Centrum voor Onderwijs en Leren De jonge onderzoeker in ...Centrum voor Onderwijs en Leren Criteria onderzoeksvraag § Een echte vraag, niet een opdracht § Een onderzoek, niet een

Centrum voor Onderwijs en Leren

De jonge onderzoeker in het VWO

vakgerichte onderzoeksdidactiek

WON-traject regio Zuid 2015-2016

bijeenkomst 2

Vincent Jonker Centrum voor Onderwijs en Leren / Freudenthal Instituut

Universiteit Utrecht



WAT DOEN WE VANDAAG?

Centrum voor Onderwijs en Leren Agenda tweede keer

1. Thuiswerk •  Lezen •  Leerlinggedrag •  Onderzoeksvragen

2.  Voorbereiden begeleidingsgesprek met leerlingen:

•  ‘van eerste nieuwsgierigheid naar onderzoeksvraag(structuur)’

3.  Wat is 'goed leer-onderzoek’ •  Criteria onderzoeksvraag •  Criteria vraagstructuur •  Criteria (leer)onderzoek


THUISWERK - LEZEN 1


Handleiding

§  Status van deze conceptversie. Niet over één nacht ijs gegaan, maar nog niet alle puntjes op de i. Volgend schooljaar definitieve versie uitgegeven.

§  Mag gebruikt worden binnen school; niet daarbuiten

§  Over de inhoud: geen kookboek met recepten. Maar handreikingen. Analogie met onze onderzoeksdidactiek.


Hoofdstuk 2

§  Brug van PO naar VWO

§  Aansluiten op wat de leerling al weet/kan


Hoofdstuk 3

§  Route van brugklas naar eindexamen

§  Hier gaat het vandaag met name over


Hoofdstuk 4

§  Onderzoekswerkproces •  Plan maken • Data verzamelen • Data analyseren en conclusies beredeneren • Definitieve verslaglegging


THUISWERK - LEERLINGGEDRAG

1

Centrum voor Onderwijs en Leren DE ONDERZOEKER

denkt onderzoeksgericht

denkt autonoom

denkt conceptueel

(geheel→deel)

Dehoogbegaafdeleerling


Sorinela

§  Tot mijn verbazing heb ik meer autonoom leerlinggedrag in de brugklas gezien dan in bijvoorbeeld in vwo5 (Sorinela)

§  5vwo: ze kunnen wel heel goed hun eigen opvattingen verwoorden


Rob

§  "meneer, ik denk dat ijzeren voorwerpen bij de noordpool worden aangetrokken door de aarde, de aarde is een grote magneet en bij de polen van een magneet is deze het sterkste".


Hilde

§  zoek het verschil tussen ‘hij hangt aan de boom’ en ‘hij hangt aan zijn ouders’.

§  De volgende stap: onderzoeken van voorzetsels

§  Zelf de regel laten zoeken/formuleren


Rebecca

§  Doorvragen: Wat is Thanksgiving? §  De leerling die naar aanleiding van een

grammatica-item voorbeelden aandraagt van zinnen waarin de regel niet lijkt op te gaan

§  Creatieve aanvulling: onderzoek naar 'dating sites'


Arjen

§  Vluchtelingenstromen §  Duitse vorsten waren gebaat bij Luther


Jan

§  Leerlingen komen zelf met het idee van een rollenspel w.b. een sollicitatiegesprek (verbinding spreek- en schrijfvaardigheid)


Autonoom denken

Bijvoorbeeld §  denkt ‘out of the box’ §  verbindt verschillende vakken/invalshoeken met elkaar §  heeft eigen (vaak originele) aanpak §  weerstand tegen standaardstrategieën en idem oplossingen - voorkeur voor eigen strategie §  ‘eigenwijs’ gedrag §  intelligente humor, ‘doordenkertjes’ §  creatieve, onverwachte ideeen


Onderzoekend denken

Bijvoorbeeld §  vraagt naar waarom, waardoor, hoe §  kijkt door de vanzelfsprekendheid heen § zoekt verklaringen §  bedenkt verschillende wegen naar antwoord of oplossing


Conceptueel denken

Bijvoorbeeld §  onverwachte vragen, suggesties, verbanden §  groot geheel overzien §  grote denkstappen zetten §  creatieve ideeën §  denken zoals een expert in het vakgebied


THUISWERK - ONDERZOEKSVRAAG

1


Oscar (LO)

§  Wellicht samen met Hilde, Tina §  Wellicht samen met andere docent LO


Annemie (Engels)

§  Leerlingen gaan onderzoeken of er een significant verschil is mbt aankoopgedrag/consumptiepatroon voeding jongens/meisjes.


