaglia" Ioc, cito - 6 In cap. Si pater .. detestam., in 6°, v. Pauperes, - S Loc.. cìt., v. Primo..

opus piuro; si vero fuit eontemplatione per­sonae, et non piae causae, legatum fit caducumet pertinebit ad haeredem ».

r) Panormitanus, in cap. fin. de testam.,n. 2; Gregorius Lopez, parto l, tit.U), lego 11,glos. 1; et parto 3, tit. 32, lego 24, glos. 4,i. f., perspicue hane de legatis negativamsententiam innuunt, dum negant reditus adfabricam deputatos, posse pro aliis rebusexpendi.

s) S. Thomas in 2a 2 ae, qu. 32, tractatde eleemosyna in generali, et art. 9, ait prae­ferendos esse eos qui nobis sunt propinquiores.Deinde subdit: «Est tamen circa hoc discre­tionis ratio adhibenda secundum differentiamconjunctionis, et sanctitatis, et utilitatis. Nammulto sanctiori magis indigentiam patienti etmagis utili ad bonum commune, est magiseleemosyna danda, quam personae propin­quiori, maxime si non sit mult~mconjunetll;»'- Denique, art. 3, ad l, non Jam de propm­quis, sed in universum scribit: «Dare magisindigenti meUus est ceteris paribus ».

t) Scilieetpossemagis eonjunctos praeferri,etiamsi aHi majori inopia laborarent.

u) Surdus, de AUmentis, tit. 1, qu. 93,n. 30, concordat, loquens de ordine in elee·mosyna in generali servando, quamvis pas-

et Roncaglia 6 cum Menochio; atque colli­gitur ex lege Praeses , C. de servz'tut. etaqua.

30• Magis indigentes; ut S. Thomas o,

Roncaglia 7. Et etiam nobiles; ut additBarbosa 8 cum Surdo u),

40• Pauperes probatioris vitae: S. Tho­

mas S). - Hìnc dicunt Layrnann v), Ron­caglia x) curo Menochio X), praeferendosesse religiosos qui ex eleemosynis vivunt.Recte vero censet Roncaglia, contra ali­quos, non venire nomine pauperum reli­giosos qui habent reditus suffieientesunde vivant.

5°. In aequali paupertate praeferendaesunt feminae, quatenus istae majori peri­culo peccandi sunt expositae: idem Ron­caglia. - Cum autem testator dixerit, le­gatum inter pauperes distribuendum, nonpotest uni tradi. Ita Roncaglia, et Bar­bosa 9 cum Menochio Y), Bartolo, etc. com­muniter.

An vero eo easu possa exsecutor etzanzszòz" alz'quùi applz'eare? - Affirmant Lay-

Menoch., !ib. 4, praesumpt. 125, n. 5. - , Loc. cìt., v. Se·cundo, - 8 Al1eg.sa, n.18.- Roncaglia, ìec.cìt., v.Quarto.- Roncaglia: Ice, cìt., v. Quinto. - Roncaglt'a, tec. cit.­• Al1eg. sa, num. 19. - Bartoi., in lego 1, tf. de oplionelegata.

sirn z'bz·d. de legatis inter pauperes distribuen­dis loquatur.

v) Laymann , Ub.3, tr, 5, cap. 11, n. 6(allegato a S. Alphonso), utique scribit reli­giosum testamenti exsecutorem, possesuo mo­nasterio applicare legatum, inter pauperes autcausas pias distribuendum. Sed n. 8, magisdistincte loquitur, et videtur adhaerere limi­tationi quam S. Alphonsus ex Roncaglia habetet probat; seribit enim pauperes, quibus lega­tum aliquod relinquitur, «tales intelligendosesse, qui victum incertum habent ex eleemo·synis fidelium, non autem ea xenodochia, velreligiosorum monasteria quae ex fideliumeleemosynis collectum annuum sufficientem .victum obtinent».

x) Roneaglia, loe. cz't., v. Quarto, dicitpossepraeferri religiosos qui ex eleemosynis vivunt.- Sed Menochius, quem Roncaglia allegat,dicit loc. dt., n. 12: «Religiosi quidem antealios, eodem ordine, quo supra diximus d~feminis [sciI.eligendo prius pauperiores], eh­gendi sunt».

y) Menochius citatur quidem a Barbosasimpliciter, ut refert S.Alphonsus; ipse tamen,loc. ca., n. 25 et 26, distinguit, et negat posseuni pauperi legatum tradi, si bona testatorisdistribuenda sint opulenta, ita ut inops ille

33-/. LIB. IlI. - TRAcr. V. DE SEPTlMO PRAECEPTO DECALOGI. CAP. IV. - DE TUTELA ET TESTAMENTIS. - DUB. Il. 335EX'''CClllOX

pauper po­test sibi ap­plicare le·gatum,

Papa exjusta causapotest com­mutare ul .t i m a s ve­Iuntates,

Potest c­·tiam sinecausa.juxtaquosdam.

Id potestjuxta alias,de potestateabsoluta,non ordina­ria..

mann I, Sanchez 2; et Barbosa 3 cum l'a­lacio Z), Menoehio, Gonzalez et aliis com.muniter. Excipiunt tamen Laymann etSanchez, si testator noverit ejus pauper­tatem; quia tunc censetur quod si voluìs­set 'illi subvenire, aliquid expresse reli­quisset. - Sed non improbabiliter Ron­caglia 4 hanc exceptionem non admittit.Quia non praesumitur testator eum vo­luisse inferioris conditionis facere quamalios pauperes ; et si aliquid ei non reli­querit, id evenire potius censendum velex oblivione vel inadvertentia, vel quodnoluisset testator ruborem exsecutori in.ferre, si inter pauperes eum numerasset.

931. - Quaeritur hic l°. An SummusPontifex possit sine fusta causa validecommutare ultimas ooiuntaies testato­rum a)?

Nulli dubium quod Papa potest cumcausa ultimas voluntates commutare; utpatet ex demo Quz'a contingt't 2, de re­ligz'os. domib., ubi dicitur: Ea quae adcertum usum largz'tzone sunt destinata.fìdelz'um, ad z'llum debeant, non ad alz'um(salva quzdem Sedis Apostolù:ae auctori­tate) conuerti.

Sed dubitatur an z'd possit Papa sinecausa. - Tres sunt sententiae apud San­chez 5:

Prima sententia affirmat: quam tenentArmilla 6, Angelus 7, Silvester 8; Tabie­na, etc., apud Sanchez 9. - Ratio, quiaomnia legata intelliguntur implicite relictaad arbitrium Papae vel principis. - Se­cunda sententia, quam tenent Angelus, Ro­sella, Covarruvias Ò), etc., apud Sanchez lO

1 Lib. 3, tr. 5) cap. 11, n.7. - 51 Decal., lib.6, cap. 11,n.54. - 8 Alleg. sa, n. 22.· Menoch., praesumpt.l25, n.17.•Hieron. Gonzales) ad reg. 8 Cancel!., glos. 2, n. 56. _Laym.) Ioc. cito - Sanch.) loc. cit., num. 55. - 4; Tr. 14,qu. 15, cap. 7, qu. 6, resp. 2, post med. _ S Consii. mor.,lib. 4, qu. 2, dub. l. - 8 V. Legatum, n. 55. - , V. Le­gatum II, num. 12•. 8 V. Legatum IV, qu. 12 et 13. _Tabiena) v. Legatum II) num. 12. ~ 9 Loc. cit., num. 1. _Angel"s de Ubaldis, in lego 10, Si testamentum. C. de

dives efficeretur; affirmat vero posse dari unitantum, si bona sint modici valoris, ita ut ispauper et inops electus non efficiatur dives,sed solum ab inopia sublevetur.

z) Lupus de Palatiis Rubeis, in Repet. ru·bric. de donatùJn., § 65, n. 42, dicit exsecu·tor.e,?pau~er~m posse sibi lega~m appli~a~e,«SI lpiie Slt In summa necessItate.., qUla In

extrema necessitate omnia sunt communia ».

(et cui adhaeret Croix 11), id admittit de po­testate absoluta, non autem ordinaria.

Tertia sententia, verior et communis,quam tenent Busenbaum (infra, n. 939),Sanchez 12. cum Bartolo c), Socino; Lay­mann 18, Salmant. 14 cum communi, Mo­lina 15 et Lugo 16 (qui praefatas duas sen­tentias falsas vocat), omnino negat possePontificem aut principem sine justa causacommutare testatorum voluntates. - Pro.batur l°. Ex Tridentino 17, ubi (ut sentitLaymann 18 cum Molina 19) supponitur,tales commutationes posse fieri a SedeApostolica nonnisi ex justa et necessariacausa. Probatur 2°. Ratione. Quia, licetdispositiones testatorum censeantur com­missae Papae (vel principi), non tamen ui:domino, sed ut boni communis aut piarumcausarum dispensatori committuntur. Un­de cum Pontifex non sit dominus taliumbonorum, non potest neque ex potestateordinaria neque extraordinaria conver­tere sine causa has dispositiones ad aliumusum, quam a testatoribus sunt desti­natae.

Si igitur legatum est profanum, pote­rit princeps, ob necessitatem publicam velaliam justam causam, in aliud legatumprofanum vel pium commutare. - Si verolegatum est piurn, poterit Papa tantum,justa causa interveniente, in aliud piumconvertere.

Quaeritur 2°. An epz'scopz' cum justacausa possmt commutare pias dz'sposz:tiones?

Prima sententia affirmat. Et hanc te­nent Angelus 20, Silvester 21, Armilla 22; et

testam•• Rosetta, v. Legatus, n. 7•• 10 Loc. cit., n. 2.­11 Lib. 4, n.842. - li Loc. cit., n. 3 et 4. - Socinus junwr,lib. 2, consil. 65, n. 6 et seqq. - 13 Lib. 3, tr. 51 cap. 11,n. 11. - 14 Tr. 14, cap. 5, n. 194. _ 15 De Primogeniis,lib. 4, cap. 3, n. lO. - 16 Disp. 24, n. 312. _ 17 Sesso 22,de Reform., cap. 6. - 18 Loc. cit., n. 11. - 19 De ]ust. etJure, tr. 2, disp. 249, num. 5. - '" V. Legatum II, num. 12et 14. - " V. Legatum IV, qu. 12. - '" V. Legatum,n. 55 et 56.

931. - a) Quaestio movetur de illis dum­taxat ultimis voluntatibus, quae respiciunt adpia opera vel ad bonum commune, ut animad·vertunt Sanchez et plerique ex citatis aueto­ribus.

ò) Scilicet: aHiauctores apud Covarruvias,Variar. lib. 3) cap. 6, n. 8.

c) Bartolus, in lego fin. C. Si contra jus,aperte sententiam hanc innuit, dum negat

Verius ne­gatur idposse,

. Episcopusjuxta aliospotest com­mutare exjusta causa.

Rosella, Tabiena, apud Sanchez l; et Bejacum aliis apud Croix 2, qui huic senten­tiae adhaeret.

Ratio la. Quia communis sententia (ut·asserit Croix 8) tenet, apud episcopos essehujusmodi facultatem ordinariam commu­tandi; quia talis commutatìo est quaedamdispensatio in lege praescribente exactamimpletionem ultimarum voluntatum. Undequando dicitur fieri posse dispensationes,et non exprimitur a quo in Tridentino d),

satis intelligitur fieri posse ab episcopis;uti cum pluribus docent Suarez 4 et San­chez 5. - Hinc inferunt idem Sanchez 6

et Lugo 7, quod si testator reliquit alìcuiecclesiae legatum pro festo anniversario,potest episcopus illud ad tempus commu­tare in reparationem ecclesìae, quae aliternon posset reparari.

.Ratio 2a. Quia, licet episcopus nequirethoc facere ex potestate ordinaria, potesttamen ut Sedis Apostolicae delegatus:modo adsit justa causa, judicio episcopi.Idque probant ex Tridentino 8, ubi dici-

Rosetta, V. Legatus, n. 9.• Taòiena, v. Legatum II,num, 12 et 14.. 1 Consi!. mor., lib.4, cap. 2, dub.2, n, 3.­Beja, Resp, caso consc., parto 4, caso 22.• 9 Lib. 4, n.846.- B Leo. cito - <I De Legibus, Iib. 6, cap. 14, num. 8. ­5 De Matrim., lib.B, disp.5, n. 1. - 6: Consìl, mor., Iib, 4,cap. 2, dub, 7, n. 2. - , Disp, 24, n. 310. - 8 Sesso 22,de Reform., cap. 6. - 8 De Olf. et Potest. episc., allego sa,n. 5. ~ Vasquiu.s Menchacensis) Controv., lib. 1, cap. 25,

principem posse alìi sine causa dominium reimeae transferre.

d) Suarez et Sanchez loquuntur non desolo Tridentino, sed de quacumque lege pon­tificia, in qua dicitur quidem dispensari posse,sed non exprimitur a quo facienda sit dispen­satio.

e) Silvester , uti retulit S. Alphonsus adprimam sententiam, absolute tenet episcopumposse ultimas voluntates commutare, et itapariter a Barbosa citatur. - Beja autem, loc.dt.; ]acobus de Graffiis, Deds. aur., part.1,lib. 2, cap. 53, n. 11; Mandosius, Tract. designatura gratiae, § Commutatio ultz'maevo·luntatis; ac Rota romana, Deds. novz'ss. di·versor.,part. 3, lib. 3, deds.1122, a Barbosaadducuntur pro sententia quae docet episeo·pum id posse tamquam Sedis Apostolieae de·legatum: sed non satis accurate; nam ii aucto­res simpliciter tenentprimam sententiam, necloquuntur de Sedis Apostolicae delegato. ­Praeterea Mandosius suam sententiam limitat<:l;d casum, quo legatum impleri impossibileest; si vero sit difficile dumtaxat: « Ego, in­quit, non obstante praedictorum auctoritate

tur: In commutatzanz'bus ultz'marum uo­luntatum) quae nonnz'st' ex justa et neces­sarta causafierz' debent)epz'scopz~ tamquamdelegati Sedz's Apostoiicae, summarie etextrajudiczalz'ter cognoscant, nz'hz'l t'n pre­cz'bus) tacita veri/ate, vel suggesta falsz:tate.fuisse narratumJ prz'usquam commu­tattones praedictae exsecutz'oni deman­dentur, - lta Barbosa 9 cum Silvestro e))

Menchaca, Beja e)) Graffio e)) Mandosio e),'

citatque etiam Rotam Romanam e). Et itaetiam Salmant. f).

Secunda vero sententia probabilior,quam tenent Molina l0, Laymann 11, et San­chez 12 cum aliis, negat posse episcopos,etiam cum justa causa, commutare ulti­mas voluntates. - Ratio, quia ex cap. Tuanobz's 17) de testam., et ex Tridentino 13

imponitur episcopis exsequi exacte ulti­mas voluntates. Et hoc, etiamsi commu­tatio fieret in melius, ut dicunt Barbosa 14

cum Imola et Bonifacio; Laymann 15;

ac adhaeret Lugo g), ex cap. Conquestus,de foro competenti, et cap. Quza nos, de

num. 26. - 10 Tr. 2, disp. 249, num. 5 et 7. - 11 Lib. 3,tr. 5, cap. 11, num, 11. - JJ Consii. mor., lib, 4, cap. 2,dub, 2, num. 5 et 6. - 18 Sess. 22, de Reform., cap. S. ­" Alleg. sa, num, 2. - Joan. ab Imola, in clem, Qui"contingit, de religioso domìb., num, 9, v. Pone testator .•Bonìfacius de Vitaliniis) in clem, Quia contingit) derelìg. domib., num. 110 et 111. - 18 Lib, 3, tr. 5, cap. 11,num.11.

et ratione per eos adducta, vel hanc commu­tationem a Summo Pontifice obtinendam esseconsulerem, vel saltem a Papa ad cautelamconfirmandam esse».

f) Salmant., tr. 14) cap. 5, n.193 et 194,pariter tuentur primam sententiam absolute,nee loquuntur de Sedis Apostolicae delegato.

g) Lugo, dz'sp. 24, n. 307, eo sensu huicopinioni adhaerere dicendus est, quod con­cedit eommutationem in melius fieri posse,quando legatum in propria specie implerinequit. - Sed cap. Conquestus, de foro com·pet., et cap.Quia nos, de testam., non citantura Lugo sed a Laymann, pro opinione quaenegat exseeutorem aut episcopum posse com·mutare, ne in melius quidem, voluntatem de­functi, si haec possit juste et honeste impleri.At cap. Quia nos, non videtur ad rem citari;ait enim clericos posse libere disponere debonis quae sibi obvenerint, paternae succes·sionis vel cognationis intuitu, non habito re·spectu ad Ecc1esiam; «de his tamen quaeconsideratione Ecclesiae perceperunt, nul1umde jure possunt facere testamentum.. ­Cap. Conquestus, aptius ad argumentum qua·

Probabi­liusnon po­test.

