CAS Book Series 01 Dawei and Transborder Civil Society

โกสมภ� สายจนทร� อจฉรยา สายศลป�

เอกสารทางวชาการ หมายเลข 1

ISBN: 978-974-672-873-7 ประชาสงคมขามพรมแดนและโครงการพฒนาขนาดใหญระหวางประเทศในสหภาพเมยนมาร: กรณศกษาโครงการพฒนาทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย Transborder Civil Society and International Mega Development Project in Myanmar: A Case Study of Dawei Deep Sea Port and Industrial Estate Project

ผเขยน รองศาสตราจารย ดร.โกสมภ สายจนทร อาจารยอจฉรยา สายศลป

จดพมพโดย

ศนยอาเซยนศกษา มหาวทยาลยเชยงใหม

สถานทตดตอ วทยาลยนานาชาต มหาวทยาลยเชยงใหม

239 ถนนหวยแกว ตำบลสเทพ อำเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 50200 โทรศพท 0 5394 3595-6 โทรสาร 0 5389 3279 E-mail: [email protected]

กองบรรณาธการ

อาจารย ดร.ชยนต วรรธนะภต อาจารย ดร.นทมน คงเจรญ อาจารยสาคร เรอนไกล

สมคร กอเซม กาญจนา กลพสทธเจรญ

ออกแบบปก นบวงศ ชวยชวงศ

ออกแบบ/จดพมพ วนดาการพมพ โทรศพท 08 1783 8569

คานา

การสนบสนนใหมการลงทนจากภายนอก หรอ FDI ในสหภาพเมยนมารในการจดตงเขตเศรษฐกจพเศษทวาย (Dawei Special Economic Zone–DSEZ) ทตองการเปดตลาดเสรและ มสวนรวมทางเศรษฐกจในระดบภมภาคและระดบโลก โครงการดงกลาวยอมทำใหเกดการพฒนาเศรษฐกจ ทำใหเกดการจางงาน รวมทงกจกรรมทางเศรษฐกจทตอเนอง แตขณะเดยวกนยงมบทเรยนจากพนททตองใครครวญอยางจรงจงคอการลงทนขนาดใหญจะมผลกระทบดานสงแวดลอมอยางไรบาง การดำรงชพของชาวบาน รวมทงประชาชนในพนทจะไดรบผลกระทบอยางไร ประชาชนเหลาน จะมสวนรวมในการตดสนใจในโครงการขนาดใหญ ซงมมตตางๆ ทหลากหลายอยางไรบาง ประเดนปญหาเปนสวนหนงของโครงการวจย “ประชาสงคมขามพรมแดนและโครงการพฒนาขนาดใหญระหวางประเทศในสหภาพเมยนมาร: กรณศกษาโครงการพฒนาทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย” โดย รองศาสตราจารย ดร.โกสมภ สายจนทร และอาจารยอจฉรยา สายศลป อาจารยจากคณะรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม นกวจยทงสองเนนศกษาโครงการพฒนาทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวายเปนโครงการความรวมมอขนาดใหญระหวางประเทศไทยและสหภาพ เมยนมารโดยทงภาครฐบาลและธรกจเอกชนหลงจากไดมขอตกลงรวมกนในหลายรปแบบ เพอนำไปสการลงทนโดยตรงระหวางประเทศ

ดงนน เมอประชาคมอาเซยน กรณของการจดตงเศรษฐกจพเศษทวายจงเปนตวอยางของประชาคมอาเซยนในลกษณะทวา โครงการดงกลาวจะนำมาสการพฒนาทยงยนไดมากนอยเพยงใด ประชาคมในระดบทองถน ประชาคมระดบชาต และประชาคมในภมภาคจะมบทบาทอยางไร ผวจย

ไดศกษายทธศาสตรของรฐบาลสหภาพเมยนมาร พบวามการเปลยนแปลงยทธศาสตรในหลายชวงของโครงการ ในชวงทมรฐธรรมนญใหมและเตรยมพรอมการเปดประเทศใหมากขน หลงเปลยนแปลง สระบอบประชาธปไตย โดยเฉพาะกฎหมายการลงทนตางชาต รวมทงเนนการศกษาในดานผลกระทบทางเศรษฐกจและสงคมของการกอสรางทาเรอนำลกทวายตอชมชน จนทำใหวถชวตของชาวทวายหลายหมนคนเปลยนแปลงไป และความขดแยงของคนในพนทกบภาครฐและเอกชน อนเกดจากโครงการดงกลาวยงมอยางตอเนอง จนนำไปสการเคลอนไหวของภาคประชาสงคม “ขามพรมแดน” ทงจากกลมนกเคลอนไหวและนกวชาการของไทย เพอแลกเปลยนขอมลกบนกเคลอนไหวในพนททวายและในสหภาพเมยนมาร และความรวมมอระหวางประเทศของภาคประชาชน

iii

งานหนงสอทศนยอาเซยนศกษาจดใหมการพมพเผยแพร ทางเราตงใจใหเกดความเชอมโยง (connectivity) ภายในประชาคมอาเซยนทผานการลงทนดานเศรษฐกจ ขณะเดยวกนกเชอมโยงประชาคมในระดบลาง หรอภาคประชาชนในระดบภมภาค การลงทนดงกลาวยอมเกดขอดขอเสยตามมา ดานหนง ขอดทรฐสามารถใชในการพฒนาเศรษฐกจ และสอง ขอเสยคอผลกระทบทตามมาดานสงคม วฒนธรรม การมสวนรวมของประชาชน ซงชวาเปนการเชอมโยงทงในระดบเศรษฐกจของนกลงทนและรฐบาล กบประชาสงคมระหวางไทยกบสหภาพเมยนมาร ดงเชนประเดนสำคญ ทนกวจยทงสองตองการนำเสนอหลก ไดแก ยทธศาสตรของรฐบาลสหภาพเมยนมารในการพฒนาโครงการทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย ผลกระทบทางเศรษฐกจ สงแวดลอม และสงคมของการกอสรางทาเรอนำลกทวายตอชมชน การพฒนาประชาธปไตยของภาคประชาสงคมในพนทกอสรางทาเรอนำลกทวายอนเกดจากโครงการดงกลาว

เอกสารวชาการดงกลาวน ศนยอาเซยนศกษา มหาวทยาลยเชยงใหม หวงวาจะเปนประโยชน ใหแกนกศกษา นกวจยทสนใจในเรองการบรณาการทางดานเศรษฐกจ สงคม รวมทงปญหาสงแวดลอม ทจะเกดขน เมอประชาคมอาเซยนกำลงเกดขน หวงวาสงนจะชแนวทางเพอเปนขอเสนอแนะ ใหแกฝายรฐบาลไทย ประชาชนในพนท รฐบาลสหภาพเมยนมาร และหนวยงานทองถน รวมถง ในภาคประชาชนทงในทวาย ภาคประชาสงคมในสหภาพเมยนมาร และในประเทศไทย เพอคำนงถงประโยชนตอประชาชนทงสองประเทศ การเขาถงขอมลขาวสารใหมากกวาเดมและชดเจนมากขน และนำเสนอความคดเหนไดโดยตรง การเตรยมพรอมรบมอกบผลกระทบทอาจจะเกดขนไวลวงหนา

และบทบาทสำคญในการเสนอขอหวงกงวลและขอเสนอแนะตางๆ ใหการดำเนนการทจะคมครองสทธของประชาชนในพนท เพอนำไปสการแลกเปลยนความร ประสบการณกบชาวทวาย และ ภาคประชาสงคมในสหภาพเมยนมาร

อาจารย ดร.ชยนต วรรธนะภต ผอำนวยการศนยอาเซยนศกษา มหาวทยาลยเชยงใหม

iv

โครงการวจย “ประชาสงคมขามพรมแดนและโครงการพฒนาขนาดใหญระหวางประเทศในสหภาพเมยนมาร: กรณศกษาโครงการพฒนาทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย” ไดรบการสนบสนนงบประมาณจากคณะรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ทำใหสามารถดำเนนงานวจยไดทงในประเทศไทยและสหภาพเมยนมาร ผวจยจงใครขอขอบคณ ทางคณะรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรเปนอยางยง ทสนบสนนโครงการน

โครงการวจยนสำเรจลงไดดวยดจากการทมเทของอาจารยอจฉรยา สายศลป ผชวยนกวจย ทมากดวยประสบการณในการลงพนท โดยไดรบความรวมมออยางดยงในการรวมใหขอมลแลกเปลยนความรและใหขอเสนอแนะจากหนวยงานของรฐ องคกรเอกชน และชมชนจำนวนมาก ขอขอบคณ สมาคมพฒนาทวาย องคกรปองก สำนกงานยางกง โครงการฟนฟนเวศในภมภาคแมนำโขง (TERRA) สำนกงานกรงเทพฯ Earth Rights International Mekong School สำนกงานเชยงใหม ทไดใหการสนบสนนประสานงาน รวมทงนกวชาการและนกขาวชาวพมาทไดสละเวลาใหสมภาษณ พดคยแลกเปลยน และใหขอเสนอแนะทมคณคา ทสำคญคอชาวทวายทไดใหขอมลในพนท ซงมความสำคญมากในการวจยครงน

คณะผวจยหวงวา งานวจยชนนจะเปนประโยชนในการสรางความเขาใจและความรวมมอ ในการสรางเครอขายระหวางประเทศเพอใหการพฒนาตางๆ ทจะเกดขนในภมภาคน เปนไปอยางยงยนและเปนธรรม

กมภาพนธ 2557

กตตกรรมประกาศ

v

โครงการพฒนาทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวายเปนโครงการความรวมมอขนาดใหญระหวางประเทศไทยและสหภาพเมยนมาร โดยทงภาครฐบาลและธรกจเอกชน ซงเรมมาตงแตป พ.ศ.2551 โดยมขอตกลงรวมกนในหลายรปแบบ ทงความชวยเหลอ เพอการพฒนาอยางเปนทางการ (ODA) การรวมทนระหวางรฐตอรฐผานนตบคคลเฉพาะกจ (Special Purpose Vehicle: SPV) เพอนำไปสการลงทนโดยตรงระหวางประเทศ (Foreign Direct Investment: FDI) อนเปนยทธศาสตรหลกขอหนงของเมยนมารในการพฒนาประเทศเกษตรกรรมไปสประเทศอตสาหกรรม

จากการศกษายทธศาสตรของรฐบาลสหภาพเมยนมาร ในการตอบรบความชวยเหลอ เพอการพฒนาอยางเปนทางการและการลงทนจากตางประเทศในกรณโครงการทวาย พบวา มการเปลยนแปลงยทธศาสตรในหลายชวงของโครงการจากสาเหตหลายขอ ไดแก ปจจยภายในของพมาเองทมการเปลยนแปลงการปกครองหลงการเลอกตงทวไป เมอป พ.ศ.2553 ทำใหมการแกไขกฎหมายตางๆ เพอใหสอดรบกบรฐธรรมนญใหม และเตรยมพรอมสำหรบการเปดประเทศใหมากยงขนหลงการเปลยนแปลงสระบอบประชาธปไตย โดยเฉพาะกฎหมายการลงทนตางชาต (Foreign Investment Law) ฉบบใหม เมอป พ.ศ.2555 ทำใหนกลงทนจากทวทกมมโลกใหความสนใจสหภาพเมยนมารในฐานะเปนแหลงลงทนแหงใหมทมศกยภาพสง ซงคาดวาจะกระตนมลคา การลงทนโดยตรงจากตางประเทศของสหภาพเมยนมารใหเพมขนมาก มการตกลงรวมมอของรฐบาลสหภาพเมยนมาร และรฐบาลประเทศตางๆ เพอดำเนนโครงการพฒนาโครงสรางพนฐานและ การลงทนขนาดใหญตางๆ ในหลายพนทของสหภาพเมยนมาร

บทคดย�อ

vii

นอกจากนน ยทธศาสตรดงกลาวยงเปลยนแปลงไปเนองมาจากความลาชาของโครงการ จากเรองเงนทน และความขดแยงในพนท ททำใหทงรฐบาลไทยและสหภาพเมยนมาร และบรษท อตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต ผไดรบสทธสมปทานโครงการ ตองปรบเปลยนแผน เพอใหมนกลงทนจากตางชาตเขามารวมทน

จากการศกษา ในดานผลกระทบทางเศรษฐกจและสงคมของการกอสรางทาเรอนำลกทวายตอชมชนซงเกดในเวลาอนรวดเรวเพยงไมกปทผานมา พบวาไดกอใหเกดผลกระทบทงทางดานเศรษฐกจระดบชมชน ครวเรอน และปจเจกอยางกวางขวาง อนเนองมาจากการสญเสยพนททำกน ธรกจทองถนขาดวตถดบ และตองปดกจการ ทางโครงการยงขาดการใหขอมลขาวสาร ขาดขนตอนในการรบฟงความคดเหน การมสวนรวมจากชมชน ประชาชนในพนท การทำการศกษาผลกระทบดานสงแวดลอม สขภาพอนามย และสงคมยงไมโปรงใสและชดเจน การเปลยนแปลงดงกลาว ทำใหวถชวตของชาวทวายหลายหมนคนเปลยนแปลงไป และความขดแยงของคนในพนทกบภาครฐและเอกชนอนเกดจากโครงการดงกลาวยงมอยางตอเนอง ทงในเรองทดนอยอาศย ททำกน อาชพ และสงคมวฒนธรรม อนมาจากการใหโยกยายออกจากพนทโครงการ ทครอบคลมชมชนทมประวตศาสตรอนยาวนานหลายรอยป

โครงการนยงไดกอใหเกดการเคลอนไหวของภาคประชาสงคม ในรปแบบของการเคลอนไหวขามพรมแดน จากกลมนกเคลอนไหว นกวชาการของไทย เพอแลกเปลยนขอมลกบนกเคลอนไหวในพนททวายและในประเทศเมยนมาร และดำเนนการขบเคลอนความรวมมอระหวางประเทศของภาคประชาชน เพอเรยกรองการพฒนาทโปรงใส เปนธรรม เคารพสทธมนษยชนและสทธชมชนของประชาชนในพนท จากทงภาครฐและเอกชนของทงสองประเทศทเปนหนสวนสำคญของโครงการน อนเปนขนตอนหนงในการพฒนาประชาธปไตยของภาคประชาชนสหภาพเมยนมารทเพงเรมมา ไมนาน

viii

Conceived of in the year 2008, the Dawei Deep Sea Port Development and Dawei Industrial Estate project is a large-scale collaborative effort attempted by both Thailand’s and Myanmar’s government and private sectors through various forms of agreement: Official Development Assistance (ODA) and joint venture between the two states through Special Purpose Vehicle (SPV). The project is an investment in infrastructure aiming at inducing more foreign direct investment (FDI), one of the key strategies adopted by Myanmar in order to transform its agriculture-based society to become more industrialized society.

This study focuses on Myanmar government’s strategies to encourage foreign assistance and investment for development in the case of Dawei mega project. It reveals the changing strategies over different phases of the project due to several factors, namely the internal political development after the general election in 2010, which in turn led to the amending of laws, especially the new foreign Investment Law 2012 to be compatible with the new constitution and the preparedness for the open-door policy after democratization. These strategies, in deed, have drawn much attention among investors from different parts of the world, which saw Myanmar as the new frontier with high potentials for development. They were expected to further stimulate an increased value of foreign direct investment as well as generating more cooperation between Myanmar and other governments in developing infrastructural facilities and other projects in the country.

In addition, the strategies had to be modified as the project was delayed due to the lack of capital as well as the conflicts within the project site. This in turn led the governments of both countries and Italian-Thai Development Public Company, Ltd. (ITD), which was given concession to implement the project, to reconsider their plan in order to allow other foreign investors to share investment.

Abstract

ix

The study shows that the Deep Sea Port project, which was implemented during the last few years, had caused huge socio-economic impacts on local communities, households and individuals. Many villagers lost their agricultural land; local business had no raw material, thus was forced to close down. The project did not provide necessary information about the project to the local people. It did not organize proper public hearing process nor allow people participation. The environmental, social and health impact assessments lacked transparency and clarity. The livelihoods of several thousand Dawei people had changed while conflicts between local people, on the one hand and the government and the company, on the other hand, as a result of the project prevailed. The conflicts also came from the relocation of the people from the project area where communities with rich history which spans several centuries had been relocated to new sites.

The project also has motivated a rising cross-border movement of civil society which included groups of activists and academics from Thailand who exchanged information with local activists and Dawei villagers as well as activists in Myanmar. This cross-border social movement demanded development project undertaken by both the public and private sectors to be transparent, fair, and respect human rights and community rights of the local people. This is a crucial step in the democratic development in Myanmar that just started recently.

x

คำนำ iii

กตตกรรมประกาศ v

บทคดยอ vii

Abstract ix บทนำ 1 • ปญหาการวจย 1 • วตถประสงคการทำวจย 3 • ระเบยบวธวจย 3 • ขอบเขตของการวจย 3 • กรอบในการวจย (Conceptual Framework) 4 • นยามศพท 4 แนวคดทฤษฎและทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ 5 • แนวคดทฤษฎทใชในการศกษา 5 - แนวคดผลประโยชนแหงชาต (National Interests) 5

- แนวคดเกยวกบกระบวนการโลกาภวตน (Globalization) 7 - ทฤษฎ Spatial Fix และโลกาภวตน 10 - แนวคดเรองรฐตลาด (State as Market) 11 - ทฤษฎการลงทนโดยตรงระหวางประเทศ (Foreign Direct Investment) 13 - แนวคดความชวยเหลอระหวางประเทศ 15 - แนวคดเรองขบวนการเคลอนไหวทางสงคมรปแบบใหม 17 • งานวจยและเอกสารทเกยวของ 20

สารบญ

xi

ขอมลทวไปเมองทวายและโครงการพฒนาทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย 30 • ขอมลและประวตศาสตรเมองทวายโดยสงเขป 30 • ความเปนมาของโครงการพฒนาทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย 33 • ความชวยเหลอเพอการพฒนาอยางเปนทางการจากประเทศไทย ในโครงการพฒนาทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย 36 • การรวมทนระหวางรฐตอรฐผานนตบคคลเฉพาะกจ 39 • การลงทนโดยตรงระหวางประเทศ 40 ผลกระทบดานเศรษฐกจ สงแวดลอม และสงคม จากโครงการพฒนาทาเรอนำลก และนคมอตสาหกรรมทวาย 43 • ผลกระทบดานเศรษฐกจ 43 • ผลกระทบดานสงแวดลอม 46 • ผลกระทบทางดานสงคม 50 การเคลอนไหวของภาคประชาสงคมทวาย 53 • ประชาสงคมในทวาย 53 • องคประกอบภาคประชาสงคมทวาย 56 • ประชาสงคมขามพรมแดนจากประเทศไทย 58 • การตอรองระหวางประชาสงคมทวายตอโครงการ กรณโรงไฟฟาถานหนททวาย 60 บทสรปและขอเสนอแนะ 63 • ยทธศาสตรของรฐบาลสหภาพเมยนมารในการพฒนาโครงการทาเรอนำลก และนคมอตสาหกรรมทวาย 63 • ผลกระทบทางเศรษฐกจ สงแวดลอม และสงคมของการกอสราง ทาเรอนำลกทวายตอชมชน 66 • การพฒนาประชาธปไตยของภาคประชาสงคมในพนทกอสรางทาเรอนำลกทวาย อนเกดจากโครงการ 67 • ขอเสนอแนะ 68 เอกสารอางอง 69 ภาคผนวก 73

xii

สารบญภาพ ภาพท 1 แผนผงโครงการทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรม 27 ภาพท 2 แผนทเขตวฒนธรรมของเมองเกาทาการาในทวาย 31 ภาพท 3 ชาวบานทเดอดรอนจากการกอสรางถนนของโครงการทวาย 44 ภาพท 4 สภาพถนนเชอมจากกาญจนบรสทวาย ทางไปหมบานโกโลนทา 50 ภาพท 5 ภาพรณรงคไมเอาโรงไฟฟาถานหน 60 ภาพท 6 ชาวบานกาโลนทาปลอยโคมลอยตอตานเขอน 61

สารบญตาราง ตารางท 1 การใหความชวยเหลอของรฐบาลไทยตอสหภาพเมยนมาร 37 ตารางท 2 โครงการเพอสงคมและสงแวดลอมของโครงการทวาย 47 ตารางท 3 ผลกระทบโดยประมาณการในโครงการทาเรอนำลกทวาย 49

xiii

ป�ญหาการวจย บรษทอตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต เปนผรบเหมากอสรางรายใหญของไทยไดรบสมปทาน

พฒนาพนททวาย ขนาด 250 ตารางกโลเมตร หรอกวา 2 แสนไร จากรฐบาลสหภาพเมยนมาร เปนเวลา 75 ป เพอพฒนาพนทเปนนคมอตสาหกรรมขนาดใหญของโลก ดวยขนาดเงนลงทน ในระยะแรกกวา 2 แสน 4 หมนลานบาท ในระยะเวลา 4 ป 6 เดอนนบจากป พ.ศ.2555

นคมอตสาหกรรมทวาย ทรฐบาลสหภาพเมยนมารประกาศใหเปนเขตอตสาหกรรมพเศษ มขนาดใหญกวานคมอตสาหกรรมมาบตาพด 10 เทา มทาเรอนำลกทใหญทสดในโลก รองรบสนคาคอนเทนเนอรปละ 20 ลานตน หรอ 2 เทาของทาเรอแหลมฉบง และในระยะตอไปจะพฒนา ใหรองรบไดถงปละ 100 ลานตน มโครงการกอสรางโรงไฟฟาถานหนขนาด 4,000 เมกะวตต มลคาประมาณ 1 หมนลานดอลลาร ซงจะสงมาจำหนายในไทย 3,600 เมกะวตต ทเหลอใช ในประเทศสหภาพเมยนมาร1

1 http://www.bangkokbiznews.com/home/detail/business/business/20120125/432046/ Accessed 14 September, 2013

บทนา

1

เปาหมายทชดเจนของรฐบาลสหภาพเมยนมารคอปนให “ทวาย” เปนสงดงดดนกลงทน ประตทกบานจงเปดรบการพฒนาโครงสรางพนฐาน เพอรองรบนกลงทนจากทกมมโลกทจะรองรบการเตบโตในอนาคต เมองหลวงใหมของสหภาพเมยนมาร กรงเนยปดอว มการกอสรางโรงแรม ตางๆ ทงขนาดเลกและใหญถง 106 แหง ทจะรบนกลงทนและนกทองเทยวไมจำกดสญชาตทวโลก ในอนาคตอนใกล เมยนมารจะเปนคแขงทางการคา การลงทน และการทองเทยวของประเทศไทย อยางทหลกเลยงไมได

ในขณะทประเทศไทยอนาคตจะคอยๆ ลดบทบาทดานการผลตลงดวยขอจำกดทางดานภมศาสตร ขอจำกดทางดานขอกฎหมายทไมเอออำนวย ขอจำกดทางการเมอง ขอจำกดทางดานสงแวดลอม และขอจำกดทางดานอทกภย ทจะเปนประเดนกระตนใหนกลงทนทงคนไทยและ ตางประเทศกลบมาทบทวน กลบมาคดถงการยายฐานการผลต เชอวา “ทวาย” จะเปน นคมอตสาหกรรมแหงความหวงใหม

อยางไรกตามหลงจากโครงการไดเรมโครงการไประยะหนง ไดเกดปญหาในการดำเนนงานขน ทงเรองงบประมาณซงเปนเมดเงนมหาศาล ความขดแยงในพนทอนเนองมาจากการทรฐบาล สหภาพเมยนมารและบรษทอตาเลยนไทย ไมสามารถตกลงกบประชาชนในพนทได ทำใหตองม การปรบแผนการทำงาน รปแบบการดำเนนงาน

ความขดแยงในปจจบนไดกระจายตว และมแนวโนมวาอาจเกดความรนแรงเนองจากการไดรบขอมลขาวสารนอยเกนไป และยงไมโปรงใสชดเจนเพยงพอ และทำใหเกดความขดแยงในชมชน อนเกดจากความเหนทแตกตางในชมชน

การเขาไปของโครงการพฒนาขนาดใหญ ไดสงผลกระทบตอประชาชนในพนทอยางหลกเลยง ไมได และกอใหเกดการรวมตวของภาคประชาสงคมอยางเปนรปธรรมในเมองทวาย เพอตดตาม การดำเนนงานของโครงการ และนำมาตอรองแกปญหาทเกดขนกบชมชน

การศกษาเกยวกบการจดการของภาครฐและเอกชนเมยนมารตอการเขามาใหความชวยเหลอ เพอการพฒนาทาเรอนำลกทวาย เพอรองรบการลงทนจากบรรษทขามชาตตางประเทศ โดยมประเทศไทยเปนประเทศหลกจงเปนสงทผวจยประสงคจะทำการศกษาเพอหาวารฐบาลสหภาพ

เมยนมารมยทธศาสตรใดในการรวมมอเพอพฒนาพนทของประเทศ โดยเนนทโครงการทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย และศกษาถงผลกระทบจากการเขามาของทนตางชาตและการตอบสนองทงในทางบวกและลบของประชาชนในพนท การรวมมอของภาคประชาสงคมขามพรมแดน จากประเทศไทยและนานาชาต เพอตอรองกบทนขามชาตทกำลงแผขยายอยางรวดเรวในสหภาพเมยนมาร

2

ประชาสงคมข�ามพรมแดนและโครงการพฒนาขนาดใหญ�ระหว�างประเทศในสหภาพเมยนมาร�: กรณศกษาโครงการพฒนาท�าเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย

วตถประสงค�การทำวจย 1. เพอศกษายทธศาสตรของรฐบาลสหภาพเมยนมารในการรวมมอกบประเทศไทย

ในการพฒนาโครงการทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย 2. เพอทราบผลกระทบทางเศรษฐกจและสงคมจากการกอสรางทาเรอนำลกทวาย

ทมตอชมชนและการเตรยมพรอมตอการไดรบผลกระทบดงกลาว 3. เพอศกษาการพฒนาประชาธปไตยของภาคประชาสงคมในพนทกอสรางทาเรอ

นำลกทวาย และความรวมมอกบเครอขายประชาสงคมขามพรมแดนจากประเทศไทย

ระเบยบวธวจย

เปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ดวยการเกบรวบรวมขอมล เอกสาร

ทเกยวของ (Documentary Research) และการเกบขอมลภาคสนาม การเกบขอมลภาคสนาม เปนการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) ทงในประเทศไทย

และในประเทศสหภาพเมยนมาร โดยการสมภาษณผใหขอมลหลก (Key informant) ในกลมตางๆ อยางไรกตามเนองจากในพนทโครงการยงมความขดแยงเกดขน จงไมขอเปดเผยชอจรง

ของผใหขอมลบางทานเพอความปลอดภย นอกจากนนไดมการสงเกตการณแบบไมมสวนรวม ในการสมมนาทางวชาการทจดขน

ในประเทศไทย การไปสงเกตการณการประชมระหวางเจาหนาทรฐและประชาชนในเมองทวาย ประเทศสหภาพเมยนมาร เพอใหไดถงขอมลเรองวธการทรฐบาลสหภาพเมยนมารและประชาชน ตอรองและตกลงกน มการสนทนากลม (Focus Group) กบกลมชาวบานทไดรบผลกระทบโดยตรงจากการใหโยกยายของทางโครงการทหมบานโกโลนทา ซงเปนพนทสรางเขอนกกเกบนำของโครงการ เพอใหไดขอมลทชดเจนและกวางขวางยงขน

ขอบเขตของการวจย งานวจยนจะศกษาถงยทธศาสตรของรฐบาลสหภาพเมยนมารในการรวมมอกบประเทศไทย

เพอการพฒนาทาเรอนำลกทวาย ทาทของภาคประชาสงคมจากประเทศไทย และสหภาพเมยนมาร หลงจากรฐบาลตอบรบการใหความชวยเหลอ/ลงทนจากตางประเทศดงกลาว และเพอศกษา การพฒนาประชาธปไตยของภาคประชาสงคมในพนท อนเกดจากโครงการพฒนาเชงอตสาหกรรมจากตางประเทศดงกลาว

3

Transborder Civil Society and International Mega Development Project in Myanmar: A Case Study of Dawei Deep Sea Port and Industrial Estate Project

กรอบในการวจย (Conceptual Framework) นยามศพท�

โครงการทวาย ในการศกษานหมายถงโครงการพฒนาทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย

และโครงการทเกยวของอนรวมถงการสรางเขอนกกเกบนำ และโครงการโรงไฟฟา การสรางถนน ทรวมอยในแผนงานใหญดวย

ประชาสงคมขามพรมแดน หมายถงการรวมตวขององคกรและประชาชน ทงในพนททวายซงเปนพนทดำเนนงานของโครงการ และจากประเทศไทยทมการใหความรวมมอสนบสนน การดำเนนการภาคประชาชนในพนททวาย

ยทธศาสตรในการพฒนาเศรษฐกจ ของรฐบาลสหภาพเมยนมาร

- Democratization ในพมาหลงการเลอกตงทวไปครงลาสด

- ความสมบรณของทรพยากรธรรมชาต

- การเปนตลาดใหม

- การเตรยมความพรอมในการเปนประชาคม

เศรษฐกจอาเซยนในป 2015

- ผนำพมาตองการเรงพฒนาเศรษฐกจ

- การแขงขนทางการเมองระหวางประเทศ

ในภมภาค

การดำเนนโครงการสรางทาเรอนำลกทวาย - การสรางและปรบปรงสาธารณปโภคตางๆ - การลงทนภาคธรกจอตสาหกรรมและการเกษตร - การพฒนาทรพยากรมนษย ฯลฯ

บทบาทของภาคประชาสงคมในพนท

1. ดานสงคม-ความสมพนธกอน/หลงการพฒนา

และเครอขายความสมพนธของกลมตางๆ

2. ดานวฒนธรรม-ความเชอ มโนทศน

และอตลกษณเดม/ใหม วถชวต

3. ดานเศรษฐกจ-การปรบตวของธรกจทองถน

วถการผลตเดม และการเปลยนแปลงวธการดำรงชพ

ตลอดจนการเพมทกษะของแรงงานทองถน

4


แนวคดทฤษฎทใช�ในการศกษา

แนวคดผลประโยชนแหงชาต (National Interests) ผลประโยชน หมายถง สงใดกตามทนำไปสความอยดมสข นอกจากผลประโยชนจะเกดขน

กบปจเจกบคคลแลว ผลประโยชนยงสามารถเกดขนกบรฐในระบบความสมพนธระหวางประเทศ

Hans J. Morgenthau (ทพพะวงศ วงศโพส, 2552: 15-16 อางใน สพชฌาย ปญญา, 2555) ไดใหคำนยามของผลประโยชนแหงชาตวาหมายถง “การทรฐหนงดำเนนนโยบายใดๆ โดยวตถประสงค ทจะปกปองอธปไตย ระบบการเมอง เศรษฐกจ ศาสนา ภาษา เชอชาตของตนไว จากการรกรานของชาตอนๆ รฐตางๆ อาจดำเนนนโยบายความรวมมอกน แขงขนกน ถวงดลหรอเปนพนธมตร โดยการชวยเหลอซงกนและกน เพอใหบรรลจดมงหมาย โดยมองวารฐจะดำเนนนโยบายตางประเทศ บนรากฐานของผลประโยชนแหงชาต และแตละรฐจะกระทำทกประการเพอรกษาผลประโยชนของตน ซงผลประโยชนนนเปนตวกำหนดการกระทำของรฐททำใหรฐมอำนาจ และอำนาจนนเองทจะทำให

แนวคดทฤษฎและทบทวนวรรณกรรมทเกยวข�อง

5

สามารถควบคมรฐอนๆ ได” โดย Morgenthau ไดกลาวถงปจจยททำใหรฐมอำนาจเหนอกวารฐอน ไมวาจะเปนปจจยทางภมศาสตร ทรพยากรธรรมชาต สมรรถนะทางดานอตสาหกรรม แสนยานภาพของกองกำลงทหาร ประชากร ลกษณะของชาต ขวญกำลงใจของชาต ความสามารถทางการทตและความสามารถของรฐบาล (Hans J. Morgenthau, 2006: 111-173 อางใน สพชฌาย ปญญา, 2555)

ประเภทของผลประโยชนแหงชาต (National Interests)

ไดมนกวชาการหลายทานทไดแบงปจจยของผลประโยชนแหงชาตทแตกตางกน ซงสามารถจำแนกได ดงตอไปน Chales O. Learche และ Abdul A. Said (1972: 62-68) ไดกลาวถงปจจยของผลประโยชนแหงชาตวาม 6 ประการ คอ

1. การดำรงอยของชาต หมายถง การดำรงรกษาปจจยความเปนชาต ไดแก รฐบาล ดนแดน ประชาชนและอำนาจอธปไตย ปจจยนถอวาเปนวตถประสงคสำคญของผลประโยชนแหงชาต

2. ความมนคงปลอดภย หมายถง การทรฐจะดำเนนความสมพนธกบรฐอนๆ เพอใหรฐของตนเองดำรงอยไดตอไป โดยแตละรฐมเปาหมายของความมนคงปลอดภยดวยการปองกนและ ลดภยคกคามทมตอรฐตน ปจจยนถอวามความสำคญเชนกน

