Chapter 16 Çeviri

7/24/2019 Chapter 16 Çeviri

http://slidepdf.com/reader/full/chapter-16-ceviri 1/12

GİRİŞ

Sağlık ekonomisi büyük sayıda işçiyi çalıştırmaktadır. Çok fazla sayıda sağlık sektörü

çalışanı kaliye eleman olmasa da sektör iyi eğitimli kaliye profesyonellere de ihtiyaç

duymaktadır. Çoğu uzman doktor tıp eğitimini bitirdikten sonra yıllar boyunca eğitimalmaktadırlar. u bölümde çalışanların durumları incelenecektir! "enel arz talep den"esi

bütün sağlık mesleklerine uy"ulanacaktır. ölümler özelinde bakılacak olursa! doktor

kıtlığı #e kayıtlı hemşşireler! tıp eğitimi #e lisans #erilmesi #e hekimin çeşitli pratik

kararları üzerinde durulacaktır.

S$%&'( )*%+,+-/ $01 2/ 3$&/4

5667 yılında istihdam eden tüm si#illerin 88.8 oranını temsilen 89.9 milyon insan sağlıksektöründe çalışmıştır.

87:6 ile 5667 yılları arasında hekimlerin sayısı ;;<.666 dan 7:5.666 e yükselerek yüzde878 oranında artış "örüldü. (ayıtlı hemşire sayısı ise :96.666den 5.9 milyona kadaryükselmiştir.

+0+- =>-(S)?>-&$0' 2/ /* +0+-

/şürünler belirli se#iyelerdeki çıktı üretiminde kullanılmak üzere çeşitli "irdikombinasyonlarını tanımlarlar.

@AfB(!&C

u fonksiyonda @ belirli bir zamanda ekonomideki toplam üretimi "östermektedir. urada

@! sermayenin B(C #e iş"ücünün B&C bir fonksiyonu olarak "österilmektedir. +retim

üzerinde sermaye #e iş"ücünün pozitif etkisi #ardır.

%rak 8DE8 de $ doğrusu sermaye ile iş"ücü arasındaki ilişkiyi "östermektedir. ütçe

kısıtına benzemektedir. +retici sermaye #eya iş"ücünden birini arttırmak istediği zaman

diğerinden belirli bir oranda #az"eçmek zorundadır. $ynı "rakteki @F ise sabit miktardaki

bir üretimi sağlayan farklı sermaye #e iş"ücü oranlarını "östermektedir. G noktası ise oüretim miktarını sağlayan minimum maliyetin olduğu noktayı "östermektedir. u nokta $

doğrusu ile @F eğrisinin birbirine teğet olduğu noktadır. u noktanın neresi olduğunu

bulmak için $ ile Sermaye #e )ş"ücünün birbirlerine oranlarını "österen B(H&C6

oğrusunun birbirini nerede kestiği bilinmelidir. G noktası $ bütçe kısıtı altında ( #e &

üretim oranlarında ideal noktayı "östermektedir.

kısmında ise sermaye #e iş"ücü birbirini tamamlayıcı ürünler "ibi "österilmiştir. ?ani

sermaye #e iş"ücünden birisi sabit kaldığı sürece diğerindeki artış üretim miktarını

değiştirmeyecektir. ?ani iş"ücü #eya sermayedeki bir artışın üretim miktarında da bir

artışa yol açabilmesi için diğerinde de bir artış "ereklidir.



/I)*/- )($J/ >0$-&$0'?&$ +0+-&/0

/J/( 3$&/) Sağlık hizmetleri iş"ücündeki talep kısmen bu ikame imkanlarına bağlıdır.

)ş "ücü için talep aynı zamanda sağlık hizmeti çıktısının yatına da bağlıdır.

)* %+,+-+- J$0K)-$& 2/0)J&)&)I)

JarLinal "elir ürünü ek işci çalıştırma ile sonuçlanan ek "elirdir.

ir iş#eren işcileri emek talebinin olduğu noktaya kadar işe alacaktır.

+retici her iş"ücü için bir ücret ödemektedir. u iş"ücüne sahip olmanın rasyonel olması

için bu iş"ücünün "etirisinin o iş"ücüne ödenen ücretten daha fazla olması

"erekmektedir. /ğer çalışanlar daha eğitimli olurlarsa onlara olan talep daha fazlaolacaktır #e bunun sonucunda çalışanlara ödenen ücretler artacaktır.

