Sayfa 1 / 48

CELAL BAYAR NVERSTES KULA MESLEK YKSEKOKULU

LETME YNETM PROGRAMI

LOJSTK YNETM DERS NOTU

HAZIRLAYAN : B. Trker PALAMUTUOLU

2012

Sayfa 2 / 48

1. Datm Kanal Ve Lojistiin Temelleri Datm ve Datm Kanal Kavramlar

Datm kavram, iletmeler tarafndan retilen ve fiyat belirlenen mallarn retim noktasndan

sat noktasna getirilmesidir. Datm Kanal kavram, mal ve hizmetlerin reticiden tketiciye

giderken izledikleri yolun genel addr.

Alternatif Datm Kanallar

Datm Kanal Arac Kurulular

Tccar Araclar: rnlerin sahipliini alan, riske katlanan araclar olup, toptanc ve

perakendecilerden olumaktadr.

Yardmc Araclar: Alc ve satcnn kar karya gelmesini salayan rnn sahipliini ve

riskini zerine almayan araclardr. Yardmc araclar; acente, tellal ve komisyonculardr.

Toptanclar: rnleri byk leklerde satn alp ounlukla perakendecilere satan araclar

olup, rnleri ve hizmetleri, yeniden satacak araclara satmak iin gerekletirilen faaliyetlere

toptanclk denir.

Perakendeciler: satn ald rnleri nihai tketici veya son kullanclara tketmesi ya da

kullanmas amacyla satan araclardr. Perakendecilik temelde rnn son tketiciye

ulatrlmas eylemini ifade eder.

Datmda Arac Kullanmann Nedenleri

Her retici iletmenin finansal gc, rnlerin datmn yapmak iin yeterli deildir.

Bir retici iletme datm yaptnda, o maln tamamlaycs olan baka mallar da satmak

zorunda kalacaktr.

Arac kurulular bu konuda deneyim sahibidirler, bu ii profesyonel biimde srdrmekte ve

pazar iyi tanmaktadr.

Dk fiyatl rnler iin dorudan datm yaplmas rasyonel deildir.

Sayfa 3 / 48

retici iletmeler aracy ortadan kaldrdklarnda, daha fazla sayda ticari iliki kurmak

zorunda kalacaktr.

Datm Trleri

Yaygn Datm: Mallarn ok sayda ve gerekirse mterilerin satn alma alkanlklarna gre

deiik datm noktalarnda sata sunulmasdr.

Seimli Datm: Birden ok fakat tm isteklilerden daha az sayda snrl arac kullanlmasdr.

Snrl Datm: rn datmn daha yakndan denetlemek, maln saygnln arttrmak, mala

bal hizmetleri daha iyi sunabilmek ve datm maliyetlerini azaltmak iin, az sayda arac

iletme ile allmasdr.

Datm Kanalnn Seimini Etkileyen Faktrler

Pazar ve tketici zellikleri

retici zellikleri

rn zellikleri

evresel faktrler

Sat ve Pazar zellikleri

Datm Kanalnn levleri

Potansiyel mteriler ve pazarn tm aktrleri hakknda bilgi toplamak

Alverii canlandrmak iin ikna edici iletiim gelitirmek

Sipari vermek

Datm kanalnda farkl seviyelerdeki stoklar finanse edecek fonlar salamak

Kanalla ilgili riskleri stlenmek

demeler araclk etmek

Sahipliin transferine araclk etmek

Tedarik Zinciri Kavram

Tedarik zinciri, mal ve hizmetlerin tedarik edilmesinden nihai mteriye ulancaya kadar geen

srete, birlikte alan eitli kurululardan(tedarikiler, reticiler, datclar, perakendeciler) oluan

bir adr. Malzemeler, bu an balang noktasndan(Tedarikiler) nihai mterilere akarken tedarik

zincirinde, farkl aamalardan gemektedir. Bu srete malzemeye deer katlmaktadr.

Tedarik Zincirinde Bulunan irketler

Hammadde tedarikisi,

Yan sanayii rnleri tedarikileri,

Alt montaj tedarikileri,

Maml ve hizmet reticileri,

Lojistik hizmeti veren kurulular

Distribtrler

Toptanclar

Bayiler

Sayfa 4 / 48

Perakendeciler

Son kullanc (mteri)

Sat Sonras Destek Hizmeti veren kurulular

Tedarik Zinciri Ynetimi

Lojistik Ynetimi Konseyine gre Tedarik Zinciri Ynetimi; mteri gereksinmelerini karlamak

amacyla hammaddelerin, sreteki stoklarn, nihai rnlerin ve balangtan tketime kadar ilikili

bilgilerin maliyet etkin aksnn ve depolanmasnn planlanmas, uygulanmas ve kontrol srecidir.

Tedarik Zinciri Ynetimi

Sistem Olarak Lojistik letmesi

Sayfa 5 / 48

Lojistik letmesinin evresi

evre

D evre

Mikro evre

Makro evre

Uluslar Aras evre

evre

Kurulu yeri

Ynetim anlay

rgt yaps

Personelin nitelikleri

Marka deeri

Sahip olunan teknoloji

Mikro evre

Tedarikiler

Ortaklar

Araclar

Rakipler

Mteriler

Sendikalar

Makro evre

Demografik evre

Corafik evre

Sosyo Kltrel evre

Ekonomik evre

Hukuki evre

Siyasi veya Politik evre

Teknolojik evre

Uluslar Aras evre

Uluslar Aras Pazar Koullar

Gmrk Koullar

Vergi Mevzuatlar

Kltrel Farkllklar

Uluslar Aras Anlamalar

Siyasi Koullar

Sayfa 6 / 48

Lojistikte Kurulu Yeri Seimi

En uygun kurulu yeri, iletmelerin maliyetleri ile geliri arasndaki farkn yani krn en yksek

dzeyde gerekletii yerdir. En uygun kurulu yeri, iletme maliyetlerini minimum klan kurulu yeri

olarak da tanmlanmaktadr.

Kurulu Yerinin Belirlenmesinde Etkili Olan Faktrler

Pazara yaknlk

Hammadde kaynaklarna yaknlk

Uygun cretle kalifiye igc salama olanaklar

Enerji kaynaklarn dk fiyatla kullanabilme olanaklar

Teviklerden yararlanma olanaklar

Faaliyetlere getirilen snrlamalar

Kurulu Yerinin Belirlenmesinde Kullanlan Teknikler

Kr Maksimizasyonu Yntemi

Yatrm Geri Dn Oran Yntemi

Simlasyon Yntemi

Kr Maksimizasyonu

Gelirden giderler dldkten sonra, krn en yksek dzeyde gerekletii yerin en uygun

kurulu yeri olarak tespit edilmesidir.

Yatrm Geri Dn Oran

Finansal bir teknik olup, yatrmn maliyeti ierisinde kazancn orann ifade eder. Karlatrmal

olarak en dk geri dn oranna sahip olan kurulu yeri tercih edilir.

Simlasyon Yntemi

statistiksel bir ara olup, tama, srelerindeki malzeme nakli gibi btn ilemlerin, kstlayc

faktrlerde gz nne alnarak deerlendirilmesi sonucu, kr maksimum klan kurulu yerinin

belirlenmesini kapsar.

Kurulu Yeri Seiminde Kullanlan Deerleme Yntemleri

retim Faktrlerinin Karlatrlmas Yntemi

Maliyet Analizi

retim Faktrlerinin Karlatrlmas Yntemi

Kurulu yeri faktrlerinin iin konusuna gre arlnn ve bu faktrlerin alternatif kurulu

yerleri asndan puanlarnn belirlenerek karlatrlmas yntemidir.

Sayfa 7 / 48

Kurulu Yeri Faktrleri

Faktr Arlklar

Kurulu Yeri A Kurulu Yeri B

Faktrn Tarts

Arlkl Puan

Faktrn Tarts

Arlkl Puan

Pazar 20 15 20X15=300 18 20X18=360

Tama Olanaklar 18 15 18X15=270 10 18X10=180

Hammadde 10 6 10X6=60 10 10X10=100

Gc 8 5 8X5=40 6 8X6=48

Enerji 12 5 12X5=60 4 12X4=48

klim 4 4 4X4=16 2 4X2=8

Su 15 8 15X8=120 6 15X6=90

TOPLAM 866 834

Maliyet Analizi Yntemi

Maliyet analizinin ilk aamasnda her lojistik tesisi yerine ilikin maliyet kalemleri tek tek

tahmin edilir. Tahmin ilemiyle makine, bina, ara-gere vb. sabit varlklara ilikin balang giderleri,

hammadde giderleri, imalat ve datm giderleri vb. maliyet kalemleri belirlenir.

Gerekli maliyetler hesaplandktan sonra alternatif kurulu yerleri birim maliyet ve toplam

maliyet llerinden herhangi birisi gz nnde bulundurularak karlatrlr. Bu karlatrma

sonucunda en dk maliyetli alternatif, tesis kurulu yeri olarak seilir.

Maliyet Kalemleri Alternatif Kurulu Yerleri Faktr Maliyetleri (Milyon TL)

A B C

Ulatrma Giderleri 100.000 90.000 85.000

Materyal Giderleri 160.000 165.000 170.000

Gc Giderleri 200.000 225.000 250.000

Enerji Giderleri 60.000 60.000 65.000

Su Giderleri 30.000 28.000 32.000

Yakt Giderleri 60.000 70.000 65.000

Kira 60.000 55.000 64.000

Vergi 10.000 12.000 14.000

Sigorta 5.000 5.000 5.000

Muhtelif Giderler 5.000 5.000 8.500

Arsa 100.000 50.000 75.000

Bina 1.500.000 1.250.000 1.600.000

zel Gereksinimler 40.000 - -

TOPLAM 2.330.000 2.015.000 2.433.500

Sayfa 8 / 48

Kapasite Kavram

Kapasite, bir iletmenin bir yl ierisinde mevcut kaynaklarn kullanarak, elde edebilecei

maksimum retim veya hizmet miktarn ifade eder.

Optimum Kapasite

Optimum kapasite, bir iletmenin en dk maliyetle retebilecei rn yada hizmet miktarn

ifade eder. Bu kapasitede, retim maliyetleri en dk, retim miktar en yksek ve retilen mallarn

tmnn satlacaktr.

Kapasite Seimini Etkileyen Faktrler

Talep Miktar

Kurulu yeri

Sermaye

Teknoloji

Nitelikli gc Kaynaklar

Lojistiin letmelerde nem Kazanmasnn Temel Nedenleri

Tama uzaklklarnn ve maliyetlerinin artmas

Stok kontrolnde tam zamannda tedarik, malzeme istek planlamas vb. sistemlerin yaygn biimde kullanlmas

Mamul eitlerinin gelien ve deien tketici isteklerini karlama zorunluluu ile hzla artmas

Bilgisayar kullanmnn yaygnlamas ve haberleme sistemlerinin gelimesi

evreyi koruma amac ile kullanlm malzemelerin yeniden kullanlmak zere ilenmesi

Uluslar aras retim ve sat firmalarnn oalmas

Lojistiin letmelere Yararlar

Tedarik zinciri eylemlerinin sadeletirilmesi

Kapasite planlama

Maliyetlerin azaltlmas

Teslim srelerinin mteri beklentilerine gre ayarlanmas

Stok seviyelerinin drlmesi

Btn olarak tedarik zinciri performansnn iyiletirilmesi suretiyle mteri memnuniyetini salanmas

Lojistik lkeleri

Maliyet optimizasyonu

Uygun lojistik modunun seilmesi

Lojistik aralarnn optimizasyonu

Mesafenin optimizasyonu

Ykleme aralarnn optimizasyonu

Uygun ambalaj seimi

Sigortalama

deme ve teslimat biimleri

Malzeme tama

Sayfa 9 / 48

Lojistik Karmas (7L)

Lojistik Modu

Lojistik Aralar

Lojistik Rotas

Lojistik creti

Lojistik Sigortas

Lojistik Dkmanlar

Lojistik Sreci

Lojistik Faaliyetleri

Lojistik karmasnn belirlenmesi

Depolama

Sipari ileme

Evrak tanzimi

Sigortalama

Elleleme

Malzeme ynetimi

Paketleme

Ykleme

Boaltma

Depolama ve Depo Ynetimi

Depolama, malzeme, yar mamul ve mamullerin belirli bir alanda tutulmas, korunmas ve

saklanmasdr.

Lojistik

Mod

Ara

Rota

cret Sigorta

Dkman

Sre

Sayfa 10 / 48

Depolama Esnasnda Dikkat Edilecek Temel Hususlar

Maliyet etkinlii

Depo ii yn levhalar

Depodaki rnlere kolay eriim

Malzeme tama aralar

Depo ii hareketlerin minimizasyonu

Depo ii trafiin dzenlenmesi

Ykleme ve boaltma blmlerinin dzenlenmesi

Depo Trleri

Tedariki depolar

Malzeme depolar

Fabrika ii mamul depolar

Yar mamul depolar

Yerel veya blgesel depolar

Datm merkezi depolar

Depo Ynetimi Faaliyetleri

Boaltma

Depo ii tama

Tasnif etme ve yma

Sipari alma

Sipari hazrlama

Paketleme

Ykleme

Etkili Depo Ynetimi in Dikkat Edilmesi Gereken Faktrler

Merkezi ve dank depolama operasyonlar dengeli bir yapda olmaldr

Datm merkezinin corafi yeri doru belirlenmelidir

Depo otomasyonu teknolojilerinden yararlanlmaldr.