336 LIB. 1Il. - TRACT. V. DE SEPTlMO PRAECEPTO DECALOGI. CAP. IV. - DE TUTELA ET TESTAMENTIS. - DUB. III. 337

De Renuntiatione Haeredìtatum.

DUBIUM ID.

932. Quando ualeat renuntia#o haereditatis. - 933. An haec stricte interpretanda. - Videt'M resolutiones. - 934. An sint irrita pacta de haereditate viventium. - Vide exce­ptiones. - 935. De constitutione Tridentini irritante renuntiationes ingredientiumrelt'gùmem.

Si aliquacausa su­pervenìat,potest in­terpretari

cum haere-de.

Item quoadlegata piaimpos!5i­bilia.

testam., contra Diana 1, ac Silvestrum h)

Beja h), Graffium h), Comitolum, Vas~quez h), etc., apud Croix 2, qui admittuntcommutationem in melius. - Nec pro baridicunt primam sententiam a Tridentino,in citato cap. 6. Nam ibi tantum commit­titur episcopis ut, quando commutationesuItimae voluntatis a Sede Apostolica eiscommittuntur, ipsi, antequam iIlae exse­cutioni demandentur, examinènt an sintverae causae expositae. Concilium enimin cap. 5 immediate praecedenti locutumerat de exsecutionibus dispensationum asola Sede Apostolica obtentarum. Et hocajunt esse conforme c1ementinae Quza con­#ngzì, citatae in prima Quaestione. Valdetamen probabiliter censet Laymann 8; etconsentiunt Salmant. 4 cum Bonacina etTrullench, quod si aliqua causa superve­niat, vel si fuerit testatori ignota, quamsi ille cognovisset aliter disposuisset: tuncepiscopus cum haerede potest ex epikejainterpretari voluntatem testatoris, et lega­tum in alium usum convertere, puta, silegatum sit relictum pro vasis sacris con­fìcìendis, quibus ecclesìa non egeat, sedpotius casulis. - Quando autem legatapia nullo modo possunt applicari ad usuma testatore intentum, illa non fìunt caduca,sed applicanda sunt in alium pium usum,

1 Parto 2, tr. 17, resol, 26. - Comitol.; Resp. mor.,lib.7, qu.9. num. 2. ~ s Lib. 4, nuro.847. - 3 Lib. 3, tr, 5,cap. 11, num. 11, in med. - 4 Tr'. 14, cap. 5, num, 194. _Bonac., disp, 3, qu. 17, punct, 8, § 9, n.4. - Trutt., lib.7,cap. 18, dub. 12,n. ao. - 'Loc. cìt., n. lO.. Abb. Panorm.,in cap. Nos quidem, de testam., n. 6 et 14. - l) Disp, 24,n. 305, v. f., et 806, ex: cap. Nos quidem 3, de testam, _Abb. Panorm., in cap. Nos quidem 3 1 de testam., num, 6et 14.• Petr, de Ubald., de Canonica episc, et paroch., cap. 7,

drat: « Cum...valde sit iniquum, inquit, ut eaquae collata sunt pro remedio peccatorum ve­nerabilibus ecclesiis ve1 relicta..., aliis usibusapplicari ». - Demum Laymann addit can. 4,causo 13, qu. 2, qui aptissime citatur. «Ultimavoluntas defuncti modis omnibus conservaridebet o.

h) Ii auctores, nempe Silvester et Beja,locis cz'tat.; et Graffius, tib. 3, cons#. 2, deTestamentis, n. lO; Vasquez, opusc. de Te·stam., cap. 8, § S, dub. 3, n.l04, primamsententiam absolute tuentur; et Beja expressedicit legatum posse ab episcopo in aequaleaut melius commutaTi.

i) Petrus de Uba1dis, loc. cit., n.38 et 39,habet totam S. Alphonsi sententiam, quamvisa Barbosa, loc. dt., n. 6, citetur solum pro

arbitrio episcopi et exsecutorìs; ut docentidem Laymann 5 cum Abbate, et Lugo 6.

Sed dubitatur l°. An z"n commutatio­nzòus ab epzscopz"s fadendzs requz"raturetzam consensus haeredis et legatarz"z"?

Abbas et Petrus de Ubaldis, apud Bar.bosa 7, dicunt requiri consensum haeredis,ex cap. Nos quùJem, de testam. - Si hae­res nollet consentire, episcopus solus po­test commutationem exsequì; ut ait Ro­chus cum Felino, apud Barbosa 8.

Dicit autem praedictus Petrus de Ubal­dis i) ex Bartolo i), quod insuper requiriturconsensus ecc1esiae cui factum est lega­tum. Sed si neque ecclesia velIet consen­tire.: episcopus solus commutare potest.

Dubitatur 2°. Quae sint causae ob quasepiscopus ulN-mas voluntates commutareualeat?

Causa la est, quando pecunia legataad aliquem usum non sufficit. - Bar­bosa 9, etc.

2a• Quando usus legati non potest adim­

pleri: idem Barbosa 10 cum Riccio. Vel sires legata nequeat deservire pro usu de­stinato, ob impedimentum facti veljuris:ita Barbosa 11 cum Imola, Bonifacio j), Ab.bate, Innocentio k), Ubaldo, Socino k), etc.- Hinc si non potest monasterium mo­nialium construi, ubi voluit testator, puta

principal., n. 38. - 7 De Offie. et Potest, epìsc., allego 83,num. 6. - Rockus de Curte, Repetit. in rubrìc, de lucepatronat., § Pro eo, num. 32.. Feiin., in cap. Cum acces­sissent, de ccnstìtut., n. 20. ~ 8 Lcc, cit., n. 6. _ 9 Loc. cit.,n. 7. - IO Loc, cìt., n. 8. - Joan. Aloìs, RicciusJ Collectan.,deciso 558, V. Prima. - 11 Loc. cit •• n. 9... Joan. ab Imota,in cap. Nos quidem, de testam., n. a, 22 et 2a. - .4bb. Pa­norm., in cìt, cap. a, n. 6 et 14.• Petr, de Ubald., 100,cit.,n. 35 et seqq,

priore ejusdem parte. - Praeterea Bartolusa Barbosa (non ab Ubaldo)citatur, pro senten­tia docente episcopum solum commutare, sineque ecc1esia neque h.aeresconsentire velint;quod sane Bartolus, m lego Legatum, fI. deusufructu legato, n. 5, aperte significat, di­cens: «Quod si partes non possunt esse con­cordes in hac transmutatione,... judex eritmedius, cujus auctoritate transmutabitur».

j) Bonifaciusde Vitaliniis male a Barbosacitatur; nam loc.dt., in clem. Quia contingit,de relt'g. domib., n. 110 et 111, id non habet.

k) Innocentius, t'n cap. Nos quidem, de te­stam., loquitur de impedimento in genere,nulla facta mentione de jure aut facto; Soci­nus senior vero, de Oblatz'onz'b.• lt'bell. 19,n. 16, loquitur de impedimento facti.

Non sem­per reqniri­tur consen­sus haere­dis aut Ie­gatarii.

Causae exquibus ept­s.copus p o­tcst commu­tare.

Renuntia­do futuraehaeredita..

tìs, nulla.

Eieeplio­nes.

in loeo campestri, (contra praescriptum aconcilio Tridentino l), potest episcopusalium locum destinare; ut Farinacius I),

Alexander m), Riccius, cum eodem Bar­bosa 2.

Qui tamen notat cum Ubaldo et Ge­nuensi, quod si impedimentum est facti,et non est perpetuum, debet exspectaritempus opportunum, ex cap. Non est etcap. Quod super hz!;,de voto. Si vero ìm­pedimentum est juris, distinguit idem Pe­trus de Ubaldis, quod si legatum est adusus pios, tunc fit commutatio. Secus, siad usus inhonestos, puta, ut in ecclesiafiant ludi theatrales, qui prohibentur incap. Cum decorem, de vita et hon. cter.,

932. - « Resp. I", Renuntiatio futurae« haereditatis, nisi juramento firmetur,« nulliua roboris est. - Ratio, quia ita« jure cautum est propter bonum publi­« cum.

« Excipe l°. Nisi quis in ipso testandi« actu renuntiet juri successionis; vel post« testamentum conditum, in quo praete­« ritus est, praeteritionem sui approbet.­,,2°. Nisi haeres necessarius, post debi­c tam sibi portionem integram a patre ac-

1 Sess.25, de Regular., cap. 5. - Riccius, Collectan.,deciso 558, i. f.; et deciso 1270, v. Limita 3'. - • Alleg. 88,n. 10 et 11. - Ubald., de Canonico episc. et paroch., cap. 7principal., n. 36. - Genuensis~ Prax. archiepiscop., cap. 19,n. 2. - Ubald., 1oc.cit., n. 86 et 37. Cfr. Barbosa, 1oc. cit.,

l) Farinacius, Decis. Rotae CXL, Ub. l,deds.126, (in calce Consiliorum criminaliumejusdem) non de facultate generali loquitur,sed casum particularem affert, quo S. C. EE.etRR.commisitloci inspectionemad exstruen­dum quoddam monasterium industriae epi­scopi, qui locum approbavit. Unde non satisaccurate allegatur a Riccio, a quo Barbosasuam allegati<'nem mutuatus est.

m) Alexander Tartagni Imolensis,in Ub. 7,consz·l. 73, n. 4, loquitur.de casu simili, sci­licet de capellania et altari erigendis in qua-

s. ALPHONsl, Opera moralia. - Tom. II.

tunc legatum est nullum, tamquam inu­tile, et fit caducum.

3a• Causa est, si legatum est factumad usum non ita necessarium. - Tuncenim poterit episcopus commutare inalium pìum usum magis eidem ecc1esiaenecessarium: ita Barbosa 8 cum Riccio etGenuensi n): vide mox dieta in Quaer.2.Immo etiam ad alium usum fructuosum,si causa sit gravissima, et ita praesuma­tur mens testatoris; ut addit Genuensisapud Barbosa 4. - Sic pariter dicit idemBarbosa 5 cum Riccio, quod reditus alì­cujus capellae deputatos pro Missis, epì­scopus potest commutare in paramento­rum emptìone pro una vice tantum.

« ceptam, reliquae ha ereditati renuntiet;« qui tamen, si bona patris postea augean­« tur, legitimam eorum portionem potest« erigere. - Ha Laymann 6".

933. - « Resp. Il", Renuntiatio haere­« ditatis, cum odiosa sit, et contra jus" commune, strictae interpretationis esse" debet.

« Unde resolves casus sequentes:« l°. Non obstat renuntiatio haeredi­

" tatis, etiam jurata a filio facta, quominus

n. 9. - • De Ome. et Potest. epìsc., allego 88, n. 12. - Ric.cius, Collectan., deciso 1270, v. Limita 6°. - Genuensis,Practicabil. ecclesiast., qu. 213, V. f•• t Loc. cit., n. 13.­lSLoc. cito, n. 14. - Riccius~ Collectan., deciso 558,v. Quinta.- • Lib. a, tr. 5, cap. 7, n. 1.

dam ecc1esia, in qua locus non erat aptus adexstruendam no'vam capellam.

n) Barbosa hic citat Genuensem, Prax.archiep ... sed ibi, cap. 19 (al. cap. 20), casusutique similes habet, minime vero praesen­tem; scribit enim n. 5: « Declara secundo,ut possit fieri commutatio in alium usum perepiscopum, ad tempus et non perpetuo et exaliqua causa». Ex quo principio,n. 6, colligìtresolutum esse in curia archiepiscopali Nea­politana, quod «reditus cujusdam capellae,deputati pro missis celebrandis, poterant pro

22

Renuntìa­tio haeredi·tatis stricteinterpre ..landa.

Corollaria.

338 LIB. m. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. CAP. IV. - DE TUTELA ET TESTAMENTIS. - DUB. IV. 339

DUBIUM IV.Qui possìnt et debeant esse Exsecutores Testamenti.

936. Qui possint esse exsecutores. Et qui sint de [ure. Et an possin~ officio fung,z' per ali?s._ 937. An religiosus exsecutor possit applicare suo monasterzo legata relicta ad pt~Scausas. - 938. Quomodo reiicta incerta sint exsequenda. - 939. An legata ad piascausas possint commutari. - 940. Vide resolutiones. _. 941. Quomodo exsequendavoluntas testatoris.

935. _ a) Sanchez, loc. cit., cap. 5, n.13, - ipso novi~i~tu factam, ~m. habere, quae fieretsimpliciter nullo alio addito,negat testamen- sub conditlone P!ofess~oD1s •.tum hoc decreto comprehendi; hinc asserit c) Sanchez hlC p.anter male (ex parte.sal­testamentum posse a novitio condi, quando- tem)a Busenba~ clta!ur; na~, Decal., lzb. 7,cumque voluerit. cap. 5, n.10, dlClt val1?as etl.am esse renun-

b) Molinaperperam citatur a Busenbaum; tiationes, quae fier~nt ~n Socl~tat~ Jesu, nonoppositum enim, tr. 2, disp.149, (ut citat Bu- juxta ejusden: Soclet~tis ~on~titutlOnes.senbaum) expresse tenet, scribens, n. 14: 936. - a) Dlana,q~~qUld dlcatBusenbaum,«Crediderim tamen eam renuntiationem aut non tuetur hanc opmlOnem! parto 8! !r. 5,dispositionem, sive ante novitiatum, sive in resol. 4; sed tantum affert aliorum opml0nes.

Pactumde haeredi·tate alte~

rius vìven­tis, nullum.

e: ab eodem patre, mutata iterum volun­e: tate, possit institui haeres. - Molina,e: Sanchez l.

«2°. Si filius renuntiavit in favorem«fratrìs, eo mortuo ante patrem, is qui" renuntiavit, in prima haereditate succe­« dere potest, immo etiam institui debet;"quia causa renuntiationis cessavit. ­"Molina 2.

« 3°. Filius post juratam renuntìatìo­« nem nihilominus succedere potest in iis« bonis quae pater ad secundas nuptias« transiens, liberis ex priore matrimonio« susceptis relinquere cogitur. Ratio est,« quia in his fìlìus non succedit jure san­« guinis, cui renuntiavit; sed propter civi­« les constitutiones et favores. - Molina 3.

« 4°. Etsi filia accipiens dotem a patre« dicat se ea contentam, et renuntiare« paternae haereditati; pactum tamen illud« est invalidum, eoque non obstante potest

. « postea petere complementum legitimae« portionis suae 4. - Molina, Sanchez 5,

« Lugo 6.

« 5°.Si parentes dent filiae dotem infra« portionem legitimae debitae, inducant­« que eam coactione vel fraude seu dolo« ad renuntiandum legitimae, non sunt in« conscientia tutì, sed tenentur illi resti­« tuere libertatem, Sanchez 7, Lugo 8. ­

« Ac lìcet filia, si renuntiationem jura­« mento firmaverit, eam servare teneatur;« si tamen dolus vel metus intervenerit,« licebit relaxationem juramenti injuste« extorti petere: eaque obtenta, non tene­« bitur pacto quod ex injusta coactìone"processit. Vide Sanchez 9, Lugo 10 ".

