ชลสาร

Chonlasarn Research Journal of Irrigation Management

ISSN 2287-0504

ปท 2 ฉบบท 1 พ.ศ.2557

Vol.2 No.1 2014

สงวนลขสทธ ตาม พรบ. ลขสทธ พ.ศ.2521

ส านกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

“การน าขอมลทางทฤษฎ หรอสวนใดสวนหนงทปรากฏอยในบทความทถกตพมพในเอกสารฉบบนไปใช ถอเปนวจารณญาณของผใช สถาบนพฒนาการชลประทาน ส านกวจยและพฒนา กรมชลประทาน ไมสามารถรบผดชอบในความเสยหายใดๆ ทอาจเกดขนจากการใชงานดงกลาว”

ชางทด ตองไมใชชางเถอะ

ชางทด ตองรจกคนหาความจรง

และเหตกบผลมาใชประกอบการท างานในปจจบน

ชางทดจะตองเขาใจในสวนทเปนเศรษฐกจ

และการเงนกบกฎหมายของงานดวย

ม.ล.ชชาต ก าภ

บดาแหงชลกร

ว า ร ส า ร ชลส า ร (Chonlasarn Research Journal of Irrigation Management) ฉ บ บ น เปนวารสารวชาการปท 2 ทจดท าขนโดยมวตถประสงคเพอเปนแหลงรวบรวมผลงานการศกษาวจยของ งานดานชลประทานและน าของนกวจย นกวชาการจากหนวยงานตางๆ ในสงกดกรมชลประทานและหนวยงานภายนอกกรมชลประทานหรอสถาบนการศกษา รวมถงวทยานพนธทนาสนใจของนสตนกศกษา อกทงเปนสอกลางและเปนแหลงอางองในการเผยแพรผลงานทางวชาการทมมาตรฐาน และเปนกลไกหนงในการสงเสรมและขบเคลอนการพฒนางานวชาการของกรมชลประทานใหเจรญกาวหนาตอไป

ในนามทปรกษากตตมศกดของวารสารชลสาร กระผมขอถอโอกาสนขอบคณนกวจย นกวชาการและเจาของผลงานทกทานทใหเกยรตสงบทความตพมพในวารสารฉบบน ขอขอบคณผทรงคณวฒทกทานทไดใหขอเสนอแนะและใหค าปรกษา ตลอดจนคณะท างานเอกสารวชาการชลสารทกทานทม สวนรวมในการด าเนนงานครงน จนสามารถจดท าวารสารฉบบนประสบความส าเรจตามวตถประสงค

สดทายนขอใหวารสาร “ชลสาร” น มความมนคงและยนยาว เพอท าหนาทเผยแพรและรวบรวมผลงานวจยอนจะเปนประโยชนอยางยงกบกรมชลประทานและผทสนใจตลอดไป

(นายเลศวโรจน โกวฒนะ) อธบดกรมชลประทาน

สารจาก อธบดกรมชลประทาน

I

ในวาระท “วารสารชลสาร” (Chonlasarn Research Journal of Irrigation Management) กาวเขาสรปเลมฉบบปท 2 ถอวาไดวาเปนวารสารทางวชาการฉบบหนงทอยระหวางการเรมตนและก าลงปรบตนเองใหเขาสสภาวะเกดผลสมฤทธตามวตถประสงค เพอจะเปนแหลงรวบรวมสรรพความรผลงานการศกษาวจยของนกวชาการดานวจยในสงกดกรมชลประทาน สถาบน และหนวยงานทงภายใน ภายนอกทเกยวของกบงานชลประทานและน า

การจะน าองคกรสการเรยนร ซงมเปาประสงคหลกทางดานวชาการนน วธการทเปนองคประกอบสวนส าคญยง อาจหมายรวมถงการน าเอาความรทถกคนควาจากการศกษา วเคราะหวจย และประมวลผล ในแตละสาขา เขามาสการเผยแพรประชาสมพนธในรปแบบของสงพมพตางๆ อาทเชน เอกสาร บทความวชาการ วารสาร เปนตน เพอจะไดน าองคความรทไดเหลานนไปใชในการพฒนางานดานตางๆ รวมถงงานของกรมชลประทาน ซงการจะประสบความส าเรจจากวธการดงกลาวได จะตองไดรบการยอมรบถงคณคา เนอหาสาระ ทถกบรรจผลงานไว โดยผานการคดสรรกลนกรอง จากขอเสนอแนะของหลายๆ ฝาย โดยเฉพาะอยางยงจากผบรหารฯ และบคลากรทมความรความสามารถของกรมชลประทาน

ในการน หวงเปนอยางยงวา “วารสารชลสาร” จะไดรบการสนบสนนใหไดรบการพฒนา ยอมรบ อยางตอเนอง เพอจะชวยเปนคลงความรทมคณภาพเหมาะสมตอการน าไปสการใชประโยชนไดอกชองทางหนง และจะเปนแหลงรวบรวมความร บทความวชาการทนาสนใจ สะดวกตอการเขาถง สดทายนกระผมในนามของผอ านวยการส านกวจยและพฒนา ในฐานะทปรกษาโครงการจดท าเอกสารวชาการ ขอขอบคณผบรหารกรมฯ ทกทานทไดใหความอนเคราะหในการจดพมพ ผเสนอบทความเผยแพรผลงานฯ และคณะท างานจดท าเอกสารวชาการตลอดจนบคลากรทกฝาย ทใหความรวมมอในการจดท าผลงาน “วารสารชลสาร” จนส าเรจลลวงไปดวยดและพรอมทจะขบเคลอนไปขางหนาในปตอไป

(นายกฤษฎา โภคากร)

ผอ านวยการส านกวจยและพฒนา

สารจาก ผอ านวยการส านกวจยและพฒนา

II

ผมรสกเปนเกยรตและยนดเปนอยางยงทไดเขยนสารลงวารสาร “ชลสาร” หรอ “Chonrasarn Research Journal of Irrigation Management” ป ท 2 ฉบบ ท 1 พ .ศ. 2557 จากการสดบตรบฟ ง ความคดเหนของนกวชาการ นกวจย นกคด จากสถาบนการศกษา และหนวยงานราชการทงฝายวชาการและฝายปฏบตการ ปรากฎวาวารสารวชาการ “ชลสาร” ไดรบการยอมรบอยางกวางขวางและแพรหลาย ทงยงไดรบความเหนอยากใหออกวารสารวชาการ “ชลสาร” เปนรายไตรมาสแทนรายปดงปจจบน นบเปนก าลงใจใหคณะท างาน จดท าวารสารวชาการ “ชลสาร” เปนอยางยง

ในความเหนสวนตวนนเหนวา ในเมอผบรหารเหนความส าคญ คณะท างานจดท าเอกสารวชาการ มประสบการณและเขมแขงขน และทส าคญมนกวชาการ นกวจย นกคด เสนอผลงานไปใหคณะท างานจดท าวารสารวชาการ “ชลสาร” มากขนแลว การออกวารสารวชาการ “ชลสาร” มากกวาปละ 1 ฉบบกยอมจะเปนไปได

การทวารสาร “ชลสาร” ไดรบการตอบรบอยางกวางขวางและแพรหลายนน นบเปนนมตหมายทดยง เพราะแสดงใหเหนวา นกวชาการ นกวจย นกคด รวมทงนกปฏบต ทงในสถาบนการศกษาและหนวยงานตางๆทด าเนนการในเรองน า ทงการชลประทาน การพฒนาแหลงน า การบรหารการจดการน า ฯลฯ ตระหนกถงความส าคญของการศกษาวจย ทสามารถใชเปนแนวคดและแนวทางในการแกไขปญหาและขออปสรรคตางๆ ในงานทตนรบผดชอบ เปนการพจารณาแกไขโดยใชวชาการเปนหลก ทงยงสามารถใชเปนแนวทางในการศกษาวจยเพมเตม เปนการตอยอดและพฒนาตอไป ในสวนของประเทศกจะมนกวจยทจะศกษาวจยในประเดนทส าคญและจ าเปนตอประเทศชาตอยางแทจรงในระดบทพอจะเปนวาระแหงชาตได

เพอเปนการสนองตอบตอความตองการของผสนใจอยากใหออกวารสารวชาการ “ชลสาร” มากกวา ปละ 1 ฉบบ ผมขอเชญชวนนกวชาการ นกวจย นกคด เสนอผลงานไปใหคณะท างานจดท าวารสารวชาการ“ชลสาร” พจารณาจดลงตอไป

ขอใหวารสาร “ชลสาร” มความเจรญมนคง เปนแหลงเผยเเพรแลกเปลยนความรการศกษาวจยในเรองน าของนกวชาการ นกวจย และนกคดทงหลายอยางตอเนองตลอดไป

(นายวสนต บญเกด) ทปรกษาผทรงคณวฒ

สถาบนพฒนาการชลประทาน

สารจาก ทปรกษาผทรงคณวฒ สถาบนพฒนาการชลประทาน

III

“ชลสาร” เปนวารสารวชาการของกรมชลประทาน มวตถประสงคส าคญเพอเผยแพรผลงาน วชาการทางดานการชลประทานและน า ของบคลากรทงภายในและภายนอกกรมชลประทาน ฉบบน เปนปท 2 พ.ศ. 2557 ไดรวบรวมบทความวจย ซงไดมาจากหลากหลาย หนวยงาน ในกรมชลประทาน โดยเฉพาะหนวยงานหลกทผลตผลงานว จย คอส านกว จยและพฒนาและโครงงานทนาสนใจของ นสตวทยาลยการชลประทาน สถาบนสมทบมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

กองบรรณาธการหวงเปนอยางยงวา วารสารวชาการ “ชลสาร” ฉบบนจะเปนประโยชนตอผอาน ทกทาน อกทงยงสามารถท าหนาทเปนสอกลางและเปนแหลงอางองในการเผยแพรผลงานทางวชาการทม มาตรฐานเทยบเคยงกบระดบชาตและระดบสากลในอนาคตเพอการใชประโยชนในการตอยอดพฒนา งานวชาการ ทางดานชลประทาน และน าใหเจรญกาวหนาตอไป

กองบรรณาธการขอขอบพระคณผสงบทความ และผประเมนบทความทกทานรวมถงคณะกรรมการ ด าเนนงานโครงการและผทมสวนเกยวของในความรวมมอและสนบสนนใหการจดท าวารสาร “ชลสาร” ประสบความส าเรจ ซงเปนก าลงใจอยางดยงในการพฒนาและปรบปรงใหวารสาร “ชลสาร” เปนทยอมรบของนกวจย นกคด ตลอดจนผทสนใจตลอดไป

(นายชยยะ พงโพธสภ) บรรณาธการ

สารจาก บรรณาธการ

IV

สารบญ

หนา

สารจากอธบดกรมชลประทาน I สารจากผอ านวยการส านกวจยและพฒนา II สารจากทปรกษาผทรงคณวฒ สถาบนพฒนาการชลประทาน III สารจากบรรณาธการ IV บทความวจย

โครงการศกษาการจดเกบคาน าชลประทานในภาคเกษตรจากผไดรบประโยชนจากการใชทรพยากรน าเพอการใชน าแบบยงยน : กรณศกษาโครงการชลประทาน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ธเนศ อกษร กตตคณ นยมจนทร อชตะ ไพโรจน ณฐกร แกวศร และ พนดา ศรสทศน

1

โครงการศกษาการแกไขปญหาจากดนเหนยวกระจายตวดวยเกลอละลายชนดตางๆ ประภาพรรณ ซอสตย และ วศน สดศร

17

การศกษาวจยระบบสบน าพลงน าในกรมชลประทาน สขเกษม เจรญจนทร

23

การปรบปรงดนโดยใชระบบน าหยดรวมกบวสดปรบปรงดนภายในสถานทดลองบรหารจดการน าดวยเทคโนโลยสมยใหม สถาบนพฒนาการชลประทาน ชวล เฌอกจ นรยะห เขมกลด และ เมธาว ภก าเนด

31

การศกษาความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงคณภาพน ากบแผนการสงน าเพอการเกษตรกรณศกษา : โครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว สขลคน นาเนกรงสรรค และ นวพล ศรโยธน

37

โครงการจดท าฐานขอมล GIS ความสมพนธของดนและน า วศน สดศร

46

โครงการศกษาความคาดหวงและความพงพอใจของผรบบรการจากส านกวจยและพฒนา กรมชลประทาน วศน สดศร และ ประภาพรรณ ซอสตย

53

V

สารบญ (ตอ)

การศกษาความสมพนธของดนและน าในโครงการสงน าและบ ารงรกษาประแสร จงหวดระยอง และ ในโครงการชลประทานจนทบร บษราภรณ ชทบทม วศน สดศร และ ประภาพรรณ ซอสตย

58

ความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13 ในฤดแลง ป 2556 ไพศาล พงศนรภทร

63

โครงการศกษาอตราการระบายน าของแมน าหลก 3 สาย ลงอาวไทย ภายใตอทธพล ของน าขน-น าลง ศรชย จรยานพงศ และ เมธาฤทธ แนมสย

83

VI

1

โครงการศกษาการจดเกบคาชลประทานในภาคการเกษตรจาก ผไดรบประโยชนจากการใชทรพยากรน าเพอการใชน าแบบยงยน:

กรณศกษาโครงการชลประทานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

The Study on a Collection of Irrigation Water Charge in Agricultural Sector from Water Users for Sustainable Water Resources

Utilization: A Case Study of Irrigation Projects in The Northeast of Thailand.

ธเนศ อกษร1, กตตคณ นยมะจนทร2, อชตะ ไพโรจน3, ณฐกร แกวศร4 และ พนดา ศรสทศน5

1,2,3,4,5สาขาวศวกรรมโยธา-ชลประทาน วทยาลยการชลประทาน สถาบนสมทบมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

E-mail: artty_th@yahoo.com

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคหลกเพอศกษาแนวทางในการจดเกบคาชลประทานในภาคการเกษตรจากผไดรบประโยชนจากการใชทรพยากรนาเพอการใชนาแบบยงยนในเขตพนทโครงการชลประทานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงตวอยางพนทศกษาทไดรบการคดเลอกประกอบดวย โครงการสงนาและบารงรกษานาอน (จ.สกลนคร) โครงการสงนาและบารงรกษาลาปาว (จ.กาฬสนธ) และโครงการสงนาและบารงรกษาลานางรอง (จ.บรรมย) ทงนคณะผวจยไดทาการศกษาคนควาขอมลจากแหลงขอมลปฐมภมและ ทตยภมเพอกาหนดปจจยตางๆทสงผลตอความเตมใจจายคาชลประทาน เพอนาไปใชในการสรางเครองมอทใชในการเกบรวบรวม คอ แบบสอบถาม (Questionnaire) ซงในแบบสอบถามประกอบดวยคาถาม ประเภทกาหนดคาตอบให ประเภทตอบไดอยางเสร และประเภทประมาณคา (Likert Rating Scale) โดยการสารวจแบบสอบถามไดกาหนดกลมเปาหมายไว คอ เกษตรกรจานวน 150 คนตอโครงการ ซงขอมลทไดจากการสารวจแบบสอบถามจะถกนามาประมวลผลโดยใชการวเคราะหทางสถต ( Statistical Analysis) ดวยโปรแกรมคอมพวเตอร ซงจากการสรปผลโดยภาพรวมการวจยนพบวาเกษตรกรสวนมากมความเตมใจจาย (Willingness to Pay, WTP) คาชลประทานเปนเงนสดทอตรา 5.60 บาท/ไร/ฤดการเพาะปลก นอกจากนการวจยครงนยงทาการสารวจปจจยทสงผลตอการเตมใจจายของเกษตรกรผใชนาชลประทาน ซงพบวาปจจยทมผลตอความเตมใจจายคาชลประทานของเกษตรกรอยางมนยสาคญทางสถตประกอบดวย 1) ดานการมหวใจในการใหบรการของโครงการชลประทานเปน ปจจยทมผลกระทบตอความเตมใจจายคาชลประทานอยางมนยสาคญทางสถตมากทสด คอ ความเตมใจบรการของเจาหนาททเกยวของ 2) ดานการตอบสนองความตองการของผใชนาชลประทาน ปจจยทมผลกระทบตอความเตมใจจายคาชลประทานอยางมนยสาคญทางสถตมากทสด คอ การดแลรกษาปาไมและเหนคณคาของนาของโครงการ 3) ดานการมสวนรวมของผใช นาชลประทาน ปจจยทมผลกระทบตอความเตมใจจาย คาชลประทานอยางมนยสาคญทางสถตมากทสด คอ การวางแผนการเพาะปลกและสงนา และ 4) ดานการประชาสมพนธทาความเขาใจ ปจจยทมผลกระทบตอความเตมใจจายคาชลประทานอยางมนยสาคญทางสถตมากทสด คอ การประชาสมพนธดวยเสยงตามสาย

คาสาคญ: การจดเกบคาชลประทาน ความเตมใจจายคาชลประทาน การบรหารทรพยากรนา เกษตรกรผใชนาชลประทาน

2

2

1. บทนา

ต ง แตอดตจนถ งป จ จบนรายไ ดหลกของประเทศไทยมาจากการสงออกสนคาและผลผลตทางการเกษตรไปยงนานาประเทศ อกทงประชากรสวนมากดารงชวตดวยการประกอบอาชพเกษตรกรรมซงมนาเปนทรพยากรธรรมชาตทสาคญตอการดาเนนกจกรรมทางการเกษตร อนง อชน (2548) ใหความเหนว า สถานการ ณขอ งทร พย ากรน า ในป จ จบ น ไ ด รบผลกระทบจากอทธพลของสภาวะการเปลยนแปลงของสภาพอากาศ (Climate Change) และผลกระทบอนเนองมาจากการเพมขนของประชากรและการขยายตวของภาคอตสาหกรรม นอกจากนนปญหาการเพ มขนของความตองการ ใชน า สงผลให เกดสภาพการขาดแคลนทรพยากรนาซงไมเพยงพอตอความตองการทมแนวโนมเพมสงขนทกๆ ป และเปนททราบกนดวาทรพยากรนาทางธรรมชาตมปรมาณเทาเดมและมแนวโนมลดลงจากเดม ซงสงผลใหเกดปญหาการขาดแคลนนาและสงผลกระทบร น แ ร ง ตอ ทกภ าค ส ว น โดย เฉพา ะกา รเกษตรกรรม (กรมชลประทาน, 2552) อนง ธรรมพงศ (2547) กลาววาในแตละปภยแลงหรอสภาพการขาดแคลนนาเปนสถานการณทเกดขนตามฤดกาล แตมระดบความรนแรงเพมขนทกๆ ป โดยพชทมฤดการเพาะปลกในชวงหนาแลงจะไดรบผลกระทบคอนขางมาก ในทานองเดยวกน วลยภรณ (2539) ไดสนบสนนความคดเหนดงกลาววาสภาพการขาดแคลนนาจะสงผลใหผลผลตสนคาเกษตรทสาคญของไทยปรบตวลดลง ผลกดนใหราคาสนคาเกษตรและอตราเงนเฟอในประเทศปรบตวเพมขน และผลผลต ทลดลงจะสงผลกระทบตอรายไ ดของ เกษตรกร ผประกอบการในธรกจเกษตรกรรม และรายไดมวลรวมของประเทศจะไดรบผลกระทบตามไปดวย ด ง น น ใ น ฤ ด ท ม น า แ ล ง ไ ม เ พ ย ง พ อ ต อ การบรหารจดการนาชลประทาน ดงนนจงควรมการ วางแผนการจดการใชน าเพอบรรเทาปญหาความตองการทรพยากรนาทงในปจจบนจนถงอนาคตเพอการ

บรหารการจดการทรพยากรนาใหเกดประสทธภาพและประโยชนสงสด (ปรดาภรณ, 2544) จากสถานการณดานทรพยากรนาในปจจบนทแสดงใหเหนถงแนวโนมการเกดสภาพวกฤตของการขาดแคลนปรมาณนาตนทนสาหรบกจกรรมตางๆ ทางการเกษตรทเพมขนอยางรวดเรวและตอเนอง ทาใหหลายๆ หนวยงานทงภาครฐและเอกชน รวมถงสถาบนทางการศกษาใหความสนใจในการศกษาหาแนวทางแกไขสภาวการณดงกลาว มงสรรพ (2544) กลาววาควรกาหนดนโยบายในการใชสอตางๆเพอรณรงคใหประชาชนเกดความเขาใจและตระหนกถงปญหาและความเดอดรอนทจะทวความรนแรงมากขนเรอยๆ อกทงควรมการสงเสรมสนบสนนใหมการดาเนนโครงการวจยเพอหาแนวทางในการแกไขและบรรเทาปญหาดานทรพยากรนา ในการน คณะผวจยไดตระหนกถงปญหาตางๆทเกยวกบทรพยากรนาดงกลาว โดยใหความสาคญกบการบรหารจดการทรพยากรนาในเขตพนทชลประทานให เกดประสทธภาพสงสด และใหความสาคญกบแนวทาง ในการ ดาเนนการ ศกษาการ จด เกบ คาชลประทานภายใตความเตมใจจายของเกษตรกร (Willingness to Pay, WTP) ซ ง ไ ดรบการยอมรบวาเปนหนงในเครองมอทจะสงผลใหเกดประสทธภาพการใชนาทดขน (ชชพ และคณะ, 2544)

ด งน นคณะ ผว จ ย จ ง ม แนวความ คด ทจะทาการศกษาแนวทางในการดาเนนการจดเกบ คาชลประทานทเหมาะสมและเปนทยอมรบของทกฝาย โดยม ง เ น น ให ค ว าม ส า คญ ตอคว าม เ ตม ใจ จ าย (Willingness to Pay, WTP) ของเกษตรกรในเขตพนทชลประทานผไดรบประโยชนจากการใชทรพยากรนา ซงจะชวยในการแกไขปญหาการขาดแคลนทรพยากรนา คอ การ สง เสรมให เกษตรกร ผใ ชน าตระหนกถ งความสาคญของทรพยากรนาทมอยอยางจากด ชวยลดปรมาณการใชนาในการดาเนนกจกรรมทางการเกษตรทไมจาเปนลง หรอสงเสรมการใชนาอยางประหยดและ ใหมประสทธภาพสงสด เพอใหการใชทรพยากรนาทมอยางจากดเปนไปอยางยงยนทงในปจจบนและอนาคต

3

ไมผาน

ไมตอบวตถประสงค

ตอบวตถประสงค

ผาน

ตอบวตถประสงค

2. วตถประสงคของการวจย

การศกษาวจยโครงการศกษาการจดเกบคาชลประทานในภาคการเกษตรจากผไดรบประโยชนจากการ ใ ชทรพยากรน า เพ อกา ร ใ ชน า แบบย ง ย น มวตถประสงคดงตอไปน

2.1 เพอกาหนดอตราคาน า ชลประทานทเหมาะสม โดยใชหลกการกาหนดราคาจากความเตมใจจ า ย (Willingness to Pay, WTP) ข อ ง ผ ใ ช น า ใ น ภาคการเกษตร

2.2 เพ อ ศกษาปจ จยและแนวทางในการปรบปรงและเพมประสทธภาพระบบการจดเกบ คาชลประทาน

3. วธการดาเนนการวจย

วธการดาเนนการวจยครงนประกอบ ดวยขนตอนและรายละเอยดดงแสดงในภาพท 1 ดงตอไปน

3.1 โครงการวจยดาเนนการเพอศกษาการจดเกบคาชลประทานในภาคการเกษตรจากผไดรบประโยชนจากการใชทรพยากรนาเพอการใชนาแบบย ง ย น ใ นพ น ท ศ กษ า โ ค ร ง ก า รชลปร ะท าน ใน เขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

คณะผวจยไดทาการศกษาขอมลจากหลายๆแหลงขอมล (Literature Review) เชน หนงสอ เอกสารวชาการ บทกฎหมายชลประทานหลวง และขอมล จากเวบไซตตางๆทเ ชอถอได ฯลฯ ภายหลงจากทคณะผวจยไดทาการรวบรวมและวเคราะหปญหาตางๆแลวนน สามารถแบงประเดนคาถามตางๆ ออกเปน 4 สวน ไดแก

(ก) สวนท 1 ขอมลทวไป การประกอบอาชพ และรายได และขอมลทางสงคมของผตอบแบบสอบถาม ประกอบดวย A-01: เพศ A-02: อาย A-03: การศกษา A-04: อาชพ A-05: ทดนในการทาการเกษตร

(ข) สวนท 2 ความเตมใจจายคาชลประทาน ประกอบดวย B-01: ความเตมใจจายคาชลประทาน B-02: สาเหตทควรจดเกบคาชลประทาน B-03: สาเหตทไมควรจดเกบคาชลประทาน B-04: อตราคาชลประทานทเหมาะสม B-05: รปแบบการจดเกบทเหมาะสม

B-06: หนวยงานทควรทาหนาทจดเกบคา ชลประทาน B-07: วธการชาระคาชลประทานทเหมาะสม B-08: สาเหตการเพมขนของประสทธภาพ การใชนาชลประทาน B-09: สาเหตการไมเพมขนของประสทธภาพ การใชนาชลประทาน

B-10: รปแบบอตราคาชลประทานทเหมาะ สมทสด

วตถประสงค - วเคราะหและกาหนดอตราคาชลประทานภาคการเกษตร - ปรบปรงระบบการจดเกบและการชาระเงนคาชลประทานทมประสทธภาพ

โครงการศกษาการจดเกบคาชลประทานในภาคการเกษตรจาก ผไดรบประโยชนจากการใชทรพยากรน าเพอการใชน าแบบยงยน

พ นทศกษา:โครงการชลประทานภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

การกาหนดพนทศกษา (Unit of Study)

การทบทวนเอกสาร (Literature Review)

การออกแบบแบบสอบถาม (Questionnaire Design)

การทดสอบความเทยงตรง และความเชอมนของแบบสอบถาม (Validity and Reliability Test)

ผลการวเคราะห

การประมวลผลขอมล (Data Analysis)

ผลการวเคราะห

สรปผลการวจย (Conclusions)

การกาหนดกลมตวอยาง (Sampling Methods)

การเกบขอมล (Data Collection)

ภาพท 1 วธดาเนนการวจย

4

4

(ค) สวนท 3 ปจจยทสงผลตอความเตมใจจายคาชลประทาน ประกอบดวย

C-01: ดานการเกษตร และเศรษฐกจ C-02: ดานการมหวใจในการใหบรการของ เจาหนาทภาครฐ

C-03: ดานการตอบสนองความตองการของ ผใชนาชลประทาน C-04: ดานการมสวนรวมของผใชนา ชลประทาน C-05: ดานการประชาสมพนธทาความเขาใจ

(ง ) สวนท 4 ความรความเขาใจและความเหมาะสมในการจดเกบคาชลประทานภายใตกรอบกฎหมายในปจจบน ประกอบดวย

D-01: ความรความเขาใจเกยวกบการจดเกบคา ชลประทาน D-02: ความเหมาะสมในการจดเกบคา ชลประทาน 3.2 การออกแบบแบบสอบถาม

(Questionnaire Design) หลงจากทคณะผวจยไดทาการจาแนกประเดน

คาถามของการศกษาออกเปน 4 สวนแลว จงไดทาการออกแบบแบบสอบถามทจะใชในการทาการเกบขอมลตามโครงการสงนาและบารงรกษาของกรมชลประทาน ไดทาการแบงหวขอในการเกบขอมลของแบบสอบถามออกเปน 4 สวนดงตอไปน

สวนท 1: ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม เปนสวนทตองการขอมลทวไป เชน เพศ อาย ระดบการศกษา

สวนท 2: ความเตมใจจายคาชลประทาน เปนสวน ทสารวจความคดเหนเก ยวกบการจดเกบคาชลประทาน เชน ความเตมใจจาย อตราคาชลประทานทเหมาะสม

สวนท 3: ปจจยทมผลตอความเตมใจจาย คาชลประทานเปนสวนทสารวจความคดเหนเกยวกบปจจยตางๆทมผลตอการตดสนใจจายคาชลประทาน

ส วน ท 4 : ความร ความ เข า ใจและความ เหมาะสมในการจดเกบคาชลประทานภายใตกรอบกฎหมายในปจจบน เปนสวนทสารวจความคดเหนเก ย วก บคว ามร ใ น ด านกฎหมายการ จด เก บ ค าชลประทาน รวมถงการแสดงความคดเหนดานความเหมาะสมของกฎหมายปจจบน

3.3 การทดสอบความเ ทยงตรงของแบบ สอบถาม

ทางคณะผว จยไดดาเนนการทดสอบความเทยงตรงของแบบสอบถามดวยวธ Item Objective Congruence (IOC) โ ด ย ผ า น ก า ร พ จ า ร ณ า จ า กผเชยวชาญทมประสบการณเกยวกบการบรหารจดการนาชลประทานจานวน 10 คน ซงผลการประเมนความเทยงตรงของแบบสอบถามดวยวธ IOC ผานเกณฑท รอยละ 50 จงสรปไดวาแบบสอบถามสามารถนาไปใชงานไดโดยไมตองมการแกไข

3.4 การกาหนดกลมตวอยางทใชในการเกบขอมล (Sampling Methods)

ในการเกบขอมลของโครงการวจยนใชวธการเลอกกลมตวอยางแบบบงเอญหรอตามความสะดวก (Convenience Sampling) สาหรบเกษตรกรผใชนาชลประทาน ซงกลมเปาหมายทมสวนรวมในการวจยครงน คอ เกษตรกรผใชนาชลประทานจากโครงการ สงนาและบารงรกษาจานวน 150 ทาน

3 . 5 การเกบขอมล (Da t a Co l l e c t i on) วธการทใชในการเกบขอมลจะมการใชขอมลทง

จากแหลงขอมล ทงจากแหลงขอมล ท ตยภม และแหลงขอมลปฐมภมโดยวธการทใชในการเกบขอมล ทตยภมประกอบดวย การศกษาผลการวเคราะหขอมลจากเอกสาร และรายงานตางๆ ทไดจากการเกบรวบรวมขอมลของโครงการสงนาและบารงรกษา ทเปนกลมตวอยางในการวจย รวมทงมการทบทวนวรรณกรรม (Literature Review) อาทเ ชน วารสาร ขาว และเอกสารตางๆ ทเกยวของกบการศกษา นอกจากนยงศกษาเอกสารทางวชาการตางๆ ทงในและตางประเทศ สวนการเกบขอมลปฐมภมจะใชในหลากหลายแนวทาง

5

โดยใชขอมลทไดรบจะเปนทงในเชงปรมาณ และเชงคณภาพ สวนการเกบขอมลปฐมภม โดยการแจกแบบสอบถาม (Questionnaire Survey)

อนงเนองจากกลมตวอยางเปนเกษตรกรซงมขอจากดทางดานการศกษา คณะผวจยจงไดดาเนนการเกบขอมลดวยการสารวจแบบสอบถามโดยการสมภาษณ เพอจดมงหมายในการสรางความเขาใจทดระหวางผถามและผตอบ

3.6 การประมวลผลขอมล (Data Analysis) ขอมลทไดจากการเกบรวบรวมแบบสอบถาม

จะนาเขาสกระบวนการประมวลผล โดยขอมลทไดรบจากการสารวจแบบสอบถามจะใชโปรแกรมประมวลผลทา ง สถ ต (Statistics Package for Social Science: SPSS for Windows) โดยจะมการวเคราะหทางสถตตางๆ เชน การวเคราะหสถตเชงพรรณนา และการวเคราะหสถตเชงอางอง เพอการหาความสมพนธของตวแปรตางๆ เชน การวเคราะหโดยวธ Two Sample

T-Test เปนตน ทงนขอมลเชงคณภาพจะถกนามาวเคราะหโดยวธการ Content Analysis และสรปเพอขยายความขอมลเชงปรมาณ

4. ผลและการวจารณ

คณะผวจยไดทาการวเคราะหและสงเคราะหขอมลภาคสนามทไดจากการสารวจแบบสอบถามโดยการ สมภาษณ ( Interview – Based Questionnaire Survey) ซงรายละเอยดของผลการวเคราะหขอมลแสดงดงหวขอตอไปน 4.1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ผลการวเคราะหขอมลทางสถตขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถามซงเปนเกษตรกรผใชนาชลประทานของโครงการชลประทานทตงอยในเขตภาคตะวนออกเฉยง เหนอดงแสดงในตารางท 1

ตารางท 1 ขอมลทวไปของเกษตรกรผใชน าชลประทานของโครงการชลประทาน ในพนทจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ขอมลทวไป

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

โครงการสงน าและบารงรกษาน าอน

จ.สกลนคร

n=122a

โครงการสงน าและบารงรกษาลาปาว

จ.กาฬสนธ

n=118b

โครงการสงน าและบารงรกษา ลานางรอง จ.บรรมย

n=116c

รวม

n=356d

A-01 เพศ ชาย 103 (85.12%) 93 (73.21%) 82 (83.78%) 278 (80.81%) หญง 18 (14.88%) 18 (26.79%) 30 (26.79%) 66 (19.19%) รวมe 121 (100%) 111 (100%) 112 (100%) 356 (100%)

A-02 อาย นอยกวา 20 ป 0 (0%) 0 (0%) 0 (0%) 0 (0%) 20-30 ป 1 (0.95%) 6 (0%) 0 (5.77%) 8 (2.32%) 31-40 ป 9 (8.57%) 9 (7.53%) 10 (6.37%) 32 (7.62%) 41-50 ป 39 (37.14%) 44 (30.11%) 35 (36.54%) 134 (34.77%) 51-60 ป 56 (53.33%) 45 (62.37%) 35 (50.96%) 130 (55.30%) รวมe 105 (100%) 104 (100%) 80 (100%) 304 (100%)

A-03 การศกษา ประถมศกษา 77 (64.71%) 79 (88.79%) 95 (73.15%) 252 (75.15%) มธยมศกษา 37 (31.09%) 21 (10.28%) 11 (19.44%) 69 (20.66%) ประกาศนยบตร 2 (1.68%) 2 (0.93%) 1 (1.85%) 5 (1.50%) อนปรญญา 1 (0.84%) 3 (0%) 0 (2.78%) 4 (1.2%) ปรญญาตร 2 (1.68%) 2 (0%) 0 (1.85%) 4 (1.2%) สงกวาปรญญาตร 0 (0%) 1 (0%) 0 (0.93%) 1 (0.3%) รวมe 120 (100%) 108 (100%) 107 (100%) 335 (100%)

6

6

ตารางท 1 (ตอ) ขอมลทวไปของเกษตรกรผใชนาชลประทานของโครงการชลประทาน ในพนทจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ขอมลทวไป

