ฉบบท 00 :YOU AND AGING ISSUE

นตยสารสำาหรบทกคนทอยากสรางการเปลยนแปลงKNOW < THINK < CONNECT < CHANGE

+

2

3

4

CONTENT

8 สงวยไมชรารายงานพเศษถงการเปลยนแปลงครงใหญของ

ประชากรไทย เขาใจปญหาและเตรยมพรอมสความสงวย

23 GLOBAL FELLOWสำารวจอเมรกา องกฤษ และอนเดย วาดวยความทมเทและสรางสรรคในการพฒนาชวตผสงวย เปลยนเวลาเปนเงน และการเยยวยาทใครๆ กทำาได

54 CHANGE 101เปดตำาราสรางการเปลยนแปลงดวยหลกสตรท 1

26 TRUE GRIT และ TRIANGLE SQUAREผสงอายในทณฑสถาน และผสงอายเพศทางเลอก

อกความซบซอนททาทายคนหนมสาว

38 INTERVIEWคยกบ เบม-วระพงษ กงวานนวกล หนงในคนไทยไมกคนททำางาน

กบผสงอายอยางจรงจง ผานสงทเดกๆ ชนชอบ

PROBLEM SOLUTION

5

50

UTOPIAโลกอนาคต ในวนทคนหนมสาวจะเปนผสงอาย

34

VETERANถอดประสบการณของคณปา อาย 70 ทพาเพอนรวมรน เทยวชม ชอป อยางคกครนกวาทคด

TEAM

36 PEOPLEพบ 3 ผสงวยและ 1 หนยนต ทชวตมแต Active

INSIDE

ทปรกษา : สน จกรธรานนท, พรจรรย ไกรวตนสสรณ < บรรณาธการ : ลพธวรรณ ลรพงษกล, ภทรอนงค สรพพฒนกองบรรณาธการ : ศศวรรณ โมกขเสน, ภาณพนธ วรวภษต, ปาจรย ไตรสวรรณ, กรวรรฏฐ วรรตนวงศ, วรษฐา นาครทรรพบรรณาธการศลปกรรม : ภาพพมพ พมมะรตน < ศลปกรรม : ปรพฒน สนมา, ณฐจรนทร ทวธนากาญจน, อาสาฬห สภาจรรยาวฒน, กฤตฏ สงฆประสทธ < ชางภาพ : พระ วรปรชาพาณชย, พลเสฏฐ โลหะชาละธนกล, ทกษดนย รกตะวต < ภาพปก : ภาพพมพ พมมะรตนcontact: admin@schoolofchangemakers.com www.schoolofchangemakers.comโรงพมพ ภาพพมพ : 45/14 หม 4 ถ.บางกรวย-จงถนอม ต.บางขนน อ.บางกรวย นนทบร 11130

นตยสารฉบบนจดทำาโดย โครงการ School of Changemakers มลนธอโชกา ประเทศไทย ภายใตการสนบสนนของโครงการ Active Citizen Plus โดย สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

6

นตยสาร CHANGEMAKERS ฉบบน มงหมายจะนำา

ปญหาสงคมทซบซอนมาสอสารใหกระทบใจคนรนใหม ดวยการ

เผยแพรความร เครองมอและแนวทางการทำางานของผนำาทางสงคม

รวมทงตวอยางของคนและโครงการทกำาลงสรางการเปลยนแปลงทด

ในชมชน เราหวงวาคนรนใหมวยเยาวและวยทำางาน ผอานนตยสาร

ฉบบน จะเกดแรงบนดาลใจ เหนแนวทาง และลงมอสรางการ

เปลยนแปลงดวยตนเอง

ทมงาน School of Changemakers ผผลตนตยสารฉบบน

มงมนทจะถายทอดเรองราว และขยายผลการเรยนรทไดจากการ

ปฏบต ไปสเพอนๆ คนรอบตว และผสนใจทวไป ดวยความเชอมน

วาคนเลกๆ ทใจใหญ และมสายตากวางไกล สามารถรวมสรางการ

เปลยนแปลงสงคมอยางมพลงได

‘การรบมอกบสงคมผสงวย’ เปนประเดนแรกทเราภมใจเสนอ

เพอขานรบการทสงคมไทยกำาลงกาวเขาสสงคมผสงอายอยาง

สมบรณในอนาคตอนใกล ในฐานะสมาชกใหมของชมชนผสงวย

ผเขยนเชอวาคนรนใหมจำาเปนตองตระหนกร ถงสภาวะและความ

ตองการของผสงอายในสงคมไทยทกำาลงมจำานวนเพมขน และตองม

สวนรวมในการรบมอกบความทาทายและปญหาทกำาลงเกดขนอยาง

แนนอน ดวยสภาวะรางกายและจตใจทกำาลงเปลยนแปลง ผลกดน

ใหผเขยนเรมมองหา ‘ตนแบบ’ ของผสงวยทลวงหนาไปกอน และได

พบเรองราวมากมายทเปนแรงบนดาลใจแกตนเองและเพอนรวมวย

หนงในนนคอชวตและบทบาทของสภาพสตรทานน

บารบารา นกเกอรบอคเกอร เบสไคน (Barbara Knicker-

bocker Beskind) เปนนกออกแบบและนกอาซวบำาบด (Occupa-

tional Therapist) ซงเปนวชาชพทางการแพทยแขนงหนง ทประยกต

กจวตรประจำาวนมาฟนฟสมรรถภาพของผรบบรการ ในวย 90 ปเศษ

เธอทำางานกบ IDEO บรษททออกแบบผลตภณฑอตสาหกรรมอน

โดงดง เชน mouse ใหแก Apple โดยบารบารารวมออกแบบผลตภณฑ

เกยวกบคอนแทคเลนส การบรการดานสขภาพ และงานบรการสำาหรบ

บานผสงอายวยเกษยณ

บารบาราไดรบปรญญาตรดานศลปะประยกตและการ

ออกแบบ (Applied Arts and Design) จากมหาวทยาลยซราควส

ในป 2488 เธอทำางานกบกองทพบกสหรฐอเมรกากวา 20 ป ในฐานะ

นกบำาบดและคดคนวธชวยทหารบาดเจบหรอพการ ใหกลบมาใชชวต

ปกตและชวยตวเองไดมากทสด เธอลาออกจากกองทพดวยยศพนตร

ในป 2509 โดยเปนเจาของสทธบตรสงประดษฐหลายชน หนงในนน

คออปกรณชวยทรงตวสำาหรบเดกพการ บารบารายงเขยนคมอดาน

อาชวบำาบด และไดรบการยกยองในฐานะนกออกแบบนวตกรรมดาน

อาชวบำาบดอกดวย

บารบาราไดเขาทำางานทสำานกงาน IDEO ในซานฟรานซสโก

ทกวนน บารบาราเดนทางดวยรถไฟไปทำางาน เธอรวมระดมสมองและ

ทำางานอยางใกลชดกบนกออกแบบและวศวกรระดบปรญญาโทและ

เอก ทมอายนอยกวาเธอ 6-7 รอบ บารบาราเปน ‘ตนแบบ’ ของผสงอาย

ทเชอมนในคณคาของตนเอง และเหนโอกาสทจะนำาความร ทกษะ และ

ประสบการณจากการทำางานและชวต มาขยายผลใหเกดประโยชนแก

สงคมวงกวาง (https://www.ideo.com/people/barbara-beskind)

ผเขยนไมมประวตการศกษา และประสบการณทำางานท

โดดเดนเหมอน บารบารา นกเกอรบอคเกอร เบสไคน แตจตสำานก

และประสบการณในฐานะผมสวนรวมสรางการเปลยนแปลงสงคม

ไทยทสงสมมายาวนาน บอกตวเองวา ทกคนสามารถสรางสรรคและ

เปลยนแปลงสถานการณทเลวรายรอบตวใหดขนได ดวยความมงมน

และการลงมอทำา

นองๆ คนรนใหมพรอมจะ ‘เรม’ และ ‘ลอง’ ลงมอทำาโครงการ

ทใกลใจ เพอสรางการเปลยนแปลงในชมชนของเราหรอยงคะ

สน จกรธรานนท

ทปรกษา

7

อโชกา ผรเรมสรางสรรคเพอสงคม (Ashoka : Innovators

for the Public) เปนองคกรภาคประชาชนทดำาเนนงานอยทวโลก โดย

อโชกาประเทศไทย เรมดำาเนนงานมาตงแตป 2532

จากประสบการณกวา 30 ปในการคนหาและสนบสนน

บคคลททำางานเพอสงคมทมลกษณะเปน ‘ผประกอบการสงคม’

หรอ Social Entrepreneur คอมความคดรเรมสรางสรรค มวสยทศน

ทชดเจน มความมงมนในการหาวธการใหมเพอแกไขปญหาสงคม

และยนหยด ปฏบตจนเกดผล โดยอโชกาพจารณาคดเลอกบคคล

เหลานเปน ‘อโชกาเฟลโลว’ (Ashoka Fellow) อโชกาเรยนรวาการ

แกปญหาสงคมนน หวใจสำาคญอยทคน และผประกอบการสงคม

คอคนทมพลง สามารถนำาความคดใหมไปรวมสรางสงคมทพรอม

รบมอกบปญหา ซงเปนสงคมทมระบบสนบสนน (ขอมล เครองมอ

ทรพยากรและเครอขาย) ใหคนจากทกภาคสวน ทกชวงอายและ

ทกสาขาอาชพ เกดไอเดยใหมๆ และเรมลงมอ มสวนรวมในการแก

ปญหาได

นอกจากน เพอใหทนกบปญหาทซบซอน รนแรง และ

เปลยนแปลงตลอดเวลา อโชกาตองการเปนสวนหนงในการสราง

และขยายระบบสนบสนนผทสนใจการแกปญหาสงคม ปจจบน

ประเทศไทยมคนจากทกวงการ และทกชวงอายสนใจเขามามสวนรวม

ในการสรางสรรคสงคมมากขน โดยเฉพาะอยางยงคนรนใหม แต

ยงขาดการเขาถงขอมลปญหาในสงคมไทย ซงทำาใหคนจำานวนมาก

ไมสามารถวเคราะหความเรงดวนของสถานการณ หากจะเขาไป

แกกไมสามารถเขาใจประเดนสำาคญๆ (insights) ของปญหานนๆ

หรอไมทราบวามใครทำาอะไรอยแลวบาง หรอหากอยากเรมทำาอะไร

บางอยาง จะเรมไดอยางไร จะดำาเนนงานอยางไรจงจะสำาเรจ และม

การสนบสนนอยทใดบาง

อโชกาจงรเรมโปรแกรม School of Changemakers ขน

และ นตยสาร CHANGEMAKERS เลมน กคอหนงในความพยายาม

ของอโชกาภายใตโปรแกรมน

8

9

สงวย... ไมชรา ภารกจเตรยมพรอมสสงคมสงวย

10

ถาโลกนมการใชชวตทเรยกวาสไตล ‘เดกแนว’

เราเชอวา มนกนาจะตองมคำาวาสไตล ‘(รน)เดอะแนว’

สองสงน คำาจำากดความของมนอาจจะงายๆ และ

ใกลเคยงกน ดวยคำาวา ‘ใชชวตในสงทตวเองอยากทำา’

ดแลรานกาแฟ แฮงคเอาทในสยามสแควร ไปจน

ถงออกสเตปโชวลลาในงานคอนเสรต ถาวยรนทำาได

กไมนาแปลกใจอะไร หากวยรน (เดอะ) อยากจะลกขน

มาลองทำาบาง

7 ภาพน คอผลลพธจากการสงเกตความเปนไป

ไดทหลากหลายของผสงวยผานกจกรรมตางๆ และการ

เลอกใชชวตของพวกเขาในอกสเตปหนงของชวงชวตท

นาสนใจและมสสนไมแพวยเดกหรอวยรนแมแตนอย

ภาพ >> พระ วรปรชาพาณชย

11

12

13

1414

เพยงอก 6 ป ขางหนา ประเทศไทยจะเขาสการเปนสงคม

สงอายอยางสมบรณจากการมประชากรเปนผสงอาย (คอคนทมอาย

เกน 60 ป) เกนรอยละ 20 ของประชากรทงประเทศ

พรอมกนกบทคนรอบตวเราจะกลายเปนผสงวย โครงสราง

ครอบครวของไทยเรากมลกษณะเปนครอบครวเดยวมากขน มอตรา

การเกดลดลง มลกหลานนอยลง คนอยเปนโสดมากขน ซงทำาให

ผสงอายทอยในเขตเมองหรอเขตเทศบาล มโอกาสทจะอยโดยลำาพง

สงขนกวาเดม

ในป 2557 การสำารวจของสำานกงานสถตแหงชาตระบวา

ผสงอาย 59.5% ของจำานวนผสงอายทงหมด บอกวา ตนเองไมม

สขภาพทด โดยผสงอายสวนใหญประสบกบโรคทไมสามารถสอสาร

กบผอนได เชน ความจำาเสอม การกลนปสสาวะไมได การเคลอนไหว

ไมได ซงยงอายมาก ยงเสยงตอการเจบปวย โดยเฉพาะโรคเรอรง

ตางๆ ทเปนผลมาจากการใชชวต พนธกรรม และความเสอมถอย

ของรางกาย ซงรอการรกษามากกวาการดแลอยางดตงแตเปน

หนมสาว แถมยงชวยเหลอตวเองไดนอยลง ตองการการดแลพเศษ

คณลงคณปาคณตาคณยายอาย 60 ป ขนไป อาจมรางกาย

ทเสอมถอยลงตามวย แตความแกนนไมไดขนอยกบอาย มผสงอาย

มากมายทแสดงใหเราเหนวา คำาวา ‘อาบนำ�รอนมากอน’ นน มความ-

หมายมากเพยงใด คำาวา ‘เกา’ นน นาศกษาขนาดไหน การเรยนร

ตลอดชวตทผานมาคอขมทรพยของคนรนหลง และสำาหรบผสงอาย

มหลายอยางทพวกเราจะชวยกนเตรยมตวได หลายๆ คน วยไมเปน

อปสรรคตอการทำางานแมแตนอย

เราจะเตรยมพรอมรบมอกบสงคมผสงอายอยางไร?

ทงการแพทย ครอบครว การใชชวตโดยทวไปตางๆ ซงมความตองการ

เฉพาะทางมากขน เปนความตองการและความลำาบากทพวกเราเอง

กจะตองประสบในอนาคต

หากเราและสงคมยงไมเตรยมพรอม เราจะขาดพนทสงสรรค

นดพบ ขาดเพอนฝงและกจกรรมในสงคม ขาดระบบขนสงสาธารณะ

ทเออตอรางกาย ขาดหนงสอตวใหญๆ อานงายๆ ขาดงานอดเรก

ขาดงานทำาทเหมาะ ขาดทเทยวทสะดวกสบาย ขาดทออกกำาลงกาย

ขาดบานทไมทำาใหเราเสยง ถงขนขาดเงนใชจาย ไมมบำาเหนจ

บำานาญหรอเงนออมเพยงพอ มโรครมเรา ขาดการเขาถงโรงพยาบาล

ในยามจำาเปน ปดทายแถมดวยความหดห ซมเศราและความเจบ

ปวยทางดานจตใจ รสกไรคณคา ขาดการยอมรบ เปนทกขจากการ

ขาดพนททางสงคมไมเหมอนทพวกเราไดมสวนรวมพบปะสงสรรค

พดคยกบผคนเมอเปนหนมสาว

นอกจากน รฐบาลมกเหนวา ปญหาของผสงอายไมใชเรอง

เรงดวน เปนเรองทยงมาไมถง ไมจำาเปน ทงๆ ทอกไมกป ตวเราเอง

พอแมพนองของเรา กำาลงจะตองประสบปญหาชดเดยวกน

ญPROBLEMเรอง << กองบรรณาธการ ภาพ << ปรพฒน สนมา

PR

OB

LEM

1515

สรางเปาหมาย เปลยนทศนคต

การสงเสรมใหผสงอายมเปาหมายในชวตจะทำาใหผสงอาย

ไดรบการยอมรบในฐานะสมาชกทมประสทธภาพตอครอบครวและ

ชมชนแทนทจะเปนภาระทตองดแล คนหนมสาวตระหนกวาวนหนง

ตวเองกตองแก วยชราคออกชวงจงหวะหนงของชวต และคอวยทยง

สามารถสรางคณประโยชน มคณคา มสงคม ใชชวต และมความ-

สขได

พฒนาบคลากรและกระบวนการดแลสขภาพผสงอายอยางทวถง

ผเชยวชาญดานสขภาพผสงอายอาจไมใชแคหมอพยาบาล

แตเราสามารถผลกดนใหคนในชมชนมสวนรวมและเขาใจได พรอมกบ

สรางการดแลสขภาพทไมใชเพยงการรกษาทปลายทาง และสงเสรมให

ผสงอายสามารถดแลตนเองและชวยเหลอเพอนๆ วยเดยวกนได

พรอมรบมอดานการเงน

กระตนใหประชาชนรจกการออมเงนและสรางความมนคง

ทางการเงนในระยะยาว พรอมกบการสรางรายไดดวยตนเอง ดวยการ

จางงานและการทำางานทเหมาะกบวยและกอใหเกดรายได

เชอมชมชน

งานวจยหลายๆ ชนระบวา การมความสมพนธและการ

เขารวมในสงคมของผสงอายจะทำาใหมสขภาพทดขน ผประกอบการ

สงคมจงพฒนาแนวทางการกาวขามอปสรรคในดานความเชอทวา

วยชราเปนชวงชวตทเปนภาระและตองการการดแล โดยนำาคณคา

และความสามารถของผสงวยมากอใหเกดประโยชนผานการพฒนา

ตนเอง การสรางรายได มการจางงาน และการชวยเหลอผอน รวม

ทงการมสวนรวมของภาคประชาชนและชมชนลวนชวยใหชมชนซง

รวมไปถงคนรนใหมเขาใจผสงอายมากขน รบรความตองการของ

ผสงอาย เกดการระบปญหาและหาทางออกรวมกน แถมยงทำาให

ผสงอายมปฏสมพนธกบชมชนรอบตวมากขนดวย

เตรยมโครงสรางพนฐาน

ปรบเปลยนพนท ลดมลภาวะ และสภาพแวดลอมทไมปลอดภย

ปรบปรงระบบขนสงสาธารณะใหมทวถง ในราคาทผสงอายซงมรายได

นอย สามารถเขาถงไดจรงและปลอดภย พรอมกบเตรยมพนทสำาหรบ

การนนทนาการทางสขภาพอยางยงยน เชนสวนสาธารณะทเพยงพอ

ทงขนาด ความเหมาะสม และชวงเวลาเปดปด รวมทงการผลกดนใหม

นโยบายหรอโครงการตางๆ ทชวยพฒนาโครงสรางพนฐานทรองรบการ

มสขภาวะทดของผสงอาย โดยผสงอายมสวนรวม

ไมวาเราจะอายเทาไร สงคมสงวยเปนการเปลยนแปลงครงใหญ

ทเราตองเผชญ รบมอรวมกน เปลยนแปลง และพรอมมความสขในวยชรา

อ

2452 ประชากรไทยมจำานวน 8.1 ลานคน

2489-2507ชวงหลงสงครามโลกคร งท 2 เ ขาส ยค

‘เบบบมเมอร’ ซงมอตราการเกดทวโลกสง

มาก ในระยะเวลาอนสน

2494พรบ.บำาเหนจบำานาญขาราชการระบวา

‘ขาราชการซงมอายครบหกสบปบรบรณแลว

เปนอนพนจากราชการ’