934. - "Resp. IlIo. Omne pactum vel« donatio de alterius viventis haereditate"ipso jure irrita est. V. gr. irritum est

Molina, tr. 2, disp. 579, n. 23. - l Decal., lib. 7, cap. 7,n. 11. - , Loc. ci:., n. 19. - 'Tr. 2, disp. 579, n. 21. - , Exlego Pactum dotali 3, C. de collation.; lego Si quando 35,C. de inoff. testam.; et cap. Quamvis pactum 2, de pactis,in 6°, - Molina, disp. 149, n. 3. - l; Consi!. mor., lib. 4,cap. 1, dub. 34, n. 4 et seqq. - , Rosp. mor.,lib. 6, dub. 24,

una vice converti in emptionem paramento­rum pro dicta celebratione ». - Atvero inPractz'cab. eccles., qu. 213, n. 7, scribit exalioquodamauctore, quem videtur approbare:«Legatum factum ad pias causas in aedificioecclesiae, si ecclesia non indigeat calice velfabrica, poterit de consensu episcopi fieri con·versio in alium casum»

« pactum quo Titius haereditatem quam« sperat a Sempronio, promittit aut obligate: Cajo. Ratio est, quia tales pactiones odio­" sae sunt et plenae periculis, ob insidias- quae parantur ejus vitae super cujuse bonis fit pactio. - Laymann 11.

« Excipe l°. Nisi consentiat is de cujus«haereditate agitur, et in eo consensu« usque ad mortem perseveret. - 2°. Nisi« renuntiatio fiat in favorem communitatise seu collegii; hic enim cessat praesum­e ptio vel periculum insidiarum. - 3°.Nisi« quis ob constitutiones Ordinis de omnì­« bus bonis et juribus acquisitis et acqui­« rendis disponere debeat, idque in favo­" rem communitatis piae, vel etiam cer­e: tae personae pauperis. Sanchez 12, Lay­« mann 13. - 4°. Nisi fiat pactum circa« haereditatem personae incertae; v. gr."si quae mihi haereditas obvenerit dume vixero, tua esto; cessat enim periculum.« Molina a), Sanchez 14".

935. - « Quaeres: quousque se extendat« constitutio Trùlentt'm'15, trrz'tans donatt'o­« nes et renun#att'ones etiam furatas, quae"fiunt ab t'ngredt'en#bus reHgt'onem, nisi« fìant cum licentia episcopi sive vicarii,« intra duos menses proximos ante pro­« fessionem, et professio postea subse­e quatur?

« Resp, l°. Hanc constitutionem non"habere locum in codicillis, testamentis" aut donationibus Martis causa: quia hu­" jus constitutionis ratio est, ne per renun­" tiationem haereditatis novitiis impona­" tur necessitas profitendi; haec enim ratio" cessat in his ultimis voluntatibus, quippe" quae usque ad professionem revocabiles" sunto Quare valet adhuc hodie testamen­«tum a novitio conditum; neque rumpi·

num.1.. - '7 De Matrim., lib.4, disp.9, numo 13. - 8 Loc.cit., n. 2. - 9 Deca1., lib.3, cap. 12. - lO Loc. cit., dub. 24,n. 3; et de Just. et Jure, disp. 22, sect. 8, n.195. - 11 Lib.3,tr.5, cap. 7, nume 3. - 12 Decal., lib. 7, cap. 2, num. 54.­13 Loc. cit., num. 3. - 14 Decal., lib. 7, cap. 2, nume al._ Ili Sesso 25, de Regular., cap. 16.

934. - a) Molina, disp. 579, n. 38, hocassertum non habet disertis verbis; idem ta­men satis videtur insinuare: dicit enim in­validum pactum de futura haereditatecertomododividenda, «si sit alicujus certi et deter·minati hominis». Ex quibus utique videturposse colligi validum futurum esse, si fueritcirca incertae personae haereditatem.

Exceptio­nes,

Tridenti·num irri a

tans dona.tiones fa­ctas ab in­gredientereligionem,

non affi­cit testa­menta,

nec dona­tionesmodi­caso

Afilcit re­nunttat ì o >

nem benefì­cii.

Item te­n un tiatio­nes anterio­res factasintuitu in ..gressus.

Contra­rium estprobabile.

Quis pososit esse ex­secutor te·stamenti.

e tur, secuta professione, etsi menaste­" rium in eo praeteritum fuerit. - San­- chez aJ.

«Qui autem licite a religione rece­« dìt, recuperat omnia bona cuicumque«ante donata intuitu ingressus in reli­« gionem.

«Resp. 2°. Ea constitutione non prohi­« beri donationem modicam; quìa cessat« ratio. ~ Sanchez ',

«Resp.3°. Ea comprehendi renuntia­« tionem beneficii ecclesiastici. Ratio, quiae: haec est amissio magni juris, ob quam«libertas egrediendi e religione impedi­• turo Sanchez 2.

"Resp. 4°. Per eamdem etìam irrìtan­« tur renuntiationes quaefiunt ante ìngres­« sum religionis, intuitu vel causa ìmpul­« siva ingrediendi: qualis intentio in dubio« praesumitur, si non multo ante ingres­«sum factae sint. Ratio est, tum quìa con­« cilium absolute loquitur; tum quia alias"non sufficienter consuluisset libertati« novitìorum. - Navarrus, Lessius 3; con­"tra Sanchez cujus tamen sententia est« probabilis. Unde sic donatum tute reti-

936. - « Resp. l°. Illi a testatore nomi­« nari possunt, unus vel plures, ex haere­« dibus vel non haeredibus; nec tantum« masculus, sed etiam femina (Sanchez,« Wadding, Diana aJ) ; non tantum laicus,

l Deca1., lib.7, cap..5, n. 22. - SI Loc. cit., cap ..5, D. 37et 38. - Navar., Consil. 81 et 82, lib. 3, de Regu1ar. ­s Cap. 41, dub.4, n.40. _ Sanck., loe. cit., cap. 5, n. 4.­Navar., Consil. 82, lib. 3, de Regular., n. 2. - , De~.,

« neri potest, donec per sententiam judicis" rescindatur.

« Resp. 5°. Irritam etiam esse donatio­- nem seu renuntiationem bonorum, sub« conditione professionis edendae factam,« ita ut, ea non secuta, corruat. Navarrus,« Sanchez 4, Molina bJ, etc. - Ratio est,«quia donantes seu renuntiantes aegree contristant donatarios, ut eos de posses­« sione semel capta dejiciant: et mona­" steria quae tales donationes acceperunt,e: omnes modos adhibent ut tales ad pro­" fessionem inducantur. Laymann 5.

« Resp. 6°. Non obstante hac constitu­" tione, validas esse renuntiationes aut« donationes ante vel post ingressum So­« cietatis Jesu factas, juxta ejus constitu­«tìones. Ratio est, quia Tridentinum So­" cietatem diserte excipit. - Dixi: juxta« constitutiones; quia in iis donationibus« quae contra constitutiones fiunt non vi­« detur habere locum, quia Tridentinum"id voluit in favorem Societatis. Quode: autem ob gratiam alterius conceditur,e: non est in ejus dispendium retorquen­« dum. - Molina, Sanchez c), Laymann6".

e: sed etìam clericus et religiosus. - Hic«tamen non sine sui praelati licentia; et« quidem Generalis, si sit Societatis Jesu;"Fratres de Observantia, nullo modo.

« Quod si tamen religiosus, contra ca-

lib. 7, cap. 5, n. 17. - 6 Lib. 3, tr. 5, cap. 7, n. 8. - Mol'ina,disp. 139, n.12. - 6 Loc. cit., n. 10, v. f., et n. 11. - Sanch.,Consil. mor., lib. 4, cap. 1, dub. 40, n. 5. - P.tr. Wadding,de Contraet" disp. 4, dub. 13, § 1, n. 1.

Item do­n ationemfactam subconditio­ne p r o fes­sionìs,

Non offi­cit donatio­nes factasSocìetatì Ie­su,

nisi sintcontraria eeonstitu ­tionibus,

340 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. CAP. IV. - DE TUTELA ET TESTAMENTIS. - DUB. IV. 341

Nemo in­vitus lit ex­secutor.

Quandoexsecutiopertineat adhaeredem,

Exsecu·tor, quandopossit exse­9,ui per a·llum.

Retigio­sus potestlegata piaapplicare

monasteriosuo.

« nonum decreta, exsecutor testamenti sit,e acta ejus valent. Ita Laymann 1. - Et« ratio est, quia, spectato jure naturali,« sufficit voluntas testatoris exsecutoris;<nec canones exsecutionem religiosi in­« firmant, sed prohibent tantum. Vide Bo­« nacìna 9, Diana 8.

« Et licet impubes exsecutor esse non« possit, potest tamen minor, si explevit« annum decimum septimum b). - San­«chez, Lugo, Wadding, Diana '.

« Nullus autem cogi potest ut sit exse­« cutor. Diana 5. - Detrectans tamen hoce ipso perdìt legatum (saltem quod in prae­« mium muneris ei relictum fuìt); ceditque«hoc aliis exsecutorìbus.. Molina, Lugo,« Diana 6, contra Wadding.

« Resp. Il", Si nullus a testatore nomi­«natus est exsecutor, exsecutio pertinet« ad haeredem, et,iam quoad legata pia:equo tamen casu episcopus jure communi«ad se pertrahere potest. - Laymann 7.

«Resp. Ill", Exsecutor non potest offì­« cio fungi per alium, nisi testator id ei« permìserit, aut nisi commìttatur exse­« cutio nudi facti jam dec1arati. - San­« chez, Lugo, Diana c)".

931.- e Quaeres. P. An religiosus exse­« cutor legatum t'n pias causas menaste­« n'o suo applicare possù?

«Resp. posse. Ratio est, quia, si quid« obstaret, esset ex eo quod exsecutor« etiam indigens eleemosynam sibi ex te­e stamento applicare nequeat: nisi testa­«tor indigentiam ejus ignoraverit, aut ea« postmodum supervenerit; cum, si eam« cognovisset, certum quid ei legaturus« fuisse videatur. Sed haec ratio non ligatj«quia causa monasterii distincta est a« causa seu persona professi, sieut causa

1 Lib. 3, tr. 5, cap. Il, u. 5. - , Disp. 3, de Contraet.,qu. 18, punct. 3. - 3 Parto 8, tr. 5, resol. 9 et lO. - Sanch.,Consil. mor., lib. 4, cap. 1, dub.40, n. lO. - Lugo, disp. 24,n. 324, v. f. -,Wadding, de Contract., disp. 4, dub.13, § l,n.l. - 4- Parto 8, tr.5, resoI. 6. - 5 Loc. cit., resol.?:l.­Molina, disp. 248, n. 5. - Lugo, loc. cit., n.329. - • Loc.cit., resol. ZI.~ Wadding, loc. cit., § 4, n. 5. -' Lib. 3, tr. 5,cap. 11, n. 1. - Sanch., loc. cit., dub. 41. - Lugo, loc. cit.,

b) Nequit tamen minor, etsi expleverit de·cimum septimum annum, esse exsecutor injudiciis; ita limitat Diana.

c) Diana, quidquid dicat Busenbaum, nul­lum judicium profert de hac opinione, parto8,tr. 5, resol. 26, sed dumtaxat eam exponit.

« ecclesìae a causa beneficiati. Unde etiam« quivis jussus aliquid dare pauperìbus,« potest id tribuere cognatis vel filiis suis;«quia evidens est distinctio inter donan­« tem et accipientem. - Silvester, San­« chez 8. Vide Diana 9.

« Porro ad pias causas legata dicuntur,« quae intuitu pietatis relicta sunt, nimi­«rum lO. Loco vel personae sacrae. 20

• Ho­« spìtalì. 3°.Confraternitatibus. 40

• Pupillis« et orphanìs, 50. Quod causa alimento­e rum, iis qui indigent. 60

• Quod causa« studìì, saltem theologici. 70

• Ad constru­« ctìonem monumenti. So. Ad utilitateme publicam, v. gr. pro munienda urbe in« necessitate vel viis reficiendis. - Dia­e na lO ex Baldo a) et caeteris multis »,

938. - e Quaeres. Il". Quomodo relicta«incerta exsecutz'onz' sznt mandanda?

«Resp. la. - la. Si incertitudo sit ex«parte legatarii, jure civili corruit lega­« tum; v. gr. quia sunt duo ejusdem no­« minis et amicitiae erga testatorem, juree civili corruit legatum. In foro conscìen­e tiae tamen tenetur exsecutor inter eos« dividere aequaliter, si in id consentiant.e - Molina, etc. Diana 11, Trullench 19.

e 20• Legata ad causas pias, ob incero

« titudinem loci vel ecc1esiae non fiunte caduca; sed plerumque pauperiori ecc1e­e siae vel xenodochio danda erunt.

«30• Si incertitudo sit ex parte rei le­

« gatae, videndum an terminos a natura« habeat, ut v. gr. bos et equus; vel ab«arte et industria, ut domus, vestis, etc.«Si a natura habeat, danda est una ex«mediocribusj si ab arte, electio adhae­«redem pertinet, qui rem in eo genere«minimam dando satisfacit. - Idemque«dicendum est de legatis, in numero,

n. 323. - Silvest., v. Testamentum II, qu.2, v. Quintum.- • Decal., lib. 6, cap. 11, n. 59. - , Parto 8 tr. 5, resol. 46.- 10 Parto 7, tr. 6, resol. 30 et 31•• Baidus, in leg.l, C. deSS. Eccles., n. 32; in lego niud quod, C. eod. tit., n.l; inAuthent. Similiter, C. ad lego Falcidiam, n. 3 et seqq.;ConsiI., lib. 1, consiI. 465,n. 1; lib. 5, cansiI. 320.- Molina~

tr. 2, disp. 197, n. 1 et 2. - n Parto 3, tr. 5, resol. 58. ­" Lib. 7, cap. 18, dub. 12, n. 23.

937. - a) Baldus concordat utique in omni­bus, praeterquam in legatis relictis confra­ternitatibus, quae negat habenda esse ut le·gata ad causas pias, in lego Illud quod, C. de55. Eccles., n. 2. - Pro hospitalibus, requiritut sint erecta episcopi auctoritate. - De le-

Quaenamdicantur le­gata pia.

Quid delegatis in­certis ratìo­ne legata­rtì.

Quid delegatis piisincertis ra­tione locì,

Quid deincertis ra­tione rei le­gatae,

Quid desumma di­stribuendapauperibus.

Si lega­tum imple­ri p o t e s t ,nequit com­mutari,

«pondere et mensura consìstentìbus, ­« Vide Laymann 1.

« Resp. 20• Si acceperint summam pe­

« cuuiae distribuendam pauperibus, none tenentur dare pauperioribus; possuntque« etìam dare hospitalibus, ecc1esiis (quae« ornamentis vel fabriea indigent), mona­« steriis, vel iis qui secundum suum statum« non possunt vivere, sive ii sint opifices«sive altioris conditionis, etiam nobilese (Vasquez,Molina a) et aliiocto):dummodo«tamen non constet vel ex signis colliga­« tur, aliam fuisse intentionem testatoris,« quae semper attendenda est. Diana 9. ­

« Si vero designaverint semel certos pau­« peres, non posse eos variare docet Wad­« ding; sed affirmat Lugo. Vide Diana 8.

« Possuut etiam sibi ipsis vel suis co­« gnatis, si-vere pauperes sint, et praeser­« tim si testator ìdìgnoraverìt, eam applì­« care. - Wadding, Dicastillus, Dìana s ».

939. - e Quaeres. Ill", An legata ad cer­« tas pzas causas possint ab exsecutore« vel episcopo commutari z"n alz'um pz'um« usum?