Tm stok hareketleri sistem zerinde tanmlanmal ve kaydedilmelidir

Stok seviyeleri tedarik zinciri boyunca gerek zamanl olarak takip edilmelidir.

Lojistik Ynetimi

Lojistik Ynetimi; Mteri gereksinimlerini karlamak zere retim noktas ve tketim

noktalar arasndaki mal, hizmet ve ilgili bilgilerin ileri ve geri yndeki aklar ile depolanmalarnn

etkin ve verimli bir ekilde planlanmas, uygulanmas ve kontroln kapsayan tedarik zinciri sreci

aamasdr.

Lojistik Ynetiminin Aamalar

Tedarik Lojistii (Tedarik ynetimi inbound lojistik)

retim Lojistii ( Lojistik)

Datm Lojistii (Datm Ynetimi outbound lojistik)

Sayfa 11 / 48

Lojistik Tasarm Sreci

Veri toplama ve analiz

ve d evre analizi

Planlama

Koordinasyon

Gzden geirme ve dzeltme

Lojistik Stratejileri

Erteleme stratejisi

Stratejik ortaklk

D kaynak kullanma stratejisi

Proaktif lojistik stratejisi

Maksimum kr stratejisi

Maliyet minimizasyonu stratejisi

Mteri hizmet stratejisi

Lojistik Performans ltleri

Zaman (Lojistik hz ve teslimat sresi)

Maliyet (Lojistik hizmetlerinin creti)

Kalite (htiyalar karlama kabiliyeti)

Esneklik (Deien durumlara uyum salama yetenei)

eviklik (Deiim esneme hz)

Lojistik Maliyeti

Elde bulundurma maliyeti

Stok maliyetleri (Satn alma maliyetleri)

Sipari maliyetleri

Tama maliyetleri

Sayfa 12 / 48

Lojistik Modlarnn Karlatrmal Maliyeti

Lojistik Modu Sabit Maliyetler Deiken Maliyetler

Demiryolu ok yksek Dk

Karayolu Dk Yksek

Denizyolu Yksek ok dk

Havayolu ok yksek Esnek

Boru Hatt En yksek En dk

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

10 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260

Lojistik Maliyetleri

Sipari Maliyeti Elde Bulundurma Maliyeti Tama Maliyeti

Stok Maliyeti Toplam Maliyet

Sayfa 13 / 48

Entegre Lojistik

Entegre lojistik, retim ncesi ve sonras tm srecin tek elden koordineli olarak ynetilmesi,

tedarikiden mteriye kadar tm aamalardaki lojistik faaliyetlerin birbiriyle uyumlu bir biimde bir

araya getirilerek modern bir ynetim anlayyla planlanmas, koordine edilmesi ve denetimidir.

STOK YNETM

Stok Kavram

Stok, iletmelerin ileride kullanmak zere bulundurduklar hammadde, yar mamul veya

mamullerdir.

Stok Bulundurmann Amalar

retim faaliyetlerinin kesintisiz yrtlebilmesi ve talebin zamannda karlanmas

Sat ve retim miktar farkllklarndan kaynaklanan dalgalanmalarn nlenmesi

Dneme bal olarak deien talep ile retim miktarnn dengelenmesi

retim miktarn artrarak lek ekonomilerinden yararlanma istei

Sipari maliyetlerinin minimize edilmesi

Beklenmeyen durumlarla karlaldnda srecin iyi ynetilebilmesi

Sat frsatlarnn karlmas

Fiyatlarn artmas beklentisi

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

Loji

stik

Mliy

eti

Tama Miktar

Lojistik Modu, Tama Miktar ve Lojistik Maliyeti likisi

Mod1 Mod2 Mod3

Sayfa 14 / 48

Stok Bulundurma (Elde Bulundurma) Maliyetleri

Depo giderleri (kira, stma, soutma, aydnlatma vb.)

Stok kaytlarn tutma maliyetleri

Stoklarn bakm maliyetleri

Eskime giderleri

Stoa yatrlan parann frsat maliyeti

Stoklarn sigorta giderleri

rme ve alnmadan doan giderler

Moda mallarda modas geme nedeniyle ortaya kan zararlar

Sipari Maliyetleri

Sipari fiini hazrlama ve ileme koyma giderleri

Satclardan istenen kotalar

Sipari takibi maliyetleri

Stok kayt kartlarn gncelletirme maliyetleri

Teslim alma, boaltma ve kontrol giderleri

Stoksuz Kalma (Elde Bulundurmama) Maliyetleri

Tazminatlar

Sat kayb

tibar kayb

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260

Sto

k M

aliy

etle

ri

Sipari Miktar

Stok Maliyetlerinin Minimizasyonu

Elde Bulundurma

Sipari

Stok Maliyeti

Sayfa 15 / 48

Stok Kontrol Yntemleri

Gzle kontrol yntemi

ift kutu yntemi

Maksimum-minimum yntemi

Yeni sipari noktas yntemi

Sabit sipari periyodu yntemi

Sabit sipari miktar yntemi

Ekonomik sipari miktar yntemi

Stok Ynetimine likin Bilgisayar Destekli Sistemler

Malzeme ihtiya planlamas MP (Material Requirement Planning MRP)

malat Kaynaklar Planlamas KP (Manufacturing Resource Planning MRP II)

Kurumsal Kaynak Planlamas KKP (Enterprise Resource Planning ERP)

Kapasite htiya Planlamas KP (Capacity requirement planning CRP)

Tam Zamannda retim TZ (Just In Time JIT)

2. Hizmet Olarak Lojistik

2.1. Hizmet Sektrnn nem Kazanma Nedenleri Refah dzeyinin artmas Kadnn ekonomik hayata katlmnn artmas Zamann hzl ak Uzmanlk alanlarnn artmas nsanlarn ihtiya ve beklentilerinin artmas

2.2.Hizmet Kavram Hizmet, herhangi bir somut rnle birlikte veya somut rn olmakszn, mterilerin

beklentilerini karlamak iin sunulan ya da gerekletirilen eylemler veya faaliyetlerdir.

2.3.Hizmetin zellikleri Hizmetin soyut olmas Hizmetin homojen (standart) olmamas Sahiplik Ayn anda retim ve tketim Hizmetin stoklanamamas

2.4.Hizmet ile rnlerin Farkllklar

Fiziksel Mallar Hizmetler

Dokunulabilir Trdetir (Standart) retim ve datm tketimden ayrlmtr. Bir nesnedir Temel deer fabrikada retilir Mteriler genellikle retim srecine katlmazlar Stoklanabilir Sahiplik transfer edilebilir

Dokunulamazlar Trde (Standart) deildir. retim ve tketim e zamanldr Bir faaliyet veya sretir Temel deer, alc ve satc

etkileimlerinde retilir. Mteriler retim srecine katlrlar Stoklanamazlar Sahiplik transfer edilemez

Sayfa 16 / 48

2.5. Hizmet letmelerinde Pazarlama Karmas Pazarlama karmasnn unsurlar aadaki gibidir:

Hizmet

Fiyat

Tutundurma

Datm kanal

Hizmet Karmas:

Hizmet karmasnn unsurlar aadaki gibidir:

Hizmet karmasnn genilii ve derinlii

Yeni rn/hizmet gelitirme

Hizmet kalitesi

Hizmet eitlendirmesi

Hizmet farkllatrma

Fiyat Karmas:

Fiyatlandrma yntemleri hizmet sektrnde de retim sektrnde olduu gibi eittir:

Maliyete dayal fiyatlandrma

Talebe dayal fiyatlandrma

Rekabete dayal fiyatlandrma

Tutundurma Karmas:

Tutundurma karmasnn unsurlar aadaki gibidir:

Reklm

Kiisel sat

Halkla ilikiler

Sat gelitirme

Dorudan pazarlama

Marka gelitirme

Datm Kanal Karmas:

Hizmet sektrnde datm karmas unsurlar aadaki gibidir:

Hizmetin sunulduu ortamn zellikleri

Hizmetin eve tanmas

Hizmet iin kullanlan rnlerin hizmet yerine tanmas

2.6. Hizmet Sektrnde Talep Ynetimi Stratejileri Hizmet sektrnde hizmetin boa gitmemesi iin talep arttrc stratejiler kullanlabilecei gibi,

talebin youn olduu durumlarda talebi snrlandrc stratejilerde kullanlabilir. Kullanlabilecek

stratejilerden bazlar aadaki gibidir:

Hizmette farkllk yapmak

Hizmetin sunulduu yeri ve zamann deitirmek

Fiyat farkllklar yapmak

Rezervasyon sistemiyle talebi dengelemek

Kuyruk oluturmak

Sayfa 17 / 48

2.7. Hizmet Kalitesi Kalite, mteri beklentilerine uygunluk veya mterinin hizmetten bekledii tm zelliklerin

toplam olarak tanmlanmaktadr. Kaliteyi belirleyen beklenti-alg ilikisi aadaki tabloda

gsterilmitir.

Hizmet kalitesi aadakilerden olumaktadr:

Ulaabilirlik

Nezaket

Yetkinlik

Gvenilirlik

Mteriyi anlamak ve iletiim

tibar

Profesyonellik

Esneklik

Marka imaj

3. Lojistik Modlar letmelerin tama faaliyetlerinde kullanabilecekleri lojistik modlar karayolu, havayolu,

demiryolu, denizyolu ve boru hatlardr.

3.1. Karayolu Karayolu en youn kullanlan lojistik modlarndan birisidir.

Karayolunda kullanlan tama aralar aadaki gibidir:

Traktr Treyler Sistemleri

Kamyonet

Kamyon

Tr

Tanker

Ara Tayc Tanker

Karayolunun avantajlar aadaki gibidir:

Dier modalara oranla altyap yatrmlar daha azdr.

Terminal gereksinimi genellikle azdr.

Tm retim ve tketim merkezlerini birbirine balamada yani kapdan kapya tamaclkta en

elverili yoldur.

Uygun corafik koullar altnda ulam a neredeyse snrszdr.

Hzl servis olana salar.

7 gn 24 saat ykleme-boaltma-sefer yapabilme

Ykleme boaltma ilemlerinde kolaylk salar

Sayfa 18 / 48

Ara planlama ve bulma kolayl, sk sefer yapabilme

Greceli olarak dk elleleme maliyeti ve hasar riski

Ksa mesafede daha verimli ve ekonomiktir

ok farkl hacimlerde tamaclk yapabilme

Tama aracnn byk lde gndericinin/taycnn kontrolnde olmas,

Tama hzn artrma ve azaltma olanann bulunmas

k ve var zamanlarn kolay ayarlayabilme

Karayolunun dezavantajlar aadaki gibidir:

Transit lkelerde gmrk ilemleri ve ara geileri

lave bekleme sreleri

Yksek tama maliyetleri (zellikle uzun mesafelerde)

Tek seferde tanan yk miktarnn az olmas

Arlk snrlamalar

Kt hava koullarndan etkilenme

Gidi ve dn yk dengesine kar duyarl olmas

Yksek hacimli klarda ekipman yetersizlii

Kaza riskinin fazla olmas

evreye kirlilii, trafik younluu ve daha fazla kara paras kullanm ve alt yap gerektirmesi

Pazar dalgalanmalarnda fiyat belirsizlii

3.2. Havayolu Maliyetleri yksek olmasna ramen lojistik tamalarnn yaklak % 10u havayolu ile

yaplmaktadr.

Havayolunda kullanlan tama aralar aadaki gibidir:

Uak

Helikopter

Zeplin

Havayolunun Avantajlar:

Tama sresinin ksal

Tama ve ellelemede yksek gvenlik dzeyi

Seenek tama aralarnn(havayolllar irketlerinin) olmas, esnek planlama yapabilme

Sistemin hzl olmas nedeniyle kolaylatrlm gmrk/tama prosedrleri

Kk hacimli tamalarn yaplabilmesi

Hassas kargolarn hasarsz tanmas (elektronik v.b.)

Havayolunun Dezavantajlar:

Tama maliyetinin yksek olmas

Yksek hacim ve tonajlarda, erken rezervasyon yaptrlmas gereklilii

Hava koullarndan etkilenme orannn yksek olmas

3.3. Demiryolu Demiryolu yava olmakla beraber ucuz bir tama alternatifidir. Bu nedenle lojistik modlar

ierisinde uygun bir alternatiftir.

Demiryolunda kullanlan tama aralar aadaki gibidir:

Kuru yk treni

Tanker trenler

Sayfa 19 / 48

Demiryolunun Avantajlar:

Sabit Fiyat Garantisi

evreye duyarl bir sistem. zellikle Avrupa tarafndan finansal ve hukuksal olarak destek

gren bir sistem

Dier tama ekillerine gre daha gvenli bir sistem

Hava koullarndan ve trafik kstlamalarndan min. Etkilenme

lke geilerinde karayoluna oranla gei kolaylklar

Ar tonajl yk tama imkan

Yksek hacimli/planl sevkyatlarda, maliyet ve ekipman tedariki avantaj

Demiryolunun Dezavantajlar:

Hzl tama iin yaygn ve kaliteli demiryolu altyapsna ihtiya duyulmaktadr

Yksek sayda elleleme

Maliyet ve Planlama avantajlarna sahip olabilmek iin yksek hacimli tamalara ihtiya

duyulmaktadr ( Blok Tren Sistemi )

Demiryolu ann ulaamad noktalarda yksek i tama maliyetleri

Ray deme ile ilgili eim problemi (%8 eim alamaz)

3.4. Denizyolu Denizyolu ile tamaclk en yava ve en ucuz alternatiflerden birisidir. zellikle uzun mesafeler

iin ok uygun bir alternatif olduu sylenebilir.