2506-2526จำานวนประชากรไทยเขาสยค ‘เกดลาน’

เปนจดเรมตนของคลนลกใหญ หรอ ‘สนาม

ประชากร’ ทมอตราการเกดมากกวา 1 ลานคน

ตอป

2522จนเรมนโยบายลกคนเดยว

2525รฐบาลไทยกำาหนดใหวนท 13 เมษายนของ

ทกปเปน ‘วนผสงอาย’

2542องคการสหประชาชาตกำาหนดใหทกวนท 1 ตลาคมของทกปเปน ‘วนผสงอายสากล’

(International Day of Older Persons - International Day of Aging)

2547ญปนแกกฎหมายเสถยรภาพการจางงานผสงอาย

โดยขยายอายเกษยณจาก 60 ป เปน 65 ป

ไทยกาวเขาสสงคมสงอาย (Aged

Society) โดยมจำานวนประชากรผสง

อายมากกวารอยละ 10 ของประชากร

ทงประเทศ

การเปลยนแปลงของประชากรสสงคมสงวย

16

30 %

จนผอนผนนโยบายใหคสาม-ภรรยา

ทเปนลกคนเดยวของครอบครว มลก

คนท 2 ได

2554

สงคมสงอายระดบสดยอด

(Super Aged Society)

2548

อ

ไทยจะกาวเขาส สงคมสงอายระดบ

สดยอด (Super Aged Society) โดย

มจำานวนประชากรผสงอายมากกวา

รอยละ 30 ของประชากรทงประเทศ

2578

2593ประชากรผสงอาย (60 ปขนไป) จะคดเปน

รอยละ 22 ของประชากรทวโลก

2564ไทยจะกาวเขาสสงคมสงอายอยาง

สมบรณ (Complete Aged Society) โดย

มจำานวนประชากรผสงอายมากกวารอย

ละ 20 ของประชากรทงประเทศ

ประเทศไทยจะเรมมจำานวนผสงอาย (60 ป

ขนไป) มากกวาจำานวนเดก (ตำากวา 15 ป)

2561

2558ปจจบนไทยมประชากร 65.1 ลานคน โดยม

จำานวนผสงอาย (60 ปขนไป) 10.4 ลานคน

คดเปนรอยละ 15.9 ของประชากรทงประเทศ

โดยทวโลกมประเทศญปน เยอรมน และ

อตาล ทกาวเขาสสงคมสงอายระดบสดยอด

(Super Aged Society) ไปแลว

ทมา- รายงานสถานการณผสงอายไทย พ.ศ.2556 โดยมลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย- การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ.2553-2583, สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต - สำามะโนประชากรและเคหะ พ.ศ.2553 สำานกงานสถตแหงชาต- www.who.int/ageing/about/facts/en/- www.thailandometers.mahidol.ac.th/

17

254810 %

15.9 %

20 %

255825642578

สงคมสงอาย

(Aged Society)

สงคมสงอายอยางสมบรณ

(Complete Aged Society)

คนในสงคมมองผสงอายเปนภาระของ

สงคมทตองดแล ทงทจรงแลวผสงอาย

มองวาตนยงสามารถทำาอะไรเพอสงคม

ไดอกมากมาย

ปจจ บนลกหลานเร มแยกตวจาก

ครอบครวไปทำางานตางถนมากขน

ทำาใหครวเรอนมขนาดเลกลง และ

รปแบบการอยอาศยของผสงอาย

เปลยนไป โดยผสงอายไทยทอยตาม

ลำาพง มแนวโนมเพมขน โดยเฉพาะใน

เขตเมอง จะมผสงอายทอยตามลำาพง

คดเปนสดสวนทมากกวานอกเขตเมอง

ซงการจางผดแลสวนตว หรอการอย

บานพกคนชรานน มคาใชจายสง ทำาให

ไมสามารถเขาถงไดทกคน

ผสงอายมความเสยงสงทจะเปนโรค

เรอรงหรอโรคประจำาตว ซงเกดจาก

พฤตกรรม พนธกรรม และความเสอม-

ถอยของรางกาย โดยจากการสำารวจ

พบวากวาครงหนงของจำานวนผสงอาย

มโรคประจำาตวอยางนอย 1 โรค และ

เมอมอายมากขน กมแนวโนมทจะไมไป

รบการรกษาอยางตอเนอง ดวยสาเหต

ทคดวาโรคทเปนอยนนไมมวธการรกษา

ทไดผล และเรมเดนทางไมสะดวก

ความเชอ

คนดแล

สขภาพ

18

หนงในสามของผสงอายไทย มรายได

ตำ�กวาเสนความยากจน* โดยพงพา

รายไดจากบตรหลานเปนหลก และจาก

ผลสำารวจพบวาผสงอายในวย 60-69 ป

ยงคงตองทำางานอย แตมรายไดไม

มนคง แมจะมเงนชวยเหลอในรปแบบ

ตางๆ กยงไมเพยงพอ และไมมการออม

เงนระยะยาว

เชน ระบบขนสงสาธารณะทผสงอาย

สวนใหญยงคงตองพงพา ซงมเสนทางท

ไมครอบคลม และมราคาสงขนเรอยๆ

ไมเออตอการพงพาตนเอง ทำาใหผสงวย

หลายคนเลอกทจะอยแตในบาน ไม

ออกไปสรางปฏสมพนธกบผอน

ประชากรจำานวนมากทกำาลงจะเปน

ผสงอาย ไมเหนความสำาคญของการ

เตรยมตวสความสงวย ทงในระดบ

ปจเจกบคคล และระดบประเทศ ถงแม

หลายหนวยงานจะเรงดำาเนนงานตาม

นโยบาย แตยงคงมขอทาทายอกมาก

ซงผทเหนความสำาคญในการเตรยมตว

เพอวยสงอายสวนใหญคดวา ควรเรม

เตรยมตวตงแตกอนอาย 50 ป

ความมนคงทางการเงน

โครงสรางพน-ฐานในสงคม

การเตรยมตวสวยสงอาย

*เสนความยากจน (Poverty Line) คอ การวดความยากจนโดยคำานวณความตองการขนพนฐานในการดำารงชวตออกมาเปนตวเงน

โดยผทมรายไดตำ�กวาเสนความยากจน กจะพจารณาวาผนนเปนคนจน

ม พน ทส า ธ า ร ณ ะ ใ ห ผสง อ า ย

ไดพบปะ ไดออกกำาลงกายและ

แสดงออกทางภมปญญา ความคด

ความตองการ เพอใหผสงอายม

สวนรวมในชมชน

เรยนรตลอดชวต สนก และมคณคา

ปรบเปลยนทอยอาศยใหปลอดภย

สำาหรบทกคน

องคกรทองถน และหนวยงาน

ภาครฐทเกยวของ สามารถจด

ตงกองทนเพอพฒนาคณภาพ

ชวต และสงเสรมการจางงาน

ผสงอาย

20

ปรบเปลยนอาคารสถานท ดวยการ

ออกแบบ Universal design เพอให

เหมาะสมกบผสงวย

องคกรเอกชนสามารถตงกองทนสำาหรบ

พนกงานเกษยณอาย และจางงาน

ผสงอายในลกษณะงานทเหมาะสมกบ

วย เพอใหผสงอาย มรายได มสงคม

และมคณคา รวมถงการจดกจกรรมเพอ

ชวยสงเสรม และพฒนาคณภาพชวต

ของผสงอาย

โรงพยาบาล และหนวยงานสาธารณสข

เปดบรการสวนงานพเศษสำาหรบผสง

อาย มกองทนและหลกประกนสขภาพ

ทผสงอายทกคนเขาถงได ครอบคลม

อาการเจบปวยตางๆ ทงทางกายและใจ

สมาชกครอบครวคอคนสำาคญ

ทจะคอยพดคย และพาผสงอาย

ไปไหนมาไหน และสงเสรมให

ไดทำากจกรรมทสนใจ

รฐสามารถพฒนาระบบคมนาคม

โดยเฉพาะการขนสงสาธารณะให

เขาถงงาย ดวยเสนทางทครอบคลม

และโครงสรางพนฐานทอำานวยความ

สะดวกแกผสงอาย เชน รถเมลชานตำ�

ทนงสำาหรบรถเขน เปนตน

21

สงคมสงวยโดยสมบรณทจะมาถงในวนขางหนา ตองการ

การเตรยมตวในวนน

แมวาสงคมของเราจะยงไมไดมคนแกจำานวนมหาศาล แตนน

ไมไดหมายความวา ไมมคนแกอยในสงคมหนมสาว ปญหาหลก ของ

ผสงอายอาจแบงออกไดเปน 3 ดานใหญๆ คอ สขภาพกาย สขภาพ

ใจ และสขภาพดานการเงน ซงเมอผนวกรวมเขากบศกยภาพของ

พวกเราแลว เราสามารถเขามาจดการปญหา สรางการพฒนาและ

เปลยนแปลงไดในหลายมต เชน

ในระดบ ครอบครว คนหนมสาวสามารถเดน

ทางรวมกบผใหญในบาน ขบรถให ชวยยกของ ชวยทำางานทผสงวยทำา

ไมได ไมปลอยใหของในบานเกะกะจนผสงอายเดนไมสะดวก มราว

จบในหองนำ� ตดตงพนกนลน หรอเลอกสรางบานทผสงวยไมตองปน

บนไดหลายชนขนบาน ในขณะเดยวกน กสงเสรมใหผสงอายไดทำาสง

ทเขาทำาได ใสใจทจะใชเวลารวมกน และสงเกตความเปลยนแปลงทง

ทางรางกายและจตใจอยางสมำ�เสมอ

ชมชน เปนอกสวนสำาคญในการแกปญหาใหญๆ

หลายอยาง อาสาสมครทองถน หรออสม.เปนบคคลสำาคญอยางยงท

จะชวยเหลอดานการแพทย ซงปจจบนมการดแลอยางตอเนองกวาง

ขวาง และตองอยาลมเรองสขภาพจต ซงเราอาจชวยกนทำาใหผสงอาย

มความสขขนไดดวยชมรมผสงอาย มสถานทออกกำาลงกายหรอพบปะ

สนบสนนสนคาทผสงอายทำา หรอการปรบกจกรรมตางๆ ทชมชนจดอย

แลวใหผสงอายเขามามสวนรวมได

ในระดบ รฐ ระดบทเมอปรบ เปลยน สราง เราจะไดเหน

การเปลยนแปลงอยางกาวกระโดด กสามารถพฒนาเตรยมพรอม

รบสงคมสงวยไดในหลายดาน เชนการปรบระบบประกนสขภาพ

ใหครอบคลมทกโรควยชรารวมถงโรคทางสขภาพจต พฒนาทกษะ

ผสงอายในดานการชวยเหลอผประสบปญหาสงคม สงเสรมการจางงาน

ผสงอายผานการสมทบคาจาง สงเสรมใหเกดผลตภณฑหรอบรการท

มคณภาพดและราคาถกเพอผสงอาย สงเสรมการเรยนรตลอดชวต ม

พนทสาธารณะสำาหรบคนทกวย มการคมนาคมทสะดวกและผสงวย

ใชไดจรง สงเสรมใหผสงอายไดมาพบปะและรวมกจกรรมกบวยอนๆ

และทขาดไมได คอ บรษทเอกชน ตางๆ ท

มความคลองตวสงและทนสมย เอกชนเปนความหวงสำาคญของสงคม

นาอย เอกชนทเราเปนลกคา เปนเจาของ เปนททำางานของพวกเรา

หลายคน ของผสงอายหลายคน กสามารถปรบปรงใหอาคารสถานท

เหมาะกบผสงวย ขยายอายการทำางานใหกบพนกงานทยงมศกยภาพ

มกองทนสำารองสำาหรบพนกงานทเกษยณ จางกลมสหกรณผสงอาย

ทำางานบางอยาง หรอทำากจกรรมเพอสงคมทไปชวยพฒนาทอยอาศย

ของผสงอายใหสะดวกปลอดภย เปนตน

เมออานถงตรงน เราอาจเหนปญหาหลายระดบ และเหน

ภาพตวเราหนงคนมบทบาทไดในทกระดบ ไมวาจะบทบาทไหน เรา

เปลยนแปลงโลกได และเราหลายคนทงในไทยและหลายประเทศก

กำาลงเรมเปลยนแปลงโลกไปพรอมๆ กนอยในขณะน

22

23

“สงทจะทำาใหคนเราแกตวลงอยางมความสขนนมเพยงสองอยาง

คอการมสขภาพกายทแขงแรง และการมสขภาพจตทด ถาคณถามผม

วาเราจะเรมทำาใหผสงอายแกตวโดยมทงสองอยางนนไดดวยวธการ

ไหน ผมคดวาตองเรมจากการทำาตวเองใหแขงแรงอยตลอด แมวา

ระดบความแขงแรงจะลดลงตามอายทมากขนกตาม”

“ถาหากสขภาพกายทรดโทรม สขภาพใจกจะถดถอยตามอยาง

รวดเรว และหลงจากนนกจะตามมาดวยสงทผสงอายกลวมากทสด

คอเปนภาระของลกหลานทตวเองรก”

ครสรเรมโครงการตวอยางของการรกษาสขภาพจตใหผสงอาย

ในประเทศทยงขาดความชวยเหลอในดานน โดยเนนพฒนาดานการ

รกษาจตใจและทำาใหผสงอายมชวตชวาโดยอาศยกลมผสงอายใน

ชมชนเปนเครองมอในการทำางาน แมหลายประเทศจะมองวาการรกษา

สขภาพจตของผสงอายเปนเรองไมจำาเปนและละเลย

หลงนำารองโครงการตางๆ และการสรางองคกรเพอตอบสนอง

ความตองการดานสขภาพจตผสงอายในประเทศกำาลงพฒนาแลว

โครงการ BasicNeeds ของครสมงเนนการรกษาและใหการสนบสนน

กลมผปวยทมปญหาทางจต ซงกลายเปนโครงการทพลกโฉมหนา

วงการแพทย เนองจากเปนโครงการทใชงบประมาณตำาและอาศยเพยง

ทรพยากรทมอยเดม ไมวาจะเปนครอบครวและชมชนทองถน และยง

พฒนาผลลพธทดเพอทำาใหเกดนโยบายรฐใหมๆ ในการรกษาสขภาพจต

ผสงอายอกดวย

“โมเดลการทำางานของผมเนนไปทการเรงพฒนาเศรษฐกจและ

การเขาสงคมโดยเฉพาะการทำาใหคนแกมชวตชวา ซงเปนสวนทผม

ครส อนเดอรฮลล ความมชวตชวาคอ ‘BasicNeeds’

ชอบทสด ความมชวตชวาหมายถงการทำางานไดอยางมประสทธภาพ

ซงเปนงานทผสงอายจะทำาได เชน การดแลทำาความสะอาดบาน การ

ทำาสวนเลกๆ นอยๆ การอานหนงสอ แตกจกรรมสำาหรบผสงอายทปวย

ทางจตนน ขนอยกบความเรวของกจกรรมเพอฝกสมอง และผสงอาย

จะรสกมความสขเมอไดทำาอะไรดๆ ใหกบบานของตวเอง”

BasicNeeds จดทำาหนวยจตแพทยเคลอนททประกอบไปดวย

เชยวชาญดานจตเวชของภาครฐและอาสาสมครจากชมชนเพอออก

ตรวจทกๆ อาทตยและทกๆ เดอนในบางพนท หนวยแพทยเคลอนท

ของครสรบตรวจผปวยนอกตามสถานพยาบาลตางๆ และรบตรวจตาม

บานและชมชน พรอมตดตามผลอยางใกลชด นอกจากน BasicNeeds

ยงจางผปวยจตเวชสงอายเขามาทำางาน เพอใหผสงอายเหลานไดม

สวนรวมกบสงคม และไมตองรอพงลกหลานเทานน

“เรองสำาคญอกเรองคอเราตองไมเหนวาความชราเปนโรค การ

แกตวลงเปนชวงหนงของชวต และการเปนคนแกกเปนสวนหนงของ

สงคมเหมอนกบคนหนมสาว ผสงอายกมความตองการในแบบของเขา

ผมเลอกวธการสรางสขภาพจตทดใหกบผสงอาย เพอใหคนเหลานสง

อายอยางมความสข”