3. การแสวงหาการกนดอยด หมายถง การทรฐจะดำเนนการเพอการพฒนาความเปนอยของประชาชนในรฐใหมความเปนอยทด สามารถวดไดจากเศรษฐกจของประเทศ เชน อตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

4. การเสรมสรางเกยรตภม หมายถง การทรฐหนงจะแสดงออกดวยการกระทำตางๆ เพอใหรฐไดรบการยอมรบจากรฐอนๆ

5. การเผยแพรอดมการณของชาต หมายถง การทรฐมอดมการณของตนเองและตองการเผยแพรอดมการณของตนเองใหแกรฐอนๆ และพยายามปกปองมใหอดมการณถกครอบงำโดยรฐอนๆ

6. การแสวงหาอำนาจของรฐ อำนาจคอขดความสามารถของรฐทจะสามารถทำตามเจตนารมณ

ของตนเองได ซงอำนาจททกรฐตองมอยางนอยทสด คอ อำนาจอธปไตยของชาตและความอยรอดของชาต

ศโรตม ภาคสวรรณ (2521: 113-117) ไดแบงประเภทของผลประโยชนแหงชาต ออกเปน 4 ประเภท คอ

1. ความปลอดภยของชาต คอ การรกษาความมนคงของชาตและเอกราชของชาต 2. ความเจรญของชาต คอ การปกปองดแลผลประโยชนทางเศรษฐกจ รวมถงดแล

ผลประโยชนทางเศรษฐกจอกดวย

6


3. การขยายอำนาจของชาต ไมเพยงแตทำใหไดมาซงความปลอดภยโดยไมมใครมารกรานเทานน แตยงทำใหไดมาซงผลประโยชนทางเศรษฐกจอกดวย

4. เกยรตของชาต คอ ชอเสยงและภาพลกษณของประเทศตางๆ ตอสายตาประชาคมโลก

Glenn P. Hastedt และ Key M. Mnickrehm (ทพพะวงศ วงโพส, 2552: 17) ไดจดประเภทของผลประโยชนแหงชาตตามลำดบความสำคญและตามชวงระยะเวลาดงน

ผลประโยชนระยะสนหรอผลประโยชนหลก (Short-term or Core Goals) เปน ผลประโยชนทมความสำคญตอรฐ เชน ความปลอดภยของรฐ ความมนคงของรฐ ความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจ เพอบรณภาพและความเปนปกแผน

ผลประโยชนระยะกลาง (Middle-term Goals) ไดแก ความพยายามทจะปรบปรง คณภาพชวตและสภาพเศรษฐกจของประเทศ โดยแสวงหาความชวยเหลอจากตางประเทศ แสวงหาทรพยากรธรรมชาตและทำการตกลงทางการคากบรฐอนๆ อกทงการเพมพนเกยรตภมของประเทศผานการใชวธทางการทต การแลกเปลยนเทคโนโลยและวฒนธรรมกบรฐอนๆ หรอแมกระทง แสดงศกยภาพใหรฐอนๆ ไดเหน เชน ศกยภาพทางดานการทหาร การแผขยายอดมการณ และอทธพล การพยายามเขาครอบครองตลาดตางประเทศ เปนตน

ผลประโยชนระยะยาว (Long-term Goals) ผลประโยชนระยะยาวจะเปนวสยทศน หรอผลประโยชนเชงอดมคตของรฐนนๆ เชน วสยทศนของผนำ ในขณะทผลประโยชนระยะสน และระยะกลาง จะเปนผลประโยชนทอยบนฐานของนโยบายและสถานการณตางๆ

แนวคดเกยวกบกระบวนการโลกาภวตน (Globalization)

เมอสงครามเยนสนสดลง ชยชนะของอดมการณโลกเสรไดทำใหสหรฐอเมรกากลายเปนมหาอำนาจหนงเดยวในระบบการเมองระหวางประเทศ นอกจากนยงกอใหเกดการแผขยายอทธพลของระบบเศรษฐกจแบบทนนยมไปยงประเทศตางๆ ไมเวนแมกระทงประเทศทปกครองดวยระบบคอมมวนสต ผนวกกบการเกดขนของกระบวนการโลกาภวตนทกอใหเกดการเปลยนแปลง

ตอเศรษฐกจ สงคม และการเมองในระดบโลก โดยมระบบทนนยมขบเคลอนอยเบองหลง จงทำใหเกดการเชอมโยงใหโลกมความเปนอนหนงอนเดยวกนผานระบบเทคโนโลยสารสนเทศททนสมย ดงนนจงมนกวชาการบางทานอยาง Francis Fukuyama ไดประกาศวา “เปนยคสนสดของประวตศาสตร (The End of History)” อยางไรกตาม กระบวนการโลกาภวตนไดสงผลกระทบอยางยงตอบทบาทของรฐ-ชาต ซงไดมนกวชาการไดใหนยามความหมายของคำวากระแสโลกาภวตนอยางหลากหลาย อาท

7


ชยอนนต สมทวณช (2538: 5-6 อางใน สพชฌาย ปญญา, 2555) ไดสรปความหมายของกระบวนการโลกาภวตนวาเปนกระแสของการเปลยนแปลงทนำมาอธบายรฐและสงคม โดยทำให โลกมลกษณะสากลมากยงขนผานคานยมของชาตตะวนตก อดมการณทางการเมองแบบเสรนยมประชาธปไตย กอใหเกดกระแสความรวมมอเหนอรฐมากขน เพราะกระบวนการโลกาภวตนไดเปดใหโลกกวางขนเพราะการไหลอยางเสรของขอมลขาวสารททวถงทกมมโลก และการขนสง สอสาร คมนาคม ทมตนทนลดนอยลง ทำใหผคนตางภาษาและตางวฒนธรรมสามารถมการแลกเปลยน ไปมาหาสไดโดยสะดวกยงขน ยคสมยของโลกาภวตน ผลของกระบวนการโลกาภวตนไดทำใหบทบาทของรฐ-ชาตลดนอยลง และมโอกาสทจะเปนกระบวนการทขามรฐอกดวย

อยางไรกตามกระบวนการโลกาภวตนนนมไดกอใหเกดการเปลยนแปลงในมตใดมตหนงเทานน อนสรณ ลมมณ (2542: 129-142 อางใน สพชฌาย ปญญา, 2555) ไดกลาวถงกระบวนการโลกาภวตนกบการเปลยนแปลงของสงคม เศรษฐกจ และการเมองระดบโลก โดยอนสรณอธบายวาความสมพนธระดบโลกยคปจจบนกอตวขนจากการขยายตวของความสมพนธดานการผลตและการแลกเปลยนสนคา ทงดานวฒนธรรมและการสอสาร รวมทงดานการเมองทครอบคลมไปทวโลก ความสมพนธดงกลาวมไดเกดขนระหวางรฐกบรฐอกตอไป แตจะเปนความสมพนธของสงคมโลก ซงเหนไดจากการขยายตวของเครอขายความสมพนธระหวางรฐ สงคม และปจเจกชนในสวนตางๆ โดยเฉพาะอยางยงนบตงแตโลกเรมพฒนาไปสความทนสมย แตลกษณะการเตบโตของเครอขายความสมพนธโลกเรมพฒนาไปสความทนสมยและเกดขนอยางรวดเรวและกวางขวาง ซงกอใหเกดผลกระทบในชวงระยะเวลาสนๆ โลกในยคโลกาภวตนกเปรยบเสมอนกบโลกทไรพรมแดน การเตบโตอยางรวดเรวของเครอขายความสมพนธขามพรมแดนดงกลาว เกดขนไดดวยผลจากการปฏวตดานเทคโนโลยการสอสาร และการคมนาคมทไดรบการพฒนาขนมาอยางรวดเรวและกวางขวาง ไดทำใหระยะทางมใชอปสรรคอกตอไป ดงนนโลกจงเผชญกบการเปลยนแปลงในแตละมต ไมวาจะเปนเศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม และอนๆ ซงอนสรณไดอธบายแตละมต ดงตอไปน

มตทางเศรษฐกจ การปรากฏอยางชดเจนในดานการขยายตวและการเปลยนรปแบบของความสมพนธทางเศรษฐกจแบบทนนยมเสรทงในแงของการลงทน การผลต การเคลอนยายแรงงาน

การคาและการเงนระหวางประเทศ เพราะเทคโนโลยสมยใหมไดทำใหการควบคม การสงการ และการดำเนนการในการผลตเปนไปไดอยางรวดเรว นอกจากนแลว ยงกอใหเกดการลงทนระหวางประเทศจากประเทศหนงไปสประเทศหนง เพราะบางประเทศนนมทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณและมแรงงานราคาถก นอกจากน กจการในภาคบรการกไดรบความนยมและเตบโตขนอยางรวดเรว ในดานการลงทนและการเงนผานการสอสารทสะดวก รวดเรว และราคาถก ไดชวยใหการเคลอนยายปจจยการผลตระหวางประเทศกลายเปนกจกรรมทไมตองใชเวลายาวนานอยางในอดต

8


มตทางการเมอง กระบวนการโลกาภวตนในดานการเมองจะแสดงออกมาในรปแบบของการเตบโตอยางรวดเรวของกระบวนการประชาธปไตย อาท การขยายบทบาททางการเมองของประชาชน การเรยกรองสทธเสรภาพในดานตางๆ การเกดขบวนการกลมสงคมอยางมากมายทงในระดบประเทศและระหวางประเทศ การเปลยนแปลงนเกดขนไดเพราะการรบสงขาวสารทางดานวฒนธรรมและการเมองสามารถสะพดจากทหนงไปยงอกทหนงไดอยางรวดเรว จงทำใหการเรยนร ความรวมมอ และการแลกเปลยนความคดเหนในดานวฒนธรรมและการเมอง ระหวางประชาชนตางสงคม ไมใชเรองยากอกตอไป

มตทางสงคม กระบวนการโลกาภวตนไดทำใหสงคมเปลยนแปลงไปผานการรบรขาวสาร ดงนนจงกอใหเกดสงคมทมทงลกษณะทผสมผสานและลกษณะตรงขาม นอกจากนยงทำใหเกดกจกรรมทางสงคมทผคนทวโลกเกยวของกนขามพรมแดนของรฐ ทงในรปแบบของการแขงขนและความรวมมอมากยงขน นอกจากความรสกผสมผสานแลว ยงกอใหเกดความรสกแตกตางผานการเรยนร อนกอใหเกดการเรยกรองใหยอมรบลกษณะเฉพาะของแตละพนท อกทงยงกระตนใหผคน มความรสกอยในชะตากรรมเดยวกนและมผลประโยชนบางอยางรวมกน รวมถงกระตนใหทองถน มความคดเปนของตนเองและมความเปนอสระจากอำนาจรฐมากยงขน

มตทางวฒนธรรม กระบวนการโลกาภวตนไดทำใหการแพรกระจายทางวฒนธรรม ทงดานวตถและทไมใชวตถมมาตรฐานเดยวกนและเปนอนหนงอนเดยวกนไปทวโลก ดงเหนไดจากความนยมทดเหมอนวาจะคลายคลงกนไปทวทงโลก เชน อาหาร เครองดม การแตงกาย เปนตน

อยางไรกตาม บทบาทของรฐ-ชาตภายใตกระแสโลกาภวตนไดรบการหยบยกขนมากลาวถง ดงท Kenichi Ohmae (1995: 1-5 อางใน สพชฌาย ปญญา, 2555) ไดกลาวถงบทบาทของรฐ-ชาตในยคไรพรมแดนวา “รฐ-ชาตตองมองหาความชวยเหลอดานเศรษฐกจ การเมอง ผานการเขารวมเปนภาคกบองคกรตางๆ เชน องคการสหประชาชาต เพราะภายใตระบบทนนยมนนไดสงใหมการพฒนากลไกทสามารถขามพรมแดนของรฐไดอยางหลากหลาย” ซง Ohmae เรยกวาเปนปรากฏการณ 4I แตละ I สามารถอธบายไดดงตอไปน

- Investment คอ การลงทน เดมทการเคลอนยายทนระหวางประเทศนนตองผาน

รฐบาลหรอหนวยงานของรฐ แตปจจบนเงนทนสามารถเคลอนยายไดอยางเสร รฐแทบจะไมม สวนเกยวของแตอยางใด

- Industry ระบบอตสาหกรรมเปนสงทเกดขนมานานกวาศตวรรษ ในอดตทผานมา ผลประโยชนมกจะตกอยทรฐบาล เพราะทงรฐบาลและบรรษทตางมขอตกลงทจะนำเอาทรพยากรและแรงงานแลกเปลยนกบการเขาถงตลาด แตปจจบน ยทธวธของความรวมมอระหวางรฐสมยใหม ไดทำใหรปแบบและเงอนไขเปลยนแปลงไป ไดเกดการยายฐานการผลตไปยงประเทศตางๆ ผานการเคลอนยายเทคโนโลย ความรทางดานเทคนคตางๆ และใชทรพยากรจากประเทศทเขาไปลงทนอกดวย

9


- Information Technology การลงทนและระบบอตสาหกรรมตองไดรบความสะดวกยงขนผานระบบเทคโนโลยขอมลขาวสารททำใหทกวนน แตละบรษทสามารถดำเนนงานได ในทวทกมมโลก โดยไมตองสรางระบบธรกจทครอบคลมแตอยางใด เพราะระบบเทคโนโลยสารสนเทศสามารถตอบสนองความตองการของบรษทไดมากทสดเทาทจะเปนไปได

- Individual Consumer ขอมลการบรโภคของผบรโภค ทงรสนยม วถชวต ทสามารถเขาถงไดทวทงโลกผานระบบเทคโนโลยสารสนเทศตางๆ ไดทำใหปจจบนผบรโภคไดหนมาสนใจราคาและคณภาพของสนคา ไมวาจะมาจากทใดกตาม

ปรากฏการณ 4I ไดทำใหวถการผลตแบบทนนยมระดบโลกมความเปนไปไดยงขน มากไปกวานนยงไมตองพงพารฐบาลทจะหาชองทางในการเขาถงทรพยากรจากทอนๆ เพราะระบบเศรษฐกจ ระดบโลกของ 4I นนไดทำใหบทบาทของรฐ-ชาตภายใตระบบตลาดโลกลดนอยลงไป เพราะหาก มปญหาเกดขน ระบบกลไกตลาดจะสามารถจดการแกไขไดเอง โดยทรฐไมตองเขาไปแทรกแซง ทฤษฎ Spatial Fix และโลกาภวตน

David Harvey (2001) ไดเหนวาความหมายของคำวา Fix มความหมายทเปน 2 ลกษณะ ทขดแยงกน ในความหมายแรกมความหมายถง “การยดแนน” “การทำใหแนน” ซงระบบทนนยมสรางความยดแนนของพนทดวยการจดหาโครงสรางการคมนาคมและการสอสาร เชนเดยวกบ การสรางสงแวดลอมในลกษณะของโรงงาน ถนน ทอยอาศย แหลงนำ และโครงสรางพนฐานตางๆ เพอเพมอำนาจเหนอกวาในดานพนท ซงทำใหเกดการเคลอนยายทนและแรงงาน เพอสรางผลผลตใหมๆ ใหเกดขน และเปนการขยายการเพมผลผลตและการบรโภคในระยะยาว และการลงทนขนาดใหญเพอทำใหกลายเปนเมอง เพอสรางสงแวดลอมดานการลงทน เชน การสรางถนนซปเปอรไฮเวย สนามบน ศนยการคา โกดงเกบสนคา เขาเรยกการลงทนเชนนวาเปน Spatial Fix เพราะวาเปน การสรางสภาพการณระยะยาวเพอการผลตและการบรโภค

ในอกความหมายหนง คำวา Fix หมายถง “การแกปญหา” เดวดเหนวาในพนททมทนแตพบปญหาการขาดแคลนแรงงาน ซงเปนผลจากอปสรรคขอจำกดของสถาบนหรอปญหาทางการเมอง

สามารถ “แกไข” ไดดวยการเคลอนยายแหลงทนไปยงพนททางภมศาสตรทมแรงงานราคาถกหรอขาดแคลนการลงทน และหรอมการแขงขนดานตลาดตำ เชน นกลงทนจากอเมรกาเหนอเขามาลงทนตลอดชายแดนเมกซโก ในอกดานหนงพนททมการลงทนสงกจะมการดงดดแรงงานราคาถก ใหอพยพเคลอนยายเขามา ทงอยางถกกฎหมายและผดกฎหมาย เชน การอพยพของแรงงาน ชาวเมกซกนเขาไปยงสหรฐอเมรกา

Harvey เหนวาโลกาภวตนยงไดทำใหเกดทนนยมในรปแบบการพฒนา และสรางศนยกลางอำนาจในโลกกาวขามขอบเขตทางภมศาสตรทเหนอขอบเขตของรฐ ระบบทนนยมจงตองกาวเหนอ

10


ขอบเขต “รฐชาต” ทมการกำหนดเขตแดนทางดานภมศาสตร ไดแก การรวมตวกนของกลมประเทศตางๆ เชน สหภาพยโรป และเกดองคกรปกครองระดบโลกขน เชน องคการคาโลก (WTO) กองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) และ G8 ซงทนนยมในยคโลกาภวตนน เปนทนนยมทไรพรมแดนทมลกษณะดงน

1. ระบบทนนยมไมสามารถอยรอดได โดยปราศจากการขยายขอบเขตทางดานภมศาสตร 2. การขยายขอบเขตทางดานภมศาสตรตองสรางนวตกรรมใหมๆ ทางดานการคมนาคม

และเทคโนโลยการสอสาร 3. การขยายขอบเขตทางภมศาสตรเพอหาแหลงตลาดใหมๆ แรงงานราคาถก ทรพยากร

และโอกาสในการลงทน

แนวคดเรองรฐตลาด (State as Market) การศกษาเกยวกบรฐในแตละยคสมยลวนมความแตกตางกน อยางไรกตามภายหลงจาก

ทกระแสโลกาภวตนไดมอทธพลเปนอยางยงตอระบบเศรษฐกจ การเมอง สงคมระหวางประเทศ ไดนำไปสการปรบเปลยนบทบาทของรฐทแตเดมมงเนนในดานความมนคง ไดกลายเปนรฐทตองพฒนาระบบเศรษฐกจใหสอดคลองกบระบบทนนยมโดยแปรเปลยนสภาวะกลายเปน “รฐตลาด”

กอนทจะเกดกระแสโลกาภวตนขนในระบบโลกน ไดมนกวชาการทไดกลาวถงบทบาทของรฐในชวงกอนการเปลยนผานไปสระบบตลาด อยางเชน James Martinussen (1997: 257-260) ซงไดกลาวถงบทบาทของรฐในการแทรกแซงเศรษฐกจภายในประเทศไว 5 ประเภท ดงน

1. รฐมหนาทกำหนดขนตอนการพจารณาภาคเอกชนและมสถาบนทกำหนดเงอนไขสำหรบกระบวนการผลต การแลกเปลยนสนคาและบรการ รวมถงกำหนดกฎหมายตางๆ ทเกยวของ

2. รฐมหนาทวางแผนและดำเนนนโยบายเศรษฐกจในระดบมหภาค 3. รฐมหนาทในการสรางการบรการสาธารณะ เชน การสรางถนน รถไฟ ไฟฟา เปนตน 4. รฐมหนาทในการควบคมการปฏบตการของภาคเอกชน 5. รฐมสวนรวมโดยตรงตอการผลตสนคาและบรการ

บทบาทของรฐดงกลาว ไดรบการวพากษจากนกวชาการสำนกนโอคลาสสค อยางเชน สำนก

Keynesian ทไดวพากษการแทรกแซงของรฐวาแทจรงแลวบทบาทของรฐดงกลาวกมไดสมฤทธผลเสมอไป อาท บรการสาธารณะของรฐบางครงกมไดมประสทธภาพ บางครงภาคเอกชนตองเปนฝายจดหาโครงสรางพนฐานใหแกบรษทของตนเอง เปนตน โดยนกวชาการในสำนกนไดเสนอแนะระบบกลไกตลาดทมการแขงขนกนอยางเสรในทกประเทศ และการแทรกแซงของรฐนนเปนตวการททำใหการพฒนาทางเศรษฐกจหยดชะงกลง อยางไรกตาม การเปลยนแปลงของโลกในยคไรพรมแดน

11


ประกอบกบระบบทนนยมเสรทมอทธพลไปยงประเทศตางๆ จงทำใหรฐกลายเปน “รฐตลาด” ดงทกลาวขางตน โดยนกวชาการอยาง ชยอนนต สมทวณช (2544: 96-104) ไดกลาวถงสภาวะกระแสโลกาภวตนทตลาดและกลไกตลาด เปนตวขบเคลอนการทำงานของระบบเศรษฐกจ แบบทนนยมเสร อยางไรกตามกระบวนการโลกาภวตนนนมตวแบบทเปนแบบฉบบอเมรกน อนไดรบการผลกดนใหเกดการยอมรบแบบฉบบดงกลาวในแตละมต ไมวาจะเปน มตการเมอง มตวฒนธรรม มตสงคม และมตเศรษฐกจ โดยอาศยกลไกตลาดตามระบบทนนยมเสรเปนตวเรง มผลใหปจจย ดานการตลาด กลายเปนปจจยสำคญในการกำหนดกลยทธและยทธศาสตรในการพฒนาของรฐ ทำใหความหมายของ “รฐประชาชาต” ทเคยถกสรางใหเปนจนตนาการรวมกนของกลมคนทมความหลากหลายทางเชอชาต ภาษา และวฒนธรรม กลายเปน “รฐตลาด” ทการพฒนาของรฐเรมมความหมายเชนเดยวกบการพฒนาธรกจ เนองจากเหตผลดานการตลาดเรมทวความสำคญและ มนำหนกมากกวาเหตผลดานอนๆ หนาทของรฐคอการตอบสนองความตองการอยางเรงดวนของลกคามากทสดเทาทจะเปนไปได ประกอบกบกระบวนการโลกาภวตนทรฐแตละรฐตองกลายเปนคแขงทางการคากบรฐอนๆ อกทงยงมการกำหนดเปาหมายของรฐใหมขดความสามารถทางการแขงขนสงสดเทาทจะทำไดในกจกรรมตางๆ เพราะรฐไดกลายเปนตลาดยอยทโยงใยกบตลาดโลก ดงนนรฐตองมเปาหมายใหสนคาและบรการภายในรฐนนๆ เปนทนยมของคนทวโลก จากหนาท ดงกลาวจงทำใหรฐตองปรบเปลยนบทบาทของรฐในการวางแผนพฒนาเศรษฐกจ ไปพรอมกบการวางแผนกลยทธทางเศรษฐกจเพอสรางความมงคง นอกจากนยงกอใหเกดการเปลยนแปลงความสมพนธระหวางรฐกบประชาชนเพราะกระบวนการโลกาภวตนไดทำใหรฐมหนาทในการตอบสนองตอความตองการ และความปรารถนาของประชาชนตามฐานานรป รวมถงยงกอใหเกดความสมพนธชดใหมทนอกเหนอจากรฐกบรฐ หากยงมบรรษทขามชาตทดำเนนการอยางเปนเอกเทศเขามาอยในระบบความสมพนธระหวางประเทศ สวนวถการผลตภายใตกระบวนการโลกาภวตนไดมลกษณะ การเปลยนแปลงไปเปนการผลตสนคาและบรการทอาศยความรและเทคโนโลยเปนสำคญ ดงนนจง กอใหเกดกระบวนการผลตขามชาต ผานการเคลอนยายทนและแรงงานจากทหนงไปยงอกทหนง

กลาวโดยสรป การศกษาเกยวกบรฐในแตละยคสมยนนลวนแตมความแตกตางกน สบเนอง

จากบรบททเกดขนในแตละยคสมย ดงเชนในปจจบนกระแสโลกาภวตนไดมอทธพลเปนอยางยง ตอระบบเศรษฐกจ การเมอง สงคมและวฒนธรรมของแตละรฐ ผานการพฒนาระบบเทคโนโลย ททนสมย ผนวกกบระบบทนนยมเสรทขบเคลอนอยเบองหลงของกระบวนการโลกาภวตน ยงทำใหการเคลอนยายปจจยการผลตจากประเทศหนงไปยงประเทศหนงเปนไปไดอยางสะดวกยงขน

นอกจากนระบบกลไกตลาดไดทำใหบทบาทของรฐเปลยนแปลงไปจากแตเดมทรฐมบทบาทในการวางแผนนโยบายเศรษฐกจและแทรกแซงตลาด แตกระบวนการโลกาภวตนไดทำใหรฐตองปรบเปลยนใหกลายเปนรฐตลาด เชน พฒนาบรการสาธารณะ สรางธรรมาภบาลใหแกรฐบาล เพอดงดดนกลงทนจากตางประเทศ

12


ทฤษฎการลงทนโดยตรงระหวางประเทศ (Foreign Direct Investment) ปจจบนการลงทนระหวางประเทศ สามารถเคลอนยายไปยงประเทศตางๆ ผานระบบเทคโนโลย

สารสนเทศททนสมย จงกอใหเกดการเคลอนยายปจจยการผลตอยางเสร โดยไมมรฐคอยแทรกแซงระบบเศรษฐกจอกตอไป อยางไรกตามการทบรษทหนงจะเคลอนยายปจจยการผลตไปยงประเทศหนงหรอจะขยายตลาดกลายเปนบรรษทขามชาตนน ยอมมปจจยทสงผลตอการตดสนใจของบรษทนนๆ

ทฤษฎ Eclectic Paradigm ทไดรบการพฒนาโดย John H. Dunning (2008: 580-587 อางใน สพชฌาย ปญญา, 2555) ไดถกนำไปใชครงแรกในการประชมสมมนาทเมอง Stockholm ในป ค.ศ.1976 เกยวกบการผลตระหวางประเทศและไดรบการตพมพอกครงในงานวจยดษฎบณฑตของ Dunning ทอธบายถงการลงทนภาคอตสาหกรรมของสหรฐฯ ในประเทศองกฤษ ในผลงาน ดงกลาว Dunning ไดกลาวถงการเขาไปลงทนภาคอตสาหกรรมในประเทศองกฤษ รปแบบ ของบรษทจะมลกษณะทเหมอนกบประเทศผผลตและดกวาบรษทคแขงทอยภายในประเทศทเขาไปลงทน นอกจากนกระบวนการผลตตางๆ ตองสามารถเคลอนยายการผลตจากประเทศผผลตไปสประเทศอนๆ ไดอยางสะดวก ตองสามารถควบคมและจดการภายในประเทศทเปนฐานการผลต อกดวย ทงหมดน Dunning เรยกวาเปน OLI หรอทฤษฎ Eclectic Paradigm ทมเปาหมาย เพออธบายการแผขยายและรปแบบของกระบวนการผลตระหวางประเทศ เชน การลงทนโดยตรงระหวางประเทศทางการเงนและการเกดขนของบรรษทขามชาต ซง Dunning ไดแบงออกเปน 3 รปแบบ (2001: 173-190) คอ

การไดเปรยบเชงเปรยบเทยบ ทบรษทในประเทศหนงสามารถเคลอนยายบรษทของตนเองไปยงประเทศอนๆ เพอจดหาตลาด และสรางผลกำไรทอยเหนอพรมแดนของประเทศตนเอง ผลกำไรดงกลาวขนอยกบจำนวนคแขงภายในประเทศทเขาไปทำการลงทน

1. การแผขยายของบรษททไดรบรและเปรยบเทยบผลประโยชนทดทสด จากการสรางตลาดภายในประเทศทเขาไปลงทน โดยใชขอไดเปรยบในการสรางมลคาใหแกสนคา

2. การแผขยายของบรษททเลอกหาทตงททำใหตนทนลดลง และสามารถอยนอกเหนอพรมแดนของประเทศตนเอง

3. โดย OLI นนเปนตวยอของ Ownership, Location และ Internalization ทงสามนำมาใชในการอธบายขอไดเปรยบทสงผลตอการตดสนใจททำใหบรษทหนงกลายเปนบรรษทขามชาต ดงนน OLI จงสามารถอธบายได ดงตอไปน

O-Ownership Advantage คอ ขอไดเปรยบในดานความเปนเจาของ ซงสามารถ ตอบคำถามไดวาทำไมบางบรษทถงยงไมขยายตลาดไปยงประเทศอนๆ ในขณะทบางบรษทไดกลายเปนบรรษทขามชาต และไดอธบายถงความสำเรจของบรรษทขามชาตทสามารถไดรบผลกำไรจากการเปนเจาของสนคาหรอบรการนนๆ ความไดเปรยบดงกลาวไมมตวตน แตสามารถเคลอนยายภายใน

13


บรรษทขามชาตนนๆ ได เชน เทคโนโลย ยหอสนคา ความนยมของสนคา เปนตน นอกจากน ยงสรางรายไดทสงและมตนทนทตำ ซงสามารถชดเชยกบตนทนทเสยไปกบการใชฐานการผลตทอยหางไกล โดยบรรษททเปนเจาของสนคามกจะประสบความสำเรจในประเทศอนๆ และสามารถกำราบบรษททองถนของแตละประเทศ

L-Location Advantage คอ ขอไดเปรยบในดานทตง ทมงเนนไปทการตดสนใจของบรรษทขามชาตทจะเลอกลงทนทไหน ซงความหลากหลายของทตงไดกลายเปนกญแจสำคญของการลงทนระหวางประเทศและปจจยดานทตง ลวนมความเปลยนแปลงอยตลอดเวลาขนอยกบประเทศทเปนฐานการลงทนนนจะสรางขอไดเปรยบใหแกบรรษทอยางไร นอกจากนแลวยงมการแบงประเภทของขอไดเปรยบในดานทตงออกเปน 3 ประเภท ไดแก (1) ขอไดเปรยบดานเศรษฐกจ นนคอคณภาพและปรมาณของกระบวนการผลต ตนทนการคมนาคมขนสง และการสอสาร ขนาดของตลาด เปนตน (2) ขอไดเปรยบดานการเมอง กลาวคอนโยบายของรฐบาลทมอทธพลตอการลงทนโดยตรงระหวางประเทศ การคาระหวางบรษทภายในประเทศและการผลตระหวางประเทศ และ (3) ขอไดเปรยบดานสงคมและวฒนธรรม ไดแก ความหลากหลายทางวฒนธรรม ความเชอเรอง จตวญญาณ ภาษา ทศนคตทวไปเกยวกบชาวตางประเทศ เปนตน ทสำคญเมอบรรษทขามชาต ไดยายฐานผลตไปยงประเทศตางๆ บรรษทเหลานนตองรบรขอมลทเกยวกบรสนยมของประเทศนนๆ และสามารถตอบสนองไดอยางรวดเรว (Leon Grunberg, 2011: 350-353) ดงนนทตงจงเปนปจจยสำคญททำใหลดตนทนของการลงทนระหวางประเทศ อกทงยงเปนปจจยทสงเสรมใหเกด การลงทนระหวางประเทศอกดวย เชน การลงทนภาคบรการในสถานททไดรบการสงเสรมเรอง การทองเทยว เปนตน

I-Internalization Advantage คอ ขอไดเปรยบของการทำใหเปนภายใน ผานการสรางกระบวนการทำใหเปนภายในของตลาดทเขาไปลงทน เมอเกดการเคลอนยายปจจยการผลต ทไมมตลาดรองรบสนคาและบรการ อกทงยงมการแทรกแซงการลงทนระหวางประเทศ จงกอใหเกดตนทนการลงทนระหวางประเทศทสงขน ดงนนบรรษทสามารถอยรอดไดกตองสรางกระบวนการทำใหเปนภายใน เชน การใชชอของคนทมสญชาตในประเทศนนๆ เปนเจาของบรษท เพอลดการ

เกบภาษและผอนปรนเงอนไขตางๆ ของประเทศทมการแทรกแซงการลงทนโดยตรงระหวางประเทศ อกดวย

14


แนวคดความชวยเหลอระหวางประเทศ ความชวยเหลอระหวางประเทศ หมายถง การยนยอมใหโยกยายทรพยากรจากรฐบาลหนง

ไปยงอกรฐบาลหนง ซงจะเปนการใหเปลาหรอใหกยมกได ทรพยากรทวานอาจจะเปนทรพยากร ทจำเปนทางดานเศรษฐกจ เชน สนคาหรอเงนทน ในกรณนกถอวาเปนความชวยเหลอทางเศรษฐกจ หากการชวยเหลอเปนการถายโอนความสามารถทางเทคโนโลยกเรยกวาเปนความชวยเหลอ ทางดานเทคนค แตหากเปนความชวยเหลอ เพอความมนคงของประเทศกถอวาเปนความชวยเหลอทางดานการทหาร ดงนนความชวยเหลอจงมหลายประเภท หลายลกษณะ และในบางครงกมลกษณะกำกงจนยากทจะจำแนกใหเดดขาดวาอยในประเภทใดได ความชวยเหลออาจจะมวตถประสงค