Denizyolunda kullanlan tama aralar aadaki gibidir:

Kuru Yk Gemisi

Dkme Kuru Yk Gemisi

Kimyasal Madde Tankeri

Petrol Tankeri

Hovercraft

Denizyolunun Avantajlar:

En dk maliyetli tama modeli

k-Var limanlar arasnda herhangi bir transit gei ve gmrk ilemi yok

Dier modlara gre daha az yatrm gerektirmesi

Denizyolunun Dezavantajlar:

Elleleme says fazla ve d kaynak kontrolnde

Mal hasar riski yksek

ok yksek transit zamanlar

Hava artlarndan transit zaman ve mal gvenlii asndan yksek dzeyde etkilenme

Kalk / Var zaman asndan esneklik ok dk

Hizmet verilen destinasyonlar liman ve evreleriyle snrl

Kapdan kapya teslimlerde (zellikle Avrupada i tamalar) ok maliyetli

3.5. Boru Hatlar Svlarn transferi iin uygun bir lojistik modudur. zellikle petrol ve doalgaz nakliyesinde

kullanlan bir alternatiftir.

Boru Hatlarnn Avantajlar:

Gvenilirdir

Sayfa 20 / 48

Yksek miktarlarda tamaya olanak verir

Boru Hatlarnn Dezavantajlar:

lk yatrm maliyeti yksektir

Esneklii son derece dktr

Sabotaj tehlikesi yksektir

3.6.Lojistik Modlarnn Karlatrlmas

Lojistik

Modu

Maliyet Ulatrma

Hz

Hizmet

Verilen

Yerlerin

Says

eitli

Mallar

Kullanma

Becerisi

Tarifeli

Yklemelerin

Skl

Tarifelerin

Uygulanmasnn

Gvenilirlii

Karayolu Yksek Hzl ok Geni Yksek Yksek Yksek

Havayolu ok Yksek ok Hzl Geni Snrl Yksek Yksek

Demiryolu Dk Yava Snrl Yksek Dk Yksek

Denizyolu ok Dk Yava Snrl ok Yksek ok Dk Orta

Boru Hatt Dk Yava ok Snrl ok Snrl Orta Yksek

3.7. Bina i Tama Aralar Yaplar itibariyle bina ii tama aralar e ayrlmaktadr:

Sabit zli Aralar

Snrl Alanda alabilen Aralar

Geni ve Snrsz Alanda alabilen Aralar

3.7.1. Sabit zli Aralar

Kaymal konveyrler

Bantl konveyrler

Zincirli konveyrler

Pnmatik konveyrler

Helisel konveyrler

Titreimli konveyrler

Asansrler

3.7.2. Snrl Alanda alabilen Aralar

Kreynler

Kprl Kreynler

Vinler

3.7.3. Geni ve Snrsz Alanda alabilen Aralar

nsan Gc le alan Arabalar (Forklift)

Sayfa 21 / 48

El Arabalar

Motorlu Arabalar (Forklift)

Traktr-Treyler Sistemleri

4. Depolama ve Depo Ynetimi Depolama, belirli nokta/noktalardan gelen rnlerin/yklerin teslim alnp, belirli bir sre

korunup, belirli nokta/noktalara gnderilmek zere hazrlanmasdr. Depolama esas olarak kontrol, teslim alma, yerletirme, saym, toplama, kontrol ve gnderme faaliyetlerini kapsamaktadr.

Depolar, tedarik zinciri iinde yer alan rnlerin korunmas, stoklanmas ve en verimli ekilde ilgili yerlere ulatrlmas amacyla konumlandrld alanlardr ve bu rnlerin geici olarak sakland, dizildii, rn tipine gre tasarm yaplm yardmc iletmelerdir. Bu alanlarda gerekletirilen depolama faaliyeti, fiziksel datmn en nemli hareket merkezlerinden biridir. Depolama ilevinin temel amac, byk miktarlarda ve mteri siparilerine gre dzenlenmi mamullerin depoya ve depodan pazara olan hareketlerinde kolaylk salamaktr.

Depolarn ynetimine ilikin zel bir neride bulunmak doru deildir, nk her durumun kendine zg yntemleri vardr. Ayrca organizasyonlarn eitlilii de nemli bir etkendir. Gereksinimleri farkl olduundan dolay, bazen merkez byk bir depo, bazen bir dizi kk depolar, bazen tek bir kk depo, bazen de zel amalar iin kullanlan tank, metal kap gibi bir donanm gerekebilir.

4.1. Depo eitleri Depolar genel olarak ileyiine, rn ekline, mamul tipine ve mlkiyet sahiplii kriterlerine

gre snflandrlmaktadr. leyiine gre depolar:

letme deposu

Datm deposu rn ekline gre depolar:

Dkme yk depolar

Para yk depolar Stoklanan mamul tipine gre depolar:

Ticari rn depolar

Dkme yk (akkan rn) depolar

Ev eyas depolar

Genel eya depolar

Mini depolar Mlkiyet Sahipliine gre depolar

zel depolar

Genel depo

Karma depo

Tat depolar

Souk hava depolar olarak snflandrlmaktadr.

4.2. Etkin bir depolama ynetiminin Faydalar Etkin bir depolama ynetimi sayesinde;

Depoda en az alan/hacim kullanm,

En fazla depolama imkn,

Talepleri hzla karlayabilme,

Sayfa 22 / 48

En az fire,

Etkin gvenlik salayabilme,

Veri gvenilirlii,

En az hatal sevkiyat imkn salanabilmektedir.

4.3. Depolama Srecinin Admlar Depolama sreci temel olarak be admdan olumaktadr:

Giri sreci hammadde, yar mamul veya mamul stoklar, bir retim deposunda veya datm

merkezinde muhafaza edilir.

Hammadde, yar mamul veya mamul stoklar niteliklerine gre tahsis edilmi ilgili depo

blmlerine yerletirilir.

Siparilerin alnmasyla, hammadde, yar mamul veya mamul stoklarnn depolandklar

blmde belirlenen teknikler ile hareketini tanmlar.

Hammadde, yar mamul veya mamul stoklar, rn birletirme ve kalite kontrol testinden

geirildikten sonra, hertrl depo riskine kar ambalajlanr.

Depoda k planlanan hammadde, yar mamul veya mamul stoklarnn tama aralarna

tama niteleri yardmyla gruplandrlarak yerletirilir.

4.4. Depolama Srelerinin Grevleri Depolama srelerinin eitli grev ve rolleri bulunmaktadr:

retimi Destekleme; Yzlerce paradan meydana gelen bir rnn birok alt tedarikiden

toplanmas ve tam zamannda retim ortamna aktarlmasn gerekletirmektedir.

Stoklama; Deponun asl ilevi mallarn saklanmas ve tketici isteklerine uygun olarak ayrlp

gruplandrlmasn salamaktr. Mallar mteriler istedii zamanda sunabilmek iin

stoklanmaktadr.

Konsolidasyon; Depolarda konsolidasyon, farkl retim veya tedarik merkezlerinden teslim

alnan malzemelerin farkl talep makamlarna sevk edilmesi iin depolanmas anlamna

gelmektedir. Konsolidasyon kelimesi, birletirme anlamna gelmektedir, ancak bu ilemin

rn birletirmeden fark, ayn adrese gidecek farkl gndericilerden gelen farkl yklerin

depoda konsolide edilerek, tek arala sevk edilmesi hedeflenmektedir.

Sayfa 23 / 48

Yn Blme; Sevkiyat, lojistikde yn blmenin iki anlam vardr: Birincisi, transit gei yapan

bir aracn hz ya da muhtevasnn boaltlmas, tasnif edilmesi ve yeniden yklenmesidir.

kincisi ise tek bir yke ait byk bir sevkiyatn muhtelif alclara datlmak zere birok

kk sevkiyata blnmesidir. Depolama tesisini yn blme ilemi iin kullanmak, konsolide

etme ileminin tersidir. Dk nakliye oranlarna sahip sevkiyatlar depoya tanr ve daha

sonra yine dk miktarlarda gnderilmektedir. Yn blme ilemi datm ya da terminal

depolarnda yaygndr.

rn Birletirme: Farkl merkezlerden teslim alnan rnlerin, farkl merkezler adna teslim

alnarak depolanmasn salamaktadr. Bu sayede olas yanl teslimatlar ve karklklar

nlenmekte, zamandan tasarruf edilmektedir.

Sayfa 24 / 48

4.5. Mteri Hizmetleri ve Lojistik

Lojistik tanm iinde yer alan; "Doru rn, Doru Miktar, Doru Biim, Doru Zaman, Doru Kaynak, Doru Yol ve Doru Fiyat" kavramlarndan oluan bu dorular mteri hizmetlerinin temel faktrleridir. Dikkate deer bir ekilde, mamullerin pazara giri aamasnda, btn bu unsurlar, lojistik operasyonlarn standart ve kalitesinden etkilenmektedir. Bu yzden bu unsurlar, mteri hizmetlerinin olumasnda, farkl lojistik durumlar belirlerken, temel kaynak salayabilirler. Ayn zamanda, bu unsurlar, operasyonel baar ya da baarszln grntlenmesinde anahtar lmlerin temeli hline gelmektedir.

Lojistik kapsamda mteri hizmet bileenleri gruba ayrlmtr:

n-lem Bileenleri: lem gereklemeden nce ortaya kan mteri hizmet bileenleridir. letme politikas ile ilgili olan daha ok sat gcn etkileyen konular kapsayan bu ilemler aadaki gibi snflandrlabilir:

o Yazl mteri hizmetleri politikas, o Sipari personel eriebilirlii, o Siparie tek noktadan eriim, o rgtsel yap, o Sipari metodu, o Sipari miktarna ilikin kstlar, o lem elemanlar.

lem Srasndaki Bileenler: Lojistik adan mteri hizmet dzeyini oluturmak iin yaplan faaliyetleri kapsar ve fiziki hareketle ilikilidir. Bu faaliyetlerin satlar zerinde dorudan etkisi vardr. Bu bileenler:

o Sipari dng eleman, o Sipari hazrl, o Mevcut stoklarn bulunurluu, o Teslimat zaman, o Aktarma, o Teslimat gvenirlilii, o Mamullerin durumu, o Sipari stat bilgisi.

lem Sonras Bileenleri: Teslimat tamamlandktan sonra destek elemanlarn kapsar. Bileenler:

o Yedek para elverililii, o Mamul izleme, o Faturalama ilemleri ve doruluu, o Mteri ikyetleri ve geri iadeler, o Geri alma politikas.

ok boyutlu olarak snflandrlabilen mteri hizmet bileenleri, farkl tketici hizmet bileenleriyle, kesintisiz hizmet salamay hedeflemektedir. letmeler hedef kitlesindeki tketici grubuna ynelen sat ncesi, sat ve sat sonras faaliyetlerini lojistik bileenleri ile birlikte planlamal ve koordine etmelidir. Bylece lojistik ynetimi mteri hizmetlerinin etkinlik kazanmasn salayacak ekilde srece katlm olacaktr.

5. AMBALAJLAMA Ambalaj, ierisinde yer alan mamul, yapsna ve ekline gre en iyi ekilde koruyan, temiz

kalmasn salayan, tanma, depolama ve pazarlama ilemlerini kolaylatran, metal, kt, karton, cam, plastik, v.b. malzemelerden oluan ve ayn zamanda rnn tantmn yapan bir malzemedir.

Mamul reticiden tketiciye ulatrlncaya kadar datm kanalnn eitli aamalarnda ve perakendecide sergilenirken, korunmasndan sorumlu olan ambalaj; ayrca arac kurulularda depolanrken istifleme kolayl getirmekte ve maln eitli nedenlerle zarar grmesini nlemektedir.

Sayfa 25 / 48

Ambalaj mamuln daha kolay kullanmna olanak salayarak tketicinin mamulden bekledii tatminin artmasn salamaktadr.

Ambalajlama ile mamuln sahip olduu zelliklere ait bilgiler verilmekte (arlk, fiyat, retim tarihi, son kullanma tarihi, rnn ierii, retici firmann ad, kullanm aklamas) bylelikle tketiciye seim ve kullanm kolayl salanmaktadr. Ambalajlama faaliyeti pazarlama boyutu ile deerlendirildiinde, mamuln tantmna salad katk ile satn alnma motivasyonuna hizmet etmektedir.

Ambalajlama, mamuln tm yaam sresi boyunca ekonomik ve evreye duyarl olarak korunmasn, barnmasn, sunumunu ve tantmn salamakla beraber mamul arpma, slanma ve zedelenme gibi fiziksel etkilerden korumakta ve tketiciye en ekonomik yolla ulatrld gibi depolamada kolaylk salamaktadr.

5.1. Ambalajlama Trleri ve Malzemeleri Ambalajlamada kullanlan alt temel malzeme vardr:

Cam malzeme; temizlenmesi kolaydr, gaz, nem, koku geirmez, yeniden kullanlabilir ve geri dnmldr fakat krlabilir ve kimi durumlarda olduka maliyetli olabilmektedir.

Plastik malzeme; hafiftir, salamdr, kolay ekil alr, gazlara kar koruyucudur ve temizlemesi kolaydr fakat baz durumlarda maliyetli olabilmesine karn yeniden kullanlabilir ve en ok kullanlan ambalajlama malzemesidir.