“เราตองเรมโดยการไมคดวาคนแกจะเปนคนไมแขงแรงโดย

อตโนมต คนแกแขงแรงครบ และเราตองสรางคานยมนใหสงคมอยาง

เรวทสด คานยมทแสดงวาสขภาพจตทดกบสขภาพกายทดเปนจดเรม

ตนทดสำาหรบการแกตวทด”

ญKNOWเรอง << ปาจรย ไตรสวรรณ

SO

LUTI

ON

0

24

เอดการ คาหนเปลยนเวลาใหเปนเงนกบ ‘Care Bank’

หากลองจนตนาการวาการไปเยยมคนปวย และผสงอายทใช

ชวตคนเดยว หรอการเขารวมกลมดแลรกษาชมชนมมลคาคลายเมด

เงน และเรายงสามารถฝากและถอนกจกรรมเหลานนมาใชเมอมคน

ตองการความชวยเหลอได โลกของเราจะเปนอยางไร

เอดการ คาหน หนงในอโชกาเฟลโลวของประเทศสหรฐอเมรกา

ไดคดคนกลไกทผสมผสานระบบการเงนและการบรการผสงอายเขา

ดวยกน เพอสรางระบบการดแลผสงอายทวประเทศอยางยงยน

แนวความคดของเอดการไดรบแรงบนดาลใจมาจากโมเดล

Time Bank ทเขาเคยทำาใหประสบความสำาเรจมากอนแลวในชวงยค

1980 หลงจากนนเอดการจงเกดไอเดย Care Bank ซงเปนโครงการ

เพอสงคมทเสรมสรางกลไกเศรษฐกจทจะสามารถชวยเหลอชมชนกบ

การดแลผสงอายได

Care Bank เปนวธทแลกเปลยนระหวางเงนกบเครดตทไดจาก

การใหบรการทางสงคมหรอชวยเหลอผอน เชน ธนาคารจะจายเงน

ชวโมงละหนงดอลลารเมอเราไปเยยมผสงอายทถกทอดทง หรอการ

เขารวมกจกรรมเฝาระวงของชมชน โดยเครดตหรอเงนดงกลาวจะถก

นำามาใชดแลสขภาพผสงอายขนพนฐาน ซงอยนอกเหนอจากประกน

ชวตหรอการสนบสนนจากภาครฐอนๆ

เอดการเตบโตมาในครอบครวทสอนใหเขามความยตธรรม เขา

เชอวาคนทกคนเกดมาเทากน เพศหรอเชอชาตไมสามารถลดคาความ

เปนคนลงได หลงเรยนจบนตศาสตรจากมหาวทยาลยเยล เอดการและ

ภรรยาไดชวยกนกอตงวทยาลยนตศาสตรชอวา เดวด เอ. คลารก

ซงเปนวทยาลยแหงแรกทมนกศกษาเปนผหญงอยเกนครง ผดไปจาก

คณะนตศาสตรทวๆ ไปทนกศกษาสวนใหญเปนผชาย

หลงปวยดวยอาการหวใจวายในชวงป 1980 เอดการจงตงใจ

สรางระบบทสามารถนำามาปฏบตไดจรงเพอเพมมาตรฐานการดแล

ผสงอาย ซงนำาไปสการรเรมโครงการ Care Bank ในเวลาตอมา โดย

เอดการยดหลกความเชอหาขอทวา หนง มนษยทกคนมสวนชวยเหลอ

สงคม สอง การทำางานมคามากกวาเงน สาม การตอบแทนกนและกน

ทำาใหคนเทากน ส ชมชนเขมแขงกวาปจเจก และ หา ทกเสยงสะทอน

ตองถกรบฟง

Care Bank เนนการเขาไปมสวนแกปญหาในดานทมกไมถก

รวมเขากบการดแลทรฐบาลมให เชน informal care การลด

ความเครยดในหมผสงอาย เยยมผสงอายทใชชวตโดดเดยว เตอนให

ผสงอายทานยาใหตรงกบทหมอสง ชวยพาผสงอายไปพบแพทย ไป

ซอของ และไปเขารวมกจกรรมชมชน ชวยเหลอผสงอายซอมขาวของ

และทำาความสะอาดบาน

เอดการเชอวาปญหาหนงของสงคมคอเทคโนโลยทกำาลงทำาให

คนหางออกจากชมชน ซงงานวจยระบวาการมสวนรวมในสงคมจะ

ทำาใหสขภาพจตของทงผใหญและผสงอายดขนอยางมนยสำาคญ รวม

ไปถงกลมผทเสยงตอการเปนโรคสภาพจตเสอมดวย

ผสงอายทเลอกจะอยทบานมากกวาไปบานพกคนชราจงจำาเปน

ตองมคนดแลเรองกจกรรมในชวตประจำาวน เพอใหผสงอายยงคง

ความแขงแรง ซงนอกจากจะชะลอการเขาสบานพกคนชราแลว

ยงเปนการลดคาใชจายทรฐจะตองใชเพอดแลผสงอายในบานพกของ

รฐอกดวย

http

://js

cms.

jrn.c

olum

bia.

edu/

cns/

2009

-04-

14/ia

sevo

li-tim

eban

ks/ti

meb

ank.

jpg/

asse

t.jpg

25

นอกจากการจดการความชวยเหลอบรรเทาทกขผสงวยโดยใช

ชมชนเปนตวชวยแลว ดร.สเรช คมาร แพทยชาวอนเดยผอทศการ

ทำางานกวา 20 ป ในการเยยวยาจตใจผสงอายมองวาการรกษาโรค

เรอรงและโรคทรกษาไมหายยงเปนปญหาทางสงคมทชมชนเองก

สามารถมสวนชวยเหลอไดดวย

“เราไมสามารถพงพาโรงพยาบาลตลอดเวลาได เราจะพาคน

แกไปโรงพยาบาลทกๆ ครงไดอยางไร ปญหาทเกดจากโรคเรอรงและ

โรคทรกษาไมหายไมใชแคปญหาทางการแพทย แตเปนปญหาสงคม

และสขภาพจต ชมชนตองรวาจะรบมอกบภาวะอารมณออนไหวของ

ผปวยสงอายไดอยางไร 70-75% ของผปวยสงอายตองการความชวย

เหลอดานน ตองการคนคยและคนใหกำาลงใจ ไมวาจะเปนคนใน

ละแวกบาน ครอบครว เพอนฝง เราจงชวยฝกฝนทกคนทอยากชวย

ดแลผสงอาย ในชวง 20 ปมานผมพยายามสรางโมเดลการทำางานท

อยบนพนฐานของชมชน”

โครงการบรรเทาทกขผปวยสงวยของ ดร.สเรช ทำางานอบรม

อาสาสมครในชมชนใหสามารถเขาชวยเหลอดแลผสงอายและผปวย

สงอายในดานตางๆ ไดโดยเฉพาะการดแล ในเบองตนและการพด

คยเพอเยยวยาจตใจ โครงการของ ดร.สเรช เรมในชมชนเลกๆ เพอ

พสจนวาโครงการททำานนมประสทธภาพเพยงพอทจะไดเงนทน

สนบสนนจากรฐ ซงขณะนโครงการของ ดร.สเรช กยงคงดำาเนนการ

อยอยางตอเนองทงในอนเดยและตางประเทศ

“ผมเคยเปนอาสาสมครในประเทศไทย 3 ป เราพยายามใช

โมเดลการทำางานแบบเดยวกน แตกยงมความแตกตางกน ปกตเรา

จะจดการอบรมใหทกคนโดยเฉพาะบคลากรทางการแพทย ทอนเดย

พยาบาลทผานการอบรมนในเมองทผมอย มาจากศนยของผมถง

90% แตในประเทศไทยมศนยททำาหนาทบรรเทาผปวยมากกวาใน

เมองเคราลา บานเกดของผม บคลากรทางการแพทยของไทยจำานวน

มากไดรบการฝกฝนจากศนยบรรเทามาแลว เพราะฉะนนเราจงเนน

อบรมอาสาสมครทวไปในประเทศไทยมากกวา เรามพารทเนอรเปน

องคกรและมหาวทยาลยในประเทศไทยทมเงนสนบสนนมาชวยเหลอ

โครงการดวย”

ดร.สเรชสงเกตวา “ในประเทศตะวนออก ไมใชเรองแปลกทจะ

มคนนอกเขามาชวยดแลผปวยในชมชน อยางในประเทศไทย โดย

เฉพาะชนบท คณจะเหนไดเลยวามคนมากมายทพรอมจะเปดประต

บานของเพอนบาน เพอเขาไปชวยดแลผสงอายโดยไมมใครคดวาน

คอการรกลำ�พนทสวนบคคล ผมมความเชอในครอบครวและชมชน

มากกวาการอยแบบปจเจก ชมชนเปนสงทมอยแลว และมพลงพอท

จะพฒนาใหเกดประโยชนสงสดตอทกคน”

ดร.สเรช คมาร การรกษาตองไมพงพาแคหมอและโรงพยาบาล

ww

w.th

ehin

du.c

om/fe

atur

es/m

etro

plus

/soc

iety

/mak

ing-

a-di

ffere

nce/

artic

le40

1326

8.ec

e

26

เมอพดถงสงคมผสงอาย คนทวไปมกมภาพในหวแบบงายๆ

คอผสงอายกบลกหลานในบาน ผสงอายในบานพกคนชรา ในรานคา

รมถนนหรอสวนสาธารณะ แตในความจรงแลวสงคมผสงอายมความ

หลากหลายทางอาชพและความเปนอยไมตางจากสงคมคนหนมสาว

เพยงแตเมอแกตวลงแลวไมไดมพนทแสดงออกมากเทาเดกๆ จนกลาย

เปนสงคมทถกซอนไวและไมมใครนกถง อยางเชนสองกรณน

ผสงอายในบางพนทไมไดมวถชวตคลายกบทพวกเราจนตนาการไว

True Grit คนชราหลงลกกรง เบองหลงรวเหลกสงทะมนของทณฑสถานนอรธเนวาดาทตง

อยไมไกลจากตวเมองคารสนซต รฐเนวาดา ประเทศสหรฐอเมรกา เปน

ดนแดนทใชคมขงนกโทษคดอกฉกรรจกวา 1,600 ชวต แตใครจะไป

คดวาสงทเราจะไดรสกและจำาไดตดตาจรงๆ จากการเขาเยยมชมสถาน

ทน ไมใชบรรยากาศหดหทมคนหนมตวใหญมากมาย แตคอการ

ตอนรบจากชายชรารวมแปดสบคน

ยอนกลบไปในปค.ศ.2004 อตราการเพมขนของนกโทษสงวย

ในเรอนจำานาเปนหวง เพราะสภาพแวดลอมของเรอนจำาไมเหมาะสม

กบผสงวย และกจกรรมในเรอนจำากไมไดถกออกแบบมาสำาหรบ

นกโทษสงอาย นอกจากน สหรฐอเมรกายงมหนวยงานทดแลนกโทษ

สงวยทใหบรการทางการแพทยผสงอายไดดอยแคเพยงหยบมอเทานน

กลมนกโทษสงอายตกเปนเปาของการรงแกในคกมากพอๆ

กบการใชชวตนอกลกกรง อลเลน ซลส หนงในนกโทษของทณฑสถาน

แหงนใหสมภาษณไวในเวบไซตขาวซบซวา “การลวงละเมดผสงอาย

ในคกมจรง และมมากเทาๆ กบทเกดขนในโลกภายนอก นกโทษสงอาย

มกจะเปนเปาของการถกทำารายและกลนแกลงภายในหองขง พวกเรา

เปนเปานง แมวาพวกเราจะไมไดแขงแรงเทาเมอกอน หรอไมไดม

ปฏกรยาตอบโตเรวเทากบเดกๆ แตนนไมไดหมายความวาคนอนจะ

มสทธเอาเปรยบเราได”

สถานการณน ทำาใหแมรร แฮรรสน ผประสานงานการปองกน

การลวนลามทางเพศและเจาหนาทฝายจตเวชของทณฑสถาน

PEOPLEเรอง << ปาจรย ไตรสวรรณ ภาพ << อาสาฬห สภาจรรยาวฒน

SO

LUTI

ON

27

ทำาใหนกโทษสงวยทผานเกณฑของทณฑสถานตางขอยายมารวม

โครงการทน แมรร แฮรรสน กลาววา “เมอครงทฉนถกยายมาประจำาทน

ในชวงเดอนมกราคมป 2004 ฉนเดนตรวจรอบๆ แลวกเหนวามนกโทษ

สงวยจำานวนมากทนอนอยเฉยๆ บนเตยง หรอนงบนรถเขน แลวกไม

ทำาอะไรเลยไปตลอดทงวน เราไมอยากเปนบานสงเคราะหทคนแก

แคมาอยแลวกจากไป พวกเขาจะตองชดใชอาชญากรรมทตวเองกอ

แตนกโทษสงวยเหลานไมไดเขารวมโปรแกรมพฒนาตนเอง ซง

หมายความวาพวกเขาจะไมมวนไดลดโทษ ถานกโทษสงวยมสวนรวม

ในโปรแกรมพฒนาตนเอง พวกเขาจะไดลดหยอนโทษดวย”

ภายในหองหตถกรรม โดนลด สกอตตกำาลงปลอยใหดาย

โครเชตสเทารอยผานมอของเขาอยางชำานาญ ชายวย 63 ปกำาลงถก

โครเชตอยางขะมกเขมน เขาเขารวมโครงการ True Grit เมอสองปท

แลวหลงรบโทษจำาคกมานาน 16 ปจากขอหาฆาตกรรม “เวลาทนผาน

ไปเรวมาก ผมอยทคกนอรธเนวาดามาสองปแตยงรสกเหมอนเพงมา

เมอวานอยเลย” เขาพดระหวางนงถกโครเชตขางโตะทเรยงรายไปดวย

กองผาหม หมวกไหมพรม ตกตาแมว ถงเทา และของเลน ซงงาน

หตถกรรมทงหมดจะถกสงไปใหกบคนไรบานและทหารทปฏบตหนาท

ในอฟกานสถาน แมรร แฮรรสนเลาวา “กจกรรมทำาใหนกโทษไมงนงาน

และการถกโครเชตเปนแคหนงในหลายๆ กจกรรมทใชในการบำาบด

พฤตกรรมนกโทษ โดยการใหนกโทษไดทำากจกรรมเพอลดความเครยด”

“ทนไมมขโมยเลยสกครง แมแตเรองลกเลกขโมยนอยกยงไมม

และไมมการแกลงกนแบบแรงๆ เพราะวาเราอายเทาๆ กนแทบจะ

ทงหมด” นายวลเลยมส นกโทษสงวยอกคนในโครงการเปรยบเทยบ

ชวตการอยททณฑสถานนอรธเนวาดากบเรอนจำาเดม

โครงการ True Grit ยงมอกจดมงหมาย คอการลดอตราการ

เจบปวยของนกโทษสงวย คนสงวยทนกไมไดตางกบคนสงวยคนอนๆ ท

มโรคประจำาตว ไมวาจะหอบหด โรคหวใจ ถงลมโปงพอง และอาการ

สมองเสอม ซงเปนโรคทเพมรายจายใหกบเรอนจำาเปนจำานวนเงน

มหาศาล คนชราบางคนมปญหาเกยวกบกลามเนอและการเคลอนท

ทำาใหไมสามารถไปไหนมาไหนไดอยางสะดวก หรอบางคนไมสามารถ

อาบนำ�หรอแตงตวไดดวยซำ� ซงกลายเปนทมาของการเรยนออกกำาลง

บนรถเขน เรยนบรรเทาอาการปวดและการยดกลามเนอ รวมไปถงการ

เลนเกมและกฬาทมการปรบเปลยนใหเขากบบคคลทมปญหา

ทพพลภาพ

นอกจากนจตแพทยจะมาตรวจ และบำาบดนกโทษทกสปดาห

สำาหรบนกโทษทมปญหาความโดดเดยวทเกดจากเพอนรนเดยวกน

ครอบครว หรอคสมรสไมไดมาเยยมเปนเวลานานหรอเสยชวตหมดแลว

กอนทจะเรมโครงการ แมรรกลาววานกโทษสงอายกวาครงมอาการปวย

จากโรคซมเศรา โรควตกกงวล และอาการทางจตอนๆ แตปจจบนม

นกโทษเพยงคนเดยวเทานนทตองรบยาและการบำาบดจากจตแพทย

โครงการ True Grit ไมไดใชงบประมาณใดๆ เพราะอปกรณ

หตถกรรม รถเขน และเครองดนตรไดรบบรจาคมาทงสน และยงมอาสา

สมครในชมชนจำานวนมากทมาสอนการพฒนาตนเอง ตงแตการดแล

นอรธเนวาดากงวลเปนอยางมาก และเรมดำาเนนโครงการทมชอวา

True Grit หรอโครงการปรบโครงสรางพนฐานชวตใหนกโทษสงวยใน

เรอนจำา เปนโครงการใหมเฉพาะททณฑสถานนอรธเนวาดาเทานน

ในขณะทโปรแกรมพฒนาตนเองของทณฑสถานมงพฒนา

นกโทษอายนอย ฝกใหทำางานและใหการศกษาภายในคกจนจบการ

ศกษาขนพนฐาน แตโครงการ True Grit มโปรแกรมทนาสนใจสำาหรบ

นกโทษสงวยทมความสามารถและสมรรถภาพรางกายแตกตางออกไป

และกลายเปนบานใหมของนกโทษสงวยทมอายตงแต 55 ถง 86 ป

โดยนกโทษทประสงคจะเขารวมตองมประวตความประพฤตทด เกบ

กวาดทนอน และเขารบการบำาบดภาคบงคบกบทณฑสถานเพอลด

พฤตกรรมรนแรง ซงประกอบไปดวยโปรแกรมสำาหรบบคคลทเสพสาร

เสพตด การลดใชความรนแรงในครอบครว การจดการความโกรธ บำาบด

การคกคามทางเพศ และโปรแกรมรบฟงความรสกเพอใหเหนใจเหยอ

ทณฑสถานนอรธเนวาดาเปนหนงในเรอนจำาเพยงไมกแหงท

รบคมขงนกโทษสงวยโดยแยกออกจากกลมนกโทษทมอายตำ�กวา

TRUE GRIT andTRIANGLE SQUARE

28

สตวเลยง การทำากายบรหาร ไปจนถงวชาการแสดงและภาษาสเปน

เชสลย สปรง อาสาสมครสอนวชาการเขยนและการแลกเปลยน

วฒนธรรมใหกบทณฑสถานสปดาหละหนงครงเลาวา “ฉนคดวา

โครงการนทำาใหนกโทษไดเปนตวเอง และไดทำาอะไรมากมายอยางท

ไมเคยไดทำามากอนโดยไมตองกลววาจะถกซอมหรอรงแก แตโครงการ

กยงมจดทถกโจมตอยบาง หลายคนคดวาโครงการนไมเหมาะสำาหรบ

นกโทษสถานหนก เพราะนบวาอาชญากรไมไดถกลงโทษอยางสาสม”