ทสนสดในตวเอง เชน การใหความชวยเหลอทางเศรษฐกจแกประเทศดอยพฒนา เพอใหประเทศดอยพฒนานนๆ สามารถพฒนาตนเองในทางเศรษฐกจได หรอความชวยเหลออาจจะเปนเพยงเครองมออยางหนงของการดำเนนนโยบายตางประเทศกได เชน การใหความชวยเหลอทางการทหารแกประเทศใดประเทศหนง โดยหวงผลวาจะมการจดสรรแบงปนอำนาจภายในประเทศนน ในทางทเปนประโยชนแกประเทศผใหความชวยเหลอ เปนตน

ความชวยเหลอระหวางประเทศ ในฐานะทเปนเครองมอชนดหนงของการดำเนนนโยบายตางประเทศไดมมานานแลว โดยแตเดมนนความชวยเหลอระหวางประเทศมกหวงผลในระยะสน เชน การใหความชวยเหลอเพอเปนการตดสนบน หรอใหความชวยเหลอทางดานการทหาร ซงอาจจะเปนการใหเงน อาวธ หรอคนกได เพอประโยชนบางประการของประเทศผให ตอมาความชวยเหลอระหวางประเทศไดขยายจดมงหมายออกไปอก โดยรวมเอาความชวยเหลอเพอมนษยธรรมและ เพอการพฒนาเศรษฐกจเขาไปดวย อยางไรกด จดมงหมายระยะยาว โดยเฉพาะอยางยงทางดานการเมองนนกยงคงมอย เชน เพอหาพนธมตรและเพอความรวมมอระหวางประเทศ และบอยครงทจดมงหมายทางการเมองมความสำคญยงกวาทางดานมนษยธรรมและการพฒนาเศรษฐกจ

สาเหตทการพฒนาเศรษฐกจ ไดกลายมาเปนจดมงหมายประการหนงของความชวยเหลอระหวางประเทศ กเพราะวาประเทศตางๆ ทวโลกมระดบของการพฒนาทางเศรษฐกจแตกตางกนมาก การทประเทศทยากจนจะสามารถพฒนาในทางเศรษฐกจใหเจรญกาวหนาได ประเทศเหลาน

ตองการทงเงนทนและเทคโนโลย เพอทจะใหไดมาซงปจจยทงสองประการ วธหนงกคอการรบ ความชวยเหลอจากประเทศทรำรวยกวาเพอนำมาพฒนาประเทศ

15


ประเภทของความชวยเหลอระหวางประเทศ ธารทอง ทองสวสด (2533) ไดจำแนกประเภทของความชวยเหลอระหวางประเทศไวดงน 1. ความชวยเหลอทางดานการทหาร จดเปนความชวยเหลอทมมาแตดงเดม เพอเปน

การหาพนธมตร โดยอาจใหความชวยเหลอเปนสงของ เงน ความชำนาญ และเทคโนโลย การใหความชวยเหลอทางดานการทหารมความมงหมายคอ มงหวงใหมตรประเทศมความเขมแขงทางดานการทหารเพอปองกนตนเอง และเปนพนธมตรทมประโยชน หรอเปนเครองมอของนโยบาย ตางประเทศเพอหวงผลทางการเมอง เพราะความชวยเหลอทางการทหารนนมความผกพนทจะตองทำตามความประสงคของผให หรออยางนอยกตองไมกระทำการอนขดตอผลประโยชนของผใหเพราะมฉะนนจะถกตดความชวยเหลอทไดรบอย นอกจากนนการชวยเหลอทางการทหารยงม ขอผกมดในตวเองอกดวย เนองจากอาวธยทโธปกรณสมยใหมนอาศยความกาวหนาทางเทคนคอยางมาก จงทำใหประเทศผรบความชวยเหลอจะตองพงพาประเทศผใหความชวยเหลอตลอดไป เนองจากอาวธยทโธปกรณจะตองอาศยการดแลรกษาและการซอมแซมสง จงจะสามารถใชการได ดวยเหตนความชวยเหลอทางดานการทหาร จงเปนเครองมอในการดำเนนนโยบายระหวางประเทศไดเปนอยางด แตประเทศทจะใชเครองมอทางดานนไดอยางไดผลจะตองเปนประเทศทมแสนยานภาพ ทางดานการทหารอยางมาก

2. ความชวยเหลอเพอมนษยธรรม ความชวยเหลอชนดนมมาแตสมยโบราณ โดยทวไป มกจะเปนการชวยเหลอประเทศทประสบภยพบตเฉพาะหนา และตองการความชวยเหลออยางฉบพลน เชน ปญหานำทวม ปญหาความอดอยาก หรออาจจะเปนการใหบรการทางดานตางๆ เชนทางดานการแพทย หรอการเกษตร เปนตน ความชวยเหลอประเภทนโดยทวไปมกไมเกยวกบการเมองมากนก

3. ความชวยเหลอเพอใหอยรอด เปนความชวยเหลอทใหแกรฐบาลในคราวจำเปน เมอรฐบาลไมสามารถทจะควบคมทรพยากรตางๆ เพอใหบรการดานพนฐานแกประชาชนของตนได ในลกษณะนความชวยเหลอเพอใหอยรอดจงคลายคลงกบความชวยเหลอเพอมนษยธรรม ขอแตกตางคอความชวยเหลอเพอมนษยธรรม เปนความชวยเหลอเพอนมนษยใหรอดพนจากภยพบต

โดยไมไดหวงผลตอบแทน แตความชวยเหลอเพอใหอยรอด มสวนเกยวของกบทางการเมองดวย คอชวยใหรฐบาลนนสามารถคงอยในอำนาจได หากไมไดรบการชวยเหลอแลว รฐบาลนนอาจประสบปญหาในการรกษาความเรยบรอยในสงคม และในไมชากอาจตองพนจากตำแหนง ดงนนการชวยเหลอในลกษณะนจงเกยวพนกบการเมอง คอ เปนการชวยใหมการรกษาสถานภาพเดม ใหรฐบาลของประเทศผใหความชวยเหลอยงคงสามารถบรหารประเทศตอไปได

16


4. ความชวยเหลอเพอเปนการตดสนบน หากความชวยเหลอตางประเทศ หมายถง การโยกยาย เชน สนคาและบรการจากรฐหนงไปยงอกรฐหนง การใหสนบนกรวมอยในประเภทหนงของความชวยเหลอดวย ความชวยเหลอสวนใหญมกจะมลกษณะของการตดสนบนรวมอยดวยเสมอ การตดสนบนเปนความพยายามของรฐบาลฝายหนงพยายามจะหาประโยชนทางการเมองจากอกฝายหนง เชน เพอใหออกเสยงสนบสนนตนในองคการระหวางประเทศ นอกจากนการใหความชวยเหลอเพอเปนการตดสนบนอาจซอนเรนในรปของความชวยเหลอรปอนได เชน ความชวยเหลอเพอการพฒนาทางเศรษฐกจ

5. ความชวยเหลอเพอเกยรตภม เปนการใหความชวยเหลอเพอยกฐานะประเทศผรบ ใหเทยบเทากบประเทศอนๆ โดยทการใหความชวยเหลอนนมไดกอใหเกดประโยชนแกประเทศผรบอยางแทจรงแตประการใด เชน การใหความชวยเหลอเพอสรางถนน หรอโรงงานอตสาหกรรมบางชนดทไมกอใหเกดผลทางดานใดตามมา เพยงแตชวยใหประเทศผรบไดมถนนและโรงงานอตสาหกรรม ททนสมยอยางประเทศอนเทานน ความชวยเหลอประเภทนมกกอใหเกดปญหาตามมาเพราะมกจะสรางความคาดหวงใหคนทวไปวาจะชวยใหประเทศกาวหนากวาเดม แตในความเปนจรงแลว ผท ไดรบประโยชนจากการชวยเหลอประเภทนกลบเปนคนจำนวนนอยของประเทศ ความชวยเหลอประเภทนมกจะไมชวยใหพฒนาทางดานเศรษฐกจ หากแตจะไปกระตนทางดานการเมองและจตวทยามากกวา

6. ความชวยเหลอเพอการพฒนาทางเศรษฐกจ ความชวยเหลอชนดนเกดจากความเชอ ทวาประเทศดอยพฒนามการขยายตวทางเศรษฐกจทอยในอตราทตำมาก การใหความชวยเหลอ จะชวยกระตนใหเกดความเจรญทางดานเศรษฐกจ ทำใหเศรษฐกจของประเทศดอยพฒนาสามารถพฒนาไปได ซงนำไปสความมนคงทางดานการเมองและสามารถตอตานการแทรกซมจากฝายตรงกนขามได ความชวยเหลอชนดนจะไดผลเตมท หากเปนความชวยเหลอแบบรฐบาลตอรฐบาล มการวางแผนเศรษฐกจทรวมศนยและควบคมโดยรฐบาลอยางใกลชด

แนวคดเรองขบวนการเคลอนไหวทางสงคมรปแบบใหม

นบตงแตครสตทศวรรษท 1960 และ 1970 ในประเทศตะวนตก ทงทสหรฐอเมรกาและยโรปไดเรมมการประทวง และการเดนขบวนทงทเปนการตอตาน คดคานนโยบายรฐ และรวมทง ทเปนการแสดงความไมเหนดวยกบธรรมเนยมประเพณเดมทเคยถอปฏบตกนมา โดยผคนทรวม ในขบวนการดงกลาวมหลากหลายกลมอาชพ และมหลายชนชนทเขารวมขบวนการเดยวกน นอกจากนน ประเดนทประทวง หรอมความคบของใจกเปนประเดนใหมๆ ทมความหลากหลายกวาอดต (ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, 2549)

17


ทฤษฎชดหนงซงคอนขางเปนทนยมและเรมเปนทยอมรบมากขนในปรากฏการณน เรยกรวมๆ วา “การเมองแบบใหมและขบวนการเคลอนไหวทางสงคมรปแบบใหม” (The New Politics and the New Social Movements) โดยมสาระสำคญทการมองขบวนการเคลอนไหวเรยกรองของ คนธรรมดาขางตนวาเปนการตอบโตกบปญหาและความขดแยงชนดใหมทเกดขนในสงคมวาอย บนฐานทหลากหลายรวมถงเรองเพศ (Gender) เชอชาต (Race) ศาสนา (Religion) วฒนธรรม (Culture) นอกเหนอจากเรองของชนชนและอดมการณทางการเมองอยางในอดต (ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, อางแลว: 3)

ในชวงเวลาเดยวกน ขบวนการเคลอนไหวอนหลากหลายดงกลาว กเกดขนทประเทศทาง ลาตนอเมรกาเชนกน ประเดนการเรยกรองของขบวนการทางสงคม มกจะโยงกบมตทางดานปญหาเศรษฐกจซงมกเปนปญหาของคนชนลางและการเรยกรองเรองสทธ และประเดนเรองการสรางเสรมการปกครองระบอบประชาธปไตยทสมบรณขน ขณะทขบวนการเคลอนไหวทางสงคมทสหรฐฯ และทยโรปตะวนตก มกจะโยงกบเรองของคณภาพชวตและการปกปองความเปนตวของตวเองของปจเจกบคคล ซงมกเปนปญหาของชนชนกลาง ปญหาประเทศ “โลกทสาม” มความซบซอนมากเพราะถกครอบงำใน 2 ระดบ คอ การครอบงำของรฐและตลาด ซงเปนปญหาสงคมโลก

ความแตกตางอกประการหนง ททำใหขบวนการเคลอนไหวทางสงคมยคใหมแตกตางจาก ยคเกากคอ “ขอมลขาวสาร” ดงท Alberto Melucci (1994) ใหความเหนใน “A Strange Kind of Newness: What’s “New” in New Social Movement?” วาความหลากหลายของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมรปแบบใหมน เกดขนจากทเทคโนโลยในการสอสารใหมๆ อนสามารถทำใหรวบรวมขอมลขาวสารเปนปรมาณทมากขน และทำใหการเผยแพรขาวสารเปนไปอยางกวางขวางมากไปดวย การหมนเวยนของกระบวนการนมสวนทำใหการเคลอนไหวทางสงคมมความหลากหลาย ไปดวย นอกจากนน การไหลเวยนของขอมลกเชอมตอโลกเขาดวยกน และทำใหปญหาตางๆ ขามเขตแดนของชาตเกนกวาการควบคม ทำใหเกดการแลกเปลยนของขอมล ในขณะเดยวกน กทำใหประเดนขอขดแยงนนขยายไปสการรบรระดบโลกได

ดงท ไชยรตน เจรญสนโอฬาร (2545) กใหความสำคญกบพนทสอมวลชน ซงสงผลใหเกด

การเปดพนททางสงคมในสถานการณตางๆ ทมการเคลอนไหวของคนในสงคม เพอการนยามความหมายตางๆ โดยผานสอ เชน วทย โทรทศน หนงสอพมพ อนเตอรเนต ทมองวาเปนยคของ “ประชาธปไตยทเขมขนและมทวางใหกบความแตกตางหลากหลาย” (The Radical and Plural Democracy)

18


แมวาขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในปจจบน จะมความหลากหลายในเรองประเดน การเรยกรองมากขน แตในกรณของเมยนมารการเคลอนไหวทเปนแกนกลางของขบวนการในอดต กคอ ประเดนในเรองการเมองแตในปจจบนกไดขยายตวไปในเรองของสทธมนษยชน และสทธชมชน หลงจากทมการเปลยนแปลงมาสระบอบประชาธปไตยแลว

ตวอยางของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมรปแบบใหม อนเกยวเนองกบประเดนเรองความยากจน การพฒนาและเศรษฐกจซงเปนทรจกทวโลกอกขบวนการหนงกคอ ขบวนการซาปาตสตา ทไชยรตน เจรญสนโอฬาร (2549) ไดอธบายไววาขบวนการนมการเรมตนกอตวตงแตป ค.ศ.1980 ในเมองรฐเชยปาส ประเทศเมกซโก โดยมผเขารวมขบวนการมากขนจาก 80 คน เปน 1,300 คน ในป ค.ศ.1988-1989 แลวเพมมากขนเรอยๆ นบจากนน โดยอาศยการเชอมตอการตอสของตน เขากบการตอสแบบตางๆ ของภาคประชาชนทวโลกผานเทคโนโลยการสอสารสมยใหม โดยเฉพาะอนเตอรเนต เพอเปดพนทสาธารณะระดบโลกทเปดกวางและรบฟงความคดเหนทแตกตาง แมวาขบวนการซาปาตสตาจะมการจบอาวธเพอตอสกบรฐบาลในป ค.ศ.1994 แตไมไดมเปาหมาย เพอลมลางรฐบาลและเปลยนระบอบการปกครองอยางขบวนการปฏวตฝายซายในยคสงครามเยน แตไดเรยกรองใหรฐบาลเมกซโกปฏรประบบเศรษฐกจทเกดความยากจนแกประชาชนมากขน อนเปนผลจากนโยบายทนนยมถง 70 ป ซงประชาชนไมไดมโอกาสแสดงความคดเหนในนโยบายรฐ ขบวนการซาปาตสตาใชการแถลงการณ เพอสรางความเขาใจและขอรบการสนบสนนในวงกวาง โดยใชประโยชนจากอนเทอรเนตและอเมล อนเปนจดเดนของขบวนการ จนกอใหเกดเปน “กระแสซาปาตสตา” ในระดบโลก และกอใหเกดผลในทางนโยบายของรฐบาลในป ค.ศ.1996 ทยอมรบ และเปดโอกาสใหคนอนเดยนพนเมองมสทธเสรภาพแสดงความคดเหนในนโยบายของรฐมากขน

ในกรณของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมในเรองสหภาพเมยนมารนน เรยกไดวาเปนตวอยางของขบวนการในยคแรกๆ เลยทเดยว นบตงแตเหตการณ 8888 (Four Eight) ซงเปนสวนสำคญ ในประวตศาสตรเมยนมาร และมการเปลยนแปลงรปแบบและกอใหเกดองคกรใหมๆ อกมากมาย

การเปลยนแปลงดานการเมองการปกครองของสหภาพเมยนมารเมอไมนานน ทำให การเคลอนไหวทางสงคมของพมาเปลยนประเดนไปดวยคอเพมเรองของสทธมนษยชน สทธชมชน

การละเมดจากภาครฐ และเอกชน ในเรองการพฒนาขนาดใหญ ซงถาโถมเขาไปในเมยนมารเวลาน

19


งานวจยและเอกสารทเกยวข�อง มาซาก โอชยามา (2538) ไดทำการศกษาหมบานแหงหนงในเขตนคมอตสาหกรรมภาคเหนอ

เพอศกษาการเปลยนแปลงดานความสมพนธทางสงคมกบการเปลยนแปลงทเกดขนในชมชนชนบทภายใตกระแสการพฒนาทางดานอตสาหกรรมตามระบบทนนยมโลก พบวา เงอนไขการเปลยนแปลงความสมพนธทางสงคมของชมชน เกดจากการเปลยนแปลงบรบททางกายภาพ การตดถนน ซปเปอรไฮเวย การจดตงนคมอตสาหกรรม ซงนำไปสการขายทดนในชมชน การมกจกรรมการพฒนาของรฐ การไหลเขามาของคนภายนอกชมชน และการเปลยนแปลงวถการผลต การเปลยนแปลงความสำนกความเปนชมชนของกลมคน ซงสงผลทำใหกลมคนแปลกแยกเปนกลมๆ ทสะทอน รปแบบชนชนชดเจน กลมตางๆ พยายามปกปองผลประโยชนของตนเอง โดยการเอารดเอาเปรยบกลมอนๆ ทดอยโอกาสกวาดวยวธการทงถกกฎหมายและไมถกกฎหมาย ดานความสมพนธทางสงคม กลมคนทมฐานะทางเศรษฐกจและสงคมคลายกนจะมความรสกเปนพวกเดยวกนมากกวา ฐานของความสมพนธทางสงคมเกยวของกบผลประโยชนมากขน มความเปนปจเจกมากขน ดานความสมพนธทางเครอญาต ยงมความสมพนธกนอยบาง แตไมไดทำหนาทในการพงพาอาศยชวยเหลอในเรองตางๆ อยางเชนในอดต การตดตอสมพนธกนตามงานบญเปนสวนใหญ ดานความสมพนธทางสงคม ในรปแบบอปถมภ ผอปถมภจากเดมเปนผทมอำนาจทางการปกครอง เปลยนมาเปนผมอำนาจทางการเงนธรกจแทน

ประชน รกพงษ (2539) ไดทำการศกษาสภาพเศรษฐกจและวฒนธรรมชมชน ในเขตเสนทางสเหลยมเศรษฐกจไทย-ลาว-จน โดยเนนศกษาขอมลพนฐานทางเศรษฐกจและสงคมในภาคเหนอของสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ไมวาจะเปนแขวงบอแกว แขวงหลวงนำทา และบรเวณใกลเคยงทอยในพนทโครงการกอสรางเสนทางหวยทราย-หลวงนำทา-บอเตน ซงรฐบาลกำหนดใหเปนพนทพฒนาเศรษฐกจและสงคม

จากการศกษาพบวาพนทสวนใหญทางภาคเหนอของสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว เปนปาเขา ปจจบนประชาชนยงดอยการศกษา มฐานะยากจนและมปญหาโรคภยไขเจบ สวนใหญ

ประชาชนประกอบอาชพเกษตรกรรมแบบยงชพ ปลกขาวเปนพชหลก แตผลผลตขาวไมเพยงพอสำหรบการบรโภค เนองจากการเกษตรลาหลงและประสบภยธรรมชาต นอกจากนยงประสบปญหาการขาดการพฒนาโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจ ไดแก ปญหาดานการคมนาคม ขาดแคลนไฟฟา ประปา และระบบการสอสารโทรคมนาคม ตลาดมขนาดเลกทำใหเกดสภาวะของการมอำนาจ ในการซอตำ ขาดแคลนบคลากรทมความรและประสบการณดานธรกจ ขาดแคลนแรงงานฝมอ และแรงงานทเปนปจจยพนฐานในการผลตเพราะประชากรสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม ระบบการเงนการธนาคารลาหลง ขาดเงนออม สนเชอมอตราดอกเบยสง ขาดแคลนเงนตรา ตางประเทศ ซงปญหาดงกลาวถอเปนอปสรรคสำคญในการพฒนาเศรษฐกจ สงคมของทองถน

20


ปารว ไพบลยยง (2545) ไดทำการศกษาวจยเกยวกบประเทศเพอนบาน (ลาว-จน) โดยมเปาหมายในการศกษาเพอสรางความเขาใจอนดระหวางกน เพอประสานประโยชนรวมกน อนจะนำมาซงมตรภาพและสนต งานวจยชนนมลกษณะของการเปนงานวจยเชงสำรวจ เพอทำสารคด ทเนนทำความรจกและเขาใจในประเทศเพอนบานอยางลกซง นบตงแตยอนรอยเสนทางประวตศาสตร ชาตพนธ วถชวต วฒนธรรม เศรษฐกจ เสนทางการคา และการทองเทยว รวมทงความสมพนธระหวางไทย ลาว จน ในแงมมตางๆ ตามเสนทางทกำหนด

จากการเดนทางสำรวจเสนทางดงกลาว พบวาวถชวตและวฒนธรรมเรมปรบเปลยนไปตามกระแสโลกาภวตน สภาพเศรษฐกจทผลตเพอยงชพคอยๆ เปลยนมาผลตเพอจำหนาย การทองเทยวในทองถนขยายตวเพมขน ความสมพนธระหวางคนไทยและคนลาวในระดบชาวบานเปนไปอยาง ฉนมตร สำหรบคนลอจากเมองลาจนถงเชยงรงในสบสองปนนา มณฑลยนนาน ทางตอนใตของจนกลบถกกระแสวฒนธรรมของคนจนรกลำทงในวถชวต วฒนธรรม เศรษฐกจ และการทองเทยว ทำใหคนลอกลายเปนคนชายขอบ คนจนสวนใหญเขาครอบครองธรกจในเมอง

สภางค จนทวานช และคณะ (2548) ไดทำการศกษาผลกระทบทางสงคมของระเบยงตะวนออก-ตะวนตก โดยมวตถประสงคเพอสำรวจสภาพพนฐานดานโครงสรางพนฐานและประชากร คณภาพชวตทางสงคมและดานวฒนธรรมของประชาชนในจงหวดมกดาหาร นครพนม และอบลราชธาน และแขวงสะหวนนะเขตของลาว พบวา ความสมพนธทางสงคมของกลมตางๆ มเครอขายความสมพนธอยบนฐานของผลประโยชนซงกนและกน มความขดแยงในดานผลประโยชนทางการเมองระดบทองถน และความขดแยงระหวางนกการเมองทองถนกบขาราชการประจำ ปญหาทสำคญคอ ปญหายาเสพตด และการคานอกระบบชายแดน มการขนสงยาบามาจากฝงลาว มผเสพชาวไทยเขาไปเสพยาบาทฝงหรอบนเกาะดอนกลางแมนำโขง มการลกลอบปลกกญชาในฝงไทย

สำหรบการคานอกระบบชายแดนไทย-ลาว มการลกลอบนำเขากระเทยมโดยมนายทน อยเบองหลงและเปนผออกทน และมการทำเปนขบวนการ ดานการยายถน ประชากรวยแรงงานบางสวนอพยพออกไปทำงานทอนทงในและตางประเทศ มการยายถนของแรงงานตางดาว ผดกฎหมาย ทศนคตของประชาชนเกยวกบผลกระทบโครงการสรางสะพานขามแมนำโขงแหงท 2

ทศนคตเชงบวก คอ การมสะพานเชอมโยงระหวางประเทศตางๆ ในภมภาคทำใหการคมนาคมขนสงระหวางพนทมความสะดวกรวดเรว มสภาพเศรษฐกจดขน มการทองเทยวมากขน ทศนคตเชงลบ คอ จะมคนอพยพเขามาเพมมากขน คาครองชพสงขน และเมอมการลงทนเพมขนอาจสงผลกระทบ ตอปญหาสงแวดลอม เชน เกดชมชนแออด ปญหาการจราจร ปญหามลภาวะจากการตงโรงงาน ปญหาขาดแคลนนำจากจำนวนคนทเพมมากขน ปญหาแรงงานตางดาว ทศนคตตอประชาชน ในประเทศเพอนบาน คนไทยยงมความรสกดถกคนลาววาดอยกวาคนไทย

21


โสภดา วรกลเทวญ (2548) ศกษาเรองเชยงของ: ชาตพนธและการคาทชายแดน ซงในงานวจยชนนนน ไดนำเสนอรายละเอยดในประเดนทนาสนใจอยหลากหลายประเดนดวยกน ไมวาจะเปน ในเรองกระบวนการกลายเปนเมองชายแดนเชยงของชาตพนธ: ความสมพนธภายในและขามกลม พรมแดนทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธทชายแดน วถการคาท เชยงของ และผหญงกบ ความตอเนองบนพนททางการคา

ในสวนของกระบวนการกลายเปนเมองชายแดนเชยงของ พบวา อตลกษณของเมองเชยงของในทศวรรษ 2540 เปนเมองชายแดนทอยระหวางการพฒนาใหเปนเมองทาแหงหนงของอนภมภาคลมนำโขงตอนบน ในขณะทภาคเศรษฐกจของเมองชายแดนแหงนสวนใหญยงคงผกโยงกบวถการคาและการทำการเกษตรของผคนในทองถน โดยสมพนธและเชอมโยงกบผคนขามพรมแดนรฐชาต โดยเฉพาะอยางยงในฝงลาว

นอกจากน จะสงเกตเหนไดวานโยบายการพฒนาเศรษฐกจบรเวณชายแดนเชยงของ ครงสำคญ คอ การเปดพรมแดนป พ.ศ.2532 ไดมการสถาปนาทาเรอใหมคอ ทาเรอบค ขณะททาเรอเกาแกดงเดมคอยๆ ลดบทบาทลง ตอมามการสรางทาเรอเชยงของเพอรองรบนโยบายสเหลยมเศรษฐกจ โครงการทเปนรปธรรมทเกดขนภายใตนโยบายสเหลยมเศรษฐกจ ไดนำมาซงการสรางกตกา กฎเกณฑในการจดความสมพนธทรฐเขามามอำนาจในการควบคมมากขน โดยทสายสมพนธหรอเครอขายเดมทเปนฐานของผคนในทองถนบางสวนถกกดกนออกไป จากการเขามาควบคม ของรฐและบางสวนตองปรบตวเองอยตลอดเวลา เพอใหดำรงอยไดภายใตความเปลยนแปลง ในแตละสถานการณ

Jonathan Rigg และชศกด วทยาภค (2552: 79-99) ไดทำการศกษาโดยมวตถประสงค เพอศกษาผลและผลขางเคยงทางดานสงคมและสงแวดลอมของกจกรรมตางๆ ทางเศรษฐกจ และ ชใหเหนวากจกรรมตางๆ ไมไดถกจำกดโดยขอบเขต พนททางภมศาสตร และการบรณาการ ทางดานพนทเปนกระบวนการทถกทำใหไรความแนนอน พบวา ประเทศในกลม GMS มความ ไมเทาเทยมกนในเรองรายไดและความยากจนเมอเปรยบเทยบในระดบสากล และระดบภมภาค ประชากรกวาครงในลาวและกมพชามรายไดตำกวาเสนความยากจนทระดบตำกวา 2 ดอลลาร/วน

ในประเทศไทย คนยากจนกวาครงจากจำนวนคนยากจนทงหมด 7 ลานคน สวนใหญอาศยอยทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ในลาวและเวยดนาม คนยากจนสวนใหญอยในทราบสงและเปนชนเผา จากความไมเทาเทยมในระหวางประเทศ ระหวางภมภาค หรอระหวางเมองและชนบท ทำใหความไมเทาเทยมขยายกวางเพมมากขน ในดานพนทเมองตามชายแดนตางๆ เปนตวแทนเชอมตอทม การวางกลยทธในการพฒนาดานการคา กจกรรมทางดานเศรษฐกจตามแนวชายแดนเพมขนจากการฉกฉวยใชประโยชนในพนทและการใชทรพยากรอยางเขมขน เชน การเคลอนยายสตวปาท ผดกฎหมายจากประเทศลาวไปยงประเทศเพอนบานอยางไทยและเวยดนาม การขยายพนทเพาะปลกตนยางพาราในลาวเพอขายใหกบประเทศจน ไดคกคามการทองเทยวเชงนเวศของชนเผา

22


โกสมภ สายจนทร (2549) ในงานศกษาเรอง “พมาในมตความสมพนธทางการเมองกบ ตางประเทศ” ไดกลาวถงมาตรการแซงชนและการตด GSP ของสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรป ซงเรมมาตงแตป พ.ศ.2523 มผลในระยะยาวตอเศรษฐกจของสหภาพเมยนมาร โดยเฉพาะเมอเอเชยประสบกบปญหาวกฤตเศรษฐกจในป พ.ศ.2540 ยงทำใหสหภาพเมยนมารมทางออกนอยลงจนตองหนมาพจารณาแนวทางการปฏรปการเมองของตน อยางไรกตาม พบวาในชวงป 2544 นน ถงแมประเทศในกลมตะวนตกซงรวมถงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปจะใหเงนบรจาคผานสหประชาชาต เพอกจกรรมดานมนษยธรรมในสหภาพเมยนมาร ในขณะเดยวกนกใหความหวงแกสหภาพเมยนมารวาหากการแกไขสถานการณทางการเมองในสหภาพเมยนมารมววฒนาการไปสความเปนประชาธปไตยมากขน ทงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปกพรอมทจะใหความชวยเหลอสหภาพเมยนมารเชนกน

สหภาพยโรปไดบรจาคเงนจำนวน 2 ลานดอลลารสหรฐ เพอการชวยเหลอดานสาธารณสขและโครงการอนๆ ทเกยวของกบมนษยธรรมแกรฐบาลสหภาพเมยนมารผานองคกรพฒนาเอกชน นอกจากนสหภาพยโรปซงไดบรจาคเงนใหกบสหประชาชาตในโครงการ Aids Plan of Action เปนเงนจำนวน 2.2 ลานดอลลารสหรฐ และหวงวาในอนาคตจะสามารถระดมเงนชวยเหลอจากรายประเทศ ในสหภาพยโรปถง 20 ลานดอลลารสหรฐ ดงนน แมจะยงคงมาตรการแซงชนดานเศรษฐกจและ ตด GSP ดานสนคาเกษตรกบสหภาพเมยนมาร แตในทางความชวยเหลอดานมนษยธรรมแลว สหภาพยโรปยงคงใหความชวยเหลอสหภาพเมยนมารอยางตอเนอง มาตงแตป พ.ศ.2541 เปนตนมา

สำหรบสหรฐอเมรกานน ประธานาธบด Bush ไดลงนามในกฎหมายระงบการนำเขาสนคาจากสหภาพเมยนมารเปนเวลา 3 ป ซงไดสงผลใหโรงงานอตสาหกรรมกวา 300 โรง ในสหภาพเมยนมาร โดยเฉพาะพวกผลตสนคาอตสาหกรรมสงทอจำเปนตองเลกจางงาน แรงงานตกงานเหลานจงหาทางออกดวยการอพยพเขามาตามตะเขบชายแดนของไทยเพอหางานใหม มาตรการการควำบาตรสหภาพเมยนมารโดยสหรฐอเมรกาในรปของ Burmese Freedom and Democracy Act of 2003 ทประธานาธบดบชลงนามใหมผลบงคบใชวนท 28 กรกฎาคม ค.ศ.2003 ซงกำหนดในรปของการ ไมคบคาทางเศรษฐกจ และไมยอมรบผนำรฐบาลทหารสหภาพเมยนมาร รวมถงมาตรการแชแขง

ทรพยสนของผนำสหภาพเมยนมารนน อาจถอไดวาเปนเพยงสวนหนงของยทธศาสตรใหญทเปดเผยในรปของกฎหมายของสหรฐ ทมเปาหมายชดเจนวาจะตองทำสหภาพเมยนมารใหกลายเปนประชาธปไตยใหได ตอมาในป ค.ศ.2004 สหภาพยโรปไดใชเวท ASEM (Asia-Europe Meeting) ทเกาะบาหล ประเทศอนโดนเซย กดดนใหสมาคมอาเซยนขบไลสหภาพเมยนมารออกจากการเปนสมาชก หรอหาทางจดการใหมการปลอยตวนางอองซาน ซจอยางรวดเรว

23


สรปไดวา ทงสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปไดดำเนนมาตรการควำบาตรตอสหภาพ เมยนมารมาอยางตอเนอง โดยใชมาตรการในลกษณะจำกด เชน การไมลงทนเพมและการระงบความชวยเหลอตางๆ

การประกาศยกเลกการ sanction ทางเศรษฐกจเปนการชวคราวโดยสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปเมอกลางป พ.ศ.2555 เปนสงทนานำมาพจารณาวาจะสงผลใหนกลงทนจากกลมประเทศตะวนตกเขามาลงทนในโครงการทาเรอนำลกทวายอยางแนนอน แตเนองจากงานวจย ทเกยวกบผลกระทบของการเขามาของทนตางชาตตอการพฒนาประชาธปไตย การสรางชมชนเขมแขงและการปรบเปลยนวถชวตของประชาชนชาวพมายงมไมมากหรอไมแพรหลาย การสบคนวรรณกรรมในเรองดงกลาวจงมขอจำกด ผวจยจงไดนำแนวทางการศกษาและประเดนคำถาม และแนวการสมภาษณเจาะลกจากวรรณกรรมทไดสำรวจจากพนทอนในอนภมภาคลมนำโขง มาสรางกรอบแนวคดในการศกษาของผวจย