«Resp. lO. Si voluntas testatoris implerie potest juste et honeste, non licet eam«commutare in opus quantumcumque- melius, nisi ex dispensatione Pontificis,« et justa de causa. Molina, Wadding, Dia­- naw.etc.communìterj-c contra Vasquez«et aliquos, qui docent episcopum possee: commutare in aequale vel melius.

1 Lib. 3, tr, 5, cap. 11, n. 7, 8 et 9. - Vasq., Opusc.de Restitut., cap. 5, § 4, dub. 1, n. lO. - , Parto 2, tr. 15,resol. 8. - Wadding, de Contract., disp. 4. dub. 13, § 4,n. 6. - Lugo, disp. 24, n. 338. - 3 Parto 8, tr. 5, resol. 50;et part.2, tr. 16, resol. 19. - Wadding, loc. cito - Dicast.,tr. 19, disp. 3, dub. 12, n. 149 et seqq. - • Parto 8. tr. 5,resol. 46 et 47. - Molina, disp. 249, n. 5. - Wadding, deContract., disp. 4, dub. 13, § 6, n. 3. - Vasq., Opusc. de

gatis autem relictis loro vel personae sacrae,requirit ut non fiant intuitu consanguinitatis.

938. - Molina, tr. 2, disp. 747, n.l, loqui.·tur quidem de pauperibus, qui secundumsuum statum nequeunt vivere, sed non in or­dine ad testamenta; satis tamen perspicuedoctrinam hic expositam insinuat, asserensbona incerta, quae pauperibus sunt distri­buenda, posse in ejusmodi pauperes erogari.

939. - a) Diana, part.2, tr. 17, resol. 26,videtur hanc opinionero adrnittere;sedparto8,tr. 5, reso~. 63, probabiliorero dicit oppositam.

b) Molina, disp. 249, n. 7, hoc non habet.Sed forte hic legendus erat Molanus non Mo­lina; Laymann eniro,ex quovidetur desumpta

« Interdum tamen ad episcopum, hae­e redes et exsecutores pertinet secundume: epik:ejam interpretari, non alienum esse« a defuncti voluntate, si mutatio fìat; v.« gr. si testator pecuniam ecclesiae leget« ad calices comparandos, et ecc1esia none egeat calicibus, sed casulis. - Molina b),

« Laymann 5. Vide Vasquez 6, Tru1lench 7,

« Barbosa 8 ". - [Vide dieta n. 931, Qu. 2].« Resp, 20

• Si ad usum a testatore de­e stinatum applicari nequeunt, non ideo«fìunt caduca; sed arbitrio episcopi et« exsecutoris ad aliam piam causam appli­« canda sunt: ita tamen ut c), quoad fieri« potest, defuncti voluntas impleatur. Ra­« tìo est, quìa is principaliter intendit ea« in salutem animae suse ad Dei honoreme relinquere. Molina 9, Bonacina lO, Bar­e bosa 11 ". - [Ex Tridentino 19. Vide Sal­manto 18; et vide dieta n. 931, v. Qu. 2].

940. - «Ex dictis resolvuntur sequen­«tes casus:

e: la. Si testator pauperi determinato ali­« quid legavit, hic autem ante solutionem« moriatur, haeres illud tenetur alteri pau­« peri dare.Quia praesumitur legatumpium« factum in beneficium anìmae testatoris,e: adeoque designatio pauperis demonstra­« tive, non taxative facta fuisse: nisi tamen« aliud constet, vel ex circumstantiis col­«ligatur de testatoris intentione; de qua« si maneat dubium, manet data resolu­e tio a). - Molina, Sanchez, Bardi 14.

Testam., cap. 8, § 5, dub. 3, num. 104. - • Lib. 3, tr. 5,cap. 11. n. 11. - • Loc. cito - , Lib. 7, cap. 18, dub. 12,num. 30. - • De omc. et Potest. episc., allego 83, n. 12.­, Disp. 249, num. 7. - 10 Disp. 3, qu. 17, punct. 8, § 9,nl,tm. 4. - n Loc. cit., num. 8 et seqq. - lO Sess. 25, deReform., cap. 8. - 18 Tr. 14, cap. 5, num. 193. - Molina,loc. cit •• n. lO. - Sanch., Decal., lib. 4, cap. 11, n. 35. ­.. Discept. 6, cap. lO, § 5.

allegatio, in fine n. Il, ubi doctrinam hic. aBusenbaum expositam tradit, haec scribit:«Vide... Joan. Molanum, tract. de testamentispiis, cap. 72 '. Atvero opere ac loco citato,Molanus dicit tantum exsecutorem fidelemesse oportere ac prudentem; fidelem scilicet,« non tantum erga aniroarotestatoris,sed ergaomnia et singula quae ejus fide~ commissasunt, ut omnia sincere, et, ut oportet, citissimeexequatur>.

c) Conditio haecnon apponitura Bonacinaneque a Barbosa, qui ceteroquin concordant.

940. - a) Scilicet: in dubio inc1inandumesse in favorem causae piae, proindeque le­gatum alii pauperi deberi.

Si Impje­ri nequit,applican­dum aliicausaepiae.

Quid delegato reli­eta pauperiquiobiitan·te solutio­nem.

342 1.ui. III. - TRACt. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. CAP. IV. - DE TUTEl.A ET TESTAMENTlS. - DUB. V. 343

Omnia ex­sequendasecundummentem te­statoris.

Quando­que exsecu­tic devolvi­tur ad epi­scopum.

« damnum quod alli ipsorum culpa acce­« perunt, compensare. Bonacina 4, Navar­« rus b), Lugo b), Diana b) ".

In foro igitur conscientiae haeredes etexsecutores tenentur sub gravi statìmimplere legata, maximé pia, cum possunt.- Ita communiter Salmant.v cum Lugo,Diana, S. Antonino, Trullench, etc.

C< Resp. 2°. Ab utroque judice ecclesia-o stico et saeculari, compelli possunt (sio tamen laici sunt). Quod si post annum« a monitione judicis vel episcopi exsequi« negligant, omni commodo (excepta totao legitima, si haeredes necessarii sunt) ex .C< testamento ipsis proveniente privantur.o - Vide Laymann 6, card. de Lugo 7,

«Diana 8, Valerum, Trullench 9.

<i Immo, si intra annum negligant ex­« sequi, jus exsecutionis devolvitur ad epi­« scopum. Molina et alìi octo, Diana l0. ­

« Nec admittitur purgatio morae (San­o chez c), Diana 11). Sed tenetur episcopus« exsequì, removendo illos ab exsecutione,o et emolumentis spoliando; atque in de­C< fectum episcopi, idem potest metropoli­«tanus. Molina d), Merolla e), Diana 12.

C< Resp. 3°. Exsecutor tenetur omniao exsequi secundum mentem testatoris.C< Ad hoc tamen exsecutor particularisC< non potest vendere bona defuncti, nisi

DUBIUM V.

De iis qui testarì, et Haeredes ìnstìtuì possunt,

Nemo te­netur exse­cutoris offì­cium susci­pere.

Quinamprohibean·turo

« liberasset), exceptis iis quae testatorC< jussit erogari secreto. Diana 3 et alii 4.

C< Possuntque ad hoc cogi ab episcopo, velo capitulo sede vacante [Diana 6]: nisi sintC< regulares plene exempti h), quos cogìC< posse alii negant, affirmant alii, ut vide« toc.dt. 6. - Denique non debetur iis sa- Exsecuto­

« larium, cum sit offìcìum voluntarium ~~t~~nsa~~:

« amicitiae: si tamen damnum ex eo pa- ~~~::'d'O~~~« tiantur, vel sint etiam admìnìstratores ;~irg.P e n •

o bonorum, debet assìgnari a judice i).

« Lugo 7. Vide Diana 8.

C< Plura de exsecutione piarum et ulti­« marum voluntatum, vide [apud] Trul-C< lench 9 et Diana 10, et Barbosa 11 a ,

Nemo tenetur munus exsecutoris exer­cere nisi jam acceptavit aut legatum ac­cepit; alias legatum amittit. - Salmant. 12

cum Dicastillo, etc.

« Naturali autem jure testari vetanturC< infantes, furiosi, amentes: nisi tamen lu­« cida intervalla habeant, vel in una tan·~ tum materia delirent, et aliis non; ut

n. 23. - S Parto 8, tr.5, reso!. 34. - 4 Loc. cit., reso!. 35.- 5 Loc. cit., reso1. 36 et 62. - S Loc. cit., reso!. 37. ­7 Disp. 24, D. 330. - 8 Loc. cit., reso!. 39. - Il Loc. cit.,dub. 12. - 10 Parto 8, tr. 5. - 11 De Jure eccles., lib. 3,cap. 27, - " T!. 14, cap, 5, n. 164. - Dicast., tr. 19, disp. 3,dub. 9, n. 93.

de religiosis exemptis, et opiniones auctorumexponit, ipse verosic condudit: «Et haec suntplacita doctorum circa praesentem quaestio­nem; ego vero judicium meum non interpono,quia nolo tragoedias suscitare •. - Denique,respl. 62, generaliter loquens de exsecutori­bus, dicit eos posse a capitulo, sede vacante,cogi ad rationes reddendas.

i) Exsecutor testamenti etiam in iure hodie

o hic ita statuerit: universalis autem po-o test. Lugo 1,' Diana f). - Neque potestC< unquam, invito haerede, rem legatamC< dare legatario; quia non potest nisi per« judìcem spoliare haeredem sua posses­C< sione, licet teneatur monereepiscopum«ut haeredem cogat. Sanchez, Lugo,C< Diana g).

" Quod si bona non sufficiant ad legata« omnia solvenda, distribuenda sunt omni­« bus aequaliter pro rata (etiamsi sint pia;« et licet uni res certa et in individuo sit«legata); nec licet uni prae aliis gratìfì­C< cari; quia par omnium est ratio et jus.«- Silvester, Sanchez, Bonacina, Diana,« Trullench 2.

o Resp. 4°. Tenentur exsecutores red­o dere rationem exsecutionis (idque pro­« babiliter, etìamsì testator eos hoc onere

942. - C< Resp. IO.Omnes homines libe­C< ram de suis bonis testandi facultatem« habent, nisi naturali aut positivo jureo prohibeantur.

942. Qui testari possint. - 943. Quz'possz"nt haeredes z"nstz'tuz'. - 944. Vide resolu tiones. ­945. Quae sit divisio haeredum, - 946. An sit obligatio gravis relinquendi bonafra­tribus et aliis propinquis indigentibus. - 947. Quantum debeatur haeredibus neces­sariis. - 948. Quae sz"nt causae justae exhaeredandi fllios. - 949.An ob nuptias cumlndignis. - Et vide Dubia super hoc puncto (v. Sed dubitatur). - 950. Vide alioscasus, quando testamenta mfirmentur. - 951. Quid possmt petere spur# a matre etpatre. - 952. Quid, si pater relinquat bona alteri,ut reddat fllio spurio. - 953. Quihaeredes succedant ab intestato. - 954. Quornodo facienda sit collatio inter fratres. ­955. An debeant conferri sumptus pro studio, doctoratu, etc. - 956. An patrirnoniumdatum ad suscipiendos ordines. - 957. An bona paterna, quae fllius expendit inludis, etc. - 958. An expensae factae in nuptiz's. - 959. An vestes, et similia, data aparentibus. - 960.Quid, si conjuges transeant ad secundashuptias. - 961.De falcidiaet trebellz'anica debita haeredibus.

f) Diana, parto 8, tr. 5, resol. 32, afferttantum ceterorum opinionem.

g) Diana, loc. cz't., resol. 38, pariter citattantummodo sententiam auctorum de hac ma­teria.

h) Seu clarius et accuratius: Diana, re·sol. 36, asserit religiosos testamenti exsecu­tores, teneri ad rationem coram episcopo red­dendam. - At in resol. 37, quaerit spedaliter

1 Disp. 24, num. 332. - Sanch., Consil. mor., lib. 4,cap. 1, dub. 47 et 48. - Lugo~ loc. cit., n.333. - Si/vest.,v. Legitima portio, qu. 10. - Sanch.~ ConsiI. mor., lib.4,cap. 2, dub. 11, n. 5; et Decal., lib. 4, cap. 15, n. 40. ­Bonac., disp. 3, qu. 17, punct. 8, § 6, num. 6 et seqq. ­Diana, parto 3, tr. 5, resol. 60. - SI Lib. 7, cap. 18, dub.12,

Si bonanon suffi­ciant, di­strìbuendaaequaliterpro rata.

Exsecutortenetur ra­tionem red..dere,

Quinampossint te­stari.

Exsecu ..tores ab u..troque [udì­ce compellipossunt.

v. Tertio quaeritur, - Truit., lib.7, cap. 18, dub, 11, n.7.- • Lib. 3, tr, 5, cap. Il, n. 13. - , Di"!'. 24, num, 336. ­8 Parto 3, tr.5, resol, 59. - Vaterus, Different. utriusquefori, v. Legatum, dift'. 1, n. 3. - • Lib. 7, cap. 18, dub. Il,num. 7, v. f. - Molina, disp. 250, num. 5. -- 10 Parto 8,tr, 6, resol, 40. - 11 Loc. cit., resol. 54. - 12 Part.8, tr. 5,resol. 57.

quae in matrimonio interveniunt, et dicit siconsummato matrimonio decedat sponsa velsponsus, dari electionem sponsae vel ejus hae­redibus ut eligere possint arrhas vel sponsa­litiam largitatem, si utraque in eo matrimoniointervenerint. Deinde addit n. 2: « Transactisiis diebus [a lege constitutis] ad electionemfaciendam, purgationem morae non admitti ».Allegatur tamen a Diana pro casuhic exposito.

d) Molina, disp. 251, n. 13, de metropo­litano non loquitur iet ibi a Diana citatur dum·taxat pro sententia, quae docet exsecutionemad episcopum devolvi, non solum quoad exse­cutionem proprie dictam, sed etiam quoadsimplicem electionem pauperis, cui dandumest legatum.

e) Merolla, disp. 7, cap. 5, n. 126, nonloquitur de metropolitanoiquoad reliqua planeconcordato

C< 2°.Si legata pia inveniantur inducta b),

C< et non constet de testatoris intentione,C< tenetur haeres ea solvere; quia praesu­C< mitur id fortuito ac casualiter, et non exC< testatoris voluntate accidisse. - Bardi l.

C< 3°. Si testator legaverit summam pe­C< cuniae pro certo numero Sacrorum;C< haeres autem eam summam sacerdotiC< cuipiam bono tradiderit, ac postea obC< mortem dicti sacerdotis aliamve ob cau­C< sam dubitet prudenter an sacrificia illaC< sint peracta; non tenetur curare ea ìte­C< rum celebranda: quia satìsfecit testato­C< ris voluntati, - Bardi 2.

941. - C< Quaeres IVo. Intra quod temoC< pus, quo ordine et modo haeredes et ex­C<secutores defuncU voluntatem exsequiC< debeant; et qut's cogere possù?