แมรร แฮรรสน ผกอตงโครงการอธบายในประเดนนวา “มเหยอ

ของอาชญากรรมหลายคนทไมเขาใจวาทำาไมเราถงใหความชวยเหลอ

ดานมนษยธรรมกบคนทสรางอนตรายใหกบชมชน และยงมแนวโนม

ทจะกออาชญากรรมซำ� แตตอนนนกโทษหลายคนมสขภาพทดขน และ

เรายงสามารถลดรายจายดานการแพทยของนกโทษไปไดจำานวนมาก

จำานวนหมอทตองเขามาตรวจในคกกลดลงอยางเหนไดชด ตงแตเรม

โครงการมามนกโทษทไดรบการปลอยตวมากขน และจนถงตอนนยง

ไมมใครกออาชญากรรมซำ�จนเปนเหตใหถกสงกลบมาเลย”

Triangle Square บานหลงใหมใชงบนอยของเพศทางเลอก การกดกนเพศทางเลอกในพนทสวนใหญของโลกคอยๆ ลดลง

สงคมคนหนมสาวสวนใหญคอยๆ เปดกวางและเขาใจมากขน แต

สำาหรบผสงอายทเปนเพศทางเลอก เปนกลม LGBT แลว ชวตไมใช

เรองงายเลย ปญหาใหญขอแรก คอปญหาสขภาพ เพราะมสถานบรการ

สขภาพเพยงไมกแหงเทานนทใหบรการสำาหรบเพศทางเลอกทอายมาก

และผานการแปลงเพศมาแลว พวกเขาจงจำาเปนตองไดรบการรกษา

เฉพาะทางซงไมมใหบรการในบานพกคนชราทวๆ ไป เลสเบยนหรอ

ชายแปลงเพศสงวยมกขาดการตรวจภายในและการตรวจมะเรงท

เจาะจง รวมไปถงการตรวจเชอ HIV ทคนชรากมโอกาสตดเชอไดมาก

เทาๆ กบคนทอายนอยกวา และทนาตกใจคอจำานวนผสงอายทตดเชอ

HIV กเพมมากขนทกปอกดวย

เจาหนาทเวยแลนดจาก SAGE หรอ องคการเพอการบรการ

และสนบสนนเงนทนแกผสงอายเพศทางเลอก (Services & Advocacy

for LGBT Elders) กลาววาการฝกฝนบคลากรทางการแพทยเพอรบมอ

กบวฒนธรรมเพศทางเลอกไมใชสงทจะมองขามไปได แตสภาพ

ปจจบนสงคมยงคงไมมการเตรยมพรอม “หลายครงทเราเดนเขาไปใน

บรษทประกนภยหรอศนยพยาบาล เรามกพบบคลากรทไมเคยรกษา

ผสงอายเพศทางเลอกมากอน”

การกดกนเพศทางเลอกในบานพกคนชราทวๆ ไปกเปนความ

ทาทายอกขอหนง เมลสซา รอธสไตน รองอธบดของ Equal Rights Center

ชวางานวจยในปทผานมาระบวากลมตวอยางครกเพศทางเลอก 48%

ทกำาลงมองหาบานพกคนชราไดรบการบรการทแตกตางจากคนทวไป

ซงรวมถงการไมไดขอมลวายงมหองวางอยหรอไม การถกคดเงนเพม

ในเรองทไมจำาเปน และถกบงคบใหแยกกนสงใบสมครเพราะไมยอมรบ

ใบสมครในฐานะคครอง

“เรากำาลงอยในยคสมยทชาวเพศทางเลอกมกฎหมายมา

คมครองและปกปองพวกเขาจากการกดกนและการกลนแกลง”

เจาหนาทเวยแลนดกลาว การจะแกปญหานไดหมายถงการทำาใหกลม

เพศทางเลอกรบรสทธของตนเอง

เปาหมายคอการสรางสงคมตวอยางทจะเปนตนแบบของ

ชมชนทจะคงอยไปอกหลายสบปขางหนา สงทเราทกคนตองทำาไมใช

แคการสรางตก แตเปนการสรางชมชนทแขงแกรง

“วกฤตการหาบานในราคาทจายได กำาลงเกดขนทวอเมรกา”

เจนนเฟอร โฮ ทปรกษาอาวโสขององคกรพฒนาทอยและผงเมองของ

สหรฐอเมรกาเลาวา “อเมรกากำาลงเผชญปญหาการเพมขนอยาง

รวดเรวของผสงอาย คนกลมนสญเสยรายได ในขณะทบานในราคา

สมเหตสมผลกหายากขน อเมรกาตองจดการความตองการดานทอย

ของคนชรา และความตองการทอยของกลม LGBT กเปนหนงในความ

ตองการของประชาชน และเปนหนาทของคนหนมสาวอยางพวกเรา

ทจะดแล”

การแกปญหาเรมตนในป 2007 ดวยการสรางบานพก Triangle

Square ในยานเวสตฮอลลวดของลอส แองเจลลส รฐแคลฟอรเนย

โดยเปนหนงในแผนระยะยาวเพอสรางบานพกในราคาทจายไดสำาหรบ

กลมคนชราเพศทางเลอก รวมไปถงแผนการสรางชมชนเพศทางเลอก

ทแขงแกรงในหมผสงวย ตกมลคา 21.5 ลานดอลลารสหรฐน

ประกอบไปดวยหองจำานวน 104 ยนตสรางมาเพอผสงอายรายไดตำ�

และหนงในสามของบานพกแหงนถกแบงพนทเอาไวสำาหรบผสงวยท

ตดเชอ HIV ทสมเสยงตอการตองกลายเปนคนไรบาน

อลซ เฮอรแมน วย 78 เปนหนงในผอาศยในตก Triangle

Square เลาวา “ฉนเศราและทกขมากตอนยายเขามาอยทนเมอชวง

ป 2009 หลงจากซลเวยคนรกของฉนจากไปตงแตอาย 45 ป ฉนรองไห

เสยใจอยนานมาก และนานมากหมายถงเปนปๆ”

การอยในสงคมเพศทางเลอกทำาใหอลซสามารถเลาเรอง

เปดใจกบเพอนๆ ไดในแบบทอลซทำาไมไดกบผสงอายคนอนๆ ทไมได

มรสนยมทางเพศแบบเดยวกน แมวาปจจบนจะเรมมบานพกคนชรา

สำาหรบเพศทางเลอกสรางขนใหมอยทวประเทศ แตกอาจสายเกนไปแลว

สำาหรบผสงอายเพศทางเลอกบางคน

ท Triangle Square ผสงอายสามารถนงผอนคลายรมสระนำ�

และดโทรทศนดวยกนในหองนงเลน หรอนงมองววดานนอกจากลอบบ

ทตกแตงดวยกระจกใสบานใหญ

“บางครงเรากเรยกทนวาตปลา เพราะเราสามารถมองดโลก

ภายนอกไดอยางปลอดภยจากทน” อลซกลาว

ทมา : “Inmate is their name, True Grit is their gain” โดย Ed Vogel จาก reviewjournal.com / “Canada urged to segregate elderly prisoners” โดย Alison Crawford จาก cbc.ca / “Why LGBTQ Seniors Need a Housing Strategy of Their Own” โดย Shauna Miller จาก citylab.com / “After ‘I Do’: LGBT seniors struggle for affordable housing” โดย Leo Duran จาก scpr.org

29

30

ELDER- FR I ENDLY HOME

หองนอน

- ควรอยชนลาง สามารถเขาหองนำ�ไดสะดวก

และเตยงควรมความสงประมาณ 40 ซม.

หรอจากพนถงขอพบเขาเพอใหลกนง

สะดวก

- เลอกใชฟกทนอนแบบลอน เหมาะสำาหรบ

ผสงอายหรอผปวยทตองนอนตดเตยง

หองนำา

- ควรอยใกลหองนอน หรออยในหองนอน

- ความกวางประมาณ 150-200 ซม. และ

แบงพนทสวนทเปยกกบแหงใหชดเจน

- พนเรยบ แตไมลน และเลอกกระเบองปพน

ทมลวดลาย เพอชวยเพมแรงเสยดทาน

ปองกนการหกลม

- โถชกโครก ควรเปนแบบนง มทพง และ

โถสงจากพนประมาณ 45 ซม. เพอให

นงสะดวก

- มปมฉกเฉนในระยะเออมถง

หองครว

- มพนทเพยงพอใหรถเขนหมนกลบตวได

- ระดบของเคานเตอร หรอเตา ควรอย

ประมาณ 75 ซม. ไมสงหรอตำ�เกนไป

- กอกนำ� ควรเปนแบบกานโยก เพอให

สะดวกในการเปดปด

เรอง << กองบรรณาธการภาพ << กฤตฏ สงฆประสทธ

ในชวงเวลาน คณพอคณแมของหลายๆ คนคงเขาสวยเกษยณอายกนแลว พรอมกบทคณปคณยาทบาน

กมอายมากขนเรอยๆ เมอพวกเขาตองใชเวลาอยท ‘บาน’ มากขน ดวยสภาพรางกายทอาจไมแขงแรงเหมอนเกา

แลวเราพอจะทำาอะไรไดบาง เพอใหผสงอายในครอบครวอยบานไดอยางมความสขมากขน ?

CHANGESO

LUTI

ON

31

หองรบแขก

- เกาอควรเปนทรงสงเนอแนนแขงแรง

มเบาะใหนงสบาย และมทเทาแขน

- เฟอรนเจอรทงหมด ควรเปนแบบมมมน

บนได

- ขนบนไดสงไมเกนขนละ 15 ซม.และ

ควรเปนขนบนไดทบ ไมเปดชองโลง เพอให

เดนงายและปองกนการสะดดลม

- ควรมชานพกทก 2 เมตร

- มราวจบทเรยบแตไมลน

ประต

- มความกวาง 90 ซม. ขนไป เพอใหรถเขน

สามารถผานได

- ทดทสดควรเปนประตแบบบานเลอน

เพราะเปดปดไดงาย และชวยผอนแรง

- ใชกานโยก แทนลกบด เพอสะดวกในการจบ

และเปดปด

15

ทมาขอมล : คมอบานใจด บานทออกแบบเพอคนทกคน (Universal Design Home) โดย สสส.

32

ลองนกภาพหมบานทเตมไปดวยผสงอายปวยโรคสมองเสอมหรอ

อลไซเมอรขนรนแรงมาอยรวมกนถง 152 คน และไดรบการดแลโดย

จดฉากใหพวกเขาใชชวตอยใน ‘โลกจรงเสมอน’ ฟงดแลวเหมอนหลด

มาจากภาพยนตร แตนคอบานพกคนชราจรงทสนบสนนโดยรฐบาล

เนเธอรแลนด

หมบานแหงนมจตรสกลางเมอง ซเปอรมารเกต คาเฟ รานทำาผม

รานอาหาร หรอโรงหนง แตสงทแตกตางกคอทนมประตเขาออก

หมบานเพยงแหงเดยว และมกลองคอยสอดสองดแลอยางใกลชด คน

ชรา 6-7 คนทมาจากพนฐานใกลเคยงกนจะถกจดใหอยในบานหลง

เดยวกนจากบานทงหมด 23 หลง แตละหลงตกแตงตางกนไปตามพน-

ฐานการอยอาศยและวถชวตดงเดม เชน บานสำาหรบคนทเคยอยใน

เมอง หรอบานสำาหรบคนทเครงศาสนา นอกจากนยงตกแตงตามยคท

ความทรงจำาระยะสนของพวกเขาหยดทำางาน เชน 1950s 1970s หรอ

2000s อกดวย คนชราทกคนจะไดรบการสนบสนนใหใชชวตตามปกต

เชน ไปซอของทซเปอรมารเกตกลบมาทำากบขาว โดยมผดแลใกลชด

กวา 250 คนทถกเทรนดมาไมใหขดเวลาผสงอายเลาเรองเกาๆ แตก

ไมหลอกลวงหากถกถามถงปจจบน เพราะผลสดทายแลวผปวยกจะ

จำาไดแตอดตเกาๆ มากกวาเรองราวทผดแลเพงบอกไปอยด

เทยบกบบานพกคนชราแบบปกตแลว ผลปรากฏวาผสงอายทพก

ในหมบานนมความตองการใชยาลดลง ทานอาหารไดดขน อายยนขน

และดมความสขมากกวาอกตางหาก

www.hogeweyk.dementiavillage.com/en

Hogewey ในวย 26 ป Ben Allen เดนทางกลบมายงบานเกดทองกฤษ

หลงเกบประสบการณสอนเรองการออกกำาลงกายสำาหรบผสงวยใน

สเปนและออสเตรเลย เขาพบวาบานพกคนชราในทองถนของเขายง

ขาดการพฒนาเรองคณภาพชวตอยอกมาก จงเรมสรางสรรควธการ

ออกกำาลงกายทมหวใจสำาคญคอ ‘ความสนก’

Oomph! เรมพฒนาการออกกำาลงกายทออกแบบมาเพอรองรบ

คนชราทมขอจำากดเปนพเศษโดยผเชยวชาญ ทำาใหคนชรารสกมสวน

รวม ไดเขาสงคม และยมไดตงแตเขามาในหอง ภารกจสำาคญของ

องคกร คอปฏวตรปแบบการดแลผสงอายในศตวรรษท 21 เพราะพสจน

ไดวาการเคลอนไหวรางกายงายๆ ทำาใหพวกเขาแขงแรงขน ชวยเหลอ

ตวเองไดมากขน ลดโอกาสการเปนโรคและการเขาโรงพยาบาล ซง

หมายถงลดคาใชจายในการดแลลงดวยนนเอง

ผานไป 4 ป ตอนน Oomph! เปนกจการเพอสงคมทมสนคาเปน

คอรสฝกอบรมผนำาการออกกำาลงกายสำาหรบผสงอาย โดยมเครอขาย

ใหญทสดในสหราชอาณาจกร จดกจกรรมกบผสงอายมาแลวกวา

300,000 คน

www.oomph-wellness.org

OOMPH!

OPPY Club เรยกตวเองวาเปน ‘คลบแหงความสขของผสงวยหวใจไฮเทค’