สรปสาระสำคญจากเอกสารอนๆ ทเกยวของกบโครงการทวาย จากการทบทวนวรรณกรรมและเอกสารทเกยวของ พบวา งานวจยทเกยวของกบโครงการ

ทาเรอนำลกทเมองทวายนน สวนมากเปนงานในเชงเศรษฐศาสตร โอกาสทางการลงทน งานวจย ทเกยวของโดยตรงกบเรองผลกระทบจากโครงการนน มจำนวนไมมาก เนองจากโครงการเรมดำเนนการไดไมนานนก งานวจยทนาสนใจและเกยวของกบการศกษาน ไดแก

เอกสารทางดานการคา การลงทนในสหภาพเมยนมารยคใหมทเกยวของนนมอยหลายชน ไดแก หนงสอรายงานการวจยเรอง “เศรษฐกจการคา การลงทนในพมา” จดทำโดยธนาคาร ไทยพาณชย รวมมอกบสถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย กลาวในเรองของโครงการ วาจะมผลบวกตอภาคอตสาหกรรมของไทยคอเปนประโยชนดานการขนสงสนคาการพฒนา ทาเรอนำลกทวายและเสนทางคมนาคมเชอมตอกบประเทศไทย ในมมหนงจะทำใหอตสาหกรรมไทยมทาเรอขนาดใหญสำหรบการสงออกในฝงอนดามน อนมจดหมายปลายทางคอประเทศในแถบเอเชยใต แอฟรกา และยโรป ซงในอดตเปนปญหาอยางมากสำหรบอตสาหกรรมไทยทบางสวน

ตองสงออกผานทาเรอนำลกแหลมฉบง กอนทจะออมผานชองแคบมะละกาทมความคบคง หรอ ตองเปลยนถายสนคาททาเรอสงคโปร ทำใหเกดความลาชาในการจดสง ในทางกลบกน อตสาหกรรมไทยจะไดรบผลดจากการนำเขาสนคาทนและวตถดบ ในลกษณะเดยวกบการสงออกดวย

นอกจากนนยงเออประโยชนดานการคาระหวางไทยและสหภาพเมยนมาร การพฒนา เสนทางคมนาคมขนาดมาตรฐานเชอมโยงระหวางเมองทวายกบประเทศไทย จะสงผลตอการคา ขามแดนของไทย กลาวคอบรรดาสนคาอปโภคและบรโภคภายในครวเรอนของไทยทมพนฐานความนยมในสหภาพเมยนมารสามารถขนสงและกระจายรวดเรวขน ประโยชนดานการผลต การพฒนา เขตอตสาหกรรมและโครงสรางพนฐาน จะสงผลตอการขยายตวของอตสาหกรรมไทย โดยเฉพาะ

24


อตสาหกรรมสงออกและอตสาหกรรมทตองใชความไดเปรยบเชงแรงงาน รวมถงอตสาหกรรมแปรรป ในทางเดยวกน การพฒนาอตสาหกรรม โดยบรษทเอกชนไทยทจะเกดขนในทวายยงจะสงผล ตอการเตบโตในภาคเศรษฐกจของไทยจากผลกำไรทสงกลบมายงประเทศไทย

ในเรองปญหาและขอจำกด งานวจยเรองนไดระบวาแมขอตกลงเกยวกบสมปทานระหวางบรษทเอกชนไทยกบรฐบาลสหภาพเมยนมารจะสมบรณ และเอกชนไทยไดเรมการพฒนาพนท บางสวนแลว อยางไรกด โครงการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษ นคมอตสาหกรรม และทาเรอนำลกทวาย กประสบปญหาและขอจำกดหลายประการ อาท แหลงเงนทน โครงการพฒนาเขตเศรษฐกจทวาย มการประเมนวาอาจตองใชเงนลงทนสงถง 1.5 แสนลานบาท ซงปจจบนยงไมมความชดเจน เรองแหลงทนทจะนำมาใชในการสรางและพฒนาโครงการ อยางไรกด ในปจจบนมความเปนไปไดอยางมากวา เงนทนจำนวนหนงอาจจะมาจากกลมทนจากประเทศญปน และตะวนออกกลาง นอกจากน ทางบรษทอตาเลยนไทย อาจทำการกระจายหนในบรษททวาย ดเวลอปเมนตทดแลโครงการพฒนาฯ ใหกบนกลงทนจากญปน ตะวนออกกลาง และสงคโปร โดยจะลดสดสวนการถอหนของบรษทอตาเลยนไทย

ในดานประชากรและแรงงาน ทแมทวายจะเปนเมองหลกเมองหนงของมณฑลตะนาวศร แตกมประชากรรวมทงหมดเพยง 139,900 คน ในขณะทมณฑลตะนาวศรมประชากรรวมประมาณ 1.3 ลานคน ซงถอวาเปนจำนวนทคอนขางนอย และอาจนำไปสปญหาการขาดแคลนแรงงานของโครงการฯ และภาคอตสาหกรรมไดในอนาคต

รายงานยงระบถงปญหาดานความมนคงหลงการปฏรปการเมองในป ค.ศ.2010 ทแมจะปรากฏสมพนธภาพอนด และการเจรจาหยดยงระหวางรฐบาลสหภาพเมยนมารกบกองกำลง กลมชาตพนธหลายกลม รวมถงกลมกองกำลงกะเหรยงจำนวนหนงทมอทธพลในแถบชายแดนไทย/สหภาพเมยนมาร หากแตกองกำลงฯ อกหลายกลมในแถบมณฑลตะนาวศร และเสนทางเชอมโยงทวายถงชายแดนไทย/สหภาพเมยนมารยงคงมปญหากบรฐบาลสหภาพเมยนมาร ซงเปนปญหาและอปสรรคตอการพฒนาตามแผนงานของโครงการ

เดชรตน สขกำเนด (2555) HIA กบการลงทนขามพรมแดน: กรณศกษาทาเรอนำลก

และนคมอตสาหกรรมทวาย สหภาพเมยนมาร เปนงานวจยทมจดประสงคเพอเปนขอมลใหกบ ภาคประชาสงคมในสหภาพเมยนมาร ในเรองการประเมนผลกระทบทางดานสขภาพจากโครงการทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย สหภาพเมยนมาร โดยรายงานวจยมทงหมด 15 หนา โดยเบองตนเปนการกลาวถงขอมลเบองตนของโครงการกอสรางทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย พรอมทงผลกระทบทคาดวาจะเกดขน ซงผลจากการศกษาในดานผลกระทบตอชมชนและวถชวตนน การเปลยนแปลงการใชทดนขนาดใหญจะสงผลกระทบโดยตรงกบชมชนไมนอยกวา 20 หมบาน และประชากรกวา 32,000 คน ทจะตองโยกยายถนฐาน และเรมตนอาชพเกษตรกรรมในพนทใหม โดยเฉพาะชาวสวนทตองใชเวลาหลายปกวาทตนไมจะใหผลผลตทเปนรายไดแกครวเรอน

25


นอกจากนน การพฒนานคมอตสาหกรรมขนาดใหญยงอาจสงผลกระทบกบชมชนทอยรอบๆ นคม ทงโดยตรง (เชน มลภาวะทางอากาศและมลภาวะทางนำ) และทางออม (เชน การขาดแคลนทรพยากรนำ การปนเปอนของมลสารในหวงโซอาหาร ความแตกตางทางวฒนธรรมของประชากรในพนทกบประชากรทอพยพเขามา และความไมเพยงพอของบรการสาธารณะในพนท) ทงยงอาจสงผลกระทบตอเนองถงเมองทวายทอยทางตอนลางดวยเชนกน โดยเฉพาะหากเกดความเสอมโทรมของทรพยากรนำในลมนำทวาย

งานวจยยงไดเสนอแนะวา ในดานผลกระทบตอชมชนและสงคมนน การประเมนผลกระทบจะตองพจารณาถงผลกระทบทางสงแวดลอม ทางสงคม และทางสขภาพทจะเกดขน จากการอพยพโยกยายของประชาชน ทงการโยกยายประชาชนในพนทเดม และการอพยพของแรงงานและสมาชกในครวเรอนเขามาทำงานในนคมอตสาหกรรม โดยจะตองมแผนพฒนาชมชนทสอดคลองกบ ระบบนเวศและระบบวฒนธรรม รวมถงวถการดำเนนชวตสำหรบประชากรทงสองกลม ขณะเดยวกน กตองเตรยมแผนปองกนผลกระทบทอาจจะเกดขนจากมลภาวะและอบตภยทชดเจน และควรมการกำหนดพนทกนชนระหวางนคมอตสาหกรรมและพนทชมชนใหชดเจน และเพอใหการประเมน ผลกระทบทางสงแวดลอม สงคม และสขภาพ เปนไปอยางถกตองและรดกม รวมถงสามารถ ใหประชาชนไดเขาถงและนำเสนอขอมล ความคดเหนตางๆ เจาของโครงการจะตองเปดเผยขอมลเกยวกบโครงการ ทงในภาพรวมและในแตละโครงการยอย โดยขอมลทเปดเผยจะตองครอบคลมถงความเสยงและผลกระทบทางสงแวดลอม สงคม และสขภาพทจะเกดขนจากการดำเนนโครงการ ดงกลาวดวย

ภาคประชาชนในพนทและภาคประชาสงคมในสหภาพเมยนมาร จะมบทบาทสำคญ ในการผลกดนขอหวงกงวลและขอเสนอแนะตางๆ ใหแปลงเปนรปธรรมในการดำเนนการ ทจะคมครองและสรางเสรมสขภาพของประชาชนในสหภาพเมยนมาร ภาคประชาชนในพนทจง ควรศกษาและเผยแพรขอมลเกยวกบวถชวตและความหวงกงวลของประชาชนในพนท รวมถง ความมงหวงและทางเลอกในการพฒนาของประชาชนในพนท เพอใหประชาคมอาเซยนไดรบทราบ และรวมกนสนบสนนแนวทางการพฒนาทจะเออตอการมสขภาพทดของประชาชนในทกๆ ประเทศ

และทกๆ พนท โดยอาจดำเนนการในลกษณะของการประเมนผลกระทบทางสขภาพโดยชมชน (หรอ Community HIA) ทมการดำเนนการในประเทศไทย ในการน ภาคประชาชนและภาคประชาสงคมในประเทศไทย ซงมประสบการณในการพยายามแกไขปญหาสงแวดลอมและสขภาพมาเปนเวลากวาสองทศวรรษแลว จะมสวนสำคญในการแลกเปลยนบทเรยนและประสบการณกบภาคประชาชนในพนทและภาคประชาสงคมในสหภาพเมยนมาร

26


ภาพท 1 แผนผงโครงการทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรม ทมา: http://www.daweidevelopment.com

ในบทความเรอง Dawei Special Economic Zone: Its Prospects and Challenges

โดย Zaw Aung2 นกวชาการชาวพมา ไดกลาววาแมจะมรฐบาลใหมมาเมอไมนานน แตกตองยอมรบวาเศรษฐกจของสหภาพเมยนมารยงลาหลงประเทศอนๆ ในภมภาค และมการวางแผนทจะใชขนตอนตอไปทจะรองรบการเตบโตทางเศรษฐกจโดยการสรางเขตเศรษฐกจพเศษ (Special Economic Zones SEZs) โดยเฉพาะในการดงดดชาวตางชาต โดยสงเสรมการลงทนโดยตรง โดยมการยกเวนภาษและการลงทนอนๆ เพอใหพนจากภาวะเศรษฐกจซบเซา

การจดตงเขตเศรษฐกจพเศษทวาย (Dawei Special Economic Zone=DSEZ) รฐบาลไดดำเนนการเพอเปดตลาดเสร ดวยแนวคดทอยากจะมสวนรวมมากยงขนในตลาดระดบภมภาคและระดบโลก แตกยงคงเปนการเปดเสรทางเศรษฐกจบางสวน สวนทเหลอกคอเศรษฐกจภายในประเทศ

ทยงออนแอจากผลกระทบของบรษทขามชาตทแขงแกรง ตามทรฐบาลวางแผนทจะยายถนฐาน แกผไดรบผลกระทบในหมบานทางตอนเหนอของ

พนทโครงการ ในพนทการยายถนฐาน สามเขตจะอยตดกบชายฝงทะเล ในขณะทอกสองเขตจะอยในพนทดานใน การโยกยายถนฐานอาจกอใหเกดปญหาคอ ปญหาเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอม

2 Zaw Aung, “Dawei Special Economic Zone: Its Prospects and Challenges”, paper presented at the special panel on “Burma Environmental Governance and Equity”, at the 4th International Conference on “Human Rights and Human Development, Critical Connections: Human Rights, Human Development and Human Security”, August 18-19, 2011.

27


ระบบการผลตมการเปลยนแปลง สนทรพยทมคาและแหลงรายไดของประชาชนจะหายไป ผคนจะยายไปอยกบสภาพแวดลอมททกษะการผลต เชน การเพาะปลก อาจจะตำลงและการแขงขนแยงชงทรพยากรมากขน โครงสรางของชมชนและเครอขายทางสงคมออนแอ กลมญาตพนองจะตองแยกยายกนไป และเอกลกษณทางวฒนธรรมแบบดงเดมและศกยภาพในการชวยเหลอซงกนและกนจะลดนอยถอยลง

การตงถนฐานใหมโดยไมไดเตมใจ อาจกอใหเกดความยากลำบาก ยากจนในระยะยาวอยางรนแรงและเกดความเสยหายดานสงแวดลอม เวนแตวามมาตรการทเหมาะสมมการวางแผนอยางรอบคอบและนำไปใชจรง พนททจะทำการยายไปมชมชนครอบครองอยกอนแลว แตประชาชนในทองถน ทหางไกลยงไมมขอมล ทงจากเจาหนาทของบรษท หรอทองถน หรอขอมลทไดมาคลาดเคลอน นอกจากนนยงอาจเกดปญหาในกลมชาวประมงทเมอมการกอสรางและโยกยายทอยอาศย กจะเขาไมถงแหลงประมง อนเปนวถชวตดงเดมของชมชนดวย

บทความเรอง Development, Democracy, and Human Security in Myanmar: A Case Study of the Dawei Special Economic Zone โดย นฤมล ทบจมพล Carl Middleton และ Zaw Aung กลาวไววาในกรณของโครงการทวายนน การตดสนใจทสำคญมาจากรฐบาลทงสองและบรษทไดมงเนนอยางมากในผลประโยชนทางเศรษฐกจของโครงการ มากกวาในประเดน ทจะสงผลกระทบตอสงแวดลอมและสงคมวฒนธรรมในพนทโครงการ ซงอาจเตอนใหนกถง ความทรงจำของการดำเนนธรกจภายใตการปกครองโดยทหารในสหภาพเมยนมาร

ดวยเหตน สำหรบโครงการขนาดใหญโดยรฐบาลทหารทรวมมอกบภาคเอกชนในประเทศหรอตางประเทศ เจาหนาทมกจะแสดงออกชดเจนมากเกนไป จะยดทดนและยายหมบานตามคำสงและโดยไมมคาชดเชย และในขณะทธรกจดงกลาวไมจำเปนตองกงวลเกยวกบปญหาเหลาน แตขนตอนการเปลยนแปลงในรปแบบนภายใตรฐบาลใหม ซงระบวาหากตองมการใชทดน ของประชาชนตองมการจายชดเชยและการยายทจะตองมการปฏบตตามกฎหมายใหม

ในบรบทใหมน กฎหมายทบงคบใชอยในสวนเขตเศรษฐกจพเศษตองการใหนกพฒนาหรอ นกลงทนจะตองรบผดชอบในการจายคาชดเชยใหแกชาวบานทไดรบผลกระทบ และตองรบผดชอบ

ในการเตรยมแผนการยายทอยอาศยสำหรบทำการตงถนฐานใหม ซงยงเปนปญหาใหญของโครงการในขณะน3

3 Naruemon Thabchumpon, Carl Middleton and Zaw Aung, “Development, Democracy, and Human Security in Myanmar: A Case Study of the Dawei Special Economic Zone”, paper presented at 2nd International Conference on International Relations and Development, Chiang Mai 2012.

28


จากบทความเรอง “ทาเรอนำลกทวาย: โครงการลงทนขนาดใหญของไทยในสหภาพ เมยนมาร” โดย ดร.ปวน ชชวาลพงพนธ4 ระบวาจากภาพทเหนดเหมอนรฐบาลทหารเดมพยายามดนรนเพอสรางความชอบธรรมใหกบตนโดยการรเรมโครงการทวาย แตเมอมองลกลงไปทชาวบานทองถนในพนทกลบไดรบประโยชนเพยงนอยนด เนองจากการควบคมเขตเศรษฐกจดงกลาว ยงเปนรปแบบเดมคอจากบนลงลาง (Top-Down) พฤตการณคอรรปชนและเลนพรรคเลนพวกอยางตอเนอง แสดงใหเหนความจรงวา โครงการทาเรอนำลกทวาย อยหางไกลจากโครงการพฒนาเพอประชาชน หากแตเปนโครงการทถกใชประโยชน เพอสงสมความรำรวยใหกบฝายทหารและพรรคพวก อกทงยงเปนเครองมอทสรางความชอบธรรมเนองจากเปนโครงการพฒนาประเทศ

จากการทบทวนวรรณกรรมดงกลาวมา จะเหนไดวาแมโครงการทาเรอนำลกทวายจะไดรบการคาดหวงวาจะนำการเปลยนแปลงในทางทเปนประโยชนเรองการคาและเศรษฐกจแกสหภาพเมยนมารและไทย รวมทงเปนการเชอมโยงเสนทางการเดนทางและขนสงในภมภาคน แตในแง ของประโยชนตอทองถนนนยงไมเดนชด และมขอกงขาถงผลกระทบตอชมชน สงแวดลอม วถชวตวฒนธรรมของประชาชนในพนท ซงจะไดกลาวถงรายละเอยดจากผลการศกษาในบทตอๆ ไป

4 ปวน ชชวาลพงพนธ, “ทาเรอนาลกทวาย: โครงการลงทนขนาดใหญของไทยในพมา” แปลจาก “Dawei Port: Thailand’s Megaproject in Burma” วารสาร Global Asia, Vol.6 No.4 (Winter 2011), หนา 96-107.

29


ข�อมลทวไปเมองทวายและโครงการพฒนาท�าเรอนาลกและนคมอตสาหกรรมทวาย

ข�อมลและประวตศาสตร�เมองทวายโดยสงเขป ทวายเปนเมองหลวงของแควนตะนาวศรในสหภาพเมยนมาร มจำนวนประชากรราว 5 แสนคน

มกลมชาตพนธหลายกลม ไดแก ทวาย มอญ กะเหรยง และอนๆ ภาษาหลกทใชคอ ภาษาทวาย

สวนพนททเปนทตงของนคมอตสาหกรรมเปนเขตเมองเกาทเรยกวานาปเล เขตเมองทวาย ในพนท 250 ตารางกโลเมตร ทมาทำเปนนคมอตสาหกรรม จะตองเวนคนทดนและอพยพประชาชนกวา 20 หมบาน ประมาณ 4,000 หลงคาเรอน และมจำนวนประชากรทจะตองอพยพประมาณ 32,000 คน ประชาชนเหลานสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรมและประมง เชน สวนผลไม สวนยาง คลายกบภาคใตของประเทศไทย

เมองทวายมประวตศาสตรเกาแกไมนอยกวาเมองใดในภมภาคน โดยเปนเมองทามาตงแตสมยโบราณนบพนป อยรมฝงทะเลอนดามนในพมาตอนใต

30

ทวาย เปนสำเนยงไทยทออกเสยงเพยนจากคำทองถนวา “ทแว” ปจจบนทางการสหภาพเมยนมารกำหนดใหสะกดเปนภาษาองกฤษตามเสยงทถกตองของทองถนวา Dawei แทนทชอ Tavoy ทองกฤษเรยกตงแตสมยอาณานคม ชายฝงของทวายนนยาวตงแตอาวเมาะตะมะ ทะเลอนดามน ยาวจากเหนอลงใต ตดพรมแดนไทยตงแตอำเภอแมสอด จงหวดตาก ลงไปถงอำเภอเมอง จงหวดระนอง มชองเขาใหคนเดนทางตดตอไปมาหากนตงแตอดต เชน ดานเจดยสามองคและดานบองต (กาญจนบร) ดานสงขร (ประจวบครขนธ) โดยเชอวาทวายเปนสถานการคา ยคสวรรณภมทขนสนคาขนบกผานชองพระเจดยสามองค ลงลมนำแมกลอง-ทาจน ทำใหมรฐทวารวด ลมนำเจาพระยา

ดวยเหตทตงอยบนเสนทางคมนาคมระหวางรฐในพมากบรฐในไทย แลวเปนจดยทธศาสตรสำคญ ทำใหทวายถก “พมาลากไป ไทยลากมา” นานเกอบพนป5

อาณาจกรทวายโบราณ ยคกอตงรฐทเมอง “ทาการา” (Thagara) ตงอยปลายเทอกเขาตะนาวศร หางจากตวเมองปจจบนไปราว 7 กโลเมตร มองคประกอบความเปนรฐโบราณ ครบทกประการ อาท เจดยใหญกลางเมอง เนนปราสาท คเมอง กำแพงเมอง 3 ชน สสานโบราณ ซากทาเรอรมลำนำโบราณทไหลผานเมองลงสแมนำทวาย

ภาพท 2 แผนทเขตวฒนธรรมของเมองเกาทาการาในทวาย

5 http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1372495292&grpid=&catid=09&subcatid=090. Accessed 10 October 2013

31


จากการศกษาคนควาเมองทาการาในรอบหลายปทผานมา นกวชาการทวายพบสถาปตยกรรม โกศบรรจอฐ ลกปด ตราประทบ ฯลฯ คลายคลงและรวมสมยกบวตถโบราณทขดพบในนครรฐ ของ “ชาวพย” (Pyu) อาณาจกรโบราณทางตอนบน

จากเอกสารประวตศาสตรทวายทพบมากในครสตศตวรรษท 10 มจดหมายเหตบนทกวา มเจาเมองจากตากมาปกครองทวาย และพบวามพระพมพและประตมากรรมหนทรายในรปแบบพกามยคครสตศตวรรษท 9-13 เปนสายราชวงศทปกครองเมองตองเกว (Tasungkwe) ในคาบสมทรทวายในชวงป ค.ศ.1228-1390 อยางไรกตามพบวตถโบราณแบบสโขทยททวาย อนบงบอกวาเปนพนททถกแยงชงเขามาปกครองระหวางพมาตอนบนและไทย6

เมองโบราณปจจบนอยในเขตหมบาน Myo Haung และยงเปนทตงสำนกงานวฒนธรรมทวาย ทนเกบรกษารปปนปนเทพฮนด พระพทธรป ตราประทบอกษรโบราณภาษาสนสกฤต รบอทธพล มาจากอนเดยสมยพระเจาอโศกมหาราช อกษรบางตวกลายเปนตนกำเนดอกษรพมาในปจจบน นกวชาการสนนษฐานวา อกษรดงกลาวเปนชอยอของกษตรย หรอผทำบญถวายสลกไว เพอเสรมดวงชะตา

อยางไรกตาม รฐบาลสหภาพเมยนมารไมไดสงเสรมใหมการขดคนทางโบราณคด เพอใหประวตศาสตรทวายชดเจนมากยงขน โดยนกวชาการชาวทวาย Zaw Thura อาจารยจตวทยาประวตศาสตรแหงมหาวทยาลยทวายไดกลาววา เกดจากการทรฐบาลสหภาพเมยนมารไมสนบสนนใหมการขดคน เนองจากเกรงวาจะมการนำประวตศาสตรมาเปนเครองมอตอรองและสรางความรสกชาตนยมทวาย จงเรยนรจากเฉพาะสงทพบบนดน และโบราณวตถทชาวบานขดพบโดยบงเอญ เมอ พ.ศ.2554 ทมนกวชาการทวายขอเงนรฐบาลกลางมาปรบแตงเนนจนเหนฐานรากพระราชวงเกาอายพนป แตรฐบาลกลางยงไมมนโยบายใหขดคนในบรเวณตางๆ เขามความเหนวา ควรตองเรยนรประวตศาสตรเพอจะสรางประวตศาสตรใหม ซงสำคญตอการพฒนาทวาย แมวาการพฒนาทวายกตองดำเนนไป แตกควรจะเรยนรรากเหงาทางประวตศาสตรไวดวย

ความจรงและความรมากมายเกยวกบรากเหงาของชาวทวาย ยงไมไดรบอนญาตใหเปดเผย เนองจากทางรฐไมไดสนบสนนใหมการขดคนดงกลาว และหากมโครงการพฒนาตางๆ เกดขน

ชาวทวายเองกไมแนใจวาจะเกดอะไรขนกบแหลงโบราณคดเหลาน

6 Elizabeth Moore, “Dawei Buddhist Culture: a Hybrid Borderland”, Myanmar Historical Research Journal (21) June 2011, pp.1-62.

32


ความเป�นมาของโครงการพฒนาท�าเรอนำลก และนคมอตสาหกรรมทวาย

รฐบาลไทยกบรฐบาลสหภาพเมยนมาร ไดทำขอตกลงรวมกนเมอวนท 19 พฤษภาคม 2551

ในบนทกความเขาใจวาจะพฒนาทาเรอนำลกทวาย และจะเชอมโยงเสนทางคมนาคมจากทวายมาสกรงเทพฯ ตอมาในวนท 19 มถนายน 2551 รฐบาลสหภาพเมยนมารไดลงนามในบนทกขอตกลงรวมกบบรษทอตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต (มหาชน) จำกด เพอทจะใหบรษทอตาเลยนไทยฯ ศกษาความเปนไปไดของโครงการ

หลงจากนน 2 ป ในวนท 2 พฤศจกายน 2553 บรษทอตาเลยนไทยฯ ไดทำสญญากบ การทาเรอของสหภาพเมยนมารเพอรบสทธการพฒนาโครงการทาเรอนำลกทวาย รวมทงการดำเนนการ นคมอตสาหกรรม และเสนทางคมนาคมเชอมระหวางประเทศไทยกบสหภาพเมยนมาร โดยสหภาพเมยนมารเองมนโยบายทจะจดตงพนทตรงนเปน “เขตเศรษฐกจพเศษทวาย” ซงสาระสำคญ ของสญญาฉบบน บรษทอตาเลยนไทยฯ สามารถทจะใชประโยชนพนทได 60 ป ในการทำสญญาครงแรก ภายหลงไดมการตกลงกนใหม ปจจบนใชพนทได 75 ป ในเนอท 250 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 156,250 ไร ซงใหญกวามาบตาพดประมาณ 10 เทา

บรษทอตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต เปนผรบเหมากอสรางรายใหญของไทยไดรบสมปทานพฒนาพนททวาย ขนาด 250 ตารางกโลเมตร หรอกวา 2 แสนไร จากรฐบาลสหภาพเมยนมาร เปนเวลา 75 ป เพอพฒนาพนทเปนนคมอตสาหกรรมขนาดใหญของโลก ดวยขนาดเงนลงทน ในระยะแรกกวา 2 แสน 4 หมนลานบาท ในระยะเวลา 4 ป 6 เดอนนบจากป 2555

นคมอตสาหกรรมทวาย ทรฐบาลสหภาพเมยนมารประกาศใหเปนเขตอตสาหกรรมพเศษ มขนาดใหญกวานคมอตสาหกรรมมาบตาพด 10 เทา มทาเรอนำลกทใหญทสดในโลก รองรบสนคาคอนเทนเนอรปละ 20 ลานตน หรอ 2 เทาของทาเรอแหลมฉบง และในระยะตอไปจะพฒนาใหรองรบไดถงปละ 100 ลานตน มโครงการกอสรางโรงไฟฟาถานหนขนาด 4,000 เมกะวตต มลคาประมาณ 1 หมนลานดอลลาร ซงจะสงมาจำหนายในไทย 3,600 เมกะวตต ทเหลอใชในประเทศ

สหภาพเมยนมาร นอกจากนยงมโครงการกอสรางโรงเหลกขนาดใหญ ทง Posco จากเกาหลใต กลม Mittal จากอนเดย และกลม Nippon Steel จากญปน รวมถงจะมโครงการกอสรางปโตรเคมคอมเพลกซขนาดใหญ และจะมอตสาหกรรมการผลตขนาดกลางและขนาดเลกทงหลายจะมารวมกน และนคมอตสาหกรรมทวายจะเปน Supply Chain สำคญของโลกในอนาคต

เปาหมายทชดเจนของรฐบาลสหภาพเมยนมารคอปนให “ทวาย” เปน Gateway ใหม ทดงดดนกลงทน ประตทกบานจงเปดรบการพฒนาโครงสรางพนฐานเพอรองรบนกลงทนจากทกมมโลก ทจะรองรบการเตบโตในอนาคต เมองหลวงใหมของสหภาพเมยนมาร

33


จากการทนายกรฐมนตรยงลกษณ ชนวตร ไดมอบหมายใหสำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตรวมกบกระทรวงมหาดไทย ใหเปนหนวยงานหลก เพอบรณาการพฒนาจงหวดกาญจนบรใหเปนศนยกลางทางเศรษฐกจภาคตะวนตกนน สำหรบความทาทายจากโอกาสและแรงกดดนทนำไปสการพฒนาจงหวดกาญจนบรกคอ การมชายแดนตดตอมณฑลตะนาวศรสหภาพเมยนมาร ซงเปนพนทโครงการทาเรอนำลกทวาย สถานการณในสหภาพเมยนมาร เรมคลคลาย ทำใหตางชาตใหความสำคญในการสานสมพนธกบสหภาพเมยนมาร นโยบายใหม ของรฐบาลสหภาพเมยนมารใหความสำคญกบโครงการทาเรอนำลกทวาย และการเปดพนทใหมสำหรบอตสาหกรรมเพอรองรบการลงทนจากตางประเทศ

แผนบรณาการพฒนาจงหวดกาญจนบร ใหเปนศนยกลางทางเศรษฐกจภาคตะวนตก ประกอบ ไปดวยโครงการตางๆ หนงในนนคอโครงการทาเรอนำลกทวายซงกำลงกอสรางในสหภาพเมยนมาร อนจะนำมาซงผลประโยชนสงสดทงตอสหภาพเมยนมารและไทย โดยเงอนไขของความสำเรจ มปจจยสำคญคอความรวมมอจากสหภาพเมยนมาร ความรวมมอจากรฐบาลไทยในการจดโครงสรางพนฐานและการผานแดนและความสำเรจของ East-West Economic Corridor เชอมสไทย ดวยเสนทางหมายเลข 9 กลาวคอจดผานแดนถาวรและกฎระเบยบกลไกทเอออำนวย รวมถง การใชบรการธรกจและระบบโลจสตกสทแขงแกรงของไทย

โครงการทาเรอนำลกทวายจะเปดไทยส New Global Maritime Route เปนโอกาส ใหนกธรกจไทยขยายตลาดการคาสสหภาพเมยนมาร มโอกาสยายฐาน การลงทน เพอลดตนทนประกอบการ หากรฐบาลทงสองฝายใหความสำคญและมโอกาสเชอมโยงรถไฟสาย Dawei-Yunnan ตามแผนของรฐบาลจน จากงานศกษาเบองตนของหนวยงานทเกยวของของไทยพบวา การพฒนาพนทดานตะวนตกของไทย เพอเชอมโยงไปสโครงการทาเรอนำลกทวาย ซงกำลงกอสรางในสหภาพเมยนมาร มอปสรรคภายในประเทศ ไดแก ระบบการขนสงระหวางกาญจนบร-กรงเทพฯ ยงไมดพอ ระบบสาธารณปโภคยงมปญหา ทดนสวนใหญ รฐครอบครองแบบไมมเอกสารสทธและมปญหา เกงกำไร มความเสยงแผนดนไหว มปญหามลพษโรงงาน ขาดธรกจบรการ ขาดการจดระเบยบแรงงานตางดาว และการศกษายงไมตอบสนองวสยทศนจงหวดดานเศรษฐกจชายแดน สวนอปสรรค

ภายนอก ไดแก กฎระเบยบการคาของสหภาพเมยนมารยงมความไมแนนอน มปญหาชายแดน อทธพลของชนกลมนอยมบทบาทสงในดานการคาชายแดนและเขตแดนไทย-สหภาพเมยนมาร ยงไมมการปกปนทชดเจน ฯลฯ

รฐบาลสหภาพเมยนมารเอง กไดใหความหวงกบประชาชนในแงทวาโครงการพฒนาตางๆ ทรฐบาลดงดดเขามานนจะเปนประโยชนแกประชาชนในแงเศรษฐกจ การจางงาน สรางรายได