Mrneğin sabit labarotuar malzemesi #arken fazladan bir laboratuar teknisyeninin alındığını

#arsayalım

bu durumda toplam çıktının #eya üretimin artması beklenmektedir. $ncak daha sonradan

eklenen labaratuar teknisyenleri toplam çıktıyı arttırsalar da ilk teknisyen kadar marLinal

çıktı #erememeleri beklenmektedir.

ir testin 866 dolara satıldığını #arsayalım. $lınan ekstra teknisyenin < tane fazladan test

çıkmasını sağlarsa bu teknisyenin marLinal üretkenliği "ünlük <66 dolar olur. u teknisyeni



hastaneye almanın maliyeti 896 dolar olursa hastanenin bu teknistenden karı 596 dolar

olur.

/ğer bir sonraki teknisyen fazladan ; test çıkmasını sağlarsa bu sefer hastanenin bu

teknisyenden karı 896 dolar olur. Nastane alacağı teknisyenin "ünlük üretimi 896 dolara

düşene kadar teknisyen almaya de#am edecektir.

=arklı ücret se#iyeleri ile hastanelerin işe alım kararları

?ukarıdaki "rakte )ş"ücü talebi "österilmiştir. )şçi ücretleri #e marLinal ürün "etirisi ile

çalışan sayısı arasındaki ters orantı "örülebilir.

=$(3>0 )($J/&/0) 2/ )* 3$&/)

ir hastane eğer "irdiler arasında ikame edilebilirliğin kolay olduğunu keşfederse "irdiücret değişikliklerine karşı daha dayanıklı olmaya eğilimlidir! pahalı "irdiler ile ucuzolanlar arasında oynamaya "idebilir.

Çeşitli mesleklerin pazar talepleri bireysel rmaların talep toplamının yataylığı ilebelirlenir.

/J/( $01'

/mek arz eğrisi yukarı doğru eğilimlidir.yani ücret oranı ne kadar yüksekse bunu dahafazla işci #e iş "ücü miktarı takip eder.

4$1$0 /-%/S)

$rz eğrisi S! talep eğrisi ! çalışan işci sayısı & #e ücret O ile 4azar den"esi sağlanıyor

&abaratu#ar teknisyenleri için piyasa takebi #e arzı



)*%+,+ )Ç)- 3$&/4 $03'*' 3alep eğrisi ye dönüyor #e den"e ücreti O ye! #e iş & ye

%rak 8DE; de maaşlar arttıkça arz edilen işçi sayısında bir artış olduğu "örülebilir. ?ine

aynı maaş artışı sağlık sektöründeki iş"ücü talebinin azalmasına neden olmuştur.

Çalışanların üretkenliklerindeki bir artış bu çalışanlara olan talep eğrisi 8 den 5 ye

doğru kaydıracaktır. u durum sonucunda yeni den"e noktas / den /P ne kayacaktır.en"e noktasında meydana "elen bu değişme sonucunda talep edilen talep edilen işçi

sayısı &8 den &5 ye çıkacaktır. )şçilere ödenen ücretlerin de O8 se#iyesinden O5

se#iyesine artmıştır. ?ani çalışanların üretkenliklerindeki bir artış hem çalışan sayısını hem

de bu çalışanların kazandıkları ücretleri artacaktır.

FAKTÖR VERİMLİLİĞİ VE FAKTÖRLER ARASINDA İKAME

+rünün #erimlilik faktörü faktörün ortalama ürünü olarak ölçülebilir. ?ani total çıktınınoranı B@C belirli bir iş"ücü miktarının oranına B&C



=aktörün #erimliliği ölçülürken o faktör başına düşen ortalama çıktı sayısı hesaplanılır.

unu hesaplamanın yolu ise o üretim yapılan yerdeki toplam üretim miktarını o üretim

yerinde çalışan kişi sayısına bölerek bulunur.