สำาหรบชมรมทตงขนเพอสอนผสงอายใชเทคโนโลยตงแตคอมพวเตอร

Facebook ไปจนถง iPad เพราะเขาใจถงความกลวของผสงอายหาก

ตองไปลงเรยนรวมกนกบเดกๆ ยคใหม

ชมรม OPPY (Old People Playing Young Club) กอตงขนภาย

ใตการดำาเนนงานของแผนกเลรนนงมเดย บรษท ลอกซเลย จำากด

(มหาชน) พวกเขาพฒนาหลกสตรทงายตอการเรยนรสำาหรบผสงอาย

โดยมคณครทมความเชยวชาญ และมเพอนๆ รวมชนเรยนวยเดยวกน

ทำาใหไมตองกงวลวาจะเรยนไมทน คณหญงชชน จาตกวณช ประธาน

ชมรมเชอวา อายนนไมใชอปสรรคในการเรยนร คอมพวเตอรสามารถ

เขามาชวยเตมเตมชวต ลดความรสกมอาย เปดโลกสสงคมใหม และ

ลดชองวางระหวางวยกบลกหลานอกดวย www.happyoppy.com

CHANGEเรอง << ศศวรรณ โมกขเสน, ภาณพนธ วรวภษต

SO

LUTI

ON

33

ยคนใครๆ กไมอยากเสยเวลาทำาสงตางๆ เราจงมรานอาหารฟาสตฟด

อยทกชวงตก ทางดวนสำาหรบเชาทเรงรบ รวมไปถงการจบจายสนคา

ในซเปอรมารเกตทมชองจายเงนคอยบรการลกคาเพยบ แถมบางแหง

ยงเพมเคานเตอร self-service เอาใจลกคาทอยากรบชอปรบจายแบบ

รวดเรวทนใจ

แต K-citymarket ทฟนแลนดกลบสวนกระแส เปดเคานเตอรจาย

เงนพเศษ “Elä hättäile” (แปลวา Don’t Panic) ทคอยอำานวยความ

สะดวกแกผสงอายหรอผบกพรองทางอารมณ ซงพวกเขาอาจใชเวลา

ตอนจายเงนมากกวาปกต ตงแตบรการชวยวางสนคาลงบนเคานเตอร

แพคสนคาให หรอแมแตมโซฟาใหนงรอจายเงน ซงผลสำารวจท Aalto

University ทำารวมกบซเปอรมารเกตแหงนกสรปวาผสงอายทตอควใน

ชอง Slow Lane นมความสขมากขน เพราะไมตองกงวลวาจะมใครมา

อารมณเสยตอนรอจายเงนอกดวย

ของเกามกมเรองราวเสมอ ไมตางจากผสงอายทสะสม

ประสบการณและเรองเลามากมาย ความคดนนำามาส The Gift Pro-

ject เวบไซตจากเมองผดทชวนเหลาผสงอายกลบไปปดฝนของสะสม

ไมวาจะเปนกลองไมใสซการทเตมไปดวยรองรอย รองเทาไมจาก

เบลเยยมสมยสงครามโลกครงท 2 ตกตาเซรามกทเปนของขวญแทน

ใจ ถายภาพมาแชรเปนแกลเลอรออนไลนใหคนไดเขามาอานเรองราว

สงของนนๆ ทลวนมคณคาแกเจาของ

ดเผนๆ กเหมอนเอาของมาโชวกน แตนเปนวธงายๆ ททำาใหคน

ยคกอนไดเขาถงโลกออนไลน ทเชอมโยงเพอนวยเดยวกนใหเขามา

พดคย แลกเปลยนถงเรองราวเกาๆ ทพวกเขาเขาใจกนด ไมตางจาก

เดกรนใหมทแชทกบเพอนผานโปรแกรมสนทนาตางๆ

บทสนทนาผานของเกา นอกจากจะชวยเตอนความทรงจำาแลว ยงเปน

ความสมพนธททำาใหผสงอายไมลมรายละเอยดของชวตทผานมาอกดวย

www.giftproject.org.uk

Slow Lane

มลนธพฒนางานผสงอาย

The Gift Project

พดถงคนทำางานเรองผสงอายในเมองไทยคงตองกลาวถงมลนธ

ททำางานมาตอเนองยาวนานและเปนมออาชพแหงน พวกเขาใชเวลา

กวา 16 ปมงทำางานกบผสงอายในภาคเหนอเพอการพฒนาคณภาพ

ชวตอยางยงยน โดยเนนสรางแหลงรายไดใหมนคงจากกลมอาชพ เปด

รบอาสาสมครทงไทยและตางประเทศลงพนทดแลเรองสาธารณสข

ของผสงอาย ไปจนถงคอยสอดสองเรองนโยบายของภาครฐในทองถน

เพอปกปองดแลสทธของผสงอาย นอกจากนยามเกดภยพบตกยงม

โครงการพเศษเขาไปใหความชวยเหลอ เชน การสรางบานหลงใหม

หลงเกดอทกภยครงใหญป 2555

ปจจบนนอกจากจะอบรมอาสาสมครเขาไปชวยดแลผสงอายใน

32 ชมชนทวเชยงใหมแลว พวกเขายงตงกจการเพอสงคมชอ Buddy

Homecare โดยรวมมอกบสาธารณรฐเกาหลจดตงศนยพยาบาล

เฉพาะทางสำาหรบผสงอายในเชยงใหมทดแลสขภาพกายและใจ พฒนา

ทกษะใหผสงอายสามารถดแลตวเองไดมากทสด พรอมกนนนกอบรม

เพมทกษะกบผดแล ซงไมเพยงชวยใหพวกเขาสามารถทำางานไดอยาง

มออาชพมากขน แตยงเพมโอกาสในการหารายไดใหมากขนอกดวย www.fopdev.or.th

34

VETERANเรองและภาพ << วภา ปนสวสด

34

INS

IDE

35

บทกลอนนปาแตงขนเพอผสงวย วยทเวลาเหลอนอย แตเงน

เหลอเยอะ ภาระรบผดชอบแทบจะไมม ควรหนมาดแลตวเองโดยใช

ธรรมชาตดแลแทนการกนยา และไมเปนภาระลกหลาน

ตวปาเองอาย 71 ป แตมแรงบนดาลใจจากเพอนๆ พๆ และ

รนนอง ปาพบวาการทเราไดเปลยนบรรยากาศ อาหาร และผรวมเดน

ทางจากการทองเทยว การพบปะสงสรรค การทำากจกรรมหลากหลาย

เหลานชวยใหเราสดชนกระฉบกระเฉง ดงนนชมรมปาจงรวบรวมผสงวย

ประมาณ 40-50 คน อายประมาณ 60-84 ป เรามนดประชมและทาน

อาหารรวมกนเดอนละครง เราจดทองเทยวทวไทย 2 เดอนครง และม

กลมยอยประมาณ 10-15 คนเทยวกนแทบทกอาทตย

เวลาไปเทยว ตงแตขนนงรถ ปามทมงานคอยชวยจดอาหาร

เครองดมใหตลอดทาง เมอถงเวลาอาหารแตละมอ เราจะตองประสาน

รานอาหาร ทพก ไวใหเรยบรอยลวงหนา นงปบไดทานปบ เขาทพก

สะดวกสบาย นอกจากนอาหารมอเยนตองมคาราโอเกะ เพราะพวกเรา

มทงนกรอง นกฟง นกเตน (เตนลมอาย)

สงดๆ ของผสงอายคอ ไมเรองมาก รกษาเวลาด รวมกจกรรม

ด กจกรรมกคลายๆ กบเดก เชน ทายปญหา ตอคำาคลองจอง เลานทาน

แขงขนรองเพลงเปนหม

สถานททพวกเราชนชอบมากคอ ไดซอของ เรยกวาแวะทไหน

ซอทนน ซอจนบางครงกขนลงจากรถไมครบกม บางคนลกหลานมารบ

เหนพวกปาๆ ขนของลงมา พวกเขาบอกวาไปขายตอทตลาดนดเลยดไหม

สงทตองดแลเปนพเศษคอ คนขลม

บางคนลมกระเปาถอไวทรานอาหาร แลวจนกระทงเดนทางไป

อกทจงนกได ตองเหมารถกลบมา โชคดทางรานเกบไวให

บางคนถอดรองเทาไวประตหนา เขาชมสถานทบางแหงแลว

เดนออกทางดานหลง กโวยวายวารองเทาหาย

บางคนพอกลบถงบาน ลงจากรถไปแตตวกบของทซอมา

เทานน พอถงบานจงนกไดวา ไมไดขนกระเปาเสอผากลบไปดวย

มอยรายหนง ไดเวลารถจะออกแลวกยงไมมา พอเราโทรถามวา

“ถงไหนแลวคะ” แกบอกวา “ใสบาตรอย” ปรากฏวาแกหลงวน (อดไปเลย)

สรปวาวยเกาอยางพวกเราตองใชวธการเทยวบำาบด เพราะ

อยางนอยทสดมนทำาใหเกดความกระตอรอรน กระตนความจำา เกดความ

กระฉบกระเฉง เมอรางกายสดชน โรคภยกหนเรา ในกลมของปาเปน

มะเรงกหลายคน พาเทยวกนจนหายปวยไปหลายคนแลว

35

36

เฉลยว มแสงเพชรประธานชมรมนกกลอน พระนครศรอยธยา 50

“พวกเราเองแมจะเรยกตวเองวาเปนนกกลอนแตความจรงเรา

ยงไมไดเกงอะไรกนมากมาย เราจะเกงไดถาเราฝกฝนตอไป มนยงเรยน

ไปไดเรอยๆ แลวทำาไมจะอยกนไปเฉยๆ ละ เราตงชมรมเปนเรองเปนราว

เมอป 2550 ชวนเพอนฝงทมฝมอรวบรวมกนมา คนมไมมากหรอก มแต

คนแกทเกษยณแลว เราเสยดายกลววาเรองกาพยกลอนจะสญไป แลว

เรากอยากจะถายทอดไปใหคนรนหลงดวยมนจะไดยนยงตอไปขาง

หนานานๆ เวลาเรานดเจอกน ใครแตงอะไรกเอามาอาน และททำาเปน

เรองเปนราวกคอเอาหนงสอโบราณทมอยแตรอยแกวอยางเรองพระสธน

มโนราหกบเรองรถเสน แจกกนไปคนละตอนสองตอนแลวเขยนเปน

กลอน มารวมทำาเปนเลม แจกๆ กนในหมพวกเรา”

“เราเคยไปจดกจกรรมวนเสาร - อาทตยอยทศาลาหนา

วดหลวงพอมงคลบพตร ทำาอยเกอบ 2 ป อานกลอนเพราะๆ ใสเครอง

ขยายเสยง คนจากตางจงหวดมาไหวพระกน เขาไดยนเสยงกขนไปด

เรามเกมใหเลนเขยนบทกลอนทละวรรคแลวลองเอามาเรยง ใครทอง

กลอนเพราะๆ ไดกใหทอง ใครทแตงไดเรามกระดานใหเขยน ถาเกยว

กบประวตศาสตรเรากเลาเรองประวตศาสตร งานอยธยามรดกโลกปท

แลวกไปออกบธ 10 วน สมมตเราพดเรองพระเจาอทอง เรากเอากลอน

เรองพระเจาอทองมาพด คนฟงจะไดความร”

คอทกอยางถาเราพดเปนรอยแกวเนย มนดไมคอยศกดสทธ ถาเปนกลอนแลวดนาอานกวา ปนอายยาง 83 แลว กคดวาจะทำาจนไมไหวแหละ อะไรททำาไดกทำา

“ “PEOPLEเรอง << ศศวรรณ โมกขเสนภาพ << อาสาฬห สภาจรรยาวฒน

36

INS

IDE

CALL FOR FEEDBACK นตยสาร changemakers เปนโปรเจกตทพวกเราตงใจทำาขนมาเพอนำาเสนอขอมลปญหาสงคม

ในดานตางๆ และแนะนำาตวอยางของคนอกหลายคนทพยายามขบเคลอนแกไขปญหาเหลานนอย ทงใน

ประเทศไทย และประเทศอนๆ ทวโลก ใหคนทสนใจหยบหนงสอเลมนขนมาอาน ไดเขาใจปญหา และยง

ไดรจกกบเพอนๆ พๆ นองๆ ทสนใจปญหาเดยวกน แลวมองเหนโอกาส และเกดแรงบนดาลใจทจะลกขน

มาเปนสวนหนงของการแกปญหาเหลานน

ดจากคำาวา ‘Issue 0’ ตงแตหนาปก กนาจะรอยแลววาพวกเราเปนนองใหมแคไหน ทางทมงานจง

คดวาจะเปนประโยชนอยางมาก ถาเราไดรบคำาตชม ขอเสนอแนะ และความคดเหนตางๆ จากผอานเกยวกบ

เนอหาภายในเลม การออกแบบรปเลม และวธการจดสงหรอการเขาถงนตยสารเลมน เพอนำาไปส

การพฒนางานใหตรงใจคณผอานมากขน ใหคณอยากอาน อยากเกบ และอยากสงตอ หรอถาอยากจะแชร

เรองราวของตวเองทเกยวของกบประเดนผสงอายแถมมาดวย พวกเรากจะยนดเปนอยางยง :)

วธการสงความคดเหน

• สงเปนขอความมาไดทาง message box ของ Facebook Fanpage ‘School of Changemakers’

• สง email มาไดท admin@schoolofchangemakers.com

3 ความคดเหนทเปนประโยชนและโดนใจทมงาน

มากทสด จะไดรบ gift voucher จากรานหนงสอ

Kinokuniya มลคา 1,000 บาท ใหไดไปซอหนงสอ

อานเตมพลงสมองกนอกตอ ..พวกเรารออยนะคะ

!37

38

IT'S NOT ABOUT AGING, IT'S ABOU T LIVINGทกวยคอ.. . "เรองเดยวกน"

INTERVIEW เรอง << ศศวรรณ โมกขเสนภาพ << วรษฐา นาครทรรพ

SO

LUTI

ON

39

IT'S NOT ABOUT AGING, IT'S ABOU T LIVINGทกวยคอ.. . "เรองเดยวกน"

หลงเราทกวาควเยยมญาตผใหญยามลงมากรงเทพฯ ของเขาด

ไมตางไปจากงานททำาอยซงจำาเปนตองไปพบปะผสงอายตามบาน

เสมอเลย เบม-วระพงษ กงวานนวกล บอกวา “ทำาใหมนเปนเรอง

เดยวกน”

สำาหรบเบมดเหมอนทกอยางจะเปนเรองเดยวกนอยเสมอ ตงแต

วนทเขาตดสนใจกาวออกจากบานในวย 18 จบรถทวรขนเหนอไป

ทำางานอาสาสมครบนเขา เพราะคดวาหากเขายงคอยรบภาระทำางาน

เลยงดเหมอนเคย นองๆ อาจไมไดเรยนรทจะเตบโต

เบมยายจากการทำางานกบเดกมาทำางานกบผสงอาย กอตง

‘พพธภณฑเลนได’ จดแสดงของเลนพนบานฝมอ ‘กลมคนเฒาคนแก’

จนกลายเปนตนแบบของพพธภณฑทองถนอกกวา 30 แหง เขาเชอวา

ปญหาเรองเดกแยกกบความสมพนธตอผใหญผเฒาในครอบครวไมได

กวา 20 ปของการทำางานเพอสงคม วนนเบมกยงเชอวาการ

พฒนาทกอยางไมสามารถทำาไดโดยแยกเปนเรองๆ ไป ในเมอปญหา

ตางๆ ลวนเกยวเนองเชอมโยง แมไดรบเลอกใหเปน Ashoka Fellow

ตงแตป 2543 ในฐานะคนทำางานทางสงคมทโดดเดนดานการสงเสรม

ผสงอาย แตสำาหรบเบม ดเหมอนเขาจะใหคำาจำากดความตวเองไวกวาง

กวานนในฐานะคนทำางานเพอสราง ‘สงคมของคนทกวย’

และนคอคำาอธบายวาทำาไมเขาจงคดวามนลวน ‘เปนเรองเดยวกน’