34


ลำดบเหตการณโดยสงเขปเกยวกบโครงการทวาย - พฤษภาคม พ.ศ.2551: มการทำบนทกความเขาใจระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลสหภาพ

เมยนมาร - มถนายน พ.ศ.2551: มการบนทกความเขาใจระหวางบรษทอตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต

(ITD) กบการทาเรอของสหภาพเมยนมาร - พฤศจกายน พ .ศ .2553: ทำสญญากรอบขอตกลงระหวางบรษทอตาเลยนไทย

ดเวลอปเมนตกบการทาเรอสหภาพเมยนมาร - พ.ศ.2554: บรษทอตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต เขารวมการดำเนนการรางกฎหมาย

เขตเศรษฐกจพเศษทวายกบรฐบาลสหภาพเมยนมาร - มถนายน พ.ศ.2554: บรษทอตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต จดทำโรดโชวโครงการ

เขตเศรษฐกจพเศษทวาย ทกรงเทพฯ และเมองโตเกยว ประเทศญปน - กนยายน พ.ศ.2554: บรษทอตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต จดทะเบยนบรษททวายพฒนา

จำกด ในสหภาพเมยนมารโดยบรษท ITD ถอหน 75% - พฤศจกายน พ.ศ.2554: บรษทอตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต ทำสญญากบบรษท

โรงไฟฟาราชบร (RATCH) เพอการลงทนผลตกระแสไฟฟาในโครงการทวาย - มกราคม พ.ศ.2555: รฐบาลสหภาพเมยนมารยกเลกโครงการโรงไฟฟาถานหนขนาด

4,000 เมกะวตต และหนมาพจารณาโรงไฟฟาถานหนขนาด 400 เมกะวตตแทน - กรกฎาคม พ.ศ.2555: รฐบาลไทยและรฐบาลสหภาพเมยนมารทำบนทกความเขาใจฉบบใหม

เกยวกบโครงการทวาย - พฤษภาคม พ.ศ.2556: รฐบาลไทยและสหภาพเมยนมารลงนามรวมกนเพอจดตง

นตบคคลเฉพาะกจ (SPV) ลงทนในโครงการทวาย ความคบหนาของโครงการทวายชวงตนป พ.ศ.2556 ในสวนของงานกอสราง ปจจบนบรษท

อตาเลยนไทยฯ ปรบปรงถนนสำหรบขนสงเครองจกร วสดอปกรณ และพาหนะทเกยวของกบการกอสรางของบรษทอตาเลยนไทยฯ เชอมระหวางโครงการทวายกบบานพนำรอน จงหวดกาญจนบร

ระยะทาง 132 กโลเมตร ซงเปนถนนลกรง 2 ชองจราจรเสรจแลว รวมทงเรมพฒนาถนนภายในนคมอตสาหกรรม นอกจากน บรษทอตาเลยนไทยฯ อยระหวางการพฒนาทาเรอขนาดเลก มทาเทยบเรอยาว 100 เมตร ซงคาดวาทาเรอดงกลาวจะเปดใชงานไดภายในป 2556

35


ความช�วยเหลอเพอการพฒนาอย�างเป�นทางการจากประเทศไทย ในโครงการพฒนาท�าเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย

นโยบายตางๆ ของสหภาพเมยนมารโดยเฉพาะดานตางประเทศและเศรษฐกจกอนการ

เปลยนแปลงสระบอบประชาธปไตยนน ถกกรอบดวยการเมองการปกครองเบดเสรจ โดยรฐบาลทหารมายาวนานหลายทศวรรษ ทำใหถกควำบาตร (Sanction) จากสหรฐอเมรกาและยโรป อนทำใหขาดเงนชวยเหลอจากองคกรการเงนระหวางประเทศ ทงธนาคารโลก (World Bank) และธนาคารเพอการพฒนาแหงเอเชย (Asian Development Bank) ซงไมไดใหความชวยเหลอโดยตรงแกสหภาพเมยนมารมากวา 2 ทศวรรษแลว โดยหยดลงในป ค.ศ.1986-1987 กอนทจะมเหตการณลกฮอและปราบปรามประชาชนในป ค.ศ.1988 ยงทำใหความสมพนธระหวางสหภาพเมยนมารและประเทศประชาธปไตยในโลกตะวนตกไมคบหนา นอกจากนนความสมพนธระหวางสหภาพ เมยนมารกบองคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศกเลวรายลงไปอก เนองจากนโยบายทเครงครดและไมเคารพตอหลกสทธมนษยชน อนเปนหลกในการทำงานขององคกรเหลาน ทำใหองคกรตางๆ ไมสามารถเขาไปทำงานอยางเตมรปแบบในสหภาพเมยนมารได

ความชวยเหลออยางเปนทางการในสหภาพเมยนมาร จงมาจากประเทศในเอเชยมากกวา โดยเฉพาะจากญปน7 ในขณะทสหรฐอเมรกานบเปนประเทศหวหอกในการควำบาตรสหภาพ เมยนมารจากระบบระหวางประเทศ แตสหรฐอเมรกากลบเปนประเทศทใหความชวยเหลอสหภาพเมยนมารมาก รองจากญปน นอกจากนนยงมความรวมมอจากจนในดานเศรษฐกจทเนนเรอง การพฒนาโครงสรางพนฐาน การสำรวจดานพลงงานและการใหการสนบสนนดานการประกอบการของภาครฐ (State-Owned Enterprises) ทงนยงเปนการปทางเพอใหนกลงทนจนเขาไปในสหภาพเมยนมารไดสะดวกขน แตเนองจากโครงสรางพนฐานในสหภาพเมยนมารยงไมมความพรอมจงทำใหรฐบาลจนชวยเหลอสหภาพเมยนมารในดานนมาตงแตกอนมการเปลยนแปลงทางการเมอง

7 ขอมลจาก Tokyo Declaration ซงวเคราะหไวเมอพฤศจกายน 2008 ไดใหขอมลเกยวกบความชวยเหลอของตางประเทศตอประเทศในอนภมภาคลมแมนาโขง ไดแก กมพชา พมา ลาว และเวยดนาม ใน 3 ประการ กลาวคอ ประการท 1 ญปนเปนประเทศทมสดสวนในการใหความชวยเหลอแกประเทศในอนภมภาคลมแมนาโขงทกประเทศ และใหมากทสด เมอเปรยบเทยบการใหความชวยเหลอจากตางประเทศ นนคอ ญปนใหความชวยเหลอแกเวยดนามสงถงรอยละ 58 ญปนใหความชวยเหลอแกลาวสงถงรอยละ 50 ญปนใหความชวยเหลอแกพมามากถงรอยละ 44 และญปนใหความชวยเหลอแกกมพชา เมอเทยบกบความชวยเหลอของตางประเทศคดเปนรอยละ 42

36


ตารางท 1 การใหความชวยเหลอของรฐบาลไทยตอสหภาพเมยนมาร8

8 ดเพมเตมในรายงานวจย การพฒนารปแบบและแนวทางการใหความชวยเหลอของ สพพ. แกประเทศเพอนบาน, สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2554

โครงการความชวยเหลอ รายละเอยดโครงการ

การพฒนาเครอขายการคมนาคม

1 การพฒนาเสนทาง คมนาคมตามแนวเหนอ-ใต (เชอมโยงไทย- สหภาพเมยนมาร/ลาว-จน) เสนทางแมสาย-ทาขเหลก-เชยงตง-ตาหลว-คนหมง

คณะรฐมนตรมมตเมอวนท 4 กมภาพนธ 1997 จดสรรเงนกแกสหภาพเมยนมารจำนวน 300 ลานบาท เพอกอสรางเสนทาง ทาขเหลก-เชยงตง ระยะทาง 164 กโลเมตร แตมปญหาสมปทานระหวางรฐบาลสหภาพเมยนมารกบเอกชนไทย สหภาพเมยนมารจงขอยกเลกสญญา และใหทหารชางของสหภาพเมยนมารดำเนนการกอสรางเสนทาง ดงกลาว โดยใชงบประมาณของสหภาพเมยนมารเอง แลวเสรจ ปลายป 2002 ในสวนของไทยไดใหความชวยเหลอเปนเงนใหเปลา เปนเงน 38 ลานบาท ในการสรางสะพานขามแมนำโขงแหงท 2

2 การพฒนาเสนทางคมนาคมตามแนวตะวนออก- ตะวนตก ฝงตะวนตก (เสนทางแมสอด-เมยวด- หมบานตงกะหยงหยอง เชงเขาตะนาวศร-กอกะเรก-พะอน-ทาตอน)

รฐบาลไทยใหความชวยเหลอแบบใหเปลาเพอกอสรางเสนทางจากแมสอด/เมยวด-หมบานตงกะหยงหยอง เชงเขาตะนาวศร ระยะทาง 1,735 กโลเมตร มลคา 1,229 ลานบาท กอสรางแลวเสรจเมอป ค.ศ.2006 ขณะนรฐบาลเหนชอบในหลกการใหความชวยเหลอ แบบใหเปลาเพอกอสรางถนนชวงตอจากหมบานตงกะหยงหยอง เชงเขาตะนาวศร-กอกะเรก ระยะทาง 28.6 กโลเมตร การซอมแซมสวนทชำรดชวงเมยวด-เชงเขาตะนาวศร และการซอมสะพานมตรภาพไทย-สหภาพเมยนมารแหงท 1 มลคารวม 1,166 ลานบาท

3 สะพานมตรภาพไทย- สหภาพเมยนมาร ขามแมนำเมย แหงท 1 และแหงท 2 ทอำเภอแมสอด จงหวดตาก

รฐบาลไทยใหความชวยเหลอเพอกอสรางสะพานฯ แหงท 1 มลคา 104.6 ลานบาท กอสรางแลวเสรจเมอป ค.ศ.1997 ตอมาในป ค.ศ.2006 สะพานฯ เกดชำรด ขณะนกรมทางหลวงอยระหวางการดำเนนการเพอซอมแซมสะพานแบบถาวร ซงรวมอยในโครงการท 2 ขางตน และเมอวนท 6 ตลาคม 2009 คณะรฐมนตรมมตเหนชอบ ใหเรงรดการกอสรางสะพานฯ แหงท 2 ตามทกระทรวงพาณชย นำเสนอ เจาหนาทเทคนคสองฝายอยระหวางการหารอในรายละเอยด

37


การชวยเหลอของไทยทใหตอสหภาพเมยนมารในชวงทผานมาจะพบวา ไทยใหความชวยเหลอสหภาพเมยนมารอย 2 ลกษณะคอ 1) การพฒนาโครงสรางพนฐาน และ 2) ความชวยเหลอ ทางดานสงคม เนนดานการศกษาเปนหลก

สำหรบโครงการทวายนน กอนหนานรฐบาลไทยสนบสนนการกอสรางทาเรอ นคมอตสาหกรรม และเสนทางคมนาคม (ถนน รถไฟ สายสงไฟฟา และทอกาซ/นำมน เชอมตอระหวางเมองทวายกบชายแดนไทย/สหภาพเมยนมาร ทบานพนำรอน จงหวดกาญจนบร) ซงในสวนของการคมนาคม บางสวนไดทำการกอสราง ปรบปรงไปบางแลว แตในสวนของทาเรอนคมอตสาหกรรมนน ไดม

การปรบแผนจากการใหความชวยเหลออยางเปนทางการ เปนการรวมทนในระบบผานนตบคคลเฉพาะกจและการลงทนระหวางประเทศดงจะกลาวตอไป

โครงการความชวยเหลอ รายละเอยดโครงการ

4 การพฒนาทาเรอนำลกทวาย นคมอตสาหกรรมและเสนทางคมนาคมเชอมโยงระหวางทาเรอนำลกทวาย- จงหวดกาญจนบร

รฐบาลไทยสนบสนนการกอสรางทาเรอนำลกทวาย นคมอตสาหกรรมและเสนทางคมนาคม (ถนน รถไฟ สายสงไฟฟา และทอกาซ/นำมน เชอมตอระหวางเมองทวายกบชายแดนไทย/สหภาพเมยนมาร ทบานพนำรอน จงหวดกาญจนบร) ตามทไดตกลงในบนทกความเขาใจ วาดวยการสรางทาเรอนำลกทวายลงนาม เมอเดอนพฤษภาคม ค.ศ.2008 ขณะนรฐบาลสหภาพเมยนมาร และบรษทอตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต อยระหวางการดำเนนการพฒนาโครงการในรายละเอยด โครงการน เปนการเชอมโยงเครอขาย economic corridor ระหวางทะเลอนดามนกบอาวไทยทลดระยะเวลาการขนสงและพฒนาอตสาหกรรมตอเนองทชวยรองรบการพฒนาพนทและความกนดอยดของประชาชนทงสองฝาย

การใหความชวยเหลอดานวชาการ/สาธารณสข

1 การมอบทนการศกษาระดบ ปรญญาโทและการฝกอบรม

ประเทศไทยไดชวยเหลอดานการศกษาผานสำนกงานความรวมมอเพอการพฒนาระหวางประเทศ (สพร.) ทไดดำเนนการมาแลวกวา ย สบป มอบทนไปแลวกวา 1,500 ทน ในวงเงนงบประมาณ 550 ลานบาท ในป ค.ศ.2008 คดเปนมลคารวม 53 ลานบาท

38


การร�วมทนระหว�างรฐต�อรฐผ�านนตบคคลเฉพาะกจ (Special Purpose Vehicle: SPV)

การลงทนในทวายนนตองมการปรบเปลยนรปแบบ เนองจากปญหาในการดำเนนการ

ทงเรองของเงนทนและปญหาความขดแยงในพนท โดยเมอเดอนมถนายน 2556 ไดมการตกลงกนระหวางรฐบาลไทยและสหภาพเมยนมารใหตงนตบคคลเฉพาะกจ (Special Purpose Vehicle: SPV) คำจำกดความของนตบคคลเฉพาะกจ หมายถง นตบคคลทจดตงขน เพอวตถประสงค ทเฉพาะเจาะจง ผจดตงนตบคคลเฉพาะกจจะเปนใครกได (ซงอาจเกยวของหรอไมเกยวของกบบรษท) ทตองการกอตงนตบคคลเพอดาเนนการตามวตถประสงคทกาหนดไวแตเรมแรก นนหมายความวา ใครกตามทถกจางเขามาดาเนนงานในนตบคคลเฉพาะกจ ตองปฏบตตามวตถประสงคทกาหนดไวอยางเครงครด หรอทฝรงอปมาอปมยวาเหมอนกบการใชโปรแกรมการบนอตโนมต (Auto Pilot) (คอ เครองบนจะบนเองตามโปรแกรมทตงไว นกบนทนงมาดวยมหนาทคอยดแลใหเครองบน บนตามโปรแกรมเทานน)9

สำหรบความคบหนาของโครงการทวายตงแตชวงตนป 2556 มดงน10

ในเดอนพฤศจกายน 2555 รฐบาลไทยและรฐบาลสหภาพเมยนมารไดจดตงคณะกรรมการรวมไทย-สหภาพเมยนมาร เพอการพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษทวายและพนทโครงการทเกยวของ ซงมคณะทำงาน 3 ระดบ ไดแก คณะทำงานรวมระดบสงไทย-สหภาพเมยนมาร (Joint High-Level Committee: JHC) คณะกรรมการประสานงานไทย-สหภาพเมยนมาร (Joint Coordination Committee: JCC) และคณะอนกรรมการ 6 สาขา (Joint Sub-Committee: JSC) เพอทำงานรวมกนในการพฒนาโครงการทวายใหแลวเสรจ

รปแบบการลงทนในโครงการทวาย ทประชม JCC มมตใหระดมทนในโครงการทวายโดยการจดตงนตบคคลเฉพาะกจ (Special Purpose Vehicle: SPV) ซงไทยและสหภาพเมยนมารจะถอหน ในสดสวนรอยละ 50 เทากน โดยในเบองตนตกลงจะรวมกนลงทนฝายละ 50 ลานบาท เพอใหเปน

หนวยงานธรกจทรบสมปทานการพฒนาโครงการทวาย รวมทงระดมทน เพอพฒนาโครงสรางพนฐาน สำหรบฝายไทยจะใหสำนกงานความรวมมอพฒนาเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน (องคการมหาชน) (Neighbouring Countries Economic Development Cooperation Agency: NEDA) เปนตวแทนในการจดตง SPV รวมกบ Foreign Economic Relation Department (FERD) ของสหภาพเมยนมาร

9 อาภร เอกอรรถพร, “นตบคคลเฉพาะกจ”, วารสารวชาชพบญช ท 9 ฉบบวนท 24 เมษายน 255610 http://www.bangkokbiznews.com/home/detail/business/business/20130617/511836

39


ทงน SPV ทจดตงขนจะประกอบดวยคณะกรรมการฝายไทย 3 คน ฝายสหภาพเมยนมาร 3 คน และผจดการ 1 คน ซงจะทำหนาทคดเลอกนกลงทนทสนใจและมศกยภาพเขามาลงทน ในโครงการทวาย ประกอบดวย โครงการขนาดใหญ 7 ประเภทโครงการ ไดแก ทาเรอนำลก ถนนเชอมโยงพนทโครงการทวายกบชายแดนบานพนำรอน จงหวดกาญจนบร นคมอตสาหกรรม ระบบไฟฟา ระบบประปา ระบบโทรคมนาคม และโครงการทพกอาศยและหางสรรพสนคา คดเปนมลคาลงทนสงถง 213,000 ลานบาท

ทง 2 รฐบาลจะมการลงนามขอตกลงรวมกนในปลายเดอนพฤศจกายน 2556 โดยผลงนามคอคณะกรรมการรวมไทย-สหภาพเมยนมาร เพอพฒนาเขตเศรษฐกจทวายและพนทเกยวของเกยวกบขอตกลงในการจดจางบรษททปรกษาในการเขามาตรวจสอบเมดเงนลงทน (ดวดลเจนต) ของ บมจ. อตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต ทไดเขาไปลงทนเบองตนในโครงการทวาย

การลงทนโดยตรงระหว�างประเทศ (Foreign Direct Investment)

รฐบาลสหภาพเมยนมารมนโยบายสงเสรมการลงทนโดยตรงจากตางชาต (Foreign Direct

Investment: FDI) มา แมเมอยงเปนการปกครองโดยทหารอยและไดประกาศใชกฎหมายการลงทนตางชาต หรอ Myanmar Foreign Investment Law (FIL) ฉบบเดม เมอวนท 30 พฤศจกายน 2531 โดยมเปาหมายใหนกลงทน ลงทนในทรพยากรธรรมชาตของสหภาพเมยนมาร เพอใหเกดประโยชนสงสดตอการพฒนาประเทศ ทงดานการกระจายรายไดประชากร พฒนาฝมอแรงงาน

ดงทกลาวมาจะเหนไดวา รฐบาลสหภาพเมยนมารมงหมายทจะใหมการพฒนาในเชงโครงสรางพนฐาน เพอรองรบการพฒนาอตสาหกรรมทกำลงเกดขนในหลายพนทของประเทศ

เมอวนท 2 พฤศจกายน 2555 ประธานาธบดเตง เสง แหงเมยนมาร ไดใหความเหนชอบ รางกฎหมายการลงทนตางชาตฉบบใหมของสหภาพเมยนมาร หลงจากไดเสนอรางกฎหมายดงกลาว

ตอรฐสภาตงแตเดอนมนาคม 2555 และไดมการปรบปรงแกไขหลายรอบ โดยเฉพาะในประเดนความขดแยงระหวางความตองการของรฐบาลสหภาพเมยนมาร ในการดงดดการลงทนจากตางชาต และการปกปองอตสาหกรรมในประเทศของธรกจทองถน กฎหมายการลงทนดงกลาวจงถอเปนสญญาณเรมตนการเขาไปลงทนในสหภาพเมยนมาร หลงจากทไดเปดประเทศอยางเปนทางการ

40


สำหรบกฎหมายการลงทนจากตางประเทศฉบบใหม สรปโดยสงเขป ดงน รปแบบการลงทน กำหนดวาการลงทนสามารถทำได 3 แบบคอ 1. ตางประเทศลงทนทงหมด 2. การรวมลงทนระหวางเอกชนหรอหนวยงานของรฐบาลสหภาพเมยนมาร 3. การรวมลงทนหลายฝาย ในกรณทเปนการรวมทน สดสวนการถอหนใหเปนไปตาม

ทหนสวนตกลงกน สดสวนการลงทนขนตำไมไดระบเอาไวในกฎหมายชดเจน แตใหคณะกรรมการ มอำนาจกำหนดโดยแปรผนตามลกษณะเฉพาะของธรกจแตละสาขา

การลงทนจากตางประเทศจะไดรบการยกเวนภาษเงนไดเปนเวลา 5 ป ถามการนำกำไร มาลงทนตอ จะไดรบการยกเวนภาษรายไดในสวนนน 1 ป การลงทนเพอการสงออก จะเสยภาษรายไดในสวนของกำไรเพยง 50 เปอรเซนต การนำเขาเครองจกร อะไหล สวนประกอบ วตถดบทจำเปนตองนำเขาในชวงการกอสรางโครงการจะไดรบการยกเวนภาษศลกากร ภาษนำเขาวตถดบทใชสำหรบการผลตเมอเรมโครงการแลวจะไดรบยกเวน 3 ป หลงจากทกอสรางโครงการเสรจแลว การขอยกเวนภาษศลกากรสำหรบเครองจกร อะไหล สวนประกอบหรอวตถดบระหวางทเดนเครองทำการผลตแลวสามารถทำไดโดยการขออนญาตจากคณะกรรมการเปนการเฉพาะ การผลต เพอการสงออกจะไดรบการยกเวนภาษการคา

สทธในการเชาทดน นกลงทนตางประเทศมสทธใชทดนในสหภาพเมยนมารโดยการเชา ไมวาจะเชาจากหนวยงานของรฐหรอจากเอกชนไดนานถง 50 ป ขนอยกบประเภทและขนาดของการลงทนและสามารถตอสญญาไดครงละ 10 ป 2 ครง รวมระยะเวลาเชาซอทดนไดนานทสดถง 70 ป

การจางพนกงานในชวง 2 ปแรกของการดำเนนโครงการจะตองจางแรงงานพมาอยางนอย 25 เปอรเซนตของทงหมด ในอก 2 ปถดมาใหเพมเปน 50 เปอรเซนต และใหเปน 75 เปอรเซนต ในอก 2 ปถดมา ในกรณทเปนงานทไมตองใชฝมอกฎหมายกำหนดวาจะตองจางชาวพมาเทานน ในกรณทเปนงานทตองใชความชำนาญพเศษ การคดเลอกบคคลเขาสตำแหนงงานนนๆ ทงคนพมาและตางชาตตองไดรบสทธอยางเทาเทยมกน

การใหหลกประกนเรองการเวนคนทรพยสนของธรกจภายใตกฎหมายฉบบน จะไมยตลง

โดยปราศจากเหตผลอยางเพยงพอกอนทสญญาหมดอาย (ซงมนยวาหากมเหตผลเพยงพอ ธรกจอาจจำเปนตองยตลงกอนสญญาหมดอาย)

บทลงโทษ กรณทนกลงทนไดกระทำการขดตอกฎหมายน หรอกฎหมายอนๆ หรอระเบยบ หรอคำสงอนใด จะมลำดบชนจากเบาไปหาหนก เรมจากการตกเตอน พกสทธพเศษเปนการชวคราว เพกถอนใบอนญาตลงทน และขนบญชดำนกลงทนรายนนๆ

41


อยางไรกตาม กฎหมายนยงไมไดกลาวถงแนวทางการลงทนจากตางประเทศ โดยชดเจน เสยทงหมด โดยเฉพาะอยางยงเรองขอจำกดในการลงทน ซงตองอางองจากกฎหมายอนๆ ทอาจจะไมเปนการทราบกนโดยทวไป11

ในสวนของโครงการทวาย ประเทศทสนใจมารวมทนตามคำเชอเชญของรฐบาลไทย และรฐบาลสหภาพเมยนมารคอประเทศญปนซงเมอตนเดอนพฤศจกายน พ.ศ.2556 ทผานมาไดม การหารอระหวาง นายพงษศกด รกตพงศไพศาล รฐมนตรวาการกระทรวงพลงงานกบนายเซทซโอะ ออช ประธานองคการสงเสรมการคาตางประเทศของญปน (เจโทร กรงเทพฯ) เกยวกบการลงทน ในโครงการพฒนานคมอตสาหกรรมทวาย สหภาพเมยนมาร โดยเจโทรยนยนวาญปนตองการเขารวมลงทนในโครงการนเพอใชเปนฐานการผลตทสำคญ ซงทางสหภาพเมยนมารเองกตองการใหญปนเขารวมทน แมวาขณะนทางจนและเกาหลใตใหความสนใจกตาม

ทงน รฐบาลสหภาพเมยนมารจะเปดประมลใหผทสนใจเขามาพฒนาโครงการทวาย เฟสท 1 ภายในวนท 31 มกราคม 2557 โดยจะเปนนคมอตสาหกรรมเบา เชน อาหาร ชนสวนเครองใชไฟฟา สงทอ เปนตน ซงผชนะประมลจะตองลงทนทาเทยบเรอขนาดเลก ถนน 2 เลนจากนคมฯ ไปยงชายแดนไทย

สวนการพฒนานคมฯ ขนาดใหญในทวายนน ทางองคการความรวมมอระหวางประเทศของญปน (JICA) อยระหวางการศกษา ซงหากพฒนาแลวการกอสรางโรงไฟฟาถานหนกตองเกดขน เพอรองรบการลงทนขนาดใหญ และสวนหนงจะขายไฟฟากลบมายงประเทศไทย12

11 อานเพมเตมเรองกฎหมายการลงทนพมาฉบบใหมในภาคผนวก12 http://www.manager.co.th/iBizChannel/ViewNews.aspx?NewsID=9560000142008 Accessed 10 September

2013

42


ผลกระทบด�านเศรษฐกจ ปญหาเรองทดนทำกนเปนประเดนใหญทกอใหเกดความขดแยง ทงระหวางชาวบานทไดรบ

ผลกระทบดวยกนเอง และระหวางชาวบานกบโครงการ เนองจากแมวาจะมการจดหาทอยและทดน

ทำกนใหมแกชาวบานทไดรบผลกระทบทงหมดอยางนอย 30,000 คน แตอยางไรกตามทดนทำกน ทเคยมไรนา สวนหมาก และสวนมะมวงหมพานตอนเปนอตสาหกรรมหลกอยางหนงของทวาย กไดรบผลกระทบอยางมาก เนองจากตองใชเวลานาน 3-5 ปกวาทจะปลกใหมและเกบผลผลตได

พนทไรมะมวงหมพานตประมาณ 12,000 เอเคอรอยในพนทเขตนคมอตสาหกรรมทวายทงหมด13 ซงชาวบาน 12,000 คน จะตองเรมอพยพโยกยายในป พ.ศ.2556

13 สมภาษณเจาของโรงงานเมดมะมวงหมพานตในทวาย เมอวนท 23 ธนวาคม พ.ศ.2555

ผลกระทบด�านเศรษฐกจ สงแวดล�อมและสงคม จากโครงการพฒนาท�าเรอนาลก

และนคมอตสาหกรรมทวาย

43

“ชาวบานจำนวน 12,000 คน จาก 6 หมบานตองถกโยกยายหลงจากฤดฝนนสนสดลง เพอหลกทางใหกบการดำเนนโครงการในระยะท 1 โดยรวมแลว มชาวบานทงหมด 30,000 คน จาก 19 หมบาน ชาวบานไดเลาเรองราวความอดอน วาพวกเขาไมตองการทจะโยกยาย และ ไมตองการสญเสยทดนทำกน ทปลกยางพารา มะมวงหมพานต และหมาก มาตลอดระยะเวลา หลายป ชาวบานปฏเสธคาชดเชย และปดถนนไมใหเจาหนาทของบรษทเขาไปสำรวจทดน” 14

ภาพท 3 ชาวบานทเดอดรอนจากการกอสรางถนนของโครงการทวาย ทมา: สหพนธสตรทวาย (Tavoyan Women’s Union)

สวนมะมวงหมพานตโดยมากอยในเขตเนปเล ทจะเปนพนทสรางนคม โรงงาน มการตดถนน และปรบพนทเพอเตรยมสรางนคมอตสาหกรรม ซงจะเปนอาคารโรงงาน สงปลกสรางอนๆ

ผลกระทบในภาคธรกจแปรรปเมดมะมวงหมพานต เพอการบรโภคในสหภาพเมยนมารและเพอสงออกมายงประเทศไทย ตองมการปรบตวอยางมาก เนองจากแหลงผลตวตถดบโดยมากคอ มาจากพนททจะปรบเปนนคมอตสาหกรรม โดยผประกอบการวางแผนไววาจะยายแหลงผลต ไปทยะไข ซงมการทดลองปลกบางแลว แตผลผลตจะลดลงเนองจากสภาพภมประเทศ ภมอากาศแตกตางกน นอกจากนนยงมการทดลองนำเขาจากประเทศในแอฟรกาใต แตคณภาพยงไมได ตามมาตรฐานและใชเวลาในการขนสงมากเกนไป ทำใหตนทนในการผลตสงขน

14 http://prachatai.com/journal/2013/09/48966 Accessed 10 October 2013

44


รฐบาลสหภาพเมยนมารไมไดใหความสำคญกบภาคเกษตรในพนทน เนองจากนโยบาย ในการปรบประเทศใหพฒนาในเชงอตสาหกรรมมากยงขน โดยการรวมลงทนกบตางประเทศ โดยเฉพาะเมองแถบชายฝงทะเล

อาชพหลกของประชาชนในทวาย นอกจากการเกษตรแลว กยงมอาชพประมงซงไดรบ ผลกระทบโดยตรงจากการสรางทาเรอชาวประมงในพนทกลาววา

“เราทำอาชพประมงมาตงแตรนปยาตายาย เราทำอาชพอนไมเปน คนทนไมไดเรยนหนงสอสง ถาใหเราไปทำงานในโรงงาน เรากทำไมเปน หลายคนอานเขยนยงไมได เราหนกใจ แตกไมรจะ ทำอยางไร ถาเขาใหยายกคงตองยาย”

เหตการณหนงทเหนไดชดถงผลกระทบดงกลาวคอ เมอเดอนกนยายน พ.ศ.2556 ทผานมา ไดมการตอตานเรยกรองทชดเจนของชาวบานในประเดนน ซงกคอกลมทองถนในนามวถชวตชมชนยงยนและการพฒนา (Community Sustainable Livelihood and Development-CSLD) เรยกรองใหบรษทอตาเลยนไทยฯ (ITD) ตอบกลบเกยวกบการจายคาชดเชยใหกบ 38 หมบานทไดรบผลกระทบจากการสรางถนนเชอมโยงระหวาง ทกะดอน (Thitgadon) และมยตตา (Myitta)

ทางบรษทไดดำเนนการกอสรางตงแตป 2553 และถอเปนโครงสรางหลกของโครงการทาเรอนำลกและเขตนคมอตสาหกรรมทวาย โดยปราศจากการยนยอม การกอสรางไดทำลายตนหมาก ยางพารา และมะมวงหมพานต ซงเปนแหลงรายไดหลกของชมชน ทดนของชาวบานถกยดไปอยางไมเปนธรรมเพอการกอสรางถนน ไดทำลายวถชวตของชาวบานในหลายชมชน เชน มยตตา พนมาเตา กาตองน ตะบวของ เยโบค คาเลทจ และทกะดอน มาตงแตป 2553 ทางบรษทอตาเลยนไทยฯ กไดสญญาวา จะจายคาชดเชยนนให หลงจากการประเมนพนทผลกระทบนนเสรจสน แตบรษท กไมไดรกษาสญญานน

การประชมเกยวกบการจายคาชดเชยเกดขนหลายครงในป 2556 และทางบรษทอตาเลยนไทย ไดจายคาชดเชย (111) แยกตางหากใหกบเจาของสวนยางพารา อยางไรกตาม บรษทอตาเลยนไทยฯ ไมไดจายเงนคาชดเชยทเหลอใหกบชาวบานอก 38 คน และไมมกรอบเวลาทแนนอนทกำหนดขนอยางโปรงใสสำหรบการจายคาชดเชยทเหลอ เจาของสวนบางคนไมไดรบคาชดเชยใดๆ เพราะบรษทไมไดนบตนไมในสวนของพวกเขาทถกทำลายไปโดยการกอสรางถนนตงแตป 255315

ดงนน ในวนท 9 กนยายน 2556 ชาวบานทไดรบผลกระทบจากหมบานตะบวชองจงไดเรยกรองใหบรษทอตาเลยนไทยฯ ตอบคำถามใหชดเจนเกยวกบกระบวนการจายคาชดเชยและ เพอทจะเรยกรองความสนใจจากสาธารณะเกยวกบขอวตกกงวลของพวกเขา ในวนท 9 กนยายน 2556 ชาวบานจงไดกกรถยนตของบรษทอตาเลยนไทย จำนวน 3 คนไว และไดปลอยไปเมอวนท 11 กนยายน 2556


45


ผลกระทบด�านสงแวดล�อม ผลกระทบดานสงแวดลอมทจะเกดจากโครงการนคมอตสาหกรรมและทาเรอนำลกนน