Karton malzeme; hafiftir, ucuzdur ve geri dnmldr fakat dk dayankllk ve salamla sahiptir. En ok kullanlan ikinci ambalajlama malzemesidir

Ahap malzeme; dayankl, salam ve kullanm kolaydr, ar krlgan yklerde ve havalandrma zelliinden dolay taze sebze ve meyvelerin ambalajlamasnda tercih edilir, tekrar kullanlabilir fakat ar, hacimli ve temizlenmesi zor olan bir malzemedir.

Metal malzeme; dayankl ve salamdr, k, hava, su, bcek ve kemirgenlere kar yeterli derecede dayankldr, fakat ar ve maliyetlidir.

Tekstil malzeme; hafiftir, tekrar kullanlabilir ancak maliyetli olmakla beraber baz durumlarda dk dayanklla sahiptir.

Sayfa 26 / 48

Ambalajlar kullanm ekillerine gre iki gruba ayrlabilirler.

Atl ambalajlar: Bir sefer kullanlabilen ambalajlardr. indeki paralar kullanm noktalarnda tketildikten sonra, bu ambalajlar kullanmdan kar1rlar. Karton veya tahta ambalajlar genelde atl ambalajlardr.

Geri dnml ambalajlar: Defalarca kullanlabilen ambalajlardr. Yapldklar malzemeye gre, tedariki ile fabrika arasnda belli sayda rotasyon yapabilirler. Bu ambalajlarn zel takibi yaplr. Genelde metal veya plastikten yaplrlar.

Ambalajlar zelliklerine gre de iki gruba ayrlrlar: 1. Standart Ambalajlar: Birok para iin kullanlan paralardr. Ayn ambalajn deiik

paralarca kullanlmas, gerek yatrm veya harcamalar ksmas asndan gerekse fabrikaya kadar olan veya fabrika ii tamaclkta oluturaca standardizasyon asndan nemlidir.

2. Spesifik Ambalajlar: Paraya zel ambalajlardr. Bu ambalajlar sadece tek bir para iin kullanlrlar. Genelde byk hassas ve maliyetli paralar iindir.

Ambalajlama ticari olarak ekilde gerekletirilmektedir: 1. Sat Amal Ambalajlama: Herhangi bir rn, son kullancya veya tketiciye ulatran,

mterinin sat noktasndan rnle birlikte ald ambalajlama tipi sat amal ambalajlamadr. (rnek: Kutu st ambalaj)

2. D Ambalajlama: Birden fazla sat ambalajn bir arada tutmaya yarayan ambalajlama tipi d ambalajlamadr. D ambalajlama rnden ayrldnda rn zelliini deitirmez ve bu ambalajlama genellikle tketici tarafndan alnmaz. (rnek: Kutu stlerin birlikte tutulduu koliler)

3. Tama Amal Ambalajlama: Sat amal ambalajlama ve d ambalajlama biiminde gerekletirilen ambalajlarn, depolanmas ve tanmas srasnda zarar grmesini engelleyen, d ambalajlama yaplm rnleri, byk saylar halinde bnyesinde bulunduran ambalajlar tama amal ambalajlardr. Bu perakende ambalajlar ieren koli, kutu, karton ve kasadr.

Sayfa 27 / 48

5.2. Ambalajlamann levleri Ambalajlamann nemli ilevi bulunmaktadr. Bunlar;

Mamul koruma ile ilgili ilevleri, Depolamay kolaylatrma ile ilgili ilevleri, Tama ile ilgili ilevleridir.

ncelikle ambalajlamann koruma ilevini yerine getirilebilmesi iin mamule ilikin u zellikler

bilinmelidir; Krlabilirlik, Dayankllk, Yzeysel anmalara dayanma gc, Parasal deer, Neme kar hassasiyet, Scaklk deiimlerinden etkilenme oran, Oksidasyon (metaller zerinde eitli kimyasal maddelerin neden olduu bir tabakadr) ve

korozyon (metalik malzemenin ierisinde bulunduu toprak, beton, su v.b. ortam tarafndan elektrokimyasal tahribata uramasdr) gibi kimyasal reaksiyonlara tepki,

Raf mr.

Bu sayede mamuln d etkenlerden arpma, ezilme, nem, s, gibi fiziki ve kimyevi etmenlerden korunmas salanr. levin etkinliinde ambalajn, optimum maliyette ve rnn lojistik hareketlerine cevap verebilecek nitelikte olmas hedeflenmelidir.

Depolamay kolaylatrma ilevinde mamuln ambalaj, depo biimi ve malzeme elleleme ekipman iin uygun tasarlanarak hareketi ve depolamay kolaylatrabilir. Depolanacak mamuln belli boyutta bir hacim iine toplanarak, korumal ambalajlar sayesinde ve aktarma sistemlerinin yardm ile kolayca depo edilmesi ile zaman ve mekan faydas salanr.

Lojistik adan ambalajlama faaliyeti, tama sresince bir koruma salar. Bu zellikle uluslar aras sevkiyat gibi oklu tama ekilleriyle uzun mesafeler iin nemlidir. Mamuln doru ambalajlama ile az alan kaplamas, birim alanda ykleme ve boaltma miktarnn artrlmas, hafif olmas, tamann gvenli olarak yaplabilmesini salamakta ve bir dier ifade ile mamule mekn faydasn salamaktadr. Mekn boyutunda salad performansla, mamuln uygun yerde satlmasna olanak vermektedir. Tketiciye ulatrlacak mamuln tama faaliyetinin gerekletirilmesinde yklenmesi, boaltlmas veya bir yerden baka bir yere aktarlmasnda ambalajlama biiminin kolaylk salamas beklenmektedir.

6. ELLELEME Elleleme bir fabrika veya depoda hammadde, proses ii stok veya nihai rnlerin btn hareketleriyle

ilgilenen geni bir konudur. Elleleme faaliyetleri: Malzeme boaltma, Mal kabul, Seerek ayrma, Teslim-tesellm, Paket ama, Blme, stifleme, Yerletirme, Yerini deitirme, Yenileme-eksik tamamlama, Toplama, Ykleme,

v.b. ilemleri kapsamaktadr.

Sayfa 28 / 48

Bir malzeme her hareket ettiinde veya ellelendiinde organizasyona deer katmadan sadece maliyete maruz kaldndan, malzeme ynetiminin ana amac mmkn olduu kadar ellelemeyi ortadan kaldrmaktr. Bu; seyahat mesafesini, darboazlar, envanter dzeylerini, israfa bal olarak oluan kayplar minimize etme faaliyetlerini ierir. Bylece malzeme ynetimi malzeme aklarn dikkatli bir ekilde analiz ederek nemli miktarda tasarruf salayabilir.

6.1. Elleleme Ekipmanlar Lojistik faaliyetlerde, uluslararas standartlarn kullanlmas nemlidir. zellikle elleleme

ekipmanlarnn standart olmas kreselleme srecindeki lojistik aktrler iin nem tamaktadr. Standart olmas istenen ve ellelenecek malzemenin miktarna, hareketlerin boyutlarna, mesafesine, fiziksel tesisin karakteristiklerine ve zaman ihtiyacna gre seilen ekipmanlar unlardr;

Palet, Forklift, Vin, Konveyr, Konteyner.

Palet: Tamay kolaylatrmak amacyla yaplan, yklerin nite haline getirilerek tek bir birim halinde tanmasn salayan alak platformlardr. Paletler indirme ve bindirme ilemlerinin zellikle forklift gibi aralar sayesinde daha hzl olmasn salar. Paletler dz, etraf evrili ve tekerlekli olmak zere trl olabilir.

Uluslararas Standartlar rgt (ISO) konteyner paletleri konusunda standart boyutlar kabul etmitir. Bu paletler ISO paletleri diye de bilinmektedir. ISO paletlerinin boyutlar santimetre olarak 80100, 80120, 100120, 120160 ve 120180dir.

Forklift: Elleleme faaliyetinde kullanlan arka arlkl tama ve istifleme aracdr. Forkliftler

genelde yakt eitlilii ve yk kaldrma kapasiteleri farkl olarak dizayn edilmi olup, (1,45 tondan 90 tona kadar) ykseklikleri 4 metreye kadar kan motorlu aralardr. Ekipman, genellikle palet yardmyla tanan malzemeleri tamak, kaldrmak ve istif etmek iin kullanlr ve elleleme faaliyetlerini kolaylatrarak, depo faaliyetlerinde elastikiyet salamaktadr.

Vin: Vin, ykleri kaldrp bir baka yere aktarmaya yarayan makinelerdir. Bu makinenin en

nemli ksm elle, ya da vitesle verilen bir gle hareket eden bir ark emberidir. Bu ember dnerek zerine sarl bir ipi ya da kabloyu harekete geirir. Vin, ar cisimleri sadece kaldrmakta deil, ayn zamanda bir yerden alp baka bir yere nakletmekte de kullanlmaktadr.

Sayfa 29 / 48

Konveyr: Konveyr, ykleri ya da gereleri havadan ya da yerden tamaya yarayan ve kapal

devre alan srekli aktarma mekanizmasdr. Paket halinde ve ambalajl bir halde bulunan malzemelerin veya paletler zerindeki ykn, kapal devre alma dzeni ile tanmasn salamaktadr.

Konteyner: Konteyner, milletleraras kabul edilmi standart llerde ml edilmi taban

ahap, duvarlar alminyum levhalarla kapl, tavan elik satan yaplm, dikey veya yatay olarak yklerin ellelenmesini ve ulatrlmasn salayan tama kutulardr.

6.2. Elleleme Yntemleri Elleleme faaliyeti, depo ve benzeri alanlar iinde ksa mesafeli hareketlerin verimli olarak

yrtlmesi problemidir. Ellelemede drt kriter faaliyeti ynlendirmektedir; hareket, zaman, miktar ve hacim.

Hareket kriteri, malzemelerin depo vb. yerlere girii, k ve depo iindeki hareketlerinin verimli bir ekilde yaplmasn ifade etmektedir.

Zaman kriteri, depo vb. yerlerde malzemelerin doru ve en ksa vakitte sevk alanna veya bekleyen aralara tanabilmesidir.

Miktar kriteri, depo vb. yerlerde yaplan btn ilemlerin belirleyicisidir. Hacim kriteri, ellelemede kullanlan raflar, forkliftler, konveyrler gibi btn tehizatn

verimli planlanmasdr. Elleleme faaliyetinde rn zellikleri, uygulanacak elleleme ynteminin en nemli

belirleyicilerinden biri olmaktadr. Ellelenecek malzemenin; younluu, hava koullarndan etkilenme durumu, bymeye devam etmesi ve hava almas, bozulma, kimsayal zellikleri yntemi etkileyecek nemli zelliklerdir.

Sayfa 30 / 48

Malzeme zellikleri gznnde bulundurularak elleleme yntemleri seilmektedir. Bu yntemlerden bazlar:

Dock: Dock, endstriyel blge veya tayc terminalindeki ykleme ve boaltma platformu anlamna gelmektedir. Dock yntemi ise malzemeler gnderilecekleri noktalara gre; sipari baznda, farkl ambalajlar iine hazr ekilde depoya gnderilir. Malzemeler depoda en ksa srede hibir detay ellelemeye tabi tutulmadan sevk edilir. Depo meknnn en ekonomik ve ksa sre ile kullanld yntemdir.

Flow-Thru: Malzemeler depoya rn bazl ambalajlama ile gnderilir. Malzemeler depoda hemen sevkiyat noktalarnn ihtiyalarna gre paylatrlarak sevk edilir. Depo meknda ksa sreli kullanmla beraber taban alana en ok ihtiya duyulan yntemdir.

Put Away: Malzemeler depoya rn bazl ambalajlama ile gnderilir. Malzemeler depoda raf adreslerine kaldrlr. Siparilere gre rnler istenilen miktarlarda toplanr. Uzun sreli rn muhafazas sz konusu olduu iin ykseklik kullanm olanaklar ok nemlidir.

7. SATIN ALMA YNETM

7.1. Satn Alma Nedir? Literatrde bir ok farkl satn alma tanm bulunmaktadr: Satn alma, neyin, ne zaman, ne kadar satn alnacana karar verme, satn alma ilemini

gerekletirme ve belirlenen kalite ve miktarn zamannda teslim alndn salama ilemlerinden oluan sistematik bir sretir(Burt, 1984).

Satn alma fonksiyonu, uygun ekipman, malzeme, tehizat ve hizmeti doru kalite, doru miktarda, doru fiyatla doru kaynaktan salamaktr(Aljian, 1984).

Firmann temel ve destek faaliyetlerini en iyi artlarda yapabilmesi, srdrebilmesi ve ynetebilmesi iin btn gerekli malzeme, hizmet, yetenek ve bilginin d kaynaklardan salanmasdr(van Weele, 2002).

Malzemelerin doru kalitede, doru miktarda, doru zamanda, doru fiyatla, doru kaynaktan salanmasdr(Monczka, Trent, Handfield, 2002).

7.1.1. Satn alma fonksiyonunun grevleri

Satn alnmas gereken mal ve hizmetlerin zelliklerinin belirlenmesi (istenen kalite ve miktar bakmndan)

En uygun tedarikinin belirlenmesi Anlama yapmak iin tedariki ile mzakereler yapmak Seilen tedarikiye sipari vermek Siparii gzlemek ve kontrol etmek Satnalma srecini izleme ve deerlendirme (ikayetleri zme, rn ve tedariki dosyalarn

gncel tutma, tedarikileri deerlendirme).