สำาหรบคนทวไปพอพดถงคนแกอาจฟงแลวดหอเหยว แตทำาไม

คนหนมอยางคณถงคดมาทำางานกบผสงอาย

รากเหงาจดเรมตนของการทำางานเรองผสงอาย จรงๆ จบพลด

จบผลมากกวา สมยป 40 เปนยคของการเปลยนผานการเปลยนแปลง

ทางสงคม คอมพวเตอร โลกาภวตน ยคดจตอลกำาลงจะเรมเขามา เปนยค

ความเจรญของสงคมไทยทคนออกไปทำางานตางบานตางเมองกนหมด

เปนเรองของการเคลอนยายแรงงาน โรงงานมนผดขนๆ คนหนมสาว

กเขาไปสระบบโรงงาน ในชมชนสมยนนกจะเหลอแตคนแกกบเดก เกด

ชองวางของสงคม รอยตอของการเตบโตระหวางเดกกบผใหญ

ตอนนนผมทำางานกบเดกทศนยพฒนาการศกษาเพอลกหญง

และชมชนท อ.แมสาย ชวงวางเราจะไปเยยมเดกๆ ทบาน ไดคยแลก

เปลยนกบผปกครอง เดกๆ มาอยกบเราเขาเกง กลาพด กลาแสดงออก

แตวาถาทบานไมไดเขาใจวาเขามาอยกบเราเขาทำาอะไรบาง กลาคด

กลาทำาอะไรมากแคไหน พอเขากลบไปบานเขากเหมอนเดม เพราะ

คนในครอบครว ไมเชอในศกยภาพของลกหลานตวเอง เรากเลยคด

วาการทำาใหคนทเขาใจยากทสดอยางคนในครอบครวเขาใจวาสงคม

เปลยนไปอยางไร ลกหลานเปลยนอยางไร มสงใหมอะไรเขามา นาจะ

ทำาใหเดกคนหนงเตบโตขนมาอยางมทศทาง เราเชอแบบนนเลยไป

ทำางานกบคนแก คดวามนนาจะเปนเรองเดยวกน

เราเลยกลายเปนคนหนมสาวทสวนทาง เปนคนกลบบานแทน

ใช แตตอนนนยงไมไดคดอยางนน (หวเราะ) ตอนทเรมทำาป 2542

เปนปผสงอายสากล กเรมไปเรยนรวาในชมชนมกลไกอะไรบางทเกยว

กบคนเฒาคนแก เรากคดเพยงวานาจะทดลองทำากจกรรมอะไรใหคน

เฒาคนแกมารวมกนแลวเรยนรการเปลยนแปลงทางสงคม

ผมไดแรงบนดาลใจจากคณลงคนญปนทรจกกน แกทำาของเลน

พนบานญปน เรากเลยเอาของเลนมาใหคนเฒาคนแกทเชยงรายลอง

ทำากน ของเลนเกดจากพฤตกรรมของเดกทวโลกทอยากร อยากเหน

อยากเลน อยากลอง แลวของเลนทวโลกโดยฟงกชนและกลไกกเหมอน

กนหมด ตางกนทวสดในทองถน ของเรากเปนของเลนพนถนในพนท

ทางภาคเหนอ สวนใหญทำาจากไมไผและเมลดพนธไมปา ผมเรมจาก

ใครนกอะไรออกกใหเขาทดลองทำามาเลนๆ กอน พอของเลนเกด เราก

ตนเตนไปดวย เรมจากเอามาฝากเพอน ยงไมมระบบคาขายอะไร ไมคด

วามนจะขายได จนเรมมคนสนใจ นตยสารสารคดเขยนลง

40

หลงไดลงนตยสารสารคดแลวเกดความเปลยนแปลงเยอะไหม

เยอะมาก หวกระไดไมแหง ชวงป 42-43 หลายรายการ หลาย

ชองสนใจ พอคนเรมสนใจ เรากเหมอนจะหลงทางไปอยแปบหนงเหมอน

กนนะวาตองทำาเพอขาย ยคทสงขายเลมอนฟารม ตองผลต ตองสง

ตองมมาตรฐานซงเราไมมประสบการณดานน ตอนนนมกำาลงพอทจะ

ผลตไดแตกเหนอยเรองการจดการ พอเปนโอทอป เรมมหนวยงานเขา

มาสงเสรมใหคนเฒาคนแกทำา กเรมซอสวาน ซอแลกเกอร วงเกอบ

แตกไปพกหนง พอทำาๆ ไปกรสกวามนใชหรอเปลา ตองมาทบทวนวา

ตกลงเราทำาอะไรกนแน

จดไหนทรสกวาไมใชแลว

พอเรมมบทเรยนจากการทหนวยงานรฐมาสงเสรมใหกลมเราทำา

มาตรฐานของเลนวาไมใหมมอด ใหแขงแรง มแพกเกจทด แตพอเสรจ

เขากหายไป ไมมาอกเลย เรากเรมมาคดทบทวนวา ไอคนทอยคอเรานหวา

เราตองรบผดชอบสงทเราพด ทเราทำางานกบชมชน เรากเลยตองยอน

กลบมาทเดมวาเราผลตเพออะไร เฮย หลกคดอนแรกของเราคอเรอง

ของเลนมนเปนเครองมอในการทำางานกบสงคมมากกวาการตอบสนอง

ใหมรายได กเลยกลบมาทจดเดมคอ คนเฒาคนแกทำาแบบไหนเราก

เอาไวแบบนน แลวเรามาทำาเรองความรแทน เอาความรมาจดแสดง

เกดเปนพพธภณฑเลนไดใหคนเขามาสมผสไดดวยตนเอง ทงรป รส

กลน เสยง สมผส คอเขามาเลนไดจรงๆ เลย

ทำาไมตองพพธภณฑ

ตอนนนเราคดวามนตองมรปธรรม ตองมพนท เพราะเวลาใครมา

เราพดกลมหายไป อบต.สรางอาคารใหหลงหนง เรากบองคกรในชมชน

กทำาหนาทบรหารใหเปนประโยชน ซงยากเพราะพพธภณฑสวนใหญจะ

เปนทสวนบคคล แตของเราเปนทสาธารณะ เราไมมปญญาทำาตามหลก

วชาการ เรากดอ รสกวาเราเขาใจแบบนจะจดแบบนแหละ กวาจะปรบ

จนเปนพพธภณฑเลนไดแบบทเหนทกวนนรสกจะจดแลวจดอก 3 รอบ

ในแงของความหมายของของเลนในแตละชนกไดจากอาจารย จากผ

มความร ทำาใหมความรหลายแงมมตอของเลนหนงชน นำาไปสความ

เขาใจหลกปรชญา ความลกซงของธรรมชาตของของเลนสมยกอน

ทกวนนพอพพธภณฑถกจดขน มนตกตะกอนถงขนทใครเขามาก

สามารถเปนคนนำาเทยวได สำาหรบคนรนอาย 30-40 ปขนไปทเคยเลน

ของเลนพวกนมากอน จะเหมอนสญชาตญาณพรงพรออกมา ของเลน

ชนหนงเปนเครองมอใหคนหลายสาขาใชในการอธบาย ถาเปนครกอาจ

อธบายในแงของฟสกส หลกกลศาสตร บางคนกอธบายวาชนนพฒนา

กลามเนอมดเลกมดใหญ ของเลนในฤดกาล ของเลนในบทบาทหญงชาย

ของเลนในรม-กลางแจง เรากสรางหวขอขนมาใหม พอคนเฒาคนแก

เขาสามารถอธบายไดกเหมอนเปนกลยทธทางดานจตใจ เพราะวาเขา

ไมไดอยเฉยๆ เขาตองนำาเสนอเวลามใครมาชม ตอนทเขามโอกาสได

เลาไดสอนมนเปนเหมอนยาชกำาลงใจใหเขารสกมคณคาในตวเอง ไดรบ

การยอมรบมากขน แลวกมรายไดเปนของตวเองจากการขายของเลน

ชวงหลงศนยมานษยวทยาสรนธรมาชวยทำาหนาทแบคอพ ตอนน

โมเดลของพพธภณฑเลนไดถกขยายไปเปนพพธภณฑทองถนทเกด

จากคนเลกๆ ทำาในชมชน 33 แหงแลวครบ และหลงจากป 50 พพธภณฑ

ทองถนเลยเปนเรองหลกของมวเซยมสยาม เปนกระแสสงคมมาใน

ยคนน เหนภาพวาคนทำาพพธภณฑทองถนสวนใหญจะเปนคนสงอาย

กจะมตนทนทดอยแลว คอทำาจากใจรกและสงทตวเองชอบ และอยใน

ทองถนของตนเอง แตในสายวชาการยคสมยนนเขากไมคอยโอเคเทาไร

เรากโดนดาวามนทำาไมถกหลกวชาการของเขา แตเรากไมไดไปตอลอ

ตอเถยงอะไร เพราะคดวามนเปนพนททมตนทนเดมดอยแลวกนาจะ

เปนประโยชน

แลวมนกลบมาชวยเดกๆ ในชมชนตามความตงใจเราตอนแรก

อยางไร

สมยนนมนกแขงกบของเลนในกระแสหลก แตสงหนงทเราไดคนพบ

กคอสงแวดลอมสามารถเปลยนพฤตกรรมได มเคสหนงตอนทพจย

ศ บญเลยง จดงานทเชยงใหม เราบอกเดกๆ วาใครอยากไปเชยงใหม

ตองไปสอนทำาของเลนใหเปน ตองไปฝกทำาของเลนมาถงจะไดไป กม

เดกอยคนหนงไมเคยเขารวมกจกรรมอะไรกบเราเลย แตวาทบานเขาม

คนเฒาคนแกทำาของเลน เขามาสมคร เราก เฮย ทำาเปนเหรอ เดกบอกวา

เปน ผมเหนคนเฒาคนแกทำาทกวน เรากยอมใหไป ปรากฏวาเขากทำาเปน

ตอกยำ�ทฤษฎเราวาสงแวดลอมมนเปลยนพฤตกรรมได เขาเหนทกวน

จะทำาหรอไมทำาไมร แตวามนซมซบเขาไปในใจ มนมหลายกลยทธ

กลวธททำาใหเดกมแรงบนดาลใจในการชวยเหลอเกอกล

กอนมาทำางานกบคนเฒาคนแก ไปอยางไรมาอยางไรถงมาทำางาน

กบเดกได

เปนเจาหนาทอยในองคกรเอนจโอในพนท สมยกอนยงไมคอย

ชอบทำางานทางทะเล ชอบภเขา เลยไปภาคเหนอ (หวเราะ) ผมเปนคน

กรงเทพฯ อาสาสมครไปทำางานเรองตกเขยว คามนษย ไปชวยงานแลว

กอยยาว ตอนนนอาย 20 ตนๆ ยงเดก แสวงหา กทำาไปเรอย เรมรสก

สนใจจรงจงกบประเดนสงคม แตกไมไดมแผนคดวาชวตจะตองไปปกหลก

41

งานแรกททำากเปนเอนจโอเลย

ใช เรมจากงานทเชยงรายนแหละ 20 กวาปแลว ตอนนนขนไป

อยเชยงรายใหมๆ ไปเปนอาสาสมคร ทำากจกรรมในชมชนเลกๆ ทอย

อำาเภอพญาเมงราย หลงจากนนกไปอยกบ อ.สมภพ (สมภพ จนทรากา)

ทศนยพฒนาการศกษาเพอลกหญงและชมชนทอำาเภอแมสาย 2 ป

รบผดชอบโครงการ Youth Leadership Training Program ทำาเรอง

การอบรมผนำาเยาวชนผหญงใหกลบมาเปนคนทำางานดานสงคม เปน

โปรเจกตนำารองใหยนเซฟ ยคนนสวนใหญคนตองจบปรญญาตร แลวเรา

ไมไดจบ แตวาเจาหนาทททำาอยเดมเขาเอาไมอย เดกมนดอ เฮยวดวย

พสมภพเขากเลยใหทดลองทำางาน พอไปทดลองแลวทำาได แตยนเซฟ

เขากตดวาผมไมจบป.ตร อ.สมภพ เลยเขยนยนยนใหวาผมทำาได ผมกเลย

ไดรบโอกาสไปทำาตงแตสมยนน

ทำาอยางไรถงปราบเดกอย

อาจจะเปนเพราะตอนเปนนกศกษาเรากทำากจกรรมคายดวยมง

กเลยคนกบเดก เดกชอบ เรากเขาใจสงทเดกอยากเรยนร

ผมเองมจดเปลยนชวงม.ตน เราถกมองวาเปนเดกเกเร ถาใหเราพด

กเหมอนครสอนไมคอยนาสนใจ แตจรงๆ ครเขาอาจจะมองวาเราเปน

คนไมคอยตงใจเรยน เกเร ทำากจกรรม กเลยไมจบ ม.ตน เพอนจบไป

หมดแลว ทำาใหชวงม.3 เราไมคอยเรยนเทาไร ตอนม.3 ในขณะทตดเรอง

เปาขลย แตเราประกวดวงสตรงคอมโบ เลนอเลกโทน อาจารยกบอก

ทำาไมเธอไมมาแกเปาขลยสกท ทบานเขากคงรสกผดหวงวาทำาไมเรา

ไมตงใจเรยน ผมเรยนโรงเรยนวดราชโอรส สดทายทานเจาคณทเปน

เจาอาวาสวดไปคยกบผอำานวยการโรงเรยนวาใหมนจบไดไหม มนอาจ

จะเลวทนแตอาจจะไปดทอนกได สดทายโรงเรยนกใหจบ เสยเวลาไป

ปหนง หลงจากนนเรากเรยนสารพดชาง คดวาพอคงไมคอยปลมแนถา

เรยนครงวนแลวบายกลบมาบาน เราเลยเรยนเตมวนเลย รอบเชาเรยน

คหกรรม ตอนบายเรยนชางหนง ตอนเยนเรยนศลปโฆษณา เลยมใบ

วชาชพหลายใบ แลวกสอบเทยบม.6 ดวย

พอสอบไดสถาบนเทคโนโลยราชมงคลรนแรก เรยนเกษตร เราก

ชอบ ไดพบปะเพอนจากหลายจงหวด รสกโลกมนกวางขน เรยนไปปหนง

ปสอง เปนผนำานกศกษา ประธานรน ตอนพฤษภาทมฬผมเปนประธาน

นกศกษาทเกษตรปทมฯ กไปรวมกบเพอนๆ มหาวทยาลยอน รณรงค

ทางการเมองประชาธปไตย ปะทะกบทหารทราชดำาเนน

พอเรยนมาถงปสดทายพอเสยแลวตอดวยแม มนเลยเปนจดเปลยน

ทสำาคญในชวต ญาตทางพอกมาดแลเรองกฎหมายใหบาง ญาตทางแม

ถอวาแกกยากลำาบาก ไมไดมาดแลอะไรมาก เราตองดแลกนเองพนอง

เปนชวงทสญเสยชวตวยรน ผมตองออกมาทำางานตงแตอาย 16-17

รบจางทวไป ทำางานในบรษทคณอาทเปนอซอมรถเครน เครองกลหนก

ระหวางททำางานในอรถเครน เพอนๆ ยงเรยนมหาลย เรากจะใชเวลา

ชวงวางวนเสาร-อาทตยไปทำากจกรรมกบพวกมน แตเราทำางานนะ

และเรากเรยน มสธ.ไปดวย ทำางานแบบคนใชแรงงานประมาณ 4-5 ป

รสกวามนไมใช จนเพอนเรยนจบเรากไมจบ เรากหนขนไปเปนอาสา

สมครทำางานทเชยงรายชวงประมาณป 36 แตไปอยจรงๆ จงๆ ป 39

อาจจะมชวงพฤษภาทมฬเปนแรงขบทำาใหเรารสกวาเราไมอยากอย

ในระบบภาคธรกจ กเลยเรมดนรนหาความหมายในตวเอง เรมออก

เดนทาง สมยนนเรากยคหนมสาวเสร (หวเราะ) สงคมในอดมคตอะไร

ประมาณน อายประมาณ 17-18 นงรถทวรขนไปเปนอาสาสมคร

ไดคาตอบแทน 3,000 บาท

ตอนตดสนใจขนเหนอไปทำางานอาสา ทบานวาอยางไร

ไมวาอะไร เพราะเปนชวงทตองแยกยาย นองๆ กเรมโตกนหมด

เราคดวาชวง 4 ปททำางานอรถเครน รายไดด เงนเยอะ กมเงนใหนอง

ชายคนเลก รสกวามนโตอยางเดยวแตไมแก มนตองอยในสงคมให

ได เราเลยตดสนใจเดนทางไปเปนอาสาสมครทเชยงราย สงแรกทคด

คอทกคนในบานตองเดนทาง คอครอบครวคนจนนไมคอยไปไหน พอ

แมเปนหวง พอเราไปอยนนปบ วนหยดปดเทอมพชายกพาทกคนเดน

ทางไปเยยมเราทเชยงราย ทำาใหเปนจดเรมตนการเดนทางของคนใน

ครอบครว แลวเรากไปทำางานกบเดกดอยโอกาส ทำาใหนองๆ เขาได

เหนวาประเทศไทยมคนลำาบากอกมาก ชวตเรานเลกนอย

การเตบโตมากบบานทมพนองเยอะ ๆมผลอะไรกบนสยเราบางไหม

สำาหรบผม ผมกดแลทกคน ถาเรารวาตรงไหนออนกตองไปเตม

ตรงจดนน ทกวนนกเปนผประสานงานตระกลอยทงทางพอทางแม

เชอมใหเกดการพบปะกน ผมคดวาถาเปนสงคมแบบปจเจก เราคดวา

ไมสำาคญ เวลาผานไปเรากมาเจอกนอกทตอนงานศพ ชวตสวนหนง

เวลาลงมากรงเทพฯ เราเลยตองเปนตวแทนไปเยยมญาต รวมทงพอตา

แมยายของนองๆ สมยกอนเรากเหนอยนะ พปานาอาดถกเหมอนเรา

ไมมนคง แตพอชวงหลงๆ เวลามนเปลยนไป เขากเขาใจตวเองกนมากขน

วาความหมายของชวตอยทตอนมชวตอยมากกวาตอนชวตบนปลาย

อยางปาน เกบเงนมหาศาล ชวงปสองปสดทายกไปจายใหศนยดแล

ผสงอาย สดทายกตายไป เราเหมอนสรางความหมายการใชชวตใหม

ใหกบคนในตระกล

42

มองกลบไปรสกวาตดสนใจถกไหมทขนไปทำางานอาสาตงแต

ตอนอายแค 17-18

มาคดอกทกไมรรอดมาไดอยางไรเหมอนกน เพราะเหนอยนะ เจบ

ปวดหลายเรอง สมยนนถอวาลำาบาก เรากดแลตวเองไมคอยได พปา

นาอาไมมใครเอา พนองเราเองกแทบจะถกตดออกจากตระกลไปแลว

ดวยซำ� แตวาพอเวลาผานไป เขากไดเหนวาพนองทกคนมบทบาทใน

สงคมหมด เขากรสกชนชม มนไมงายกวาเขาจะคดขนาดน

ตอนนนมความฝนแตมแรงไมพอ ตองไปรบจางทำางานอยางอน

เพอมาทำางานในสงทเราคด ตอนนนรบจางเกบเคสคามนษย พวกเดก

ผหญงถกหลอกไปขายตามซอง เปนงานทสำานกงานอยการ กองปราบฯ

และสำานกนายกฯ รวมมอกน ผมทำาหนาทรบใบสงทางแฟกซ เขาจะม

ขอมลพนฐานเปนใบงานมาใหเราเวลามเคสซองแลวเดกถกหลอก ผมก

จะขมอเตอรไซคขามเขาขามดอยจากเชยงรายไปเชยงใหมแลวกไป

สถานบรการเขาไปเกบขอมลวานายหนาคนนใคร ประตทางออกอย

ตรงไหน ปลอมตวเขาไป เชน เปนคนทำางานโรงงานทไปเทยว ตองมขอมล

ใหเอาตวรอดได อยางไปลำาปาง เรากตองทำางานเหมอง รอดมาได

อยางไรไมร

ตอนตดสนใจขนไปทำางานเอนจโอทภาคเหนอ รนพๆ เขากจะ

บอกวา ทำางานทางสงคมนตองระวงสองเรอง เรองเงนกบเรองผหญง

เรากจำาใสหวตลอด เจอใครตองไมใจงาย หามไปรกชอบเดกททำางาน

ดวยกน เวลาไปลงพนทเกบเคส เราตองไมหวนไหวทจะตองไปนอน

ไปกนขาวตามบานชาวบาน ฝกตนนะ มอยบานหนง ลกสาวเขาสวย

มากเลย ตอนเชาตองมารบนองคนนไปขนศาล แลวมนกไกลกนมาก

อ.พราวกบเชยงใหม 80 กวากโลฯ ผมกโอโห ขรถไป-มายงไงน พอเขาก

เชยรใหผมนอนคางทบาน ผมชงใจแลวชงใจอก ตดสนใจไปนอนมานรด

คนละ 80 บาทแทน

เมอกอนพเนจร หลงออกจากศนยลกหญงมาสองป กเหวอๆ

เควงควางอยพกใหญเหมอนกนนะ จนมาเจอกบอโชกา ชวตกเรมเปน

ชวตมากขน เรมทำางานคนเฒาคนแกอยางบาระหำ� มแรงไปนนไปน

ไปชวยเพอนทอนได ผมเปนอาสาสมครกรนพซรนหนงดวย ทำาขอมลให

มาบตาพดเรองตรวจสอบมลพษทางอากาศ ผมไปชวยเพอนทกวงการ

ทำาใหเราไดเดนทางเยอะขน

ทำางานมายสบกวาป ความฝนความตงใจอยากชวยเหลอสงคม

เมอไดทำาจรงตางกบทเคยคดไหม

สมยกอนกไมตางนะ แตสมยนเรมตาง สถานการณสงคมเปลยน

การเมองการปกครองเปลยน มปจจยททำาใหเราทำางานยากขน สมยกอน

โครงสรางสงคมในชนบทอาจจะยงไมมอะไรซบซอน หนวยงานรฐยง

ไมไดเขาไปบรการชมชนในพนทมากนก ไมไดทำาใหเราทำางานยาก

เรากยงเปนผนำาทางความคดใหกบชมชนอย ตอนชวงหลงพอการเมอง

การปกครองเรมเปลยน สมยเรมมกองทนหมบาน ทำาใหชาวบานทวไป

เรมมพนทออกมายนแถวหนา มาเปนตวแทนเยอะขน มอาสาสมคร

สงแวดลอม ม อสม. ม อบต. กระบวนการผนำาในชมชนมพนทเยอะขน

เราทำางานแบบเดมไมได ตองเปลยนรปแบบการทำางานใหม ชวงหลง

เรากมาทำางานเรองความรและการสอสารสงคมใหมากขน แลวกเรอง

การดแลพนทสาธารณะทเปนผลกระทบของคนโดยรวม

“ ช าว บาน รน นน เ ข า ร ก น ห ม ด แ ล ว ล ะ ท ก เ ร อ ง อธบาย ไ ด ทง วทยาศาสต ร ชวตครอบครว นาทงมากเลย แตเขาอาจจะไมไดอธบายให เรา เ ขา ใจ ไ ดอยางเ ปนระบบทงหมด”