เปนขอหวงกงวลอยางมากของทงชาวบานและองคกรภาคประชาสงคม จากทงไทยและสหภาพ เมยนมารเนองจากกรณตวอยางทเคยเกดจากนคมอตสาหกรรมตางๆ โดยเฉพาะนคมอตสาหกรรม มาบตาพด ซงแมมผลงานวจยอยางชดเจนวากอใหเกดปญหามลพษอยางรนแรงแตกลบไมไดรบ การแกไข โดยหลงจากนคมอตสาหกรรมมาบตาพดไดถกตงขนเพยงไมกป หลงจากนน (ป 2531) ชาวบานทอาศยในพนทมาบตาพด และพนทใกลเคยง เรมรองเรยนมากขนตามลำดบ แตไมไดรบ การตอบสนองในการแกไขปญหาอยางจรงจง นบตงแตเรองกลนเหมน นำเนาเสยทโรงงานปลอยสลำคลอง ชายหาดปนเปอนไปดวยคราบนำมน นำทะเลสดำคลำ ทกหนาแลงตองแยงนำกนใช แหลงนำจด ลำคลอง และนำบาดาลในระยอง ปนเปอนดวยโลหะหนกเกนมาตรฐาน บรรดาโรงงานอตสาหกรรมหลายแหงเอาขยะพษ ถงเคมอนตรายโยนทงขางถนน หรอไมกเอาไปทงกลางปา โดยความทกขของประชาชนไมคอยไดรบการแกไขจากทกฝายทเกยวของ16

แมวาปญหาเหลานจะดไกลตวจากชาวบานทวาย เนองจากโครงการกำลงอยในระยะเรมตน แตการทไดเรยนรจากองคกรเอกชนจากไทย ททำเรองสงแวดลอม มการพาไปดงานทบรเวณ นคมอตสาหกรรมมาบตาพด จงหวดระยอง ในประเทศไทย กทำใหชาวบานทวายเรมกงวลถงสงท จะเกดขนกบบานเมองของตน

จากขอมลของฝายดำเนนการโครงการเอง ไดกลาวไววา “โครงการทวายเปนโครงการขนาดใหญซงพฒนาพนทกวา 205 ตารางกโลเมตร ทางทศเหนอ

ของเมองทวาย ซงคาดวาจะใชเวลาในการพฒนาโครงการเปนระยะเวลาประมาณ 10 ป ในระหวางการวางแผนพฒนาและการศกษาความเปนไปไดของโครงการพฒนาทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย ไดดำเนนการศกษาผลกระทบทางดานสงแวดลอมและสงคมอยางละเอยดถถวนทกขนตอน เพอใหแนใจวาการพฒนาโครงการจะสงผลกระทบนอยทสด โดยถอเปนเปาหมายหลกทโครงการทวายไดยดถอโดยเสมอมา”17

โดยมโครงการเพอสงคมและสงแวดลอมของโครงการทวายทกำหนดไว ดงน

16 อานเพมเตมใน รองศาสตราจารย ดร.ฉววรรณ สายบว อาจารยประจาคณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ไดถอดบทเรยนมาบตาพด ในหวขอ “การกาหนดและการดาเนนนโยบายเพอสาธารณประโยชน: กรณนโยบายการพฒนาอตสาหกรรมมาบตาพด” เสนอตอศนยวจยเศรษฐศาสตร คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เมอเดอนพฤษภาคม 2554

17 http://www.daweidevelopment.com/index.php/th/dawei-project/environmental-a-social-concerns Accessed 15 October 2013

46


ตารางท 2 โครงการเพอสงคมและสงแวดลอมของโครงการทวาย

ชอโครงการ รายละเอยด

Corporate Social Responsibility (CSR) ยกระดบคณภาพชวตของประชาชนบนพนฐานการศกษาทด โดยการเขาไปมสวนรวมในการพฒนาชมชน สงเสรม สนบสนนการศกษาของเยาวชน รวมกจกรรมตามขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมในทองถน สรางความเขาใจอนดกบชมชน สงเสรมกจกรรมการอนรกษและฟนฟสภาพแวดลอม ระบบนเวศชายฝงทะเล

ฝกอบรม (Training) และการสงเสรมอาชพ สรางวสยทศนในการพฒนา สรางงาน และรายได สนบสนนกจกรรม

การฝกอบรมและสงเสรมอาชพตางๆ เพอเพมผลผลตทางการเกษตร

รวมทงใหความร เพอเ พมแนวทางการประกอบอาชพใหมๆ

เพอรองรบการพฒนาเมองอตสาหกรรม

ฟนฟและปรบปรงคณภาพสงแวดลอม ดำเนนการจดตงศนยเพาะชำกลาไมเพอผลตพนธไม เพอการเกษตร

รวมถงการผลตพนธไมโตเรว เพอปรบปรงภมทศนพนทโครงการ

ใหมความรมรน เพอสรางความสมดลระหวางการพฒนาอตสาหกรรม

กบการดแลทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหอยในระดบ

ทเหมาะสมสอดคลองกบความสามารถในการรองรบของระบบนเวศ

โครงการประชาสมพนธ สรางความเขาใจกบชมชน ชแจงใหเหนประโยชนของโครงการ

และแนวทางการดแลรกษาสงแวดลอม สงเสรมคณภาพชวตของ

ชมชนใหดขน สรางงาน สรางรายได ภายใตการสรางหลกประกน

ในการประกอบอาชพ สนบสนนการใหเยาวชนไดรบการศกษา

เพอเปนกำลงในการพฒนาประเทศ

47


ทงน ขนตอนสำคญหนงในการทำโครงการกคอการดำเนนการศกษาผลกระทบทางดานสงแวดลอม สขภาพ และสงคม อนเปนไปตามกฎหมายไทยทวา

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 มาตรา 67 บญญตวา สทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและชมชน ในการอนรกษบำรงรกษาและการไดประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ และในการคมครอง สงเสรม และรกษาคณภาพสงแวดลอม เพอใหดำรงชพอยไดอยางปกตและตอเนอง ในสงแวดลอมทจะไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพอนามย สวสดภาพ หรอคณภาพชวตของตน ยอมไดรบความคมครองตามความเหมาะสม18 ตามรฐธรรมนญขอน กฎหมายไทยกำหนดใหโครงการพฒนาขนาดใหญทอาจกอใหเกดผลกระทบรนแรงตอสงแวดลอมตองมการศกษาผลกระทบทางสงแวดลอม (Environment Impact Assessment) และการศกษาผลกระทบทางสขภาพ (Health Impact Assessment) แตแมการศกษาดงกลาวจะพบวา โครงการนนอาจกอผลกระทบทรนแรง กไมอาจเปนเหตใหมการทบทวนหรอยกเลกโครงการ เจาของโครงการเพยงแตถกกำหนดใหจดทำมาตรการลดผลกระทบและดำเนนการปฏบตตามมาตรการลดผลกระทบ (Post EIA and HIA Monitoring) เทานน

ตามกฎหมายเรองนในสหภาพเมยนมารยงไมไดมการบญญตอยางชดเจน19 แตโครงนเปน การดำเนนงานโดยทรฐบาลไทยและภาคเอกชนจากไทยเปนหนสวนสำคญ และคาดวาจะมผลกระทบขามพรมแดนกลบมายงประเทศไทยดวย จงไดมการจดทำรายงานในเชงคาดการณถงผลกระทบจากการศกษาแผนงานโครงการจากนกวชาการ และนกเคลอนไหวดานสงแวดลอม โดยใหขอมลวา การพฒนานคมอตสาหกรรมขนาดใหญเชนน อาจสงผลกระทบกบชมชนทอยรอบๆ นคม ทงโดยตรง (เชน มลภาวะทางอากาศและมลภาวะทางนำ) และทางออม (เชน การขาดแคลนทรพยากรนำ การปนเปอนของมลสารในหวงโซอาหาร ความแตกตางทางวฒนธรรมของประชากรในพนทกบประชากรทอพยพเขามา และความไมเพยงพอของบรการสาธารณะในพนท) ทงยงอาจสงผลกระทบตอเนองถงเมองทวายทอยทางตอนลางดวยเชนกน โดยเฉพาะหากเกดความเสอมโทรมของทรพยากรนำในลมนำทวาย

ขอหวงกงวลกคอ เรองมลพษ ซงไดมการคาดการณเมอคำนวณผลกระทบจากขนาดของ

ภาคอตสาหกรรมในมาบตาพด เพอประมาณสภาพการณของผลกระทบทจะเกดขนในโครงการทาเรอนำลกทวาย มดงน

18 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.255019 สมภาษณตวแทนจากสภานกกฎหมายทวาย เมอวนท 25 ธนวาคม พ.ศ.2555

48


ตารางท 3 ผลกระทบโดยประมาณการในโครงการทาเรอนำลกทวาย

ทมา: เดชรต สขกำเนด. 2555. มองใหรอบดานผาน HIA ในการลงทนขามพรมแดน กรณศกษาทาเรอนำลก

และนคมอตสาหกรรมทวาย ประเทศพมา. มลนธนโยบายสขภาวะ

และยงมการเตอนถงผลกระทบทอาจขามมายงไทย อนเนองมาจากการสรางเสนทางคมนาคมขนสงขนาดใหญทงถนน ทางรถไฟ ทอนำมนและกาซธรรมชาต และสายสงไฟฟาแรงสงพาดจากกรงเทพฯ ผานนครปฐม กาญจนบร ไปยงทวาย อาจทำใหเกดการตดขาดพนทผนปาตะวนตก

ทเคยเปนปาทอดมสมบรณทอดยาวจากอำเภออมผาง จงหวดตาก ไปจนถงเขตอทยานแหงชาต แกงกระจาน จงหวดเพชรบร ดวยเสนทางขนสงขนาดใหญ ทำใหความสมบรณของทรพยากรปาไมและสตวปาอาจลดนอยลงไป

นอกจากนนแนวทางหลวงใหมทจะตดผานจากบางใหญ ไปจนถงนครปฐม อาจกนขวางเสนทางการไหลของนำในพนททงพระพมลในยามทนำหลาก และกลายเปนอปสรรคสำคญสำหรบการจดการนำในชวงทมนำมากหรอเกดอทกภย

ประเดน ผลกระทบทอาจจะเกดขน

ตอวน ตอป

1. ผลกระทบทางอากาศ

1.1 การปลอยกาซซลเฟอรไดออกไซด 1,213 ตนตอวน 442,563 ตนตอป

1.2 การปลอยกาซไนโตรเจนไดออกไซด 970 ตนตอวน 354,050 ตนตอป

1.3 การปลอยฝนขนาดเลก 243 ตนตอวน 88,513 ตนตอป

1.4 การปลอยกาซเรอนกระจก (เฉพาะโรงไฟฟา 4,000 เมกะวตต) - กรณโรงไฟฟาถานหน - กรณโรงไฟฟากาซธรรมชาต

30 ลานตนตอป 13 ลานตนตอป

2. ผลกระทบดานขยะ

2.1 ขยะอตสาหกรรมทวไป 2,074 ตนตอวน 756,959 ตนตอป

2.2 ขยะอนตรายจากอตสาหกรรม 124 ตนตอวน 45,318 ตนตอป

2.3 ขยะชมชน 277 ตนตอวน 101,258 ตนตอป

3. ผลกระทบทางนำ

3.1 ความตองการใชนำ 5.9 ลานลกบาศกเมตรตอวน 2,150 ลานลกบาศกเมตรตอวน

3.2 การปลอยนำเสย 1.5 ลานลกบาศกเมตรตอวน 550 ลานลกบาศกเมตรตอวน

49


ภาพท 4 สภาพถนนเชอมจากกาญจนบรสทวาย ทางไปหมบานโกโลนทา

ปญหาสงแวดลอมทเกดขนในปจจบนเมอดำเนนโครงการมาระยะหนงแลวกคอ ถนนของ

หมบานถกรถบรรทกขนาดใหญใชสญจรไปมาอยตลอดเวลา จนสภาพใชการไมได โดยเฉพาะในหนาฝน สวนในหนาแลงกเกดปญหาฝนคลงตลบไปทว และทางบรษทมกไมใสใจทจะมาปรบปรงซอมแซม ใหชาวบาน ในขณะทแหลงนำของชมชนกถกทำลายมการกดกรอนของตลง และดนลงไปปนเปอนในแหลงนำจนไมสามารถใชอปโภคบรโภคได ผลกระทบทางด�านสงคม

ในดานผลกระทบดานสงคมนน มการคาดการณมาตงแตกอนเรมโครงการวาจะมปญหา

จากการโยกยายประชากรในพนทโครงการ การทจะเรมโครงการได ตองมการอพยพยายคนทองถนหรอชาวทวายทอยในพนทสมปทาน

โครงการออกไปอยในสถานทแหงใหมทรฐบาลสหภาพเมยนมารจดสรรไวให เบดเสรจมประมาณ 9 ชมชน 4,000 ครอบครว ประชากรราว 2.6-3 หมนคน

50


ผรบผดชอบเรองการโยกยายคอ บมจ.อตาเลยนไทย ดเวลอปเมนต หรอทชาวบานทวายเรยกกนวา ITD โดยพนทรฐจดสรร (Relocation Area) จะม 3 พนทหลกคอ 1. ปะกอวซน (Pagaw Zoon) ขนาด 864 เอเคอร หรอประมาณ 2,160 ไร รองรบการยาย 10 หมบาน 2,300 ครอบครว 2. บาวาห (Bawah) 742 เอเคอร หรอประมาณ 1,855 ไร รองรบการยาย 5 หมบาน 1,850 ครอบครว และ 3. ปนดนอน (Pandinin) รองรบชมชนประมง 52 ครอบครว

รฐบาลสหภาพเมยนมารจะเปนผพจารณาตดสนวา ครอบครวไหนยายไปแลวจะไดคาชดเชยอยางไร โดยคาชดเชยจะม 2 สวนหลกคอ เงนชดเชยจากการประเมนทรพยสน กบชดเชยดวยการสรางบานใหมใหคาใชจายทง 2 สวน ทางบรษทอตาเลยนไทย เปนผรบผดชอบทงหมด ทางบรษทกลาววา ลกษณะการยายจะไมใชยายไปเปนหมบาน แตเปนการยายถนฐานไปอยในเมองเพราะ ทงบาวาห ปะกอวซน ทางอตาเลยนไทย จะเปนผลงทนจดหาสาธารณปโภคพนฐานใหอยางเรยบรอย อาท ไฟฟา ประปา โรงเรยน โรงพยาบาล รวมประชากรประมาณ 2.6-3 หมนคน เพราะตวเลข ทลงทะเบยนอาจมการเปลยนแปลง20

ประเดนทชาวบานเรยกรองกคอการโยกยายเหลาน ทำใหวถชวตของพวกเขาเปลยนแปลงไปอยางมาก แมวาการโยกยายกำลงเรมตนในปน แตสงทเกดขนนบตงแตเรมมการจายเงนชดเชยใหกบชาวบานกคอ ชาวบานไมสามารถบรหารจดการ วางแผนการเงนเพอชวตและสงคมทเปลยนแปลงไปได หลายครอบครวใชเงนเหลานนไปแลว และไมเขาใจวาตนเองจะตองเกบเงนเหลานไวเพออนาคต ทการทำมาหากนจะตองแตกตางจากในอดต

ประเดนทางสงคมทพบหลงจากทโครงการไดเรมดำเนนการคอ ความขดแยงดานวฒนธรรม วถชวตระหวางเจาหนาทโครงการ แรงงานอพยพจากพนทอนของสหภาพเมยนมาร มการตงรานเหลาในแถบหมบานชายฝงททำใหชาวบานในหมบานไมพอใจ เนองจากวถดงเดมของหมบานเหนวา การดมเหลาเมามายทำใหเกดปญหากบชมชน และอาจทำใหเกดอาชญากรรมอนๆ ตามมา และ แจงเจาหนาทใหปดรานเหลา มเชนนน ชาวบานจะรวมตวกนประทวง ทางรฐบาลสหภาพเมยนมาร จงไดสงปดรานเหลาเหลาน21

การเขาไปของคนงานไทย สนคาไทยทเพมขน และการไดเงนคาชดเชยจำนวนมาก ทำใหการบรโภคนยมในทองถนสงขนมากดวย โดยเฉพาะการซอรถจกรยานยนตจากฝงไทย ทชาวบานทวายนยมอยางมากเพราะสนคาในทวายสวนใหญกนำเขาจากไทย เนองจากสนคาจนททางรฐบาลสหภาพ เมยนมารกไมไดกดกนนน แมจะมราคาทถกกวา แตคณภาพกไมเปนทถกใจของชาวบานนก

20 http://www.ebuild.co.th/news_full.php?g_news_id=4&news_id=598 Accessed 14 October 201321 ขอมลจากการสมภาษณชาวบานในเขตหาดเมาะมะกน ซงเปนพนททคาดวาจะใชกอสรางทาเรอเมอวนท 24 ธนวาคม

พ.ศ.2555

51


ประเดนทนาตดตามอกประการหนงกคอ ชาวทวายทสญเสยทดนและมการเสอมสลายของสงคมดงเดม เนองจากตองยายไปอยทอยใหมในสงคมแบบใหม ซงนกเคลอนไหวชาวทวายเกรงวาจะเกดกรณเหมอนเขอนปากมน ทชวงกอนการสรางเขอน ฐานะคอนขางด เพราะความสมบรณของทรพยากรแถบรมฝงแมนำมน วถชวตเปนไปในรปแบบยงชพ คาขาย พงพา-พงพงกน มความมนคงทางอาหาร ชวงหลงการสรางเขอน เกดการแตกแยกของครอบครว เนองจากตองไปทำงานตางถน เกดการอพยพแรงงาน เพราะชาวบานมทดนนอย พนททำนาอยในทสง เกดการแตกแยกในหมเครอญาต กจกรรมพนบานสญหายไป ภมปญญาพนบานเกยวกบปลาและพชพรรณธรรมชาตหายไป ทำให มการพงพาทรพยากรจากปาและภาคการเกษตรบนพนดน

อาจทำใหเกดปญหาทงการวางงาน เนองจากชาวบานสวนมากไมมทกษะในการทำงานเชงอตสาหกรรมดงทรฐบาลสหภาพเมยนมารหวงไว จงอาจทำใหเกดการอพยพไปหางานทำในประเทศไทย ซงโดยปกตหนมสาวชาวทวายจำนวนมากกขามไปหางานทำในประเทศไทยและสงเงนมาใหครอบครว อยแลว ชาวทวายทานหนงกลาววา

“ถาโครงการนทำใหเราตองแยกยาย ไมมทอยททำกน เราอาจจะยายไปอยทไทยกได เพราะถาเรารสกสะดวกใจมากกวาทจะไปอยเมองไทย เพราะใกลกวาเมองใหญๆ ของพมาอนๆ มาก ทสำคญเราไมอยากไปอยกบคนพมา” 22

นอกจากนนราคาทดนทสงขนมาก ยงทำใหชาวบานวตกกงวลวา ตอไปจะไมสามารถอยในทวายไดอกตอไป เนองจากคาครองชพทสงขน และการททดนมราคาสง ทำใหคนทองถนไมสามารถซอทดน เพอสรางครอบครวในบรเวณเดมทครอบครวเคยอยได จงทำใหกงวลวาครอบครวญาตพนองทเคยอยใกลกนจะแตกแยกจากกนไป

ราคาทดนในทวายนนสงขนเรอยๆ จนปจจบนสงถง 15-20 เทากอนทโครงการจะเขาไป โดยเฉพาะในเขตถนนใหญ ใกลโครงการ จะมคนจากพนทอน เชน มณฑะเลย ยางกง เขามาซอ เนองจากคนทวายเองกไมไดมกำลงซอมากขนาดนน สวนคนในทวายจำนวนไมนอยกขายแลวยาย ไปอยทอน จงเกรงกนวาคนทวายทองถน ตอไปจะไมเหลอในเมองทวายอก

22 จากการสมภาษณชาวบาน พบวายงมความรสกกบชาวพมา เนองจากชาวทองถนถอวาตนเองเปนชาวทวายทมภาษา วฒนธรรมของตนเอง ไมใชเปนคนพมากลมหนง

52


ประชาสงคมในทวาย ความหมายของประชาสงคมนน มนกวชาการใหความหมายไวอยางกวางขวางซงพอสรป

ไดวา “ประชาสงคม” คอการรวมตวกนของคนในสงคม ซงมจตสำนก (Civic Consciousness) รวมกนมารวมตวกน ดวยจดมงหมายบางอยาง เพอประโยชนสาธารณะของสงคม โดยประชาสงคม จะกอใหเกด “อำนาจทสาม” นอกเหนอจาก อำนาจรฐ และอำนาจธรกจ ซงอาจไมตองการคน

จำนวนมาก แตเปนกลมเลกนอย กระจดกระจายและอาจมความเชอมโยงกนเปนเครอขายยอย (Civic Network) การรวมตวกนนน อาจไมตองอยใกลชดกน แตสามารถสอสารกนไดเกดเปนองคกรขน (Civic Organization) ซงอาจเปนองคกรทางการ (นตบคคล) หรอไมเปนทางการกได การรวมตวในลกษณะประชาสงคมจะกอใหเกดโครงสรางสงคมแนวใหม ทมความสมพนธกน ในแนวราบทเทาเทยมกน

เสกสรรค ประเสรฐกล ไดนยามการเมองภาคประชาชนวาคอการเคลอนไหวอยางมจตสำนกทางการเมองของกลมประชาชน เพอลดฐานะการครอบงำ รวมทงเพอโอนอำนาจบางสวนมาใหประชาชนใชดแลชวตตนเองโดยตรง เปนปฏกรยาตอบโตการใชอำนาจรฐ เพอถวงดลอำนาจการ

การเคลอนไหวภาคประชาสงคมทวาย

53

ครอบงำของระบบตลาดเสรในภาคประชาชน และเปนกระบวนการใชอำนาจทางตรงของประชาชนทมากไปกวาการเลอกตง เพอเขาไปสกระบวนการทางนโยบายทกขนตอน โดยมจดหมายสำคญคอ การลดระดบการปกครองโดยรฐ จำกดขอบเขตอำนาจรฐ ใหสงคมดแลตนเอง ถวงดลอำนาจรฐ ดวยประชาสงคมโดยไมมงยดอำนาจรฐ23

ในทนภาคประชาสงคมจะเกดขนรวมตวอยางเขมแขงขนเมอ 1. เกดวกฤตในสงคม ทรฐและทนไมสามารถแกไขไดโดยลำพง หรอเปนวกฤตระดบโลก

(Global Crisis) เชน วกฤตสงแวดลอม สทธมนษยชน เอดส 2. การกอกำเนดของชนชนกลาง โดยเฉพาะอยางยง พอคา นกธรกจ นกวชาการ ทมการศกษา

และมฐานะทางเศรษฐกจ 3. พฒนาการของกระบวนการประชาธปไตย ซงเปดโอกาสใหประชาชนสามารถแสดงออก

ทางความคดเหนไดโดยอสระ 4. ระบบการตดตอสอสาร ซงชวยใหการรวมตวเปนไปไดสะดวกขน โดยทบางครงไมจำเปน

ตองพบกน 5. ปญหาเรองประสทธภาพและความโปรงใสทางภาครฐ ทำใหรฐไมสามารถเปนผแกปญหา

ในสงคมไดแตเพยงอยางเดยว จงตองการหาทางเลอกอยางอน24

ประชาสงคมทเกดขนในทวายนน อาจมองไดวาเกดจากสาเหตทงหลายทกลาวมานน ไดแกเกดสงทอาจเรยกไดวาเปน “วกฤตของสงคม” ในการทมโครงการพฒนาขนาดใหญเขาไปในพนท และไดทำใหเกดผลกระทบ การเปลยนแปลงทตามมาอยางรวดเรว ดงทกลาวไวในบทท 4 ทำใหเกดการรวมตวของกลมตางๆ ในทวายในระยะเวลาไมนานหลงจากทเรมโครงการ

ในเรองประเดนการกอตวของชนชนกลางนน เมองทวายมมหาวทยาลยทวาย และสถาบนการศกษาอนๆ ททำใหเกดชนชนกลางทมการศกษา มพอคา นกธรกจทสรางตวมาจากการทำธรกจในระดบทองถน โดยใชทรพยากรในทองถน เชน หมาก เมดมะมวงหมพานต อาหารทะเล ทำให มสถานะทางเศรษฐกจทพงพาตนเองไดอยแลว และพงพงบรการสาธารณปโภคจากภาครฐนอยมาก

เชน มโรงไฟฟาภาคเอกชนกลางเมองทวาย ระบบประปา นำบาดาล ทชาวบานจดการกนเอง ซงแตกตางกนไปตามพนท เพราะทวายมทงบรเวณทเปนเขตเมองและชนบท สงเหลานทำใหชมชนทวายสามารถพงพาตนเองไดมากกวาหลายๆ พนทในสหภาพเมยนมาร ทชาวบานไมมทรพยากร และขาดการพฒนาดานการศกษา

23 อานเพมเตมใน เสกสรรค ประเสรฐกล, 2548, การเมองภาคประชาชนในระบอบประชาธปไตยไทย, กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตง.

24 อานเพมเตมใน เอกสารประกอบการสอนวชาการวางแผนแบบมสวนรวมเพอพฒนาทองถน, ศนยพฒนาทรพยากรการศกษา (CARD) มหาวทยาลยมหาสารคาม

54


ระดบเศรษฐกจทพงพาตนเองไดดงกลาวทำใหรฐบาลสหภาพเมยนมารเอง ทผานมาไมได เขามาสนใจกบสวนนของประเทศเทาใดนก นอกจากบรเวณชายแดนทมกองกำลงกะเหรยง Karen National Union หรอเคเอนย ทควบคมพนท ตดกบจงหวดกาญจนบรของไทย ททงรฐบาล สหภาพเมยนมารและรฐบาลไทยถอเปนพนททตองดแลเรองความมนคง

ในเรองพฒนาการของกระบวนการประชาธปไตยซงเปดโอกาสใหประชาชนสามารถแสดงออกทางความคดเหนไดมากขน หลงจากการเลอกตงทวไปเมอป พ.ศ.2553 ทำใหเกดการเคลอนไหว ของภาคประชาชนในสหภาพเมยนมาร ในประเดนตางๆ ทวประเทศ ไมวาจะเปนเรองการทำงาน ของภาครฐ ความขดแยงระหวางกลมชาตพนธกบรฐบาลสหภาพเมยนมาร และความเคลอนไหว อนเกดจากโครงการพฒนาของภาครฐททำใหประชาชนกลาทจะรวมกลมและออกมาแสดง ความคดเหน เปนการเมองภาคประชาชน ทถอวาทาทายการปกครองแบบประชาธปไตยทชาวพมาเองเพงจะไดมาเมอไมนานน แมวาประชาธปไตยของสหภาพเมยนมารจะเพงอยในระยะเรมตนและ มขอกงขาวาเปนเพยงเงาของกลมทหารเกา ทเปลยนโฉมจากรฐบาลเผดจการทหาร มาเปนรฐบาลพลเรอนเทานน แตอยางไรกตาม การทมชองทางใหประชาชนไดแสดงความคดเหนมากขน กทำใหการเปลยนผานครงน เกดกลมประชาสงคมใหมๆ ขนมาทวสหภาพเมยนมาร ไมวาจะเลกหรอใหญ ซงในทวายกเหนไดอยางชดเจน

ระบบการตดตอสอสาร ซงชวยใหการรวมตวเปนไปไดสะดวกขน โดยทบางครงไมจำเปนตองพบกนทำใหเกดกลมประชาสงคมผานการสอสารขนไดงายและเขมแขงขน รวมถงในกรณของทวายดวย

แนวคดในเรองการสอสารเพอการเปลยนแปลงสงคม ทเรมกอตวขนปลายทศวรรษท 1970 ดเสมอนจะเปนการเตรยมพนฐาน หลกการ และแนวคดเชงปรชญาดานการสอสารในสงคม ซงสอดคลองและประสานกบแนวคดดานการเปลยนแปลงสงคมภายใตกรอบของ “ประชาสงคม” ซงกำลงไดรบความสนใจจากนานาประเทศในชวงทศวรรษท 1990 และกำลงกาวสความเปนแนวคดหลกของการเปลยนแปลงสงคมในศตวรรษท 21

นอกเหนอจากกระบวนการสอสารภายในบคคล การสอสารระหวางบคคล หรอการสอสาร

ระหวางสมาชกในชมชน เพอผลกดนกระบวนการประชาสงคมแลวนน สอมวลชนยงคงเปนเสมอนเครองมอสำคญในการกาวสความเปนประชาสงคม และทำหนาทสะทอนภาพประชาสงคม25

25 ปารชาต สถาปตานนท สโรบล, “องคประกอบในการขบเคลอนประชาสงคม”, เอกสารสาหรบการประชมกลมยอยวาดวยเรองพลเมองกบการสอสารเพอการเปลยนแปลงในการประชมทางวชาการประชาสงคม ครงท 1 การสอสาร: กลไกสาคญในการกาวสประชาสงคมในศตวรรษท 21 ณ หอประชมณฐ ภมรประวต สถาบนพฒนาการสาธารณสขอาเซยน มหาวทยาลยมหดล ศาลายา นครปฐม, วนท 2-4 เมษายน พ.ศ.2542

55


บทบาทและหนาทของสอในทางการเมองนน ไดมพฒนาการพรอมๆ กบการแพรขยายของระบอบประชาธปไตย เนองจากในประเทศทมการปกครองแบบเผดจการและสงคมนยมนน หนาทและบทบาทของสอมวลชนถกจำกดดวยนโยบายของรฐบาล แตในประเทศประชาธปไตยหรอ มความพยายามจะพฒนาไปสประชาธปไตย สอเปนกลไกสำคญทจะสรางสาธารณมตหรอปฏกรยารวม (Collective Action) จากประชาชนโดยใชขอมลขาวสารเปนทรพยากรสำคญ

การเปลยนแปลงมาสประชาธปไตยของสหภาพเมยนมารนน ทำใหบรบทเรองสอเปลยนแปลงไปอยางมากดวย เนองจากแตกอนกลไกการควบคมสอภายในประเทศของรฐบาล ทำใหสอภายใน ไมสามารถแสดงบทบาทตางๆ ได โดยเฉพาะการตรวจสอบการทำงานของภาครฐ ซงถอเปนเรอง “ตองหาม” และ “อนตราย” อยางยง

นอกจากนนในปจจบนการสอสารในโลกออนไลน ทเทคโนโลยนบวนจะรวดเรวและกวางขวางมากยงขน ไมเวนแตในสหภาพเมยนมาร กยงทำให “ประชาสงคมออนไลน” นนมบทบาทมากขนเรอยๆ ดงทเคยเกดขนในหลายประเทศ จนกอใหเกดการเปลยนแปลงบรบททางการเมองในระดบกวางขวางดงเชนในตะวนออกกลาง แมแตการเปลยนแปลงในสหภาพเมยนมารเองเมอไมกป ทผานมาสอออนไลนตางๆ กมสวนในการพฒนาประชาธปไตยอยางมาก

กรณของภาคประชาสงคมทวายกเชนกนการตดตอสอสารผานอนเตอรเนต ทำใหการกอตว ดำเนนการเคลอนไหว เปนไปทงในพนทสาธารณะเสมอน (Virtual Public Space) และพนทจรง ดงทจะกลาวในบทบาทของกลมตางๆ ตอไป

ในประเดนสดทายททำใหเกดภาคประชาสงคมในทวายขนกคอ ปญหาเรองประสทธภาพและความโปรงใสทางภาครฐ ทำใหรฐไมสามารถเปนผแกปญหาในสงคมไดแตเพยงอยางเดยว จงตองการหาทางเลอกอยางอน ในขอนหากพจารณาเงอนไขเพมเตมกคอ การทรฐรวมมอกบ ภาคเอกชน จดการใหเกดโครงการพฒนาททำใหเกดผลกระทบตอประชาชนอยางกวางขวางและ นำมาซงความขดแยง ทำใหภาคประชาสงคมตองมการรวมตว เพอตอรอง ยตปญหา รวมแกไขกบภาครฐ เพอไมใหปญหาเหลานลกลามใหญโต จนกลายเปนปญหาระหวางประเทศทมพรมแดน ใกลชดเชนน และเพอทำใหการพฒนานนเปนไปเพอประโยชนของประชาชนชาวพมา

องค�ประกอบภาคประชาสงคมทวาย

ภาคประชาสงคมทวายประกอบดวยกลมสงคมหลายกลม ซงมแกนนำในการเคลอนไหวและ

ประสานงานโดย สมาคมพฒนาทวาย และมเครอขาย ทงองคกรศาสนา กลมสตร กลมชาตพนธ ทอยในพนท และกลมวชาชพตางๆ ดงตอไปน

56


สมาคมพฒนาทวาย (Dawei Development Association-DDA) กอตงขนโดยคนหนมสาวและทกระตอรอรนในการทำงานเชงพฒนาจากพนททวาย DDA จะมงเนนการพฒนาทเปนมตร กบสงแวดลอม สทธทดน การจดการทรพยากรธรรมชาตเพอการพฒนาทยงยนในภมภาคและ การศกษา