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

โครงการสงน าและบารงรกษาน าอน

จ.สกลนคร

n=122a

โครงการสงน าและบารงรกษา ลาปาว

จ.กาฬสนธ

n=118b

โครงการสงน าและบารงรกษา ลานางรอง จ.บรรมย

n=116c

รวม

n=356d

A-04 อาชพ เกษตรกรรม 110

(76.92%) 101 (74.32%) 100

(78.29%) 311 (76.43%) รบจาง 2

0 (13.99%) 15 (23.65%) 3

4 (11.63%) 69 (16.67%)

ขาราชการ 2 (1.4%) 2 (0.68%) 0 (1.55%) 4 (1.19%) คาขาย 5 (3.5%) 3 (0%) 0 (2.33%) 8 (1.90%) ลกจางของรฐ 6 (4.2%) 8 (1.35%) 1 (6.20%) 15 (3.81%)

รวมe 143

(100%) 129 (100%) 135

(100%) 407 (100%) A-05 ทดน มทดนสวนตว 1

00

(72.99%) 103 (80.71%) 103

(93.64%) 306 (81.17%) เชาทดน 3

5 (25.55%) 4 (17.41%) 2

4 (3.64%) 63 (16.71%)

รบจางทาเกษตรกรรม 2 (1.46%) 3 (2.41%) 3 (2.73%) 8 (2.12%)

รวมe 137

(100%) 110 (100%) 130

(100%) 377 (100%)

หมายเหต : - a หมายความวา จานวนแบบสอบถามทงหมด 150 ฉบบ ไดรบกลบคนจานวนทงสน 122 ฉบบ คดเปนรอยละ 81.33 - b หมายความวา จานวนแบบสอบถามทงหมด 150 ฉบบ ไดรบกลบคนจานวนทงสน 118 ฉบบ คดเปนรอยละ 78.67

- c หมายความวา จานวนแบบสอบถามทงหมด 150 ฉบบ ไดรบกลบคนจานวนทงสน 116 ฉบบ คดเปนรอยละ 77.33 - d หมายความวา จานวนแบบสอบถามโดยภาพรวมในภาคอสานทงสน 450 ฉบบ ไดรบกลบคนจานวนทงสน 356 ฉบบ คดเปนรอยละ 79.11 - e หมายความวา มผตอบแบบสอบถามบางทานไมออกความคดเหนในบางประเดนความคดเหนซงทาใหจานวนผลรวมของผตอบแบบสอบถามไมเทากบ จานวนผตอบแบบสอบถามทงหมดทไดรบกลบคน

ภาพท 2 ขอมลทวไปของเกษตรกรผใชนาชลประทานทงหมดทมสวนรวมกบโครงการวจย

278

66

0 832

134 130

252

69

5 4 4 1

311

69

4 8 15

306

63

80

50

100

150

200

250

300

350เพศ ชวงอาย ระดบการศกษา อาชพ

ทดนการทาการเกษตร

หมายเหต: จานวนของผตอบแบบสอบถามทงหมดเทากบ 356 คน

7

จากตารางท 1 และรปท 2 ขางตนสรปไดวาจานวนของผตอบแบบสอบถามซงเปนเกษตรกรผใชนาชลประทานของโครงการชลประทานในพนทจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอทมสวนรวมในขนตอนการเกบขอมลภาคสนามของโครงการวจยน เปนจานวนทงสน 356 คน ซงจาแนกตามหวขอไดดงน

1) ผตอบแบบสอบถามเปนเพศชายจานวน 278 (รอยละ 81.20) และเพศหญง จานวน 66 คน (รอยละ 18.80) 2) ผตอบแบบสอบถามมอายระหวาง 41-50 ป จานวน 134 คน (รอยละ 34.77) มอาย ระหว า ง 51-60 ป จานวน 130 คน (รอยละ 55.30) และมอายนอยกวา 40 ป จานวน 40 คน (รอยละ 9.94)

3) ผตอบแบบสอบถามทจบการศกษาในระดบประถมศกษา จานวน 252 คน (รอยละ 75.15) จบการศกษาในระดบมธยมศกษา จานวน 69 คน (รอยละ 20.66) และจบการศกษาในระดบสงกวามธยมศกษา จานวน 14 คน (รอยละ 4.20)

4) ผ ตอบแบบสอบถาม ทประกอบอา ชพเกษตรกรรมจานวน 311 คน (รอยละ 76.43) ประกอบอาชพรบจางจานวน 69 คน (รอยละ 16.67) และประกอบอาชพอนๆ จานวน 27 คน (รอยละ 6.60)

5) ผตอบแบบสอบถามทม ท ดนสวนตวใน การประกอบอาชพเกษตรกรรมจานวน 306 คน (รอยละ 81.17) เชาดนในการทาการเกษตรจานวน 63 คน (รอยละ 16.17) และรบจางทาการเกษตร จานวน 8 คน (รอยละ 2.12)

4.2 ความ เ ตม ใจ จ าย ( Willingness to Pay, WTP) คาชลประทานของเกษตรกรผใชนาชลประทาน

ตารางท 2 ขอมลความคดเหนของผตอบแบบ สอบถามทมตอความเตมใจจายคาชลประทาน

ความเตมใจจายคาชลประทาน

n = 356 จานวน รอยละ

ควรจดเกบ 288 85.46 ไมควรจดเกบ 49 14.54

ผลรวม 337A 100.00

หมายเหต: - n = จานวนผตอบแบบสอบถามทงหมด - A = มผไมแสดงความคดเหนจานวน 19 คน

ตารางท 3 ขอมลความคดเหนของผตอบแบบ สอบถามทมตออตราคาชลประทานทเหมาะสมทเกษตรกรเตมใจจาย (Willingness to Pay, WTP)

อตราคาชลประทานทเหมาะสมA

n = 356 จานวน รอยละ

นอยกวา 3 บาท 91 28.26 3 – 4 บาท 51 15.84 5 – 6 บาท 84 26.09 7 – 8 บาท 4 1.24 9 – 10 บาท 51 15.84 11 – 15 บาท 41 12.73 ผลรวม 322B 100.00

หมายเหต: - n = จานวนผตอบแบบสอบถามทงหมด - A = อตราคาชลประทานกาหนดอตรา บาท/ไร/ฤดการเพาะปลก - B = มผไมแสดงความคดเหนจานวน 34 คน - กาหนดสมมตฐานใหภาครฐมการรบประกน วาเกษตรกรจะไดรบนาในระยะเวลาและปรมาณ ตามตองการ

จากตาราง ท 2 และ 3 จะเหนไ ดว า ผตอบแบบสอบถามสวนมากจานวน 288 คน (รอยละ 85.46) เหนสมควรใหมการจดเกบคาชลประทาน โดยผตอบแบบสอบถาม สวนมาก 91 คน (ร อยละ 28.26) มความ เหนสอดคลองกนว า เ ตมใจ จายอ ตรา คาชลประทานทเหมาะสมในอตรานอยกวา 3 บาท/ไร/ฤดเพาะปลก ในขณะทมผตอบแบบสอบถามจานวน 84 คน (รอยละ 26.09) มความเหนสอดคลองกนวาเตมใจ

8

8

จายอตราคาชลประทานทเหมาะสมในอตราระหวาง 5-6 บาท/ไร/ฤดเพาะปลก

ตารางท 4 ตารางแจกแจงความถความเตมใจจาย (Willingness to Pay, WTP) ของผตอบแบบ สอบถาม

ช นท อตราคา

ชลประทานA

ความถ(fi)

n=356

จดกงกลางช น(yi)

fi yi

1 0.00-3.00 91 1.50 136.50 2 3.00-4.00 51 3.50 178.50 3 5.00-6.00 84 5.50 462.00 4 7.00-8.00 4 7.50 30.00 5 9.00-10.00 51 9.50 484.50 6 11.00-15.00 41 12.50 512.50

รวม 322B 1804.00

หมายเหต: - n = จานวนผตอบแบบสอบถามทงหมด - A = อตราคาชลประทานกาหนดอตรา บาท/

ไร/ฤดการเพาะปลก - B = มผไมแสดงความคดเหนจานวน 34 คน

จากตารางท 4 คณะผวจยนาขอมลความถ (fi) และจดกงกลางชน (yi) มาคานวณหาคาเฉลยโดยแทนคาในสมการ การหาคาเฉลยของชดขอมล ดงตอไปน (องคณา, 2540)

จากสตร µ = ∑ fi yi

ni=1

n =

1,804

322

= 5.60 บาท/ไร/ฤดการเพาะปลก จากผลการคานวณดงแสดงในตารางท 4 พบวา

อตราคาชลประทานทเหมาะสมของผตอบแบบสอบถามซงเปนเกษตรกรผใชนาชลประทานจากโครงการสงนาและบารงรกษาในภาคตะวนออกเฉยง เหนอทมความเตมใจจาย เทากบ 5.60 บาท / ไร / ฤดการเพาะปลก

4.3 สาเหตทควรจดเกบคาชลประทาน

ตารางท 5 ผลการวเคราะหขอมลทางสถตของความคดเหนเกยวกบสาเหตทควรจดเกบคาชลประทาน

สาเหตทควรจดเกบคาชลประทาน n = 356 จานวน รอยละ

ซอมแซมระบบสงนา 197 54.72 ซอมแซมอาคารชลประทาน 87 24.17 ฟนฟแหลงนาตนทน 72 20 เพมอตรากาลง 26 7.22 เพมคณภาพการบรการ 40 11.11 นา เทคโนโล ยททนสมยมาใช ใน การสงนา

50 13.89

ผลรวมA 472 100

หมายเหต: - n = จานวนผตอบแบบสอบถามทงหมด - A = ใ น ส ว น น ผ ต อ บ แ บ บ ส อ บ ถ า ม ส า ม า ร ถ

เลอกตอบไดมากกวา 1 คาตอบ

จากตาราง ท 5 ข า ง ตนจะ เหนไ ดว า ผตอบแบบสอบถามสวนมากจานวน 197 คน (รอยละ 54.72) มความเหนสอดคลองกนวาควรจดเกบคาชลประทานเพอนาไปซอมแซมระบบสงนา มผตอบแบบสอบถามจานวน 87 คน (รอยละ 24.17) มความเหนสอดคลองกนวาควรจดเกบคาชลประทานเพอนาไปซอมแซมอาคารชลประทาน และมผตอบแบบสอบถามจานวน 72 คน (รอยละ 20.00) มความเหนสอดคลองกนวาควรจดเกบคาชลประทานเพอนาไปฟนฟแหลงนาตนทน

4.4 สาเหตทไมควรจดเกบคาชลประทาน

ตารางท 6 ขอมลความคดเหนของผตอบแบบ สอบถามทมตอหนวยงานทควรทาหนาทจดเกบและบรหารคาชลประทาน

สาเหตทไมควรจดเกบคาชลประทาน n = 356

จานวน รอยละ รายไดไมเพยงพอตอการจายคาชลประทาน 56 29.17 ยงไมทราบหลกเกณฑทจะเกบคาชลประทาน 55 28.65 ภาระหนสนมาก 26 13.54 การบรการไมนาพอใจ 19 9.90 ไมเชอมนตอการรบประกนปรมาณนาของ ภาครฐ

36 18.75

ผลรวมA 192 100.00

หมายเหต: - n = จานวนผตอบแบบสอบถามทงหมด - A = ในสวนนผตอบแบบสอบถามสามารถ

เลอกตอบไดมากกวา 1 คาตอบ

9

จากตาราง ท 6 ข า ง ตนจะ เหนไ ดว า ผตอบแบบสอบถามสวนมากจานวน 56 คน (รอยละ 29.17) มความเหนสอดคลองกนวาสาเหตทไมควรจดเกบคาชลประทาน คอ รายไดไม เพยงพอตอการจายคาชลประทาน ม ผตอบแบบสอบถามจานวน 55 คน (รอยละ 28.65) มความเหนสอดคลองกนวาสาเหตทไมควรจดเกบคาชลประทาน คอ ยงไมทราบหลกเกณฑทจะเกบคาชลประทาน และมผตอบแบบสอบถามจานวน 36 คน (รอยละ 18.75) มความเหนสอดคลองกนวาสาเหตทไมควรจดเกบคาชลประทาน คอ ไมเชอมนตอการรบประกนปรมาณนาของรฐ 4.5 หนวยงานทเหมาะสมในการดาเนนการจดเกบคาชลประทาน

ตารางท 7 ผลการวเคราะหขอมลทางสถตของความคดเหนเกยวกบสาเหตทไมควรจดเกบคาชลประทาน

หนวยงานทควรทาหนาทจดเกบคาชลประทาน

n = 356 จานวน รอยละ

กรมชลประทาน 113 31.39 กรมทรพยากรนา 11 3.06 กรมพฒนาทดน 3 0.83 องคการบรหารสวนตาบล 38 10.56 เทศบาล 0 0.00 องคการบรหารสวนจงหวด 0 0.00 ผนาชมชน 29 8.06 ผใหญบาน 14 3.89 กานน 2 0.56 องคกรกลางทจดตงขนใหม 24 6.67 องคกรกลมผใชนาชลประทาน 194 53.89 ผลรวมA 428 100.00

หมายเหต: - n = จานวนผตอบแบบสอบถามทงหมด - A = ในสวนนผตอบแบบสอบถามสามารถ

เลอกตอบไดมากกวา 1 คาตอบ

จากตาราง ท 7 ข า ง ตนจะ เหนไ ดว า ผตอบแบบสอบถามสวนมากจานวน 194 คน (รอยละ 53.89) มความเหนสอดคลองกนวาองคกรกลมผใชนา

ชลประทานเปนหนวยงานทเหมาะสมในการดาเนนการจดเกบและบรหารคาชลประทาน มผตอบแบบสอบถามจานวน 113 คน (รอยละ 31.39) มความเหนสอดคลองกนวากรมชลประทานเปนหนวยงานทเหมาะสมในการดาเนนการจดเกบและบรหารคาชลประทาน และ มผตอบแบบสอบถามจานวน 38 คน (รอยละ 10.56) มความเหนสอดคลองกนวาองคการบรหารสวนตาบลเปนหนวยงานทเหมาะสมในการดาเนนการจดเกบและบรหารคาชลประทาน

4.6 วธการชาระคาชลประทานทเหมาะสม

ตารางท 8 ขอมลความคดเหนของผตอบแบบ สอบถามเกยวกบวธการชาระคาชลประทานทเหมาะสม

วธการชาระคาชลประทาน n = 356 จานวน รอยละ

เงนสด 311 89.88 ผลผลต 29 8.38 แรงงาน 6 1.73 ผลรวมA 346 100.00

หมายเหต: - n = จานวนผตอบแบบสอบถามทงหมด - A = ใ น ส วน น ผ ต อ บแ บ บส อ บถ า มส า มา ร ถ

เลอกตอบไดมากกวา 1 คาตอบ

จากตาราง ท 8 ข า ง ตนจะ เหนไ ดว า ผตอบแบบสอบถามสวนมากจานวน 311 คน (รอยละ 89.88) มความเหนสอดคลองกนวาวธการชาระคาชลประทาน ทเหมาะสม คอ การชาระดวยเงนสด และม ผตอบแบบสอบถามจานวน 29 คน (รอยละ 8.38) มความเหนสอดคลองกนวาวธการชาระคาชลประทานทเหมาะสม คอ การชาระดวยผลผลต

10

10

4.7 สาเหตของการเพมขนของประสทธภาพการใชนาของเกษตรกรเมอมการจดเกบคาชลประทาน

ตารางท 9 ขอมลความคดเหนของผตอบแบบ สอบถามเกยวกบสาเหตของการเพมขนของประสทธภาพการใชนาของเกษตรกรเมอมการจดเกบคาชลประทาน

สาเหตของการเพมข น n = 356 จานวน รอยละ

ไดรบการบรการทดขน 201 30.88 สามารถใชนาไดตามความตองการ 213 32.72 มการใชเทคโนโลยททนสมย 98 15.05 มระบบชลประทานและอาคารประกอบทม ประสทธภาพ และพรอมใชงาน

139 21.35

ผลรวมA 651 100.00

หมายเหต: - n = จานวนผตอบแบบสอบถามทงหมด - A = ในสวนนผตอบแบบสอบถามสามารถ

เลอกตอบไดมากกวา 1 คาตอบ

จากตาราง ท 9 ข า ง ตนจะ เหนไ ดว า ผตอบแบบสอบถามสวนมากจานวน 213 คน (รอยละ 32.72) มความเหนสอดคลองกนวาสาเหตของการเพมขนของประสทธภาพการใชนาชลประทาน คอ สามารถใชนาไดตามความตองการ ม ผตอบแบบสอบถามจานวน 201 คน (รอยละ 30.88) มความเหนสอดคลองกนวาสาเหตของการเพมขนของประสทธภาพการใชน าชลประทาน คอ ไดรบการบรการทดขน และมผตอบแบบสอบถาม จานวน 139 คน ( ร อ ยละ 21.35) มความเหนสอดคลองกนวาสาเหตของการเพมขนของประสทธภาพการใชน าชลประทาน คอ ม ระบบชลประทานและอาคารประกอบทมประสทธภาพ และพรอมใชงาน

4.8 สาเหตของการไมเพมขนของประสทธภาพการใชนาของเกษตรกรเมอมการจดเกบคาชลประทาน

ตารางท 10 ขอมลความคดเหนของ ผตอบแบบ สอบถามเก ยวกบสาเหตของการไม เพ มขนของประสทธภาพการใชนาของเกษตรกรเมอมการจดเกบคาชลประทาน

สาเหตของการไมเพมข น n = 356 จานวน รอยละ

ระบบสงนาเขาแปลงไมมประสทธภาพ 70 30.57 ปรมาณน าตนทนไม เ พยงพอตอความ ตองการ 60 26.20 การบรการของภาครฐโดยภาพรวมยงไมเปน ทนาพอใจ 22 9.61 ปร ม าณเ จ าหน า ท ไม เ พ ยงพอตอกา ร ปฏบตงาน 33 14.41 มการใชนาทฟมเฟอยมากขน เนองจากการ ใชนาใหคมคาชลประทานทจายไป 44 19.21

ผลรวมA 229 100.00

หมายเหต: - n = จานวนผตอบแบบสอบถามทงหมด - A = ในสวนนผตอบแบบสอบถามสามารถ

เลอกตอบไดมากกวา 1 คาตอบ จากตาราง ท 10 ขางตนจะเหนไดวา ผตอบแบบสอบถามสวนมากจานวน 70 คน (รอยละ 30.57) มความเหนสอดคลองกนวาสาเหตของการไมเพมขนของประสทธภาพการใชนาชลประทาน คอ ระบบสงนาเขาแปลงไมมประสทธภาพ มผตอบแบบสอบถามจานวน 60 คน (รอยละ 26.20) มความเหนสอดคลองกนวาสาเหตของการไม เพมขนของประสทธภาพการใช น าชลประทาน คอ ปรมาณนา ตน ทนไม เพยงพอ ตอความตองการ และมผตอบแบบสอบถามจานวน 44 คน (รอยละ 19.21) มความเหนสอดคลองกนวาสาเหตของการไม เพมขนของประสทธภาพการใช นาชลประทาน คอ มการใชน า ทฟมเฟอยมากขน เนองจากการใชนาใหคมคาชลประทานทจายไป

11

4.9 รปแบบอตราการจดเกบคาชลประทานทเหมาะสม

ตารางท 11 ขอมลความคดเหนของ ผตอบแบบ สอบถาม เก ย ว ก บ รปแบบอต ร าการ จด เก บ ค าชลประทานทเหมาะสม

รปแบบ n = 356 จานวน รอยละ

อตราคาชลประทานตอพนท(ไร) 231 65.81 อ ต ร าค า ชล ประท านต อ ปร ม าต รน า (ลกบาศกเมตร) 34 9.69

อตราคาชลประทานตอฤดการเพาะปลก 54 15.38 อตราคาชลประทานแบบเหมาจายรายป 32 9.12

ผลรวมA 351 100.00

หมายเหต: - n = จานวนผตอบแบบสอบถามทงหมด - A = ในสวนนผตอบแบบสอบถามสามารถ

เลอกตอบไดมากกวา 1 คาตอบ

จากตาราง ท 11 ขางตนจะเหนไดวา ผตอบแบบสอบถามสวนมากจานวน 231 คน (รอยละ 65.81) มความเหนสอดคลองกนวารปแบบอตราการจดเกบ คาชลประทานทเหมาะสม คอ อตราคาชลประทาน ตอพนท(ไร) และมผตอบแบบสอบถามจานวน 54 คน (รอยละ 15.38) มความเหนสอดคลองกนวารปแบบอตราการจดเกบคาชลประทานทเหมาะสม คอ อตรา คาชลประทานตอฤดการเพาะปลก

4.10 ปจ จย ท ส ง ผลตอความ เ ตม ใจ จ าย ค าชลประทาน

ในการวเคราะหความคดเหนเกยวกบปจจยทสงผลตอความเตมใจจายคาชลประทานของเกษตรกรผใชนาชลประทานจาแนกออกเปน 5 ดาน ดงตารางท 12

ตารางท 12 ผลการวเคราะหขอมลทางสถตของความคดเหนเกยวกบปจจยทสงผลตอความเตมใจจาย คาชลประทานของเกษตรกรผใชนาชลประทาน

ปจจยทสงผลตอความเตมใจจายคาชลประทาน

รวม (n=356)

คา เฉลย

อนดบ

One Sample T-Test

T Sig. (2-tailed)

D-01: ดานการเกษตร และเศรษฐกจ

D-01-1 3.60 1 1.50 0.13 D-01-2 3.36 2 -2.30 0.02 D-01-3 3.19 4 -5.68 0.00 D-01-4 3.29 3 -3.96 0.00 D-01-5 3.13 5 -6.20 0.00 D-01-6 3.03 6 -8.62 0.00

คาเฉลยรวม 3.27 D-02: ดานการมหวใจในการใหบรการของโครงการชลประทาน

D-02-1 3.52 2 0.29 0.77 D-02-2 3.36 4 -2.40 0.02 D-02-3 3.59 1 1.68 0.09* D-02-4 3.38 3 -2.27 0.02

คาเฉลยรวม 3.46 D-03: ดานการตอบสนองความตองการของผใชน าชลประทาน

D-03-1 3.43 3 -1.32 0.19 D-03-2 3.31 4 -3.28 0.00 D-03-3 3.02 5 -8.92 0.00 D-03-4 3.54 2 0.65 0.51 D-03-5 3.87 1 6.76 0.00*

คาเฉลยรวม 3.43 D-04: ดานการมสวนรวมของผใชน าชลประทาน

D-04-1 3.67 1 3.28 0.00* D-04-2 3.37 3 -2.47 0.01 D-04-3 3.39 2 -2.29 0.02

คาเฉลยรวม 3.48

12

12

ตารางท 12 (ตอ) ผลการวเคราะหขอมลทางสถตของความคดเหนเกยวกบปจจยทสงผลตอความเตมใจจายคาชลประทานของเกษตรกรผใชนาชลประทาน

ปจจยทสงผลตอความเตมใจจายคาชลประทาน

รวม (n=356)

คา เฉลย

อนดบ

One Sample T-Test

T Sig. (2-tailed)

D-05: ดานการประชาสมพนธทาความเขาใจ

D-05-1 3.10 3 -5.90 0.00 D-05-2 3.22 2 -4.71 0.00 D-05-3 3.69 1 3.25 0.00* D-05-4 2.66 4 -11.64 0.00

คาเฉลยรวม 3.17 หมายเหต: D-01: ดานการเกษตร และเศรษฐกจ

D-01-1: ชนดพชทปลก สงผลตอการจายเงนคาชลประทานของทาน D-01-2: จานวนพนทเพาะปลก สงผลตอการจายเงน คาชลประทานของทาน D-01-3: ตนทนการเพาะปลก สงผลตอการจายเงนคาชลประทานของทาน D-01-4: ภาระหนสน สงผลตอการจายเงนคาชลประทานของทาน D-01-5: รายไดจากการเพาะปลก สงผลตอการจายเงน คาชลประทานของทาน D-01-6: รายไดภายในครอบครว สงผลตอการจายเงน คาชลประทานของทาน D-02: ดานการมหวใจในการใหบรการของโครงการ ชลประทาน D-02-1: การดแลของเจาหนาท สงผลตอการจายเงน คาชลประทานของทาน D-02-2: คาแนะนาจากโครงการฯ สงผลตอการจายเงน คาชลประทานของทาน D-02-3: ความเตมใจบรการของเจาหนาท สงผลตอการ จายเงนคาชลประทานของทาน D-02-4: ความพอใจในบรการของโครงการฯ สงผลตอ การจายเงนคาชลประทานของทาน

D-03: ดานการตอบสนองความตองการของผใชนา ชลประทาน D-03-1: การวางแผนสงนาของโครงการฯ สงผลตอการ จายเงนคาชลประทานของทาน D-03-2: โครงการฯสงนาไดตามททานตองการ สงผลตอ การจายเงนคาชลประทานของทาน D-03-3: ทตงแปลงของทาน สงผลตอการจายเงนคาชลประทาน ของทาน D-03-4: ความนาเชอถอ เปนธรรมในการสงนาของ โครงการฯ สงผลตอการจายเงนคาชลประทาน D-03-5: การดแลรกษาปาไมและเหนคณคาของนาของ

โครงการฯ สงผลตอการจายเงนคาชลประทาน D-04: ดานการมสวนรวมของผใชนาชลประทาน D-04-1: การวางแผนการเพาะปลกและสงนา สงผลตอ การจายเงนคาชลประทานของทาน

D-04-2: การบรหารนาและบารงรกษาค–คลองสงนา สงผลตอการจายเงนคาชลประทาน D-04-3: การประเมนผลและเสนอทางแกปญหาการ บรหารนา สงผลตอการจายเงนคาชลประทาน

D-05: ดานการประชาสมพนธทาความเขาใจ D-05-1: การประชาสมพนธดวยสถานวทยทองถน สงผลตอการจายเงนคาชลประทาน D-05-2: การประชาสมพนธดวยเจาหนาท สงผลตอการ จายเงนคาชลประทาน D-05-3: การประชาสมพนธดวยเสยงตามสาย สงผลตอ การจายเงนคาชลประทาน D-05-4: การประชาสมพนธดวยจดหมายแผนพบ สงผล

ตอการจายเงนคาชลประทาน

จากขอมลในตารางท 12 พบวาขอมลทมคา Sig. (2-Tailed)/2 ทไดจากการวเคราะหดวยโปรแกรม SPSS ซงมคานอยกวา 0.05 และมคา T Value เปนบวก ซงจะทาการใสเครองหมาย ‘*’ กากบไว ประกอบดวยปจจยดงตอไปน

D-01 ดานการเกษตร และเศรษฐกจ ผลการวเคราะหทางสถตสาหรบปจจยดานการเกษตร และเศรษฐกจแปลความหมายไดวาคาเฉลยของคาตอบทไดจากการสารวจกลมตวอยางจานวน 356 คน สรปไดวาปจจยตางๆทปรากฏอยในหมวดนไมมผลตอความเตมใจจายคาชลประทานอยางมนยสาคญ หรออนมานไดวาไมมปจจยทตองใหความสาคญในการปรบปรงคณภาพใหอยในระดบทเหมาะสมเพอเพมระดบความเตมใจจายของเกษตรกรผใชนา

D-02 ดานการมหวใจในการใหบรการของโครงการชลประทาน ผลการวเคราะหทางสถตสาหรบปจจยดานการมหวใจในการใหบรการของโครงการชลประทานพบวามปจจยยอย 1 ปจจย คอ ‘ความเตมใจบรการของ เ จาหนา ท สงผลตอการ จายเงน คาชลประทาน’ ซงไดรบการจดลาดบเปนปจจยทสงผลตอความเตมใจจายคาชลประทานของเกษตรกรเปนอนดบท 1 มคา Sig.(2-Tailed)/2 เทากบ 0.00 และมคา T เปนบวก สรปไดวาปจจยยอยดงกลาวมผลตอความเตมใจจายคาชลประทานในระดบมาก หรออนมานไดวา ‘ปจจยความเตมใจบรการของเจาหนาทสงผลตอการจายเงนคาชลประทาน’ ภาครฐโดยกรมชลประทานควรใหความสาคญในการปรบปรงคณภาพใหอยในระดบท

13

เหมาะสมเพอเพมระดบความเตมใจจายของเกษตรกรผใชนา

D-03 ดานการตอบสนองความตองการของผใชน าชลประทาน ผลการวเคราะหทางสถตสาหรบปจจยดานการตอบสนองความตองการของผใชนาชลประทานพบวามปจจยยอย 1 ปจจย คอ ‘การดแลรกษาป าไมและเหน คณคาของน าของ โครงการชลประทาน’ ซงไดรบการจดลาดบเปนปจจยทสงผลตอความเตมใจจายคาชลประทานของเกษตรกรเปนอนดบท 1 มคา Sig.(2-Tailed)/2 เทากบ 0.00 และม คา t เปนบวก สรปไดวาปจจยยอยดงกลาวมผลตอความเตมใจจายคาชลประทานในระดบมาก หรออนมานไดวา ‘ปจจยการดแลรกษาปาไมและเหนคณคาของนาของโครงการชลประทาน’ ภาครฐโดยกรมชลประทานควรใหความสาคญในการปรบปรงคณภาพใหอยในระดบทเหมาะสมเพอเพมระดบความเตมใจจายของเกษตรกรผใชนา

D-04 ด า น ก า ร ม ส ว น ร ว ม ข อ ง ผ ใ ช น าชลประทาน ผลการวเคราะหทางสถตสาหรบปจจยดานการตอบสนองความตองการของผใชนาชลประทานพบวามปจจยยอย 1 ปจจย คอ ‘การวางแผนการเพาะปลกและการสงนา’ ไดรบการจดลาดบเปนปจจยทสงผลตอความเตมใจจายคาชลประทานของเกษตรกรเปนอนดบท 1 มคา Sig.(2-Tailed)/2 เทากบ 0.00 และมคา T เปนบวก สรปไดวาปจจยยอยดงกลาวมผลตอความเตมใจจายคาชลประทานในระดบมาก หรออนมานไดวา ‘ปจจยการวางแผนการเพาะปลกและการสงนา’ ภาครฐโดยกรมชลประทานควรใหความสาคญในการปรบปรงคณภาพใหอยในระดบทเหมาะสมเพอเพมระดบความเตมใจจายของเกษตรกรผใชนา

D-05 ดานการประชาสมพนธทาความเขาใจ ผลการว เคราะหทางสถ ต สาหรบปจ จยดานการตอบสนองความตองการของผใชนาชลประทานพบวามปจจยยอย 1 ปจจย คอ ‘การประชาสมพนธดวยเสยงตามสาย’ ซงไดรบการจดลาดบเปนปจจยทสงผลตอความเตมใจจายคาชลประทานของเกษตรกรเปนอนดบ

ท 1 มคา Sig.(2-Tailed)/2 เทากบ 0.00 และม คา t เปนบวก สรปไดวาปจจยยอยดงกลาวมผลตอความเตมใจจายคาชลประทานในระดบมาก หรออนมานไดวา ‘ปจจยการประชาสมพนธดวยเสยงตามสาย’ ภาครฐโดยกรมชลประทานควรใหความสาคญในการปรบปรงคณภาพใหอยในระดบทเหมาะสมเพอเพมระดบความเตมใจจายของเกษตรกรผใชนา 5. สรปและขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการวจย จากผลการวเคราะหขอมลทไดจากการสารวจแบบสอบถาม ใน โครงการ ศกษาการ จด เก บ ค าชลประทานในภาคการเกษตรจากผไดรบประโยชนจากการใชทรพยากรนาเพอการใชนาแบบยงยน ในเขตพนทโครงการชลประทานภาคตะวนออกเฉยง เหนอคณะผวจยไดสรปผลการวจยซงจาแนกตามวตถประสงคทตงไวดงน 1) การกาหนดอตราคาชลประทานทเหมาะสม โดยใชหลกการกาหนดราคาจากความเตมใจจาย (Willingness to Pay, WTP) ข อ ง ผ ใ ช น า ใ น ภ า คการเกษตร จากการวเคราะหแบบสอบถามทไดจากการสารวจเกษตรกรผใชนาชลประทานในเขตพนทโครงการชลประทานภาค ตะวนออกเฉยง เหนอ จานวน 356 คน สรปความคดเหนไดวาในดานของความเตมใจจายคาชลประทาน (Willingness to Pay, WTP) อตราคาช ล ป ร ะ ท า น ท ผ ต อ บ แ บ บ ส อ บ ถ า ม ส ว น ม า ก (รอยละ 28.26) ใหความเหนวาอตราคาชลประทานทเหมาะสมคอ นอยกวา 3 บาท แตเกษตรกรบางสวน (รอยละ 26.09) มความเหนวาอตราคาชลประทานทเหมาะสม คอ ระหวาง 5 – 6 บาท แตอยางไรกดผลทไดจากการ คานวณคา เฉ ลยของ ชดขอม ล ท ไ ดจากแบบสอบถามชใหเหนวาคาเฉลยทแทจรงของชดขอมล คอ 5.60 บาท/ไร/ฤดการเพาะปลก โดยเกษตรกรทมความเหนว าสมควรมการ จดเกบคาชลประทาน (รอยละ 54.72) ใหสาเหตวาควรจดเกบคาชลประทาน

14

14

เพอนาไปซอมแซมระบบสงนา และเกษตรกรอกจานวนหนง (รอยละ 24.17) ใหสาเหตเพอนาไปซอมแซมอาคารชลประทาน ซงอกดานหนงเกษตรกรทไมเหนดวยกบการจดเกบคาชลประทาน (รอยละ 29.17) ใหสาเหตวารายไดในปจจบนยงไมเพยงพอทจะชาระคาชลประทาน และ (รอยละ 28.65) ใหเหตผลวายงไมทราบหลกเกณฑทแนชดของการจดเกบคาชลประทาน ในดานของความคดเหนจากเกษตรกรผใชนาชลประทานเกยวกบรปแบบ และวธการในการบรหารและการจดเกบคาชลประทาน เกษตรกรสวนมาก (ร อ ยละ 53.89) เ ห น คว ร ใ ห อ ง คก รก ลม ผ ใ ชน าชลประทาน มหนาทในการจดเกบและบรหารเงนคาชลประทาน และเกษตรกรอกจานวนหนง (รอยละ 31.39) เหนควรวากรมชลประทานเปนหนวยงานทเหมาะสมในการทาหนาทจดเกบและบรหารเงนคาชลประทาน ซ งรปแบบทเหมาะสมในการชาระคาชลประทาน เกษตรกรสวนมาก (รอยละ 89.88) มความเหนในทศทางเดยวกนวาควรชาระดวยเงนสด และมเกษตรกรสวนนอย (รอยละ 10.11) ใหความเหนวาควรชาระดวยผลผลต หรอแรงงาน ซงเกษตรกรผใชนาประทาน (รอยละ 65.81) มความเหนวารปแบบในการคดอตราคาชลประทานแบบตอพนทไร (บาท/ไร) เปนรปแบบทเหมาะสมทสด และเกษตรกรอกจานวนหนง (รอยละ 15.38) มความเหนวารปแบบในการคดอตราคาชลประทานแบบตอฤดการเพาะปลก เปนรปแบบทเหมาะสมทสด