Jan Vijfhuizen (Engels)

§  Hoe wordt het taalgebruik van mensen beïnvloed door de sociale klasse waartoe zij behoren en of dit overal hetzelfde is. (UK, USA, Canada, Australia, India)

§  Het thema is sterk gerelateerd aan Language and Power.


Rebecca (Engels)

§  Waaraan moeten succesvolle formele en informele brieven voldoen? • Welke principes zijn er voor effectieve en

heldere communicatie in zowel formele als informele brieven?

• Hoe verschillen ze qua lay-out en structuur? • Hoe verschillen ze qua taalgebruik en idioom? • Aan welke beoordelingscriteria moeten mijn

brieven voldoen en hoe kan ik hier met behulp van de antwoorden op bovenstaande deelvragen op anticiperen?


Tina (Duits)

§  These: Politik und Medienberichterstattung bedienen sich derselben sprachlichen Mittel wie die Werbung, um unser Handeln und Denken zu beeinflussen nur ist uns dies nicht bewusst.

§  §  Untersucht diese These zum Thema „Flüchtlinge“

und überlegt euch; §  Wie können wir die Menschen zum Nachdenken

anregen und etwas im Kopf jedes einzelnen bewirken?


Hilde (Nederlands)

§  Hebben filosofen in de loop der tijd dezelfde macht toegekend aan taal?

§  Is de invloed van rapmuziek op het (dagelijks) taalgebruik bij generatie x groter dan bij generatie y?

§  Hoe zet bedrijf x taal in tegenover bedrijf y om de potentiële koper te verleiden?


Gerrie (Nederlands)

§  Taalvariatie §  Waarin verschilt het Nederlands van het

Vlaams dat in Antwerpen wordt gesproken, als het gaat om: • woordkeuze • woordvolgorde in de zin


Harrie (Frans)

§  Yvonne van den Berg, “Peers in proximity” §  In dit proefschrift gaat het om het verband

tussen de plaats die leerlingen t.o.v. elkaar hebben in een onderwijsruimte (lokaal/domein) en de manier waarop ze met elkaar omgaan.

§  Een herhaling van dat onderzoek is – zeker gedeeltelijk – wel uitvoerbaar.


Sorinela (Gesch./Levensb.)

§  Wat is de multiculturele samenleving? §  In welke mate is nog er sprake van

multiculturele samenleving in Nederland? §  Waarom is het project van multiculturele

samenleving in Nederland mislukt ?


Marielle (Geschiedenis)

§  Eerste wereldoorlog • het leven in de loopgraven aan het westelijk

front; • de persoonlijke ervaringen van soldaten aan de

hand van dagboekfragmenten en brieven; • de propaganda van de oorlogvoerende landen; • de herdenkingscultuur na 1918.


Arjen (Geschiedenis)

§  Hoe kan Il Sogno (zorgatelier) in de begeleiding aan jongeren met gedragsstoornissen effectief inspelen op de faalangstklachten waarmee een deel van deze doelgroep te maken heeft?

§  In hoeverre is de kijk op de Tweede Wereldoorlog in geschiedenismethoden gebruikt op het Koning Willem II College in de periode 1950‐heden veranderd?


Op de afbeelding staat een theater in de stad Orange in Frankrijk. Verklaar welke kenmerkende aspecten passen bij de afbeelding.


Marion (Scheikunde)

§  Vitamine C gehalte in voeding. Leerlingen doorlopen de cyclus van de natuurwetenschappelijke methode.