การรวมตวของ DDA นน เรมตนมาจากกลมคนหนมทรวมตวกนเพอดำเนนธรกจ สอนคอมพวเตอรแกนกเรยนในเมองทวาย และเมอโครงการทวายไดเรมตนขน จงไดรวมตวกบ กลมหนมสาว กลมสงคม และชาวบานในพนททวาย เพอทำความเขาใจเกยวกบสงทกำลงเกดขนรอบตวของพวกเขา โดยระยะแรกนนไมไดเปนไปในลกษณะขององคกรทเหนยวแนน แตเมอเรมมการตดตอกบภาครฐของสหภาพเมยนมารและเจาหนาทของโครงการจงไดตงชอกลมอยางเปนทางการวา สมาคมพฒนาทวาย โดยมลกษณะการทำงานแบบเครอขาย โดยเชอมโยงระหวางกลมตางๆ และรวมตวกนเปนระยะ

การเขามาเปนสมาชกของ DDA นน แกนนำกลาววา “คนทวายทรกทวาย และตองการ มสวนรวมกบเรา กถอวาเปนสมาชก DDA แลว” 26

ลกษณะการรวมตวของกลมน ไมไดทำในลกษณะองคกรททำงานเปนกจจะลกษณะ เนองจากเปนการรวมกลมของคนในพนทและผไดรบผลกระทบ จงไมไดมการจางงานเจาหนาท หรออยในรปองคกรพฒนาเอกชน สมาชกหลกของกลมนเมอทำงานในเรองประเดนทวายมาระยะหนงจงไดมการประสานงานรวมกบองคกรพฒนาเอกชนอนๆ ทงในยางกงและในประเทศไทย และตอมากไดทำงานรวมกนอยางชดเจนมากขน เพราะสมาชกใน DDA เองกไดไปทำงานในพนททวายแกองคกรพฒนาเอกชนเหลานนดวย จงทำใหการทำงานมลกษณะทเปนเครอขายกวางขวางขน

นอกจากการขบเคลอนเครอขายดวยกลมประชาชนแลว ยงมการจดการเรองขอมลขาวสาร ททำโดยคนในทองถน เนองจากปญหาสำคญประการหนงกคอการขาดแคลนขอมลขาวสาร ไมวา จะกบภาครฐหรอเหตการณทเกดขนในชวงเวลาปจจบน เพราะแมในเมองใหญของสหภาพเมยนมารจะมความสะดวกสบายในเรองเทคโนโลยการตดตอสอสาร แตสำหรบพนทสวนใหญในทวาย กยงเปนเขตชนบท ซงไมสามารถตดตอทางอนเตอรเนตได โทรศพทกราคาแพง ระบบไฟฟา

กไมสมำเสมอ ซงชาวบานในทวายตองจายคาไฟใหกบโรงไฟฟาเอกชนทราคาแพงมาก DDA ไดเชอมตอกบสอตางๆ ในสหภาพเมยนมาร และตางประเทศ ผาน Dawei Watch

Media Group ซงเปนการทำงานขาวทเกดขนในทวาย โดยเฉพาะประเดนทเกยวของกบโครงการ ซงจะมการเผยแพรผานสอออนไลน ทางเวบไซต http://www.ddamyanmar.com/ และทางเฟสบค https://www.facebook.com/pages/Dawei-Development-Association

26 สมภาษณแกนนาสมาคมพฒนาทวาย เมอวนท 25 ธนวาคม พ.ศ.2555

57


อยางไรกดยงมอปสรรคอยหลายอยางในการดำเนนงานดานน ไดแก อนเตอรเนตทชาและ มราคาแพง บคลากรทยงใหมตองานการขาว เนองจากสหภาพเมยนมารเองกเพงเรมใหเสรภาพ แกสอมวลชนเมอไมนานมาน นอกจากนนความขดแยงในพนทกทำใหการทำงานขาวเสยงอนตรายและตองเปนไปอยางระมดระวง บทบาทของ DDA เองถอวาเปนแกนกลางสำคญในการเชอมตอกลมองคกรภาคประชาสงคมอนๆ รวมทงประเทศไทยและนานาชาต โดยถอวาเปนองคกรทเกดขนจากชมชนและเพอประโยชนของชมชนและดำเนนการโดยคนในชมชน โดยเชอมตอกบกลมองคกรอนๆ ทงในและนอกประเทศ

นอกจากนนยงประกอบไปดวยกลมองคกรเยาวชนสตรกะเหรยง ทอยในพนทใกลกบสนามบนทวาย ซงไดรวมกบชาวกะเหรยงในพนทตรวจสอบการทำงานของโครงการ โดยไดรบการอบรมและใหแนวทางการทำงานจากองคกรในไทย และในกรงยางกง ซงในพนททวายโดยมากแลวจะเปนชาวกะเหรยง ทนบถอศาสนาครสต กลมทไดรบผลกระทบโดยตรงคอตองโยกยายทอย เนองจากทางรฐตองการพฒนาพนทเพอรองรบสนามบนทจะมการปรบปรงใหดยงขน

กลมองคกรวชาชพอกองคกรหนงกคอ กลมทนายทวาย ทไดตงกลมขนมาเพอชวยเหลอ ชาวบานทประสบปญหาในขอกฎหมายตางๆ ซงปญหาทพบสวนใหญในขณะนกคอขอพพาทเรองทดน ซงมทงกรณทเกดจากโครงการทวาย และเกดจากขอกฎหมายเดมของสหภาพเมยนมารทใหทางรฐใชทดน ยดทดนจากชาวบานไดโดยไมตองจายคาชดเชย อนทำใหมปญหาพวพนมาจนปจจบน

ผนำในการเรยกรองและยนขอเสนอตางๆ มกจะนำโดยผทสงคมทวายมความนบถอ ซงกคอ พระ ผนำหมบาน และหมอ ซงเปนอาชพทชาวพมาและชาวทวายใหความเคารพนบถอมาก ดงนนนอกจากกลมตางๆ ทกลาวมาแลว การทผนำในชมชนเหลานเขามามสวนรวมในการเคลอนไหว กทำใหการตอรองเปนไปอยางเขมแขงยงขน

ประชาสงคมข�ามพรมแดนจากประเทศไทย

การเคลอนไหวตรวจสอบการทำงานของโครงการทวายนน เรมมาจากการทองคกรพฒนาเอกชนของไทยททำงานเคลอนไหวคดคานในเรองการลงทนของไทยในประเทศเพอนบาน ในเรองการสรางเขอน ไดสนใจ ตดตาม ตรวจสอบการทำงานของโครงการมาเปนระยะ และไดมการประสานงาน กบองคกรภาคประชาสงคมในพนททวาย มการลงพนท เพอแลกเปลยนขอมล

องคกรหลกทไดทำงานและออกมาเคลอนไหวกบประชาสงคมพมา ไดแก เสมสกขาลย ททำงานรวมกบเครอขายองคกรพทธศาสนาในสหภาพเมยนมาร มาเปนระยะเวลาหลายปแลว มลนธนโยบาย สขภาวะ มลนธบรณนเวศ (EARTH) และโครงการฟนฟนเวศในภมภาคแมนำโขง (TERRA) ซงองคกรเหลานเคยจดงานแถลงขาว งานสมมนา และใหความรขอมลเกยวกบผลกระทบของโครงการทวาย

58


นอกจากนนยงมองคกรททำงานแบบไมประสงคออกนามอนๆ อกหลายองคกรทจดการอบรมสมมนา พาประชาชนจากทวายเขามาดงานในพนททประสบปญหาผลกระทบจากนคมอตสาหกรรมและโครงการพฒนาในประเทศไทย เพอเปนการเรยนรแลกเปลยน และใหขอมลแกคนในพนททวาย ทจะตองเผชญกบผลกระทบทอาจเกดขน

องคกรเหลาน ไดเรยกรองใหหนวยงานรฐไทยเขามามสวนรวมในโครงการทวายมากขน เชน สภาพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ควรจดทำแผนอยางโปรงใส เปดโอกาสใหประชาชนไดรบทราบและมสวนรวม เพราะโครงการนไมไดเปนโครงการเฉพาะในเขตสหภาพเมยนมาร แตเชอมตอมายงประเทศไทย และมแนวโนมวาจะกระทบในดานทรพยากรธรรมชาตและสงคมอยางรนแรง และเรยกรองวาสงทนกลงทนไทยและรฐบาลไทยตองทำใหไดคอการสรางความเชอมนกบคนพมาวาจะไมกอใหเกดผลกระทบ โดยเฉพาะอยางยงในดานทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม และสขภาพของประชาชน ไมเชนนนแลว ความเชอมนตอกนในระหวางประเทศเพอนบานจะไมเกดขน

โดยเมอเดอนกนยายน พ.ศ.2512 เครอขายภาคประชาชน 42 องคกรไดรวมลงนาม ในแถลงการณ ลงวนท 18 กนยายน พ.ศ.2555 “รฐบาลตองทบทวน การลงทนแทนอตาเลยนไทยในโครงการทาเรอนำลกทวาย: หยดอมทวาย หยดขยายหนสาธารณะ” ระบขอเรยกรอง 3 ขอ คอ 1. กอนทรฐบาลไทยจะตดสนใจใดๆ รฐบาลจะตองศกษาความเปนไปไดในภาพรวมใหมทงหมด รวมทงการศกษาความเหมาะสม ความคมทนทางเศรษฐกจ และวเคราะหผลตอบแทนการลงทน ทงในระยะสนและระยะยาว ทสำคญจะตองมการศกษาเชงยทธศาสตรทางเลอกการพฒนาในเขตทวาย การศกษาผลกระทบสงแวดลอมและสขภาพ โดยตองมกระบวนการมสวนรวมของประชาชนสหภาพเมยนมารและไทย และการศกษาตางๆ นนตองดำเนนการภายใตกฎหมายรฐธรรมนญ กฎหมาย และระเบยบตางๆ ทเกยวของของไทย เพราะรฐบาลไทยจะเขาไปเปนผแบกรบภาระความเสยง การลงทนแทน และนนหมายถง สาธารณชนไทยทจะเปนผแบกรบภาระหนสาธารณะในระยะยาวนนเอง27

นอกจากนน คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ยงไดรบการรองเรยนจากสมาคมพฒนาทวาย (Dewei Development Association: DDA) ราว 20 คน โดยยนหนงสอตอ นพ.นรนดร พทกษวชระ

ประธานคณะอนกรรมการดานสทธชมชนและฐานทรพยากร คณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต (กสม.) ระบขอกงวลเกยวกบการละเมดสทธมนษยชนและสทธชมชนในโครงการทาเรอนำลกและเขตเศรษฐกจพเศษทวายในสหภาพเมยนมาร พรอมรวมใหขอมลเพมเตมตอทประชมคณะอนกรรมการฯ โดยระบถงความกงวลตอสถานการณดานสทธมนษยชนทเกยวของกบโครงการทาเรอนำลกและ เขตเศรษฐกจพเศษทวาย ทกำลงเกดขนในแควนตะนาวศร และหวงวาทางคณะกรรมการสทธ ของไทย จะมมาตรการในการสงเสรมใหเกดสทธมนษยชนในมาตรฐานสากลตอโครงการน ซงตอมา


59


นพ.นรนดร พทกษวชระ กรรมการสทธมนษยชนแหงชาต (กสม.) และนายเสร นนทสต ผแทนไทยในคณะกรรมาธการรฐบาลอาเซยนวาดวยสทธมนษยชน และคณะ ไดลงพนทเมองทวาย สหภาพเมยนมาร โดยไดลงหมบานในเขตกอสรางเพอรบฟงสถานการณและผลกระทบตางๆ จากชมชน นอกจากนยงไดรวมแลกเปลยนกบภาคประชาสงคมของทวาย

การต�อรองระหว�างประชาสงคมทวายต�อโครงการ กรณโรงไฟฟ�าถ�านหนททวาย

ประชาสงคมชาวทวาย ไดดำเนนการเรยกรองใหรฐบาลสหภาพเมยนมารและทางโครงการ

ทบทวนการสรางโรงไฟฟาจากถานหน หลงจากทไดรบขอมลจากทางกลมองคกรดานสงแวดลอม ถงผลกระทบทเกดขนในประเทศไทย เชน กรณของโรงไฟฟาทแมเมาะ โดยทผานมาทงรฐมนตรกระทรวงพลงงานของไทย และ กฟผ. ตางยงคงผลกดนโครงการโรงไฟฟาถานหนททวาย โดยอางถงกระแสการคดคานโรงไฟฟาถานหนของชาวบานในประเทศไทย ทำใหตองหาพลงงานจากเพอนบาน

อยางไรกตาม หนงสอพมพเมยนมารไทม เมอวนท 24 มถนายน 2556 รายงานวา เจาหนาทระดบสงจากกระทรวงพลงงานของสหภาพเมยนมารไดกลาววา ทางกระทรวงยงไมไดรบขอเสนออยางเปนทางการเรองการสรางโรงไฟฟาถานหนททวาย แตระบเพมเตมวาทางกระทรวงจะตรวจสอบทกขนตอนหากมการเซนเอมโอยเกดขน เพอใหมนใจวาจะมการประเมนผลกระทบทางสงแวดลอม นอกจากน เจาหนาทของสหภาพเมยนมารยงไดกลาวทงทายวา “หากชาวบานไมพอใจ โครงการ กจะดำเนนการไมได”

ภาพท 5 ภาพรณรงคไมเอาโรงไฟฟาถานหน

60


เมอปลายเดอนมถนายน 2556 องคกรภาคประชาชนของสหภาพเมยนมารไดรวมกนออกแถลงการณเรยกรองใหรฐบาลยตโครงการโรงไฟฟาถานหน โดยระบถงผลเสยหายทางดานสงแวดลอมและผลกระทบตอความเปนอยของประชาชนพมา ซงขดแยงกบเปาหมายของสหภาพเมยนมาร ในการมงไปสการพฒนาทยงยน ทงนเรองโรงไฟฟา ยงไมไดขอสรปอยางเปนทางการจากโครงการเนองจากตองรอในเรองนกลงทน

กรณการสรางเขอนกกเกบนำ ชาวบานในหมบานโกโลนทาไดรวมกนทำกจกรรม เพอแสดงออกถงการตอตานตอโครงการ

ทพวกเขาถกรวมไวในกลมทตองถกโยกยายถนฐานกวา 1,000 คน การเคลอนไหวตางๆ ทผานมาไดแก การเจรจา ทำปายรณรงคไวหนาหมบาน ทำพธปลอยโคมลอย NO DAM ในชวงงานบญวนเพญเดอนสบสอง งานเทศกาลใหญประจำปของชาวทวาย

ภาพท 6 ชาวบานกาโลนทาปลอยโคมลอยตอตานเขอน ทมา: Dawei Development Association (DDA)

61


ชาวกาโลนทาอยในกลมทอาศยในพนทสรางเขอนซงเปนสาธารณปโภคพนฐานทจะถกนำไปใชในเขตนคมฯ ชาวบานตางวตกกงวลทตองทงถนฐานและสญเสยทดนทำกนทมทงเรอกสวนไรนา ทโดยมากปลกหมากและผลไม ชาวบานบอกวาตงแตบรษทเขามาปกหลกในพนท พวกเขากเรมประสบกบความยากลำบากในการทำมาหากน และไมสามารถใชชวตไดปกตดงเดม ไมสามารถจะปลกพชผลตามฤดกาลได ถกจำกดพนทเพาะปลก หรอไดรบแจงจากเจาหนาทโครงการวาใหยายไปปลก ทอน28 และถนนของหมบานซงเปนดนลกรงกถกรถบรรทกขนาดใหญใชสญจรไปมาอยตลอดเวลา จนสภาพใชการไมได โดยเฉพาะในหนาฝน สวนในหนาแลงกเกดปญหาฝนคลงตลบไปทว และ ทางบรษทมกไมใสใจทจะมาปรบปรงซอมแซมใหชาวบาน นอกจากนนทบานพะระเดด ยงมการ

ระเบดภเขาทเปนแหลงตนนำของหมบาน เพอนำหนไปใชในการกอสราง มการตดถนนรกเขาไป ในทดน ทำลายสวนมะมวงหมพานตของชาวบาน

สำหรบหมบานกาโลนทา ซงเปนหมบานทมประวตอนยาวนาน เคยเปนพนทคาบเกยวกบการสรบระหวางกองกำลงกะเหรยงกบรฐบาลสหภาพเมยนมาร ในปจจบนชาวบานมความเปนอยทดจากการทำไร ทำสวน รอนทอง และคาขาย แผนการสรางเขอนเพอนำนำไปใชในเขตนคมอตสาหกรรม ไดสรางสถานการณความตงเครยดในพนท ชาวบานกวา 1,000 คน ไมพอใจกบแผนของบรษท ทจะอพยพพวกเขาออกไปอยทอน เพราะบานเรอนและททำกนของทงหมบานจะจมอยใตอางเกบนำ แมบรษทเสนอจะจายคาชดเชยและสรางบานใหมใหในททไกลออกไป แตชาวบานสวนใหญ กยงยนยนวาจะไมยายไปไหน เนองจากไมมนใจวาหากไปทใหมแลว ทดนจะดเหมอนเดมหรอไม แลวตองใชเวลานานกวาจะเกบเกยวผลผลตจากพชพนธ

การเคลอนไหวของชาวหมบานซงนำโดยพระในชมชน และประชาสงคมในทวายและ จากไทย ไดแสดงใหเหนอยางชดเจนของการสรางเครอขายขามพรมแดนของภาคประชาสงคม ทกำลงตอรองกบทงรฐบาลสหภาพเมยนมารและรฐบาลไทย เพอใหการพฒนาเหลานเปนไป อยางโปรงใสและยงยนตามททางโครงการไดกลาวอาง

28 ขอมลจากการประชมกลมยอยกบชาวบานกาโลนทา และสมภาษณพระผนาหมบาน เมอวนท 24 ธนวาคม พ.ศ.2555

62


บทสรปและข�อเสนอแนะ

ยทธศาสตร�ของรฐบาลสหภาพเมยนมาร� ในการพฒนาโครงการท�าเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย

แมวาโครงการทาเรอนำลกและนคมอตสาหกรรมทวายจะมการตกลงกนระหวางรฐบาลไทย

กบรฐบาลสหภาพเมยนมาร มาตงแตสมยทรฐบาลสหภาพเมยนมารยงมการปกครองดวยทหาร และมการเปลยนแปลงไปเมอมการเปลยนเปนรฐบาลพลเรอนในระบอบประชาธปไตย แตอยางไรเหตผล

ดานการเมอง มใชเหตผลเพยงประการเดยวของการเปลยนรปแบบการดำเนนการในโครงการทวาย จากการศกษายทธศาสตรของรฐบาลสหภาพเมยนมาร พบวามการเปลยนแปลงหลายชวง

ของโครงการ จากสาเหตหลายขอ ประการแรก กคอปจจยภายในของสหภาพเมยนมารเอง ทมการเปลยนแปลงการปกครองหลงการเลอกตงทวไป เมอป พ.ศ.2553 ทำใหมการแกไขกฎหมายตางๆ เพอใหสอดรบกบรฐธรรมนญใหม และเตรยมพรอมสำหรบการเปดประเทศใหมากยงขน หลงการเปลยนแปลงสระบอบประชาธปไตย

63

เมอวเคราะหตามแนวคดผลประโยชนแหงชาต (National Interests) อนหมายถงวา ผลประโยชน หมายถง สงใดกตามทนำไปสความอยดมสข นอกจากผลประโยชนจะเกดขนกบปจเจกบคคลแลว ผลประโยชนยงสามารถเกดขนกบรฐในระบบความสมพนธระหวางประเทศ และมคำนยามของผลประโยชนแหงชาตวา หมายถง “การทรฐหนงดำเนนนโยบายใดๆ โดยวตถประสงค ทจะปกปองอธปไตย ระบบการเมอง เศรษฐกจ ศาสนา ภาษา เชอชาตของตนไว จากการรกรานของชาตอนๆ รฐตางๆ อาจดำเนนนโยบายความรวมมอกน แขงขนกน ถวงดลหรอเปนพนธมตร โดยการชวยเหลอซงกนและกน เพอใหบรรลจดมงหมายโดยมองวารฐจะดำเนนนโยบายตางประเทศบนรากฐานของผลประโยชนแหงชาต และแตละรฐจะกระทำทกประการเพอรกษาผลประโยชนของตน ซงผลประโยชนนนเปนตวกำหนดการกระทำของรฐททำใหรฐมอำนาจ และอำนาจนนเองทจะทำใหสามารถควบคมรฐอนๆ ได”

การดำเนนการในโครงการทวายกสอดคลองกบแนวคดนในประเดนทวา ทงรฐไทยและสหภาพเมยนมารกตางคำนงถงผลประโยชนของรฐตนทจะไดรบจากโครงการน ทางฝายไทยเองตองการทจะดำเนนการแสวงหาแหลงลงทนใหมใหกบนกลงทนไทย และเปนการยายฐานการผลตไปในเพอนบานทมพรมแดนตดกนและมการตรวจสอบ คดคานจากภาคประชาชนนอยกวาในไทย ทกระบวนการภาคประชาชนเขมแขงขนมากในทศวรรษทผานมา

ในฝายรฐบาลสหภาพเมยนมารเองกตองการการพฒนาทางเศรษฐกจอยางรวดเรว หลงจากทประเทศอยในฐานะยากจนมานาน การลงทนในโครงการใหญระดบน ยอมเปนไปไมไดทรฐบาลสหภาพเมยนมารจะดำเนนการเพยงลำพง การเขามารวมทนของรฐบาลไทยจงเปนโอกาสอนด ในการพฒนาพนทหางไกลททางรฐบาลสหภาพเมยนมารเอง ไมไดใหความสนใจมากอนอยาง เมองทวาย

อยางไรกตามมขอขดแยงบางประการในแนวคดน เนองจากวาแมรฐบาลทงสอง จะมองวาเปนผลประโยชนแหงชาต แตในชาตนนกยงมประชาชน โดยเฉพาะในพนทโครงการทตองคำนงถงผลกระทบทจะเกดขนกบพวกเขาดวย

ตามแนวคดความชวยเหลอระหวางประเทศ ทหมายถง การยนยอมใหโยกยายทรพยากรจาก

รฐบาลหนงไปยงอกรฐบาลหนง ซงจะเปนการใหเปลาหรอใหกยมกได ทรพยากรทวานอาจจะเปนทรพยากรทจำเปนทางดานเศรษฐกจ เชน สนคาหรอเงนทน ในกรณนกถอวาเปนความชวยเหลอ เพอพฒนาทางเศรษฐกจ เพอชวยกระตนใหเกดความเจรญทางดานเศรษฐกจ ทำใหเศรษฐกจของประเทศดอยพฒนาสามารถพฒนาไปได ซงนำไปสความมนคงทางดานการเมองและสามารถตอตานการแทรกซมจากฝายตรงกนขามได ความชวยเหลอชนดนจะไดผลเตมท หากเปนความชวยเหลอแบบรฐบาลตอรฐบาล มการวางแผนเศรษฐกจทรวมศนยและควบคมโดยรฐบาลอยางใกลชด

64


รฐบาลไทยเอง ระยะแรกของโครงการกไดใหความชวยเหลอในดานโครงสรางพนฐานแกสหภาพเมยนมารในการกอสรางถนน อยางไรกตามความชวยเหลอเหลานเปนไปในสวนหนงของโครงการในระยะเรมตนเทานน และเปนผลประโยชนกบไทยดวย เนองจากเปนการสรางถนน เพอเชอมไทยกบชายฝงทะเลทอนดามนดวย ในรายงานวจยนจงพบวายทธศาสตรของรฐบาลสหภาพเมยนมารเปลยนไป โดยมงเนนทการลงทนจากตางประเทศมากกวา

นอกจากนน หากมองจากมมมองของแนวคดเรอง Spatial Fix ซงนยหนงหมายถง “การแกปญหา” ทเหนวาในพนททมทนแตพบปญหาการขาดแคลนแรงงาน ซงเปนผลจากอปสรรคขอจำกดของสถาบนหรอปญหาทางการเมอง สามารถ “แกไข” ไดดวยการเคลอนยายแหลงทน ไปยงพนททางภมศาสตรทมแรงงานราคาถกหรอขาดแคลนการลงทน ซงโครงการทวายกเปนไปตามแนวคดน เนองจากการทอตราคาแรงในประเทศไทยสงขนและมแนวโนมทจะสงขนไปอก รวมทงตนทนอนๆ และมความเสยงตอภยธรรมชาตมากขนดวยจากภาวะโลกรอน นอกจากนนกระบวนการโลกาภวตนไดทำใหรฐตองปรบเปลยนใหกลายเปนรฐตลาด เชน พฒนาบรการสาธารณะ สรางธรรมาภบาลใหแกรฐบาล เพอดงดดนกลงทนจากตางประเทศ แนวคดนนาจะใชไดกบทงไทยและสหภาพเมยนมาร เนองจากรฐสหภาพเมยนมารเองกไดเปลยนรปแบบการปกครองมา หลงจากทระยะกอนกมการปรบระบบเศรษฐกจรบการลงทนจากตางประเทศมาระยะหนงแลว แตเมอม การเปลยนสระบอบประชาธปไตยกทำใหการเปดเปนเศรษฐกจแบบเสรไดสะดวกขน

เมอวเคราะหจากทฤษฎการลงทนโดยตรงระหวางประเทศ (Foreign Direct Investment) ทมองวา ปจจบนการลงทนระหวางประเทศสามารถเคลอนยายไปยงประเทศตางๆ ผานระบบเทคโนโลยสารสนเทศททนสมยกอใหเกดการเคลอนยายปจจยการผลตอยางเสร ซงแมในกรณน รฐบาลจะยงเปนผตดสนใจหลก แตกมการเออใหเกดการลงทนจากตางชาตมากขน ผานนโยบายระดบชาตและตวบทกฎหมายอยางชดเจน โดยเฉพาะกฎหมายการลงทนตางชาต (Foreign Investment Law) ฉบบใหม เมอป พ.ศ.2555 ทำใหนกลงทนจากทวทกมมโลกใหความสนใจสหภาพเมยนมารในฐานะเปนแหลงลงทนแหงใหมทมศกยภาพสง ซงคาดวาจะกระตนมลคาการลงทนโดยตรงจากตางประเทศของสหภาพเมยนมารใหเพมขนมาก มการตกลงความรวมมอของ

รฐบาลสหภาพเมยนมารและรฐบาลประเทศตางๆ รวมทงบรษทเอกชนเพอดำเนนโครงการพฒนาโครงสรางพนฐานและการลงทนขนาดใหญตางๆ ในหลายพนทของสหภาพเมยนมาร

นอกจากนน ยทธศาสตรดงกลาวยงเปลยนแปลงไป เนองมาจากความลาชาของโครงการ จากเรองเงนทน และความขดแยงในพนทททำใหทงรฐบาลไทยและสหภาพเมยนมาร และบรษท อตาเลยนไทยฯ ผไดรบสทธสมปทานโครงการ ตองปรบเปลยนแผน เพอใหมนกลงทนจากตางชาตเขามารวมทน

65


ผลกระทบทางเศรษฐกจ สงแวดล�อม และสงคม ของการก�อสร�างท�าเรอนำลกทวายต�อชมชน

จากการศกษา ในดานผลกระทบทางเศรษฐกจและสงคมของการกอสรางทาเรอนำลกทวาย

ตอชมชนซงเกดในเวลาอนรวดเรวเพยงไมกปทผานมา พบวาไดกอใหเกดผลกระทบทงทางดานเศรษฐกจระดบชมชน ครวเรอน และปจเจกอยางกวางขวาง อนเนองมาจากการสญเสยพนททำกน ธรกจทองถนขาดวตถดบและตองปดกจการ

ปญหาเรองทดนทำกน เปนประเดนใหญทกอใหเกดความขดแยง ทงระหวางชาวบาน ทไดรบผลกระทบดวยกนเอง และระหวางชาวบานกบโครงการ เนองจากแมวาจะมการจดหาทอยและทดนทำกนใหมแกชาวบานทไดรบผลกระทบทงหมด แตอยางไรกตาม ทดนทำกน ทเคยมไรนา สวนหมาก และสวนมะมวงหมพานตอนเปนอตสาหกรรมหลกอยางหนงของทวายกไดรบผลกระทบอยางมาก และยงสงผลตอภาคธรกจแปรรปเมดมะมวงหมพานตเพอการบรโภคในสหภาพเมยนมารและเพอสงออกมายงประเทศไทย ทผประกอบการวางแผนไววาจะยายแหลงผลตไปทยะไข แตผลผลตจะลดลง เนองจากสภาพภมประเทศ ภมอากาศแตกตาง โดยรฐบาลสหภาพเมยนมาร ไมไดมการพดคยเพอชวยเหลอนกธรกจทองถนเหลาน อาชพหลกของประชาชนในทวายนอกจากการเกษตรแลว กมอาชพประมงซงกไดรบผลกระทบโดยตรงจากการสรางทาเรอ

ผลกระทบดานสงแวดลอม ทจะเกดจากโครงการนคมอตสาหกรรมและทาเรอนำลกนน เปนขอหวงกงวลอยางมาก ทงของชาวบานและองคกรภาคประชาสงคมจากทงไทยและสหภาพ เมยนมาร เนองจากไดเรยนรถงผลกระทบจากมลพษจากอตสาหกรรมทเกดขนในประเทศไทย อยางไรกตามขนตอนในการศกษาผลกระทบทางดานสงแวดลอมนนยงไมชดเจน แมวาทางโครงการจะแจงไววาจะดำเนนการอยางถกตองตามกฎหมายไทย แตยงไมมระบไวในกฎหมายสหภาพเมยนมาร ซงอาจเปนชองโหวใหเกดผลเสยทจะตามมาในอนาคตได

ปญหาสงแวดลอมทเกดขนในปจจบนเมอดำเนนโครงการมาระยะหนงแลวกคอ ถนนของหมบานถกรถบรรทกขนาดใหญใชสญจรไปมาอยตลอดเวลา จนสภาพใชการไมไดโดยเฉพาะในหนาฝน

และมการปนเปอนของดนตะกอนในแหลงนำทชาวบานใชบรโภค เนองจากการกอสรางของโครงการ ทางโครงการยงขาดการใหขอมลขาวสาร ขาดขนตอนในการรบฟงความคดเหน การมสวนรวม

จากชมชน ประชาชนในพนท การทำการศกษาผลกระทบดานสงแวดลอม สขภาพอนามย และสงคมยงไมโปรงใสและชดเจน การเปลยนแปลงดงกลาว ทำใหวถชวตของชาวทวายหลายหมนคนเปลยนแปลงไปและความขดแยงของคนในพนทกบภาครฐและเอกชนอนเกดจากโครงการดงกลาวยงมอยางตอเนอง ทงในเรองทดนอยอาศย ททำกน อาชพ และสงคมวฒนธรรม อนมาจากการใหโยกยายออกจากพนทโครงการทครอบคลมชมชนทมประวตศาสตรอนยาวนานหลายรอยป

66


การพฒนาประชาธปไตยของภาคประชาสงคม ในพนทก�อสร�างท�าเรอนำลกทวายอนเกดจากโครงการ

โครงการนกอใหเกดการเคลอนไหวของภาคประชาสงคม ในรปแบบของการเคลอนไหว

ขามพรมแดนจากกลมนกเคลอนไหวและนกวชาการของไทย เพอแลกเปลยนขอมลกบนกเคลอนไหว ในพนททวายและในสหภาพเมยนมาร

หากวเคราะหในประเดนนจะสอดคลองกบแนวคดเรอง “การเมองแบบใหมและขบวนการเคลอนไหวทางสงคมรปแบบใหม” (The New Politics and the New Social Movements) โดยมสาระสำคญทการมองขบวนการเคลอนไหวเรยกรองของคนธรรมดาขางตนวาเปนการตอบโตกบปญหาและความขดแยงชนดใหมทเกดขนในสงคม วาอยบนฐานทหลากหลายรวมถงเรองเพศ (Gender) เชอชาต (Race) ศาสนา (Religion) วฒนธรรม (Culture) นอกเหนอจากเรองของชนชนและอดมการณทางการเมองอยางในอดต

การเคลอนไหวขามพรมแดนในกรณนเปนหนงในหลายๆ กรณตวอยางทเกดขนจากความรวมมอของภาคประชาสงคมไทยและประเทศอนๆ ในการคดคานโครงการพฒนาขนาดใหญทเกดขนอยางรวดเรวและกวางขวางในอนภมภาคลมแมนำโขง ซงสงผลกระทบตอคนทองถน โดยขบวนการนจะทำการรณรงคทงในและนอกประเทศ เชน กรณเขอนไซยะบรทลาว เขอนสาละวนทสหภาพ เมยนมาร และโครงการทวายน เปนตน