ซงในแงของมมมองประสทธภาพการใชนาเมอมการจดเกบคาชลประทานในอนาคต เกษตรกรสวนมาก (รอยละ 32.72) ใหสาเหตของการเพมของประสทธภาพการใชนาวาจะสามารถใชนาไดตามความตองการ และเกษตรกรอกสวนหนง (รอยละ 30.88) คาดหวงวาจะไดรบการบรการจากภาครฐทดขน แตในอกมมมองหนงเกษตรกรทใหความคดเหนวาการจดเกบคาชลประทานจะไมสามารถเพ มประสทธภาพการใชน าไ ด โดยสวนมาก (รอยละ 30.57) ใหสาเหตวาระบบสงนาเขาแปลงในปจจบนยงไมมประสทธภาพมากเพยงพอ และ

อกสาเหตหนง (รอยละ 26.20) คอ ปรมาณนาตนทนของโครงการยงไม เพยงพอตอความตองการของเกษตรกร 2) การศกษาปจจยและแนวทางในการปรบปรงและเพมประสทธภาพระบบการจดเกบคาชลประทาน จากการทบทวนเอกสารทเกยวของ (Review of Literature) คณะผวจยไดจาแนกปจจยทมผลกระทบตอความเตมใจจายคาชลประทานดวยการสมภาษณผเชยวชาญทมประสบการณเกยวกบการบรหารจดการน า และดวยการทบทวนเอกสารวรรณกรรมจากแหลงขอมลตางๆ ทเกยวของ อาทเชน เอกสารวชาการ เอกสารประกอบการสมมนาวชาการ เวบไซต หนงสอ และบทความทางวชาการทเกยวของ โดยจาแนกได 5 ดาน รวมทงสน 22 ปจจยยอย ซงรายละเอยดจะกลาวไวในภาคผนวกของบทความฉบบน ทงนผลจากการวเคราะหขอมลทไดรบจากการสารวจแบบสอบถาม (Questionnaire Survey) กบกลมเปาหมายงานวจยจานวน 356 คน ซงเปนเกษตรกรผใชนาชลประทานจ า ก โ ค ร ง ก า ร ช ล ป ร ะ ท า น ใ น เ ข ต พ น ท ภ า คตะวนออกเฉยงเหนอ โดยวธการวเคราะหหาคาเฉลยของคาตอบ พบวามปจจยทสงผลตอความเตมใจจายคาชลประทาน (Willingness to Pay, WTP) จานวนทงสน 4 ปจจยยอยจากปจจยยอยทงหมด 22 ปจจย ซงมคาระดบคะแนนอยในชวงมาก (2.51-3.50 คะแนน) และแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบความเชอมน 95% ดงนน จงพจารณาไดวาปจจยยอยทง 4 ปจจยเหลานมผลตอการเตมใจจายคาชลประทาน ซงภาครฐและผมสวนเกยวของในการดาเนนการจดเกบคาชลประทานควรใหความสาคญมากทสดเมอเปรยบเทยบกบปจจยอนๆ เพอใหกระบวนการในการจดเกบคาชลประทานเปนไปอยางมประสทธภาพและสาเรจตามเปาหมายทกาหนดไวโดยปราศจากอปสรรคปญหา และปจจยยอยดงกลาวแสดงไวดงตอไปน - D-02: ดานการมหวใจในการใหบรการของโครงการชลประทาน ปจจยยอยทมผลตอความเตมใจจายคาชลประทาน คอ D-02-3: ความเตมใจบรการของ

15

เ จ าหน า ท ส งผล ตอการ จาย เง น คาชลประทาน (คาเฉลย = 3.59) - D-03: ดานการตอบสนองความตองการของผใชนาชลประทาน ปจจยยอยทมผลตอความเตมใจจายคาชลประทาน คอ D-03-5: การดแลรกษาปาไมและเ ห น คณ ค า ข อ ง น า ข อ ง โ ค ร ง ก า ร ชล ป ร ะ ท า น (คาเฉลย = 3.87) - D-04: ด า น ก า ร ม ส ว น ร ว ม ข อ ง ผ ใ ช น าชลประทาน ปจจยยอยทมผลตอความเตมใจจายคาชลประทาน คอ D-04-1: การวางแผนการเพาะปลกและการสงนา (คาเฉลย = 3.67) - D-05: ดานการประชาสมพนธทาความเขาใจ ปจจยยอยทมผลตอความเตมใจจายคาชลประทาน คอ D-05-3: กา ร ปร ะ ชา ส มพ น ธ ด ว ย เ ส ย ง ต าม ส า ย (คาเฉลย = 3.69)

5.2 ขอเสนอแนะ ในการลงพนทเกบขอมลคณะผวจยพบวากลมผตอบแบบสอบถามโดยสวนมากเปนเกษตรกรทมขอจากดทางการศกษาอยในระดบประถมศกษา และมธยมศกษา (รอยละ 95.86) ซงปจจยนเปนอปสรรคทสาคญของคณะผวจยในการทาความเขาใจเนอหาสาระของประ เ ดน คาถามซ ง ม ผลให เกษตรกรซ ง เปนกลมเปาหมายผตอบแบบสอบถามตอบไดไมตรงกบความตองการของคณะผว จยซ ง สงผลใหใช ระยะเวลานานในการเกบขอมล ทงนยงพบวามปจจยอนๆทมผลตอการดาเนนการวจยดวย อาทเชน การสอสารเพอทาความเขาใจในเปาหมายและวตถประสงคการวจย ซ ง ทาให เกษตรกรเกดความเกรงกลววาจะมการดาเนนการจดเกบคาชลประทานจรง ดงนนจงควรเพมระยะเวลาในการชแจงเพอสรางความเขาใจใหกลมตวอยางกอนดาเนนการวจยเพอเพมความนาเชอถอของขอมล และลดปญหาการออกเกบขอมลซา

6. เอกสารอางอง

กรมชลประทาน. (2552). การบรหารจดการทรพยากร น า อย า ง ย ง ย น . โ ร งพ ม พ ช มน มสห กร ณ การเกษตรแหงประเทศไทย, กรงเทพมหานคร.

ช ชพ พพฒน ศถ , ศภชาต สขารมณ , กอบเกยร ต ผองพฒ, วรตน ขาวอปถมป และ ทววงศ เทยน เสร . (2544). โครงการ “ศกษาการบรหาร จ ด เ ก บ ค า น า ” (ร า ย ง าน ฉ บ บ สม บ ร ณ ) . ส า น ก ง า น ก อ ง ท น ส น บ ส น น ก า ร ว จ ย , กรงเทพมหานคร.

ธรรมพงศ เนาวบตร. (2547). การประเมนความ ตองการนาอปโภค บรโภคและอตสาหกรรม. แหลง ทมา : http:/202 .129 . 59 .73/ wm /Water/water%20demand%201 .pdf, 14 กนยายน 2556.

ปรดาภรณ วฒนรตน. (2544). ศกษาความเปนไปได ทางเศรษฐกจ และการจดเกบคาชลประทาน ของโครงการอางเกบนาโปรงขนเพชร จงหวด ชยภม . วทยานพนธ . การจดการทรพยากร. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพมหานคร.

มงสรรพ ขาวสะอาด. (2544). การวจยแนวนโยบาย การจดการนาสาหรบประเทศไทย. สานกงาน กองทนสนบสนนงานวจย, กรงเทพมหานคร.

วลยภรณ รศมทต. (2539). การวเคราะหทางเศรษฐกจ ในการก าหนดอตรา คาชลประทาน กรณ โ ค ร ง ก า ร ช ล ป ร ะ ท า น แ ม ก ล อ ง ฝ ง ข ว า . วทยานพนธปรญญาโท , สาขาเศรษฐศาสตร เกษตร , คณะ เศรษฐศาสตร มหาวทยา ลย เกษตรศาสตร, กรงเทพมหานคร.

16

16

อชน วรรณมาศ. (2548). แนวทางในการกาหนดคา ชลปร ะท าน เ พ อ ก า ร เ กษ ตร กร ณ ศ กษ า โครงการสงนาและบารงรกษา คลองเพรยว– เสาไห จงหวดสระบร. วทยานพนธปรญญาโท , สาขาเศรษฐศาสตรเกษตร,คณะเศรษฐศาสตร , มหาวทยาลย เกษตรศาสตรกรงเทพมหานคร.

17

โครงการศกษาการแกไขปญหาจากดนเหนยวกระจายตวดวยเกลอละลายชนดตางๆ

A Study of Problem-Solving of Dispersive Clay Soil with Various Soluble Salts

ประภาพรรณ ซอสตย1 และ วศน สดศร 2 1,2 ส านกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

E-mail: myhedwig7@gmail.com บทคดยอ

งานวจยนเปนการศกษาอทธพลของสารละลายเกลอโซเดยมคลอไรด โพแทสเซยมคลอไรด และแคลเซยมคลอไรด ทมตอการฟงกระจาย การกดเซาะเปนรโพรง และความสามารถในการตกตะกอนน าขนอนเกดจากอนภาคดนเหนยวกระจายตว พรอมทดลองท า Treatment เพอแกปญหาดนกระจายตว พบวาสารละลายโซเดยมคลอไรด 600 mg/l และแคลเซยมคลอไรด 200 mg/l ควบคมการฟงกระจายของอนภาคดนเหนยวกระจายตวได ในขณะทโพแทสเซยมคลอไรดในระดบความเขมขนทศกษาไมสามารถควบคมการ ฟงกระจายได สวนอทธพลทม ตอการกดเซาะเมอใชสารละลายเกลอไห ลผาน Pinhole Specimen (Pinhole Test) นน โซเดยมคลอไรดและแคลเซยมคลอไรด ลดการกดเซาะไดทความเขมขน 700 และ 200 mg/l ตามล าดบ และเมอเปรยบเทยบความสามารถตกตะกอนน าขนใน Imhoff Cone ในเวลา 168 ชวโมง นนแคลเซยมคลอไรดตกตะกอนจนไดน าใส ขณะทโซเดยมคลอไรด 600 mg/l ท าใหตกตะกอนได แตยงคงมความขน 22.83 NTU การทดลองปรบปรงคณภาพดนกระจายตวโดยใชสารละลายเกลอผสมกบดนกระจายตวจนมความชนท Optimum Moisture Content บม 3 วน แลวท า Pinhole Test พบวาโซเดยมคลอไรด 50,000 mg/l เรมลดการกดเซาะได และเมอเพมความเขมขนถงจดอมตวเกดความคงทนตอการกดเซาะมากขน Pinhole ขยายตวไมมากไปกวา 1.5 เทา เรมตนการทดสอบมการชะละลายเกลอจ านวนมาก (คาความน าไฟฟา 2.080 µs/cm) แตมแนวโนมลดลงอยางรวดเรว ในขณะทสารละลายแคลเซยมคลอไรดตองใชความเขมขนสงสดของการทดลองจงควบคมการฟงกระจายได โดยคาการน าไฟฟาอยในชวงของคณภาพน าปานกลาง-ต า แตยงคงมการกดเซาะขยายขนาด Pinhole มากกวา 3 เทา ทงนมแนวโนมเกดการอดตนรโพรงอยางตอเนองจากคาอตราการไหลและความขนทลดลงตามระยะเวลาการทดสอบทเพมขน

ค าส าคญ: ดนเหนยวกระจายตว สารละลายเกลอ โซเดยมคลอไรด โพแทสเซยมคลอไรด แคลเซยมคลอไรด

1. บทน า

การพบตของเขอนดนในประเทศไทย เชน เขอนล าส าราย เขอนล าเชยงไกร เขอนอ าปล และ เขอน หวยสวาย ในชวงป พ.ศ.2513 – 2515 จากขอมลของ Dam Safety Project Preparation Report (สทธศกด และ วรากร, 2550) พบสาเหตหลกเกดจากตวเขอนสรางจากดนกระจายตว เกดการกดเซาะและละลายน าได ท าใหเขอนเสยหายทงหมด และมการกอสรางขนใหมโดยใชปนขาวเปนสารปรบปรงดน ถงแมดนกระจายตวจะกอใหเกดความเสยงตอการเสยหายของเขอน หรอคนคลองสงน า แตกยงสามารถใชประโยชนในการกอสรางไ ดหากมการปรบปรงคณสมบตของดนดวยวธการทเหมาะสม เชน

ใชสารปรบปรงดนกลม Hydrated Lime, Pulverized-Fuel (Fly Ash), Gypsum, Aluminium Sulphate หรอ Calcium Sulphate (Sherard et al.,1977) จงมความเปนไปไดวาเกลอชนดอนๆ กจะสามารถสงผลชวยลดการกระจายตวของดนได สอดคลองกบผลการศกษาทพบวาระดบความเคมมผลตอสมบตทางวศวกรรมของตวอยางดนในเขตพนทจงหวดอดรธาน มผลท าใหดนมระดบการกระจายตวนอยทสดเมอมคาการน าไฟฟาเทากบ 146.40 dS/m (ยทธลกษณ และประทป, 2557) ดงนนจงไดท าการศกษาถงอทธพลของเกลอละลายทมตอคณสมบตการกระจายตวของดน โดยม ง เนนการควบคมปรมาณความเขมขนไม ให เกดผลกระทบตอสงแวดลอม หรอเปนอปสรรคตอการใช

18

ประโยชนเพอกจกรรมตางๆ และทดลองปรบปรงคณภาพดนกระจายตวดวยเกลอละลาย เพอทราบความเปนไปไดของการใชประโยชนตอไป 2. วตถประสงคของการวจย

2.1 ศกษาถงอทธพลของชนดและปรมาณความเขมขนของเกลอละลายในน าทมผลตอการฟงกระจายและการกดเซาะของ ดนกระจายตว ทบดอดตามมาตรฐาน 100% Standard Proctor 2.2 ศกษาความเปนไปไดในการใชสารละลายเกลอเพอลด หรอแกไขการกระจายตวของดน 3. วธการด าเนนงาน

3.1 ศกษาสมบตของตวอยางดนกระจายตวทใชเพอการทดลอง 3.2 ศกษาอทธพลของชนดและปรมาณความเข มข น ขอ ง สารละลาย เก ลอ โ ซ เ ด ยมคลอ ไ ร ด โพแทสเซยมคลอไรด และแคลเซยมคลอไรด ตอการฟงกระจายของตวอยางดนกระจายตว 1) ตวอยางดนบดอดตามมาตรฐาน 100% Standard Proctor 2) เตรยมสารละลายเกลอโซเดยมคลอไรด (0-1,000 mg/l) โพแทสเซยมคลอไรด (0-200 mg/l) แคลเซยมคลอไรด (0-200 mg/l) 3 ) ทดสอบแ ช ต วอย า ง ดน ในสารละลาย 24 ชวโมง เกบตวอยางไปวดความขนและคาการน าไฟฟาระดบความเขมขนของสารละลายเกลอทสามารถควบคมการฟงกระจายของอนภาคดนเหนยวกระจายตวได คอ ต ารบการทดลองทคาความขนของตวอยางน าทระดบกงกลางความลกอยในเกณฑอนโลมสงสดของมาตรฐานคณภาพน าเพอการอปโภคบรโภคท 20 NTU ตามประกาศกระทรวงอตสาหกรรม ฉบบท 332 พ.ศ. 2521 (กรมควบคมมลพษ, 2547)

3.3 ศกษาอทธพลของชนดและปรมาณความเขมขนของสารละลายเกลอบางชนดตอการกดเซาะของดนเหนยวกระจายตว 1) ตวอยางดนบดอดตามมาตรฐาน Proctor 100 เปอรเซนต (ใชน ากลนเตมลงในตวอยางดน ความชนใกลเคยง Plastic Limit) 2) เตรยมสารละลายเกลอชนดและความเขมขนของสารละลายเกลอตามผลทไดจากการศกษาในขอ 3.2 3) ท า Pinhole Test โดยใชสารละลายเกลอไหลผาน Pinhole บน ทกอ ตรา เร ว และ เกบ ตวอย า งสารละลายในแตละชวงเวลาของการทดสอบ เพอน าไปวดคาความขน บนทกการเปลยนแปลงขนาด Pinhole 3.4 ศกษาพฤตกรรมการตกตะกอนของน าขนจากอนภาคดนเหนยวกระจายตวดวยเกลอ 1) เตรยมตวอยางน าขน: ดนกระจายตว 10 g ผสมกบน ากลน 1,000 ml 2) ทดสอบพฤตกรรมการตกตะกอนน าขนใน Imhoff Cone ดวยเกลอชนดและความเขมขนตามผลทไดจากการศกษาในขอ 3.2 ทงน ระยะเวลาทชนดและปรมาณความเขมขนของเกลอทท าใหเกดการตกตะกอนไดชาทสดจะเปนระยะเวลาทจะใชเพอการบมตวอยางส าหรบ Pinhole Test ในการทดลองควบคมการกระจายตวของดนตอไป เพอปลอยใหเกลอเกดปฏกรยากบอนภาคดนเหนยวกระจายตวไดมากทสด 3.5 ทดลองใชสารละลายเกลอท า Treatment เพอควบคมการกระจายตวของดน ท า Pinhole Test โดยใชสารละลายเกลอชนดและความเขมขนตางๆ เตมลงในตวอยางดนเพอเพมความชนจนถง Optimum Moisture Content บมทงไวตามระยะเวลาทก าหนดไดใน ขอ 3.4 จากนนท า Pinhole Test ตามวธมาตรฐาน โดยใชน ากลนไหลผาน Pinhole บนทกอตราเรว และเกบตวอยางสารละลายเกลอทไหลผาน Pinhole ในแตละชวงเวลาของการทดสอบตามระดบความสงของ Hydraulic Head ของน า เพอน าไปวดคาความขนและคาการน าไฟฟา พรอม

19

บนทกการเปลยนแปลงขนาดของ Pinhole เมอสนสดการทดลอง 4. ผลการทดลอง

4.1 สมบตของตวอยางดนทใชเพอการทดลอง ตวอยางดนทใชเพอการทดลองเปนดนกระจายตวอยางรนแรง มสมบตดงตารางท 1 4.2 อทธพลของชนดและปรมาณความเขมขนของสารละลายเกลอตอการฟงกระจายของตวอยางดนกระจายตว ระดบความเขมขนสงสดของสารละลายเกลอทใชเพอการทดลอง ควบคมไมใหม คาเกนระดบปกต ทสามารถตรวจพบไดในธรรมชาต (ชตมาและคณะ , 2545; 2546) เนองจากไมมก าหนดมาตรฐานคณภาพน าโดยตรง ยกเวนแคลเซยมมเกณฑอนโลมสงสด 200 mg/l ตามมาตรฐานผ ลตภณฑอ ตสาหกร รมน า (กรมควบคมมลพษ, 2552) ผลการทดลองพบวาสารละลายเกลอทสามารถควบคมการฟงกระจายของอนภาคดนเหนยวกระจายตวได จนตวอยางน าทระดบกงกลางความลกในต ารบการทดลองนนมคาความขนไมเกน 20 NTU ซงเปนเกณฑอนโลมสงสดของมาตรฐานคณภาพน าเพอการอปโภคบรโภค คอ สารละลายโซเดยมคลอไรด ความเขมขน 600 mg/l และสารละลายแคลเซยมคลอไรด ความเขมขน 200 mg/l แตกลบสงผลใหน ามคาการน าไฟฟาอย ในระ ดบปานกลาง - ต า ในขณะ ทสารละลายโพแทสเซยมคลอไรด ไมสามารถลดคาความขนลงจนถงเกณฑทก าหนดไวได (ตารางท 2)

ตารางท 1 สมบตของตวอยางดนทใชเพอการทดลอง สมบตของดน ผล

วเคราะห Pinhole Test Classification D2 Degree of Dispersion (%) 69 Turbidity Ratio 2 Crumb Test (grade) 4 Chemical Test (zone) A pH 8.4 EC of Saturation Extract (mS/cm) 0.57 Ca + Mg (meq/l) 0.44 Na (meq/l) 5.3 K (meq/l) 0.03 Total Dissolved Salt (meq/l) 5.7 % Sodium 91 Sodium-Adsorption- Ratio (SAR) 11.6 % Sand (2.0-0.074 mm.) 57.6 % Silt (0.074-0.005 mm.) 14.0 % Clay ( 0.005 mm.) 28.4 (0.002 mm.) 21.6

ตารางท 2 ความขนและคาการน าไฟฟาของสารละลายจากการแชตวอยางดนกระจายตวในสารละลายเกลอ 24 ชวโมง

สาร ละลาย

ความเขมขน (mg/ l)

ความขน (NTU)

EC กอนแช (mS/cm)

EC หลงแช (mS/cm)

NaCl

0 53,970 0.003 0.70 200 902 0.36 0.93 400 51 0.89 1.24 600 20 1.02 1.61 800 17 1.30 1.99

1,000 7 1.87 2.36

KCl

0 22,954 0.003 0.721 40 18,605 0.081 0.700 80 8,792 0.150 0.726 120 6,267 0.226 0.707 160 991 0.308 0.776 200 452 0.385 0.818

CaCl2

0 32,601 0.004 0.528 40 31,476 0.063 0.619 80 11,259 0.117 0.640 120 5,880 0.187 0.595 160 691 0.262 0.616 200 8 0.302 0.695

20

4.3 อทธพลของชนดและปรมาณความเขมขนของสารละลายเกลอโซเดยมคลอไรดและแคลเซยม คลอไรดตอการกดเซาะของดนเหนยวกระจายตว ผลการทดสอบพบวาสารละลายโซเดยมคลอไรด และสารละลายแคลเซยมคลอไรด สามารถหยดการขยายขนาดของ Pinhole ไดทระดบความเขมขน 700 และ 200 mg/l ตามล าดบ โดยอตราการไหลและคาความขนของสารละลายทไหลผาน Pinhole มแนวโนมลดลง ( แสดงถ ง พฤ ตกรรมการอ ด ตน Pinhole) ตามความเขมขนของสารละลายเกลอทเพมขน (ภายใตเงอนไขของระยะเวลาและระดบ Hydraulic Head ของน าเดยวกน)

ตารางท 3 การเปลยนแปลงขนาดของรเขม และสรปผล Pinhole Test Classification

สาร ละลาย

ความเขมขน (mg/l)

Pinhole Specimen

Pinhole Test Classification

น ากลน - 3x Dispersive

NaCl 500 2x-3x Slightly

Dispersive

NaCl 600 1.5x-2x

Slightly Dispersive -

Nondispersive 700 1x Nondispersive

CaCl2 150 2x-3x Dispersive 200 1x Nondispersive 250 1x Nondispersive

ตารางท 5 ความขนของสารละลายเกลอทไหลผานตวอยางดนกระจายตวในการท า Pinhole Test สารละลาย

ในการทดลอง ความขน (NTU) ของสารละลาย ณ ระยะเวลาการทดลอง (ทระดบ Hydraulic Head ของน า)

0-5 นาท (2) 5-10 นาท (7) 10-15 นาท (15) 15-20 นาท (40)

น ากลน 1,291 1,111 887 698 602 529 577 455 x x x x x x x x NaCl 500 mg/l - - 102 127 164 123 100 - 92 77 70 65 - - - - NaCl 600 mg/l 18 18 - - 69 71 - - 106 73 68 65 81 67 65 59 NaCl 700 mg/l 11 3 - - 26 - - - 48 - - - 119 93 72 61 CaCl2 150 mg/l 2,102 1,521 - - 492 435 - - - - - - - - - - CaCl2 200 mg/l 644 408 - - 72 - - 33 13 7 - - - - - - CaCl2 250 mg/l - - - - - - - - - - - - - - - -

หมายเหต 1 คอ การทดลองทเวลา 5-10 นาท แตใช Hydraulic Head ของน า 2 นว x คอ ยตการทดลอง - คอ ไมสามารถบนทกขอมลได

ตารางท 4 อตราการไหลของสารละลายเกลอในการท า Pinhole Test สารละลาย

ในการทดลอง อตราการไหล (มลลลตร/วนาท) ณ ระยะเวลาการทดลอง (ทระดบ Hydraulic head ของน า)

0-5 นาท (2) 5-10 นาท (7) 10-15 นาท (15) 15-20 นาท (40)

น ากลน 0.32 0.53 0.79 1.14 1.511 1.781 1.891 2.331 x x x x x x x x NaCl 500 mg/l - - 0.15 0.09 0.31 0.45 0.56 - 1.66 2.43 3.34 4.30 - - - - NaCl 600 mg/l 0.11 0.07 - - 0.32 0.38 - - 0.52 1.22 1.91 2.40 6.40 7.78 8.49 9.44 NaCl 700 mg/l 0.15 0.06 - - 0.07 - - - 0.12 - - - 1.00 2.86 4.17 5.60 CaCl2 150 mg/l 0.26 0.33 0.44 0.52 - - - - - - - - - - - - CaCl2 200 mg/l 0.26 0.32 0.32 0.29 0.64 0.59 0.56 0.58 0.73 0.70 - - 1.40 1.42 1.55 1.58 CaCl2 250 mg/l 0.20 0.16 - - 0.13 - - - 0.16 - - - - - - -

21

4.4 พฤตกรรมการตกตะกอนของน าขนจากอนภาคดนเหนยวกระจายตวดวยเกลอโซเดยมคลอไรดและแคลเซยมคลอไรด เปรยบเทยบความสามารถตกตะกอนน าขนอนเนองมาจากอนภาคดนเหนยวกระจายตวดวยเกลอโซเดยมคลอไรด และแคลเซยมคลอไรดใน Imhoff Cone การทดลองทระยะเวลาการตกตะกอน 72 ชวโมง มปรมาตรตะกอนในแตละต ารบการทดลอง 115 - 125 มลลลตร ซงใกลเคยงกบปรมาตรตะกอนเมอสนสดการทดลองในเวลา 168 ช ว โมง แคลเซยมคลอไร ดตกตะกอนจนไดน าใสทงระดบความเขมขน 200 และ 600 mg/l ในขณะทโซเดยมคลอไรดความเขมขน 600 mg/l ตกตะกอนไดเชนเดยวกน แตยงคงมความขน 22.83 NTU 4.5 ทดลองใชสารละลายเกลอโซเดยมคลอไรดและแคลเซยมคลอไรดท า Treatment เพอควบคม การกระจายตวของดน ด าเนนการทดสอบเพอปรบปรง คณภาพดนกระจายตวดวยการใชสารละลายเกลอทระดบความเขมขนตางๆ ผสมกบดนกระจายตวจนมความชนท Optimum Moisture Content บมเปนเวลา 3 วน แลวน าตวอยางดนทเตรยมไดไปทดสอบ Pinhole Test Classification โดยใชน ากลนไหลผาน พบวาโซเดยมคลอไรดทระดบความเขมขน 50,000 mg/l เรมลดการกดเซาะรโพรงไดอยางชดเจน Pinhole ขยายขนาดเพยง 1.5 เทา และเมอเพมระดบความเขมขนของสารละลายถง จดอมตวเปนผลให ดนทผานการท า Treatment คงทนตอการกดเซาะมากยงขน Pinhole ขยายตวไมมากไปกวา 1.5 เทา ชวงทเรมตนการทดสอบมการชะละลายเกลอจ านวนมาก มคาความน าไฟฟา 2.080 mS/cm แตมแนวโนมลดลงอยางรวดเรวจนมคาอยในชวงของคณภาพน าปานกลางถง ด ในขณะทสารละลายเกลอแคลเซยมคลอไรดตองใชถงระดบความเขมขนสงสด จงควบคมการฟงกระจายของอนภาคดนเหนยวกระจายตวได โดยคาความขนของน าทไหลผาน Pinhole Specimen ตลอดการทดลอง (Hydraulic

Head ของน าเพมขนสงสดถง 40 นว) อย ในเกณฑ 20 NTU คาการน าไฟฟาอย ในชวงของคณภาพน า ปานกลางถงต า แตยงคงมการกดเซาะขยายขนาด Pinhole มากกวา 3 เทา แตทงนมแนวโนมเกดการอดตนรโพรงอยางตอเนองจากคาอตราการไหลและความขนทลดลงตามระยะเวลาการทดสอบทเพมขน 5. สรปผลการทดลอง

จากผลการทดลองในขอ 4 จงมความเปนไปได ทจะใชประโยชนจากเกลอโซเดยมคลอไรด และเกลอแคลเซยมคลอไรดเพอปรบปรงคณภาพดนกระจายตว แตทงน ตองท าดวยความระมดระวง ถงแมโซเดยม คลอไรดทเตมลงไปในดนชวยท าให Density ของดนสงขนในการท า Compaction แตรกษาปรมาณเกลอไวในดนไดยาก เนองจากสามารถเกดการสะสมทผวดนไดโดยงายเมอดนแหง และละลายน าไดด อาจตองท า Treatment บอยๆ สวนแคลเซยมคลอไรดทเตมลงในดนกระจายตว ก อ ใ ห เ ก ด Pozzolanic Reaction ไ ด ผ ลผ ล ต เ ป นตวเ ชอมประสาน ท าให ดน ทถกท า Treatment มโครงสรางทหนาแนน ทนทานมากขน ประกอบกบการท Ca2+ ซงม Replacing Power สงกวา เขาไปแทนท Na+ ในอนภาคดนเหนยวกระจายตว ลดสมบตดานการกระจายตวไดเปนอยางด ถงแมจะเกดการกดเซาะขยายขนาดของรโพรงไดบางแตกมแนวโนมทจะเกดการอดตนขนเรอยๆ คาดวาการใชแคลเซยมคลอไรดส าหรบท า Treatment จะม คว ามคงทน ตอการชะ ล า ง ตามธรรมชาตมากกวาการใชโซเดยมคลอไรด 6. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

6 . 1 ทร าบอ ทธ พลข อง โซ เ ด ย มคลอ ไ ร ด โพแทสเซยมคลอไรด และแคลเซยมคลอไรดทมตอสมบตบางประการของตวอยางดนเหนยวกระจายตว 6.2 ทราบความเปนไปไดของการใชประโยชนจากสารละลายเกลอโซเดยมคลอไรด โพแทสเซยม

22

คลอไรด และแคลเซยมคลอไรดเพอควบคมการกระจายตวของดน 7. เอกสารอางอง

กรมควบคมมลพษ (2547). มาตรฐานการระบายน า ล ง ทางน าชลประทาน และทางน าทเชอมตอกบ ทางน าชลประทานในเขตพนท . แหลง ทมา: http://www.pcd.go.th/info_serv/reg_std_ water04.html#s5, 11 มถนายน 2555. อาง ถง กรม ชลประทาน. (2554) . ค า สงกรม ชลประทานท 73/ 2554 เรอง แกไข การระบาย น าทมคณภาพต าลงทางน าชลประทาน และ ทางน า ทตอเ ชอมกบทางน าชลประทาน ใน เขตพน ทโครงการชลประทาน , ลงวน ท 10 เมษายน 2554.

กรมควบคมมลพษ (2552ก). มาตรฐานคณภาพน า เพอการบรโภค.แหลงทมา:http://www.pcd. go.th/info_serv/reg_std_water0 1 . html# s1 , 1 1 ม ถ น า ย น 2 5 5 5 . อ า ง ถ ง กระทรวงทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม .2552.ประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ ส ง แวด ลอม เร อ ง ก าหนดหลก เกณฑและ มาตรการในทางวชาการส าหรบการปองกนดาน สาธารณสขและการปองกนในเรองสงแวดลอม เ ป นพ ษ พ . ศ . 2 5 51 . ร าชก จจาน เ บกษ า เลมท 125 ตอนพเศษ 85ง 68 ลงวน ท 21 พฤษภาคม 2552.

กรมควบคมมลพษ (2552ข). มาตรฐานคณภาพน า เพอการบรโภค. แหลงทมา: http://www.pcd. go.th/info_serv/reg_std_water01.html#s1, 11 ถ น า ย น 2 5 5 5 . อ า ง ถ ง ก ร ะ ท ร ว ง อตสาหกรรม. 2521. ประกาศกระทรวง อตสาหกรรม ฉบบท 332 (พ.ศ.2521) ออก ต าม คว าม ใน พ ร ะ ร า ชบ ญ ญ ต ม า ต ร ฐ า น ผลตภณฑอ ตสาหกรรม พ .ศ .2511 เร อ ง

ก าหนดมาตรฐานผลตภณฑ อตสาหกรรม น า บ ร โ ภ ค . ร า ชก จ จ าน เ บ ก ษ า เ ล ม ท 9 5 ตอนท 68 ลงวนท 4 กรกฎาคม 2521.

ช ต ม า ค ค ส ม ท ร , ท พ ย ว ล ย ค า เ ห ม ง , แ ล ะ ศภลกษณ ศรจารนย. (2545). ผลกระทบ ของการชะ ลา ง เก ลอตามธรรมชา ต และ การผลตเกลอตอคณภาพน าในแมน า สงคราม.

จฬาลงกรณมหาวทยาลย , กรงเทพฯ. แหลงทมา: http://ora.kku.ac.th/res_kku/Abstract/Abst ract View.asp?Qid=-1 5 4 2 3 6 8 3 0 2 , 10 มถนยน 2552.

ชตมา คคสมทร. (2546). โครงการศกษา ผลกระทบ ของการชะลางเกลอตามธรรมชาตและการ ผ ล ต เ ก ล อ ต อ คณภ าพ น า ใ น แ ม น า ช - ม ล ( ก ม ภ าพ น ธ - ธ น ว า คม 2 5 4 6 ) . ภ า ค ว ช า เคม คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

ยทธ ลกษณ ชวร เชษฐ และ ประทป ดวง เ ดอน . (2547). การศกษาระดบของความเคมทมผล ตอ คณสม บ ต ท า ง ว ศ ว ก ร ร ม ข อ ง ด น ใ น ภ า ค ตะว น ออ ก เฉ ย ง เ หน อ ขอ ง ประ เทศ ไทย . มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

สทธศกด ศรลมพ และ วรากร ไม เรยง. (2550). การพบตของเขอน , น. 1-34. ใน โครงการ อบรมความปลอดภ ย เข อน ในสภาวะปก ต และสภาวะอนตราย ระหว างวน ท 20 -21 กนยายน 2550 ณ โรงแรมมราเคลแกรนด คอนเวน ชน .มหาวทยาลย เกษตรศาสตร , กรงเทพฯ.