)ş"ücü aşına >rtalama +retimQ @H&

N/()J 2/0)J&)&)I)-)- M&Ç+&J/S)

0/inhardtPın B87:5C hekim #erimliliğine ilişkin yaptığı klasik araştırmada marLinal ürünhekimin haftada 59 saatlik çalışma süresine kadar zir#edeyken 886 saatlik çalışmasüresinden sıfıra inmektedir.

S>-RÇ&$0

ron hekimlerin yeteri kadar bakım "irdisine önem #ermediklerinin sonucuna #ardı.

$yrıca! ron hekimlerin "rup uy"ulamasında yalnız uy"ulamaya "öre yüzde 55 daha#erimli olduklarını buldu.

2/0)J&) $S)S3$- N/()J =$?$S'Q %)0)&/0 $0$S'-$ )($J/

R?%R&$J$ 3+0+-/ %M0/ N/()J&/0 87:9E566T

SAĞLIKTA İNSAN GÜCÜ UYGUNLUĞU VE KITLIĞI ANLAMI

N/()J&/0)- R?%R-&RIR

U566Tde $merika birleşik de#letlerinde aktif olarak "öre# yapan doktorların :T<.666 den:<8.666 i doğrudan hasta bakımı hizmeti #ermişlerdir.

Nekimlerin < de ; ü os bazlı kalanlar ise hastane bazlıdır. Nekimler homoLen bir

"ruptansa büyük sayıda farklı uzmanlıklar oluştururlar. >s bazlı doktorların yaklaşık

yarısı temel bakım! V56si "enel cerrahi #eya cerrahi uzmanlıklar! kalanlar ise diğer



uzmanlıkları oluşturmaktadırlar. 3ablo 8DE5 de hasta hekimlerin uzmanlıklarına "öre #e

yıllara "öre dağılımları "österilmiştir.

4lanlamacılar #e politika üreticiler sık sık sağlık çalışanlarının özellikle de doktorların

sayısının yeterliliği ile il"ili endişe duyarlar. 56. ?üzyılın ortasında ihtiyaç temelli modelhekim ihtiyacını belirlemede dominant model olmuştur.

Nekimler homoLen "ruplar yerine büyük sayıda uzmanlık alanlarını oluşturur.

4lanlamacılar #e karar alıcılar sıklıkla sağlık hizmetleri için yeterli sayıda iş"ücü hakkındaendişelenir #e özellikle hekimler olmak üzere ciddi noksanlıklardan kaçınırlar.

S$I&'( 40>=/S?>-/&&/0) ('3&'I'-'- /(>->J)( 3$-'J'

+cret oranı O 8 de iş için aşırı bir talep #ar! bu kıtlığı oluşturuyor.

ir kıtlığın de#am etmesi için ücret artışlarında en"el olması "erekir.

/konomik kıtlık

Sağlık personelinde yaşanan kıtlı ölçmek için birkaç farklı yaklaşım #ardır.

=azla 3alepQ (ıtlığın "eleneksel tanımıyla başlanırsa piyasa yatında talep edilen ürünün

arz edilen üründen daha fazla miktarda olması demektir.%rak 8DE< bu duru "österilmiştir.

O8 maaş se#iyesinde 3alep edilen çalışan sayısı &d8 iken arz miktarı &d de kalmıştır.

unun sonucunda markette &d8 W &d kadar kıtlık meydana "elmiştir. /ğer maaşlar O8seiyesinden O5 se#iyesine yükseltilirse kıtlık ortadan kaldırılacaktır. unun nedeni daha

yüksek maaş se#iyesinde arz edilen çalışan miktarı artarken talep edilen miktar

düşecektir. 4iyasa den"e noktasına ulaşacaktır.

4eki neden maaşlar yükseltilerek otomatik olarak kıtlık "iderilmiyorX %enellikle maaşlar

#e yatlar düzenlemelerle #e kanunlarla sabit tutuluyor. una örnek olarak $Pde #e

$#rupadaki e# piyasasındaki kira kısıtlamaları "etirilebilir.



+,0/3&/0)- %M0/,/ N'1&' $03'*'Q )-$J)( ('3&'(

(ıtlık arz #e taleb durumlarının zamanla değişmesi sonucu ortaya çıkabilir.

/ğer piyasa yatları değişirse #e hekim ücret artışı balansı diğer profesyonellere kayarsa!işte burada dinamik kıtlık söz konusu olur.