C< Respond. l°. Teneri statim post adi­C< tam haereditatem confectumque inven­C< tarium, etiam intra annum, nisi justo« impedimento excusentur. Immo in lega­C< tis piis, intra sex menses (Molina, Vas­C< quez, Diana 8): idque, etiamsi haereditasC< non sit adita, eo quod haeres vel ante« fuerit mortuus, vel eam repudiarit. Co­C< varruvias et alli tres. Diana a). - Unde« si differant notabiliter (praesertim solu­« tionem piorum legatorum) aut negligant«exsequi, graviter peccant; tenenturque

1 Discept. 6, cap. IO, § 17. - , Loc cìr., § 21. - Mo­lina, disp. 251, nume 2 et 3. - Vasq.) Opusc. de Testam.,cap. 9, § 3, dub, 3. - a Parto 8, tr, 5, resol. 53 et 52. ­Couar., de Testam., cap. 18, § 3, n. 26. - • Disp.3, qu. 18,punct. 4, num. 1. - li Tr. 14, cap. 5, nume 155... Lugo,disp, 24, n. 296.• Diana, parto 8, tr.5, resol. 52; parto 3,tr. 6, resol. 59.. S. Anton., parto 3, tit. lO, cap. 3, § 12,

b) Id est deleta.941. - a) Diana, parto 7, tr. 6, resol. 26,

refert tantummodo caeterorum opiniones.b) Navarrus, Man., cap. 25, n. 65, dicit

solum peccare eum, qui legata quidem solvit,«sed post moram notabilem '. - Lugo vero,disp. 24, n. 296, dicit peccare, et dare innuitpeccatum esse contra justitiam; « quia illasunt, inquit, vere debita legatariis; ergo sicutalia debita solvenda sunt i1lis, quando com­mode possunt ». - Denique Diana, loc. cit.,resol. 52, expresse dicit peccare contrajusti­tiam respectu legatarii; unde colligitur, quam·vis ipse id non habeat, eumdem teneri com·pensare damna; contra caritatem autem re­spectu testatoris.

c) Sanchez,deMatrim.,lib.6, disp.22, n.4,loquitur de purgatione morae in casu a prae­senti valde diverso; disputat enim de arrhis

Intra quodtempus im­plenda sintlegata.

Quid deIegatis piisquae deletasunto

344 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. CAP. IV. - DE TUTELA ET TESTAMENTIS. - DUB. V. 345

Novitiuspotest testa­ri.

Item, pro­fessus VOto­rum simpli­cium.

« Navarrus a), Sanchez b). - Quid auteme sentìendum de eo qui ex morbo aliquan­« diu delirat? Vide card. Lugo l.

«Positivo autem, surdus simul et mu­« tus a natura, prodigus, servus, usura­« rius publicus; filiusfamilias de bonis ad­« ventìtììs », [Etiam de consensu patris,nisi ad causas pias 2] « si quidem ante« clerìcatum advenerint (ut vide card. de« Lugo 8); impubes, captivus apud hostem,« damnatus ad mortem, si bona ejus con­«fiscentur (card. de Lugo 4); professus« religionem c).

« Dico: professus. Quia novitius, cume adhuc sui juris sìt, absque superìorìs« lìcentia valide testarì potest, etiam non« servata juris solemnitate (ut habet Trul­« lench 6 ex Sà et Bonacìna); et si quidem« intestatus decedat, proximi consanguinei«in bonis succedunt. - Similiter religio­« sus Societatis post emissa vota sìmpli­« eia, etsi non licite, valide tamen potest« testari; quìa dominium bonorum suorum« retinet impeditum quasi voto pauperta­« tis, quoad dispositionem sìne licentia« superioris: non tamen una constitutione«canonica dispositio irritatur, Ita Moli­« na d)) Sanchez, Laymann. - Qui addit,- potestatem testandì, seu jure seu con-

1 Dìsp, 24, n. 62 et 63. - • Ex Iege Qui in potestate 6,D., qui testamenta facere possunt; et cap. Licet~ de sepul­turo in 6°. -- 3 Loc. cit., num. 67. - fo Loc. cit.) num. 72.­5 Lib. 7,. cap. 18, dub. 5, num. 4. - Sd" v. Testamentum"num. 21. - Bonac., disp.3, qu. 17, panet.2, num.3, v. f.-

vigenti, excepta Germania (Cod. 2221), tene·tur munus quod acceptavit gratis implere,compensatis tamen suis expensis.

942. - a) Navarrus, z'n cap.Si quando, derescript., except. lO, n. 5, hoc solum habet:furiosum et mente captum aequiparari.

b) Sanéhez, de Matrz·m., Nb. 1, disp. 8, an. 15) haec omnia utique habet, sed in similitantum, scilicet de matrimonii contractu dis­putans.

c) Ex jure hodierno nulla facultate, velrestricta tantum, gaudent minores, interdictiet quorumdam criminum rei. Hic pauca de fa­cultate minorum subjiciemus, utpote quaefrequentioris usus sunto - Ex jure Gallz'co(903, 904), nequit testari qui nondum sexdecimannos natus est. Ab anno decimo septimo advigesimum primum completum, minor potestper testamentum disponere de dimidia parteillorum bonorum, de quibus, si foret major,absolute disponere valeret. - Ex jure ItaNco(762, 763), testari nequit qui nondum decem et

« suetudine, etiam religiosis Ordinum mìlì­e tarium concessam, frequenterque a Pon­« tifice concedi ììs solere qui extra clau­« strum beneficium vel episcopatum ha­« bent »,

943.- «Resp. n°.Omnes homines, etiame amentes, surdi, muti, servi, immo et« communitas, haeredes ìnstitui possunt,« nisi specialiter prohibeatur. Ita Bonaci­« na 6. - Quia ad hoc tantum requiritur« plena potestas in disponente, et capa­« citas in haerede.

« Incapaces autem secundum jura sunt« l°. Apostatae et haeretici, eorumque re­« ceptores, defensores, fautores: licet pro­« babile sit eos ante sententiam judicis ade restitutionem non teneri; eo quod hoc« jus in eo rigore non sit receptum. Les­« sius 7, Sanchez ", - 2". Civitas hostium« et communitas Judaeorum. - 3°. Dam­« natus ad metalla; persecutores et per­« cussores cardinalium, et qui ob crimen« active intestabiles sunto Lessius 9.

« Adde casus in quibus aliqui exclu­« duntur a bonis defunctì; ut lO. Haeres«(uti et legatarius), qui testatorem occi­« dit lO. - 2°. Idem, si testatori prohibuit« testari aut testamentum revocare; aut« si ad uxorem testatoris accedat. - 3°.Si,

Sanch«, Decal., lib. 7, cap. S, num. 22 et 25. - Laym.,Iib. 3, tr. 5, cap. 3, n. 6. - 6 Disp. 3, qu, 17, punct, 3.­, Cap. 19, dub. 5, n. 50 et seqq. - 8 Deca1., Iib. 2, cap. 14,n.31 et 34. - • Loc. cit., n. 52 et 53. - 10 L. Cum rati07,§ 4, fI. de bonis damnator.

acto annos complevit. Hoc autem anno com­pleto, potest esse testator sicut ceteri omnes. ­Ex jure Austriaco (569), testari nequeunt im­puberes. Pubertatis autem annos adepti, sednondum decem et octo annos nati, possuntdumtaxat oretenus et coram judice testari.Ab anno autem decimo nono gaudent pIenafacultate. - Ex jure Hispanz'co (663), testaripossunt minores utriusque sexus post annumdeeimum quartum completum.. - Ex jureGermanz'co (Cod. 2238), testari nequeunt mi­nores nondum sedeeim annos nati; ab hacdein aetate usque ad majorennitatem possuntfacere testamentum oretenus coram notario.- Ex jure Anglico minores testari omninoprohibentur.

à) Molina perperam citatur a Busenbaum;nam, tr. 2) disp.139, n.ll, non solum illiei·tum id esse asserit et contra paupertatis vo­tum; sed etiam diserte negat factum tenere,loquens de professis biennii (de quibus solishic loquitur Busenbaum).

Quinampossint hae­redes instì­tui,

Quinamsint ìncapa­ces,

Quinam

r;:~feisos~/possint essehaeredes.

« dum testator mente captus fuit, haeresc illius curam non habuìt; aut si captìvum« redimere neglexit a). - Vide Molina I,«card. de Lugo 2 ".

944. - « Unde resolves:cIO.· Haeredes institui possunt professi

e Ordinum, quibus permissum est bona« ìmmobìlìa in communi possidere; eorum­«que nomine monasterium succedit. ­« Tales autem sunt omnes fere religiones;e excepto Ordine Minorum de Observan­c tia et Capuccinorum. Ratio, quia illi suntc incapaces, secundum Tridentinum 8; uti«et professi Societatis jesu (vide San­« chez 4, Bonacina 6, Laymann 6): licet« contrarium probabilius esse putet Wad­c ding 1. _ Vide Diana s.

c 2°. Collegia Societatis Jesu, et domus« etìem professae, haereditates accipere« possunt, modo bona immobilia, quae« communi usui et habitationi non deser­« vìunt, vendantur, et non deferantur in­c tuitu professi, aut vota formata habentìs,

« Dixi: haereditates" quia, sìcut Mino­« res et Capuccini legata et alia donata« admittere possunt; ita etiam Societase: Jesu, etsi intuitu alicujus professi tan­«tum ea deferantur. - Vide Laymann 9.

«3°. Testator potest quemvis extra­« neum instituere haeredem, nulla facta

1 Tr.2, disp. 17S et 212. - • Disp.24, n.75 et seqq, ­8 Sesso 25, de Regular., cap. 3. - • Decal., Iib. 6, cap. 18,n. 14. - • Disp. 3, qu. 17, punct. 3, n. 3. - 8 Lib. 3, tr. 5,cap. 5, n. 2. - , De Contraet., disp.4, dub. 5, § 4, n. 5.-

943. - a) Exjure hodierno (Cod. Gall., 906et seqq.; Ital.,964et seqq.; Austr., 540et seqq.;German., 2234 et seqq.) intervenientes in con­fectionetestamenti institui prohibentur in bonaper hoc testamentum. re1icta. In Germania,praeter illos nemo declaratur incapax. Ex aliiscodieibus sat communiter prohibentur ii qui­bus non conceditur aceipere donationem intervivos, scilicet: nondum concepti (nisi in quan·tum substitutio permittatur) et nati non vi~­

les, ut fetus abortivi; quidam sontes, in poe­nam delicti; tilii illegitimi et spurii, qui nihilultra portionem a lege determinatam a pro­priis genitoribus aceipere possunt. - In jureGallico (Cod., 907, 909) et Hispanico (Cod., 744et seqq.) pronuntiatur specialis inhabilitas intutorem quoad bona pupilli, in medicum etministrum cultus, quoad bona defuncti cui inultimo morbo, artis vel ministerii (quoad con­fessionem) operam praebuerunt. - Item (Cod.Gall., 217et 910) uxor absque consensu mariti,

- mentìone consanguineorum collatera­c lium, etiam fratrìs pauperis: dummodo« absit scandalum et gravis necessitas« illorum. Quia nullo jure prohibetur, et« bona sunt ipsius, de quibus disponit li­«bere. - Bonacina et alli quinque a).

c Diana lO.".

945. - « Quaeres. I". Quae sit dz'visio« haeredum?

« Resp. Haeres alius est ex testamento,c alìus ab intestato. Haeres ex testamento,e vel est universalis, sive ex asse; vel par­«tìalìs, seu ex parte tantum, v. gr. exc triente, vel dodrante, vel quadrante. ­« Uterque horum vel est haeres necessa­« rius, qui necessario institui debet, ut suntc omnes in recta linea descendentes, et« post hos ascendentes, nisi sìt causa justac exhaeredandi a); vel non necessarius,c quem testator potest instituere, et non« tamen cogitur. - Laymann 11 ».

946. - An testator teneatur sub graviobligattòne relinquere bona cognatis, quinon sunt haeredes necessor«, si ipsigra­viter indigeant?

Loquendo de fratrìbus aut sororibus,negant Salmant, 12, et dicunt esse obliga­tionem tantum sub levi, nisi illi sint inextrema paupertate; et cìtant Lugonem 18

et Diana 14. - Sed ipsorum pace, nec Lugo

8 Part.9, tr, 9, resol, 16, v. f. - • Lìb, 3, tr, 5, cap.5, n.5. ­Bonac., loe. cit., D. 22. - 10 Parto 1, tre 8, resoL 83 et 85;part.5, tr. 3, resol.114.- U Loc. cit., n. 9. _ .. Tr.14, cap. 5,n. f!l. - .. Disp. 24, n.175. -" Part.l, tr. S, resol. sa et 85.

instituta publica absque consensu gubernii,haereditatemsibi delatam acceptare nequeunt.- In jure Anglico institui prohibentur subditinationis quae actualiter be11um in gentemAnglicam movet; item cessor bonorum, cujuscessio non est approbata.

944. - a) Diana plus quam quinque aucto·res praeter Bonaeinam allegat, quidquid in­diligenter asserat Busenbaum.

945. - a) Jus hodiernum habet ut haeredesnecessarios descendentes legitimos vellegiti­matos; ipsisque defieientibus,ascendentes,sivepaternos, sive maternos, sed in gradu solumpropiori.(Cod. Gall.,915;Ital., 805;Austr., 762;Hispan., 955; German., 2303). - Ex jure Ita­lico 812); Austr. (796); Hispan. (807-834) etGerman. (2303), conjux superstes etiam interhaeredes necessarios computatur. - In jureAnglico autem non dantur haeredes neces­sarii; et, nisi de fundorum transmissione aga­tur, testator gaudet pIena libertate.'

Extraneuspotest instì­tu! haeres,sinementio­ne collate­ralium.

Divisiohaeredum,

346 LIB. III. - TRACT. V. Dg SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. CAP. IV. - DE TUTELA ET TESTAMENTIS. - DUB. V. 347

947. - a) Ex jure GalUco (art. 913), portiofiliis legitimis reservata, si unus sit, semissisest bonorum; si duo sint, bistriens, i. e. %; sitres aut plures, dodrans, i. e. %. - Ascen­dentibus in defectu descendentium, si adsintin utraque linea, semissis; si in una lineadumtaxat, quadrans. - Filiis illegitimis reco­gni#s debetur pars, quae ipsis a lege tribui­tur in successione ab intestato. - Ex jureItah'co (art. 805), descendentibus legitimis de­betur dimidia pars, quicumque sit eorum nu­merus. Illegitimis debetur pars, quam lex insuccessione ab intestato ipsis assignat. ­Ascendentes, absque distinctione linearum,habent jus ad tertiam partem. - Conjux su­perstes, si venit cum filiis legitimis, compu­tatur in eorum numero, et obtinet suam por­tionem, non quidem in proprietatem, sed so·lummodo in usumfructum; si venit cum aliis,obtinet eodem modo (i. e. in usumfructum)partem tertiam. - Ex jure Austriaco (§ 765et seqq.), debetur descendentibusdimidia pars,et tertia pars ascendentibus. - Filii naturaleshabent definitamreservationem in bona soliusmatris. - Conjugi superstiti, si est pauper,

Fratrigraviter e·genti relin­quenda hae­reditas subgravi.

nec Diana hoc dicunt; sed ìstì cum SiI­vestro a)) Sa a)) Bonacina a) et Beja a) asse­runt absolute, esse obligationem relin­quendi bona fratrìbus gravìter egentibus,saltem quantum sufficiat ad sublevandamipsorum ìndìgentìam, juxta praeceptumcaritatis, Et cum haec sit materia gravis,non videmus qua ratione possit negariquod caritas ad hoc graviter obliget. Con­firmatur ex eo quod communiter docentLaymann b) cum Angelo b), Abbate, SiI­vestro v, sa b)) etc., et iidem Salmant, l

curo communi, scilicet quod unusquisque.tenetur fratribus alimenta praestare: adeout clerici beneficiati teneantur ex fructi­bus benefìcìi praeferre fratres graviter in­digentes alìis pauperibus; prout dicuntSalmant, 2 cum Azor, Silvestro, Fagundez,Angelo o, etc. - Eadem ìgìtur oblìgatìoquae urget in vita, urget etiam in morte.Et hoc non tantum ex generali praeceptocaritatis, sed ex obligatione speciali pie­tatis quam habemus erga fratres, et pro­pter quam certum est laesìonem in fratreshabere specialem malitiam, in confessioneexplicandarn; ut communiter dicunt DD.cum Lugo 8 et Salmant, '.