Sherard, J. L., Dunnigan L. P. and Decker R. S. (1 9 7 7 ) . Some Engineering Problem with Dispersive Soils, Proceeding of theAmerican Society of Civil Engineers. Journal of the Geotechnical Engineering Division 102: 287-301.

23

การศกษาวจยและพฒนาระบบสบน าพลงน าในกรมชลประทาน

Water Energy Pumping System Research and Development in Royal Irrigation Department

สขเกษม เจรญจนทร1 1ผเชยวชาญดานวศวกรรมเครองกล (ดานวจยและพฒนา) ส านกเครองจกรกล

กรมชลประทาน ปากเกรด นนทบร โทร. 029623612 E-mail: sem98@sanook.com

บทคดยอ

กรมชลประทานไดท าการศกษาวจยระบบสบน าพลงน ามาตงแตป พ.ศ. 2525 หลงจากไดรบมอบเครองสบน าพลงน าแบบ Coaxial Water Turbine Pump จากประเทศสาธารณรฐประชาชนจน ไปตดตงทอางเกบน าแมปม การศกษาวจยระบบสบน าพลงน าไดด าเนนการเรมพฒนาขนจากหลกชาวบาน เปนกงหนน าสบน าแบบทนลอย ไฮโดรปม หรอสลงปม พลงงานจากน าเนองมาจากความแตกตางของระดบน าดานเหนอน ากบดานทายน า พฒนาเปนไฮโดรลกแรม Coaxial Water Turbine Pump, Globe Case Coaxial Water Turbine Pump และ Cross Flow Water Turbine Pump นอกจากนยงวจยพฒนาอปกรณบชใหมความคงทนตอการใชงาน ลดขนาดและปรบปรงรปรางเสอ Turbine ของ Globe Case Coaxial Water Turbine Pump ใหงายตอการสราง เปลยนชนดปมน า จากปมชก เปน Multi Stage Centrifugal Pump สามารถยกน าไดถง 100 เมตร โดยอาศยน าทลนออกจากฝายทดน า น าปลอยออกจากอางเกบน า หรอเขอนไปผลกดนใหเครองสบน าพลงน าท างาน สามารถสบน าได 1 ใน 10 สวนของปรมาณน าทปลอยออกจาก แหลงน า

คาสาคญ: เครองสบน าพลงน าไหล ท างานโดยใชความเรวของน า Turbine Pump ท างานโดยใชความแตกตางระดบดานเหนอน ากบดานทายน า

1. บทนา

เอกสารฉบบนจดท าขน เพอใหเหนประโยชนการน าพลงงานจากน าทปลอยออกจากเขอน อางเกบน า ปรมาณน าลนฝายทดน า ความเรวของกระแสน าในแมน า ล าธารมาใชประโยชนในการขบใหเครองสบน าพลงน าในรปแบบตางๆ ท างานสงน าไปใชในทตางๆ การด าเนนการไดเรมมาตงแตป พ.ศ. 2525 โดยคณบรรจง วรรธนะพงษ และไดรบการสนบสนนจาก FAO มอบเคร องสบน าพลงน าแบบ Coaxial Water Turbine Pump ไปตดตงทอางเกบน าแมปม และไดน าไปตดตงใชงานทวประเทศ แตไมเปนทยอมรบ เนองจากขาดผรดานระบบสบน าพลงน า หนวยงานไมเหนประโยชนจากการใชงาน การออกแบบค านงถงเพยงความตองการใชน าบนทสงไมไดจดการกบน าทขบเทอรบายนหลายแหง ปลอยน าทงไปโดยไมเกดประโยชน

ผเขยนไดมารบชวงตองานจากคณบรรจงฯ ไดรวมออกแบบเหนประโยชนในการใชระบบสบน าพลงน า เชน สามารถพลกภเขาหวโลนใหเปน สวนปาสรก ต ท อ.สวนผง จ.ราชบร ในเวลาเพยง 1 ป ท าการปลกสวนปาทอางเกบน ากระเสยวในเวลาเพยง 1 ป สามารถสงน าไปยงคลองสงน าทอย เหนอสนฝายประมาณ 8 เมตร โดยอาศยน าลนสนฝาย 5 เซนตเมตร ดวยทอสงน าขนาด 12 นว จ านวน 2 ทอ ซงมน าออกเตมทอตลอด 24 ชวโมง ระบบสบน าพลงน าสามารถยกน าไดสงถง 100 เมตร (อตราการสบขนอยกบปรมาณน าทปลอยออกจากแหลงน า และความแตกตางของระดบน าไมสามารถก าหนดอตราการสบได) ท าใหสามารถเกบน าไวทสงในชวงหนาฝน และปลอยน าชวยพนทเพาะปลกในชวงหนาแลง การทจะใหไดประโยชนจะตองหาขนาด

24

เครองสบน าพลงน าตามปรมาณน าทตนทนทเหมาะสม น าทใชขบเครองเทอรบายน 9 สวน จะตองสงไปทพนทชลประทานลงสคลองสงน าดวยระบบ Gravity น าทสบดวยเครองสบน าพลงน า 1 สวน จะถกสงไปยงพนทสง เมอพจารณาความพรอมในการน าระบบสบน าพลงน ามาใชในกรมชลประทาน จากปจจยตางๆ 3 ดาน ประกอบดวย 1) ดานเกยวกบแหลงน า เขอน อางเกบน า ฝายทดน าทมความแตกตางของระดบน าดานเหนอน ากบดานทายน าไมต ากวา 1 เมตร สามารถตดตงระบบสบน าพลงน าได โดยขนอยกบนโยบายของกรมฯ 2) ความพรอมดานบคลากร ไดมการจดอบรมความรดานระบบสบน าพลงน ารวมกบสวนฝกอบรมดานเครองกลไปแลว 5 รน 3) ความพรอมหนวยงานผลต สวนโรงงานสามารถผลตชนสวน และเครองสบน าพลงน าได จากความพรอมดานตางๆดงกลาว ท าใหการสบน าพลงงานในงานชลประทาน มความเปนไปไดทจะศกษาวจยและพฒนา ใหใชงานอยางกวางขวางตอไป เอกสารฉบบน จงไ ดจดท าขนเพ อเผยแพรความร เรองระบบสบน าพลงน าทไดน ามาใชในงานชลประทาน 2. วตถประสงค

เพอใหทราบถงการด าเนนการศกษาวจยระบบสบน าพลงน าโดยใชเครองสบน ารปแบบตางๆ ใน กรมชลประทาน ตงแตป พ.ศ.2525 จนถงปจจบน ไดท าการพฒนาแกไขปญหาตางๆ ปรบปรงชนสวนใหงายตอการผลต และมอายการใชงานทยาวนานและใหเกดมการน าไปใชงานอยางกวางขวาง

3. วธการดาเนนการวจย

กรมชลประทาน ไดท าการศกษาวจยระบบสบน าพลงน ามาตงแตป พ.ศ. 2525 โดยคณบรรจง วรรธนะ-พงษ ไ ดรบมอบเครองสบน าพลงน าแบบ Coaxial Water Turbine Pump ขนาด 40-6 จ านวน 2 เครอง จาก จน จากน นน า ไป ตด ต ง ทอ า ง เก บน าแมป ม จงหวดพะเยา หลงจากนนไดมการน าเครองสบน าพลงน ารปแบบตางๆ มาใชตดตงกบอาคารชลประทาน โดยอาศยความเรวของกระแสน า และความแตกตางของระดบน าดานเหนอน า กบดานทายน าไปผลกดนใหเครองสบน าพลงน าท างาน 3.1 เครองสบน าพลงน าไหล กรมชลประทานไดท าการศกษาวจยเครองสบน าพลงน าไหล โดยเรมจากป พ.ศ.2521 – พ.ศ.2522 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ มพระราชด าร ให กรมชลประทาน พฒนาหลกชาวบานใหเปนเครองสบน าพลงน าทางกองโรงงานไดท าการศกษาวจย จดท ากงหนตนแบบจ าลองจนสามารถหมนไดคลองและเรวเมอ มความเรวของน า แตเนองจากขณะนนผเขยนยงไมมประสบการณ ถาจะใชงานตองท าการหมนเครองก าเนดไฟฟาใหท างานเสยกอน แลวจงใชไฟฟาจากเครองก าเนดไฟฟาไปหมนเครองสบน า (ซงถาเอาพลงงานทไดจากการหมนกงหนน าไปฉดเครองสบน าแทนมอเตอรไฟฟาโดยตรงได) ตอมาคณบรรจง วรรธนะพงษ ไดท าการพฒนากงหนสบน าแบบทนลอยขนมา ดงภาพท 1

ภาพท 1 กงหนสบน าแบบทนลอย

25

กงหนสบน าแบบทนลอยจะมใบพดรบน าใหใบพดจมน า 50 เซนตเมตร โดยจะตองใชกระแสน าทมความเรวอยางนอย 1 เมตร/วนาท ผลกดนใหใบพดกงหนหมนและสงก าลงไปฉดปมชกใหท างาน จากนน ตอมาป พ .ศ. 2533 - พ .ศ. 2535 พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงพระราชทานเครองสบน าพลงน าแบบ Sling Pump ซงเครองสบน าพลงน าแบบ Sling Pump ทไดรบทลเกลาถวายนน มาจากประเทศเดนมารก ใหกรมชลประทานจดสรางและทดสอบประสทธภาพจ านวน 10 เครอง กรมชลประทานไดจดสรางท าดวย Stainless Steel และไดทดสอบการท างานของเครอง เครองสามารถท างานไดทความเรวของน า 0.6 เมตร/วนาท ดงภาพท 2

ภาพท 2 Sling Pump หรอ Chaipattana

Hydro Pump

จากภาพท 2 Sling Pump หรอChaipattana Hydro Pump เปนเครองสบน าพลงน าไหลทตดตงในแมน าล าธาร ทมความเรวของกระแสน า 0.65 เมตรตอวนาท ยกน าไดสง 8 เมตร ประกอบดวยทอ PE เลกๆ ขดอยโดยรอบ (Coil) ภายในเสอปมทรงกรวยทมใบพดรบน าตดอยสวนบน โดยมวสดพยงให Sling Pump ลอยน าอยครงหนงของปรมาตร

ภาพท 3 Sling Pump หรอ Chaipattana Hydro Pump

จากภาพ ท 3 การท า งานของ Sling Pump จะท างานโดย เมอมกระแสน าทมความเรวจะไปผลกดนใหใบพดปมน าหมน ท าใหเสอปมหมนตาม ซง Coil กจะหมนตามเสอปม น าจะเรมไหลเขาจาก Coil 1 ไหลเขาส Coil 2, Coil 3….ไป เร อยๆ จนถ งปลาย สงออกไป ใชงาน ซง Sling Pump น มราคาตอหนวย ประมาณ 10,000 – 20,000 บาท

3.2 เครองสบน าพลงน าแบบทนลอย

ภาพท 4 เครองสบน าพลงน าแบบทนลอย

จากภาพท 4 เครองสบน าพลงน าแบบทนลอยเปนเครองสบน าพลงน าไหลทเหมาะส าหรบตดตงในแมน า ล าธาร ทมความเร วของกระแสน า ต งแต 1 เมตร/วนาท เปนตนไป ซงสามารถยกน าไดสงถง 30 เมตร อตราการสบน าไมสามารถก าหนดไดเนองจากอตราการสบน าขนอยกบความเรวของน าขนาดทอจ านวน Coil ขอมลทดสอบเกดการสญหายเชนเดยวกบอตราการสบของเครองสบน าแบบทนลอยขนกบ

26

กระแสน าและขนาดของเครองสบน าแบบสบชกทเลอกใชจงไมสามารถก าหนดได

อปกรณ ประกอบดวยชดกงหนทมใบพดรบน าตดทปลาย โดยใบพดจะจมน าประมาณ 50 เซนตเมตร เมอน าไหลจนท าใหใบพดหมน ก าลงจะถกสงไปยงเครองสบน าดวยชดเฟองโซ และชดสายพานล าเลยงทดรอบใหไดเทากบรอบการหมนของเครองสบน า ซงเครองสบน าทใชนน ใชเครองสบน าแบบชกมอตราก าลง คอ

ก าลงของกงหนน า = 1.5 x ก าลงเครองสบน า

ภาพท 5 เครองสบน าพลงน าแบบทนลอย

จากภาพท 5 การท างานของเครองสบน าพลงน าแบบทนลอย เมอน าไหลความเรวของกระแสะน าจะไปผลกดนใหใบพดหมน จากนนก าลงจะถกสงตอไปฉดใหเครองสบน าท างาน เกดการสบน าไปยงพนทใชน าทตองการได โดยทมราคาตอหนวยประมาณ 100,000 ถง 200,000 บาท 3.3 Hydraulic Ram

ภาพท 6 เครองสบน าพลงน าแบบ Hydraulic Ram

จากภาพท 6 เครองสบน าพลงน าแบบ Hydraulic Ram เปนเครองสบน าอกรปแบบหนงทอาศยเฮดน า (ความแตกตางระดบน าดานทายน ากบดานเหนอน า) ตงแต 1 เมตร ขนไปผลกดนใหลนทงน าปดกะทนหนจนเกด Water Hammer ท าใหความดนของน าเพมขนจนสามารถเอาชนะน าหนกลนจายน า สงผลใหน าไหลเขาหองเพมความดนสงน าออกไปยงภายนอก จากนนความดนในหองปมจะลดลง ลนจายน าปดไมใหน าไหลยอนเขาหองเพมความดน น าหนกลนทงน ากดลนทงน าใหต าลง ท าใหน าไหลออกทลนทงน า ความเรวของน าสามารถยกลนทงน าใหเปด-ปด เกดปรากฏการณ Water Hammer ซงปรากฏการณดงกลาวจะท าใหมการเปด-ปด ลนทงน าสลบไปมาเกดเสยงดง สามารถสบน าขนได 10 เทาของเฮดน า Hydraulic Ram นนไดมการใชงานมาชวงหนงในทางภาคเหนอของประเทศ และคอยๆเลกใชไป ในป พ.ศ. 2555 ไดมการน ามาใชเปนเครองมอสาธตทศนยศกษาและพฒนา เขาห น ซ อน อ น เน อ ง ม าจากพระราชด าร โดยกรมชลประทานไดท าการปรบปรงลนทงน าโดยใชระบบสปรงมาแทนทการใสน าหนกถวง 3.4 เครองสบน าพลงน าแบบ Water Turbine Pump

ภาพท 7 เครองสบน าพลงน าแบบ Coaxial Water

Turbine Pump

จ า ก ภ า พ ท 7 Water Turbine Pump จ ะประกอบ ดวยชด Turbine ชด Pump, Draft Tube และบอเทอรบายน

27

โดยท Water Turbine Pump นนมกจะท าการตดตงในบรเวณแหลงน าประเภทฝายทดน า น าตกกลางคลอง ทมความแตกตางของระดบดานเหนอน ากบดานทายน า ประมาณ 1-4 เมตร สามารถยกน าได 4, 6 และ12 เทาของ Turbine Head

ภาพท 8 ลกษณะพนทตดตงเครองสบน าพลงน าแบบ Coaxial Water Turbine Pump

จากภาพท 8 การก าหนดขนาดและจ านวนเครองทใช จะขนอยกบปรมาณน าทลนออกมาจากฝายทดน า หรอน าตกลงกลางคลอง หรอปรมาณน าโดยเฉลย ซงระบบนจะสามารถท างานไดตลอด 24 ชวโมง ตราบเทาทมน าลนฝาย กอนท างานทกครงจะตองท าการระบายทรายทคางออกจากตว Turbine

3.5 Globe Case Coaxial Water Turbine Pump

ภาพท 9 Globe Case Coaxial Water Turbine Pump

จ าก ภ าพ ท 9 Globe Case Coaxial Water Turbine Pump เปนเครองสบน าพลงน าทพฒนามาจากเครองสบน าพลงน าแบบ Coaxial Water Turbine Pump โดยไมตองสรางบอเทอรบายน สามารถตดตงไดทอางเกบน า ฝายทดน า น าตกกลางคลอง โดยจะมลนปกผเสอ (Butterfly Valve) คอยปรบความดนของน ากอนเขาขบเทอรบายน โดยจะมแรงดนประมาณ 0.1-0.4 กโลกรม/ตารางเซนตเมตร สามารถยกน าได 4, 6 และ 12 เทาของ Turbine Head โดยมสวนประกอบ และตวอยางพนททท าการตดตง ดงภาพท 10

ภาพท 10 สวนประกอบ และตวอยางพนททท าการตดตง

3.6 Cross Flow Water Turbine Pump

ภาพท 11 Cross Flow Water Turbine Pump

Globe case coaxial water turbine

Dam or reservoir

Guard gate

River outlet Regulating gate

Globe case coaxial water turbine pump Pumping pipe to upper area

Turbine driven water to canal

Control room

Reservoir

28

ภาพท 12 สวนประกอบของ Cross Flow Water Turbine Pump

ภาพท 13 พนททท าการตดตง Cross Flow Water Turbine Pump

จากภาพท 11 ถงภาพท 13 Cross Flow Water Turbine Pump ประกอบดวยชดเทอรบายนเปนใบพดทรงกระบอก ชดสงก าลง และเคร อง สบน าแบบ Multistage Centrifugal Pump ต ด ต ง ใ น แ ห ล ง น าประเภทเขอน อางเกบน า ทมความแตกตางของระดบน าดานเหนอน ากบดานทายน าไมนอยกวา 4 เมตร และสามารถยกน าไดสงถง 100 เมตร 4. ผลการวจย

4.1 การศกษาว จยเครองสบน าพลงน าแบบCoaxial Water Turbine Pump แ ละ แ บ บ Globe Case Coaxial Water Turbine Pump เมอกรมชลประทานไดน าเครองสบน าพลงน าแบบ Coaxial Water Turbine Pump มาใชงานกพบปญหา พอใชงานไปประมาณ 3 เดอน บชยางกตอง

เปลยน ถาไมเปลยนจะสงผลใหชนสวนอนเกดการช ารดไปดวย นอกจากนทางผเขยนยงพบปญหาบชยางของเครองกลเตมอากาศแบบอดอากาศและดดน ามการสกช ารดบอย ทาง ผว จยจงไดท าการศกษาว จย และสามารถแกไขปญหานไดโดยใชวสดยางและพลาสตกเปนบช ทางดานเครองสบน าพลงน าแบบ Globe Case Coaxial Water Turbine Pump เ ก ด ก า ร ช า ร ดเนองจากบชสก จงไดน าผลการว จยจากเครองกลเตมอากาศแบบอดอากาศและดดน า ซงเปนเครองกลเตมอากาศในพระปรมาภไธย พระบาทสมเดจพระเจาอยหวมาท าการปรบปรงใชกบเครองสบน าพลงน า ท าใหสามารถยดอายการใชงานจาก 3 เดอนเปน 3 ป ถงจะมการเปลยนบชอกครงหนง เครองสบน าพลงน าแบบ Globe Case Coaxial Water Turbine Pump เปน เคร อ ง สบน าพลงน า ทพฒนาจากเครองสบน าพลงน าแบบ Coaxial Water Turbine Pump โดยทไมตองสรางบอเทอรบายน โดยคณบรรจง วรรธนะพงษ เปนผเรมตนพฒนา แตจะมขอเสยคอ ระบบบช และเสอเทอรบายนทใชจะตองท าเปนรปแบบฟกทอง ท าใหเสยเวลาในการจดสราง และผวภายนอก มลกษณะทไมเรยบ ท าใหเกด Loss ขน (บรรจง, 2542) กรมชลประทานไดใหงบประมาณจากเงนทนหมนเวยนในการศกษาวจยเครองสบน าพลงน าแบบ Globe Case Coaxail Water Turbine Pump เพอท าการปรบปรงบชใหคงทนตอการใชงาน และเสอเทอรบายนไมจ าเปนตองสรางเปนรปฟกทอง เพอใหงายตอการสราง จงไดท าการพฒนาเครองตนแบบเครองสบน าพ ล ง น า แบบ Globe Case Coaxial Water Turbine Pump ขนาด 20-6 ส าเรจ แตยงขาดงบประมาณในการตดตง และทดสอบการใชงาน จงไดขอการสนบสนนงบประมาณงานวจยจากคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) และไดรบการสนบสนน แตถกปรบลดงบประมาณลง ประกอบกบทางส านกชลประทานท 8 จงหวดนครราชสมา ไ ดขอเปลยนสถานททท าการตดตง

Water turbine pump station

Water supply pipe to turbine Pumping pipe

Electrical pump station

29

เปนฝายชนบท ซงเปนประตน าขนาดใหญ ตองใชระบบกาลกน าสงน าเขาขบเครองสบน าพลงน า ซงขนาดของทอกาลกน านนไมต ากวา 50 เซนตเมตร มความยาวคอนขางมาก ตดตงขนานไปกบบนไดปลาโจน ท าใหงบประมาณทไดรบจากคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) ทใชน าไปตดตงระบบกาลกน า และเครองสบน าพลงน าไมเพยงพอ ไมสามารถตอทอสงน าขนไปยงพนททตองการใชงานได ไดแตเพยงท าการทดสอบการท างานของเครองสบน าพลงน า ผลทไดกสามารถใชงานได มน าไหลออกมาเตมทอออกไปไกลเกน 5 เมตร มความแรงของน ามาก สามารถสงน าขนไปใชงานได ดงนนทางเจาของสถานทจะตองตงงบประมาณส าหรบเดนทอไปใชงาน เครองสบน าพลงน านนสามารถท างานไดตลอด 24 ชวโมง โดยทไมตองใชพลงงานเชอเพลงหรอพลงงานไฟฟา จากประสบการณทไดท าการศกษาวจยเครองสบน าพลงน าแบบ Globe Case Coaxial Water Turbine Pump 20-6 ไดพบอปสรรค คอ เครองจะตองใชเครองผอนแรงยก และสถานทฝายชนบททท าการตดตงนนคอนขางยาก ดงนนในป พ.ศ. 2557 จงขอรบการสนบสนนงบประมาณการวจยจากคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) อกครงหนง เพอท าการจดสรางเครองสบน าพลงน าแบบ Globe Case Water Turbine Pump ขนาด 10-6 โดยท าการลดความกวางของเสอเทอรบายนลง ใหเกดความกะทดรดตอการน าไปใชงาน สามารถใชกบอาคารชลประทานทมความแตกตางของระดบน าดานเหนอน ากบดานทายน าตงแต 1 เมตรขนไป ท าใหสามารถขยายพนทชลประทานไดอกมาก

4.2 การศกษาว จยเครองสบน าพลงน าแบบ Cross Flow Turbine Pump

เครองสบน าพลงน าชนดนถกตดตงกบอาคารชลประทานทมความแตกตางของระดบน าดานเหนอน ากบดานทายน าตงแต 6 เมตร ขนไป และไดเปลยนเครองสบน าแบบชก ซงตองตอกนหลายเครองมาใชเคร อง สบน าแบบ Multi Stage Centrifugal Pump

แทนสงน าไ ดถง 100 เมตร เอาระบบการปองกน การกระแทกกลบของน า การหดขยายตวของทอเนองจากอณหภมเปลยนแปลง การไลอากาศออกจากระบบหนาแปลน ขนาดทอนอตใหทนกบแรงดน และประหยดคาใชจาย สงเหลาน คอ งานวจยเรองระบบสบน าพลงน าตงแตป พ.ศ. 2525 จนถงปจจบน กรมชลประทานมผเชยวชาญในการออกแบบ มสวนโรงงานในการผลตจดสราง และมสถานททท าการตดตง เปนแหลงน าทมความแตกตางของระดบน าดานเหนอน าและดานทายน ามากกวา 1 เมตร เปนจ านวนมาก การน าน า 1 ใน 10 สวนทจะตองสงไปยงทายน า หรอน าลนฝายขนไปยงพนททสงกวา ท าใหสามารถเปดพนทชลประทานเปนจ านวนมากตราบใดทมน าลนสนฝาย หรอมการปลอยน า ถาไดรบการสนบสนนทด 5. สรปผล

ระบบสบน าพลงน าในกรมชลประทาน ไดพฒนาทงทใชกระแสน าไหล และใชความแตกตางของระดบน าดานเหนอน ากบดานทายน า กรมชลประทานมอาคารชลประทานทมความแตกตางของระดบน าดานเหนอน ากบดานทายน ามากกวา 1 เมตร จ านวนมาก ถาน าเครองสบน าพลงน าไปตดตงกจะสามารถเพมศกยภาพในการสงน าท าใหขยายพนทรบน าเพอการชลประทานไดอกมาก

6. ขอเสนอแนะ

กรมชลประทานควรทจะก าหนดนโยบายใหมการน าเอาระบบสบน าพลงน าไปตดตงกบอาคารชลประทานตางๆ และควรจดสรรงบประมาณในการท าการศกษาวจย และฝกอบรมในการใชงานระบบสบน าพลงน าดวย

30

7. เอกสารอางอง

บรรจง วรรธนะพงษ. (2542). เครองสบน าพลงน าท พฒนาข น อ น เน อ ง ม าจาก พระ ร า ชด า ร ใ นพระบาทสมเดจ พระเจาอยหว.

สขเกษม เจรญจนทร และนายสวฒนา จตตลดากร. (2544). โครงการสบน าพลงน าอางเกบน าแมปม จงหวดพะเยา โดยใชเครองสบน าพลงน าแบบ Globe Case Coaxial Water Turbine Pump. คณะวศวกรรมศาสตรมหาวทยาลย เกษตรศาสตร. ฉบบท42 ปท14 ธนวาคม 2543, มนาคม 2544.

31

การปรบปรงดนโดยใชระบบน าหยดรวมกบวสดปรบปรงดน ภายในสถานทดลองบรหารจดการน าดวยเทคโนโลยสมยใหม

สถาบนพฒนาการชลประทาน

Improvement of Soil by Drip System and Soil Conditioner in New - Technology for Water Management Demonstration Center,

Irrigation Development Institute

ชวล เฌอกจ1นรยะห เขมกลด2 และ เมธาว ภก าเหนด3 1 2 วทยาลยการชลประทาน สถาบนสมทบมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

3ส านกวจยและพฒนา กรมชลประทาน E-mail: chergit@hotmail.com

บทคดยอ

ศกษาการปรบปรงดนในสถานทดลองการบรหารจดการน าดวยเทคโนโลยสมยใหม สถาบนพฒนาการชลประทาน เพอปลกผกคะนาโดยใชระบบน าหยดรวมกบการใชแกลบและปนขาวเปนวสดปรบปรงดน โดยวางแผนการทดลองแบบสมอยางสมบรณ (CRD) จ านวน 6 ต ารบ ต ารบละ 3 ซ า ไดแก 1) แปลงควบคมใหน าปกต ไมผสมวสดปรบปรงดน (C) 2) แปลงระบบน าหยด ผสมแกลบอยางเดยว (H) 3) แปลงระบบน าหยด ผสมปนขาวอยางเดยว (W) 4) แปลงระบบน าหยด ผสมแกลบ และปนขาว (WH) 5) แปลงระบบน าหยด คลมดนดวยพลาสตก ผสมปนขาว (WP) และ 6) แปลงระบบน าหยด คลมดนดวยพลาสตก ผสมแกลบ และปนขาว (WPH) โดยใสปน 1.3 ตน/ไร ใสแกลบ 3 ตน/ไร ขนาดแปลง 1.5 ตารางเมตร จ านวน 18 แปลง ปลกคะนายอด แปลงละ 6 ตน ผลการศกษาพบวา ดนเดมเปนกรดจดมาก( pH 4.8) และมความเคมปานกลาง (EC 4.1 dS/m) ถงแมจะมธาตอาหารในดนเพยงพอพชกจะไมเจรญเตบโต ภายหลงการปรบปรง แปลงทมคณภาพดนและผลผลตโดยรวมดมากทสด คอ แปลงทใชระบบน าหยดรวมกบการปรบสภาพดนดวยแกลบและปนขาว แลวคลมดนดวยพลาสตก (WPH) ซงท าใหมคา pH เพมข นเปน 6.43 อยในเกณฑ ทเหมาะสมส าหรบปลกผกคะนา (pH 5.5-6.8) และความเคมลดลงเหลอ 3.1 dS/m ผลผลตคะนาใหน าหนกสดเฉลย 88.7 กรมตอตน ซงสงกวาต ารบควบคมทใหน าหนกสดเฉลยเพยง 30.7 กรมตอตน การเตมปนขาวหรอแกลบอยางเดยวใหผลผลตไมแตกตางกนทางสถตจากแปลงควบคม ดงน นในการปลกผกคะนาในดนทมความเปนกรดและความเคมควรวเคราะหดนกอนการเพาะปลก เพอผสมปนขาวปรบสภาพดนใหเหมาะสม เพราะการผสมปนขาวท าใหดนมความเคมเพมข น การผสมแกลบอตรา 3 ตนตอไร ชวยปรบดนเหนยวใหรวนข น และการใชพลาสตกคลมดนโดยใหน าดวยระบบน าหยดจะชวยรกษาความช นในดนท าใหความเคมลดลง ดงน น ในการปรบปรงดนเพอปลกพชแตละพ นท ควรมการวเคราะหดนกอน เพอการผสมวสดปรบปรงดนและการวางแผนการใหน าทเหมาะสม

คาสาคญ: ระบบหยดน า เทคโนโลยการใหน าแกพช การปรบปรงคณภาพดน

1. บทนา

ทรพยากรดนเปนปจจยทส าคญในการผลตพช เนองจากเปนแหลงธาตอาหาร น า และเปนทยดเหนยวของพช ดนแตละชนดจะม ศกยภาพในการผลตทแตกตางกน ซงดนเปร ยวและดนเคม เปนปญหาทส าคญมากอยางหนงตอการเจรญเตบโตและผลผลตของพช ท าใหเกดผลกระทบตอสภาพเศรษฐกจ สงคม และ

สงแวดลอม การท าการเกษตรทไมมการปรบปรงบ ารงดน จะเปนผลท าใหดนมความสมบรณต า ผลผลตทางการ เกษตรลดลงนอกจากน จ ะม ผลกระทบ ตออนทรยวตถในดนท าใหมระดบคอนขางต า การใชระบบน าหยดรวมกบวสดปรบปรงดน เปนวธการอยางหนง ทน ามาใชในการเพมความสามารถใหกบผลผลตของดน เพอใหเหมาะสมกบการปลกพช

32

รวมท งเปนการเพมธาตอาหารแกพช เพมความอดมสมบรณของดนใหมความยงยนตอการเพมผลผลตและคณภาพอยางมประสทธภาพ อนง ดนในสถานทดลองบรหารจดการน าดวยเทคโนโลยสมยใหม สถาบนพฒนาการชลประทานน ในพ นทบางสวนของแปลงทดลองยงไมมการปรบปรงสภาพดนใหมความเหมาะสมตอการเพาะปลกพช งานวจยน จงไดท าการศกษาการปรบปรงดนโดยใชระบบน าหยดรวมกบวสดปรบปรงดน เพอปรบปรงดนใหมสภาพทดข น และเหมาะสมตอการเพาะปลกพช และใหผ ทสนใจไ ดน าไปประยกตใ ชในพ น ท ท เกดปญหาเชนเดยวกนน ไดตอไป 2. วตถประสงค

2.1 เพอศกษาวธการปรบปรงดนโดยใชระบบน าหยดรวมกบวสดปรบปรงดนในสถานทดลองบรหารจดการน าดวยเทคโนโลยสมยใหม สถาบนพฒนาการชลประทาน 2.2 เพอศกษาการเจรญเตบโตและผลผลตพชทปลกบนดนทท าการปรบปรงเปรยบเทยบกบพชทปลกบนดนทไมไดท าการปรบปรง 2.3 เพอศกษาคณภาพของดนกอนการปรบปรงเปรยบเทยบกบคณภาพดนหลงการปรบปรง 3. วธการวจย

3.1 การปรบปรงดน ส านกส ารวจและวจยทรพยากรดน กรมพฒนาทดน (2553) ไดกลาวถงความหมายของการปรบปรงดน หมายถง การพฒนาทดนทไมเหมาะสมกบการเกษตรใหสามารถใชท าการเพาะปลกพชใหเจรญเตบโตและให ผลผลตไดตามปรกต เชน การปรบปรงดนเปร ยว ดนเคม เปนตน

1) ดนเปร ยวหรอดนกรดจด ดนเปร ยวหรอดนกรดจด คอ ดนทก าลงมเคยม หรอมแนวโนมวามกรดก ามะถนอยในช นดน และจะตองมจดสเหลองฟางขาวอยในดนช นลางจงท าใหดนเปนกรดสง หรอ มคาพ เอช (pH) คอนขางต า จนเปนอปสร รคตอการ เ จรญ เ ตบ โตขอ งพ ช ท า ให พ ชเจรญเตบโตไดไมดผลผลตทไดจงต า หรอไมไดผลผลตเลย ซงการแปลความหมายคา pH ของดน แสดงดงตาราง ท 1 (ส านกส ารวจและว จยทรพยากร ดน กรมพฒนาทดน, 2553) 2) ดนเคม ส านกส ารวจและวจยทรพยากรดน กรมพฒนาทดน (2553) ไดใหความหมายของดนเคมวา ดนเคม คอ ดนทมปรมาณเกลอทละลายอยในสารละลายดนมากเกนไป มกระทบตอการเจรญเตบโต ปรมาณและคณภาพของผลผลต ซงอาจรนแรงถงท าใหพชตายได เนองจากเกดความไมสมดลของธาตอาหารพช พชเกดอาการขาดน า และมการสะสมไอออนทเปนพษในพชมากเกนไป แหลงเกลอเกดจากตะกอนน ากรอยหรอหนเกลอใตดน น าใตดนเคม หนดนดานทอมเกลออยหรอเกดจากน าใตดนเคมท งทอยลกและอยต น เมอน าใตดนไหลผานแหลงเกลอแลวไปโผลทดน ตารางท 1 การแปลความหมายคา pH ของดน

ระดบ ชวง pH Water, 1:1 กรดรนแรงมากทสด < 3.5 กรดรนแรงมาก 3.5 – 4.4 กรดจดมาก 4.5 – 5.0 กรดจด 5.1 – 5.5 กรดปานกลาง 5.6 – 6.0 กรดเลกนอย 6.1 – 6.5 เปนกลาง 6.6 – 7.3 ดางออน 7.4 – 7.8 ดางปานกลาง 7.9 – 8.4 ดางจด 8.5 – 9.0 ดางจดมาก > 9.0