$rz üzenlemelerinde zamana bağlı balans değişimi

(ıtlık arz #e talebin zamanla değişmesiyle de meydana "elebilir. Mrneğin sağlık

çalışanlarına olan talebin arttığını düşünelim #e bu çalışanlarının arzının buna ya#aş

#erdiğini #arsayalım. unun sonucunda maaş artışı diğer profesyonellerin maaş artışından

daha fazla olacaktır.

%rak 8DE9 de bu durum "österilmiştir. aşlan"ıç periyodu 8 #e sonraki periyot 5 olarak

belirtilmiştir. en"e noktasndaki miktarı 4eriyot 8 #e 4eriyot 5 için kıyaslıyoruz. $rz edilen

miktarla talep edilen miktar iki periyotta da birbirine eşit olsa bile! maaşların O8 den O5

ye çıkması kıtlığı "österiyor olabilir. u durumda eğer hekimlerin maaşındaki artış diğerprofesyonllerin maaşındaki artıştan daha fazla ie piyasada bir kıtlık olduğundan

bahsedebiliriz. u yaklaşımda kıtlık ölçülürken ölçü "öreceli maaş #e onun yönüdür.

Jaaşlar talep değişimiyle O8 se#iyesinden O5 se#iyesine "elmektedir. aha sonra

maaşlardaki bu artış arzı arttırmakta #e arz eğrisini S8 den S5 ye doğru kaydrmaktadır. u

durumda yeni den"e noktas O5 değil O; olur. O5 den O; e "elme uzun dönemde bir

kıtlığı den"eleme hareketi olarak meydana "elmektedir #e arz artışı "öster"esi olmak

zorunda değildir.



-)S4) %/3)0) >0$-&$0'

Nansen B87D<C sağlık profesyonelleri "rubuna nispi kazanç ölçümünde hekimlerin eğitimisırasında doğan çeşitli fırsat masraYarının da "öz önünde bulundurulması "erektiğini önesürüyor.)ç #erim oranı bu ka#ramsal "öre#i "erçekleştirmek adına oluşturulan bir ölçüttür.

)Ç 2/0)J >0$-' 2/ ('3&'(

)ç #erim oranı #e kıtlık maliyet akımının bu"ünkü değerinin eğitimden "elen "elir akışınaeşitleyen iskonto oranıdır .

%etiri oranı ne kadar yüksek olursa eğitim ile elde edilmiş insan sermayesine yatırım içindaha fazla mali ödül demektir. Sağlık profesyonelleri "ruplarının nispeten kısa arzdurumunda olup olmadığını belirlemek için "etiri oranını diğer profesyonellerinkiylekıyaslayabiliriz #e bu karşılaştırmayı zaman üzerinde inceleyebiliriz.

J>->4S>-) 0>&+-+- %+,+Q ($?'3&' N/J*)0/ ('3&'I'

Sağlık insan "ücü kullanılabilirliğini tanımlayan doktorlar sıklıkla doldurulmamış ! bütçepozisyonların rapor edilen yüzdelerine "ü#eniyor.

Jonopsoni teoride sadece bir alıcısı olan piyasadırZ örneğin monopsi bir hastane olsun #epiyasadaki bütün kayıtlı hemşireleri işe alsın.

İŞGÜCÜ PİYASASINDA MONOPSONİJ>->4S>-) %+,+

J>->4S) R0RJR-$ N/J*)0/ S'('-3'S' 8DED



Jonopsi "ücü olan bir hastane -ByıldızC hemşire kiralayacak #e OByıldızC ücret ödeyecek.OByıldızC ücretinde hemşireler -P #e -ByıldızC için aşırı talep "örülüyor. Jonopsonistik piyasada rma piyasada büyük bir "üç olduğu için yat alıcı değildir #e

den"e yatları üzerinde bir etkisi #ardır. u yüzden maaşları arttırarak daha fazla

hemşireyi çalışmaya teş#ik edebilir. Jonopsonistik rma me#cut maaştan daha fazla

hemşireyi işe almayı istemektedir ancak daha fazla hemşire alabilmek için maaşları

arttırmayı istememektedir.