Abb. Panorm., in cap. Pervent:t, de arbitris, n. 1. ­l Tr. 24, de 4° Praec' J cap. 1, n. 69. - 2 Loc. cit., n. 72et 73. - Asor, parto 2, lib. 2, cap. 40, qu. 5. - Si/vest.,v. Clericus rv, n. 11, qu. 15. - Fagund., Decal., lib. 4,cap. 17, n. l. - • De Sacram. Poenit., disp. 16, n. 307. ­'ll Tr.6, de Sacram. Poenit., cap. 8, n. 82. - 5 Tr. 3. cap. 5,n. 66. - • De Just.. disp. 24, n. 175.- 'Qu. 15, de Testam.,

946. - a) Lugo revera, loc. cit., dicit pec·care contra caritatem, fratrem qui omitteretin testamento fratrem pauperem, «quando in­digentia talis erat, ut ex caritate teneretur eisubvenire, juxta regulas quae tradi solent intractatu de caritate». - Diana pariter negattestantem posse collaterales omittere, quandoadest • obligatio qua tenetur proximi neces­sitatem sublevare ». - Idemque ac Dianatenet Bonacina, loc.cit.) n. 22. - Silvester au­tem, v. Haeredz'tas I, n. 2) i.f.) hoc non dicit;et v. Dos, n. 6) tantum dicit fratrem teneridotare sororem ex eodem patre procreatam,quia causa dotis favorabilior est quam ali·mentorum; unde sicut tenetur dare alimenta,sic et dotare casu necessitatis. - Sà vero,v. Dos, n.1) eamdem tenet sententiam ac SiI­vester, sed v. Legitz'ma) n. l, dicit legitimamdeberi fratribus ex eodem patre, quando te­stator, filios non habens, haeredem infameminstituit, dum fratres ejus ingrati non sunto- Denique Beja,Respons. caso cansc.J parto1)

Hinc censemus omnino dicendum cumSporer 5 et Roncaglia d) (qui citat etiamLugonem 6), quod idem vìnculum pietatis,graviter obligans ad fratres non laeden­dos, obligat etìam sub gravi ad subve­niendum eis in gravi necessitate praeomnibus aliis pauperibus sìve operibuspiis, - Addit Roncaglia 7 quod si fratressìnt pauperes, etìamsì gravem indìgentìamnon habeant, adhuc est saltem venialeeos praeterire.

Erga vero alìos consanguineos remo­tiores, putat Sporer 8 adesse eamdem obli­gationem gravem eis succurrendì, si gravivel adhuc ordinaria paupertate Iaborent;quia censet offensam adversus eos diver­sam etiam speciem afferre. - Attamencum haec opìnìo sit sìngularìs hujus au­ctoris, et communis sit sententìa opposita,nempe quod peccata contra ipsos speciemnon mutent, ut docent Lugo 9, Bonacina l0,

Salmant, 11, Croix 12 cum Dìcastìllo, etc.:binc non videtur adesse gravem oblìga­tionem ipsos praeferendi allis pauperibus.- E converso, quìa, ut dicunt Lugo 13 etSalmant, o, cum Tamburinio 14, offensa CO·

gnatorum, extra fratres, saltem aggravar

cap. 4, reg. in praxi, num. 1, i. f. - 8 Loc. cit., num.66.- 9 De Poenit' J Ioe. cit., n.308. - lO Disp. 5, de Sacram.Poenit., qu. 5, .ect; 2, punct. 2, § 3, dift 3, Dum. 15. ­u Tr. 6, cap. 8, nom.89. - ,. Lib.6, part.2, nom. 1009.­Dicast' l de Poenit., disp. 9, dub. 8, num. 586. - 18 DePoenit., disp. 16, num. 308. - • Method. confess., lib. 2,cap. 5, § 2, n. 9.

caso 57) negat quidquam collateralibus deberi,si « nec extreme indigeant, nullumque sitoriundum scandalum ».

b) Laymann, lib. 3) tr. 4) cap. 13, n. 5,haec scribit: «Frater in defectum ascenden­tium, si dives sit, sorori inopi dotem dare co·gitur, saltem quae sit instar necessariorumalimentorum ».Pro qua sententia allegat au­ctores citatos. - De Silvestro autem et Sàvide hic supra notam a. - Angelus vero,v. Dos) n. 5) idem habet ac SiIvester.

c) Angelus, v. Clericus XlIi) n. 11, dicitclericum posse de reditibus ecclesiaeindigenotem sororem alere.

d) Roncaglia, qu.15) de Testam.) cap. 4)reg. in praxi) n.1, dicit esse peccatumcontracaritatem; et allegat Lugo, cujus opinionemet verba supra nota: a retuli.

e) Salmant., tract. 6) cap. 8, num. 89)asserunt circumstantiam hanc, in eo casu,distinctam quidem speciem addere, sed nongravem.

Consan­guineo r e­motiori,su b levitantum,

Quantumdebeaturhaeredibusnecessariis.

Justaecausae ex­haeredandifìlìum,

culpam, esto speciem non mutet; ideo putonon excusari a veniali praeteritionem ìpso­rum, si graviter indigeant, cum erga ipsosetiam adsit aliqua, licet non ita stricta,obligatio pietatis,

947. - « Quaeres, Il", Quantum haere­« dz'bus necessarùs debeatur?

«Resp. jure novo, legitimam portio­• nem descendentium esse trientem hae­« redìtatìs, si non sint plures qua m qua­« tuor liberi; si plures, semissem. Similiter« ascendentium portio, etsi unus tantum« sìt, est triens baeredìtatìs s. [Sive tertiapars, ex communi doctorum; utSalmant.t];« idque absque uno gravamìne, modo et'"conditione: alioquì pro non appositis ha­« benturw, - Quod si autem alicui ascen­« dentìum vel descendentium portio legi­«tima non relinquatur, competit ei actio« ad petendum complementum, vel ad re­« scindendum testamentum, ut ipso jure« nuUum:maximeb))sicausaidoneaexhae­« redatìonìs non sit inserta et probata. ­e Laymann "».

948. - justae causae exhaeredandi fì­Iium sunt ex Salmant, 3: l°. Si fìlius, cum

1 Tr. 14, cap. 5, num. 79. - e Lib. 3, tr. 5, cap. 5,num. 10 et 11. - 8 Tr. 14, cap. 5, num. 90. -.... Baldus, inlego Si pater, n.5 et 6, C. de sponsal., et lego Nec fiUum,C. de nuptiis. ~ " De Matrim., lib. 4, disp. 24, num. 2. _6 Loc. cit., nume 3.• Rodericus Suarez, in lego 2, tit. de

peccato gravi, manus injiciat in parentem,aut contumeliam dicat, aut conetur occi­dere. - 2°. Si accuset parentem, aut sittestis vel procurator contra eum in causìscriminalibus mortis, exìlìì perpetui, velinfamìae aut damni gravis: nisì crimensit haeresis vel laesae majestatis. - 30. Sirem habeat cum uxore vel unica concu­bina patris. - -1.0. Si nolit fidejubere adIìberandum patrem a carcere. - 50. Si pro­hibuit patrem testarì, - 60

• Si filia, recu­sato justo matrimonio, luxuriose ut mere­trix vivat; non vero, si nubat contra pa­rentum voluntatem a).

949. - Quaeritur hic autem :an paren­tes possint exhaeredare jilz'os nubentescum indignz's?

Affìrmant Baldus, Goffredus a) et alli,apud Sanchez ': ex Authent, Ut cum deappel., § Alzud quoque, ubi dicitur filiumexhaeredari posse ob gravem injuriampatri ìllatam; et talem hanc esse dic~t.

- Sed omnino negandum cum Sanchez 5;ac Suarez, Soto, Molina, Paludano, Ta­bìena, etc., apud ipsum, ac Bonacina J. Ra­tio, quia in praefata Authentica expresse

Matrim., n. 28 et 29. - Sotus, in 4, disto 29, qu. 1, art. 4,ad 4. - MaNna, disp. 176, nume 14.. Palut!i., in 4, disto 28,qu. 2, n. 33, v. Sed tune est dub·ium. . Tabiena, v. Dos,num.4, qu. 3. - G Disp. 6, de 4°, Praec. deca1., punct. 6,§ 3, n. 3.

debetur conveniens sustentatio, quamdiu adsecundas nuptias non convolaverit. - Ex jureGermanz'co (Cod. 2303), haeredes habent jusad dimidiam partem portionis in successionelegali ipsis assignatae. - Ex jure Hz'spanico(806-847, 930·955), conceditur parentibus dispo­nere pro arbitrio de tertia suorum bonorumparte; tertia pars debetur descendentibus;pars remanens debetur familiae, ita tamen utsalvo jure uxoris, uni vel pluribus filiis, post­habitis ceteris, eam pro arbitrio assignare pos­sint. - Ascendentibus, si deficiunt descen­dentes, debetur e bonis filiorum dimidia parso

b) Hoc verbum • maxime » deest apudLaymann, qui loquitur absolute.

948. - a) Causae exhaeredationis non eae­dem ubique admittuntur; eas quisquedebetexjure proprio investigare. - Praeterea, in jureGalUco et ItaUcofiliusexhaeredari nequit,nisiob indignitatem sententia judicis declaratam.In jure Germanico ad exhaeredationem suf­ficit ut tempore condititestamenti causa exsi·stat et in testamento exprimatur (Cod. 2336).

949. - a) Goffredus de Trano, Sum., dedesponsat. z'mpuberum) n.13) scribit: • Filia

Aliidicuntfilics nuben­tes curo in­dignis posose exhaere­dari.

Omninonegandumest.

348 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. CAP. IV. - DE TUTELA ET TESTAMENTIS. - DUB. V. 349

patri danti sibi virum contradicere non potest;subaudio sine vitio ingratitudinis. Incurritenim ingratitudinem, et poterit exhaeredari » •

b) Bonacina, loc. cit., negat filiam, quaenupserit invitis parentibus, posse exhaeredariattento jure canonico, quia in hoc correctumest jus civile. - Idemque tenent de eodemcasu Sanchez, de Matr., Ub. 4, dz"sp. 25, n. 2;Navarrus, Man., cap.14, n.15,·Rodericus Sua·rez, loc. cit., n. 20; Silvester, v. Lex, qu.15;Angelus, v. Lex, n. 5, V. f.; Henricus Boich,in'cap. Gemma, de sponsal.,n.10 et11.- Abbasvero, in cap.Ecclesia, de constitut., n. 15, ingenerali dicit poenas, in odium matrimoniiseu contrahentium appositas l sublatas esse;

Pater pro­babilius ne­quit exhae­redareoba­lias similescausas.

Filius, etsipoeniten­tiam egerit,probabi­lius poteste x h a e r e­dari.

Quandofratres pososint infir·mare testa­mentum.

Praeteri­tio postllu·mi rumpittestamen ..tum,

Inaeqaa­li tas interliberos insuccessione.aliquandoIìcìta,

Quandoe x p e ns a efactae prostudio repe­tantur,

950. - c His adde: l°. Rumpi testamen­c tum ob posthumi praeteritionem a).

« ZOo Peccare parentes, si absque justac causa, ex inordinato affectu erga libe­eros, successionis inaequalitatem inter« eos ìnstituant, - justae .autem causae« hujus inaequalitatis erunt: merita etc obsequiamajora; si pusilli magno sum­c ptu in studiis ali debeant; si qui plus« egere videantur (Diana 5); si quis in stu-- dììs sustentatus sit doctor, possitque lu-« erari, et alti secus; immo pater id quod«habet supra partes 1egitimas filiis debì-« tas, potest de rigore relinquere extraneo.« _ Trullench 6, Bonacina b), Diana 7.

«3°. Liberos naturales, nisi legitimati - Quid defiliis natu­

c sint, respectu patris non esse haere- ralìbus,

« des necessarios; respectu tamen matris,c esse: idque aequali jure cum legitimis.« Quod si tamen pater liberis caret, natu-« rales potest instituere haeredes: modo« parentes superstites legitima portione« non priventur.

«4°. Fratrem et sororem tunc tantumc posse ìnfìrmare testamentum, si persona«infamis instituta sito- Laymann 8. Videc Bonacina 9.

c 5°. Patrem non posse expensas fa­e: ctas pro filio in studiis litterarum repe­« tere, siquidem eas liberaliter fecit ve1

cedenti, et nisi declaretur illi standum essesive ex parte sive ex integro. - Testamen­tum ipsa lege revocatur, si, eo confecto, com·pareat haeres necessarius omnino praeter­missus (Ital., 888). - Jus tamen Gallicum etjus Austriacum non admittunt hanc disposi·tionem, sed utrumque jus reducit testamen­tum ad partem disponibilem. Ex jure Germa­nico ab haerede necessario impugnari potesttestamentum (Cod. 2079). Ex jure Hispanicorevocatur testamentum, sed firma manent le­gata nisi sint inofficiosa (Cod. 814 et seqq.).- Loco hujus dispositionis viget in jure An­glico haec altera dispositio, ut nempe testa·mentum, sive viri, sive mulieris, per subse·quens matrimonium rescindatur.

b) Bonacina, disp. 3, qu. 17, punct. 3,n. 21, haec scribit: < Ex justa causa et seclusoscandalo, posse saltem in foro conscientiae

num, 11. - Trull., Ioc, cìt., n. 6... Si/vestO) v. Haere­ditas .l~ n. 3, qu, 2, i. f. - 8 Loc, cit., n. 168. - ... Loc.cìt., num, %•• Vasq., de Testam., cap. 6, § 3, dub, 5..Molina, disp. 176, num. 57. - • Parto 1, tr.8, resol.83,- • Lib. 7, cap. 18, dub. lO, n.2. - , Loc. cito - • Lib. 3,tr. 5, cap. 5, nnm, 14 et is, - • Disp. 3, de Contracto,qu, 17, punct, 3.

Tapia, parto 2, Iib, 5, qu. 21, art. 6, n. lO. - Vasq.,deTestam., cap. 6, § 3, dub, 4, n.64, i. f•. Villal., parto 2,tract. 30, diff. 17, n. lO. - l Tr. 14, cap. 5, n. 94.. -Lugo,disp. 24, n. 166, i. f•• Molina, disp. 176, a n.46. - Grego.rius Lope«, parto 6, tìt, 7, l. 8, glos. ult, - • Loc. cìt.,n. 95.. Trull., Iib, 7, cap. 18, dub. lO, n. 6. - Lugo, 1oc..cit., n. 167.. Molina, disp. 176, n. 54•• Villal., 1oc. cit.,

testamento inseratur, sed etiam legitimeprobetur. Ita in Authent. Non lz'cet, C. delt'beris praeteritis.

Dubitatur 3°. An pater possit exhae­redare filt'um ab causas similes enume­ratis?

Affirmant Tapia, Vasquez, Villalo­bos, etc. - Sed negant probabilius Sal­mant. 1 curo Lugo, Molina, Lopez, etc.;cum in poenalibus non fiat extensio decasu ad casum: maxime, quia injure prohi-betur exhaeredatio ob alias causas quamexpressas, ex Authent. Ut cum de appel­lat., § Altud quoque.

Dubitatur 4°.An pater recz'j>t'ens filtumt'n suam gratz'am, et t'njur-z'am remittens,

mft~~~; f~: possitadhuc exhaeredare? - Negandumjuriam, jam cum Salmant.P, Trullench, Lugo, Molina,~;hae~~~e:~· Villalobos, etc., communiter: quìa, remissare. injuria, pater non habet amplius justam

causam exhaeredandi.Dubitatur 5°. An, sz·filzus poenz'ten#am

agat de crz'1mne patrato contra patremante ejus mortem,possit pater eum exhae­redare?