33

3) วสดหรอสารปรบปรงดน ส านกส ารวจและวจยทรพยากรดน กรมพฒนาทดน (2553) ไดใหความหมายของวสดหรอสารปรบปรงดนวาเปนสารทไดจากธรรมชาต สารสงเคราะห หรอส า ร เ ค ม ท ง ใ น ร ป ส า ร ป ร ะ ก อ บ อ น ท ร ย ห ร อสารประกอบอนนทรยทมการปรงแตง หรอไมมการปรงแตง หรออาจอย ในรปของผลพลอยไ ดจากการประกอบการตาง ๆ โดยทวไปในการใชสารปรบปรงดนน นมกมวตถประสงค และตวสารปรบปรงดนเองกมสมบตเหมาะสมตอการแกปญหาสมบตทางกายภาพของดนมากกวาการปรบปรงสมบตทางเคมและความอดม-สมบรณของธาตอาหารพชในดน ดงน นสารปรบปรงดนสวนมากจงไมใชสารบ ารงดนทจะมผลตอการเพมพนธาตอาหารพชโดยตรง แตบางชนดกอาจมคณสมบตทเหมาะสมตอการปรบปรงสมบตทางกายภาพของดน และบ ารงความอดมสมบรณของดนไปพรอมกน 4) การใหน าแบบหยด การใหน าแบบหยด คอ การใหน าแกพชทบรเวณต าแหนงของเขตรากพช โดยใหหยดซมลงในดนอยางชาๆในอตราต า ชวโมงละไมกลตร การใหน าแกพชวธน เปนวธใหมววฒนาการมาจากการใหน าทางผว หวใจส าคญของการใหน าวธน คอ เปนการปรบปรงผลผลต เพมผลผลต และเพมประสทธภาพของการใชน าใหสงข น (บญลอ, 2542) 5) การวดการเจรญเตบโต วธการวดการเจรญเตบโตของพชทถกตองทสดคอ การวดขนาดหรอปรมาตรของพชท งตน แตในทางปฏบตท าไดยากจงตองเปลยนมาวดคาเชงปรมาณอน ๆ ทมความสมพนธอยางใกลชดกบปรมาตรของพชท งตน คาเชงปรมาณเหลาน ไดแก น าหนกสด น าหนกแหง (ของท งตนหรอบางสวนหรอเฉพาะสวนทอยเหนอดนแลวแตกรณ) ความสง ขนาดเสนผาศนยกลาง (โคนตน หรอต าแหนงเฉพาะเชน ปาไม) หรอท งความสงและขนาดเสนผาศนยกลางของตนรวมกน การเลอกใชคาใดเปนตวแทนทเหมาะสมกบการวดการเจรญเตบโตของพชแตละชนด (พงศวชร, 2556)

ตารางท 2 ขอมลผลการวเคราะหคณภาพและธาตอาหารดน

ตารบ ปฎกรยาของดน

การนาไฟฟา

(ความเคม)

ปรมาณธาตประจบวก

ปรมาณ อนทรวตถ

ฟอส ฟอรส

โพแทส เซยม

pH EC (ds/m)

CEC (cmol/kg)

OM (%)

P (ppm)

K (ppm)

C 4.27 4.25 36.67 3.67 44.33 91.33 H 4.63 2.60 36.33 3.47 48.33 76.67 W 5.90 3.30 35.00 3.20 34.33 74.00 WH 4.90 2.23 36.00 3.53 45.67 82.00 WP 6.17 3.30 33.33 3.60 61.67 88.67

WPH 6.43 3.10 36.00 3.37 45.67 60.00

หมายเหต : - C หมายความวา แปลงควบคมรดน าปกต - H หมายความวา แปลงควบคมใหน าปกต ไมผสมวสดปรบปรงดน - W หมายความวา แปลงระบบน าหยด ผสมปนขาวอยางเดยว - WH หมายความวา แปลงระบบน าหยด ผสมแกลบ และปนขาว - WP หมายความวา แปลงระบบน าหยด คลมดนดวยพลาสตก ผสมปนขาว - WPH หมายความวา แปลงระบบน าหยด คลมดนดวยพลาสตก ผสมแกลบ และปนขาว

ตารางท 3 แสดงผลของความสงตนคะนา ในระยะเวลาทท า การทดลอง (20 พฤศจกายน 2556 - 15 มกราคม 2557)

คร งท

ความสงเฉลยแตละตารบการทดลอง (เซนตเมตร)

แปลงควบคมรดน าปกต

แกลบ+น าหยด

ปนขาว+น าหยด

ปนขาว+แกลบ+น าหยด

ปนขาว+พลาสตกคลมดน+น าหยด

ปนขาว+แกลบ+พลาสตกคลมดน+น าหยด

คร งท 1 อาย 34

วน 12.67 19.00 19.17 17.50 14.33 20.67

คร งท 2 อาย 39

วน 15.67 21.17 22.33 21.00 16.83 23.33

คร งท 3 อาย 44

วน 16.33 23.33 25.33 25.67 19.00 29.33

คร งท 4 อาย 49

วน 19.17 24.83 28.50 29.00 24.50 32.50

คร งท 5 อาย 55

วน 20.00 27.67 32.00 33.67 30.00 39.00

34

ภาพท 1 กราฟแสดงการเจรญเตบโตเปรยบเทยบ กนทกต ารบการทดลอง

ตารางท 4 ผลของอตราการเจรญเตบโตตอวนของตน คะนา ในระยะเวลาทท าการทดลอง (20 พฤศจกายน 2556 - 15 มกราคม 2557)

อตราการเจรญเตบโตตอวน (เซนตเมตร/วน) ตารบ 34 วน 39 วน 44 วน 49 วน 55 วน

C 0.3700 a 0.6000 a 0.1333 a 0.5667 a 0.1400 a H 0.5600 a 0.4333 a 0.4333 ab 0.3000 a 0.4733 ab W 0.5667 a 0.6333 a 0.6000 b 0.6333 ab 0.5800 ab WH 0.5133 a 0.7000 a 0.9333 c 0.6667 ab 0.7767 bc WP 0.4200 a 0.5000 a 0.4333 ab 1.1000 b 0.9200 bc WPH 0.6100 b 0.5333 a 1.2000 c 0.6333 ab 1.0833 c

ตารางท 5 ขอมลผลตผลดานตางๆของคะนา

ตารบ เสนรอบวง

ความกวางใบ

ความสงตน

น าหนกสด น าหนกแหง

(ซม.) (ซม.) (ซม.) (กรม) (กรม) C 3.0667 a 8.8333 a 20.0000 a 30.6767 a 4.8833 a

H 3.4000 a 9.5000 a 27.6667

ab 34.1100 a 6.4500 a

W 3.4667 a 10.5000

ab 32.0000

bc 40.9733 a 6.9167 a

WH 3.8000 a 10.5000

ab 33.6667

bc 62.8933 b 7.3600 a

WP 3.7333 a 11.3333

ab 30.0000

bc 46.8033

ab 5.5900 a

WPH 5.3333 b 13.5000 b 39.0000 c 88.7433 c 11.4900 a

4. สรปผลการวจย

จากการทดลองการปรบปรงดนโดยใชระบบน าหยดรวมกบวสดปรบปรงดนภายในสถานทดลองบรหารจดการน าดวยเทคโนโลยสมยใหม กอนการทดลองน นภายในแปลงผก ไมสามารถปลกพชได เนองจากปญหา

ของดนภายในแปลง เปนดนเหนยว มคาการซมน าต ามความเปนกรดจดมากคอม pH 4.8 และมความเคม 4.1 ds/m จดไดวาเปนดนเลว ไมเหมาะสมแกการเพาะปลก จากการทดลองการปรบปรงดนน ผลการทดลองพบวา ดนทท าการปรบปรงในทกแปลงมความเคมและความเปนกรดลดลง 1) ดน ทท าการปรบปร งต ารบการทดลองมคณภาพดนทดข น แปลงทมคณภาพดนโดยรวมดข นมากทสด ทกพารามเตอรคอแปลงระบบน าหยด คลมดนดวยพลาสตก ผสมแกลบ และปนขาว (WPH) มคา pH เพมข นเปน 6.43 ความเคม ลดลงเปน 3.1 ds/m คาธาตอาหารตางๆอยในเกณฑปานกลางถงสง แปลงทไมปรบปรงดนมคานอยทสดในทกพารามเตอรคอ มคา pH 4.27 คาความเคม 4.25 ds/m 2) วธการใหน าแบบหยดจะท าใหบรเวณผวดนมความช นอยอยางสม าเสมอเกอบตลอดเวลาและน ากจะซมลงสใตดน เปนการลางเกลอลงไปสใตดน ในเวลาเดยวกนกจะปองกนการซมของน าเคมใตดนข นสผวดน พลาสตกคลมดนจะยงชวยใหน าในดนระเหยไดยากข น จงท าใหดนมความเคมลดลงอยางเหนไดชด 3) การใชแกลบ 3 ตน/ไร ซงแกลบมผลใหดนโปรงมากข น รากพชสามารถชอนไชไปหาอาหารไดด อมน าไดนาน และสามารถชะลอการซมของความเคมสผวดนได 4) การใชปนขาวในอตรา 1.3 ตนตอไร ในดนทท าการทดลอง ท าใหมคา pH 5 - 6.5 ปนขาวมฤทธแกความเปนกรดของดน สงผลใหดนมความเปร ยวลดลง ซงเหมาะสมกบการปลกคะนา หากปลกพชชนดอนตองศกษาวาพชน นๆตองการความเคมหรอความเปร ยวมากเทาใดกอน เพอลดหรอเพมการใชปนขาวไดอยางเหมาะสม 5) การเจรญเตบโตของคะนาทปลกบนดนทท าการปรบปรงในแตละต ารบการทดลอง โดยวดความสง 5 คร ง หาอตราการเจรญเตบโตตอวน พบวาในชวง 39 วนแรก ความสงตอวนไมแตกตางกนทางสถต แตเมอคะนายางเขา 44 วนของการปลกความสงตอวนของ

35

คะนามความแตกตางกนทางสถ ตในแตละต ารบ กลาวคอแปลงระบบน าหยด คลมดนดวยพลาสตก ผสมแกลบ และปนขาว (WPH) สวนแปลงใหน าปกต ไมผสมวสดปรบปรงดน (C) มความสงตอวนเพยง 0.13 เซนตเมตรตอวน ซงคาดงกลาวไมแตกตางทางสถตทปรากฏใน 39 วนแรก 6) แนวโนมของผลผลตคะนาทปลกบนดนทท าการปรบปรง มผลผลตทมคณภาพดข นกวาเดม ผลผลตคะนาในแตละต ารบการทดลอง ในดานความกวางใบและน าหนกแหง ไมมความแตกตางกนทางสถต ในดานเสนรอบวง ความสงล าตนถงยอด น าหนกสด มความแตกตางกนทางสถต โดยคะนาทมเสนรอบวง ความสงล าตนถงยอด และน าหนกสด มากทสดคอแปลงระบบน าหยด คลมดนดวยพลาสตก ผสมแกลบ และปนขาว (WPH) และนอยทสดคอแปลงใหน าปกต ไมผสมวสดปรบปรงดน (C) จะเหนไดวาปจจยของวสดปรบปรงดนและระบบน าหยดมผลตอคณภาพผลผลตคะนาอยางชดเจน การไมคลมพลาสตกสามารถใหผลผลตไดไมแตกตางกนกบแปลงทคลมพลาสตกคลมดน แปลงทผสมปนขาวมแนวโนมการเจรญเตบโตไดดกวาแปลงทผสมแกลบอยางเดยว 5. ขอเสนอแนะ

หากดนทจะท าการเพาะปลกมคณภาพใกลเคยงกบดนทผวจยไดศกษาคอเปนดนเหนยว ซมน าต า มความเปนกรด และมความเคมปะปนกนอย ดนน นควรตองปรบปรงดวย 1) ใชปนขาวในอตรา 1.248 ตนตอไร หรอประมาณ 1.3 ตนตอไร (จะท าใหดนมคา pH 5.5-6.5 ซงเหมาะสมกบการปลกคะนาหรอ พชทตองการความเปนกรดดางเทาๆกน) 2) ใชแกลบในอตรา 3 ตนตอไร 3) ใชระบบน าหยด ในการกดความเคมลงไปใหต ากวารากพช สามารถค านวณรอบเวรการใหน า รปรมาณน าทเหมาะสมของพช และประหยดน ากวารปแบบการใหน าอนๆ

4) ใชพลาสตกคลมดน จะชวยดนในการรกษาความชมช นของดนไวได (หากไมใชพลาสตกคลมดนอาจใชฟางขาวหรอวสดทหาไดในทองถนน นๆคลมดนแทนได) การวดความเปร ยวหรอความเปนกรดจดของดนโดยดจากความเปนกรดดางของดน หรอ คาพเอช (pH)ของดน ซ งไ ดจากการตรวจสอบดนโดยใชชดสารเคมตรวจสอบความเปนกรดเปนดางของดน หรอ ทเรยกวา พเอชเทสคท (pH Test Kit) การวดความเคม เบ องตนยงไมสามารถวดได ในสนาม ควรสงตวอยางดนตรวจจะไดผลทถกตอง 6. เอกสารอางอง

กรมพฒนาทดน. (2527). คมอเจาหนาทของรฐ: ความร เรองดนเคมภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. ส านกงาน เลขานการกรม. น. 159.

ฉววรรณ เหลองวฒวโรจน พทยากร,ลมทอง เสยงแจว, พรยพฤนต วรรณ, ลดา สนนทพงศศกด. (2537). ระดบธาตอาหารพชในปยหมก. น.56-65. กอง อนรกษดนและน า กรมพฒนาทดน.

ดเรก ทองอรามและคณะ. (2550). การออกแบบและ เทคโนโลยการใหน าแกพช.ส านกพมพหาง หนสวนจ ากดมตรเกษตรการตลาดและโฆษณา , กรงเทพฯ.

ทศพล แกววเชยร, ชยมงคล วรยะสมบต, ประหยด โสระฐ และประทป วนสนก. (2527). ปรมาณน า ใช ทเหมาะสมกบขาวโพดหวาน กะหล าปล และสตรอ เบอร โ ดย ก าร ให น า แบบหยด . หนา 227-243.

นงคราญ มณวรรณ และ ณฐพล สขกนตะ. (2548). ผล ของปยอนทรย และปยเคม ในการจดการดน เปร ยว จด ก ลมชดดน ท10 ชดดนองครกษ ส าหรบการปลกขาวพนธปทมธาน1. ส านกวจย และพฒนาการจดการทดน กรมพนฒนาทดน.

36

บญลอ เอยวพาณช. เทคโนโลยการใหน าแกพช. (2542). หนา 103-107,145.

ประเสรฐ สองเมอง และคณะ. (2519). การใชแกลบ และข เถาแกลบเพอเพมผลผลตขาว รายงานผล การทดลองปยขาว.กองการขาว กรมวชาการ เกษตร น.70-72.

ปราโมทย เหมศรชาต. (2526). ผลการศกษาและวจย เรองการจ าแนกและก าหนดคณลกษณะของดน ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. กองส ารวจและ จ าแนกดน กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและ สหกรณ . เอกสารทางว ชาก าร , ฉบบ ท37 มกราคม 2526.

37

การศกษาความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงคณภาพน ากบแผนการสงน า เพอการเกษตร กรณศกษา : โครงการสงน าและบารงรกษากระเสยว

The Study of Relationship between Changes in Water Quality and Irrigation Schedule for Agriculture : A Case Study of

Kraseaw Water Operation and Maintenance Project

สขลคน นาเนกรงสรรค 1 และ นวพล สรโยธน 2

1 ส านกวจยและพฒนา กรมชลประทาน โทรศพท 0-2583-6050-9 ตอ 354, E-mail : bow369@yahoo.com

2 ส านกชลประทานท 12 กรมชลประทาน โทรศพท 0-3550-9642

บทคดยอ

งานวจยนแบงออกเปน 2 สวน ไดแก สวนท 1 วเคราะหคณภาพน าตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝน และสวนท 2 วเคราะหแบบสอบถามความพงพอใจของกลมผใชน าชลประทานตอการบรหารจดการน า ผลการวจยพบวา 1) คณภาพน าตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนมคาอยในเกณฑมาตรฐาน ยกเวน ปรมาณโพแทสเซยมของกลมตวอยางน าทง 5 กลม และปรมาณสารแขวนลอยของกลมตวอยางน าทเกบจากจดเฝาระวงคณภาพน ากอนไหลออกจากโครงการสงน า และบ ารงรกษากระเสยว ทมคามากกวาเกณฑมาตรฐาน และ 2) ความพงพอใจของกลมผใชน าชลประทานระหวางชวงการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 ในดานการสงเสรมการใชน าและจดตงกลมผใชน า ดานการวางแผนการสงน ารวมกบโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว ดานการจดการน าอยางเปนธรรม ดานการแนะน าในการแกไขปญหาขดแยงเรองน า และดานคณภาพน าชลประทาน สวนดานการแนะน าในการแกไขปญหา ขดแยงเรองน าไมม ความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต สรปผลการวจยไดวา คณภาพน าตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนเหมาะสมกบการน าไปใชในการชลประทานโดยไมมปญหาเรองความเปนพษจากความเคมและปรมาณโซเดยม จดอยในประเภทน าชลประทานชนด C2S1 และแหลงน าผวดนประเภทท 3 – 4 สวนกลมผใชน าชลประทานมความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในภาพรวมอยในระดบมากทสด เนองจากมคณะกรรมการจดการน าชลประทาน (JMC) พจารณาก าหนดความเหมาะสมในการบรหารจดการน า

คาสาคญ: คณภาพน า อางเกบน ากระเสยว โครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว กลมผใชน าชลประทาน

1. บทนา

ตามทกรมชลประทานเปนหนวยงานหนงใน 9 หนวยงานทไดรบการคดเลอกให เปนองคกรทม ความพรอมในการพฒนาองคกรตามเกณฑคณภาพ การบรหาร จดการภาครฐ ประจ าป งบประมาณ พ.ศ. 2551 และผลการด าเนนการพฒนาคณภาพ การบรหารจดการภาครฐของกรมชลประทาน หมวดท 3 การใหความส าคญของผรบบรการและผมสวนไดสวนเสยคอ ผลการส ารวจความพงพอใจของผรบบรการ

ดงนนเพอใหการด าเนนการบรรลผลตามทก าหนดไว จงมความจ าเปนอยางยงทจะใหโครงการชลประทานจงหวด และโครงการสงน าและบ ารงรกษาทกโครงการ ด า เนนการ “โครงการส ารวจความพ งพอใจตอ การบรหารจดการน าของกรมชลประทานในการพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐ ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2551” โดยส านกอทกวทยาและบรหารน า ก ร ม ช ล ป ร ะ ท า น ไ ด ใ ช แ บ บ ส อ บ ถ าม เ พ อ ว ด ความพงพอใจตอการบรหาร จดการน าของก ลม

38

รบบรการใน เขตพน ทชลประทานของโครงการชลประทานขนาดใหญและขนาดกลาง ทงทไดรวมตวเปนกลมผใชน าและทยงไมไดรวมตวเปนกลมผใชน า น าผลส ารวจทไ ดน เปนหลกฐานประกอบผลการด าเนนการพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐของกรมชลประทาน หมวดท 3 หลงจากนนส านกสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน กรมชลประทาน ไดรบผดชอบในการประเมนความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน โดยแจกแบบสอบถามในชวงเดอนสงหาคมของทกป แบบสอบถามประเมนความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน (แบบ ปมอ.4) เปนการถามความคดเหน ตอการบรหารจดการน าของกลมผใชน าชลประทานซงแบบสอบถามนไมไดถามเรองคณภาพน าทงทคณภาพน าก มความส า คญ ตอก ารบรหาร จดการน าของ กรมชลประทาน ปญหาน าเสยจากการเกษตรเกดจากการใชปยและสารเคมปองกนและก าจดศตรพชจ านวนมากท าให เกดการตกคางของสารอนทรย ตะกอนแขวนลอยธาตอาหารสวนเกนประเภทไนโตรเจนและฟอสฟอรส เมอมการระบายน าออกจากแปลงนาภายหลงการปลกขาวและกอนการเกบเกยวหรอจากน าฝนทไหลชะพนทนาลงสทางน าชลประทานท าใหมลสารเหลานไหลลงสทางน าชลประทานกอใหเกดการเปลยนแปลงคณภาพน ากอใหเกดการแพรกระจายของว ชพ ช ท า ใ ห ม ส า ห ร า ย แ ละ พ ช น า เ พ ม จ า น ว น ขนอยางรวดเรวจนเกดสภาพยโทรฟเคชน เมอสาหรายและพชน าตายจะกลายเปนอาหารของจลนทรยในน าท าใหมปรมาณจลนทรยเพมขน จงมปรมาณออกซเจนละลายในน าลดลงกอใหเกดการเนาเหมนของทางน าชลประทานสงผลกระทบตอระบบนเวศในแหลงน าและลดคณคาของการใชประโยชนจากทางน าชลประทาน

โครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยวมการบรหารจดการชลประทานตงแตระดบตนน า กลางน า และปลายน า โดยคณะกรรมการจดการชลประทานโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว (JMC) จะท าหนาทรวมกนบรหารจดการน าตงแตอางเกบน าจนถงระบบสงน าซงเปนการบรหารจดการชลประทานระดบตนน า สวนกลมบรหารการใชน าชลประทานรวมกนบรหารจดการน าภายในคลองสงน าของแตละกลมบรหารเพอน าไปสระบบแปลงนาซงเปนการบรหารจดการชลประทานระดบกลางน า และกลมพนฐานโดยสมาชกของแตละคตองรวมกนบรหารจดการน าในระดบแปลงนาซงเปนการบรหารจดการชลประทานระดบปลายน า (กรมชลประทาน, 2554) งานวจยนเลอกพนทด าเนนการวจยทโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว เนองจาก 1) การใชประโยชนทดนเพอการเกษตรของโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยวในป พ.ศ. 2553 ส วน ให ญ ม ก า ร ใ ช ท ด น เพ อ ก า รท าน า ค ด เป น 91.54 เปอรเซนต ซงมลกษณะคลายคลงกบพน ทชลประทานอน ๆ ทมการใชประโยชนทดนเพอการท านาเปนหลก 2) โครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยวไดแตงตงคณะกรรมการจดการน า (JMC) เพอท าหนาทในการบรหารจดการการด าเนนงานชลประทานดานการจดสรรน าหรอสงน า การบ ารงรกษาระบบชลประทาน รวมทงการด าเนนกจกรรมทเกยวของเพอใหการใชประโยชนจากน าชลประทานมผลตอบแทนสงสด กลม ผใ ชน าชลประทานของ โครงการ สงน าและบ ารงรกษากระเสยวเปนตวอยางของการมสวนรวมในการบรหารจดการน าของเกษตรกรผใชน าจงมกลมผใชน าตางๆ มาศกษาดงานอยางตอเนอง และไดรบรางวลมาหลายรางวล จงถอไ ดวากลมบรหารการใชน าชลประทานของโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว

39

เปนตนแบบของการบรหารจดการน าแบบมสวนรวมโดยองคกรผใชน าชลประทาน ดงนนกลมผใชน าชลประทานของโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยวจงมความเหมาะสมในการเปนตวแทนกลมผใชน าของการวจยน 2. วตถประสงคการวจย

2.1 เพอศกษาการเปลยนแปลงคณภาพน าตามแผนการสงน าเพอการเกษตรของโครงการสงน า และบ ารงรกษากระเสยว 2.2 เพอเปรยบเทยบระดบความพงพอใจของกลมผใชน าตอการบรหารจดการน าของโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยวทมฤดกาลเพาะปลกแตกตางกน 2.3 เพอเปรยบเทยบระดบความพงพอใจตอการบรหารจดการน าของโครงการสงน าและบ ารงรกษา กระเสยวของกลมผใชน าทอยในกลมบรหารการใชน าชลประทานแตกตางกน 3. วธการวจย

3.1 สวนท 1 วเคราะหคณภาพน าตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝน 1) ก าหนดจดเกบตวอยางน าทงหมด 12 จด แบงออกเปน 5 กลม ไดแก กลมท 1 เปนตวแทนคณภาพน า ขอ งอ า ง เ ก บน า กร ะ เ ส ยว ก ลม ท 2 เปนตวแทนคณภาพน าของระบบสงน า กลมท 3 เปนตวแทนคณภาพน าของคลองสงน าฝงซาย กลมท 4 เป น ตว แทน คณภาพน า ขอ งคลอง ส ง น า ฝ ง ข ว า และกลมท 5 เปนจดเฝาระวงคณภาพน ากอนไหลออกจากโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว 2) เกบตวอยางน าเดอนละ 1 ครง ตงแตเดอนกมภาพนธ – พฤศจกายน 2555 เพอวเคราะหคณภาพน าทางกายภาพและเคม ไดแก อณหภมน า ความน าไฟฟา ความขน ปรมาณของแขงทงหมดทละลายน า ปรมาณสารแขวนลอย ความเปนกรด – ดาง ปรมาณออกซเจนละลายน า ปรมาณบโอด ปรมาณแอมโมเนย –

ไนโตรเจน ปรมาณไนเตรท – ไนโตรเจน ปรมาณ ไนไตรท – ไนโตรเจน ปรมาณฟอสเฟตฟอสฟอรส ปรมาณแคลเซยม ปรมาณแมกนเซยม ปรมาณโซเดยม ปรมาณโพแทสเซยม ปรมาณคารบอเนต ปรมาณ ไบคารบอเนต ปรมาณคลอไรด ปรมาณซลเฟต เปอรเซนตโซเดยมทละลายน า (SSP) ปรมาณโซเดยมคารบอเนตตกคาง (RSC) สดสวนของการดดซบโซเดยม (SAR) และปรมาณความกระดางทงหมดในรป CaCO3 3) เปร ยบ เทยบดชน คณภาพน ากบ เกณฑมาตรฐานน าชลประทานของ FAO (1985) มาตรฐานคณภาพน าในแหลงน าผวดน มาตรฐานการระบายน า ทม คณภาพต าลงทางน าชลประทานและทางน า ทตอเชอมกบทางน าชลประทานในเขตพนทโครงการชลประทาน และเกณฑคณภาพน าทเหมาะสมตอการด ารงชวตของสตวน า สวนเปอรเซนตโซเดยมทละลายน า ( SSP) เ ท ย บ ก บ เ ก ณฑ ข อ ง Wilcox (1 9 5 5 ) และปรมาณโซเดยมคารบอเนตตกคาง (RSC) เทยบกบเกณฑของ Eaton (1950) ซง ทงเกณฑของ Wilcox (1955 ) และ Eaton (1950 ) ไ ด ร บก ารยอมร บ และมผน าไปใชอางองอยางแพรหลาย และปรมาณความกระดางทงหมดในรป CaCO3 ใชเกณฑทนยมใชทว ไปดง ท ไ ด เผยแพร โดย USGS (Online) รวมทง แบงชนดของน าชลประทานตามความเคมและปรมาณโซเดยมของ USDA Handbook No. 60 (1954) 4) เปรยบเทยบความแตกตางทางสถ ตของคาเฉลยของดชนคณภาพน าตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชระหวางฤดแลงและฤดฝน โดยการใช T – Test ทระดบนยส าคญทางสถต 0.05 3.2 สวนท 2 วเคราะหแบบสอบถามความพงพอใจของกลมผใชน าชลประทานตอการบรหารจดการน า 1) ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร คอ กลมผใชน าชลประทาน (กลมพนฐาน)ในพนทโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว จงหวดสพรรณบร จ านวน 278 ก ลมซ ง ผว จยใ ชประชากรทงหมดเปนกลมตวอยาง

40

2 ) ใ ช ว ธ ก า ร ส ม ต ว อ ย า ง แ บบ ไ ม ใ ช ห ล ก ความนาจะเปนและเปนการเลอกสมแบบสะดวก โดยแบงการแจกแบบสอบถามเปน 2 ชวง คอ ชวงแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลง และชวงแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดฝน 3) แบบสอบถามทใชแบงออกเปน 3 สวน คอ สวนท 1 เปนค าถามปลายปดของขอมลทวไปสวนบคคลซงเปนปจจยประชากรศาสตร สวนท 2 เปนค าถามเกยวกบความพงพอใจ ตอการบรหารจดการน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนใน 6 ดาน คอ ดานการสงเสรมการใชน า และจดตงกลมผใชน า ดานการวางแผนการสงน ารวมกบโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว ดานการจดการน าอยางเปนธรรม ดานการแนะน าในการแกไขปญหาขดแยง เรองน า ดานการประชาสมพนธ และดานคณภาพน าชลประทาน รวม ทงภาพรวม ตอการบรหาร จดการน า ขอ ง โ คร ง ก าร ส ง น า แล ะบ า ร ง ร กษ าก ระ เ ส ย ว เปนแบบสอบถามตามมาตราประเมนแบบลเครท (Likert Scale) มระดบการตอบ 4 ระดบ คอ พงพอใจมากทสด พงพอใจมาก พงพอใจนอย และพงพอใจนอยทสด สวนท 3 เปนค าถามปลายเปดใหแสดงความคดเหนและขอเสนอแนะเพมเตมเกยวกบการบรหารจดการน า 4) การวเคราะหขอมลแบบสอบถาม - การเปรยบเทยบความแตกตางทางสถตของคาเฉลยของความพงพอใจของกลมผใชน าตอการบรหารจดการน าระหวางการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝน โดยการใช T – Test ทระดบนยส าคญทางสถต 0.05 - การเปรยบเทยบความแตกตางทางสถตของคาเฉลยของความพงพอใจตอการบรหารจดการน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนระหวางกลมผใชน าจากกลมบรหารการใชน าชลประทานทง 9 กลม โดยการว เคราะหความแปรปรวนแบบทางเดยว

ดวยว ธ F – Test ทระดบนยส าคญทางสถ ต 0.05 และวธ DMRT ทระดบความเชอมน 95 เปอรเซนต 4. ผลการทดลอง

4.1 การเปรยบเทยบความแตกตางทางสถตของดชนคณภาพน าตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชระหวางฤดแลงและฤดฝน 1) คณภาพน าของอางเกบน ากระเสยวตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชระหวางฤดแลงและฤดฝนมคาเฉลยของปรมาณของแขงทงหมดทละลายน า ปรมาณแมกนเซยม ปรมาณโซเดยม เปอรเซนตโซเดยมทละลายน า (SSP) และสดสวนของการดดซบโซเดยม (SAR) ตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดฝนมคามากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 และคาเฉลยของปรมาณแคลเซยมตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงมคามากกวาฤดฝนอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 สวนคาเฉลยของดชนคณภาพน าอก 16 ดชน ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 2) คณภาพน าของระบบสงน าตามแผนการสงน าเพ อการเพาะปลกพชระหว างฤดแลงและฤดฝน มคาเฉลยของปรมาณโซเดยม เปอร เซนตโซเดยม ทละลายน า (SSP) สดสวนของการดดซบโซเดยม (SAR) ตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดฝนมคามากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถ ต ทระดบนยส าคญ 0.05 สวนคาเฉลยของดชนคณภาพน าอก 18 ดชน ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 3) คณภาพน าของคลอง สงน า ฝงซ ายตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชระหวางฤดแลงและฤดฝน มคาเฉลยของความขน ปรมาณของแขงทงหมดทละลายน า ปรมาณไนเตรท – ไนโตรเจน ปรมาณโซเดยม ปรมาณไบคารบอเนต ปรมาณคลอไรด เปอรเซนตโซเดยมทละลายน า (SSP) สดสวนของการดดซบโซเดยม (SAR) และปรมาณความกระดางทงหมดในรป CaCO3 ตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดฝนมคามากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบ

41

นยส าคญ 0.05 สวนคาเฉลยของดชนคณภาพน าอก 12 ดชน ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 4) คณภาพน าของคลองสงน าฝงขวาตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชระหวางฤดแลงและฤดฝน มคาเฉลยของความน าไฟฟา ความขน ปรมาณของแขงทงหมดทละลายน า ปรมาณไนเตรท – ไนโตรเจน ปรมาณไนไตรท – ไนโตรเจน ปรมาณฟอสเฟตฟอสฟอรส ปรมาณโซเดยม ปรมาณไบคารบอเนต ปรมาณคลอไรด เปอรเซนตโซเดยมทละลายน า (SSP) สดสวนของการดดซบโซเดยม (SAR) และปรมาณ ความกระดางทงหมดในรป CaCO3 ตามแผนการสงน า เพอการเพาะปลกพชฤดฝนมคามากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 สวนคาเฉลยของดชนคณภาพน าอก 10 ดชน ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 5) คณภาพน าของจดเฝาระวงคณภาพน ากอนไหลออกจากโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยวตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชระหวางฤดแลงและฤดฝน ม คาเฉลยของปรมาณของแขง ทงหมด ทละลายน า ปรมาณโซเดยม เปอรเซนตโซเดยมทละลายน า (SSP) สด ส วนของการ ดดซบ โซ เ ดยม ( SAR) ตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดฝนมคามากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถ ต ทระดบนยส าคญ 0.05 สวนคาเฉลยของดชนคณภาพน าอก 15 ดชน ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 4.2 ผลการเปรยบเทยบความพงพอใจของกลมผใชน าชลประทานตอการบรหารจดการน าระหวางการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝน ความพงพอใจของก ลม ผใ ชน าชลประทาน ตอการบรหารจดการน าในดานการสงเสรมการใชน าและจดตงกลมผใชน า ดานการวางแผนการสงน ารวมกบโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว ดานการจดการน าอยางเปนธรรม และดานการแนะน าในการแกไขปญหาขดแยงเรองน า รวมทงความพงพอใจในภาพรวมตอการบรหารจดการน าในชวงการเพาะปลกพชฤดฝนมมากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถ ต ทระดบ