43

44

พอไปอยในชมชนจะมเรองทเราเลอกทำาเฉพาะคนแกไมได ลก

หลานคนแกมปญหา คนแกกมาปรกษา เรากตองไปยงเรองเดกอยด

พอคนแกกบเดกถกเจาหนาทรฐทวงททำากนในเขตปา เรากตองไปยง

เรองปา พอไปอยในชมชนแลวเราปฏเสธเรองทเกยวของกบความ

ถกตองยตธรรมไมได

ชวงทเราเปนนกศกษาทำางานกบชมชน เราคดวาชาวบานไมร

อะไร แตพอทำาเขาจรงๆ ชาวบานเขาดเราตงแตนาทแรกทเขามาใน

ชมชน ตงแตหวจรดเทา ดชวตประจำาวน ทำาอะไร คดอะไร อานอะไร

ใชเวลาหลายปเหมอนกนนะกวาเขาจะคดวาเราทำาจรงจง ชวยเขาได

สมยกอนจะเหนวาเรองของคนเฒาคนแกทตกระกำาลำาบาก

ทกขยากในชมชนจะไมคอยม เขามระบบการดแลกน สงขาวสงนำ� ไปมา

หาส มระบบวฒนธรรม เทศกาลงานบญมขาวสารอาหารแหงเหลอ

เขากจะเอาไปให ยคนนปญหาเรองสวสดการหรอการถกทอดทงไมได

อยในชนบท ปญหาจะอยในเมองคอการเปลยนผานระหวางเมองกบ

ชนบท ในเมองเหนผลกระทบไดชดกวา มปจจยเรองการยายถน ยาย

ตามลก ยายตามงาน ไมนบคนเรรอนพลดถนมาเสยงโชคในเมอง

แลวกครอบครวเดยวไมมลกหลานอก

เรายงเชอวากระบวนการทำางานของเอนจโอยงมความสามารถ

ชวยสรางการเปลยนแปลง?

ใช พอทำาไปๆ เหมอนกบคนทำางานทางสงคมอาจจะไมจำาเปนใน

ยคปจจบน แตในความเปนจรงมนยงจำาเปนอย

บทเรยนตวเองกคอมนตองมกลไกในการดแลรบผดชอบ ปกปอง

พนทชมชน 4 เรอง คอเรองเครอขายคนทำางานในชมชน เรองการใช

หลกวชาการในการทำางาน คดวเคราะห เรองการใชเครองมอทาง

กฎหมายในการตอส ปกปองรกษา และเรองการใชสอในการสอสาร

กบสงคมและสอสารกนเอง ผมคดวา 4 เรองนคอความจำาเปนของคน

ทำางานทางสงคมทยงตองมอยและจะอยใหไดในยคน จะเปนเอนจโอ

แบบใดแบบหนงอยางเดยวไมได

เรมตนจากทำางานกบเดกแลวมาจบทการทำางานกบคนแก ยาก

งายตางกนอยางไร

สงทเหนเลยคอเราตองเขาใจพฤตกรรมการเปลยนแปลงของวย

เปนบทเรยนของผมเลย คณจะไปทำางานกบกลมวยไหนกได แตตอง

เขาใจการเปลยนแปลงของวย

ระหวางทำางานเราไดคนพบวากจกรรมทเราเตรยมไวบางททำากบ

คนเฒาคนแกเขาอาจจะไมเกท เรากอาจตองปรบ บางเรองอาจจะไมม

อะไรเลยแตเขาขำา อาจจะคยอะไรไมรแตมนไปโดน หรอเปนเรองเกา

ทผดขนมา สมมตเรองดาวลกไกนอย เปนคำาสมยกอน ทกคนลมไปแลว

แตระหวางเดนทางไปดวยกนเปนรถบส มปาคนหนงแกพดขนมา

อกคนหนงกรองได คนนเขาจงหวะ เรากงงเลย เราเปนพวกนกสงคม

นกคด เราก เฮย เรองตำานาน ประวตศาสตร ความเชอ มนลกซงจรงๆ

ชาวบานรนนนเขารกนหมดแลวละทกเรอง อธบายไดหลายเรอง ทง

วทยาศาสตร ชวตครอบครว นาทงมากเลย แตเขาอาจจะไมไดอธบาย

ใหเราเขาใจไดอยางเปนระบบทงหมด

นเปนปญหาหนงทบางครงคนแกมความรเยอะ แตไมสามารถ

สอสารขามมาสคนอกรนได

ใช ดวยเหตการณแบบนทำาใหเราตองปรบวธการทำางานวาบางท

เราไมตองทำาอะไรหรอก ทำาหนาทเออกจกรรมใหคนเฒาคนแกมพนท

ในการปลอยพลง แลวเรากทำาหนาทเอาพลงนนมาเชอมโยงกบสงคม

ในเรองอนๆ แคทำาหนาทเปนผเออใหเกดการพบปะ เกดการมกจกรรม

รวมกบคนเฒาคนแกกพอ อาจตองเตรยมเครองไมเครองมอใหมนม

จงหวะ ทวงท อารมณ โอกาส ใหไดใชศกยภาพ

ผมกำาลงจะอธบายวาองคกรหนวยงานรฐทมอยในพนทควรบอก

มาใหชดๆ ไปเลยวามอะไรบรการใหผสงอายบาง ผสงอายจะไดเลอก

ใชบรการได ไมตองไปจดกจกรรมทเจาะจงโจทยมา หรอบอกวา

แคมเปญเพอผสงอาย แตปรบเปนกจกรรมทคนทกวยอยดวยกนได

ตอนนในภาษากฎหมายอธบายวาอาย 60 คณแกแลวนะ แตวาใน

ความหมายทางสงคม ผมวาคนรนเราไมไดคาดหวงวาเราจะอาย 60

แตเราคาดหวงวาเราจะแกทอายเทาไร อาย 40 ผมอาจจะตายกได

กแกในความหมายของผมแลว เพราะฉะนนสงคมไมตองรอไปใชชวต

ตอนอาย 60 บนปลาย แลวกไมมแรง ดงนนใหคดวาจะอยรวมกนใน

สงคมอยางไร

มองชวตตวเองทผานมา พอใจกบการเลอกชวตทางนไหม

พอใจส จรงๆ กเคยคดอยวาใชหรอเปลา แตสดทายกตองเชอใน

สงทเราเลอก บางทเรากคดวาทำาไมไมไปทำาอยางอน ผมกเคยคดอยาก

จะคาขาย แตผมคาขายไมได เจงตลอด แคคดผมกใหเขาแลว คงไปไหน

ไมได ผมกเลยตองมายดหลกเปนพเลยงพนองชาวบาน

ทำางานกบคนแกมานาน แลววางแผนตวเองตอนถงคราวตองแก

บางไวอยางไร

เราเปนคนผลตไมได คดเปนอยางเดยว กลำาบากอย คาดหวงวา

นองๆ จะดแล (หวเราะ) ตอนนนองชายดแลพพธภณฑ ชวงทผมถอย

ออกมากเหนทกคนโต ไมตดวาเรองคนเฒาคนแกตองเปนผมทำา และ

เรากสรางระบบประกนตวเอง ไมใหตายแลวเปนภาระใคร อทศรางกาย

เปนอาจารยใหญบาง เขยนงานสงทเราไดเรยนรทงไวเปนวทยาทานบาง

ทกวนนไมไดคดเลยนะวาจะอยถง 60 พรอมจากไปไดทกวน ชวง

เปนไขมาลาเรย 7 เดอน 3 รอบ ชวงนนผมคดวาผมไมรอดแลว กคยกบ

ทบานอยวาถาตายกไมเสยดายแลว

45

รวมทกคณสมบตททำาให ‘พพธภณฑเลนได’

ไมเหมอนพพธภณฑอนๆ

Origin : ไมไดตองการแชแขงวฒนธรรมหรอเกบหลกฐานเลาเรอง

ประวตศาสตร แตหาทางออกใหเดกและคนชราไดเตบโตรวมกนใน

สงคมยคใหมโดยอาศยภมปญญาเกาอยาง ‘ของเลนพนบาน’ เปน

ตวเชอมสราง ‘สงคมของคนทกวย’ ใหเกดขนในชมชน

Place : เปนเพยงอาคารหลงเลกๆ บนทดนสาธารณะทสรางจาก

งบของ อบต. แตใกลชดชมชนจรงเพราะตงอยหนาวดประจำาชมชน

ใจกลางหมบาน

Owner : ไมใชทงรฐหรอเอกชนทนหนา แตเปนกลมคนแกและ

คนหนมสาวในชมชนทรวมตวกนในนาม ‘กลมคนเฒาคนแก’

Approach : ไมใสกรอบ กนเชอก หรอตดปายหามจบ แตกลบ

สนบสนนใหผเขาชมใชประสาทสมผสครบทงรป รส กลน เสยง และ

สมผส เรยกวาของทกชน ‘เลนได’ สมชอพพธภณฑ สวนความรทแปะ

ปายกใชวธเลาเรองดวยภาษางายๆ อานสนก จากประสบการณผร

ผเฒาจรงๆ มากกวาองตำารา สะทอนวถชวตทเปลยนไปตามกาลเวลา

และนยทซอนอยในของเลนหนาตาบานๆ ทกชน

Curator : เลอกสรรกนเองไมงอภณฑารกษ โดยของเลนทงหมด

ทำาจากวสดธรรมชาตในชมชนเปนหลก จำาแนกไดเปน 4 ประเภท

คอ ของเลนตามฤดกาล ของเลนกลางแจง ของเลนทเนนภมปญญา

วถชวต และของเลนในรม โดยมผนำาชมสงวยแตเปยมไปดวย

ประสบการณรจรง

Income management : รายไดแบงออกเปน 4 กระปอง คอ

1. เงนปนผลกลบไปเปนรายไดใหผสงอาย

2. กองทนเพอการพฒนาผลตภณฑ

3.กองทนในการศกษาดงานเพอสรางแรงบนดาลใจใหมๆ

1 ครงตอป

4. เปนวทยาทานกบผมาเยยมชมพพธภณฑบางกลมทไมมเงน

พอจาย

นกภาพสงคมไทยทประชากรหนงในหาเปนผสงวยออกไหม?

สงคมไทยเรากาวเขาสสงคมสงอายมาตงแตป 2548 และปจจบนเรามผสงวยประมาณ 9 ลานคน ฟง

ดไมเยอะหากเทยบกบประชากรทงหมด แตทนาสนใจคอคนกลมอาย 45-59 ป จำานวนกวา 14 ลานคน

กำาลงทยอยเทรนตวเองสวยสงอาย ดวยเทคโนโลยทางการแพทยททำาใหเราอายยนขน นนหมายความวา

ในอกไมเกน 10 ปขางหนา (ประมาณป 2564) สงคมไทยกำาลงจะกลายเปนสงคมสงอายโดยสมบรณ

จากทเคยคดวาประเดนสงคมผสงอายคงโฟกสเปาหมายไปทคนอาย 60 อพเทานน กลายเปนวาเรอง

นครอบคลมไปถงโครงสรางประชากรไทยทงหมด ความจรงกคอ ครอบคลมไปถงหนมสาวสวนใหญทยง

คดวารอไวใหตวเอง ‘แก’ กอนคอยเตรยมตวดวย

ในวนทเราอาย 70 เราอยากเปนคนแกทปวยเปนโรคสารพด นอนตดเตยงอยบานใหลกหลานชวย

เหลอทกอยาง หรอคณทวดสดเฟยวทมแรงเดนเหนไดไมตองพงรถเขน เราอยากมเงนพอใชสบายๆ ไวเผอ

ฉกเฉนแถมเปนมรดกใหคนรนหลง หรอยงตองคอยพงพงเปนภาระลกๆ และทายสด เราอยากเปนคณตา

คณยายทหลานๆ รก ไดเลาเรองราวสนกๆ ใหฟงตามประสาคนอาบนำ�รอนมากอน หรอเปน ‘มนษยปา’

เอาแตใจ ฉนเฉยว และหวงวาทกคนตองเอาใจ

เราเลอกเปนไดตงแตตอนทยงไมแก

ดแลสขภาพใหด ออกกำาลงกายสมำ�เสมอ วางแผนการเงนตงแตเนนๆ และหมนสำารวจภายในจตใจ

ตวเองใหคงท คอวธเตรยมความพรอมสวยชราทเรารดแตยงไมทำา อาจเพราะเรามองภาพไมออกวาคนอาย

เยอะทมเรยวแรงและสดใสเปนอยางไร

เราชวน 2 บคคลนาสนใจมาพดคยเกยวกบประเดนขางตน คนแรกคอหญงวย 70 ทยงตนเชามาทำางาน

ประจำาทกวนจนทรถงศกรแถมไมขอรบเงนเดอน กบชายผคลกคลกบประเดนสงคมผสงอายอยางใกลชด

ทสดคนหนงของไทยทจะบอกวาสงคมตองเตรยมพรอมอะไรบางกอนไปถงจดนน

แกแลวทำาไมยงตองแอคทฟ? แอคทฟแลวดตอใครบาง? หนาถดไปนาจะทำาใหเราเหนภาพชดวา

สงวยกสดใสไดไมตางจากหนมสาว แลวเราจะกลวการเขาสสงคมผสงอายกนทำาไม

PEOPLEเรอง << ภาณพนธ วรวภษต

WHY SO ACTIVE ?

46

INS

IDE

47

ทำาไมอาย 70 แลวถงยงทำางานอย กเพราะคดเสมอวา เมอไรท

ยงมกำาลงกาย กำาลงปญญา และกำาลงทรพยทจะทำางานได กอยาก

ทำาตวใหเปนประโยชนตอคนอน ถานงอยบานกไมเกดประโยชนกบ

ใคร และงานททำาอยคองานทเราชอบ เปนงานในลกษณะวชาชพทได

มโอกาสถายทอดใหคนรนตอไปทจะมาแทนไดเรยนร ซมซบจากเรา

ไดอยางเตมท

ในฐานะผสงอายททำางานเกยวของกบเยาวชน เราไมเคยถอ

วาตวเองเปนผถายทอดใหเขาตองเรยนรจากเราฝายเดยว แตถอวาเรยนร

ซงกนและกน ถงแมจะอาย 70 แลวกยงตองเรยนรอะไรใหมๆ จาก

เยาวชนรนหลงเยอะมาก คลายกบวาผสงอายมอยในกำามอ 50 บาท

เมอไปคยกบเดก เขาไมไดมศนยบาท แตม 50 บาทเหมอนกน พอคย

กนกไดหนงรอยแลวเรากสงใหเดกไปตอยอดเพอสงคม พอทำาแบบน

เราเองกชนใจ กลบมาเปนแรงใหเราทำางานตอไปได

เรองสขภาพไมใชปญหาของคนสงวย เพราะคนเราถาไปจดจอ

กบความเจบปวยของตวเองมนไมมประโยชน ปลอยไปเสยบาง ปวด

กถอเปนธรรมดาวาเราตองปวด เมอไรปวดมากกหยด เราดแลสขภาพ

เราใหโอเค ไมใชวาฉนตองวงได เพราะโดยอตภาพของคนอาย 70 ยงเดน

ยงทำาอะไรไดกโอเคแลว เราตองยอมรบสภาพแตอยาไปหมกมนกบ

มน เดนได เจบหนอยกไมเหนเปนไร อยทใจนะ

ผสงอายตองไมคดวาตวเองไมมประโยชน อยาคดวาเกษยณอาย

แลวอยบาน ไปเทยวดกวา ถาตวเองยงทำางานทำาประโยชนเพอสงคมได

จงทำาเถด ทำาแบบไหนกไดแตขอใหทำาอยางจรงจง

อยากใหมองคำาวา ‘แอคทฟ’ ในภาพกวางวาไมใชแคตองลกขน

มาเตะบอลไดถงจะเรยกวาแอคทฟ แตเปนเรองสขภาวะ 4 มต คอทาง

รางกาย ทางใจ สงคมและปญญา เพราะฉะนนจะบอกวาคนทนงรถ

เขนหรอผพการไมแอคทฟกผดนะ ซงกชดเจนวาหากผสงอายเขาไปม

สวนรวมกบสงคมอยางตอเนอง เปน active citizen เขาจะสามารถลด

การพงพงผอนไดนานกวาคนทไมทำาอะไรและอยบานเฉยๆ

สงทผสงอายสามารถเรมแอคทฟไดตงแตตอนน คอตองมพลง

จากภายใน มกำาลงใจในตวเองซงลกหลานอาจชวยดงออกมาได ออก

กำาลงกายเหมาะสมและดแลสขภาพใหด

ผสงอายควรไดรบโอกาสในการประกอบอาชพอยางตอเนอง ถา

ทำางานในระบบอยแลวและอยากทำางานตอ ผประกอบการตองรวาคน

เลยวยเกษยณ อาย 60 นดๆ ยงทำางานได รวมไปถงเรองประกนสงคม

ทตองชวยเหลอตอเนอง หรออกสวนคอผสงอายทเกษยณแลวอยาก

ทำางานอยางอน บางคนเปนขาราชการตลอดชวตแลวอยากมธรกจสวน

ตว เรากตองเสรมศกยภาพ ฝกทกษะ ใหความรดานการประกอบอาชพ

ทางเลอกตางๆ

อกเรองทสำาคญไมแพกนคอสงคมไทยตองเตรยมพรอมดาน

โครงสรางพนฐานสาธารณะ การออกแบบอาคาร การเดนทางตอง

สนบสนน เพราะถาเราบอกวาผสงอายตองแอคทฟ ออกมาใชชวตนอก

บาน แตถาเดนทางไมสะดวกกไมใชแลว เชน ทางลาด รถเมลชานตำ�

หรอแมแตตเอทเอมทตองออกแบบใหทกคนใชไดสะดวกขน ไมใช

เฉพาะผสงอายอยางเดยว

ศรศกด ไทยอาร

ผอำานวยการสภาองคการพฒนาเดกและเยาวชน ในพระบรม-ราชปถมภ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