หากจะมองวาทงโครงการทวายและขบวนการการเคลอนไหวทเกดขน ในมมมองของกระบวนการโลกาภวตนทวาเปนกระแสของการเปลยนแปลงทนำมาอธบายรฐและสงคม โดยทำใหโลกมลกษณะสากลมากยงขนผานคานยมของชาตตะวนตก อดมการณทางการเมองแบบเสรนยมประชาธปไตย การเคลอนไหวนแสดงใหเหนวาโลกาภวตนกอใหเกดกระแสความรวมมอเหนอรฐมากขนเพราะกระบวนการโลกาภวตนไดเปดใหโลกกวางขนเพราะการไหลอยางเสรของขอมลขาวสาร ททวถงทกมมโลก

เครอขายของประชาสงคมน ไดดำเนนการขบเคลอนความรวมมอระหวางประเทศของ

ภาคประชาชน เพอเรยกรองการพฒนาทโปรงใส เปนธรรม เคารพสทธมนษยชนและสทธชมชนของประชาชนในพนท จากทงภาครฐและเอกชนของทงสองประเทศทเปนหนสวนสำคญของโครงการน โดยใชการสอสารทงในพนทอนเตอรเนตและพนทจรง เพอกระตนการตระหนกรบรของทงประชาชน ในพนท และประชาชนทวไป เพอรวมกนตรวจสอบการทำงานของรฐบาลรวมทงใชกลไกทางดานสทธมนษยชนของไทย คอคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงประเทศไทยใหเขาไปตรวจสอบ อนเปนขนตอนสำคญหนงในการพฒนาประชาธปไตยของภาคประชาชนสหภาพเมยนมารทเพงเรม มาไมนาน

67


ข�อเสนอแนะ 1. รฐบาลไทยควรดำเนนการในโครงการพฒนาตางๆ โดยคำนงถงหลกกฎหมายรฐธรรมนญไทย

ไมวาในหรอนอกราชอาณาจกร การทสหภาพเมยนมารยงไมมขอกฎหมายวาดวยการตรวจสอบ ประเมนดานสงแวดลอม ไมควรกลายเปนชองวางในการฉกฉวยโอกาส แตการพฒนาควรเปนไป โดยคำนงถงประโยชนตอประชาชนทงสองประเทศ โดยทำการประเมนผลกระทบทางสงแวดลอมสงคมและสขภาพของโครงการนอยางเปนองครวม อยางโปรงใส และเปนธรรม เพอใหเขาใจถง ภาพรวมของภมภาคนทจะเกดขนในอนาคต

2. เปดใหประชาชนในพนทเขาถงขอมลขาวสารใหมากกวาเดมและชดเจนมากขนและ นำเสนอความคดเหนไดโดยตรง เพอปองกนมใหเกดผลกระทบทางลบกบประชาชนในประเทศเพอนบาน จากโครงการททำขนเพอผลประโยชนของประเทศไทย ซงในทายสดผลเหลานน จะสะทอนกลบมายงประเทศไทย ไมวาจะเปนเรองของมลพษ และปญหาการอพยพโยกยายถนฐาน

3. รฐบาลสหภาพเมยนมารและหนวยงานทองถนในพนทควรเตรยมความพรอมรบมอกบผลกระทบทอาจจะเกดขนไวลวงหนา ทงเรองการประเมนผลกระทบ การเฝาระวงมลพษและอบตภย ผลตอสขภาพอนามย การเตรยมพรอมในกรณอบตภย ความพรอมของสถานบรการสขภาพ ตางๆ ดงนน ซงรฐบาลไทยควรใหการสนบสนนในการสรางกลไก และบคลากรตอความเสยง ดงกลาว

4. ในภาคประชาชนทงในทวาย ภาคประชาสงคมในสหภาพเมยนมารและในประเทศไทย จะมบทบาทสำคญในการเสนอขอหวงกงวลและขอเสนอแนะตางๆ ใหการดำเนนการทจะคมครองสทธของประชาชนในพนท ตรวจสอบการทำงานของโครงการและใหขอมลขาวสารทเปนจรง เพอใหการดำเนนการพฒนาเปนไปอยางยงยนและเปนธรรม ภาคประชาสงคมในประเทศ จะมสวนสำคญในการแลกเปลยนความร ประสบการณกบชาวทวายและภาคประชาสงคมในสหภาพ เมยนมาร

68


โกสมภ สายจนทร. 2549. พมาในความสมพนธทางการเมองกบตางประเทศ. เชยงใหม: โชตนาพรนท. ชยอนนต สมทวณช. 2538. โลกานวตรกบอนาคตของประเทศไทย. กรงเทพฯ: ผจดการ. _________. 2544. จากรฐชาตสรฐตลาด. กรงเทพฯ: สำนกพมพบานพระอาทตย. ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. 2545. ขบวนการเคลอนไหวทางสงคมรปแบบใหม. กรงเทพฯ:

สำนกพมพวภาษา. _________. 2549. รฐ-ชาตกบ (ความไร) ระเบยบโลกชดใหม. กรงเทพฯ: สำนกพมพวภาษา. เดชรต สขกำเนด. 2555. มองใหรอบดานผาน HIA ในการลงทนขามพรมแดนกรณศกษาทาเรอ

นำลกและนคมอตสาหกรรมทวาย สหภาพเมยนมาร. กรงเทพฯ: มลนธนโยบายสขภาวะ. ทพพะวงศ วงศโพส. 2552. “นโยบายตางประเทศของสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว

ตอสาธารณรฐประชาชนจนในยคหลงสงครามเยน”. วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต สาขาความสมพนธระหวางประเทศ มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ธารทอง ทองสวสด. 2533. “ความสมพนธระหวางไทยกบญปน”. ใน ชดวชาความสมพนธระหวาง ไทยกบตางประเทศ. หนวยท 11 สาขาวชารฐศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ปารชาต สถาปตานนท สโรบล. 2542. “องคประกอบในการขบเคลอนประชาสงคม”. เอกสารสำหรบการประชมกลมยอยวาดวยเรอง “พลเมองกบการสอสารเพอการเปลยนแปลงในการประชมทางวชาการประชาสงคม” ครงท 1 การสอสาร: กลไกสำคญในการกาวสประชาสงคม ในศตวรรษท 21 ณ หอประชมณฐ ภมรประวต สถาบนพฒนาการสาธารณสขอาเซยน มหาวทยาลยมหดล.

ปวน ชชวาลพงพนธ. 2554. “ทาเรอนำลกทวาย: โครงการลงทนขนาดใหญของไทยในพมา”. แปลจาก “Dawei Port: Thailand’s Megaproject in Burma” วารสาร Global Asia, Vol. 6 No. 4 (Winter 2011), หนา 96-107.

ประชน รกพงษ. 2539. การศกษาสภาพเศรษฐกจและวฒนธรรมชมชนในเขตเสนทางสเหลยมเศรษฐกจไทย-ลาว-จน. มหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม โดยการสนบสนนของมลนธ ไชยง ลมทองกล และสถาบนนโยบายศกษา.

มาซาก โอซยามา. 2538. “ความสมพนธทางสงคมของชมชนบรเวณนคมอตสาหกรรมภาคเหนอ”. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

มงสรรพ ขาวสอาด และจอหน ดอร (บก.). 2550. ความทาทายทางสงคมในภมภาคแมนำโขง. กรงเทพฯ: ศนยวจยสงคมอนภมภาคลมแมนำโขง และคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน.

เอกสารอ�างอง

69


วทยาลยประชาคมนานาชาตหนองคาย-อดรธาน. 2547. การเพมการแลกเปลยนทางวฒนธรรมผานกลมหลากหลายขามชายแดนไทย-ลาว ภายใตกรอบการดำเนนงานของโครงการความรวมมอการวจยในอนภมภาคแมนำโขง (GMS-RC): รายงานการวจย. กรงเทพฯ: วทยาลยประชาคมนานาชาตหนองคาย-อดรธาน.

ศโรตม ภาคสวรรณ. 2521. ความสมพนธระหวางประเทศเบองตน. กรงเทพฯ: โรงพมพ มหาวทยาลยรามคำแหง.

สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 2554. การพฒนารปแบบและแนวทางการใหความชวยเหลอของ สพพ. แกประเทศเพอนบาน: รายงานฉบบสมบรณ. กรงเทพฯ: สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สญญา สญญาววฒน. 2543. ทฤษฎและกลยทธการพฒนาสงคม. กรงเทพฯ: สำนกพมพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย พมพครงท 3.

สพชฌาย ปญญา. 2555. “การตอบสนองของรฐบาลลาวตอการขยายอทธพลของจนดานการลงทนภาคบรการในเมองนำทา แขวงหลวงนำทา สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว”. ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาภมภาคศกษา บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

สภางค จนทวานช. 2548. โครงการวจยผลกระทบทางสงคมของระเบยงตะวนออก-ตะวนตก (ผลกระทบทางสงคมของการสรางสะพานขามแมนำโขงแหงท 2) ระยะทหนง: รายงานฉบบสมบรณ. กรงเทพฯ: สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย.

อนสรณ ลมมณ. 2542. รฐ สงคม และการเปลยนแปลง. กรงเทพฯ: โรงพมพเดอนตลา. Dunning, John H. 2001. “The Eclectic (OLI) Paradigm of International Production: Past,

Present and Future.” in Journal of the Economics of Business, Vol. 8, No. 2. Dunning, John H. and Sarianna M. Lundan. 2008. “Institutions and the OLI Paradigm

of the Multinational Enterprise”. in Asia Pacific Journal of Management, Vol. 25, No. 4.

Grunberg, Leon. 2011. “The IPE of Multinational Corporations”. in Introduction

to International Economy, edited by David N. Balaam and Michael Veseth. New Jersey: Prentice Hall.

Harvey, Davis. “Globalization and the Spatial Fix”. in Geographische Revue, 2/2001. Learche, Chales O. and Abdul A. Said. 1972. Concepts of International Politics.

New Delhi: Prentice-Hall of India Private. Martinussen, James. 1997. Society, State and Market. New York: St. Martin Press.

70


Moore, Elizabeth. 2011. “Dawei Buddhist Culture: a Hybrid Borderland”. in Myanmar Historical Research Journal (21), pp.1-62.

Morgenthau, Hans J. 2006. Politics among Nations: The Struggle for Power and Peace. Boston: McGraw-Hill Higher Education.

Nye, Jr., Joseph S. 2004. Soft Power: The Means to Success in World Politics. New York: Public Affairs.

Ohmae, Kenichi. 1995. The End of the Nation State: The Rise of Regional Economies. New York: Free Press.

Rigg, Jonathan and Chusak Wittayapak. 2009. “Spatial integration and Human transformation in the Greater Mekhong subregion”. in Yukon Huang and Bocchi Magnoli, eds. Reshaping Economic Geography in East Asia. New York: World Bank.

Thabchumpon, Naruemon, Carl Middleton and Zaw Aung, “Development, Democracy, and Human Security in Myanmar: A Case Study of the Dawei Special Economic Zone”, Paper presented at 2nd International Conference on International Relations and Development, Chiang Mai 2012.

Willis, Katie. 2005. Theories and Practices of Development. London: Rutledge. Zaw Aung, “Dawei Special Economic Zone: Its Prospects and Challenges”, Paper

presented in the special panel Burma Environmental Governance and Equity, at the 4th International Conference on “Human Rights & Human Development, Critical Connections: Human Rights, Human Development and Human Security”, August 18-19, 2011.

แหลงขอมลออนไลน

เขยน ธรวทย. จนกบอนภมภาคลมนำโขง. (http://www.thaiworld.org/th/thailand_monitor/answer.php?question_id=15) โครงการทปรกษาสงเสรมการลงทนไทย-จนประจำป 2550. เสนทางสายไหมคนมนกงล R3A. (http://chineseinfo.boi.go.th/CIC/document/Private/WhatNews/2857553_R3A (1).pdf) พาณชยเชอมธรกจไทย-พมาสรางทาเรอทวาย (กรงเทพธรกจออนไลน 8/10/2552) เปดยทธศาสตรใหมดนกาญจนบรเปนศนยกลางเศรษฐกจตะวนตก (SiamIntelligence.mh) ปรบยทธศาสตรชาตรบ “ทวาย” (กรงเทพธรกจออนไลน 10/1/2555)

71


รฐบาลพมาเจรจายตการสรบกบเคเอนย ทยดเยอมานานกวา 60 ป (http://prachatai.com/journal/2012/03/39881) เสวนา: จน-พมา และความสมพนธทสนคลอน (http://prachatai.com/journal/2012/03/39881) สำรวจความพรอมไทยจาก FTA ส ประชาคมอาเซยน กบเกมของยกษใหญ จน-สหรฐ (http://www.prachatai3.info/journal/2012/05/40728) Dawei Port: Thailand’s Megaproject in Burma (globalasia.org/06/04/2012) Glassman, Jim. The GMS and Thailand’s Spatial Fix. (http://rcsd.soc.cmu.ac.th/InterConf/paper/paper23.pdf) Human Resource: ปญหาททาทายของเมยนมาร (http://prachatai.com/journal/2012/08/41876) Myanmar’s Ambitious Dawei Project Faces Uncertainty (Reuters, 29/12/2011)

72


The Republic of the Union of Myanmar Pyidaungsu Hluttaw Foreign Investment Law (2012, Pyidaungsu Hluttaw Law No. 21)

3rd Waning of Thadingyut 1374 ME 2nd November, 2012The Pyidaungsu Hluttaw enacted this law.

Chapter (1) Title and Definition

1. This law shall be called the Foreign Investment Law.

2. The words and expressions in this law shall mean as designated hereunder – (a) The state means the Republic of the Union of Myanmar. (b) Commission means Myanmar Investment Commission formed by this law.

ภาคผนวก

73


(c) The Pyidaungsu government means the government of the Republic of the Union of Myanmar.

(d) Citizen means an associate citizens or a naturalized citizen. This also includes the economic organization formed with the citizen.

(e) Foreigner means a person who is not a citizen. It also includes an economic organization formed only with foreign investment.

(f) Sponsor means a citizen or foreigner who proposed to the commission in connection with the investment.

(g) The proposal means the application submitted to commission by the sponsor together with the draft contract, fi nancial evidence and company documents to get the permission the proposed investment.

(h) Permit means the order which describe the approval of commission on the proposal. (i) Foreign capital means and includes the following invested by a foreigner in

the business as per the permit – 1) Foreign currency. 2) Machinery, equipment, part of machinery, accessory, tool and other not available

in the country. 3) License patent design, machine design, trade mark, copy right and right of valuation

on the intellectual property. 4) Competency and technology. 5) The reinvested money with the increment from above or the share dividend. (j) The investor means in investor as per approval or an economic organization. (k) Bank means a domestic bank approved by Pyidaungsu Government. (l) The investment means or property supervised by the investor under this law in

the territory of the country. this expression includes the following:– 1) Movable property, immovable property and lawful right of pledge and mortgage

on other property right. 2) The share of company, stocks and debenture or a certifi cate of loan. 3) Contractual monetary right or activity designated as fi nancial value. 4) The right of intellectual property in accord with the existing law. 5) Right of business vested by the concerning law or contract including right of

mineral exploration and extraction. (m) The lessee of land or land user means someone who gets land lease to carry out

a type of business upto a certain period by paying tenancy fees to the state as designated.

74


Chapter (2) The Applicable Economic Activities

3. This law shall apply to the economic activities prescribed by the notifi cation of the commission with the prior approval of Pyidaungsu Government.

4. The investment economic activities are designated as restricted or prohibited activities:– (a) The activities prejudicial to the traditional cultures and customs of the ethnic

nationalities in the country. (b) The activities prejudicial to public health. (c) The activities prejudicial to the natural resources, environment and biodiversity. (d) The activities of importing hazardous or toxic waste material into the country. (e) The factory or activities which produces or use the hazardous chemicals according

to the international agreement. (f) Production work and service activity specifi ed by the rules and regulations for

the citizen. (g) The import of technology, medicine in utensils pending lab-test or not designated

for use. (h) Agriculture in short-term and long-term plantation that could be carried out

by the citizens according to the rules and regulations. (i) The livestock breeding that could be carried out by citizens according to the rules

and regulations. (j) The fi shery in sea which is which can be carried out by citizens according

to the rules and regulations. (k) The investment activities within atleast ten miles of the boundary demarcation

within the state territory except economic zones specifi ed by the Union Government.

5. If the restricted or prohibited investment activities under section (4) is to be exercised, the commission may permit with the approval of Pyidaungsu Government for the benefi t of citizen and specially for the benefi t ethnic nationalities.

6. For foreign investment in large projects which are considered to substantially to benefi t the security of the government and citizen, economic benefi t in the surrounding area and living standard of the citizen, the Commission is to submit to the Union Parliament through the Union Government.

75


Chapter (3) Objectives

7. - To produce the minerals of the state for the suffi cient enjoyment of the public and

to export the surplus. - Job creation for the people inline with the progress and expansion of work. - To develop human resources to develop the infrastructure such as banking and

fi nance work, highway roads, cross-country highway, national electricity and energy works. - To develop high-tech including modern data collection technology. - To develop communication network international standard railway, maritime and

airway transport in the whole country. - To encourage the citizen to be able to do in competition with foreigners. - To develop the investment work in line with the international standard.

Chapter (4)

Fundamental Principle

8. - The investment shall be approved subject to the following principles:– (a) To support the primary objective of national economic development plan,

the activities not suffi cient with monetary and technology, still not exercisable by the state in citizen. (b) To develop job opportunities. (c) The expansion of export. (d) To produce products for import substitution. (e) To produce production commodity which needs large investment. (f) To develop high-tech production works in the high skill and high-tech development. (g) To support production and services works needing large investment volume. (h) To create works needing lesser energy. (i) Local development. (j) To explore and extract new energy and to develop sustainable energy resources

such as new bio-vased energy. (k) To develop the modern industry. (l) Environment Conservation. (m) To support data in technology exchange. (n) Non-prejudicial to the sovereignty of the state and public safety. (o) To develop the citizen intellect and intelligent. (p) Do develop banks and banking works commensurate with international standard. (q) To create modern service agencies necessary for the state and citizen. (r) To suffi ce short-term and long-term domestic utilization of the state energy in resources.

76


Chapter (5) Pattern of Investment

9. Investment may be exercised in the following patterns, (a) Foreign investment activities with hundred percent capital which is permitted by

the commission. (b) Joint venture between foreigners and citizens and state economic enterprises. (c) To work in accordance to the agreed upon contract.

10. (a) Investment under Section (9) the Pattern investment shall be:– (1) The company must be formed in line with the existing laws. (2) When forming a joint-venture under section (9) (b), the ratio of the foreign

capital and local capital is to be decided by the parties forming joint venture company. (3) When invested by the foreigner the minimum investment amount shall be

determined by the commission with the approval of the Union Government based on the project wise.

(4) When forming joint-venture in restricted sectors not allowed to invest with full capital, the ratio of foreign investment is to propose in accordance to the procedures of the Foreign Investment Law.

(b) When performing investment under subsection (a), if liquidation is exercised with the termination right before the expiration of contract or liquidation is performed on expiration, the existing law of the country shall be followed.

Chapter (6)

Formation of Commission

11. (a) The Pyidaungsu Government shall – (1) Concerning investment under this law and to carry out duties, a Commission

shall be formed with a Chairman of a Union Minister and members shall comprised of Union Ministries, person drawn from government departments and person comprising of professional and other person deemed to have expertise who are not government servants.

(2) When forming the commission, vice President, secretary and joint-secretary shall be nominated and empowers.

(b) Non-government services commission member shall be entitled to salary, expense and allowance permitted by the ministry of national planning and economic development.

77


Chapter (7) The Duties and Power of the Commission

12. The duties of commission are as follows:– (a) When assessing investment proposal, to scrutinize whether the proposal is compliant

with fundamental principle of chapter (4) of this law, the fi nancial trust-worthiness the economic advantage or the activities, suitability of technology and environment conservations.

(b) To take immediate action if the investor complaints of not fully getting rights entitled as per law.

(c) To assess the proposal if it is against the existing law. (d) To submit six-monthly report of performance to the Pyidaungsu Hluttaw through

Pyidaungsu government. (e) To submit the advise to the Pyidaungsu government for the sake of the easy internal

and external investment or to facilitate support. (f) To classify type of investment, amount of investment and term of works and

amending of the same with the prior approval of Pyidaungsu Government. (g) To coordinate with state and regional government for the foreign investment projects

which are being approved by the Union Government. (h) To monitor and be aware of if the mineral resources or the antique material, not

connected with works and not contained in the contract on and underground of the permitted land. (i) To assess whether the investor comply with laws, rules and regulations notifi cations,

directives and the condition of contract and if failed to follow, to instruct for compliance and if still not comply, to take action under the law.

(j) To designate investment activities not needing to allow tax exemption and relief. (k) To serve the duty designated occasionally by the Pyidaungsu Government.

13. The power of commission are as follows:– (a) To assess and accept the proposal not against the existing law with the consideration

of the benefi t of the state. (b) To issue the approval if the proposal is accepted, to the sponsor or investor. (c) To assess and accept or reject as designated if the application is submitted to

extend or amend the term of permit or the agreement. (d) To call for the necessary document and fact from the sponsor or investor. (e) To demand for presentation of supporting documents from the Promotor who

proposed to invest. (f) To permit or reject the bank propose by the sponsor or investor to function

the monetary works.

78


14. The commission may form committee and body when performing duties.

15. The commission functional report shall be occasionally put up to the Pyidaungsu Government meeting.

16. The progress of works permitted by the commission shall be reported every three months to the Pyidaungsu Government.

Chapter (8)

The Duties and rights of the Investor

17. The duties of investor are as follows:– (a) To abide by the existing law of the Republic of the Union of Myanmar. (b) To form the company and do business as per the existing law. (c) To follow the law rules, procedures, notifi cation, order, directive and condition of

the permit. (d) To utilize the land rented or granted by the commission as per designated conditions

and the condition of the contract. (e) To sublet mortgage, transfer share and transfer of business to the other individual,

during the term of business, for the invested activities, the land and buildings allowed by the approval, with the approval of the commission.

(f) Not to change the signifi cant topography and the formation of the land permitted to utilize without the approval of commission.

(g) To report to the commission at once when the mineral resources or antique material or treasure trove not permitted in the contract on and the underground of the land permitted to utilize, if permitted by the commission work may continue on the said land, otherwise move to a substituted land that may request by the investor.

(h) To perform not to affect environmental pollution and spoilage as per existing law in connection with the investment activities.

(i) If all share of foreign investment company is transferred to citizen or a foreigner outright, the prior permit shall be taken from the commission and the approval permit is returned only then the share transfer shall be registered as per existing law.

(j) If some share of foreign investment company is transferred to citizen or a foreigner outright, the prior permit shall be taken from the commission and the approval permit is returned only then the share transfer shall be registered as per existing law.

(k) To transfer the high-tech competency technology functioned by him to the concerning works department or organization systematically as per the provision of the contract.

79


18. The right of investor is as follow:– (a) To exercise the right of selling, exchanging or transferring otherwise as per existing

law with the approval of commission. (b) If the investor is a foreign company shall have right to sell all its shares/part of

shares to foreigner/citizen or another foreign company/local company. (c) To expand the primary investment activities with the approval of commission. (d) To reassess, revise and submit to the commission to get the entitled right fully as

per existing law. (e) To put up the application to the commission to get the lawful entitled benefi ts or

for the settlement of grievances. (f) In respect to permission given for a foreign investment project, the investor shall

have right to submit to the Commission regarding invention of advance technology for production of quality products, enhanced production, reduction of environmental effect in the surrounding area for more benefi t to accrue.

(g) For benefi ts of the whole country if foreign investment is to make in the areas diffi cult in excess, the Commission shall permit more exemption and relief as stated under Chapter (12).

Chapter (9) Application for permit Approval

19. The investor or sponsor, if wanted to do foreign investment, shall submit the proposal as designated to the commission to get approval.

20. The commission may – (a) Accept or reject the proposal within 15 days after the assessment is made on

receiving of proposal as per section (19). (b) Shall exercise to allow or not to allow within 90 days to the proposer on receiving it.

21. The investor or sponsor shall institute the investment activities on receiving the approval of commission, after signing the necessary contract with concerning government department/organization or personel, organization.

22. The commission may allow to increase or reduce or amend the term and condition of the contract in accordance with law.

80


Chapter (10) Insurance

23. The investor shall place the designated type of insurance at any insurance agency

which has the right of the insurance in the country.

Chapter (11) The Appointment of Employees and Workers

24. The investor – (a) Shall appoint, when appointing citizen skilled workers, technicians and staff, at

least 25% of citizen within fi rst 2 years from the commencement date, atleast 50% within second two years, atleast 75% within third 2 years however in the academic basis works the time limit may be extended as deemed to be suitable by the commission.

(b) Shall arrange to provide training and courses for the citizen employee to be appointed under section (a) for the progress of competency.

(c) Only citizen shall be appointed and the unskilled works. (d) When recruiting labour, it may be exercised from the government labour exchange

or internal labour agencies at the discretion of the investor. (e) When appointing citizen skilled workers, technicians and employee the appointment

contract shall be signed between employer and employee as per the existing the labour law and rules.

(f) Shall arrange salary standard without segregation the citizen employee shall be provided the same as foreigner employee as proportionate division of professional level.

25. The foreigner working at the investment activities with approval shall apply to the commission for the work permit and stay permit issued by the state.

26. The investor – (a) Shall sign the appointment agreement as designated when employing staff and

labour. (b) Shall perform to get the right as per existing labour law and rules including minimum

wages in salary, leave, holiday, overtime charges, grievances, compensation, social security and other labour related insurance, when defi ning rights in duties of the employer and employee under the appointment agreement and conditions of works.

(c) The disputes arising amount employer, employee, employer and employee, workers and technicians or among the staff shall be settled according to existing law.

81


Chapter (12) Exemption and Relief

27. The commission shall provide tax exemption or relief under subsection (a) from among

the following exemption/relief, to the investor for the support of following investment in the country, moreover any or of the remaining exemption/relief may be allowed to enjoy when applying so.

(a) From the year of starting production or services activities including the starting years upto continuous fi ve years with tax exemption, and if benefi cial for the state depending on the progress of investment activities tax exemption/relief for suitable period.

(b) To reinvest the profi t from works, the reserve fund is allotted and reinvested within one year, the tax exemption/relief on that reinvested profi t for the sake of taxation.

(c) The depreciation rate as per designated by Government, calculated on the machinery, equipment, building or other working capital, the calculated depreciation may be deducted from the profi t.

(d) If the products of any production work is exported, then the tax exemption shall be allowed on upto 50% of the profi t that export.

(e) Right of paying tax by the foreigner on his income in the same rate as the citizen. (f) The expenses for the research and development necessary for the country, shall

be deducted from the income. (g) The right of carrying the loss of the continuous three years in continuation with

the tax exemption and relief on each enterprise under subsection (a), within two years. (h) To enjoy Duty, other internal tax or both with exemption and relief on the imported

machinery, equipment, tools machinery part imported to be use during the establishment period. (i) Right of exemption/relief of duty other internal tax or both on the imported raw

material for 3 years after establishment. (j) Exemption or relief of duty, other internal tax or both on the imported machinery,

equipment, tools machinery part and accessories necessary for the expanded work with the approval of commission.

(k) The exemption and relief of commercial tax on the products manufactured for export.

82


Chapter (13) Assurance and Guarantee

28. The Pyidaungsu Government shall not nationalize the economic activities formed with

the approval during the contract period or the extended period if allowed.

29. The Pyidaungsu Government assurances that the investment activities run with the approval of commission shall not be terminated during the contract period without suffi cient cause.

30. The Pyidaungsu Government give assurance and guarantee for repatriation of rightful investment amount in the type of foreign currency on the expiry date of the contract.

Chapter (14)

Permission of Landuse

31. The commission may allow the investor upto initial (50) years of land use or grant necessary for the economic activities or industry depending on type and amount of investment.

32. The commission may allow the investor extension (10) years and another (10) years depending on amount and type of investment continuously after expiration of the duration allow under section (31).

33. The commission may allow to invest on the land with the initial agreement of land guarantee or land user, with the prior consent of Pyidaungsu Government for the economic development of the country.

34. The commission may occasionally stipulate the tenancy rate of land owned by

government department/organization with the prior consent of Pyidaungsu Government.

35. Investment on the rights of the citizens in the agricultural and livestock sectors, locals and foreign investors shall be allowed in joint venture under contract system.

36. The commission, may designate the tenancy period longer than the period grant and use under this law, with the consent of Pyidaunsu Government, for those who want to invest in the less developed and poor communication regions, for the economic development of the whole country.

83


Chapter (15) Foreign Capital

37. The commission shall register the name of investor according to the foreign currency

accepted by the bank as foreign capital. When so registering the type of foreign capital shall be described.

38. The foreign capital carrier may withdraw the foreign capital designated by the commission within stipulated period on termination.

Chapter (16)

Transfer Right of Foreign Currency

39. The investor has the right to remit abroad, through the foreign bank in the country according to the exchange rate of the concerning foreign currency –

(a) The foreign currency entitled by the investor of foreign currency. (b) The foreign currency approved by the commission to with draw by the foreign

capital carrier. (c) The net profi t after deducting taxes and funds from the annual profi t entitled by

the investor. (d) Due remaining money after deducting taxes and reserving living expenses from the

salary and allowance received by the foreign employee.

Chapter (17) Foreign Currency Matters

40. The investor – (a) Can remit abroad through any foreign bank according to exchange rate of the

concerning currency. (b) Shall exercise the monetary matters of works by opening foreign currency bank

account or kyat currency bank account and the currency accepted by the foreign bank and Myanmar.

41. The employees working in the economic activity formed with permission shall open foreign currency account or kyat currency account at any foreign bank in the country.

84


Chapter (18) Administration penalties

42. The commission may award the following administrative penalties/penalty to be investor who violated the provision of this law, rules, regulations, procedure, notifi cation, order or directive or any condition of the permit –

(a) Warning (b) Temporary suspension of tax exemption and relief (c) Revocation of permit (d) Black listed with no further issue of permit

Chapter (19) Arbitration

43. If any dispute arise out of investment activities – (a) The disputes among personal shall be amicably settled. (b) Unless settled by subsection (a) – (1) Unless method of solution is included in the contract, the existing laws of

the country shall be followed. (2) If method of solution is stipulated in the contract, the said method of solution

shall be followed.

Chapter (20)General

44. The commission may issue under this law if any proposal of mutual benefi t between the investor and Pyidaungsu Government or Government department/organization legally empowered by the Pyidaungsu Government to carry out feasibility study, exploration calculated and extraction upto the commercial production stage by using the capital of the investor on joint-venture with the state or citizen in the extraction works of large volume to invest, in the oil & gas and mining works to suffi ce the energy requirement of the state in citizen and to export the surplus. if the investment activities can be performed with the commercial extraction, to cover the benefi t the proportionate profi t shall be divided between the investor in Pyidaungsu Government or any empowered government department/organization and citizen JV partner.

45. The investor sanctioned by the foreign investment law of Union of Myanmar (SLORC Law No. 10/1988) before the existence of this law shall be deemed to be invested under this law.

85


46. The investor shall be criminally prosecuted if any evidence is formed to be deliberately miss representing in connection with the schedules, documents, fi nance and labour employment attached with the proposal to commission and concerning government department/organization.

47. Not withstanding any provision in the existing law the matters regarding any provision of this law shall be exercised by this law.

48. The commission shall convene meetings as designated.

49. The decision imposed by the commission under the power vested by this law.

50. There shall be no action taken under civil or criminal procedure against any commission member or any member of committee of body, any serviceman for the matter executed in good faith according to the power instructed by this law.

51. To carry out the provision of this law, the ministry of national planning and economic development or any government organization –

(a) Shall execute the clerical works (b) Shall incur the expenses

52. The investor working with the permit of the commission of Union of Myanmar Foreign Investment Law (SLORC law No. 10/1988) about to be revoked shall continuous to work and enjoy benefi t upto expiration as per conditions of the contract.

53. The Commission shall submit to the nearest Pyidaungsu Hluttaw meeting through Pyidaungsu Government if prejudicial to the benefi t of the state and citizen as a crucial matter, when permitting the foreign investment activities as per section (3) and section (5).

54. If any provision of this law is in confl ict with any fact of international treaty and agreement approved and accepted by the Republic of the Union of Myanmar, the provision of international treaty and protocol shall prevail.

55. Before the promulgation of rule and procedure after enactment of this law the rules and regulation issued under the law of (SLORC Law No. 10/1988), unless repugnant to this law, may be exercised.

86


56. When executing the provision of this law – (a) The ministry of national planning and economic development shall promulgate

the necessary rule, regulations, procedure, order, notifi cation and directive within (90) days of the commencement of this law with the approval of Pyidaungsu Government.

(b) The commission may issue the necessary order notifi cation in directive

57. The foreign investment law of the Union of Myanmar (SLORC Law No. 10/1988) is herewith revoked by this law.

.........................................................................................................I hereby sign in compliance to the constitution

of the Republic of Myanmar

PresidentThe Republic of The Union of Myanmar

Translated into English by U Tin Win, Managing Partner of UTWG

87


ศนยอาเซยนศกษา มหาวทยาลยเชยงใหม

Documents

CAS Book Series 01 Dawei and Transborder Civil Society