7.1.2. Satn Alma Fonksiyonunun Amalar

Satn almann sorumluluu malzemelerin doru kalitede, doru miktarda, doru zamanda, doru fiyatta, doru kaynaktan salama eklinde tanmlanmt. Bu genel tanm, satn almaya zg kararlar, farkl alternatiflerin analizlerini ieren, satn alma fonksiyonunun kapsamn belirten bir tanmdr.

Bir ok firma iin faaliyetlerin sreklilii kritik nem tar. Satn alma fonksiyonu retimin, gerekli malzemelerin eksikliinden dolay kesintiye uramasna izin vermemelidir. Ayrca bu amaca, stoklara minimum yatrm yaparak ulalmaldr. Bu amaca , minimum yatrm yaparak ulamak birok faktrn dengelenmesini gerektirir: retimin durmas riski, ileriye dnk satn alma yapmann maliyeti, satn alnan malzemeye gre lek ekonomisi gibi... Bu faktrlerin deerlendirilmesi deneyim ve yksek seviyede profesyonellik gerektirmektedir.

Sayfa 31 / 48

Dier bir ama ise, istenen kalitenin salanmasdr. Kalite, ok temel bir ekilde malzemenin amacna uygunluudur satn almann hedefi ise malzemeleri mmkn olan en yksek kalite yerine en uygun kalitede temin etmektir. rn kalitesine ek olarak, tedarikiler tarafndan sunulan hizmetlerin kalitesi de organizasyonun ihtiyalarna gre deerlendirilmelidir. ok dk bir ilk maliyet neren bir tedarikinin teklifi, daha yksek bir ilk maliyet beraberinde kaliteli hizmet sunan bir tedarikinin teklifi karsnda reddedilebilir.

Satn alma, satn alnan malzemelerin tekrar satn alnmasn, ziyan olmasn ve kullanm srelerinin gemesini nlemeyi de amalar. Satn alma, ksa vadeli acil satn alma kararlarnn yan sra, bu riskleri elimine etmek iin her satn alma iin uzun vadeli planlar yapmaldr.

Satn alma yneticisi, firmann rekabeti durumunu da korumay amalar. Bu durumda, rnein, kalite standartlarnn hem son kullancnn taleplerini gz nne alp hem de rakiplerle ayn seviyede olmasn salamak satn alma yneticisinin deerlendirmesi gereken bir konudur.

Tedarikilerle alma ierisinde olduklar iin satn alma alanlar, firma imajn yanstmak durumundadr. yi bir imaj, satn almann ileride iyi teknik servis alarak maliyetleri drp performans artrmasna, fiyat mzakerelerinde avantaj salamasna, malzeme kst olduu durumlarda daha kolay malzeme salamasna olanak tanyacaktr.

Bir retim firmas iin satn almann amalar aadaki gibi zetlenebilir: retim programn aksatmayacak malzeme srekliliini salamak Bu amac gvenlik ve ekonomiklii de gz nnde bulundurarak minimum yatrmla

salamak Malzemenin iki kez almn, ziyann ve kullanm sresinin dolmasn nlemek Kullanma uygun olmasn baz alarak malzemenin kalite standartlarna uymasn

salamak stenen kalite ve hizmet ile tutarl olan en dk fiyatta satn alma yapmak Firmann sektrdeki rekabeti konumunu dikkate alarak almak, malzeme

maliyetleri ile ilgilenerek karn muhafaza etmek

7.1.3. Satn Alma Fonksiyonunun nemi

retim firmalarnn maliyet yaps zerine yaplan bir aratrma satn almann organizasyonlar iin ne kadar nemli bir fonksiyon olduunu ortaya karmtr. Satlan mallarn maliyetinin ierisindeki en byk pay satn alnan malzeme hizmetlere aittir. ekil 2.1de grld gibi satn alma deeri 1satlan maln maliyeti iinde %50 civarnda bir pay sahibidir. Satn almada ok nemli bir pay tutan dier i maliyetleri 2 de satn alma deerine eklendiinde bu pay % 68lere ulamaktadr.

ekil 1: Satn Alnan Mal ve Hizmetlerin Satlan Maln Maliyeti iindeki Yzdesi (Van Weele, 2002)

Sayfa 32 / 48

Satn alma politikalar organizasyonun baarsna temel bir etki yapmaktadr. ncelikle, mali tasarruflar salayan satn alma politikalar, firmann sat marjn artrmaktadr. kinci olarak, daha iyi kalite ve lojistik ayarlamalar yaparak satn alma, firmann sermaye devir oranna katkda bulunmaktadr. nc olarak, tedarikiler doru bir ekilde ynlendirildiinde firmann gelitirme srelerine nemli katkda bulunmaktadr. Tedarikilerle ilikilerde yaplan en kk gelitirmeler bile firmann yatrmn geri dn oranna nemli derecede etki etmektedir.

7.1.4. Organizasyonel Satn Alma Davran: Satn Almada Karar Verme

Bireysel satn alma kavram ile organizasyonel(endstriyel) satn alma kavramlar iinde bulunduklar pazarlar asndan da satn alma karar verme sreleri asndan da birbirinden farkllk gsterir (Moriarty, 1983).

Endstriyel satn alma yaplan piyasalarn balca nemli zellikleri aadaki gibidir: Profesyonel Satn Alma: Genellikle, satn almada kara verme ve satn alma

ilemlerinin yaplmasyla profesyonel satn alma alanlar ilgilenir. Bunlar, eitimleri, sorumluluklar ve deneyimleri gerei endstriyel sat elemanlar ve finans yneticileri ile mzakerelerde bulunurlar.

Tretilmi Talep: Firmalarn bir ou dier firmalara sat yapar. ok az firma direkt olarak son kullancya rn satmaktadr. Bu nedenle endstriyel pazarlardaki gelimeler genellikle tketici pazarlarndaki gelimelerle ilikilidir.

Dalgalanan, Esnek Olmayan Talep: Karar vermenin karmak olmas nedeniyle fiyat esneklii tketici pazarna gre daha azdr.

Corafi Konsantrasyon: Bir ok endstriyel pazar tketici pazarlarndan farkl olarak corafi olarak younlamtr. rnein, Avrupada otomobil endstrisi Almanyann gneyinde, Fransa ve kuzey talyada younlarken, mikroip endstrisi ABDde Silikon Vadisinde younlamtr.

Byk Sipari Miktarlar ve Byk Miktarda Para: Firmalar aras ilemler genellikle byk miktarlarda mal ve hizmetlerin ve dolaysyla byk miktarda parann dahil olduu srelerdir.

Snrl Sayda Mteri: Endstriyel tedarikilerin mteri pazar genellikle birka firmadan olumaktadr. rnein Avrupada otomotiv sektr (reticilerle snrlandrlrsa) yaklak 10 ana reticiden olumaktadr.

Tketici pazar ve endstriyel pazarlar arasndaki temel farklardan biri de satc ve alc arasndaki etkileim ve birbirine bamllktr. Tketici pazarnn aksine endstriyel pazarlarda satc alc firma ilikileri uzun sreli ilikilerdir. Endstriyel pazarlama ve profesyonel satn alma ilikilerin ve organizasyonel alarn aktif olarak ynetilmesini gerektirir.

7.1.5. Satn Alma Sreci

Satn alma sreci aadaki faaliyetleri kapsar: Spesifikasyonlarn belirlenmesi (satn alnacak mal yada hizmetin gereken kalite

ve miktar bakmndan zellikleri) En uygun tedarikinin seilmesi Anlama yapmak iin tedarikilerle mzakereler yapmak Seilen tedarikiye sipari vermek Sipariin izlenmesi ve kontrol Satn alma srecinin izlenmesi ve deerlendirme (ikayetlerin alnmas, rn ve

tedariki dosyalarnn gncellenmesi, tedariki deerlendirme) Satn alma srecindeki tm bu faaliyetlerin gerekletirildii ok az durum vardr. Sadece bir

rn yada hizmetin ilk kez satn alnaca zaman tm bu faaliyetler srayla gerekletirilir. Satn alma srecindeki faaliyetlerinin hepsinin yaplmasna gerek olup olmamas yaplan satn almann eidine gre deimektedir.

Sayfa 33 / 48

eit satn alma durumu vardr: in Yeni olmas (lk kez satn alma): Bu durum organizasyonun bilinmeyen bir tedarikiden

tamamen yeni bir rn satn almaya karar verdii zaman ortaya kar. Bu tip durumlarda yksek derecede belirsizlik ve risk bulunduundan rn spesifikasyonlarnn ok iyi bir ekilde belirlenmesi gerekir. Karar verme sreci geni lde problem zmeyi ierir. lk kez satn alma durumu, demirba eyalarn satn alnmas veya organizasyonun spesifikasyonlarna gre retilecek yeni rnlerin alt paralar satn alnaca zaman oluur.

Modifiye edilmi tekrar satn alma : organizasyonun, yeni bir malzemeyi bilinen bir tedarikiden satn almak istemesi veya, var olan bir malzemeyi yeni bir tedarikiden satn almak istemesi durumlarndan biridir. Bu durum genellikle var olan tedarikiyle anlamazlklar ktnda veya rnler iin daha iyi alternatiflerin elde edilebilecei koullarda ortaya kar. lk kez satn almaya gre daha az belirsizlik ierir. nk, tedariki seimi iin gerekli kriterler veya rn fonksiyonellii ile ilgili gerekli kriterler az ok bilinmektedir. Satn alma sreci son drt aamaya odaklanr(anlama yapma, sipari verme, teslimat ve deerlendirme), ve karar verme sreci snrl lde problem zmeyi gerektirir.

Tekrarl Satn Alma (Rutin Satn Alma): En sk gerekleen satn alma durumu olup, bilinen bir malzeme/hizmetin yine bilinen bir tedarikiden satn alnmasdr. Belirsizlik dktr nk anlama koullar bellidir ve tedarikilerle yaplan periyodik mzakerelerle tekrar dzenlenmektedir. Tekrarl satn alma durumlar tketim mallar, (bro malzemeleri, temizlik malzemeleri, yemek) gibi satn almalar ierir. Tekrarl satn almalarda sipariler satn alma departmanndan bamsz olarak direkt olarak kullanc departman tarafndan da verilebilir.

7.1.6. Satn Alma Srecinin zlenmesi ve Deerlendirilmesi

Siparii verilen rn,hizmet ya da ekipman teslim alnp kullanma gese bile satn almann grevi devam etmektedir. Tedariki ile olan ilikilerde sorunlar ortaya kabilir. Bu sorunlar garanti ikayetleri ve tazminatla, belirtilen spesifikasyonlardan daha az veya fazla i sonular elde etme, satn alma ve tedariki dokmanlarnn organize edilmesiyle veya deerlendirmelerle ilgili olabilir.

Yatrm mallarnda bir sre sonra bakm faaliyetlerine ihtiya duyulmaktadr. Bu durumda tedarikinin, bakm ve sat sonras hizmetlerle, yedek para salama ile ilgili taahhtlerini yerine getirip getiremeyecei anlalr.

Tek bir tedariki ile alld zaman dokmantasyon ok dikkatli yaplmaldr. Satn almay yapan firma, tedarikinin yeteneklerini dzenli olarak takip etmeli ve deerlendirmeli, gerektiinde gelitirmesine destek olmaldr. Bu ekilde,daha yetenekli tedarikilerle alrken,firma, kendi faaliyet alanna konsantre olabilir.

Satn alma sonras aamaya satn almann katt deer aadaki gibidir: Belirtilen spesifikasyonlara uymayan ilere dayanarak ikayetlerin alnmas Detayl bir tedariki deerlendirme sistemi yardmyla raporlama yapmak Bakm ve yedek para salanmas ile ilgili ikayetleri almak ve anlamaya varmak

Satn alma fonksiyonunun en nemli niteliklerinden birisi tedarikilerle iyi profesyonel ilikilerin kurulmasdr. Profesyonel gven ve tedarikinin iyi niyeti satn almann doru zamanda, doru fiyatta, doru yerde, doru miktarda ve doru kalitede malzeme tedarik etme hedefine ulamasna yardm eder.

7.1.7. Balca Darboazlar ve Problemler

Uygulamada organizasyonel satn alma sreleri satn alma sreci modelinden(ekil 3.1) sapmalar gsterir. Birok firmada yllarca yaplan gzlemlerde satn alma srecinin aadaki durumlar tarafndan tkand grlmtr:

Tedariki ve marka spesifikasyonlar: Baz lider otomotiv, bilgisayar ve elektronik firmalar haricindeki birok firmada satn alma personeli spesifikasyonlar aamasna ok dk bir oranda katlrlar.rn spesifikasyonlar genellikle mteriler tarafndan belirlenir ki bu da belirli bir tedarikiye ynlenilmesine neden olur. Belirli marka ve tedariki spesifikasyonlarnn kullanlmas satn almann ticari zgrln (mzakere gcn) kstlar.

Sayfa 34 / 48

Bu durum da seilen tedarikinin kapasite ve lojistik gereksinimlerinin karlayamamasna neden olabilir.