นยส าคญ 0.05 สวนความพงพอใจดานคณภาพน าชลประทานในชวงการเพาะปลกพชฤดแลงมมากกวา ฤดฝนอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 และความพงพอใจดานการแนะน าในการแกไขปญหาขดแยงเรองน าในชวงการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 4.3 ผลการเปรยบเทยบความพงพอใจของกลมผใชน าชลประทานตอการบรหารจดการน าระหวางกลมบรหารการใชน าชลประทานทง 9 กลม ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าชวง การเพาะปลกพชฤดแลงในทง 6 ดาน รวมทงภาพรวมของการบร ห า ร จดการน า ร ะหว า ง ก ลม ผ ใ ชน าชลประทานจากกลมบรหารการใชน าชลประทานทง 9 กลม มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 สวนความพงพอใจชวงการเพาะปลกพชฤดฝนในดานการสงเสรมการใชน าและจดตงกลมผใชน าระหวางกลมผใชน าชลประทานจากกลมบรหารการใชน าชลประทานทง 9 กลม ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต และความพงพอใจในอก 5 ดาน รวมทงภาพรวมของการบรหารจดการน ามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 4.4 ผลการเปรยบเทยบความพงพอใจของกลมผใชน าชลประทานทใชน าตอการบรหารจดการน าในดานคณภาพน าชลประทานและคณภาพน าระหวางการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝน 1) ความพงพอใจในดานคณภาพน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานและคณภาพน าของคลอง สงน าฝงซาย - ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในเรองคณภาพน าชลประทานในคลองสงน าฝงซายเหมาะสมในการใชเพาะปลกพชในชวงการเพาะปลกพชฤดแลงมมากกว าฤดฝนอยางมนยส าคญทางสถ ต ทระดบนยส าคญ 0.05 สวนคณภาพน าตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนมคาอยในเกณฑมาตรฐานน าชลประทานของ FAO (1985) เหมาะสม

42

ในการน า ไ ป ใ ช เพ าะป ลกพ ช ยก เ ว น ปร ม าณโพแทสเซยมมคามากกวาเกณฑมาตรฐาน - ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในเรองสของน าชลประทานระหวางการเพาะปลกพชฤดแลง และฤดฝนไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญ ทางสถต สวนสของน าชลประทานมสเหลอง สน าตาลออน และสน าตาลอมเหลอง ซงเปนสตามธรรมชาต - ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในเรองความขนของน าชลประทานในชวงการเพาะปลกพชฤดฝนมมากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 สวนความขนของน าตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดฝนมคามากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 โดยมคาตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนเทากบ 11.5 และ 19.2 เอนทย ตามล าดบ - ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในเรองความกระดางของน าชลประทานในชวงการเพาะปลกพชฤดฝนมมากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 สวนปรมาณความกระดางท ง ห ม ด ใน ร ป CaCO3 ต าม แ ผน ก า ร ส ง น า เ พ อ การเพาะปลกพชฤดฝนมคามากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 โดยมคา ตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนเทากบ 120.9 และ 129.4 มลลกรมตอลตร ตามล าดบ จดเปนน ากระดาง 2) ความพงพอใจในดานคณภาพน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานและคณภาพน าของคลอง สงน าฝงขวา - ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในเรองคณภาพน าชลประทานเหมาะสมในการใชเพาะปลกพชฤดฝนมมากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถ ต ทระดบนยส าคญ 0.05 สวนคณภาพน าตามแผนการ สงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนมคาอยในเกณฑมาตรฐานน าชลประทานของ FAO (1985) เหมาะสมในการน าไปใชเพาะปลกพช ยกเวน ปรมาณโพแทสเซยมมคามากกวาเกณฑมาตรฐาน

- ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในเรองสของน าชลประทานในชวงการเพาะปลกพชฤดแลง มมากกวาฤดฝนอยางมนยส าคญทางสถ ต ทระดบนยส าคญ 0.05 สวนสของน าชลประทานมสเหลอง สน าตาลออน และสน าตาลอมเหลอง ซงเปนสตามธรรมชาต - ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในเรองความขนของน าชลประทานในชวงการเพาะปลกพชฤดแลงมมากกวาฤดฝนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบนยส าคญ 0.05 สวนความขนของน าตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดฝนมคามากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 โดยมคาตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนเทากบ 12.2 และ 18.6 เอนทย ตามล าดบ - ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในเรองความกระดางของน าชลประทานในชวงการเพาะปลกพชฤดฝนมมากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 สวนปรมาณความกระดางท ง ห ม ด ใน ร ป CaCO3 ต าม แ ผน ก า ร ส ง น า เ พ อ การเพาะปลกพชฤดฝนมคามากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 โดยมคา ตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนเทากบ 121.8 และ 128.6 มลลกรม ตอลตร ตามล าดบ จดเปนน ากระดาง 5. การวจารณผล

5.1 การเปรยบเทยบความพงพอใจของกลมผใชน าชลประทานตอการบรหาร จดการน าระหว าง การเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝน ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในดานการสงเสรมการใชน าและจดตงกลม ผใชน า ดานการ วางแผนการสงน ารวมกบโครงการสงน าและบ ารงรกษา กร ะ เ ส ย ว ด า นก าร จด ก า รน า อ ย า ง เ ป น ธ ร ร ม และดานการแนะน าในการแกไขปญหาขดแยงเรองน า รวมทงความพงพอใจในภาพรวมตอการบรหาร จดการน า มระดบความพงพอใจในชวงการเพาะปลกพช

43

ฤดฝนมากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 จงควรมการปรบปรงแนวทางปฏบต ตอกลมผใชน าชลประทานของเจาหนาทโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยวในดานตาง ๆ ทง 4 ดานน รวมทงภาพรวมของการบรหารจดการน า ในชวงการเพาะปลกพชฤดแลงเพอใหกลมผใชน าชลประทานมระดบความพงพอใจเพมขน นอกจากนในชวงการเพาะปลกพชฤดแลงมกจะมปญหาการบรหารจดการน า จงเปนชวงทเปราะบางและมความส าคญตอความพงพอใจของกลมผใชน า เจาหนาทโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยวควรจะมการดแลและตดตามการใชน าของกลมผใชน าชลประทานในชวงการเพาะปลกพชฤดแลงมากขน ความพงพอใจดานคณภาพน าชลประทานในชวงการเพาะปลกพชฤดแลงมมากกว าฤดฝนอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 เนองจากความขนของน ามคาเฉลยตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดฝนมคามากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 ซงความขนเปนดชนทสามารถสงเกตเหนไดชดดวยตาเปลาจงท าใหผใชน าชลประทานมความพงพอใจดานคณภาพน าชลประทานในชวงการเพาะปลกพชฤดแลงมมากกว าฤดฝน สวนความพงพอใจดานการประชาสมพนธในชวงการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต แสดงวาแนวทางปฏบตของเจาหนาทโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยวในดานการประชา สมพ น ธ เ ป น แนวทาง ท ก ล ม ผ ใ ชน าชลประทานมความพงพอใจมากทสดทงในชวงการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝน 5.2 การเปรยบเทยบความพงพอใจของกลมผใชน าชลประทานตอการบรหารจดการน าระหวางกลมบรหารการใชน าชลประทานทง 9 กลม ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าชวงการเพาะปลกพชฤดแลงในทง 6 ดาน รวมทงภาพรวมของการบรหารจดการน าระหวางกลมบรหารการใชน าชลประทานทง 9 กลม มความแตกตางกนอยางม

นยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 แสดงวากลมบรหารการใชน าชลประทานแตละกลมมความพงพอใจตอการบรหารจดการน าไมเทากนในทกดาน เนองจากชวงการเพาะปลกพชฤดแลงเปนชวงทมฝนตกนอยจงตองอาศยน าจากคลองชลประทานในการท าการเกษตร จ ง เป น ช ว ง ท เ ป ร า ะบ า ง แ ละ ม ค ว าม ส า คญ ต อ ความพงพอใจของกลมผใชน า เจาหนาทโครงการสงน า และบ ารงรกษากระเสยวควรจะมการดแลและตดตามการใชน าของก ลม ผใชน าชลประทานในชวงการเพาะปลกพชฤดแลงมากขน สอดคลองกบความพงพอใจของกลมผใชน าชลประทานตอการบรหารจดการน ามระดบความพงพอใจในชวงการเพาะปลกพชฤดฝนมากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถ ต ทระดบนยส าคญ 0.05 ใน 4 ดาน รวมทงความพงพอใจในภาพรวมตอการบรหารจดการน า ความพงพอใจชวงการเพาะปลกพชฤดฝนใน ดานการสงเสรมการใชน าและจดตงกลมผใชน าระหวางกลมผใชน าชลประทานจากกลมบรหารการใชน าชลประทานทง 9 กลม ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต แสดงวาการปฏบตงานของเจาหนาทของโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยวในดานน ตอกลมบรหารการใชน าชลประทานแตละกลมไมแตกตางกน สวนความพงพอใจในอก 5 ดาน รวมทงภาพรวม ของการบรหารจดการน ามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 แสดงวากลมบรหารการใชน าชลประทานแตละกลมมความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในดานตาง ๆ เหลานไมเทากน แสดงวาการปฏบต งานของเจาหนาทของโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยวในดานตาง ๆ เหลานตอกลมบรหารการใชน าชลประทานแตละกลมแตกตางกน 5.3 การเปรยบเทยบความพงพอใจของกลมผใชน าชลประทานทใชน าตอการบรหารจดการน าในดานคณภาพน าชลประทานและคณภาพน า ระหว า ง การเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝน

44

1) ความพงพอใจในดานคณภาพน าชลประทานของกลมผใชน าชลประทานและคณภาพน าของคลอง สงน าฝงซาย - ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในเรองคณภาพน าชลประทานในคลองสงน าฝงซายเหมาะสมในการใชเพาะปลกพชในชวงการเพาะปลกพชฤดแลง มมากกวาฤดฝนอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 เนองจากความขนของน าในคลองสงน าฝงซายมคาเฉลยตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดฝนมากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส า คญ 0 .05 ซ งความขน เปน ดชน ทสามารถสงเกตเหนไดชดดวยตาเปลา จงท าใหผใชน าชลประทานมความพงพอใจดานคณภาพน าชลประทานในชวงการเพาะปลกพชฤดแลง มมากกวาฤดฝน - ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในเรองสของน าชลประทานระหวางการเพาะปลกพชฤดแลง และฤดฝนไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญ ทางสถต เนองจากสของน าชลประทานมสตามธรรมชาตและบรเวณคลองสงน าฝงซายไมมโรงงานอตสาหกรรมหรอแหลงก าเนดมลพษทางน าทจะท าใหสของน าใน คลองสงน าฝงซายมสทผดปกตไปจากสธรรมชาต - ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในเรองความขนของน าชลประทานในชวงการเพาะปลกพชฤดฝนมมากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 ความขนของน าในคลองสงน าฝงซายตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนมคาเทากบ 11.5 และ 19.2 เอนทย ตามล าดบ ซงมคามากกวาเกณฑคณภาพน าประปาทก าหนดไวไมเกน 5 เอนทย แตเกณฑมาตรฐานน าชลประทานของ FAO (1985) ไมไดก าหนดคาความขนไว แหลงน าโดยทวไปไมควรมความขนมากกวา 100 เอนทย เพราะจะสงผลกระทบตอการด ารงชวตของสตวและพชน า - ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในเรองความกระดางของน าชลประทานในชวงการเพาะปลกพชฤดฝนมมากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต

ทระดบนยส าคญ 0.05 แตคณภาพน าตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนจดเปนน ากระดางเนองจากมปรมาณความกระดางทงหมดในรป CaCO3 อยในชวง 121 – 180 มลลกรมตอลตร 2) ความพงพอใจในดานคณภาพน าชลประทานข อ ง ก ล ม ผ ใ ช น า ช ลป ร ะ ท า น แ ละ ค ณ ภ า พ น า ของคลองสงน าฝงขวา - ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในเรองสของน าชลประทานในชวงการเพาะปลกพชฤดแลงมมากกว าฤดฝนอยางมน ยส า คญทางสถ ต ทระ ดบนยส าคญ 0.05 เนองจากความขนของน ามคาเฉลยตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดฝนมคามากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 ซงความขนเปนดชนทสามารถสงเกตเหนไดชดดวยตาเปลา น าทมความขนมากจะมสของน าเขมกวาสตามธรรมชาตซงเปนสทเกดจากอนทรยสาร อนนทรยสาร และตะกอน ดน จ ง ท า ให ผ ใ ช น า ช ลประทาน ม ความพงพอใจในเรอง สของน าชลประทานใน ชวง การเพาะปลกพชฤดแลงมมากกวาฤดฝน - ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในเรองความขนของน าชลประทานในชวงการเพาะปลกพชฤดแลงมมากกวาฤดฝนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบนยส าคญ 0.05 สอดคลองกบความขนของน าตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดฝนมคามากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต ทระดบนยส าคญ 0.05 ความขนของน าตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนมคาเทากบ 12.2 และ 18.6 เอนทย ตามล าดบ ซงมคามากกวาเกณฑคณภาพน าประปาทก าหนดไวไมเกน 5 เอนทย แตเกณฑมาตรฐานน าชลประทานของ FAO (1985) ไมไดก าหนดคาความขนไว แหลงน าโดย ทวไปไมควรมความขนมากกว า 100 เอนทย เพราะจะสงผลกระทบตอการด ารงชวตของสตวและพชน า - ความพงพอใจตอการบรหารจดการน าในเรองความกระดางของน าชลประทานในชวงการเพาะปลกพชฤดฝนมมากกวาฤดแลงอยางมนยส าคญทางสถต

45

ทระดบนยส าคญ 0.05 แตคณภาพน าตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนจดเปนน ากระดางเนองจากมปรมาณความกระดางทงหมดในรป CaCO3 อยในชวง 121 – 180 มลลกรมตอลตร 6. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

6.1 สามารถใชขอมลการเปลยนแปลงคณภาพน าตามแผนการสงน าเพอการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝนไปประกอบในการวางแผนการบรหารจดการน าในปตอไปได อกทงเปนการเฝาระวงคณภาพน าในพนทชลประทานของโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว 6.2 เพอทราบถงระดบความพงพอใจของกลมผใชน า ทอย ในเขตโครงการสงน าและบ ารงรกษา กระเสยวทมตอการบรหารจดการน าของโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว และน าผลการวจยเสนอ ตอผบรหารโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว และกรมชลประทานในการแกไขปรบปรงการบรหารจดการน าใหมประสทธภาพมากยงขน 6 . 3 เ ป น ต วอย า ง แก โ ค ร งก าร ส ง น า และบ า ร ง ร กษา ในการปฏ บ ต ต ามแผนย ทธศาสตร

กรมชลประทาน 2553 - 2556 ดานคณภาพการใหบรการ

7. เอกสารอางอง

กรมชลประทาน. (2554). กาวสความส าเรจการบรหาร จดการชลประทานโดยเกษตรกรม สวนรวม โครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว จงหวด สพรรณบ ร . กร ง เทพฯ : กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

Ayers, R.S. and Westcot, D.W. (1985). Water Quality for agriculture. FAO Irrigation and Dra inage Pape r No . 29.Food and Agriculture Organization of the United N a t i o n s , R o m e . p p . 1-117.

Eaton, F.M., 1950. Significance of carbonate in i r r i g a t i o n w a t e r s . S o i l S c i . , 67, pp. 12 – 133.U.S.

Geological Survey. (2009). Water Hardness and Alkalinity. Retrieved on Nov 11.

46

โครงการจดท าฐานขอมล GIS ความสมพนธของดนและน า Development of GIS Database for Soil and Water Relationships

วศน สดศร

ส ำนกวจยและพฒนำ กรมชลประทำน E-mail: myhedwig7@gmail.com

บทคดยอ

โครงกำรจดท ำฐำนขอมล GIS ควำมสมพนธของดนและน ำ มวตถประสงคเพอจดท ำฐำนขอมลสำรสนเทศภมศำสตรควำมสมพนธดนและน ำ ไดแก ปรมำณควำมจควำมช นในสนำม (Field Capacity) ควำมช นทเปนประโยชนตอพช (Available Moisture) ปรมำณกำรซำบซมลกของน ำเกนระดบรำกพช (Deep Percolation) ประเภทเน อดน (Soil Texture) และขอมลอนๆ ทเกยวของในเขตพ นทโครงกำรชลประทำน จ ำนวนท งส น 31 โครงกำร กำรจดท ำฐำนขอมลใชวธกำรแทรกคำขอมลเชงพ นท (Spatial Interpolation) โดยรปแบบขอมลทแสดงในฐำนขอมลจะประกอบไปดวยขอมล 2 ประเภท ไดแก ขอมลเวกเตอร (Vector Data) แบบเสนรปปด (Polygon) ในกำรจดท ำฐำนขอมลประเภทเน อดน (Soil Texture) ดวยกำรแทรกคำขอมลเชงพ นทแบบ Thiessen Polygon ล ำดบตอมำคอ ขอมลรำสเตอร (Raster Data) ใชในกำรจดท ำฐำนขอมลปรมำณควำมจควำมช นในสนำม (Field Capacity) ควำมช นทเปนประโยชน ตอพช (Available Moisture) ทระดบควำมลก 30 เซนตเมตร และปรมำณกำรซำบซมลกของน ำเกนระดบรำกพช (Deep Percolation) ดวยกำรแทรกคำเชงพ นทแบบ Inverse Distance Weighted (IDW) มรำยละเอยดสมบตของดน เปนคำเฉลยรอยละของ Field Capacity/ รอยละของ Available Moisture (รอยละ)/ รอยละของ Deep Percolation (มม./วน)

ค าส าคญ: GIS ฐำนขอมล ควำมสมพนธดนและน ำ

1. บทน า

กรมชลประทำนมหนำทในกำรจดหำแหลงน ำ เพ อน ำ มำใ ช ใน ดำน เกษตรกรรม กำรพ ลง ง ำน สำธำรณปโภค และภำคอตสำหกรรม (กรมชลประทำน, 2549) กำรบรหำรจดกำรน ำจงมควำมส ำคญ โดยเฉพำะในพ นทเกษตรกรรม ขอมล ดำนควำมสมพนธของดนและน ำในพ นทเกษตรกรรม เชน ปรมำณกำรซำบซมลกเกนระดบรำกพช (Deep Percolation) ปรมำณควำมจควำมช นในสนำม (Field Capacity) และควำมช นทเปนประโยชนตอพช (Available Moisture) จงเปนขอมลทจ ำเปนส ำหรบ กำรบรหำรจดกำรน ำ แมในปจจบนโครงกำรชลประทำนบำงสวนจะมขอมลเหลำน แลว จำกกำรด ำเนนงำนโครงกำรศกษำควำมสมพนธของดนและน ำในโครงชลประทำนต งแตป 2550 – 2553 โดยกลมวจยและพฒนำดำนวทยำศำสตร กรมชลประทำน แตขอมลดงกลำวอยในรปเอกสำร

ซงอำจท ำใหยำกตอกำรท ำควำมเขำใจ และกำรน ำไปใชในงำนบรหำรจดกำรน ำ ระบบสำรสนเทศภมศำสตรจงเปนวธหนงในกำรอ ำนวยควำมสะดวก เพอน ำขอมลดงกลำวไปใชเปนเครองมอประกอบกำรพจำรณำส ำหรบกำรบรหำรจดกำรน ำ เนองจำกขอมลจะถกอำงองกบพกดบน แผนท แสดงผลเปนรปภำพใหเหนภำพรวมของขอมลท งพ นท ท ำใหผใชงำนสำมำรถทรำบถงควำมแตกตำงของแตละพ นททจะสงน ำไ ด มควำมสะดวกรวดเรวใน กำรสบคน ประกอบกบสำมำรถชวยท ำนำยคำในพ นททไมทรำบขอมล ท ำใหผใชงำนสำมำรถทรำบแนวโนมของคำในบรเวณอนๆได อนจะสงผลตอกำรบรหำรจดกำรน ำใหเกดประสทธภำพ และมควำมเหมำะสมกบแตละพ นทมำกยงข น

47

2. วตถประสงคการวจย

เพ อ จดท ำฐำนขอมลสำรสนเทศภมศำสตรควำมสมพนธดนและน ำ ไดแก ปรมำณควำมจควำมช นในสนำม (Field Capacity) ควำมช นทเปนประโยชน ตอพช (Available Moisture) ปรมำณ กำรซำบซมลกของน ำเกนระดบรำกพช (Deep Percolation) ประเภทเน อดน (Soil Texture) และขอมลอน ๆ ทเกยวของในเขตพ นทโครงกำรชลประทำน 3. วธการวจย

3.1 รวบรวมขอมลจำกรำยงำนโครงกำรศกษำควำมสมพนธระหวำงดนและน ำในโครงกำรชลประทำน ระหวำงปงบประมำณ 2550 – 2553 โดยขอมลทรวบรวมไดแกประเภทเน อดน(Texture Classification)คำควำมจควำมช นสนำม (Field Moisture-Holding Capacity) ค ำ ค ว ำ ม ช น ท เ ป น ป ร ะ โ ย ช น ต อ พ ช (Available Moisture) ทระดบควำมลก 30 เซนตเมตร และคำกำรซมลก (Deep Percolation) 3.2 น ำขอมลทรวบรวมไดมำจดท ำเปนฐำน ขอมลดวยโปรแกรม Microsoft Excel 3.3 น ำ ฐ ำน ข อ ม ล ท จ ดท ำ ด ว ย โ ปร แ ก ร ม Microsoft Excel มำ จดท ำ ฐ ำนข อม ลสำรสน เทศภ ม ศ ำ ส ต ร ( GIS) ด ว ย โ ป ร แ ก ร ม ส ำ ร ส น เ ท ศ ทำงภมศำสตร

4. ผลการวจย

โครงกำรจดท ำฐำนขอมล GIS ควำมสมพนธของดน และ น ำ จ ดท ำ โ ด ย ใ ช ข อ ม ลจ ำก ก ำร ศก ษ ำควำมสมพนธดนและน ำโครงกำรชลประทำน ของกลมวจยและพฒนำดำนวทยำศำสตร ส ำนกวจยและพฒนำ กรมชลประทำน ระหวำงปงบประมำณ 2550 – 2553 จ ำนวนท งส น 31 โครงกำร กำรจดท ำฐำนขอมลในคร งน ใชวธกำรแทรกคำขอมลเชงพ นท (Spatial Interpolation) โดยวธกำรน จะท ำนำยคำครอบคลมพ นทชลประทำนท งหมดจำกขอมลจำกจดทดลองทมอย รปแบบขอมลทแสดงในฐำนขอมลประกอบไปดวยขอมล 2 ประเภท ไดแก ข อ ม ล เ ว ก เ ต อ ร ( Vector Data) แ บ บ เ ส น ร ป ป ด(Polygon) จะใชในกำรจดท ำฐำนขอมลประเภทเน อดน(Soil Texture) ซ ง จดท ำ ด วยกำรแทรก คำข อม ล เ ชงพ น ทแบบ Thiessen Polygon ล ำ ดบตอมำคอ ขอมลรำสเตอร (Raster Data) จะใชในกำรจดท ำฐำนขอมลปรมำณควำมจควำมช นในสนำม (Field Capacity) ควำมช นทเปนประโยชนตอพช (Available Moisture Capacity) ทระดบควำมลก 30 เซนตเมตร ปรมำณ กำรซำบซม ลกของน ำ เกนระดบรำกพช (Deep Percolation) ซ งจดท ำดวยกำรแทรกคำเชงพ นทแบบ Inverse Distance Weighted (IDW) ซงแตละโครงกำรมรำยละเอยดสมบตของดน เปนคำเฉลยรอยละของ Field Capacity รอยละของ Available Moisture Capacity และDeep Percolation (มม./วน) บนทกฐำนขอมลน ในแผนซดรอม โดยสรปรำยละเอยดไดดงตำรำงท 1 และตวอยำงขอมล GIS ควำมสมพนธดนและน ำ แสดงภำพท 1 – 4

48

ตารางท 1 คำเฉลยสมบตของดนในเขตพ นทชลประทำน

โครงการ Field

Capacity (รอยละ)

Available Moisture (รอยละ)

Deep Percolation

(มลลเมตร/วน) นาขาว

Deep Percolation

(มลลเมตร/วน) พชไร

1. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำโดมนอย 16.85±8.09 9.92±3.58 8.60±4.11 - 2. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำน ำอน 13.16±4.16 8.43±2.31 4.58±1.02 - 3. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำแมกวง 18.89±7.82 11.75±3.79 30.70±2.40 - 4. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำแมแตง 21.43±7.54 12.19±3.44 43.43±29.35 - 5. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำแมแฝก – แมงด 24.52±9.95 12.83±4.25 22.42±2.11 - 6. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำล ำนำงรอง 17.06±6.20 10.68±2.86 2.17±0.44 - 7. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำล ำปำว 16.06±8.17 9.48±3.64 45.64±10.01 - 8. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำหวยหลวง 14.29±5.10 9.29±2.61 4.62±1.24 - 9. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำชณสตร 30.88±5.22 14.11±2.36 1.22±0.27 - 10. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำดงเศรษฐ 27.76±8.55 11.54±10.69 1.42±0.05 - 11. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำนครนำยก 38.63±4.51 16.35±6.45 1.14±0.18 - 12. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำเขอน นเรศวร 32.28±11.19 14.06±3.21 1.69±0.60 - 13.. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำเขอนบำงปะกง 36.15±5.52 17.68±1.86 1.31±0.37 - 14. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำบำงพลวง 36.20±7.09 14.70±2.89 1.97±0.46 - 15. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำพลำยชมพล 61.62±4.79 29.91±2.02 1.68±0.04 - 16. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำทำบว 31.92±5.58 14.57±2.74 2.36±0.77 - 17. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำทำโบสถ 30.21±5.20 13.43±1.60 1.71±0.59 - 18. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำมโนรมย 30.41±6.00 14.58±2.53 1.97±0.68 - 19. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำยำงมณ 34.26±4.88 15.51±1.97 1.62±0.45 - 20. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำแมลำว 29.81±6.77 14.41±2.69 1.52±0.20 - 21. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำล ำปลำยมำศ 17.94±5.94 10.12±3.42 2.04±0.45 - 22. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำชองแค 46.13±8.26 20.70±5.27 1.14±0.37 - 23. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำแมวง – กวลม 20.30±8.08 10.56±3.34 2.58±0.33 - 26. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำปรำณบร 17.33±3.04 9.05±1.51 2.71±0.43 3.97±0.25 27. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำเพชรบร 30.55±10.09 13.85±3.65 2.29±0.56 - 28. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสโขทย 33.21±3.63 14.91±4.40 2.61±0.09 7.85±3.55 30. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสำมชก 31.27±4.76 13.63±2.17 2.63±1.53 - 31. โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำดอนเจดย 25.37±7.77 11.42±3.18 1.15±0.11 -

49

ภาพท 1 ตวอยำงขอมลคำ Deep Percolation

ภาพท 2 ตวอยำงขอมลคำ Available Moisture

ภาพท 3 ตวอยำงขอมลคำ Field Capacity

ภาพท 4 ตวอยำงขอมลคำ Soil Texture

50

5. วจารณ

กำรจดท ำฐำนขอมลควำมสมพนธของดนและน ำในพ นทโครงกำรชลประทำนดวยระบบสำรสนเทศภมศำสตรคร งน เปนกำรรวบรวมขอมลควำมสมพนธของดนและน ำทมอยแลวมำใชจดท ำฐำนขอมลโดยใชวธกำรแทรกคำ (Interpolation Method) วธกำรน จะชวยท ำนำยคำจำกขอมลจดตวอยำงทมอยอยำงจ ำกดจนครอบคลมพ นทชลประทำนท งหมด จำกกำรศกษำของ Wilson et al. (2012) ปจจย หนง ทมผลตอควำมถกตองของขอมลทท ำนำยโดยวธกำรแทรกคำคอวธกำรส ำรวจเกบขอมล ซงขอมลจำกกำรส ำรวจเกบขอมลโครงกำรศกษำควำมสมพนธของดนและน ำมกำรก ำหนดเพยงอตรำพ น ท 4 ตำรำงกโลเมตรตอ 1 จดทดลองเทำน น และใหทำงโครงกำรชลประทำนเปนผก ำหนดต ำแหนงจดทดลองตำมควำมเหมำะสม โดยจดทดลองจะเนนไปในพ นทเกษตรกรรม ไดแก พ นทนำ และพ นทไร ประกอบกบตองเปนพ นททเกษตรกรมควำมยนยอมใหใชพ นท จงท ำใหไมสำมำรถก ำหนดวธกำรส ำรวจเกบขอมลทแนนอนได จดทดลองทใชส ำรวจเกบขอมลจงอำจไมกระจำยครอบคลมพ นทอยำงทควรจะเปน ซงจะสงผลตอขอมลทรวบรวมได และเมอน ำขอมลดงกลำวมำใชในกำรกำรแทรกคำเชงพ นท กจะสงผลควำมถกตองตอผลลพธทได วธกำรแทรกคำทใชในกำรจดท ำฐำนขอมลจำกขอมลทำงกำยภำพของดน ไดแก ปรมำณ กำรซำบซมลกของน ำ เกนระ ดบรำกพช (Deep Percolation) ปรมำณควำมจควำมช นในสนำม(Field Capacity) และควำมช นทเปนประโยชนตอพช (Available Moisture) ไ ด เ ล อ ก ใ ช ว ธ Inverse Distance Weighted (IDW) เนองจำกกำรศกษำของเกศรนทร (2550) เกยวกบวธกำรแทรกคำขอมลเชงพ นทดวยระบบสำรสนเทศภมศำสตร ของขอมลคณสมบตทำงกำยภำพของดน พ บ ว ำ ว ธ Inverse Distance Weighted (IDW) มควำมถกตองในกำรแทรกคำขอมลคณสมบตทำงกำยภำพของดนดทสด ในสวนของกำรแทรกคำขอมล

ประเภทเน อดน (Soil Texture) ไ ดใชวธ Thiessen Polygon เนองจำกขอมลประเภทเน อดนเปนขอมลประเภทนำมบญญต ซงลกษณะของขอมลประเภทน เปนขอมลทไมมควำมหมำยในเชงปรมำณ ไมสำมำรถน ำมำจดล ำดบหรอค ำนวณได เปนขอมลทใชแบงประเภทเทำน น กำรใชวธกำรแทรกคำเหมอนคณสมบตทำงกำยภำพของ ดนตวอนๆ จงไมสำมำรถท ำไ ด กำรสรำงพ นทใหกบขอมลประเภทน จงตองเปนกำรประมำณคำโดยใชกำรสรำง พ นทข นลอมรอบตวอยำงททรำบคำขอมล ซงวธทเหมำะสมขอมลประเภทน คอ Thiessen Polygon นนเอง คำทไดจำกกำรแทรกคำเชงพ นทในฐำนขอมลทจดท ำข นคร งน ไมไดมกำรสอบเทยบหรอปรบแกคำควำมถกตอง เนองจำกเปนกำรน ำขอมลทมอยแลวมำจดท ำฐำนขอมล ดงน น จง ไมสำมำรถบอกระดบควำมคลำดเคลอนของคำตำงๆ ได ประกอบกบฐำนขอมลทจดท ำข นในคร งน มงใหเหนถงแนวโนมของภำพรวมคณสมบตทำงกำยภำพของดนในพ นทชลประทำน แตละพ นทมำกกวำควำมถกตองรำยจดเพอใชเปนเครองมอในกำรบรหำรจดกำรน ำ หำกตองกำรทรำบคณสมบตของดนทมควำมถกตองสงควรมกำรศกษำเปนกรณๆ ไป 6. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

ไดฐำนขอมลควำมสมพนธของดนและน ำในพ นทเกษตรกรรม ไดแก ปรมำณควำมจควำมช นในสนำม (Field Capacity) ควำมช น ท เปนประ โยชน ตอพ ช (Available Moisture) ประเภทเน อดน (Soil Texture) ทระดบควำมลก 0 – 30 เซนตเมตร ปรมำณกำรซำบซมลกของน ำเกนระดบรำกพช(Deep Percolation) และขอมลอนๆ ทเกยวของ ซงไดถกรวบรวมเขำสระบบสำรสนเทศทำงภมศำสตร ท ำใหมควำมสะดวกรวดเรวในกำรสบคน และสำมำรถใชเปนเครองมอในกำรบรหำรจดกำรน ำได

51

7. เอกสารอางอง

กรมชลประทำน (2549). กฎกระทรวง แบง สวน รำชกำรกรมชลประทำน กระทรวงเกษตรและ ส ห ก ร ณ ( ฉ บ บ ท ๒ ) . แ ห ล ง ท ม ำ : http://www.rid.go.th/2009/index.php?opti on=com_content&view=article&id=67:20 09-05-25-03-12-06&catid=1:2009-04-12- 05-18-55&Itemid=3, 11 เมษำยน 2553.

เกศรนทร เยำวธำน (2550). กำรเปรยบเทยบวธกำร แทรกคำขอมลเชงพ นทดวยระบบสำรสนเทศ ภมศำสตรของสมบตดนดำนควำมหนำแนนรวม

ของดน และสมประสทธกำรน ำน ำของดนอมตว บรเวณลมน ำหวยคอกมำ. วทยำนพนธปรญญำ โท. ภำควชำอนรกษวทยำ คณะวนศำสตร มหำวทยำลย เกษตรศำสตร, กรงเทพฯ.

Wilson, R. C. Freeland, R. S. Wilkerson J. B. and Hart, W. E. (2012). Interpolation and Data Collection Error Sources for Electromagnetic Induction – Soil Electrical ConductivityMapping.searchsite:web.utk.e du/~freeland/ pubs/iet684.pdf,.