Negarit Trul1ench, Silvester, etc. - Sedprobabilius affirmant Lugo 8, et Salmant.!cum Vasquez et Molina; quia poenitentiain foro humano a poena delinquentem nonliberat,

950. - a) Pauca hic addenda sunt de revo­catione testamenti. Revocatio est actus quotestator conditum a se testamentum abrogatet destruit. Quivis potest ad libitum, sive exparte sive ex integro, testamentum a se factumrevocare. Revocatio autem (Cod. Gall., 1035etseqq.; Ital., 888; Austr., 717; Hz"span., 7'37;German., 2253 et seqq.) fit vel expresse pernovum testamentum aut alium actum authen·ticum, vel tacite per rei legatae cessionem. ­Testamentum deletum aut laceratum habeturut revocatum, nisi constet scripti violationemfactam esse praeter voluntatem testatoris. ­Possunt plura testamenta, ab eodem facta,simul ,subsistere, in quantum scilicet priusposteriori non contradicit (Cod. Germ.,2258).- Hoc tamen non admittitur in jureAustriaco(§ 713), neque Hz'spanico (739), nisi in subse­quenti testamentofiat expressa mentiode prae·

In dictiscasibus, pa­rentes n e­queunt de­negare ali·menta.

Ob sìmì­Ie s causasp aren tespossunt ex­haeredari,

Patre nonexhaere­dante, .tiliinequeunt

privarihae­reditate,

n.1, in fine. - • Tr.14, cap. 5,n.90. - • Loc, cìt., n.91.­Vasq., de Testam., cap. 6, § 3,dub. 4, n; 65.• Silvest.,v. Haereditas II, n.5, qu. 4. - • Loc. cit., n.92. - Trull.,lib. 7, cap. 18, dub. lO, n.4.. Vì11al., parto 2, tr. 30, diff. 17,n.8. - Molina, disp. 176, n. 44•• Lugo, disp. 24, n. 166,v. Si parens. - D,cast., tr. 19, disp. l, dub. 33, n. 524. ­Trull., 1oc. cit., n. 6.. • Loc. cit., n.93.

et in cap. l, de sponsal., n. 8: Statutum, in·quit, disponens «circa poenam erga substan­tialia matrimonii, et si hoc facit apponendopoenam de novo, et sic inferendo damnum,non tenet-.

c) Scilicet negant leges civiles, quae exhae­redari permittunt filiam, invitis parentibus nu­bentem, tuisse jure canonico abrogatas.

d) Bartholomaeus de Ledesma, in Sum­mar., de Matn·m., diff. 24, V. Czrca secun­dum, dicit ante Tridentinum extitisse Authent.quamdam, quae sanciebat filiam minorem26 annis, quae in proprium corpus peccasset,vel servo nupsisset, ingratitudinis ream futu­ram fuisse.

rejiciendo honestas nuptias vel1e filiamse prostituere?

Utraque sententia est probabilis; sedhaec secunda videtur probabilior, juxtadieta n. 337. Tanto magis, quia etiampoena apposita in sponsalibus parti injusteresilienti, valet ex probabiliori sententia;ut dicemus de Matrim., Lib. VI, n. 853,Qu. 1. - Alia vide apud Salmant.".

Filii e contrario parentes exhaeredarepossunt ob similes causas: quas viderepoteris apud Salmant. 8.

Sed dubitatur l°. An in casibus enu­meratis possint parentes filzi's ettam alt:menta denegare?

Affirmant Vasquez et Silvester. - Sedcommunius et longe probabilius negantSalmant.> cum Trul1ench et Villalobos,si filii aliunde alimenta non habeant advitam necessaria. Ista enim semper de­bentur, saltem ex jure canonico et natu­rali; et etiam dico de jure civili, ex quotantum exhaeredare filium conceditur pa­rentibus, non autem alimenta denegare.

Dubitatur 2°. Sz·pater justam causamhabens, de facto tamen non exhaeredetfilt'os, possint is# prz'vari haereditate?

Respondendum negative, cum com­muni. Ita Molina, Lugo, Dicastil1us, Trul­lench et Salmant,". - Ratio, quia exhae­redatio non ex jure naturali, sed vim ha­bet ex jure civili; quo insuper sancitur,ut causa exhaeredationis, non solum in

SoOO, in 4, disto 29, qu, 1, art. 4, ad 4.. MoUna,disp. 176, n. 26 et seqq.. saio», in 2,m 2", post qu. 61,de Dominio, qu, 5, art. 5, dub. 3, v.Possintne parentes. ­Vega, Sum. .uva, lib. 5, caso 559. . Voguer., Institnt.,cap. 16, § 7, verso 6,v. Matrimonium adeo liberum est. _l De Matrim., lib. 4, disp. 25, n. 1.- Bonac., disp. 6, de4° Praec. decal., punct. 6,'§ 3, n. 3.- Sanch., 1oc. cit.,

dec1aratur eo solo casuposse filiam exhae­re dari, quo filia minor 25 annis, rejectisnuptiis a patre oblatis, luxuriose vixerit.

Utrum autem adhuc in hoc casu possitpater fiUam exhaeredare?

Negant pariter Bonacina b),' et San­chez b) cum Abbate b), Navarro b),Sua~

rez b), Silvestro b), Angelo b), Henrico b)

et aliis plurimis. Ratio, quia jus civile inhoc correctum est a canonico, argo cap.Gemma 29, de sponsalib., ubi, ad servanodam libertatem in matrimonio, irrita de­c1aratur quaecumque poena in sponsalibusapposita. Cum autem in matrimonio, ratioSacramenti sit dignior ratione contractus;ideo ad potestatem ecclesiasticam princi­paliter pertinet de matrimoniis disponere,et refellere statuta illa civilia quae omni­modam libertatem in matrimoniis dimi­nuunt, - Contradicunt tamen c) Sotus,Molina, Salon, Ledesma d), Vega, Vigue­rius et alli, apud Sanchez 1; horumquesententiam Bonacina vocat probabilem;et Sanchez, probabilissimam. Ratio, quiain dicto cap. Gemma sermo est de poenacui sponsi ultro se subjiciunt, et ad quamnullo modo obstringebantur, nìsì per pa­ctum, quod quìdem adversatur matrimo­nii libertati. Sed in nostro casu agitur depoena quae filiis juste infligitur; juste enimex omni jure filii privantur legitima, quan­do grave crimen contra parentes commit­tunt: quale autem majus crimen, quam

XU~i~~:, ';i:vens reje­ctis nuptiis,probabili·ter nequitexhaereda·rì,

Probabì­Iius potestexhaereda­rì,

350 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. CAP. IV. - DE TUTELA ET TESTAMENTIS. - DUR. V. 351

Quinamsuccedantab intesta·to.

Quinamdìcantur ti­Iii natura­Ies,

Quinamspurìì.

Parentestenentur a-!imenea

praestareetiam spu­rìis,

« donavìt; secus, si habuìt anìmum repe­«tendi, et computandì in legitimam. ­« Quod si pater non repetiit quando potuit,« non tenetur filius, eo mortuo, in divisione«conferre in commune; quia praesumi« potest liberaliter factas vel condonatas,« nisi alìunde constet contrarium. Azor,e Villalobos , Trullench l. Vide supra,« cap. 3, dub. 2, de Donatione ».

951. - Hic quaeritur l°. An filzi' illegz:timi possznt succedere parentibus ?

Ante omnìa advertendum, filios illegi­tìmos alios dici natura/es, alios spurios.- Natti,ra/es dicuntur ii qui nascuntur exparentibus solutis, inter quos matrìmo­nium bene contrahi poterat vel temporeconceptionis, vel tempore nativitatis, ­Omnes alìi dicuntur spurit~ nempe si na­scantur ex parentibus ìncestuosìs, vel adul­teris, vel voto solemni ligatis. Istorum au­tem aliqui dicuntur geniti ex damnatoconcubitu, nìmìrum quando ob copulamest imposita matri poena mortis, puta, siipsa coierit cum ascendente, vel descen­dente, vel si cum adulterio intercesseritincestus, et in alììs casibus apud Salmant. 2.

Certum est autem quod parentes tenen­tur alimenta praestare fìlììs, etiam spuriis,et adhuc ex damnato coitu natis, si ìstinequeant aliunde sustentarì. Et in hocmerito jus canonicum, in cap. Cum haoe­ret, de eo quiduxz't, etc.,correxìt jus civilein Authent, Ex complexu , C. de incest.nupt., ubi vetìtum erat spuriis etiam ali­menta praebere.

Quoad successionem vero, fiUi natu­rales; si pater careat filiis legitimis a); de

Asor, parto 2, lib. 2, cap. 4, qu. 18. - Villal., parto 2,tr.41, ditr. 7, num. 9. - 1 Lib. 4, cap. l, dub. 3, num. 14.- • Tr. 14, cap. 5, num. 48 et 49. - • Auth. beet, C. denaturalib. liberis. - • Disp. 24, n. 88. - , Cap. 19, n. 71. _6 Loc. cit. J num. 88. - 'l' Loc. cit., num. 90. _ S Loc. cit.,n. 91. - , Tr. 14, cap. 5, n. 62. - 10 Cap. 19, n. 58. _

uni plus relinquere quam alteri, modoreliquifilii non priventur legitima portione... Quam­obrem pater filio studioso sibique morem georenti, potest plus relinquere quam alteri, salvalegitima >.

951. - a) Et parente.b) Et eorum matri simul, ut ait Lugo.c) Croix, Ub. 3, parto 2, n. 1164 et 1167,

negat quidem spurios posse quidquam, prae­ter alimenta, recipere a patre; non tamenaddit eos teneri restituere, si quid hujusmodi

jure novo communi 3 possunt succederepatri in omnibus bonis; vide Lugo 4 et Les­sìum 5. - Si autem pater habeat fìlios Iegì­tìmos, potest ipse relinquere naturalibus b)

duodecimam partem bonorum. Lugo 6. ­

Et deficientibus fillis legitimis, naturalessuccedunt ab intestato patri (non relìn­quenti tamen uxorem) in sextam partemhaereditatis, dìvidendam cum matre, Lu­go 7. - Ipsi vero filii naturales succeduntmatri aeque ac legìtìmì, non solurn ex te­stamento, sed etiam ab intestato. Lugo 8.

Filii autem spurù' praeter alimentanìhil penìtus ex quocumque titulo possuntrecipere a patre, neque inter vivos, nequeex testamento aut ab intestato; et si quidacceperint, tenentur in conscientia resti­tuere haeredìbus patrìs, Ita communìterSalmant, 9, Croix C), Lessius l0, Lugo 11 etSanehez 12. Et vocant praedicti Lessius d);

Lugo d) et Sanchez omnino improbabìlemopinionem Sotì, Ledesmae et Angles, di­centium posse in conscientia spurios acci­pere inter vivos aliquid a patre, modonon sint filii clerici vel religiosi. - Ratìo,quia ìstì spurìì effectì sunt per legemomnino incapaces in odium genitorum;ut habetur ex Novella 74, cap. 6; tii.Quzò. modo naturales flli"i, ubì dicitur:Neque participanda eis utla clementia est;sed sit supplù;zum e#am hoc patrum, utagnoscant quia neque quicquam peccatri­cis concupiscentiae eorum habebunt filti'.

An autem spurzus possit succederematri?

Negant Covarruvias e) et Molina e),

apud Lessium f), qui hane veriorem seno

u Disp. 24, n. 92. - ,. Consil. mor., Iib. 4, cap. 3, dub. 19,num. 5. - Sanck' l Ioe. cit., n.4. - Sotus~ de Just. et Jure;lib. 4, qu. S, art. 1, ad 4; et in 4 Sent., disto 41, art. 4,cond. 2. ~ Marh'n. de Ledesm.~ 211. 411e , qu. 18, art. 1, dub. 16}v. Ad tertium. - Angles.. FIor. theol., quaest. de Dominio,art. 3, ditr. 2.

receperint: quod ceteroquin ex praemississequitur.

d) Lessius, loc. cz't., non dicit opinionemSoti, etc., improbabilem esse; Lugo vero, loc.cz"t., n. 92: «Rejicitur, inquit, ab aliis tam­quam oninino improbabilis».

e) Covarruvias, de Matrim.,part. 2, cap.8,§ 5, n.21; Molina, disp. 167, n. 7, conel. 4,id negant dumtaxat de spurio qui natus estex eoitu damnato et lege humana punibili.

f) Lessius, cap. 19, n. 64, eos auctores

Naturales,quando et

quomodosue ce d an tparentibus.

~elU~fi~:~:ta nihil pos­sunt acclpe..re a patre.

Spuriusprobal>i·liter potestsuccederematti.