§  Deze opdracht is geschikt omdat leerlingen zelf een onderzoeksvraag bedenken binnen een beperkt onderzoeksgebied. De stappen die ze moeten doorlopen zijn omschreven en bieden houvast voor de leerlingen.


Rob (Natuurkunde)

§  In hoeverre zinkt, zweeft, drijft cola light in water, in vergelijking tot gewone cola en heeft dit te maken met de hoeveelheid suiker in de cola soorten?

§  Observatie – Experimenteel onderzoek – Beschrijvend: vergelijkend.


Hans en Patrick (Biologie)

§  (webkwestie) §  Wat is rol van de bij bij de

wereldvoedselproductie §  Waarom sterft er 18% van de bijen-

volkeren in de winter?


Marieke (Wiskunde)

§  Als een driehoek een rechte hoek heeft dan is er iets bijzonders aan de hand met de lengten van de zijden. Daarover gaat de stelling van Pythagoras

§  Onderzoek minimaal 5 bewijzen uit verschillende bronnen voor de stelling van Pythagoras

§  En schrijf een computerprogramma


THUISWERK - PATRONEN IN OZ-VRAGEN

1


Patronen in oz-vragen

§  Onderzoeksonderwerpen: vaak ‘dichtbij’ de leerling

§  Oefenen met het diagram §  Hoe ‘nieuw’ moet het onderzoek zijn?

•  ‘Niet googlebaar’ bleek voor sommigen een lastig criterium.

• Oplossingsrichting van velen: bekende kennis in een specifieke context laten onderzoeken.



§  Uitvoerbaarheid van het onderzoek: eigenlijk kun je dit pas goed overzien als het onderzoek is uitgewerkt in een werkplan, toch krijg ik de indruk dat sommige hoofdvragen nog te breed zijn. (Bijv. Edin – wereldbeeld) Mogelijke gevolgen…



§  Deelvragen • Sommige deelvragen zijn eigenlijk vragen die

vooraf gaan aan het onderzoek: die je in de oriëntatiefase moet beantwoorden om een goede hoofdvraag te kunnen stellen.

• Sommige deelvragen moeten nog verder opgesplitst worden in subdeelvragen – maak van de deelvragenstructuur een boodschappenlijstje.


GOEDE ONDERZOEKSVRAAG

2 (richting begeleidingsgesprek)


Patronen in voorlopige onderzoeksvragen oktober

Oefening Wat is het verschil tussen A en B: A: ‘Onderzoek wanneer je stekelbaarsjes het

best kunt vangen’ B: ‘ Wat is het beste moment van de dag om

stekelbaarsjes te vangen?’ Deelvragen : Hoeveel stekelbaarsjes zijn er door een persoon gevangen in week 1 van het jaar 2015 tussen 7 en 8 uur, 12 en 13 uur en 17 en 18 uur in sloot X te

Hilversum’? Idem sloot Y Idem sloot Z



Oefening Wat is het verschil tussen A en B? A: ‘Hoe zien huidige kinderen van de

basisschool de overgang naar het voortgezet onderwijs’

B: ‘Hoe zien de leerlingen van groep 8 van alle

basisscholen in Hilversum, schooljaar 2015/2016, volgens eigen zeggen de overgang naar het voortgezet onderwijs?



Oefening Wat is het verschil tussen A en B: A: Zijn er overeenkomsten tussen de manier

waarop Rembrandt een interieur schildert en de manier waarop Van Gogh dat doet?

B: Wat zijn de overeenkomsten tussen de

manier waarop Rembrandt interieuren schildert en de manier waarop Van Gogh dat doet?

Deelvragen: een aantal waarin telkens twee schilderijen vergeleken worden.



Oefening Wat is het verschil tussen A en B: A: Wat was de oorzaak van de economische

crisis in de dertiger jaren van de vorige eeuw?

B: Wat zijn de verschillen en wat de

overeenkomsten tussen de verklaringen van econoom X, Y en Z van de economische crisis in de dertiger jaren van de vorige eeuw?


Criteria onderzoeksvraag §  Een echte vraag, niet een opdracht §  Een onderzoek, niet een opzoek §  Een open vraag, niet een ja/nee vraag

komt voort uit nieuwsgierigheid naar een aspect van iets waar je al wat van afweet.