%rak 8DED da bu durum "österilmiştir. 3alep "raği hastanenin hemşire talebini

"österir. $ncak monopsonistik piyasada işçi için arz eğirisi artık marLinal işçi maliyetine

eşit olmayacaktır. /ğer rma rekabetçi bir piyasada olsaydı piyasanın den"e noktası -d

noktası olurdu.

Nastane çalıştırmak için yeni bir hemşire aradığı zaman bu hemşireyi teş#ik edebilmek

için me#cut maaştan daha fazla maaş #ermesi "erekecektir. =akat bunun sonrasında ise

bütün hemşirelere o maaşı ödemesi "erekecektir. unun nedeni arz eğrisinin rekabetçi

piyasadaki "ibi yatay değil de artan bir şekilde ilerlemesidir.

?eni alınacak hemşirenin marLinal maliyeti sadece kendisine ödenen maaş değil diğer

hemşirelerin maaşlarındaki artış da olmaktadır. u nedenle J&, yani marLinal hemşire

maliyeti doğrusu arz doğrusnun üzerinde seyretmektedir. Jonopsonistik rma az hemşire

alarak maaşları düşük tutmaya çalışacaktır.

J/)($& /I)3)J 40>&/J&/0) 2/ (>-30>& S>0R-R



3ıp mesleğinin kendisi ! kendi karlılığını artırmak amacıyla tıp eğitimine ulaşım üzerindekontrole baş#uruyor muX

3'4 =$(R&3/S) %/&)0)-)- ($?-$(&$0'

3ıp =akültesi eğitimi büyük oranda de#let tarafından süb#anse ediliyor .

Mğrenim tıp fakültesi "elirlerinin nispeten küçük bir kaynağını B yaklaşık yüzde <C temsileder böylece öğrenci eğitim yatırımının "erçek maliyetinin sadece küçük bir kısmını öder.

S/J$?/ 4)?$S$S' (RSR0&$0' /S3/I) J/*0R&$S3'0'?>0

esteğin en azından bir kısmı potansiyel tıp öğrencilerinin eğitim "iderlerini ödeyebilmekiçin baş#uracağı krediler için serbest piyasadaki kusurların üstesinden "elmeyi amaçlayanbir poliçe olarak tanımlanabilir. /konomik kusurlar öğrencilerin yatırımın tam değeri kadarborçlanmalarındaki "üçlüklerden kaynaklanıyor! çünkü bankalar tam olarak borcu teminataltına alamazlar.

$J4)0)( ($-'3&$0

&e[er #e &indsay B87T8Cu sermaye piyasası kusurları ile özel piyasalardaki "ü#en tıpeğitimine olan yatırımda olumsuzluklara yol açtığı sonucuna #ardı öylece! hükümetdesteği ekonomik "erekçelerle haklı "örülebilir.

/I)3)J N$S3$-/&/0)! 3'4 =$(+&3/&/0) 2/ >03$( +0/3)J

3ıp eğitimi ortak üretimin "üzel bir örneğidir. ?ani tıp fakülteleri en az üç ürünü ortaklaşaüretirQ 3ıp eğitimiNasta bakımı$raştırma

?$$-,' 3'4 =$(+&3/&/0) J/1R-&$0'

$merika birleşik de#letlerindeki hekim arzı büyük oranda yabancı fakülte mezunlarınabağlıdır. 2e bu na bağlı "ü#enç "ittikçe artmaktadır. u yöndeki en fazla endişe bakımınkalitesidir fakat araştırmalar iki "rup arasında kayda değer bir fark "örülmediği üzerinedir.

3'4 /I)3)J)-)- (>-30>&+87:< de 2ictor =uchs hekimlerin yüksek maaşlarını mesleğe "irişteki kısıtlamalardan #ediğer yarış bariyerlerinden kaynaklanan monopoly olarak "eri dönmesini temsil ettiğini

ifade eder.=uchs hekimlerin ser#islerinin yatlarını yukarıya çekmek #e "elirlerini artırmak içinmesleklerine "irişteki kaydı kısıtladığını iddia eder.

%)0)* +1/0)-/() (>-30>&

Jesleğe "iriş üzerindeki kontrol $merika medikal kuruluşu tarafından "erçekleştirilir.

u kurum aynı zamanda uy"ulama kapsamını sınırlamak #e daha sonra kendi hizmetleriiçin üçüncü şahısların "eri ödemelerini sınırlamak için lisanslama uy"ulayarak #ekilsağlayıcılarını da kontrol etmiştir.