Uygun olmayan tedariki seimi: Tedariki seimi zellikle yllar boyu srecek bakm ve hizmet gerektiren satn almalar sz konusu olduunda satn alma srecindeki en nemli kararlardan biridir. Tedarikinin banka referanslarnn kontrol edilmemesi, beklenmeyen bir iflasn ortaya kmas, kalite gereksinimlerinin ve teslim zamanlarnn karlanamamas gibi kt sonularla firmay kar karya brakabilecektir.

Satn alma anlamasn yapma uzmanlndaki yetersizlik: Teslimattan sonra problemler ortaya karsa anlamada yazan cezalar gndeme gelir. Tedariki tarafndan karlanmas beklenen maliyetler satn alan firma tarafndan denmek zorunda kalnabilir. Problemlerin giderilmesinin stlenilmesindeki yanl anlamalar ak ve kesin bir dille tanmlanm bir satn alma anlamas ile nlenir.

Fiyata gereinden fazla nem vermek: zellikle demirba eya satn alnrken fiyattan daha ok ekonomik mr sresince ortaya kacak maliyetler gz nne alnmaldr. Birok tedariki daha dk fiyat nerebilir fakat garanti ve sat sonras hizmetler konusundaki eksiklikleri veya taktikleri firmaya uzun dnemde daha fazla maliyet getirebilecektir.

Satn alma organizasyonunu ynetmek: Satn alma veya sipari verme ile ilgili kesin prosedrler bulunmad zaman organizasyondaki herkes rasgele sipari verebilir. Bu durumun sonucunda teslimatlarn kontrol edilmesinde (sipariin kime ait olduu) ve faturalarn dzenlenmesinde(faturalarn kime gnderilecei) ekstra ilemler yaplmasna neden olmaktadr.Ynetim prosedrlerinin uygun olmamas faturalarn kontrol edilemeden denmesine neden olabilmektedir.

8. TEDARK YNETM

8.1. Tedarik Yntemleri

8.1.1. Satn Alma Skl Asndan Tedarik Yntemleri

letmeler rnlerini temin etmek iin genel olarak farkl tedarik yntemi kullanmaktadr: htiya Duyulduunda Tedarik : letme, sadece ihtiya duyduu zaman tedarikte bulunur.

Bylelikle her trl stok masrafndan kanlm olur. Ancak satn alma ileminde karlalabilecek sorunlar retimin aksamasna neden olabilir.

letmenin devaml olarak belirli miktarda stok bulundurmas : letme, stoklarnda belirli alt snrlar belirler ve bu miktarn altna dldnde yeni tedarik ilemleri balatlr.

Dzenli olarak tedarikte bulunmak : letme, satc (tedarik kayna) ile bir szleme imzalayarak belirli aralklarla dzenli olarak rnlerin temin edilmesini garanti altna alr. Bylelikle retim planl bir ekilde yrtlr ve aksamalar byk oranda nlenmi olur.

8.1.2. Tedarik leminde Kullanlacak Tedarik Kayna Says Asndan Tedarik

Yntemleri

letmeler satn alma durumunun nemine, katlanlacak riskin byklne, satn alnacak rnn retimine katk oranna ve satn alma trne bal olarak farkl saydaki tedarik kaynaklar ile i yaparlar. Tedarik ileminde kullanlacak tedarik kayna says asndan farkl tedarik yntemi bulunmakladr: tek kaynak kullanm, ok kaynak kullanm ve paralel kaynak kullanm :

Tek Kaynak Kullanm : Bu yntemde iletme belirli rnlerin tedarii iin sadece tek bir satc ile szleme yapmaktadr. Bylelikle retici iletme her bir para ve/veya rn iin tek bir kaynaa baml kalarak o kaynak ile uzun dnemli, olduka yakn ve i iegemi bir ilikiye girmektedir. Uzun dnemli bir iliki ise hem alc hem de satc iin olduka avantajl bir durumdur. Miktar fazlalndan doan indirim ve dk nakliye oranlar nedeni ile satn almay tek bir tedariki ile yapmaya konsantre olmak daha ekonomik olabilir fakat tek kaynak kullanmnda

Sayfa 35 / 48

nemli bir problem ortaya kmaktadr; kaynak, reticinin kendisine baml olduunu anlad zaman, ilikiyi ve durumu kolayca istismar edebilmektedir. ok Kaynak Kullanm : ok kaynak kullanmnda belirli bir rn temin etmek isteyen iletme ayn rn ayn anda birka farkl satcdan satn almaktadr. Bu yntemde bir iletmenin i ilikisinde bulunduu tm tedarik kaynaklarn kalite asndan kontrol etmesi mmkn deildir nk byle bir ilem ok masrafl olmaktadr.Kaliteyi kontrol etmek iin rn tasarmndan sre tasarmna ilk retimden tam retime kadarki tm aamalar takip etmek , dolaysyla tedarik kayna ile birlikte sk skya almak gerekmektedir. Bir ok durumda birden fazla tedariki kullanan alclarn, almalarn bozulmasna neden olabilecek yangn, sel veya grev olaylarnda kesintisiz stokun garantisini daha yi verirler. ok kaynak kullanma ayn zamanda satclar arasnda fiyat, kalite, datm ve hizmet rekabetini tevik eder. Bu nedenle birok alc mallarn satn alnmasnda oklu kaynak kullanr. ok kaynak kullanm karar ka tane tedariki kullanlacak ve ii pay etmede esas ne olacak sorularn getirmektedir. Bu sorulara ortak br cevap verilemez ama kararlar gereken miktarlardan, tedarikilerin byklnden ve gemiteki performanslarndan etkilenir. Birok alc siparileri ki ya da tedariki arasnda datr. Paralel Kaynak Kullanm : Yaplan aratrmalarda, Japonya'daki otomobil reticileri ve onlara para salayan tedarik kaynaklan incelenmi ve Japon reticilerinin, tek kaynak kullanm ile ok kaynak kullanm yntemlerinin bir karmn kullandklar tespit edilmitir. Bu tedarik yntemi paralel kaynak kullanm olarak tanmlanmtr.

8.2. Tedariki eitleri Tedariki, rn oluturan para, hammadde vs.'nin satn alnd organizasyonlara verilen

addr. letmelerin ise tedariki seerken cevaplamas gereken sorular ise yledir ; Ka tedariki ile almalym? Bunlardan hangi sklkta ve ne miktarlarda mal almalym?

letmelerin tedarikilerini belirlerken kanlmas gereken iki alkanlk ise; Yakndan tandmz ve sevdiiniz bireylere ar ballk tehlikesi, Listede yeterince tedariki olduuna henz vaktinden nce karar verip sonradan daha ok

aratrma yapmanz gerekliliinde bulunmaktr. Tedarikilerle ilgili ayrntl listeyi hazrlamak iin bilgi toplanacak kaynaklar ise :

Kataloglar Ticari gazete ve dergiler Ticari fuar ve sergiler Sat elemanlar Tedarik blmnn dosyalar Direkt posta Tandklar Profosyonel danmanlar Ticaret odalar Sektrel bazda finansal analizler niversitelerdir.

Satn alc sklkla arac veya reticiden dorudan alma arasnda bir seim yapmak zorundadr. Her iki seeneinde avantajlar ve dezavantajlar vardr. retici genellikle aracdan daha dk fiyatlar verir. Bu fark genellikle iin hacmine baldr. reticiler genellikle byk miktarl siparileri tercih ederler. Kk miktarl siparilerin giderlerini gz nne aldklarnda karsz bulurlar ve telafi etmek iin ek cret isterler. Arac kk miktarl satn almalar iin daha dk fiyat verebilir. Aracnn ii reticiden byk miktarlarla alm yapp daha kk miktarlarla satmak olduundan dolay kk miktarl i ekicidir. Byk hacimli satn alma ve ona karlk gelen indirim nedeniyle kk almlarda arac reticiden daha dk fiyatlar nerir. Araclar genellikle yerel firmalar olduklarndan reticilerden sklkla daha iyi hizmet verirler. rnein; araclar nakliye iini hzlca yapp ve acil siparileri kontrol altnda tutarken ayn zamanda alcy sklkla yerinde ziyaret edip kiisel hizmetler salarlar.

Sayfa 36 / 48

Karar vermedeki bir dier etken stok seviyesidir. Dorudan almak sklkla byk miktarlarda almak anlamna gelir. Satn alan bu miktar stokunu tutmak zorundadr. Tersi olarak arac stok miktarn tutar ve satn alan bunu daha kk daha sk almlarla kullanabilir. Bunun yan sra retici ncelikte dorudan sat dnr. Baz reticilerin ok iyi rgtlenmi arac alar vardr ve kendi araclarn korumak isterler. Yerel hizmet gerektiinde reticiler yerel araclara ynlenirler. Bu davran biimi genellikle reticinin pazarlama plannn bir parasdr.

Son bir etken yerel kamu ilikileridir. nk arac genellikle yerel bir iletmedir ve iletme onu kullanarak toplumda itibar kazanabilir. Eer mevcutsa her iki alternatif gz nne alnmaldr. Satn alan doru ve karl bir karar vermek iin her biri ne nermeli ve ne gibi etkenlerin iletme iin nemli olduunu bilmek zorundadr. Daha nceden iaret edildii gibi arac daha yksek fiyat verebilir ama hizmet ve teknik destek maliyet dezavantajn dengeleyebilir.

8.3. Tedariki Ynetimi Tedariki ynetimi; toplam maliyetin minimizasyonu iin tedarikilerin ynetimi almalarnn

btnne verilen addr. Tedarikiler, almn bir kereye mahsus ya da srekli yaplmasnn sz konusu olmasna gre ve tedariki ile kurulmas dnlen stratejik ilikiden mesafeli iliki biimlerine kadar genileyen bir yelpazede ayrma tabi tutulmaldr.

Tedariki ynetimi ayn zamanda tedarik merkezi saysnda indirimin salanmasn da iermektedir.

nk, bir ok iletme gereinden fazla sayda tedariki firma ile ilgilenmek durumunda kalmaktadr.

Bir iletme, tedarik merkezi saysn azaltarak, daha az sayda tedariki ile harcamalarnda dzenlemeye, bylece de daha dk toplam maliyete ulaabilir. Daha az tedariki, ayn zamanda, kilit tedarikiler ile daha iyi ilikilerin gelitirilebilmesi anlamna da gelmektedir.

8.3.1. Tedariki likileri Ynetimi

Tedariki ilikileri ynetimi (Supplier Relationship Management), iletmelerin; tedarikiden neyi ne kadara aldklar, tedarikiden kaynaklanan risklerin boyutlarnn ne olduu, alnan rnlerin kalitesinin firma kalite hedeflerine uygunluu, satn alma uygulamalarnda zaman ierisinde yaanan deiiklikler, satn alma etkinliklerinin firma genel hedeflerine uygunluu gibi yantn aradklar sorularn yantlanmasna yardmc olan ynetim sistemidir.

Tedarik zinciri ynetimi kullanmnn gndeme gelmesi ile birlikte, tedariki ilikileri ynetimi kavram da ortaya kmaktadr. Tedariki ilikileri ynetimi, tedarikilerin deerlendirilmelerinin dnda, var olan tedarikilerle kurulacak olan iletiimin organizasyonunu ve ynetim sorumluluklarn iermektedir. Bu amala gnmzde kullanlan yazlmlar tedariki retici arasnda ihtiya duyulan bilgi aknn son derece hzl, koordineli ve amaca hizmet edebilir yapda olmasn salamaktadr. Bu ekilde paylalan bilgi, gerek reticilerin gerekse bunlara ait tedarikilerin stok ve retim maliyetlerinin azalmasn mmkn klar.

Tedariki ilikileri ynetimi, kilit tedarikilerin belirlenmesi sreci ile balayp en utaki tedarikiye kadar genileyen bir yelpazede gelitirilecek stratejileri, yaklamlar ve organizasyonu ierisinde barndrr. Tedariki ilikileri ynetimi, uzun vadede, tedariki deerlendirme srecinin, zellikle niteliksel kriterlerinin olumasnda nemli bir rol oynamaktadr.

8.3.2. Tedariki Seim Karar Sreci

Tedariki seim kararn verirken gz nnde bulundurulmas gereken en nemli noktalar unlardr:

Bir ok rnn esasn satn alnan materyaller (hammadde ve malzemeler) oluturur.

Tedarikilerden kaliteli materyaller alnmas nemlidir.

Tedariki seimi kritiktir. letmeler, ou kez tedarikilerine byk miktarda yatrm yapar.

Rekabeti indirimlerden yararlanmaya almak yerine, aklc tedariki seimi tercih edilmelidir.

Sayfa 37 / 48

Tedarikilerin seiminde, deerlendirme yaparken, tek bir mkemmel yol olduu nyargs kesinlikle yanltr.

Seim metodu, bir ok trde faktre dayanmaktadr. Bunlar:

Szleme tek bir kayna m yoksa birden fazla tedarikiyi mi iermektedir?

Fiyat ve kalitenin bal nemi nedir?

Tedariki ile uzun vadeli bir iliki istenmekte midir?

letmenin ve tedarikilerin birlikte olmalarndan oluacak bal g nedir?

Tedariki tasarma destek verecek midir, yoksa sadece tedarik mi edecektir? Hepsinin stnde, iletme tedarikilerin riskini minimize etmek ve deerlerini ise maksimize

etmek amacndadr.