52

โครงการศกษาความคาดหวงและความพงพอใจของผรบบรการ จากส านกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

Customer’s Expectation and Satisfaction for Services of Research and Development Office, Royal Irrigation Department

วศน สดศร1 และ ประภาพรรณ ซอสตย2

1,2ส านกวจยและพฒนา กรมชลประทาน E-mail: myhedwig7@gmail.com

บทคดยอ โครงการศกษาความคาดหวงและความพงพอใจของผรบบรการ จากส านกวจยและพฒนา กรมชลประทาน มวตถประสงค เพอศกษาระดบความคาดหวงและความพงพอใจผ ใชบรการจากส านกวจยและพฒนา และความสมพนธระหวางความคาดหวง และความพงพอใจของผรบบรการ ใชแบบสอบถามจ านวน 3 ชด เปนเครองมอในการเกบขอมลผานทางไปรษณย (Mail Questionnaire survey) ไดแก บรการงานทดสอบและวเคราะห (กลมตวอยางจ านวน 138 หนวยงาน) บรการฝกอบรม (กลมตวอยางจ านวน 150 คน) และบรการบรหารงานวจย (กลมตวอยางจ านวน 120 คน) เลอกกลมตวอยางโดยวธจงใจ (Purposive Sampling) วเคราะหขอมลทางสถตเชงพรรณนา เพออธบายลกษณะขอมลพนฐานสวนบคคล ความคาดหวง ความพงพอใจ และใช Pearson’s Correlation Coefficient วเคราะหความสมพนธระหวางตวแปร ดานการบรการทดสอบและวเคราะห จ าแนกผลการศกษาเปน 2 สวนคอ 1) งานบรการทดสอบและวเคราะหดานวศวกรรม และ 2) งานบรการทดสอบและวเคราะหดานวทยาศาสตร ซงม ผลการศกษาเปนไปในทางเดยวกน กลาวคอ คะแนนความคาดหวงของดานการใหบรการ ดานผลการทดสอบและวเคราะหและดานคาใชจายอยในระดบมาก สวนคะแนนของความพงพอใจตอดานการใหบรการอยในระดบนอย ในขณะทคะแนนความพงพอใจตอดานผลการทดสอบและวเคราะห และดานคาใชจายอยในระดบมาก แตโดยภาพรวมแลวคะแนนความคาดหวงและความพงพอใจลวนมความสมพนธกนในเชงบวกทระดบนยส าคญ 0.05 (คา r อยระหวาง 0.296 - 0.685) ดานการบรหารงานวจย ความคาดหวงอยในระดบมากแตความพงพอใจอยในระดบนอยและคะแนนความคาดหวงและความพงพอใจมความสมพนธกน ทระดบนยส าคญ 0.05 (r = 0.517) ดานบรการฝกอบรม จ าแนกผลการศกษาออกเปน 5 สวน คอ 1) ดานเจาหนาทใหบรการ 2) ดานวทยากรใหบรการ 3) ดานสถานทฝกอบรมใหบรการ 4) ดานหลกสตรการฝกอบรมใหบรการ และ 5) ดานการจดการฝกอบรมใหบรการ พบวาทกดาน ทท าการศกษามคะแนนความคาดหวงอยในระดบมาก สวนคะแนนความพงพอใจมเฉพาะดานการจดการฝกอบรมใหบรการเพยง ดานเดยวเทานนทอยในระดบนอย สวนดานอนๆ ลวนมคะแนนอยในระดบมาก แตทงนพบวาโดยภาพรวมแลวทกดานนนคะแนน ความคาดหวงและความพงพอใจลวนมความสมพนธกนในเชงบวกทระดบนยส าคญ 0.05 (คา r อยระหวาง 0.501 - 0.666)

ค าส าคญ: ความคาดหวง ความพงพอใจ การใหบรการ ส านกวจยและพฒนากรมชลประทาน

1. บทน า

ส านกวจยและพฒนา กรมชลประทานมหนาทและความรบผดชอบหลกในการศกษา คนควา ทดลอง วจยและพฒนาดานวศวกรรม และดานวทยาศาสตร ตรวจสอบคณสมบ ตว ส ดอปกรณ ท เก ย วข องกบ งานชลประทาน การถายทอดเทคโนโลยสมยใหมเพอ การเรยนร และพฒนาบคลากรภายในกรมชลประทาน

และหนวยงานหรอบคคลภายนอกทเกยวของกบงานชลประทาน (กรมชลประทาน, 2553) จากหนาทความรบผดชอบดงกลาว ส านกวจยและพฒนา ตอง ใหบร กา รง าน ใน 3 ส วน ไ ดแก การบรการงานทดสอบและวเคราะห การบรการบรหารง าน ว จ ย แ ล ะ ก า ร บ ร ก า ร ฝ ก อ บ ร ม ซ ง จ า ก ป งบประมาณ 2553 พบวา มจ านวนงานใหบรการงาน

53

ทดสอบและว เคราะห 6,518 งาน งานว จยทง สน 32 โ คร ง ก า ร ว จ ย และบร ก า ร ฝ กอบ รมจ าน ว น 24 หลกสตร มผเขารบการอบรม 671 คน เนองจากลกษณะงานบรการทางวชาการทมความหลากหลาย เพอใหงานบรการของส านกว จย และพ ฒนา เ ป น ไ ป ตาม เป าป ระสง ค นอ กจาก ดานประสทธภาพของการปฏบตราชการ ซงประกอบ ไป ดวย การตรวจสอบ ว เคราะห ทดสอบว ส ด และทดสอบคณภาพน าเสรจตามเวลา การจดการอบรมและใหความรทางดานวจยและเทคโนโลยสมยใหม และมผลการศกษาว จยและพฒนาเพอสนบสนน การด าเนนงานอกทงเปาประสงคในดานคณภาพการใหบรการกเปนสงทควรใหความส าคญเชนกน เพอใหผมารบบรการเกดความพงพอใจ การวจยครงนจะท าใหไดขอมลทจะใชเปนขอเสนอแนะ และเปนแนวทางในการปรบปร งแก ไขในการบรการ ดานตาง ๆ ใหมประสทธภาพมากขน ซงจะท าใหงานของส านกวจยและพฒนา กรมชลประทานไปสเปาประสงคทตงไวตามแผนยทธศาสตรส านกวจยและพฒนา ป พ.ศ. 2554 ทวาผรบบรการภายในกรมชลประทานไดรบความพงพอใจจากการไดรบบรการ 2. วตถประสงคการวจย

1. เพอศกษาระดบความคาดหวงและความ พงพอใจของผรบบรการจากส านกวจยและพฒนา 2. เพอศกษาความสมพนธระหวางความคาดหวงและความพงพอใจของผรบบรการจากส านกว จย และพฒนา 3. เพอศกษาขอเสนอแนะดานการใหบรการ จากผรบบรการของส านกวจยและพฒนา

3. วธการวจย

3.1 ประชากรและกลมตวอยางทใชในการวจย ประชากรเปาหมาย คอ ผรบบรการทดสอบและวเคราะห บรหารงานว จย และฝกอบรม ระหวางปงบประมาณ 2552 – 2554 โดยจ านวนกลมตวอยางใชหลกการค านวณของ Taro Yamanes คาความคลาดเคลอนของการสมตวอยางท 0.05 ซงมรายละเอยด ดงตอไปน 3.1.1) บรการทดสอบและวเคราะห มจ านวนเฉ ล ย 210 หน ว ย ง าน ตอป ไ ด จ าน วน ต วอย า ง 138 หนวยงาน 3.1.2) บรการบรหารงานวจย มจ านวนเฉลย 38 รายตอป ไดจ านวนตวอยาง 35 ราย 3.1.3) บรการฝกอบรม มจ านวนเฉลย 240 คนตอป (เฉพาะการฝกอบรมดานการถายทอดเทคโนโลยดานงานชลประทาน) ไดจ านวนตวอยาง 150 ราย 3.2 วธการเลอกกลมตวอยาง การเลอกกลมตวอยางในการวจยครงนใชวธการเลอกโดยจงใจ (Purposive Sampling) เพอใหไดขอมลจากผทเคยไดรบการบรการจากส านกวจยและพฒนาโดยผวจยรวมกบผอ านวยการส านกวจยและพฒนาและบคลากรทเกยวของกบการใหบรการทง 3 ดานเปนผพจารณากลมตวอยาง เนองจากวธการเลอกกลมตวอยางวธน จ าเปนตองอาศยความรอบร ความช านาญ และประสบการณในเรองนน ๆ ของ ผท าการคดเลอก (บญธรรม, 2534) 3.3 เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยครงนไดแก แบบสอบ ถามจ านวน 3 ชด ไ ดแก บรการงานทดสอบและวเคราะห บรการฝกอบรม และบรการบรหารงานวจย ซงผวจยไดสรางและพฒนาโดยมผทรงคณวฒตรวจสอบความเทยงตรงตามเนอหา แบบสอบถามทง 3 ชด แบงออกเปน 2 ตอน ดงน

54

ตอนท 1 ขอมลทวไป ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา ต าแหนง หนวยงานทสงกด ตอนท 2 ขอมลเกยวกบความคาดหวงและความพงพอใจของผรบบรการจากส านกว จยและพฒนา กรมชลประทาน และขอเสนอแนะ

แบบสอบถามมคาระดบการวดแบบประเมนคา (Rating scale) มรายละเอยด ดงน 1) แบบวดความคาดหวง ระดบ 1 หมายถง มความคาดหวงนอยทสด ระดบ 2 หมายถง มความคาดหวงนอย ระดบ 3 หมายถง มความคาดหวงมาก ระดบ 4 หมายถง มความคาดหวงมากทสด 2) แบบวดความพงพอใจ ระดบ 0 หมายถง ไมเคยใชบรการ ระดบ 1 หมายถง มความพงพอใจนอยทสด ระดบ 2 หมายถง มความพงพอใจนอย ระดบ 3 หมายถง มความพงพอใจมาก ระดบ 4 หมายถง มความพงพอใจมากทสด 3.4 การทดสอบเครองมอ 3.4.1 การหาความเทยงตรง (Validity) โดย น า แ บ บ สอ บ ถ าม ทส ร า ง ข น ไ ป เ สน อ ท ป ร ก ษ าโครงการวจย ผเกยวของกบงานทดสอบและวเคราะห งานบรหารงานวจย และการฝกอบรมของส านกวจยและพฒนา กรมชลประทาน รวมกบผทรงคณวฒ จากภายนอก 3.4.2 การทดสอบความเชอมน โดยการน าแบบสอบถามทปรบปรงแลวไปทดสอบ (Try Out) กบประชากรในกลมทมลกษณะใกลเคยงกบกลมทจะศกษาจ านวน 30 ราย ผลการทดสอบไดคาความเชอมนโดยใชสมประสทธอลฟาของ Cronbach ดงน

1) บรการงานทดสอบและวเคราะห 1.1) ดานการใหบรการ คาความเชอมน 0.953

1.2) ด านผลการทดสอบและว เ คร าะห คาความเชอมน 0.870

1.3) ดานคาใชจาย คาความเชอมน 0.830 2) บรการดานบรหารงานวจยคาความเชอมน 0.922

3) บรการฝกอบรม 3.1) ดานเจาหนาทใหบรการคาความเชอมน 0.846 3.2) ดานวทยากร ท คด เ ลอกมาบรรยาย คาความเชอมน 0.925

3.3) ดานสถานทฝกอบรมคาความเชอมน 0.957

3.4) ดานหลกสตรการฝกอบรมคาความ เชอมน0.921 3.5) ดานการจดการฝกอบรม คาความเชอมน 0.952

3.5 การเกบรวบรวมขอมล เกบขอมลโดยการสงแบบสอบถามทางไปรษณย(Mail Questionnaire) 3.6 การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมล ประมวลผลดวยโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรปทางสถต Minitab 16 Statistical Software 3.7 สถตทใชในการวเคราะหและการน าเสนอขอมล ข อ ม ล เ ช ง ป ร ม า ณ ก า ร แ จ ก แ จ ง ค ว า ม ถ(Frequency) รอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) ส ว น เ บ ย ง เ บ นม าต ร ฐาน ( Standard Deviation) และ ก าร ทดสอบสมม ต ฐาน ในการ ว จ ยคร ง น ใชสถต Pearson’s Correlation Coefficient ก าหนดระดบนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

55

4. ผลการทดลอง

ตารางท 1 ผลการส ารวจขอมลดวยแบบสอบถาม

การใหบรการ คะแนนเฉลย

ระดบ ความคาดหวง

คะแนนเฉลย

ระดบ ความพงพอใจ

คา r (ระดบความสมพนธของคะแนนความคาดหวงและความพงพอใจ

ทระดบนยส าคญ 0.05) 4.1 การบรการงานทดสอบและวเคราะห

4.1.1 ดานวศวกรรม ดานการใหบรการ ดานผลการทดสอบและวเคราะห ดานคาใชจาย

3.16 (มาก) 3.43 (มาก)

3.29 (มาก)

2.75 (นอย) 3.15 (มาก)

3.04 (มาก)

0.317 (ระดบต า) 0.296 (ระดบต ามาก)

0.649 (ระดบปานกลาง)

4.1.2 ดานวทยาศาสตร ดานการใหบรการ ดานผลการทดสอบและวเคราะห ดานคาใชจาย

3.08 (มาก) 3.22 (มาก)

3.13 (มาก)

2.71 (นอย) 3.07 (มาก)

3.02 (มาก)

0.434 (ระดบต า) 0.306 (ระดบต า)

0.685 (ระดบปานกลาง)

4.2 การบรการบรหารงานวจย ดานการบรหารงานวจย

3.07 (มาก)

2.30 (นอย)

0.517 (ระดบปานกลาง)

4.3 การบรการฝกอบรม 4.3.1 ดานเจาหนาทใหบรการ 4.3.2 ดานวทยากร 4.3.3 ดานสถานทฝกอบรม 4.4.4 ดานหลกสตรการฝกอบรม

4.4.5 ดานการจดการฝกอบรม

3.14 (มาก) 3.23 (มาก) 3.22 (มาก) 3.24 (มาก)

3.13 (มาก)

3.07 (มาก) 3.07 (มาก) 3.12 (มาก) 3.02 (มาก) 2.98 (นอย)

0.666 (ระดบปานกลาง) 0.599 (ระดบปานกลาง) 0.645 (ระดบปานกลาง) 0.554 (ระดบปานกลาง) 0.501 (ระดบปานกลาง)

5. วจารณ

5.1 การบรการทดสอบและวเคราะห ท าการศกษาดวยกน 3 ดาน คอ ดานการให บ ร ก า ร ด า นผลก า รทดสอ บแ ละว เ ค ร าะ ห ดานคาใชจายการบรการงานทดสอบและวเคราะห โ ด ย ม เ พ ย ง ด า น ก า ร ให บ ร ก า ร เ ท า น น ท ร ะ ด บ ความคาดหวงและความพงพอใจอยคนละระดบกน หากพจารณาโดยภาพรวมแลวจะพบวาปจจยทท าใหระดบความพงพอใจต ากวาระดบความคาดหวงใน การใหบรการของ ดานวทยาศาสตร จะเหมอนกบ

ดานวศวกรรม คอเกดจากขาดการประชาสมพนธ ร า ย ล ะ เ อ ย ด ข น ต อ น ก า ร ใ ห บ ร ก า ร ท ด ส อ บ แ ล ะ ว เ ค ร า ะ ห ท ด ผ ลก า ร ศ ก ษ า ท พ บ ข อ ง ท ง ดานวศวกรรมและวทยาศาสตรนนมความสอดคลองกบท Parasuraman et al. (1985) กลาวไววาการตดตอ สอสาร (Communication) ทสามารถสอสารใหลกคาเขาใจ และตองรบฟงลกคาดวย เปนมตหนงของคณภาพการใหบรการ ซงจะเปนตวชวดคณภาพของการบรการ ซ ง ก อให เก ดความคาดหว งและ รบร ต อ คณภาพ

56

การใหบรการไดซงแนวทางการปรบปรงการใหบรการทดสอบและวเคราะหสามารถท าไดดงน ดานการใหบรการควรมการประชาสมพนธ ท าความเขาใจกบผใชบรการ เพอใหผใชบรการรบทราบถงรายละเอยดของงานทดสอบและวเคราะห วธการหรอชองทางในการขอรบบรการ ขนตอนในการขอรบบรการ และระยะเวลาในการทดสอบวเคราะห ดานการทดสอบและวเคราะหควรปรบปรง การรายงานผลการทดสอบและวเคราะหใหเสรจตามก าหนดเวลา เพมชองทางในการขอรบผลการทดสอบและวเคราะหใหมหลายชองทาง และมความสะดวกรวดเรวมากขน อกทงสามารถขอส าเนาขอมลผลการทดสอบและวเคราะหไดโดยสะดวกดานอตราคาทดสอบ ควรมการก าหนดรายละเอยดคาทดสอบและวเคราะห ขนตอนการช าระคาใชจายใหชดเจนมากขน ควบคมอตรา คาทดสอบให ใก ล เ คยงกบหน วยงานอ น ๆ และปรบปร ง Website ของส านกว จยและพฒนา ในสวนของการแจงอตราคาทดสอบและวเคราะห ใหพบไดงายขน 5.2 การบรการบรหารงานวจย การทระดบความพงพอใจและคะแนนทไดนอยกวาความคาดหวงคอนขางมาก หากพจารณาจากขอค าถามจะพบวา จากค าถามจ านวน 28 ขอ มจ านวน 25 ขอ ผรบบรการบางสวนไมเคยใชบรการเลย ซงแสดงถงความไมชดเจนในการด าเนนงานบรหารงานวจย โดยปจจยแรกอาจเกดจากการขาดการประชาสมพนธ ทด และอกปจจยอาจเกดจากระบบบรหารงานวจย ทขาดความเหมาะสม ท าใหผรบบรการไมไดรบความสะดวกในการท าว จย ซงแนวทางการปรบปรงการใหบรการการบรหารงานวจย สามารถท าไดดงน การบรหารงานวจย ควรมการประชาสมพนธกรอบหรอประเดนงานว จยททางกรมชลประทานตองการ มปฏทนแจงรายละเอยดการด าเนนงานบรหารงานวจยในแตละป และมเกณฑการพจารณาขอเสนอการวจยทชดเจน มการก าหนดรปแบบในการจดท าเอกสารทเกยวของ อกทงใหการสนบสนนนกว จย

ไม ว าจะ เปน เร อง ฐานขอม ลง านว จย เคร องม อ หรออปกรณในงานวจย ระยะเวลา และงบประมาณ เพอเปนการอ านวยความสะดวกใหแกนกวจย สดทายควรมการสนบสนนใหน างานวจยทไดไปท าการเผยแพร ตอยอด น ารอง ขยายผล และน าผลงานวจยไปจดสทธบตรหรออนสทธบตรใหมากขน 5.3 การบรการการฝกอบรม ท าการศกษาดวยกน 5 สวน คอ เจาหนาท วทยากร สถานท หลกสตร และการจดการฝกอบรม โดยมเพยงดานการจดการฝกอบรมเทานนทระดบความคาดหวงและความพงพอใจอยคนละระดบกน ซงหากพจารณาขอค าถามรายขอจะพบวา ระดบคะแนน ทตางกนเกดจาก 2 ปจจยไดแก ขาดการประชาสมพนธห ล ก ส ต ร ก า ร ฝ ก อ บ ร ม ใ ห ผ ร บ บ ร ก า ร ท ร า บ และการคดเลอกบคลากรทเขารบการอบรม ซงแนวทางการปรบปรงการใหบรการฝกอบรม สามารถท าไดดงน ดานเจาหนาทใหบรการควรเพมเจาหนาทให มจ านวน เพ ย งพอกบจ านวน ผ เข าร บการอบ รม และคดเลอกเจาหนาททมความรเกยวกบหลกสตรนนๆ เพอใหสามารถตอบขอซกถามของผเขารบการอบรมได ดานวทยากร ควรเปนบคคลทมความรและเปนทยอมรบในงานดานชลประทาน อาจม การหมนเวยนวทยากรใหมๆ มาบรรยายในหลกสตรเดมทมอยแลว เพอใหไดความรเพมเตมนอกเหนอจากทวทยากรเดมเคยบรรยายไว และการบรรยายควรเนนการน าไปใชงานจรงใหมากขน ดานสถานทฝกอบรม ควรใชสถานทจดการฝกอบรมทสามารถเดนทางไดสะดวก สถานทมขนาดพอเหมาะกบจ านวนผเขารบการ ในกรณเปนหลกสตรทตองใชคอมพวเตอรในการฝกอบรม ควรปรบปรงระบบคอมพวเตอรใหมความทนสมย และควรมการจดการฝกอบรมในสวนภมภาค ตามส านกชลประทานตางๆ ดานหลกสตร ควรปรบปรงหลกสตรใหตรงกบความตองการของบคลากรมากยงขนโดยอาจด าเนนการส ารวจความตองการหลกสตรจากบคลากรภายใน

57

กรมชลประทาน และเนนหลกสตรทน าไปใชปฏบตงานจรง ด า น ก า ร จ ด ก า ร ฝ ก อ บ ร ม ค ว ร ม ก า รประชา สมพนธ ห ลก สตร ใหมากข น ใน สวนของ การคดเลอกผมสทธเขารบการฝกอบรม ควรพจารณาใหโอกาสผปฏบตงานจรงในการเขารบ การอบรม โดยไมแบงแยกต าแหนงวาเปนขาราชการ ลกจางประจ า พนกงานราชการ หรอลกจางชวคราว 6. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

6.1 ท าใหทราบถงระดบความคาดหวงและ ความพงพอใจของผรบบรการจากส านกวจยและพฒนา 6.2 ท าใหทราบถงความสมพนธระหวางความคาดหว งและความพงพอใจของ ผรบบรการจากส านกวจยและพฒนา

6.3 น าผลการศกษาทไดไปเปนแนวทางปรบปรง พฒนาการใหบรการของส านกวจยและพฒนา 7. เอกสารอางอง

ก ร ม ชลป ร ะ ท าน ( 2553). แ น บ ท า ย ค า ส ง ก ร ม ช ล ป ร ะ ท า น ท ข ว 224/2553. ล ง ว น ท 4 มนาคม 2553

บญธรรม กจปรดาบรสทธ (2534). ปทานกรมการวจย. (พมพคร ง ท 3) กร ง เทพฯ: หจก. การพมพ พระนคร.

Parasuraman, A., Zeithaml, V.A. and Barry, L.L.(1985). “A Conceptual of Service Quality and Its Implications for Future Research”. Journal of Marketing. 49 (January 1985).

58

การศกษาความสมพนธของดนและน าในโครงการสงน าและบารงรกษาประแสร จงหวดระยอง และในโครงการชลประทานจนทบร

Research of Soil and Water Relationship on Prasae Operation Maintenance Project and Chanthaburi Provincial Irrigation Office

บษราภรณ ชทบทม1 วศน สดศร 2 และ ประภาพรรณ ซอสตย 3 1,2,3 ส านกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

เบอรโทรศพท 02-583-6050 ตอ 554 E-mail: busaraporns@yahoo.com

บทคดยอ การศกษาความสมพนธของดนและน าในโครงการสงน าและบ ารงรกษาประแสร จงหวดระยอง และในโครงการชลประทานจนทบร มวตถประสงคเพอศกษาขอมลทแทจรงอนเปนประโยชนในการค านวณปรมาณการสงน าของโครงการฯ แบงการด าเนนงานออกเปน 2 สวน คอ การด าเนนงานภาคสนาม เพอทดสอบหาคาการซาบซมลกของน าเกนระดบรากพช และการด าเนนงาน ในหองปฏบตการ เพอวเคราะหคาปรมาณความจความช นสนาม และความช นทเปนประโยชนตอพชของดนในแตละจดทดลอง ท าการศกษาในพ นทโครงการสงน าและบ ารงรกษาประแสร จงหวดระยอง จ านวน 50 จดทดลอง และในพ นทโครงการชลประทานจนทบร จ านวน 76 จดทดลอง ผลการศกษาในโครงการสงน าและบ ารงรกษาประแสร จงหวดระยอง พบวา พ นทฝายสงน า และบ ารงรกษาท 1 มคาการซาบซมลงลกของน าเกนระดบรากพชเฉลย 6.88 ซม./วน และพบวาทความลกระดบรากพช (0-30 ซม.) มคาความจความช นสนาม และความช นทเปนประโยชนตอพช คดเปนความสงของน าในดนเฉลย 6.42 และ 2.71 ซม. ตามล าดบ สวนในพ นทฝายสงน าและบ ารงรกษาท 2 พบวา มคาการซาบซมลงลกของน าเกนระดบรากพชเฉลย 11.38 ซม./วน ทความลกระดบรากพช (0-30 ซม.) มคาความจความช นสนาม และความช นทเปนประโยชนตอพช คดเปนความสงของน าในดนเฉลย 7.59 และ 3.07 ซม. ตามล าดบผลการศกษาในโครงการชลประทานจนทบร พบวา ในพ นทฝายสงน าและบ ารงรกษาท 1 มคาการซาบซมลงลกของน าเกนระดบรากพชเฉลย 1.68 ซม./วน ทความลกระดบรากพช (0-30 ซม.) มคาความจความช นสนาม และความช นทเปนประโยชนตอพช คดเปนความสงของน าในดนเฉลย 7.03 และ 2.69 ซม. ตามล าดบ ในพ นทฝายสงน าและบ ารงรกษาท 2 พบวา มคาการซาบซมลงลกของน าเกนระดบรากพชเฉลย 1.16 ซม./วน ทความลกระดบรากพช (0-30 ซม.) มคาความจความช นสนาม และความช นทเปนประโยชนตอพช คดเปนความสงของน าในดนเฉลย 8.80 และ 3.69 ซม. ตามล าดบ และในพ นทฝายสงน าและบ ารงรกษาท 3 พบวา มคาการซาบซมลงลกของน าเกนระดบรากพชเฉลย 2.02 ซม./วน ทความลกระดบรากพช (0-30 ซม.) มคาความจความช นสนาม และความช นทเปนประโยชนตอพช คดเปนความสงของน าในดนเฉลย 10.55 และ 4.57 ซม. ตามล าดบ

คาสาคญ: คาการซาบซมลงลกของน าเกนระดบรากพช คาความจความช นสนาม ความช นทเปนประโยชนตอพช

1. บทนา

กรมชลประทานมหนา ทห ลกในการจดหา แหลงน า เพอน ามาใชในดานเกษตรกรรม การพลงงาน สาธารณปโภค และภาคอตสาหกรรม การบรหาร จดการน าจงมความส าคญ โดยเฉพาะอยางยงในพ นทเกษตรกรรม ดงน นขอมลความสมพนธของดนและน าในพ นทเกษตรกรรม เชน ปรมาณการซาบซมลกของน าเกนระดบรากพช (Deep Percolation) คอ ปรมาณน า

ทซมลงไปในช นดนทลกเกนระดบรากพชจะดดไปใชประโยชนได (College of Agriculture, 2008) ปรมาณความจความช นในสนาม (Field Capacity) คอ ระดบความช นสงสดของดนในธรรมชาตทจะดดยดความช นไว และความ ช น ท เปนประ โยชน ตอพ ช ( Available Moisture) เปนปรมาณความช นของดนทอยระหวางความจความช นในสนามกบความช นทจดเหยวถาวร (คณาจารยภาควชาปฐพวทยา, 2544) ซงขอมลดงกลาว

59

มความสมพนธกบปรมาณน าทดนไดรบหรอน าทสญเสยไป ดงน นจงเปนขอมลส าคญส าหรบการบรหารจดการน า เพอใหสามารถน าน ามาใชประโยชนไดอยางเตมศกยภาพ สงน าใหกบพ นทเกษตรกรรมไดอยางทวถง และมปรมาณทเหมาะสม เปนผลใหสามารถจดการน า ดน และพช ไดอยางมประสทธภาพตอไป 2. วตถประสงคของการวจย

เพอศกษาขอมลทแทจรงดานตางๆ ดงน 2.1 ปรมาณการซาบซมลกของน าเกนระดบรากพชของพ นทการเกษตรในเขตชลประทาน 2.2 ป ร ม า ณ ค ว า ม จ ค ว า ม ช น ใ น ส น า ม และความช นทเปนประโยชนตอพช ซงจะเปนประโยชนในการน าไปใชอางองส าหรบค านวณปรมาณการสงน าของพ นทโครงการฯ ทศกษา 3. วธการวจย

งานวจยคร งน แบงออกเปน 2 สวน ประกอบ ด ว ย ส ว น ท 1 ค อ ก า ร ด า เ น น ง า น ภ าค สน า ม และสวนท 2 เปนการว เคราะห/ทดสอบตวอยาง ดนในหองปฏบตการ สวนท 1 การด าเนนการศกษาภาคสนาม 1) ก าหนดจดทดลองในพ น ทของโครงการ ท ศกษา โดยก าหนดให 1 จดทดลองครอบคลม พ นท 2500 ไร 2) ในแตละจดทดลองท าการตดต งถง Lysimeter (ท าจากถงน ามน 200 ลตร) จ านวน 2 ใบ คอ ถง A ทเ ป ด ฝ า ด า น ห น ง จ า น ว น 1 ใ บ แ ล ะ ถ ง B ทเปดฝา 2 ดาน จ านวน 1 ใบ (ภาพท 1)

ภาพท 1 ถง Lysimeter ทใชในการทดลอง (ถง A

เปดฝา 1 ดาน และถง B เปดฝา 2 ดาน)

3) เกบตวอยางดนตามระดบความลก 0-30 ซ.ม. 30-60 ซ.ม. และ 60-90 ซ.ม. (Jackson, 1958) น าสงไปวเคราะหสมบตบางประการของดนทหองปฏบตการ ของกลมวจยและพฒนาดานวทยาศาสตร 4) ข ง น า ในถ ง Lysimeter เ ป น เ ว ลา 2 ว น หลงจากฝงถง เพอใหดนอมตวไปดวยน า หลงจากน นวดระยะจากขอบถงถงผวน า แลวจดบนทก “วนท เวลา และระดบน า” ไ ดเปนคาระดบน าเรมตนของการตรวจวด สงเกตการลดลงของระดบน า เมอระดบน า มการเปลยนแปลงจงท าการวดระดบน าในถง A และ B อกคร ง แลวจดบนทก “วนท เวลา และระดบน า” ไดเปนคาระดบน าทหายไปของการตรวจวดปรมาณ การซาบซมลกของน าเกนระดบรากพช คร งท 1 วดคาระดบน าตอไป จนไดคาความแตกตางของระดบน า ครบ 12 คา จงยตการทดลอง สวนท 2 การวเคราะห/ทดสอบ ตวอยางดน ในหองปฏบตการ ประกอบดวยการทดลองหาอตราการรวซม ข อ ง น า ( Percolation Rate) (Ingles and Metcalf, 1972; อรามศร, 2533) การทดลองหาชนดของเน อดน (Bouyoucos, 1962) และการทดลองหาความช นในดนทเปนประโยชนตอพช (หาคาความช นทเหลออยในดน ( Moisture Retention) ท 1/3 bars แ ละ 15 bars) (Richards, 1968)

60

4. ผลการวจย

4.1 โครงการสงน าและบ ารงรกษาประแสร จงหวดระยอง พ นททท าการศกษามการใชประโยชนทดนในการท าสวนผลไมและยางพารา 4.1.1 การทดลองวดปรมาณการซาบซมลกของน าเกนระดบรากพชของจดทดลองในภาคสนามในพ นทของโครงการสงน าและบ ารงรกษาประแสร จงหวดระยอง แสดงในตารางท 1

ตารางท 1 ปรมาณการซาบซมลกของน าเกนระดบ รากพชในพ นทโครงการสงน าและบ ารงรกษาประแสร

ฝสบ.ท

จานวนจดทดลอง

คาการซาบซมลกของน า ในดนเฉลย (ซม./วน)

1 30 6.88 2 20 11.38

4.1.2 การทดลองหาความจความช นสนามของดนในพ นทโครงการสงน าและบ ารงรกษาประแสร จงหวดระยอง แสดงในตารางท 2

ตารางท 2 คาความจความช นสนามของดนในพ นทโครงการสงน าและบ ารงรกษาประแสร

ฝสบ.ท จานวนจดทดลอง

ความจความช นสนาม ของดนเฉลย (ซม.) ทระดบความลก

0-30 ซม. 0-60 ซม. 0-90 ซม. 1 30 6.42 12.77 19.08 2 20 7.59 15.36 22.91

4.1.3 การทดลองหาความช นทเปนประโยชน ตอพช ในพ นทโครงการสงน าและบ ารงรกษาประแสร จงหวดระยอง แสดงในตารางท 3

ตารางท 3 คาความช นทเปนประโยชนตอพชของดนในพ นทโครงการสงน าและบ ารงรกษาประแสร

ฝสบ.ท จานวนจดทดลอง

ความช นทเปนประโยชน ตอพชของดนเฉลย (ซม.)

ทระดบความลก 0-30 ซม. 0-60 ซม. 0-90 ซม.

1 30 2.71 5.34 7.87 2 20 3.07 6.21 9.35

4.2 โ ค ร ง ก า ร ชลป ร ะท าน จ น ทบ ร พ น ท ทท าการศกษามการใชประโยชนทดนในการท าสวนผลไม พรกไทยและยางพารา

4.2.1 การทดลองวดปรมาณการซาบซมลกของน าเกนระดบรากพชของจดทดลองในภาคสนามในพ นทของโครงการชลประทานจนทบร จงหวดจนทบร แสดงในตารางท 4 ตารางท 4 ปรมาณการซาบซมลกของน าเกนระดบรากพชในพ นทโครงการชลประทานจนทบร

ฝสบ.ท

จานวนจดทดลอง

คาการซาบซมลกของน า ในดนเฉลย (ซม./วน)

1 24 1.68 2 36 1.16 3 20 2.02

4.2.2 การทดลองหาความจความช นสนามของดนในพ นทโครงการชลประทานจนทบร จงหวดจนทบร แสดงในตารางท 5 ตารางท 5 คาความจความช นสนามของดนในพ นทโครงการชลประทานจนทบร

ฝสบ.ท จานวนจด

ทดลอง

ความจความช นสนาม ของดนเฉลย (ซม.) ทระดบความลก

0-30 ซม. 0-60 ซม. 0-90 ซม. 1 24 7.03 13.87 20.40 2 36 8.80 17.76 27.16 3 20 10.55 21.10 31.40

4.2.3 การทดลองหาความช นทเปนประโยชนตอพชในพ นทโครงการชลประทานจนทบร แสดงในตารางท 6

ตารางท 6 คาความช นทเปนประโยชนตอพชของดนในพ นทโครงการชลประทานจนทบร

ฝสบ.ท จานวนจดทดลอง

ความช นทเปนประโยชน ตอพชของดนเฉลย (ซม.)

ทระดบความลก 0-30 ซม. 0-60 ซม. 0-90 ซม.