Si paterinstituithaeredem

cum pactobona red­~[on:di s p u-

probabi-

~~~~~ea~~:ri abhaere­de, et spu­rio Iìberalì­ter dari;

probabi­li us resti­tuenda sunthaeredi abintestato;

probabili­ter ex justl­tia traden­da spurio.

tentiam putat. Sed dicit contrariam nonesse ìmprobabìlem (et merito, cum textuscitatus loquatur de solìs patribus). - Sicutneque improbabilem [Lessius] censet sen­tentiam, quam tenent Sà et Henriquez,sci1icet, quod possit spurius retinere eaquae mater ìpsì reliquit, donec a judiceper sententiam illis privetur,

952. - Quaeritur 2°. Si pater znstituathaeredem amicum , cum pacto ut bonareddat sperio, et haeres acceptet; an isteteneatur reddere tn conscientz"a? - Adsunttres sententiae probabiles, ut ajunt Sal­manto l.

Prima dicit, talem haeredem posse re­tinere; et pro suo arbitrio potest darespurio ex sua gratuita donatione, et con­tra potest negare si velit. Quia ex unaparte promissio illa contra leges eum nonobligat; et vice versa vere est haeres, etdominium acquirit haereditatis, Ha San­chez 2, Molina a, Lessius 4 et Lugo 5, quivocat hanc veriorem et communem a)

cum Vasquez, Diana, etc.Secunda sententia mihi probabilior di­

cìt haeredem teneri bona restituere hae­redi ab intestato. Quia ex una parte nontenetur illa tradere spurio, cum non tenea­tur gravamen illud observare, utpote ap­positum contra legem; ex altera non potesthaereditatem retinere contra voluntatemtestatoris, qui nunquam intentionem ha­buit ut apud eum bona remaneant. - HaSotus b); ìtem Salon, Ledesma b), Trul­lench, apud Salmant. 6; et valde proba­bilem haric vocat Sanchez.

Tertia vero sententia, quam ut nonminus probabilem enixe tuentur Salmant. 7

(et non immerito), tenet haeredern beneacquirere haereditatem, sed ex justitia

Less., cap. 19, num.66. ··Sà, v. Haereditas, num.7. ­Henriq., lib. 11, cap. 21, n. 1. - 1 Tr. 14, cap. 5, n. 69.- • Consi!. mor., lib. 4, cap. 3, dub. 20, num. 9 et 11. ­, Disp. 169, n. 10 et 14. - • Loc. cit., num. 60 et 62. ­5 Disp. 24, n.95. - Vasq., Opusc. de Testam., cap. 5, § 7,

citat,tamquam negantes filium spurium possematri succedere, ut refert S. Alphonsus; atn. 65 addit aliorum sententiam, quae dicitfilium conjugati cum soluta, vel filium. sacer­dotis ex soluta,uno vel altero concubitususce­ptum, posse matri succedere; de qua dicit:• Haec sententia non videtur improbabilis....Contraria tamen est verior».

pacti initi teneri eam reddere spurio, ­Ratio, quia promissio illa facta in pre-.tium haereditatis promissae, satis obligathaeredem ex justitia, postquam haere­ditas est tradita; maxime, si ideo hae­res aliquam partem bonorum sìbi acqui­siverit.

Ad objectionem autem, quod illa pro­mìssìo non obliget, tum quia facta estcontra legem et in ejus fraudem, tumquia gravamen illud, sive conditio estturpis, et ideo rejicitur a lege; - respon­dent aliud esse, quod promissio sit contralegem; aliud, quod materia sive res fueritpromissa contra legem. Promissio enimfacta ad obtinendam rem turpem, illicitaquidem est ac invalida ante traditionemrei turpis; postquam vero res turpis jamest tradita, promissio pretii valet et oblì­gat, ejusque impletio licita est. Sicut enimqui promittit pretium meretrìcì illicitepromittit, et ante copulam non teneturpromìssìonem ìmplere; at copula secuta,licite pretium tradit, et ex justitia traderetenetur (ut diximus n. 712): ita a pari,quamvis haeres illicite promittat traderespurìo haereditatem, et peccet promit­tendo, quia fraudat legem; licite tamenpotest et debet ipsi tradere haereditatemex pacto inito, postquam testator ìpsi hae­reditatem reliquit,

953.-« Quaeres ma. Qui haeredes sue­« cedant ao intestato, aut testamento rupto« vel z"rrito?

« Resp. l°. Ante omnes alios patri suc­«cedere legitimos liberos; et in demor­«tuorum locum, nepotes.

«2°. Deficientibus descendentibus, pa·« trem et matrem defuncti; et in eorum« locum, avos et avias.

n. 106 et seqq. - Dlana, part.5, tr.3, reso!. 121. - Salo1t~

in 2c.m 211e , post qu.61, de Dominio, qu. 5, art. 5, dub. ult.,concI. 1. - Trull., Iib. 7, cap. 18, dub. 7, n. 4. - 'Tr. 14,cap. 5, D.70. - Sanch., Ioe. cit., D.4 et 11. - 'I Loc. cit.,n. 73 et seqq.

95·2.- a) Scilicet, pro hac sententia, quamipse vocat veriorem et satis communem,Lugoadducit Vasquez, Diana, etc.

b) Sotus,deJust. etJure, lz'b.4, qu.5, art.1,ad 4 argum.; Martinus de Ledesma, 2a 4ae,qu.18, art. 1, dub.16, V. Ex quibus collz"gitur,quidquid dicant Salmant., sententiam hanc te­nent de solo filio c1erici in sacris aut religiosi.

Objectio­nì responde­turo

352 L.IB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. CAP. IV. - DE TUTELA ET TESTAMEN1·IS. - DUB. V. 353

S. ALPHONSI j Opera moralia. - Tom. II.

Patrimo­nium eeeìe­siasticum

laedens a·liorumlegi·timam, pro­babilius

confe r e n­dum.

o:3°. His quoque deficientibus, fratreso: et sorores ex utraque parte eonjunetos;o: idque aequis portionibus, exclusis iis quio: ex solo patre vel matre eonjuneti sunto

o: 4°.Si ex fratribus vel sororibus utrin­eque conjunetis unus mortuus liberos re­c liquerit, suceedunt hi loco parentis sui« cum patruis, non in capita, sed in stir­o: pes.- Si tamen fratres et sorores utrìn­o: que eonjuncti omnes mortuì sunt: tuncc eorum liberi, exclusis patruis ex una« tantum parte eonjunetis, non in stirpes,o: sed capita, adeoque aequis portionibuso: sueeedunt; quia duorum fratrum fìlìì,c non suorum parentum loeo, sed jureo: propriae conjunetionis succedunt. Cumo: ergo aequaliter juneti sint, aequalesc etiam in portione haereditatis esse de­o: bent :>. [Ita Salmant. l cum Lugo, Mo­lina, etc., contra alios],

o:5°. Deficientibus fratribus et sorori­o: bus utrìnque conjunetis eorumque libe­c ris, suecedunt fratres et sorores ex unac tantum parte eonjuneti; hoc tamen dì­c scrimine, ut qui ex parte patris sunto: juneti, succedant in bona a patre pro­o: venientia, in reliquis aequaliter omnes.

o: 6°. Si fratres et sorores eorumqueo: fìlìì deficiant, sueeedunt propinquioreso: eollaterales, usque ad decimum gradum:c et fit talis sueeessio in capita, nulla ha­o: bita ratione, an ex altera parte, an exo: utraque sint conjunctì :>. - [Authent.Post fratres, C. de legit. haered.].

o: 7°. In horum defeetu suecedit uxor;o: et denique in illius morte, fiseus saeeu­o: laris, in bonis omnibus laici ab intestatoo: defuncti: fiseus autem ecclesiasticus, ino: bonis clerici. - Laym.ann 2:>.

954. - Hie quaeritur l°. Q;uomodo fa­denda sit inter fratres collatzo bonorum,a parente defuncto provenientium?

1 Tr. 14, cap. 5, n. 106•• Lugo, disp.24, n. 189•• Molina,disp.I64, n. 12. - • Lib. a, tr.5, cap. 6, n. I et seqq. - 8 Exleg. penult. et uit., ff. de dotis collat.; cum Auth. de imomensis donation., § Pos;ta igiIur. - • Tr. 24, n.75. - • Loc.

955. - a) Navarrus, Man., cap. 17, n.160,ita profecto docet; sed n. 159~ excipit libros«quos pater emit ettradidit filio, qui versa·batur in litterarum studiis, si doctor effectusaut jam emancipatus non erat.; quos Navar·rus vult conferendos esse.

b) Silvester exceptionem hanc non uni-

Haee collatio, lieet de jure antiquo lo­cum haberet tantum, quando filii ab ìnte­stato patri sueeedebant; de jure tamennovo, ex Authent. de triente et semisse,§ Illud quoque, bene, tenentur semper filiieonferre bona a-parre obtenta: nisi paterexpresse eos a eollatione exemerit, velnisi aliquis eorum nolit habere eum alìisportionem, contentus iis quae in vitade bonis defuncti habuit. Poterit tamenpetere, si aliquid a patre in dotem vel,causa matrimonii aut simili, ei fuerat pro­missum: nisi promissione illa aliorum le­gitima laesa fuerit 3. - Salmant.f eumcommuni.

955. - Quaeritur 2°. An sumptus a pa­trepro filti'studio,libris, doctoratus gradufacti, debeant in collatzonem et portionembonorum afferrz'?

Resp. Negative eum communi; quiahaee eedunt in bonum commune. Sal­mant." CUIII Navarro-v, Bonacina, Molina.- Nisi (dicunt Navarrus, Silvesterv, etc. 6)in manu patris aderant bona propria filii,v. gr. castrensia vel quasì-castrensìa, Tuneenim censetur de illis filium in studiissustentasse.

Extendunt l° hane doctrinam ad ex­pensas faetas pro aliqua dignitate. Tuneenìm praesumitur pater potius eas do­nasse: nisi alind expresserit, aut sumptusscripserit in libro rationum eum filio, quiaex hoc eontrarium judicatur, - Exten­dunt 2° ad expensas faetas, ut filius mìlì­tiam ingrediatur, vel obtineat beneficium,vel ut liberetur a vineulis aut a poenacriminis. Ita Salmant. 7 eum Molina, etc.- Extendunt 30 ad expensas faetas profiUi honesta recreatione. Navarrus e), Sil­vester e), eum Salmant. 8•

956.- Quaeritur 3°. An conferrz debeatpatrzinonzum a patrefilzo donatum ad sa·

cit., n. 76. ~Bonac'Jdisp.3, deContr., qu. 6, punct. 7, § unic.,n. 7 et 9. - Molina, disp. 239,n. 1. - Navar., Man., cap. 17,n. 160.. • Apud. Salmant., loc. cit., n. 76.-' Tr. 24, n. 77. ­Molina,disp.240,n.a; et disp.241, n. 9.- aLoc.cit.,n. 77, i. f.

versim apponit; sed casu quo apud patremexstant bona filii castrensia ve! quasi·castren­sia; «t'n dubz'o, inquit, praesumetur quodpateradministratorio nomine egerit id de pecuniaipsius filii, et sic imputabitur in partem ejus '.Ita ille, V. PecuUum Il, qu. 8.

e) Navarrus, Man., cap. 17, n.160,negat

Collatio bo-

~~f~e&~~ctì, quandofacienda•.

Sumptus

~~u~~ lifiinon suntconferendi.

Alii sum­ptus nonconferendi.

eros Ordines sttscipiendos, si donatz'o lae­dat alz'ormtt filz'orum legitùnam?

Negant Gomez, Pereyra a) et aliì, apudSalmant. l, ex concilio Tridentino 2, ubiprohibetur omnis alienatio patrimonii. ­Affirmant vero probabilius Lugo 8, Sal­mant, " cum Vasquez, Molina, Ledesma b),

Bonacìna , etc.; quìa donatio quae laeditaliorum jus est jure naturali ìllìcìta. Con­cilìum autem (respondetur) non absoluteprohibet patrimonii alienationem, sed tan-tumquando clerieus aliter decenter viverenequit: hinc licite clericus potest spontepatrimonium conferre, spe majorem por­tionem consequendi. Salmant, 5.

957. - Quaeritur 4°. An filzus conferreteneatur quae de bonz's paternz's male ex­pendz't in ludz's, meremctoas, etc.?

Quid de Affirmant Navarrus, Silvester, Bona-bonis parer-nis male cina, Vasquez, etc, apud Salmant. 6:modoexpensìs,

expensae fuerint in magna quantitate, etpater eas non remiserit. - Negant veroSalmant. 7 cum Molina, Soto a), Fagundez:modo filius plus non consumpserit male,quam pater contentus fuit, ut in suamsustentationem et honestas reereationesexpenderet, Secus, si expensae excessìs­sento - His autem lìmìtatìonibus utrin­que posìtìs, facile hae duae sententiae con­ciliantur.

Gomes, in leg.29 Tauri, n. 21, v. Ex quo• • 1 Tr. 24,num, 78.• 'Sess. ~I. de Reform., cap. 2. - 8 Disp, 5,n. 3i. - 4 Loc, cìt., n. 79. ~ Vasq., Opusc, de Testam.,cap. 7, § 5, dub. lO•• Molina, disp.238, n. 15; et disp. 241,J1Um. lO•. Bonac., disp.B, qu.6, punct, 7, § unico, num.5,v. f. - , Loc. cit., n. 81. ,- Navar., Man., cap. 17, n. 164••S.'lv.st., v. Peeulium Il, qu.9.• Bonac., loc. cit., n. IO..

conferenda esse ea quae pater pro fllio, praecaeteris, impendit in vestitu, cibo, equitatu,«nisi cum pater donavit ei aliquam summam,ut de ea pro libito disponeret, et ipse suo ar­bitrio in praedictis impendit >. - Silvestervero, v. Peculium Il, qu. 8, i. f., postquamdixit conferendos esse sumptus pro studiofactos, si pater haberet bona flUi castrensiavel quasi-castrensia, subdit: «Quod tamen vi­detur limitandum, quando pater dedit procausa necessaria, non autem pro v01untaria>.

956. - a) Franciscus de Ca1das, Pereyraet Castro, in lego Si curatorem, § 12, Laesis,n. 132, non satis accurate a Sa1mant. citatur;nam affert quidem hanc sententiam, sed sub­dit: « Licet hoc controversia non careat, et,contrarium asserat Covarruv..., qui censethujusmodi donationem fore imputandam >.

958. - Quaeritur 5°. An expensae factaea patre z'n dz'e nuptlarum sz'nt z'n collatlo­nem adducendae?

Resp. Negative cum communì, etiamsifilius habeat bona propria: nisi aliud ex­presse constet de voluntate patris a). Na­varrus, Molina, Bonacina, etc. cum Sal­mant. 8.

959. - Quaeritur 6°. An mobz1z'a, vestesprett'osae et sùm·lt'a, data a parentz'bus,sz'nt ùz collatt'onem afferenda?

Affirma, nisi parentes expresse aliuddisposuerint, ex legoUtlz7Jerz's, et leg.Illud,C. de collatz'on. - Et idem de arrhìs etmuneribus. Salmant, 9 cum communi, San­chez a), Bonacina, etc.

Idemque dicunt de vestibus pretiosisdatis a viris uxoribus, constante matri­monio. - Secus vero dicendum de vesti­bus ordinariis.

960. - o: His adde ID. Si uxor, susceptis«ex priori marito liberis , ad secundas«nuptias transit, quidquìd a priore ma­«rito, donatione, aut testamento acqui­• sivit, ejusdem matrimonii liberis cedere.o: - Similiter, si maritus alteram uxorem« ducato

961. - « Adde 2". Haeredem adeundo« haereditatem, non commoda tantum et«jura, sed etiam debita et onera realia

Vasq.) tec. cit., dub, 7, i. f.. G Loc, cit, n. 82. - 7 Loc,cìt., num, 83; et tr, 13, cap. 5, uum.44. M Mo#nal disp, 242,nnm, 3 et 4.• Fagund., Decal., lìb, 4, cap. 24, num. 2. _Na1.lar'l Man., cap. 17, n. 165.. Molina) disp. 238, n. 12...Bonac., Ioc, eit., num.!!. -' S Tract, 24, DUln. 85. _g Tract, 24, num. 86. - Bonac.) disp. a, qu. 6, punct. 7,§ unic., n. 13.

11) Petrus de Ledesma a Salmant. utiquepro hac sententia adducitur; sed apud ipsum,Sum., de Sacram. Ordinis, cap. 7, eonel. 6,id non reperitur.

957. - a) Sotus, de just. et Jure, lib. 4,qll. 5, art. 2, satis perspicue sentelltiam ne·gativam innuit, dicens j'mpillos et minores,qui in studio ve1 curia a patribus sustentan·tur, « posse parvam aliquando quantitatemrespectu sui status 1udere>.

958. - a) Auctores ex Salmant. hic citatipraetermittunt ampliationem: Etsi filiusbonahabeat propria. - Et pariter Molinanon admit·tit limitationem (quam Bonacina etiam prae­termittit): Nisi aliud expresse constet de vo­11.lntate patris.

959. - a) Sanchez, de Matrim., lib. 6,disp. 25, n. 11 et seqq., id perspicue insinuat,

23

Expen.acnuptiarumnon suntconferen·dae,

Mobilia,vestes pre­tiosae l ete.,quandoqueconferenda,

Uxor ad "C·cundas nu­ptias trans­iens,

Haeres inse suscìpironera realiadefuncti,

354 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI.

Duplicib e n e f ì ci ogaudet,

« defuncti in se transferre. - Interim ta­e: men duplici beneficio gaudere:

« l°. Ut supra vires haeredìtatis non« obligetur.

« 2°.Quod deductis expensis funeris, et« solutis debitis, quartam partem » [Quaevocatur falcitit'a in legatis, sive donatìonì­bus causa mortis, non vero in legatis piis;ut Salmant. 1; trebellt'anica autem in fìdeì­commissis] « haereditatis obtinere debeat« haeres vel haeredes; et si eam non ha­« bent, legatis (non tamen piis, ut notat« Trullench 2) detrahere possunt, beneficio« legis Falcidiae.- Laymann 3, Sanchez a).

«Ut autem hoc beneficio fruì possit

1 Tr, 14, cap. 5, n. 196. - • Lib, 7, cap. 18, dub. 12, n. 2,ex Auth. SimiU/ér, C. ad legem Falcidiam. - , Lib, 3,

dicens munera ista, si sint quotidiana, censeridonata; si vero sint pretiosa, censeri commo­data dumtaxat ad usum.

« haeres, conficere tenetur inventarium »,

[Intra 30 dies, et per alios 60 concludere 4,

nisi adsit legitimum impedimentum]; « ta­« metsi han c obligationem testator pos­« sit remittere, respectu legatariorum et«fideicommissariorum, quibus ex mera« liberalitate aliquìd relinquit: non tamen« respectu creditorum, quibus praejudi­«care non potest. Universim enim ab« onere inventarii et a rationibus redden­« dis, eos quibus potest relinquere bona,« sine onere dandi partem alìis , potest« liberare,iisque concedere ut eorum di­«ctìs vel juramento stetur. - Molina,« card. de Lugo 5 »,

tr, 5, cap. 6, n. 7. - • L. alt., § 2 Sin autem dubius, C. dejure deliberandi. - Molina, disp. 219. - , Disp.24, n. 236.

961. - a) Sanchez, Decai., lib. 4) cap. ~5,n. 36 et 37) negat haeredem teneri ad votadefuncti explenda, ultra vires haereditatis,

modo con­fìciat inven­tarlum,

Quando­qUQ eximi ..tur ab one­re conficien­di inventa­rii.