8.3.3. Tedariki Seim Kriterleri

Tedarikileri deerlendirirken dikkat edilecek faktrler aada ksaca aklanmaktadr:

Konum : Tedarikinin corafk konumu hizmeti deerlendirmede nemli bir husustur. Uzak tedarikilerden nakliyeler, kazalar, grevler ve doal nedenlerle kesintiye uramas byk riskler oluturmaktadr. Alternatif ulatrma metodlannn kullanm ihtimali mesafe arttka dmektedir. letmeler bir takm corafik dezavantajlarn toplu nakliyeler, ube depolar ve ret-ve-tut hizmetleri salayarak stesinden gelebilirler. Toplu nakliyeler, belli bir corafi blgeden gelen kk apl siparileri toplama ve hepsini birletirip tek bir nakliye dntrmeyi kapsar, bylelikle nakliye masraflar azalr. Bu nakliyeler haftada bir ya da iki defa gerekleebilir. Bu tr nakliyeler ube depolarn datm noktalan olarak rol oynamasyla da dzenlenebilir. ret-ve-tut hizmetinde satc satn alclarn ihtiyalarn tahmin ederek retimi yapar ve mal depolar. Alc istei zerine satc annda nakliyeye hazr durumdadr ve toplam sipari zaman minimize edilir. Annda nakliyenin salanmasndaki esneklik corafi lokasyondan kaynaklanan dezavantaj dengeleyebilir.

Rezerv Kapasitesi : Tedarikinin rezerv olanaklar deerlendirmede gz nne alnan bir dier noktadr. Bu nokta ilerin youn artt esnada zel nem tar. Yeterli rezerve sahip olan bir tedariki artan mteri gereksinimlerine cevap verebilir. Teknik ve ynetimsel yeteneklere ek olarak iletmenin fiziksel durumu ve olanaklar da deerlendirmede gz nne alnmak zorundadr.

Teknolojik Geliim: Hizmeti etkileyen bir dier hususta tedarikinin teknolojik gelime aa-mas ve mevcut metodlar kullanma yeteneidir. Teknolojik olanaklar alcya, aratrmalara ulama izni verir. Satclara bal olan alclar tasarm ve malzeme deiiklikleri nererek yeni fikirler oluturabilir. Olas tedariki tarafndan kullanlan denetim metodlar ve kalite kontrol prosedrleri de hesaba katlr. Tamamlanm mallarn denetimine zen gstermeyen tedariki sonuta kabul edilmeyecek ve geri dnecek mallar nakledecektir. Eer byle bir tedariki ayn zamanda rn kalitesi kontrolnde hata yaparsa sorun byyecektir. nk baz kusurlar rn tamamlanana kadar kefedilmeyebilir. letme ii bakma nem veren tedariki makine arzalar ve benzeri aksilikler durumunda en az sayda rn bozulmasna urar. retimde meydana gelen bozulmalar sklkla nakliyelerin gecikmesine neden olduundan hizmette nemli bir noktadr.

alanlarla likiler : Bir tedarikinin iletmesinde retimin devamllndaki engellerin bir olas kayna, alanlarn kendisidir. Eer tedarikinin kendi alanlar ile ilikileri zayfsa grevler ve retimde i yavalatma olabilir.

Garanti : Hizmet ayn zamanda tedarikilerin rnleriyle birlikte verilen garantilerin eit ve biimlerini ierir. Bu husus her nerede olursa olsun bir tedarikinin kurulum ve ihtiya duyulduka yedek para salama yeteneini ierir. Tedariki alcya rnn normal mr boyunca bakmnn yaplacan garanti etmelidir.

Satcnn Kaynaklar : Satc ilikileri de bir tedarikinin hizmetinin beenilmesini etkiler.yi bir tedariki, iyi gelitirilmi ham madde kaynaklarna ve piyasann dalgal olduu periyodlar esnasnda retimin devamlln garanti edecek bileenlere sahip olmaldr. Stokta bulunan

Sayfa 38 / 48

ham maddelerin hacmi ve dorudan ve datc kaynaklar arasndaki iliki bu deerlendirmeyi etkiler. Tedarikinin iyi gelitirilmi tedarik kaynaklarna sahip olmas derecesi, ilerin youn olduu zamanlar srasnda nemlidir. Fabrika ziyaretleri de potansiyel tedarikileri belirledikten sonra yaplmas gerekmektedir.

letme Teftileri : Satn alclar alternatif pazar teklifleri arasnda bir seime karar verdikleri zaman risk alrlar. Karar verilen seimin sonulan hakkndaki belirsizlik, stresi ve endieyi ykseltir. Hawes ve Barnhouse satn alma yneticilerinin kiisel riski nasl kontrol altna aldklarn incelediler ve dokuz adet nemli taktik buldular. En bata gelen taktik "potansiyel satcnn operasyonlarn ilk elden uygulanabilirliini gzlemlemek iin tefti et" maddesinden oluur.Alcnn stresini azaltmann yolu tedarikilerin iletmelerine yaplan ziyaretlerin deerlendirilmesi ve varolan satclarn periyodik denetlenmesidir. Sklkla bu ziyaretlerde satn alcya retim veya mhendislik departmanlarndan bir temsilcisinin elik etmesi zellikle rnler ok teknik ise arzu edilir. Teknik yardm alcya tedarikinin olanaklar ve tehizat konusunda bir yargya varmasna olanak salar.

8.3.4. Tedariki Bilgi Sistemi

Bilindii zere kitle pazarlar kitle iletiimi zerine ina edilirken, inter-aktif pazarlar bireysel anlamda siparie gre mamul ve mesajlar ile iletiime gemektedir. Bunun sonucunda, tketiciler ve mteriler ile firmalar arasndaki iletiim hzlanmakta ve sistem belirli bir merkezi yapya bal olmadndan on-line ile tam bir ulam salanmaktadr. Ayrca markalarn mterilere tantlmasnda, srekli ve bire bir ikna edici diyalog kurulmasnda ve sanal bir yapya ulaldndan brokrasinin kt, esnekliin ise daha iyi olduuna ilikin bilin yaratlmasnda ve zellikle mamuln rakiplere gre daha hzl nakledilmesine ynelik fayda yaratlmasnda etkili olmaktadr.

Tketici veya mteri ile firma arasndaki bu iliki firma (alc) ve tedarikisi (satc) arasnda da mevcuttur. Mteri ile tedariki firma arasnda, zellikle datm gereksinimlerinin daha sk karlanmas iin, en az hatayla karlama ve daha byk lekli ibirlii yaratmada nemli bir kavramdr ve tedariki ile mteri arasnda kurulan network kalc ve uzun iliki oluturulmas anlamnda ele alnmaktadr. Bunun yannda gelecein fabrika yapsna ilikin yaplan tartmalarda gelecein fabrikasnda byk ve yn retim yerleimleri deil, fabrikaya bal ubelere corafik olarak mal gnderen daha ok tedarikinin grlecei belirtilmektedir.

te bu sanal iliki kurumlar aras bilgi ak olarak ifade edilmektedir ve KARBS kapsamnda elektronik veri deiimi yardmyla tedarik zincirinin btn halkalarna yant ve reaksiyon verme imkan salanmaktadr. Alclar ve tedarikiler arasnda paylalan geleneksel enformasyon neyin sata konu olduu ve hangi fiyattan satlddr. Bu enformasyon ierisinde en nemli geiler sipariler ve faturalardr. KARBS kullanldnda ise organizasyonlar daha fazlasn paylama imkan bulurlar.Bu almda on-time delivery (zamannda datm) kavramnn mteri-tedariki ilikisinde performans lmnde kullanlan bir kriter olduunu dikkate almak gerekir.

Bu tr iletiim konusunda birok uluslararas firma kurumlar aras network konusunda aktif bir rol oynamaktadr. rnein, yaln retim uygulayan Toyota firmas tedarikileriyle network kurarak geni bir koordinasyon gerekletirmi, bu durum tedarikileri daha radikal deiiklikler yapmaya zorlamtr. Benzer ekilde Benetton firmas, retim sresi ile perakendeci maazalarnn sat noktas terminalleri arasnda bilgisayarl bir ortam yaratarak daha hzl bir sat stili gelitirmitir.

Good Year firmas da, Superhighway (bilgi otoban) araclyla lastik satmaktadr. Bilgi sistemi olarak kullanlan CompuServe ile mteriler elektronik pazarda seimini yapmakta ve istedii lastii en yakn perakendeciden sipari edebilmektedir. Dolaysyla perakendecideki mal siparii Good Year ynetimi tarafndan annda saptanabilmektedir.

Benzer ekilde Chrysler firmas tedarikilerini Electronic Data Interchange(EDI; firmalar arasnda iletme verilerinin elektronik olarak iletimi) sistemi iine katarak zel bir a oluturmutur. Yine Ito Yokoda grubunun bir paras olan 7 eleven sat bilgilerini dorudan depolara gndererek raf ieriini gnde kere yenileyebilmektedir.

Ayrca, kurulan a sayesinde, firmalar dizayn zerinde farkl CAD sistemlerini elektronik olarak gerekletirmektedir.Hitachi fabrikasndaki mhendisler dizaynlarn artk ar elektronik makinelerle

Sayfa 39 / 48

kat zerine deil, fiber optik ve coaxial kablolarla bilgisayarl i istasyonlarna ve retim hattna gemektedirler.Yukardaki rneklerden yol karak, mterilerin tedarikileriyle oluturduklar an kullanm modeli olarak deiik ekillerde dikkate ald grlebilir. Alarn kullanm modeli asndan eklinin olduu grlmektedir.

Belirli bir a mterilerine bal olarak eitli ekillerde kullanm modellerine sahiptir. Yneticiler, genellikle mterilerin a eit olarak kullandklarn varsayar.Bu tam hat kullanml younlama modelidir(zero concentration). Fakat bir ok ada mterilerin ou kullanm dank blgelerde younlatrrlar(zone concentration). Blgeler dndaki hatlar nadiren kullanrlar. Bunun yannda nc bir model olarak, baz mteriler belirli yerler arasnda kullanm younlatrmann tesinde dar kullanm (lane concentration) eklinde gerekletirmektedirler. Mteriler ile tedarikiler arasnda da eit uzaklktaki bir yaklam ngrlebilir. Mteri ya baz tedarikilerle irtibata geer, yada kendi sektrndeki btn tedarikilerle alabilir. Yada sektrde bir ka mteri ile tedariki dndakiler sistemde yer almazlar.

9. E-TEDARK KAVRAMI retim sreci iin ihtiyac duyulan mal ve hizmetlerin satn alnmas ksaca "tedarik sreci"

olarak adlandrlr. Herhangi bir firma iin en nemli karar anlarndan olan bu tr satn alma sreleri konusunda firmalar zorlayan baz unsurlar vardr. Bunlar ksaca, "Araclarn varl, zaman kayb, tam zamannda sipari verebilme ve satn alma ile ilgili personel bulundurma zorunluluu" olarak zetleyebiliriz.

Kurumsal satn alma ilemlerinin Internet zerinden gerekletirilmesine olanak salayan internet zmleri elektronik tedarik sistemleri olarak tanmlanabilir. retim sreci ncelikli olarak rn ve hizmetlerin alm ve sat ile ilgilidir. Biliim teknolojilerinin getirdii gelimeler, firmalar aras e-ticaret organizasyonu olan B2B uygulamalaryla satn alma almalarn elektronik ortama tamay, gelitirmeyi ve yeniden yaplandrmay mmkn klmaktadr.

E-tedarik sistemi, web zerinden dolayl yoldan yada merkezi bir portal zerinden ticari satn alma faaliyetlerinde bulunmaya olanak salayacak geni kapsaml veritaban platformlardr. Bu platformlar sayesinde taraflar (Alc ve tedarikiler) retim iin gerekli olan sz konusu mal ve hizmetleri B2B altyapsnn sunduu deiim ve mezat otomasyonu ile alm-satmn yapabilmektedirler.

Geleneksel tedarik ile Internet zerinden tedarik arasndaki farklar aadaki tabloda grebiliriz

Kriterler Geleneksel tedarik sreci Internetten tedarik sreci

Rastgele almlarn oran Yksek Dk

Miktar iskontosu Dk Yksek

Personel verimlilii Dk Yksek

Ynetim sreleri Kat arlkl Elektronik

Hata oran Yksek Dk

E-tedarik srecinin baarsn etkilen balca faktrlerden biri, e-tedarik uygulamalarn salayacak biliim altyapsnn doru seimidir. Gereksinmelerin karlayamayacak derecede yetersiz bir otomasyon, istenen verimlilii salamayabilir. Size neyin gerekli olduu, retim srecinizin yapsyla doru orantldr. Aka sylenebilir ki, e-tedarik srecinizin size salayaca verimlilik ve kolaylk, ama ve hedeflerine, retim srecinize (teknik anlamyla "proses"lerinize) uygun e-tedarik altyapsnn seimine baldr.

Burada kendinize soracanz "e-tedarik iin stleneceim teknolojik altyap maliyeti gerekten istediim sonulara ve hedeflere beni ulatracak m? Yoksa tam tersi, gereksiz yere mi bir maliyet

Sayfa 40 / 48

yklenmi olacam?" gibi bir soru olabilir. Etkin bir e-tedarik srecinin salayaca avantajlar bu soru iaretlerini ortadan kaldracaktr.

E-tedarik srecinin avantajlarn u balklarla zetleyebiliriz.

srelerinize esneklik kazandrr. Zaten elektronik otomasyon sistemlerinden salayacanz verimliliin ykselmesi iin esnek retim ve ynetim srelerine sahip olmanzn byk faydas olacaktr.