&)S$-S&$J$ 2/ 3/(/& ()0$&$0'



&isans yönündeki temel tartışmalar de#let ruhsat kurallarındaki profesyonel toplumlarınrolünü #e rekabeti kısıtlaması yönündeki rolü ile il"ilidir.

irçok ekonomist tarafından yay"ın olan "örüş ör"ütlü tıpın kendi çıkarları için "irişlerisınırlayarak lisans üzerindeki kontrolü kullandığı yönündedir.

%/-/& $('*

3oplum talebi kalite kontrolü #e bil"i kirliliğinin bir sonucu olarak lisans için kamu yararıar"ümanları da "eliştirildi.

=riedman #e (uznets B87<9C #e (essel B879TCPın ilk çalışmalarında tıp eğitimi ürezindeki lisanslama#e profesyonel kontrolun hekimlerin ekonomik rant kazanmalarına olanak sağladığını "östermiştir.

%/-/& $('*

urstein #e ,romell tarafından "erçekleştirilmiş sonraki araştırmada hekimlerin iç karlılıkoranlarının diş hekimi #e a#ukatlarınkiyle karşılaştırıldığınfa nansal açıdan çekici meslek dalı olantıpcılığın "eleneksel tablosu onaylanmıştı.

($JR ?$0$0' 2/?$ Ç'($0,'&'(

(amu yararı "üdüsü yanlış bil"ilendirme "ibi piyasa başarısızlığı teorilerine dayanır. (amu yararı"örüşüne "öre lisaslama "ibi düzenleme tedbirleri talebi hastaların kalite hakkındaki sınırlı bil"isi #ebil"i edinmenin çok yüksek maliyette olduğundandır.

&isanslama için çıkarcılık "üdüleri #e rekabeti azaltmak için "ereken diğer düzenleme formlarıekonomide uzun süredir kabul edilebilir olarak "örülse de çok yakın zamandakiler resmiyetkazanmıştır. u teoride düzenleme tercih edilen me#zuat için nansal #e politik destek sağlayanözel çıkarlara bir dönüştür.

)I/0 N/()J )* %+,+ (>-R&$0'R1J$-&'(

2erimli sağlık bakımı uy"un uzmanlık alanlarına ulaşım "erektirdiği için özellikle hekim uzmanlıkseçimi büyük önem arz etmektedir.

R1J$-&'(

hattacharya B5669C uzmanlık alanları içindeki "elir eşitsizliğinin < muhtemel açıklamasınıyapmıştır.

• Çalışma saatleri faklılıkları• )kamet uzunluğu #e diğer "erekli eğitimdeki fark• -itelik #e yeteneklerdeki farklılık• azı uzmanlıklara "irişteki en"eller

,)-S)?/3/ %M0/ N/()J %/&)0&/0)

3ıp fakülteleri mezunlarının yarısını kadınlar oluşturuyor.

(adın hekimler erkeklere "öre önemli ölçüde daha az kazanıyor. 566; 3ıp ekonomisi tarafından"erçekleştirilen araştırmada birinci basamak hekimliğinde erkek tazminatının kadın tazminatınakıyasla yüzde 5; daha yüksek olduğu "örüldü. $ynı zamanda tüm katılımcılar arasında yüzde 9<daha yüksekti.

S>-RÇ&$0

3emel ekonomik araçlar sağlık izmetleri iş "ücü hakkında çeşitli konularda önemli bil"ilersağlayabilir !unlar emek talebi #e arzı! >ptimal "irdi kararları #e faktör ikamesi #e iş"ücü sıkıntısı



olabilir. Nekim eğitiminin #e lisanslamanın çeşitli özellikleri normalden daha yüksek tarifelerüretmek adına mesleğe "irişin önündeki en"elleri artırılması için tasarlanmış olabilir.

S>-RÇ&$0

$ sağlık sisteminin hızlı yapılanması özellikle yönlendirilmiş sağlık hizmetleri "irişimi ile köklü

değişiklikler yaratmaktadır.

Documents

Chapter 16 Çeviri