§  Duidelijk over Functie, Soort onderzoek en Methode van dataverzameling (inclusief object van onderzoek)

§  Nog meer???


goede onderzoeksvraag

PS

Een goede onderzoeksvraag geeft zoveel mogelijk informatie over WAT, WAARTOE (functie), WAAR en OP WELKE MANIER onderzocht gaat worden. MAAR het lukt niet altijd om dat als onderzoeksvraag in een nog begrijpelijke zin te formuleren. Het zijn dan de deelvragen die uitkomst bieden. Een onderzoeksvraag kan niet voldoende op z’n waarde beoordeeld worden zonder de deelvragen (samen: de vraagstructuur).

Centrum voor Onderwijs en Leren Oefening

Het thema is: evolutie Denk binnen dat thema en binnen jouw eigen

vak twee (voorlopige) onderzoeks-vragen uit met elk een eigen FSMd-profiel


Maak je eigen driehoek

Observatie

Beschrijvend: - puur beschrijvend - vergelijkend - definiërend - evaluerend

Methode van data verzame-ling

Interview / enquête

Verklarend: exploreren (komen tot verwachting of voorspelling)

Functie van het onder-zoek

Analyse tekst- of beeld-materiaal

Verklarend: toetsen (toetsen van verwachting /voorspelling)

Literatuur-onderzoek (‘informatieve’ literatuur)

Experimenteel onderzoek

Veldonderzoek

Soort onderzoek

Diagram typering onderzoek: Keuzemenu

Centrum voor Onderwijs en Leren OPDRACHT

Richting begeleidingsgesprek met leerlingen: Dat leerlinggesprek in duo’s/trio's voorbereiden door HIER EN NU §  een ‘eerste nieuwsgierigheid’ te formuleren (hoe zou dat

nou zitten met; hoe zou het kunnen komen dat; …) §  Driehoek tekenen bij je eigen onderzoeksopdracht §  Vooral goed letten op onderzoekbaarheid


WAT IS 'GOED LEER-ONDERZOEK'?

3

Centrum voor Onderwijs en Leren Wat is ‘goed’ leer-onderzoek?

ZONE VAN NAASTE ONTWIKKELING +

INTRINSIEK MOTIVEREND 1.   WAT: De onderzoeksvraag is

inhoudelijk relevant (‘nieuw’)

2.   HOE: De functie, soort onderzoek en methode van dataverzameling zijn relevant

Centrum voor Onderwijs en Leren Wat is een ‘goed’ leer-onderzoek?

ZONE VAN NAASTE ONTWIKKELING + INTRINSIEK MOTIVEREND

1. WAT: De onderzoeksvraag is inhoudelijk relevant (‘nieuw’): §  Het onderzoek gaat over een probleem

waarvoor (bij de leerling) nog geen oplossing bekend is • de oplossing is niet googlebaar, • het onderzoek is (door de leerling) nog

niet eerder uitgevoerd. §  Het te onderzoeken probleem is relevant

(te maken) voor de leerling: passend bij interesses en voorkeuren

Centrum voor Onderwijs en Leren Wat is een ‘goed’ leer-onderzoek?

ZONE VAN NAASTE ONTWIKKELING + INTRINSIEK MOTIVEREND

2. HOE: De functie, soort onderzoek en methode van dataverzameling zijn relevant De (combinatie van) f, s & m §  is als zodanig nieuw voor de leerling of §  Heeft de leerling nog niet toegepast binnen het

vak of §  Heeft de leerling nog niet geoefend op het niveau

(in de complexiteit) die aan de orde is


Wat is een ‘goed’ (leer)onderzoek?

Een goed (leer)onderzoek is -  Uitvoerbaar voor de onderzoeker

De onderzoeker beschikt over voldoende kennis/vaardigheden qua vak en qua onderzoeken om op voort te bouwen in het nieuwe leeronderzoek Let op: ‘zone van naaste ontwikkeling’: mogelijk moet een en/of ander verworven worden voordat het onderzoek uitgevoerd kan worden. Tijd voor inruimen!