E-tedarik sayesinde ynetim maliyetleri der. E-tedarik sistemiyle ister alc ister tedariki olun, kendi sektrnzde bulunan dier firmalarn satn alm birimleri ile iletiim ve ibirlii olanaklar oluacaktr. Bu hem finansal kontrolnz ve piyasada oluan hareketleri takip etmeyi kolaylatracak hem de bu iler iin gerekli olan ynetim maliyetlerini drecektir.

Satn alma srecinde ok sayda personel altrmak yerine, bilgisayar banda bu ileri otomatik ekilde ynlendiren az sayda alana sahip olmanz yeterli olacaktr. Bu sayede insan kaynaklar konusunda verimlilik salanr.

Alclar, tedarikiler ve mteriler arasnda hizmet kalitesini hzlandrr, gelitirir ve kolaylatrr.

Byk firmalarn sahip olduu etkin tedarik ana, uygun koullarda tedarik salamaya ynelik tm avantajlar elde edilir.

Stok seviyelerinin dzenlenmesi ve iyiletirilmesi yannda, "tam zamannda sipari" kavram ve uygulamalarnn yerlemesini salar.

Alc firmalar asndan tedariki firmalarn rekabetini arttrr, hizmet ve rn kalitesinde art, alm maliyetlerinde d yaratr.

E-tedarik, firmalar ynnden byk bir verimlilik ve rekabet olana salamaktadr. Elbette bu sreten elde edilecek tm bu avantajlar maksimuma karacak olan ey, firmann bir btn olarak, sat, pazarlama, mteri ilikileri srelerinin de elektronik bir altyapya, esnek otomasyon sistemlerine, ksaca e-ticaret srelerine uyumlatrlmasna baldr. Rekabet unsurunun gittike younlat ve sertletii gnmz i dnyasnda artk firmalarmz, byk sat gelirleri beklemek yerine, i srelerinde verimlilii arttrc, retim ve ynetim maliyetlerini drc uygulamalarn karll arttracan gryorlar. Bu nedenle e-tedariin, u an ve gelecek dnemlerde rekabetin younlat tm sektrlerde satn alma sreci ve maliyetleri karlama asndan byk bir frsat ve verimlilik sunmas kanlmaz grnmektedir.

10. Lojistik Ynetiminde Bilgi Teknolojileri Uygulamalar Bilgi sisteminin, lojistik faaliyetler konseptine uygun hle getirilebilmesi iin Lojistik Veritaban

Bileenlerinin oluturulmas gerekmektedir. Bu bileenler: letme kaytlar: Sermaye maliyeti, lojistik faaliyetlerin maliyeti ve standart maliyetler. Ynetim: Rekabeti hareket, sat tahminleri, gelecek trendleri, rn teklifleri ve yeni pazarlar. Sektr/d veriler: Pazar pay, demografik trendler, mevcut rn ve ekonomik trendler. Operasyonel veri: Tama creti, ulam gnl, stok, rn hareketleri. Sipari ileme: Mteri lokasyonu, sipari gnl, satc, kr, sipari durumu.

Rapor oluturma: Sipari performans, tama performans, atk para ve geri dnler, lojistik performans, maliyet raporlar gibi verilerden olumaktadr.

Bilgi teknolojilerindeki hzl gelime, lojistik faaliyetlere ilikin yazlmlarn gelitirilmesini de

salamtr. Faaliyetler arasndaki her trl bilginin edinimi, ilenmesi ve datm, Malzeme htiya Planlamas (MRP), Datm Kaynaklar Planlamas (DRP) ve Kurumsal Kaynak Planlamas (ERP) gibi sistemler ile salanmaktadr. Belirtilen sistemler sayesinde, sipari izleme, stok ynetimi, sipari verme, sat tahmini, retim planlama ve tama operasyonlar birbirine balanp optimize edilebilmektedir.

Sayfa 41 / 48

11. Lojistik Bilgi Sistemlerinde Kullanlan Bilgi Teknolojileri Lojistik sektrnde kullanlmakta olan birok entegre yazlm program bulunmaktadr. Bu yazlm

programlar iletme ihtiyalarna uygun bir ekilde zgnletirilebilmekte ve genel olarak aadaki modlleri iermektedir:

1. letme Bilgi Sistemleri ve E- uygulamalar 2. Karayolu Eya Tamacl 3. Filo Ynetimi 4. Tama Organizasyonu 5. Gzergh Planlama 6. Eya, Ara ve Src Takip Sistemi 7. Hava Yolu Yk Tamacl 8. Demir Yolu Yk Tamacl 9. Depo-Antrepo Operasyonlar 10. Mteri likileri Ynetimi 11. Gmrk Operasyonlar 12. D Ticaret lemleri 13. zellikli Tama Trleri:

Proje Tamacl Konteyner Tamacl Kargo Tamacl

Otomobil, Tekstil vb. Tamacl

11.1. DEPO YNETM SSTEM (WMS: WAREHOUSE MANAGEMENT

SYSTEMS) Depo ynetim sistemine ilikin yazlmlar ile bir iletmenin mal kabul, yerletirme, toplama,

ikmal, paketleme, envanter saym, ekonomik sipari miktar ve emniyet stoku hesaplamalar, tama, datm ve imha maliyetlerinin takibi, raf mr takibi, rn saklama zellikleri, tedarik sreleri takibi ve gncellenmesi, tedariki promosyonlar ve mevsimsel fiyat deiiklii takibi, potansiyel stok fazlas ve stok yetersizlii durumlarnn takibi gibi depo ya da datm merkezlerindeki tm srelerin gerek zamanl olarak gerekletirilmesi salanabilmektedir. Depo ynetim sistemi ile rnler, bu sreler iin taktik seviyede analitik karar destei de salamaktadrlar.

Etkin bir Depo Ynetim Sistemine sahip olan iletmelerde, envanter eitlilii ne kadar fazla olursa olsun, eitli adresleme sistemleri sayesinde hem ihtiya duyulan malzemelere ok ksa srede eriebilme, hem de stok alannn olduka esnek bir ekilde kullanlabilme olanaklarna ulamaktadrlar.

letmelerde depo ynetim sistemlerinde stok alanlarnn her biri birer kimlik bilgisi alr. Depoya girii yaplan bir malzeme, giri esnasnda hangi adrese konulur ise o adres bilgisi bilgisayarda uygun yazlm vastas ile kayt altna alnr. Daha sonra sz konusu malzemeye ihtiya duyulduunda sistem tarafndan ihtiya duyulan malzemenin hangi adreslerde hangi miktarlarda olduu bilgisi kullancya iletilir.

Depo ynetim sistemlerinde, iletmenin byklne, kullanlan envanterin eitliliine ve miktarna gre deiik senaryolar retilebilir.

Bu sistemin amalar: lave i gcne gereksinim duyulmadan eldeki envanterin adreslenmesi, Bilgisayara yaplan girilerin ileri aksatmamas ve basit yaplabilmesi, Eldeki envanterler ile ilgili anlk raporlar retebilmeleri, Periyodik saymlarn daha ksa srede tamamlanabilmesi, Fifo (First in First Out, ilk giren ilk kar) uygulamalarna imkn vermesi eklinde sralanmaktadr.

Sayfa 42 / 48

11.2. TAIMA YNETM SSTEM (TMS: TRANSPORT MANAGEMENT

SYSTEMS) Lojistik faaliyetlerde tama ynetim sisteminin kullanmn zorunlu klan nedenlerden bazlar: Tanacak mal-ara organizasyonu ve denetimi, Corafi mesafe ve operasyonlar, Filo bykl, Gzergh belirleme, Zaman planlamas eklinde sralamak mmkndr. Tm bu faktrlerin ortak noktas tama ynetimine etkinlik ve

verimlilie salad katkdr. Lojistik sreleri arasnda en karmak yapya sahip olanlar tama sreleridir. Depo

ynetiminden farkl olarak tama ynetimindeki srelerin tek bir iletme iinde bile ok ciddi farkllklar gsterebilmesi ve bu farkllklarn mteri ihtiyalar dorultusunda iyice karmak hle gelmesi, bunun temel kaynadr. Her kullanc iin farkl ihtiyalara cevap verebilecek altyapnn salanmas ciddi bir ihtiyatr. Tama ynetiminde iletmelerin en ok ihtiya duyduu zmler:

Gelimi yk izleme sistemleri, Nakliyeci ibirlii platformlar, Uluslararas nakliye ynetimi, Tedarik lojistii ynetimi, Navlun hesaplama, eletirme ve deme otomasyonu olarak sralanmaktadr.

11.3. KURUMSAL KAYNAK PLANLAMASI - KKP (ENTERPRSE

RESOURCE PLANNNG - ERP) Lojistik faaliyetlerde ise datm gibi spesifik fonksiyonlarla ilgili bilgileri entegre etmek sz

konusu olduunda, ERP sistemleri kullanlabilmektedir. Bu sistemlerin malzeme ynetimi, sipari ynetimi, finansman retim ynetimi ve muhasebe konularnda uygulamalar vardr. Ancak sonsuz retim kapasitesi varsaymna dayanan bu uygulamalar lojistik faaliyetleri tam olarak destekleyememekte ve karar destek, talep planlamas, depo ynetimi konularna tam olarak cevap verememektedir. Bu anlamda ERP yazlmlar ile ilgili gerekli dzenlemelerin yaplmas gerektii belirtilmektedir.

11.4. ELEKTRONK VER DEM EVD (ELECTRONC DATA

INTERCHANGE - EDI) En yaygn tanm ile EDI, verinin bir bilgisayar uygulamasndan baka bir bilgisayar

uygulamasna, kullanclar tarafndan ortaklaa tanmlanm standartlarda, elektronik ortamda transferidir. Bir baka deyile, elektronik veri deiimi kavram, katsz ticaret olarak dnlebilir.

EDI belirtilen katklara ek olarak pek ok ynyle iletmelere katma deer salamaktadr. Salad katklar temel gruba ayrlabilir:

1. Dorudan faydalar: nsan faktr olmadan, bir uygulamadan dier uygulamaya elektronik olarak yollanan bilgi sonucunda olumaktadr. rnein, bilgiyi alan irket tekrar veri girme maliyetinden, bilgiyi yollayan irket ise posta maliyetinden kurtulur. Bylece her iki irket iinde hatalar azalmakta ve el ile takip iin gereken i gc gereksinimi ortadan kalkmaktadr. Ksaca;

Zaman ve maliyetten tasarruf, Telefon posta ve ulam maliyetlerinde azalma, Hatalarn azaltlmas ve doruluun artmas, Kat kullanm ve ariv yknn azaltlmas, gcnden tasarruf salanmaktadr.

Sayfa 43 / 48

2. Dolayl faydalar: Organizasyonun yapt iin yap yolunu teknoloji kullanarak deitirmesi ve EDI kullanlmas sonucu;

Azalan envanter seviyeleri ve sonucunda stokun elde tutma ve depolama maliyetlerinin azalmas,

Sipari sresinin ksalmas, Nakit aknn hzlanmas, Krlln artmas salanmaktadr. 3. Stratejik faydalar: Uzun dnemli olmakla birlikte, iletme iin byk nem tayan ve zor

llebilen faydalardr. Stratejik boyutta salanabilecek faydalar: letmeler arasnda egdm salanmas, Mteri sadakatini artrmas, Karar almay kolaylatrmas, Uzun dnemli, dk maliyetli pazar pozisyonu salamas, Uluslar aras rekabet yeteneinin artmas, Mteri, i ortaklar ve satclar ile iyiletirilmi ilikiler ve ortakla varan dayanmalar olarak sralanmaktadr.

11.5. BARKOD TEKNOLOJS (BARCODE TECHNOLOGES) Lojistik faaliyetlerde, barkodlama, mallarn, kutularn, konteynerlerin hatta tama aralarnn

zerine bilgisayar tarafndan okunabilecek kodlarn yerletirilmesi ile salanmaktadr. Sistem, tama ve depolama gibi manuel veri giriinin yava ve hata olaslnn yksek olduu alanlarda kullanlmaktadr.

11.6. RADYO FREKANSLI KMLK BELRLEME RFKB TEKNOLOJS

(RADO FREQUENCY IDENTFCATON RFID TECHNOLOGY) RFID, kiilerin ya da nesnelerin kimliine ilikin bilgilerin radyo dalgalar kullanlarak iletildii

sistemlerin genelini anlatan bir terimdir. RFID teknolojisi, zellikle lojistik, pazarlama ve hizmet sektrlerinde yaygn olarak kullanlmaktadr.

Lojistik faaliyetlerde, depo ynetiminden, konteyner ve filo ara tanmlamasna ve tamaya kadar birok alanda RFID teknolojisinden yararlanmaktadr. Lojistik faaliyetlerde RFID teknolojisinin kullanmnn faydalar;

Sre verimlilii artrmakta ve iilik maliyetlerini azaltmaktadr. Artan grnrlk ile birlikte rn bulunabilirlii ve lojistik faaliyetler arasnda koordinasyon

artmaktadr. Tahmin hatalar azalmakta, gerek ve kaytl stoklar arasndaki farklar ortadan kalkmakta,

depolarda tutulan stok miktarlar dmektedir. Doruluk seviyesinin artmas zincir yelerinin daha etkin kararlar verebilmesini salamakta,

gvenlik seviyesinin ykselmesi ile birlikte rn alnma oranlar dmektedir. Sevkiyat hatalar, stokta bulunmama ve kayp sat oranlar azalmakta, nihai anlamda mteri

memnuniy