ดร.ประกาศต กายะสทธ

ผอำานวยการสำานกสนบสนนสขภาวะประชากรกลมเฉพาะ สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

48

www.foroldy.com

อจฉรา เลศกลดลก (แหมม)ผจดการรานคณตาคณยาย

“เราทำาความสะอาดอปกรณใหผสงอายไดนำา

ไปใชในราคาถก กรสกดใจ เหมอนเปนบญ

ตอบญ เรามาชวยพนชกไดบญนดหนง

พอสงตอใหคนทใชอปกรณจรงๆ เขากไดบญ

เหมอนกน เพราะเงนตรงนเรากไดไปชวย

ผสงอายกลมอนตอ”

TEAMWORKเรอง << ภาณพนธ วรวภษต

โครงการเจงๆ หลายงานเกดขนไดเพราะคนทมทกษะหลากหลายมารวมตวกน แลวชวย

กนคดและทำาผานความถนดของตวเอง เราจะพามารจกกบกลมคนททำางานรวมกบ

ผสงอายทแตละคนมหนาทตางๆ กนไป เตมเตม ตอยอดซงกนและกน แตมองเหนรวมกนวา

รอยยมของผสงอายคอปลายทางทตองการ

ForOldy คอกจการเพอสงคมภายใตแนวคด ‘ตวเองมกำาไร สงคมมความสข’ ทมงพฒนา

คณภาพชวตผสงอายผานกจกรรมหลากหลาย เรมจาก ‘รานคณตาคณยาย’ ททมงานรบบรจาค

อปกรณ ขาวของเครองใชมอสองสำาหรบผสงอาย อยางรถเขน อปกรณชวยหดเดนมาทำาความ

สะอาดจนใหมเอยมกอนขายหรอใหเชาในราคายอมเยา (บางครงกใหฟร) เพอใหผสงอาย

มโอกาสเขาถงคณภาพชวตทด

นอกจากน ForOldy ยงสรางกลมอาสาสมครดแลผสงอายตามบานใน 5 ชมชนของ

เขตสาทรและสายไหม กรงเทพฯ ระดมทนกอตง ‘กองทนอนใจ’ ใหผสงอายไดดแลซงกนและกน

บรจาคเงนสมทบชวยเหลอพธศพหากมสมาชกเสยชวต แถมยงจำาหนายสนคาทำามอจาก

ผสงอาย อยางกระเปาผา พวงกญแจ สรางความเพลดเพลนและรายไดอกทาง และเรวๆ นก

เตรยมเปดพนทสำาหรบจดกจกรรมเรยนรใหผสงอายในชอ ‘ศนยเพลนวย’ พรอมจดทรปพา

ผสงวยไปเทยวบอยๆ ดวย

SO

LUTI

ON

อรนช เลศกลดลก (นช)ผกอตงโครงการ ForOldy

“การทำางานกบผสงอายมขอควรระวงเยอะ

เราไปเมตตาสงสารเขามากไมได ตองใหเขาม

ศกดศรดวย ซงบางทเราลมตว เวลาลงพนท

เหมอนไดฝกจตทกวน ตองเตรยมตวพอสมควร

และสะสางตวเองวาเขาเปนอยางน”

49

กรณา บำารงพงษ (ณา)ผดแลโซเชยลเนตเวรคของ ForOldy

“พอไดมาทำางานตรงน เรากไดเขาใจตวเองใน

อนาคต ถาเราแกไปอายสก 80 ป เราตอง

สอสารกบลกตรงๆ อยากไดอะไรอยาไป

ออมคอม เราจะไมเปนคนแกแบบทใหลกมา

อานใจเรา ผสงอายคนไทยสวนใหญตองการ

ใหคนมาอานใจ ปวดกบอกไมปวด ฉนจะไม

เปนผสงอายอยางนน ลกจะไดรสกวาเขาถง

เรามากขน”

เบญญาทพย เลศกลดลก (ล)อาสาสมครฝายกจกรรมสงเสรมรายได

ใหอาสาสมครดแลผสงอายตามบาน

“พไปเรยนทำาดอกไมจนทน ทำาผาบาตก กมา

สอนใหผสงอายทำา ใหเขามรายได มเงนซอ

ขนมไปใสบาตร ความสขของพแคอยากเหน

ผสงอายในชมชนมความสข มงานทำา ได

ลอมวงพดคยกนขณะทำางานฝมอ อยางนอยๆ

กทำาใหทานอายยนยาวขน ตออายไดอก”

“ ตวเองมกำาไร สงคมมความสข ”

อำาพร คงวชา (ดม) อาสาสมครดแลผสงอายตามบาน

ชมชนพนทรพย เขตสายไหม “เราไดรวาผสงอายทกคนตางกน บางคน

อารมณดคยดวยได บางคนเอาแตใจ แตผสง

อายทกคนเหมอนจะกลบมาเปนเดกอกครง

ตองเอาใจเขาเปนพเศษ ซงเดกเราดได แตผสง

อายไปดเขาไมได เราตองใจเยน สขม ถงจะ

เขาถงผสงอายได”

UTOPIA

เมอคนหนมสาวกลายเปนผสงอายในอก 50 ปขางหนา พวกเขาอยากใหโลกนเปนอยางไร

INS

IDE

50

เรองและภาพ << กองบรรณาธการ

...อก 50 ป กไมนานเทาไรเนอะ :)

51

52

ประวร ชนฐชวรนAssistant CEO บรษท CT ASIA ROBOTICS ผพฒนาหนยนตดแลผสงอาย ‘ดนสอ’

“เรากำาลงจะเขาสงคมผสงอายเตมตวเรวๆ น แตกลบสวนทาง

กบจำานวนบคลากรทมอยในตลาด ควผดแลสวนตวยาวมาก เขาปอนคน

ไมทนความตองการ เราเลยลองคดวาใชหนยนตไดไหม สามารถดได

24 ชวโมงเลยวาคณตาคณยายทำาอะไรอย นอน เดน หรอลม ไปเขา

หองนำ�หายไปเกนเวลาทกำาหนดไหม ถายงไมมา หนยนตมหนาทแจง

เตอนลกหลานบน mobile application เมอเราไดรบการแจงเตอน

ตองการคอนเฟรม หนยนตก video call แบบ real time และสามารถ

ใช video call คยกบคณหมอได ถาไมไดไปทำาการรกษาอยางอน กแค

ตรวจดอาการวาสบายดหรอเปลา ประหยดเวลาเดนทางและความ

ยงยากของลกหลานได”

“มคนแกบางคนถงกบถกเสอใหหนยนตเลย ไมมใครอยกบเขา

แลวเขาเหนวาหนยนตเหมอนเปนเพอน เหมอนเขามตกตาตวหนง

รอบลาสดเราไปทดสอบทสถานพกฟนคนชราทญปน มคณยายทเงยบๆ

ไมคอยพด แตพอเราเอาหนยนตไปวางไว เขากกระปรกระเปราขน

มาเลย ผทดแลบอกวา ดมชวตชวามากขน สนกเหมอนมของเลนใหม

โลกไมนาเบอเหมอนแตกอนทแคตนมา กนขาว... จบแลว”

ปญหาอกอยางของคนแก คอ ยาเยอะมาก แตละมอกไมเหมอนกน คนแกมองไมเหน อานสลากลำาบากเรากใสฟงกชนการเตอนดวยรป เตอนทานขาว ทานยา ออกกำาลงกาย ฉดอนซลน นอกจากนนกจะเปน เรองของคอนเทนตแกเหงา

“ “PEOPLEเรอง << ศศวรรณ โมกขเสนภาพ << อาสาฬห สภาจรรยาวฒน

INS

IDE

52

53

ใครวาเรองผสงอายจะทำาใหปอบและสนกไมได เรารวบรวมสอทงหนงสอ ภาพยนตร และนทรรศการ

ทหยบประเดนคนสงวยมาเลาในมมมองใหมๆ ใหลองไปตามอานตามดกนMEDIAเรอง << ภาณพนธ วรวภษต

หนงสอทผเขยนหยบเอาสงทตนเอง

กำาลงเผชญ และตงคำาถามกบวยชรามาบอก

ตอกบผองเพอนวยเดยวกน ปรบมมมองเกาๆ

ทคนสงวยหลายคนอาจรสกวาตวเองไรคา

หดหและเศราหมอง มาสการสำารวจภาวะ

ภายในจตใจตวเองใหสามารถรบมอกบทงสงด

และสงรายในชวงวยนไดอยางเบกบานและ

เปนจรง

ในเลม จอหน เลนเลาเรองราวการเขาส

วยผมสดอกเลาผานเจดบทสนๆ แบงเปน

หวขอยอยทอานงาย ปเรองตงแตแนวคด

เกยวกบวยชรา วธใหคนสงวยคอยๆ ปรบ

ความคดและพฤตกรรมตวเอง อยางการสราง

อารมณขน หมนทบทวนชวต ทเชอวาอานแลว

ตองอยากคงความเยาววยเอาไว แมวา

ตวเลขอายจะเพมขนกตาม

สวนคนวยหนมสาว บทเรยนจากผสงวย

ทจอหน เลนไปตระเวนคยและนำาเรองราวของ

พวกเขามาบอกตอกควรคาแกการอานและ

เกบขอคดมาใชชวตตอไมนอย

ภาพยนตรแนวโรดมฟวเลาเรองของ

Woody Grant (รบบทโดย Bruce Dern) ชายชรา

ผใชชวตอยางรวงโรยและไรแกนสาร วนหนง

เขาไดรบจดหมายชวนเชอวาเปนเจาของเงน

รางวล 1 ลานดอลลาร จนตดสนใจออกเดนทาง

หลายรอยไมลเพอไปรบรางวลทเนบราสกา

รฐเลกๆ ตอนกลางของสหรฐอเมรกาดวย

‘สงยดเหนยว’ เดยวทวยนมอย โดยม David

(รบบทโดย Will Forte) ลกชายคนรองทคดคาน

แตกยอมขบรถพาพอไปใหสนเรอง

สไตลหนงของ Payne มกเลาเรองความ

สมพนธออกมาอยางเปนธรรมชาต ภาพขาวดำา

ตลอดทงเรองสะทอนความทรงจำาในอดต

ของวยชรา

Woody พยายามพสจนตวเองตอคน

รอบขางอกครง แมจะรวารางวลนนเปนเรอง

หลอกลวงกตาม

Orna Cohen และ Andreas Heinecke

ทมงานทำานทรรศการ Dialogue in the Dark

และ Dialogue in Silence ศกษาขอมลของ

ผสงอายในสงคมเยอรมนเปนหลก และเปด

นทรรศการ Dialogue with Time ครงแรกท

เมองแฟรงกเฟรตเมอเดอนกนยายน 2014

กอนเ วยนไปจด ท เบอรลน ถงสน เดอน

สงหาคมปน กอนไปแสดงทเมองเบรน ประเทศ

สวตเซอรแลนด โมเดลของนทรรศการนเจง

ตงแตใหคณปคณยาอาย 70 อพเปนไกดนำาชม

และคอยอธบายประเดนตางๆ อยางรจรง

เรมแรกผชมจะไดฟงเรองราวชวตของไกดสงวย

กอนเขาไปเรยนรและทบทวนคำาวาแกชรา

ผานสอเรยนรและวดโอในหองตางๆ เชน

Yellow Room ทใชสเหลองแทนภาพทผสงอาย

มองเหน เพอใหเขาใจถงขอจำากดทางกายภาพ

และประสาทสมผสทผสงวยตองเผชญ

Dialogue with Time ตงใจจะบอกผชม

วาเราเรยนรอะไรไดมากมายจากผสงวยใน

วนทเรายงไมแก และเมอวนนนมาถง เราจะ

รบมอกบความชราอยางมสตไดอยางไร

www.dialogue-with-time.com

Dialogue with TimeMuseum foür Kommunikation, Germany

NebraskaAlexander Payne, US, 2013

สวยชราอยางมศลปะ แรงบนดาลใจเพอชวตทงามอดมเขยน: จอหน เลน, แปล: สายพณ กลกนกวรรณ ฮมดาน, สำานกพมพ สวนเงนมมา

B O O K F I L M E X H I B I T I O N

SO

LUTI

ON

54

ใครๆ กเปน changemaker ได เพราะ

พวกเขาคอคนธรรมดาคนหนงทมองเหน

ปญหา และอยากใหปญหาพวกนนถกแก จง

ลกขนมาลองผดลองถก จนสามารถสรางการ

เปลยนแปลงไดจรง จากความเปลยนแปลง

เลกๆ รอบตว กขยายไปสการขบเคลอนโลก

ไดทละนอย อยางเชน Changemaker คนน

วน / จากแปลงดอกไมสเวบไซต

สอนฟสกส วนเรมทำาโครงการเพอสงคม

ตอนอยป 3 ดวยการชวนเพอนๆ มาทำาเรอง

ขออนญาตทำาแปลงดอกไมทหอพก เพราะ

เขาเหนความสำาคญของการไดอยกบใบไม

ดอกไมตงแตอยตางจงหวด เลยคดถงมนขนมา

เมอตองยายมาอยกรงเทพฯ วนออกแบบ

แปลน นำาอฐและดอกไมมาลงเองทงหมด

CHANGEMAKER

WHAT IS CHANGEMAKER ?

และจากความสำาเรจของแปลงดอกไมเลกๆ

ครงนน ทำาใหวนอยากสานฝนเพอแกปญหา

ทใหญขนอก โดยเขาทำาโครงการสอนวชา

ฟสกสทเขาถนดแบบออนไลนผานทาง www.

winphysics.com ดวยความตงใจทอยากให

เดกๆ ไดเขาถงการเรยนทมคณภาพ และหนมา

รกฟสกสเหมอนทเขารก

คณเองกมสวนชวยแกปญหาสงคมได

เชนเดยวกน ขอเพยงลกขนลงมอทำา

CHANGE ญ101เรอง << ลพธวรรณ ลรพงษกล ภาพ << ณฐรนทร ทวธนากาญจน

การทำาสงดๆ ใหสงคม สามารถทำาไดหลายทาง คนรนใหมหลายคนเรมตนกบคนใกลตว ชวน

กนระดมทนไปออกคายซอมสรางตามชนบท หรอการเปนอาสาสมครในโอกาสตางๆ ซงนบเปน

ประสบการณทดทเราจะไดมโอกาสไปในสถานทใหมๆ พบเจอผคนใหมๆ และเหนปญหาใหมๆ ทเรา

อาจไมเคยรมากอน เมอจบคายหรอกจกรรม เรากลบมาเรยน กลบมาทำางาน ชวตเราดำาเนนตอ

ไปพรอมๆ กบปญหาเหลานนทยงคงอย มนไมไดหายไปไหน แแแแแ

วนนอาจไมใชปญหาของเรา เราอาจจะยงเดกเกนไป แตปญหาไมเคยหยดทำางานและ

มนกรอขนตอนทยากทสด.. .การลงมอทำา แแ

คนหนมสาวรดวา การสรางการเปลยนแปลงไมขนอยกบอาย และนกเปนชวงเวลาทเราเตม

ไปดวยพลง มวธการมากมาย และการขบเคลอนหลากหลายระดบทพวกเราสามารถทำาได เพอ

สรางประโยชนใหกบผคนและโลกใบน ทำาใหเรามสงคมทดกวาเดมได แตเราจะเรมตนไดอยางไร?

SO

LUTI

ON

<

55

-

School of Changemakers พนทแลกเปลยนเรยนรสำาหรบทกคนท

สนใจแกปญหาสงคมดวยความคดรเรมสรางสรรค เวบไซตนรวบรวมความรและ

เครองมอ มขาวสารกจกรรม และแหลงทน รวมถงเครอขายของเหลานกสราง

การเปลยนแปลง ทจะชวยกนสงเสรมและสนบสนนใหเกดการปองกนและ

แกไขปญหาดวยนวตกรรมสงคม เพราะเราเชอวาทกคนสามารถเปนผสรางการ

เปลยนแปลงได...Everyone A Changemaker !

www.schoolofchangemakers.com

CHANGEMAKER

สำาหรบทกคนทสนใจในประเดนปญหาสงคม หรอมไอเดยสรางโปรเจกตเพอสงคมอยในใจแลว พรอมลกขนลงมอทำาใหเปนจรง

COACH

สำาหรบวยทำางานทอยากสนบสนน คนรนใหมใหสรางการเปลยนแปลง ดวยการเปนโคชอาสาทจะไดแลก เปลยนความคด และเรยนรประเดน สงคมทสนใจไปพรอมกน

HELPDESK EXPERT

สำาหรบผมประสบการณทมความเชยวชาญเฉพาะดาน ดวยการเปน ทปรกษาใหกบโปรเจกตและกจการ เพอสงคม ใหเตบโตไดอยางยงยน

BUSINESS PARTNER

สำาหรบหนวยงานรฐและเอกชน ทสนใจการแกปญหาสงคมและ การสรางการเปลยนแปลงอยาง ยงยน ดวยการรวมสนบสนนทรพยากรตางๆ และแลกเปลยน องคความร