-  Uitvoerbaar in de beschikbare tijd

Centrum voor Onderwijs en Leren PS Wat is een ‘goed’ leer-onderzoek?

Krachtig aanstekelijk: het enthousiasme van de docent voor

• thema/onderwerp en/of • onderzoek doen


Wat is een goede

onderzoeks-vraagstructuur

?

Criteria goed leeronderzoek, goede vraagstructuur, goede hoofdvraag


Oefening vraagstructuur

De Berlijns Muur


Oefening vraagstructuur

Hoofd- (of onderzoeks-)vraag Om welke motieven vluchtten Oost-Duitsers over de muur naar West-Berlijn? Deelvragen 1.  Waar lag de Berlijnse muur?

a.  Wanneer werd deze afgebroken? b.  Waarom werd deze gebouwd?

2.  Hoeveel mensen zijn er over de muur gevlucht? a.  Hoe deden ze dat? b.  Lukte het altijd?

3.  Wat zijn de motieven van de mensen die vluchtten? a.  Wat vind ik zelf van deze motieven?


Betere vraagstructuur De Berlijnse Muur

Hoofd- (of onderzoeks-)vraag (beschrijvend, veldonderzoek, documentanalyse) Welke motieven om naar West-Berlijn te vluchten zijn er te vinden in drie verschillende dagboeken van vluchtelingen? Deelvragen 1.  Welke motieven zijn er in dagboek 1?

a.  Welke motieven worden met zoveel woorden genoemd? b.  Welke motieven zijn af te leiden uit de teksten?

2.  Wat motieven zijn er in dagboek 2? a.  Welke motieven worden met zoveel woorden genoemd? b.  Welke motieven zijn af te leiden uit de teksten?

3.  Wat motieven zijn er in dagboek 3? a.  Welke motieven worden met zoveel woorden genoemd? b.  Welke motieven zijn af te leiden uit de teksten?


Criteria vraagstructuur = hoofd-(onderzoeks-)vraag + deelvragen

1. Hoofdvraag en deelvragen vormen één hecht geheel §  Deelvragen zijn precies die vragen waarvan je de antwoorden

nodig hebt om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden - niet meer, niet minder. •  Uit de hoofdvraag kun je de deelvragen afleiden •  Uit de deelvragen kun je de hoofdvraag afleiden

2. Hoofd- en deelvragen zijn taalkundig eenduidig geformuleerd

3. Uit de formulering van hoofd- en deelvragen is duidelijk wat de functie van elke vraag is (bv beschrijven, verklaren, toetsen)

4. De hoofdvraag maakt zo goed mogelijk duidelijk wat onderzocht gaat worden`: het wat, waar, wie en wanneer van het onderzoek §  Nb: soms leidt dat tot een erg omslachtige formulering, in dat geval biedt de

formulering van de deelvragen uitkomst


NB: vraagstructuur = hoofd-(onderzoeks-)vraag + deelvragen

De vraagstructuur wordt meestal gevolgd door een toelichting (in relatie tot het wat, waar, wie en wanneer) op: §  Functie onderzoeksvraag bv beschrijven,

verklaren §  Soort onderzoek: literatuuronderzoek,

veldonderzoek, experimenteel onderzoek §  Methode van dataverzameling: observeren,

bevragen, analyse van teksten en beelden §  Plaats waar data verzameld worden

bv: welke proef-/controlegroep, welke artikelen, welke gedichten ….


RICHTING DE VOLGENDE KEER

Centrum voor Onderwijs en Leren Thuiswerk voorbereidend voor

derde keer (24/11) 1.  Lezen overige delen hoofdstuk 4, hoofdstuk 5.

2.  Een a twee vraagstructuren maken voor een onderzoekstaak die leerlingen in één van je vwo-klassen gaan uitvoeren na de kerst

3.  Eventueel vragen/opmerkingen over de literatuur noteren

4.  Uiterlijk 17 november opsturen aan [email protected]

Documents

Centrum voor Onderwijs en Leren De jonge onderzoeker in ...Centrum voor Onderwijs en Leren Criteria onderzoeksvraag § Een echte vraag, niet een opdracht § Een onderzoek, niet een