1 24 2.69 5.26 7.65 2 36 3.69 7.39 11.35 3 20 4.57 9.20 13.56

61

5. สรปผลการวจย

5.1 โครงการสงน าและบ ารงรกษาประแสร จงหวดระยอง 5.1.1 พ นทเขตฝายสงน าและบ ารงรกษาท 1 ลกษณะเน อดนโดยรวมเปนดนเน อหยาบ (Coarse Textured Soils) 1 เปอร เซ น ต ดน เน อปานกลาง (Medium Textured Soils) 74 เปอรเซนต และเปนดนเน อละเอยด (Fine Textured Soils) 25 เปอรเซนต คาการซาบซมลกของน าชลประทานเกนระดบรากพช 60 เซน ต เ มตร (Deep Percolation) ม ค า เ ฉ ล ย 6.88 เ ซ น ต เ ม ต ร ต อ ว น ค า ค ว า ม จ ค ว า ม ช น ส น า ม (Field Capacity) ของดนทระยะความลก 0–30, 0–60 และ 0–90 เซนตเมตร คดเปนความสงของน าในดนโดยเฉลย 6.42, 12.77 และ 19.08 เซนตเมตร ตามล าดบ ค า คว าม ช น ท เ ป น ปร ะ โ ยชน ต อพ ช ( Available Moisture) ข อ ง ด น ท ร ะ ย ะ คว าม ล ก 0–30, 0–60 และ 0–90 เซนตเมตร คดเปนความสงของน าในดน โดยเฉลย 2.71, 5.34 และ 7.87 เซนตเมตร ตามล าดบ 5.1.2 พ นทเขตฝายสงน าและบ ารงรกษาท 2 ลกษณะ เน อ ดน โดยรวม เปน ดน เน อปานกลาง 48 เปอรเซนต และเปนดนเน อละเอยด 52 เปอรเซนต คาการซาบซมลกของน าชลประทานเกนระดบรากพช 60 เซนตเมตร ม คาเฉลย 11.38 เซนตเมตรตอวน คาความจความช นสนามของดนทระยะความลก 0–30, 0–60 และ 0–90 เซนตเมตร คดเปนความสงของน าในดนโดยเฉ ลย 7.59, 15.36 และ 22.91 เซนตเมตร ตามล าดบ คาความช นทเปนประโยชนตอพชของดน ทระยะความลก 0–30, 0–60 และ0–90 เซนตเมตร คดเปนความสงของน าในดนโดยเฉลย 3.07, 6.21 และ9.35 เซนตเมตร ตามล าดบ 5.2 โครงการชลประทานจนทบร จงหวดจนทบร 5.2.1 พ นทเขตฝายสงน าและบ ารงรกษาท 3 ลกษณะเน อดนโดยรวมเปนดนเน อละเอยด (Fine Textured Soils) 27.00 เปอรเซนต ดนเน อปานกลาง ( Medium Textured Soils) 40.00 เ ป อ ร เ ซ น ต และเปนดนเน อหยาบ (Coarse Textured Soils) 33.00

เปอรเซนต คาการซาบซมลกของน าชลประทานเกนระดบรากพช 60 เซนตเมตร (Deep Percolation)มคาเฉลย 1.68 เซนตเมตรตอวน คาความจความช นสนาม (Field Capacity) ของดนทระยะความลก 0–30, 0–60 และ 0–90 เซนตเมตร คดเปนความสงของน า ในดนโดยเฉลย 7.03, 13.87 และ 20.49 เซนตเมตร ตามล า ดบ ค าคว าม ช น ท เ ป นประ โยชน ต อพ ช (Available Moisture) ของดนทระยะความลก 0–30, 0–60 และ 0–90 เซนตเมตร คดเปนความสงของน า ใน ดนโดยเฉ ลย 2.69, 5.26 และ 7.65 เซนตเมตร ตามล าดบ 5.2.2 พ นทเขตฝายสงน าและบ ารง รกษาท 2 ลกษณะเน อดนโดยรวมเปนดนเน อละเอยด 50.00 เปอร เซนต ดน เน อปานกลาง 37.00 เปอร เซน ต และเปนดนเน อหยาบ 13.00 เปอรเซนต คาการซาบซมลกของน าชลประทานเกนระดบรากพช 60 เซนตเมตร มคาเฉลย 1.16 เซนตเมตรตอวน คาความจความช นสนาม ของดนทระยะความลก 0–30, 0–60 และ 0–90 เซนตเมตร คดเปนความสงของน าในดนโดยเฉลย 8.80, 17.76 แล ะ 27.16 เ ซน ต เ มต ร ตามล า ด บ คาความช นทเปนประโยชนตอพชของดนทระยะความลก 0–30, 0–60 และ 0–90 เซนตเมตร คดเปนความสงข อ ง น า ใ น ด น โ ด ย เ ฉ ล ย 3.69, 7.39 แ ล ะ 11.35 เซนตเมตร ตามล าดบ 5.2.3 พ นทเขตฝายสงน าและบ ารงรกษาท 3 ลกษณะเน อดนโดยรวมเปนดนเน อละเอยด 59.00 เปอร เซนต ดนเน อปานกลาง 39.00 เปอร เซนต และเปนดนเน อหยาบ 2.00 เปอรเซนต คาการซาบซมลกของน าชลประทานเกนระดบรากพช 60 เซนตเมตร มคาเฉลย 2.02 เซนตเมตรตอวน คาความจความช นสนามของดนทระยะความลก 0–30, 0–60 และ 0–90 เซนตเมตร คดเปนความสงของน าในดนโดยเฉล ย 10.55, 21.10 และ 31.40 เซน ต เ มตร ตามล า ดบ คาความช น ทเปนประโยชน ตอพชของดน ทระยะ ความลก 0–30, 0–60 และ 0–90 เซนตเมตร คดเปน

62

ความสงของน าในดนโดยเฉลย 4.57, 9.20 และ 13.56 เซนตเมตร ตามล าดบ 6. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

6.1 น าขอมลปรมาณการซาบซมลกของน าเกนระดบรากพชทไดจากการทดลองในพ นทการเกษตร ไปค านวณปรมาณการสงน าในพ นทโครงการทศกษา 6.2 คาความจความช นสนาม ความช นทเปนประโยชนตอพช และความช นทจดเหยวเฉาถาวร ใชในการค านวณปรมาณน าและระยะเวลาในการสงน าส าหรบพชไร/ พชสวน ในกรณทปรมาณน าไมเพยงพอเมอเกดวกฤตการณภยแลง 6.3 ผลการวเคราะหสมบตบางประการของดน สามารถน าไปประยกตใชในการบรหารจดการน า และดนได

7. เอกสารอางอง

คณาจารยภาควชาปฐพวทยา (2544). ปฐพวทยา เบ องตน. ภาควชาปฐพวทยา: มหาวทยาลย เกษตรศาสตร,กรงเทพฯ.

อรามศร พฒนโสภณ (2533). การอานรายงานผล การวเคราะห ตวอยางดนดานวทยาศาสตร . ฝายดนดานวทยาศาสตร กองวจยและทดลอง กรมชลประทาน, นนทบร.

Bouyoucos, G. J. (1962). Hydrometer Method Improved for Making Analysis of Soils. Agronomy Journal, Vol.54 pp. 464-465. College of Agriculture. 2008. Deep Percolation.

University of Kentucky, Search Site: http://www.ca.uky.edu/Agripedia/GLO SSARY/deepperc.htm, 10 June 2008.

Ingles O. G. and Metcalf J. B. (1972). Soil Stabilization.Butterworths,Sydney, Australia.

Jackson, M. L. (1958). Soil Chemical Analysis. Prentice-Hall, Inc. New Jersey. 498p.

Richards, L. A. (1968). Diagnosis and Improvement of Saline and Alkaline Soils. Agriculture Handbook No.60. United States Department of Agriculture.16.

63

ความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ

สงกดสานกชลประทานท 13 ในฤดแลง ป พ.ศ. 2556

Investigation on Satisfaction of Water Users towards Irrigation Water Management of Irrigation Projects under Control of Irrigation Office 13 During Dry Season in

B.E.2556

ไพศาล พงศนรภทร1 1รกษาการผเชยวชาญ ส านกชลประทานท 13 ต.มวงชม อ.ทามวง จ.กาญจนบร 71110

E-mail: om13@mail.rid.go.th

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษา 1) ระดบความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทาน 2) เปรยบเทยบ ความแตกตางเกยวกบความพงพอใจของผใชน าจ าแนกตามเพศ 3) เปรยบเทยบความแตกตางเกยวกบความพงพอใจของผใชน า ในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ 4) เพอใหขอคดเหนเกยวกบแนวทางการสงเสรมความสมฤทธผลในการปฏบตงาน ดานความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13 ในฤดแลง ป พ.ศ. 2556ประชากรทใชในการวจยครงน คอ สมาชกผใชน าชลประทานในโครงการตางๆ จ านวน 11 โครงการ ไดกลมตวอยาง 1,100 ราย เครองมอทใชเปนแบบสอบถาม สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก 1) คาความถ คารอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน คาต าสด คาสงสด และการจดล าดบ 2) วเคราะหระดบความพงพอใจของผ ใช น า โดยใชส ถต One–Sample T–Test 3) วเคราะห ความแตกตางความพงพอใจของผใชน าจ าแนกตามเพศ โดยใชสถต Independent–Samples T–Test 4) วเคราะหความแตกตางความพงพอใจของผใชน าในโครงการตางๆ ใชการวเคราะหความแปรปรวนทางเดยว และหาความแตกตางเปนรายคดวยว ธเชฟเฟ ผลการวจย พบวา 1) ภาพรวมของระดบความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานอยในระดบมาก 2) การวเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางเกยวกบความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานจ าแนกตามเพศ พบวา ผใชน าทมเพศตางกนจะมความพงพอใจในการจดการน าทกขนตอนแตกตางกน 3) การวเคราะหเปรยบเทยบความแตกตางเกยวกบความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ พบวา ผใชน า จะมความพงพอใจในการจดการน าชลประทานทกขนตอนแตกตางกน โดยผใชน าในโครงการชลประทานสมทรสงครามมความพงพอใจในการจดการน าชลประทานมากทสด 4) แนวทางการสงเสรมความสมฤทธผลในการปฏบตงานดานการสรางความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ โดยเจาหนาทชลประทานตองสรางแนวคดทมองความ สมพนธทดเปนตวก าหนดความพงพอใจใน บรการทไดรบมทศนคตทดตอผรบบรการ การตดตอสอสารระหวางเจาหนาทชลประทานและผใชน าจะตองตงอยบนพนฐานของความซอสตยและเปดเผยตอกน

คาสาคญ: ความพงพอใจของผใชน า การจดการน าชลประทาน ส านกชลประทานท 13

1. บทนา

กรมชลประทานเปนหนวยงานขนาดใหญแหงหนงของรฐ มภารกจทส าคญในการพฒนาแหลงน า นโยบายการจดการน าตองมงเนนในประเดนการแกไขปญหาเกยวกบน าทมอยหลายดานในปจจบนใหบรรลตามเปาหมาย โดยประสานสมพนธกบหนวยงาน

ทเกยวของรวมด าเนนกจกรรมตางๆ จากอดตจนถงวนท 30 กนยายน พ.ศ. 2554 กรมชลประทานไดมการพฒนาแหลงเกบกกน าขนาดตางๆ ไดแก อางเกบน าขนาดใหญ อางเกบน าขนาดกลาง และอางเกบน า ขนาดเลก มความจรวม 76 ลานลกบาศกเมตร และในสวนของการพฒนาพนทชลประทาน มพนทชลประทานรวมทงสน 29.60 ลานไร หรอคดเปนรอยละ 22.71

64

ของพ น ทถอครองทางการเกษตร โดยไดก าหนด แผน ย ท ธศาสต ร ก รม ชลป ระท าน พ .ศ . 2556– พ.ศ. 2559 ก าหนดใหใชตงแต วนท 1 ตลาคม พ.ศ. 2555 เปนตนไป กรมชลประทานจงไดก าหนดทศทางการบรหารจดการน าชลประทาน โดยมงไปทการเพมประสทธภาพการใชประโยชนจากน าชลประทานทไดรบการพฒนาแลวแทนการพฒนาแหลงน าเพอขยายพนทชลประทาน โดยการปรบ เป ลยนจากการพ ฒ นาเช งปรม าณ (Quantitative Oriented) ไป เป น ก าร พ ฒ น า เช งคณภาพ (Qualitative Oriented) ด วยยทธศาสตร การพฒนาอยางยงยน (Sustainable Development Approach) โดยมกระบวนการทเปนแนวทางส าคญท สด คอ การ สงเสรม ให ม ก ารบรหารจดการน าชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมดานสงน าและบ ารงรกษา (Participatory Irrigation Management: PIM) ซง มนโยบายหลกทส าคญ คอ มงเนนการท างานโดยใหประชาชน ชมชน และเกษตรกรผใชน ามสวนรวม ในทกขนตอน ดวยสาเหตนกรมชลประทาน จงไดตระหนก และใหความส าคญกบเรองดงกลาวมาตลอด โดยไดด าเนนการจดตงกลมผใชน าในเขตพนทชลประทาน ใหเปนเครอขายในการท างานรวมกน เพอใหเกษตรกรและชมชนไดรวมกนคด รวมกนท า และรวมตดสนใจ ในการบรหารจดการน าชลประทาน เปนแนวทาง ท เหมาะสม ท สด ในป จจบน ท าให เกษตรกรเก ด การเรยนรรวมกน โดยด าเนนกจกรรมทมงแกไขปญหาของสงคมและชมชนเปนส าคญ ซงจะสงผลใหการใชน าชลประทานไดรบการดแลบ ารงรกษาเปนอยางด เปนการลดปญหาความขดแย งระหวางเกษตรกร ดวยกน เอง และลดปญ หาความขดแย งระหว าง ภาคประชาชนกบภาครฐ ด งน น ผ จดท า จ งม ความสน ใจ ท จะ ศกษ า ความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13

ในฤดแลง ป พ.ศ. 2556 ซงเปนงานทจ าเปนอยางยง ซงตองมการตรวจสอบ คนควา ศกษา วจย หรอพฒนาแนวทางการปฏบตงานดานนใหเปนไปตามแนวทาง ของกรมชลประทานสนองตอบตอการบรหารจดการน าชลประทานให เปนไปตามวตถประสงคตามภารกจ รวมทงน ามาใชวางแผน ตดตาม ควบคมดแลงาน การสงน าและบ ารงรกษาใหเกดผลสมฤทธตามเปาหมาย โดยตองมการประยกตหลกการบรหารมาใชรวมกบความร ความสามารถทางวชาการ และใชความร และประสบการณในการศกษาครงนมาประยกตใช เน องจากความพงพอใจในการด าเนนการจดการ น าชลประทาน ยอมสงผลใหเกษตรกรมความรสกทดยอมรบ และใหความรวมมอตอกจกรรมการใชน าเขาด าเนนไปดวยด สงผลใหนโยบายของกรมชลประทานประสบความส าเรจตามเป าหมายท ตงไว โดยผลการศกษาจะเปนขอมลและแนวทางในการปรบปรง พฒนาการจดการน าชลประทานใหมประสทธภาพตรงกบความตองการของเกษตรกรไดดยงขนและสราง ความพงพอใจใหกบผใชน าในระดบสงขนตอไป 2. วตถประสงค

2.1 เพอศกษาระดบความพงพอใจของผใชน า ในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13 ในฤดแลง ป พ.ศ. 2556 2.2 เพอศกษาเปรยบเทยบความแตกตางเกยวกบความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13 ในฤดแลง ป พ.ศ. 2556 จ าแนกตามปจจยสวนบคคลดานเพศ 2.3 เพ อเปรยบเทยบความแตกตางเกยวกบ ความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทาน ของโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13 ในฤดแลง ป พ.ศ. 2556 2.4 เพ อ พ จ า รณ า ให ข อ ค ด เห น เก ย ว ก บ แนวทางการสงเสรมความสมฤทธผลในการปฏบตงานดานการสรางความพงพอใจของผใชน าในการจดการน า

65

ชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13 ใน ฤ ดแ ลง ป พ .ศ . 2556 ให สน องตอบ ตอ การบรหารจดการน าชลประทานใหเปนไปตามภารกจของกรมชลประทานตอไป 3. วธการวจย

การศกษาครงน ใชรปแบบการวจยไมทดลอง เปนการวจยเชงส ารวจทเนนการวจยเชงปรมาณ โดยใชแบบสอบถามทเปนค าถามปลายเปด เพอประเมนผลความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13 ในฤดแลง ป พ.ศ. 2556 3.1 ประชากร และกลมตวอยาง 3.1.1 ประชากร ไดแก เกษตรกรทเปนสมาชกผใชน าชลประทานในโครงการตางๆ ในเขตส านกชลประทานท 13 ครอบคลมพนทจ านวน 5 จงหวด ไดแก กาญจนบร นครปฐม ราชบร สมทรสงคราม และสพรรณบร จ านวน 11 โครงการ ไดแก 1) โครงการชลประทานกาญจนบร 2) โครงการสงน าและบ ารงรกษาทามะกา 3) โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน 4) โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน 5) โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม 6) โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน 7) โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา 8) โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย 9) โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก 10) โครงการชลประทานสมทรสงคราม 11) โครงการสงน าและบ ารง รกษาสองพนอง 3.1.2 กลมตวอยาง ด าเนนการคดเลอกจากประชากร ท เป น เกษ ตรกร ท เป น สม าชก ผ ใชน าชลประทานในโครงการตางๆ ในเขตส านกชลประทานท 13 จ าน วน 11 โครงการ โดยเลอกก ลม ตวอย าง โครงการละ 100 รายไดขน าดของก ลม ตวอย าง ใชทงหมด จ านวน 1,100 ราย

3.2 เครองมอทใชในการวจย เปนแบบสอบถามประกอบดวย 2 ลกษณะ ดงน ตอนท 1 ขอมลทวไปของผกรอกแบบสอบถาม ไ ด แ ก ส งก ด โค ร ง ก าร เพ ศ อ าย ก ล ม ผ ใ ช น า และต าแหนงในพนทรบน า ตอน ท 2 ความพ งพ อใจในการรบบ รการ ประกอบดวยกจกรรม 1) ความพงพอใจในการใหบรการของเจาหนาทชลประทาน 2) ความพงพอใจในกระบวนการสงน าและบ ารงรกษาของกรมชลประทาน 3) ความพงพอใจตอสงอ านวยความสะดวกทกรมชลประทานจดให 4) ความพงพอใจตอการสงน าและบ ารงรกษาของกรมชลประทาน 3.3 ตรวจสอบความเทยงตรงของเนอหาในแบบสอบถาม น า ผ ล ไป ท ด ส อ บ ห า ค าค ว าม เช อ ถ อ ไ ด ( Reliability Consistency) ต า ม ว ธ ก า ร ห า ค าสม ประ สท ธ แ อลฟ า (Coefficient of Alpha ห ร อ Cronbach) โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป ค านวณไดจากสตร

หรอ r = 𝑛

𝑛−1

[1−∑𝑠𝑖2]

𝑠2

เมอ หรอ r = คาความเชอถอได n = จ านวนขอค าถาม Si

2 = ความแปรปรวนของคะแนนขอค าถามท i S2 = ความแปรปรวนของคะแนนขอค าถามทงหมด i = 1, 2... 30 ทงน เมอค านวณตามสตรดงกลาวตองไดคาสมประสทธแอลฟา () มคามากกวา 0.70 ขนไป จงจะถอวาแบบสอบถามดงกลาวมความเชอถอได พรอมทจะน าไปใชในการเกบรวบรวมขอมลได

66

4. ผลการวจย

4.1 ขอมลทวไปของผใชน าชลประทาน การศกษาขอมลทวไปของผใชน าชลประทานตามโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13 ในฤดแลง ป พ.ศ. 2556 ไดแก เพศ อาย กลมผใชน า และต าแหนงในพนทรบน า แสดงไวดงตารางท 1

ตารางท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง ขอมลสวนบคคล จานวน (คน) รอยละ

1.1 เพศ ชาย 683 62.1 หญง 417 37.9

รวม 1,100 100 1.2 อาย (ป) ≤30 41 3.7 31-40 241 21.9 41-50 463 42.1 > 50 355 32.3

รวม 1,100 100 1.3 กลมผใชน า กลมผใชน า 1,084 98.5 ไมมกลมผใชน า 16 1.5

รวม 1,100 100 1.4 ตาแหนงในพ นทรบน า ตนคลอง 314 28.5 กลางคลอง 420 38.2 ปลายคลอง 366 33.3

รวม 1,100 100

จากตารางท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง ผลการศกษาพบวา 1) เพศ ก ลมตวอยางสวนมาก รอยละ 62.1 เปนเพศชาย และรอยละ 37.9 เปนเพศหญง 2) อาย ก ลมตวอยางสวนมาก รอยละ 42.1 มอายระหวาง 41–50 ป รองลงมารอยละ 32.3 มอายมากกวา 50 ป และม สวนนอย รอยละ 3.7 มอาย นอยกวาหรอเทากบ 30 ป 3) ก ลม ผ ใชน า ก ลม ตวอยางเก อบ ท งหมด รอยละ 98.5 มกลมผใชน าชลประทาน และไมมกลมผใชน าชลประทานรอยละ 1.5 4) ต าแหนงในพนทรบน า กลมตวอยางสวนมาก รอยละ 38.2 มพ น ท รบน าอยบ ร เวณกลางคลอง รอ งล งม าร อ ยละ 33.3 ม พ น ท ร บ น าอ ย บ ร เวณ

ปลายคลอง และมสวนนอย รอยละ 28.5 มพนทรบน าอยบรเวณตนคลอง 4.2 ระดบความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทาน

ตารางท 2 ภาพรวมของระดบความพงพอใจของผใชน าในการจดการน า (จ าแนกตามกจกรรม) (n=1,100)

กจกรรมหลก X S.D. ระดบ ลาดบ

1. ความพงพอใจในการใหบรการของ เจาหนาทชลประทาน 4.05 0.59 มาก 1

2. ความพงพอใจในกระบวนการสงน าและ บ ารงรกษาของกรมชลประทาน 3.97 0.57 มาก 3

3. ความพ งพอใจตอส งอ าน วยความ สะดวกทกรมชลประทานจดให 3.98 0.65 มาก 2

4. คว าม พ งพ อใจต อการส งน าแ ล ะ บ ารงรกษาของกรมชลประทาน 3.93 0.63 มาก 4

คาเฉลยทกขนตอน 3.99 0.53 มาก

จากตารางท 2 แสดงให เหนวา ภาพรวมของระดบความพงพอใจของผใชน า ในการจดการน าชลประทานทง 4 ขนตอน อย ในระดบมาก โดยมคาเฉลยรวมเทากบ 3.99 สามารถจ าแนกเรยงล าดบจากมากไปนอย ดงน 1) ความพงพอใจในการใหบรการของเจาหนาทชลประทาน อยในระดบมาก ( X = 4.05) 2) ความพงพอใจตอสงอ านวยความสะดวก ทกรมชลประทานจดใหอยในระดบมาก ( X = 3.98) 3) ความพงพอใจในกระบวนการสงน าและบ ารงรกษาของกรมชลประทาน อย ในระดบมาก ( X = 3.97) 4) ความพงพอใจตอการสงน าและบ ารงรกษาของกรมชลประทาน อยในระดบมาก ( X = 3.93) 4.3 การศกษาในภาพรวมของระดบความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทาน (จ าแนกตามโครงการ) สรปดงน

67

ตารางท 3 ภาพรวมของระดบความพงพอใจของผใชน าในการจดการน า (จ าแนกตามโครงการ) (n=1,100)

ท โครงการ X S.D. ระดบ ลาดบ

1 โครงการชลประทานกาญจนบร

4.25 0.21 มากทสด 3

2 โครงการสงน าและบ ารงรกษาทามะกา

3.93 0.42 มาก 6

3 โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน

3.91 0.38 มาก 8

4 โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

3.93 0.21 มาก 6

5 โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม

3.80 0.48 มาก 9

6 โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน

4.25 0.37 มากทสด 3

7 โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา

3.59 0.62 มาก 10

8 โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย

4.29 0.44 มากทสด 2

9 โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก

3.95 0.67 มาก 5

10 โครงการชลประทานสมทรสงคราม

4.56 0.17 มากทสด 1

11 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง

3.39 0.41 ปานกลาง

11

รวม 3.99 0.53 มาก

จากตารางท 3 แสดงให เหนวา ภาพรวมของระดบความพงพอใจของผใชน า ในการจดการน าชลประทาน (จ าแนกตามโครงการ) อยในระดบมาก โดยม ค า เฉ ลย รวม เท าก บ 3.99 สามารถจ าแน กเรยงล าดบจากมากไปนอย ดงน 1) โครงการชลประทานสมทรสงคราม อยในระดบมากทสด ( X = 4.56) 2) โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย อยในระดบมากทสด ( X = 4.29) 3) โครงการชลประทานกาญจนบร อยในระดบมากทสด ( X = 4.25) 4) โครงการสงน าและบ าร งรกษาบางเลน อยในระดบมากทสด ( X = 4.25) 5) โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก อยในระดบมาก ( X = 3.95) 6) โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน อยในระดบมาก ( X = 3.93)

7) โครงการสงน าและบ ารงรกษาทามะกา อยในระดบมาก ( X = 3.93) 8) โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน อยในระดบมาก ( X = 3.91) 9) โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐมอยในระดบมาก ( X = 3.80) 10) โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา อยในระดบมาก (= X 3.59) 11) โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง อยในระดบปานกลาง ( X = 3.39)

4.4 ความพงพอใจในการใหบรการของเจาหนาทชลประทาน

ตารางท 4 ความพงพอใจในการใหบรการของเจาหนาทชลประทาน (จ าแนกตามกจกรรม) (n=1,100)

กจกรรมหลก X S.D. ระดบ ลาดบ 1. เจาหนาท ใหบรการดวยความสภาพ ยมแยมแจมใส

4.24 0.67 มากทสด

1

2. เจาหนาทเอาใจใสในการปฏบตหนาท ออกพบปะเกษตรกรอยางสม าเสมอ

4.04 0.74 มาก 2

3. เจาหนาทใหค าแนะน า และตอบปญหา ขอซกถามไดเปนอยางด

3.96 0.71 มาก 3

4. เจาหน าท รบฟ งความค ด เหนและ ขอเสนอแนะของผใชน า

3.95 0.75 มาก 4

คาเฉลยทกขนตอน 4.05 0.59 มาก

จากตารางท 4 แสดงใหเหนวา ระดบความพงพอใจในการใหบรการของเจาหนาทชลประทานทง 4 กจกรรม อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยรวมเทากบ 4.05 สามารถจ าแนกเรยงล าดบจากมากไปนอย ดงน 1) เจาหนาทใหบรการดวยความสภาพ ยมแยมแจมใส อยในระดบมากทสด ( X = 4.24) 2) เจาหนาทเอาใจใสในการปฏบตหนาทออกพบปะเกษตรกรอยางสม าเสมอ อย ในระดบมาก ( X = 4.04) 3) เจาหนาท ใหค าแนะน า และตอบปญหา ขอซกถามไดเปนอยางดอยในระดบมาก ( X = 3.96) 4) เจาหนาทรบฟงความคดเหนและขอเสนอแนะของผใชน า อยในระดบมาก ( X = 3.95)

68

ตารางท 5 ความพงพอใจในการใหบรการของเจาหนาทชลประทาน (จ าแนกตามโครงการ) (n=1,100)

ท โครงการ X S.D. ระดบ ลาดบ

1 โครงการชลประทานกาญจนบร

4.23 0.43 มากทสด 4

2 โครงการสงน าและบ ารงรกษาทามะกา

3.97 0.47 มาก 7

3 โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน

4.02 0.38 มาก 6

4 โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

3.94 0.31 มาก 8

5 โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม

3.81 0.53 มาก 9

6 โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน

4.25 0.43 มากทสด 3

7 โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา

3.63 0.69 มาก 10

8 โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย

4.41 0.42 มากทสด 2

9 โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก

4.04 0.74 มาก 5

10 โครงการชลประทานสมทรสงคราม

4.70 0.23 มากทสด 1

11 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง

3.54 0.56 มาก 11

รวม 4.05 0.59 มาก

จากตารางท 5 แสดงใหเหนวา ระดบความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทาน (จ าแนกตามโครงการ) อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยรวมเทากบ 4.05 สามารถจ าแนกเรยงล าดบจากมากไปนอย ดงน 1) โครงการชลประทานสมทรสงคราม อยในระดบมากทสด ( X = 4.70) 2) โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย อยในระดบมากทสด ( X = 4.41) 3) โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน อยในระดบมากทสด ( X = 4.25) 4) โครงการชลประทานกาญจนบร อยในระดบมากทสด ( X = 4.23) 5) โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก อยในระดบมาก ( X = 4.04) 6) โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน อยในระดบมาก ( X = 4.02)

7) โครงการสงน าและบ ารงรกษาทามะกา อยในระดบมาก ( X = 3.97) 8) โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน อยในระดบมาก ( X = 3.94) 9) โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม อยในระดบมาก ( X = 3.81) 10) โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวาอยในระดบมาก ( X = 3.63) 11) โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง อยในระดบมาก ( X = 3.54) 4.5 ความพงพอใจในกระบวนการสงน าและบ ารงรกษาของกรมชลประทาน

ตารางท 6 ความพงพอใจในกระบวนการสงน าและบ ารงรกษาของกรมชลประทาน (จ าแนกตามกจกรรม) (n=1,100)

กจกรรมยอย X S.D. ระดบ ลาดบ 1. มการแจงขอมลขาวสารแกผใชน า อยางสม าเสมอ 4.04 0.72 มาก 1

2. มการส ารวจความตองการเพาะปลก กอนถงฤดการเพาะปลก 3.95 0.71 มาก 3

3. มการก าหนดแผนการสงน าประจ า ฤดกาลทชดเจน 3.96 0.72 มาก 2

4. ผใชน ารวมกนขดลอก ค คลองสงน า อยางสม าเสมอ 3.93 0.73 มาก 4

คาเฉลยทกกจกรรม 3.97 0.57 มาก

จากตารางท 6 แสดงใหเหนวา ระดบความพงพอใจในกระบวนการสงน าและบ าร งรกษาของ กรมชลประทาน ทง 4 ก จกรรม อย ในระ ดบมาก โดยม ค า เฉ ลย รวม เท าก บ 3.97 ส ามารถจ าแน ก โดยเรยงล าดบจากมากไปนอย ดงน 1) มการแจงขอมลขาวสารแก ผ ใชน าอย างสม าเสมอ อยในระดบมาก ( X = 4.04) 2) มการก าหนดแผนการสงน าประจ าฤดกาล ทชดเจน อยในระดบมาก ( X = 3.96) 3) มการส ารวจความตองการเพาะปลกกอนถงฤดการเพาะปลก อยในระดบมาก ( X = 3.95) 4) ผใชน ารวมกนขดลอก ค คลองสงน าอยางสม าเสมอ อยในระดบมาก ( X = 3.93)

69

ตารางท 7 ความพงพอใจในกระบวนการสงน าและบ ารงรกษาของกรมชลประทาน (จ าแนกตามโครงการ) (n=1,100)

ท โครงการ X S.D. ระดบ ลาดบ

1 โครงการชลประทานกาญจนบร 4.24 0.39

มากทสด

3

2 โครงการสงน าและบ ารงรกษาทามะกา

3.99 0.45 มาก 5

3 โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน

3.91 0.39 มาก 7

4 โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

3.96 0.36 มาก 6

5 โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม

3.82 0.54 มาก 9

6 โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน

4.23 0.48 มากทสด

4

7 โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา

3.59 0.68 มาก 10

8 โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย

4.25 0.47 มากทสด

2

9 โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก

3.86 0.62 มาก 8

10 โครงการชลประทานสมทรสงคราม

4.49 0.30 มากทสด

1

11 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง

3.34 0.46 ปานกลาง

11

รวม 3.97 0.57 มาก

จากตารางท 7 แสดงใหเหนวา ระดบความพงพอใจในกระบวนการสงน าและบ ารงรกษาของกรมชลประทาน (จ าแนกตามโครงการ) อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยรวมเทากบ 3.97 สามารถจ าแนกเรยงล าดบจากมากไปนอย ดงน 1) โครงการชลประทานสมทรสงคราม อยในระดบมากทสด ( X = 4.49) 2) โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย อยในระดบมากทสด ( X = 4.25) 3) โครงการชลประทานกาญจนบร อยในระดบมากทสด ( X = 4.24) 4) โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน อยในระดบมากทสด ( X = 4.23)

5) โครงการสงน าและบ ารงรกษาทามะกา อยในระดบมาก ( X = 3.99) 6) โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน อยในระดบมาก ( X = 3.96) 7) โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน อยในระดบมาก ( X = 3.91) 8) โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก อยในระดบมาก ( X = 3.86) 9) โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม อยในระดบมาก ( X = 3.82) 10) โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา อยในระดบมาก ( X = 3.59) 11) โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง อยในระดบปานกลาง ( X = 3.34) 4.6 ความพงพอใจตอสงอ านวยความสะดวก ทกรมชลประทานจดให

ตารางท 8 ความพงพอใจตอสงอ านวยความสะดวก ทกรมชลประทานจดให (จ าแนกตามกจกรรม)

กจกรรมยอย X S.D. ระดบ ลาดบ 1. คลอง คสงน า ถนนบนคนคลอง และอาคารบงคบน าอยในสภาพ พรอมใชงาน

3.95 0.80 มาก 2

2. ผ ใชน ามชองทาง และสามารถ ตด ต อ กบเจาหน าท ได ส ะด วก รวดเรว

4.01 0.71 มาก 1

คาเฉลยทกกจกรรม 3.98 0.65 มาก

จากตารางท 8 แสดงใหเหนวา ระดบความพงพอใจตอสงอ านวยความสะดวก ทกรมชลประทานจดใหทง 2 กจกรรม อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยรวมเทากบ 3.98 สามารถจ าแนกเรยงล าดบจากมากไปนอย ดงน 1) ผ ใชน าม ชองทาง และสามารถตดตอกบเจาหนาทไดสะดวกรวดเรวอยในระดบมาก ( X = 4.01) 2) คลอง คสงน า ถนนบนคนคลอง และอาคารบงคบน าอย ในสภาพพรอมใชงานอยในระดบมาก ( X = 3.95)

70

ตารางท 9 ความพงพอใจตอสงอ านวยความสะดวก ท กรมชลประทาน จดให (จ าแนกตามโครงการ) (n=1,100)

ท โครงการ X S.D. ระดบ ลาดบ

1 โครงการชลประทานกาญจนบร

4.40 0.38 มากทสด 2

2 โครงการสงน าและบ ารงรกษาทามะกา

3.94 0.55 มาก 6

3 โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน

3.89 0.52 มาก 8

4 โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

3.93 0.45 มาก 7

5 โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม

3.78 0.59 มาก 9

6 โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน

4.35 0.54 มากทสด 3

7 โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา

3.48 0.69 มาก 10

8 โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย

4.26 0.53 มากทสด 4

9 โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก

3.96 0.67 มาก 5

10 โครงการชลประทานสมทรสงคราม

4.51 0.38 มากทสด 1

11 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง

3.31 0.65 ปานกลาง

11

รวม 3.98 0.65 มาก

จากตารางท 9 แสดงใหเหนวา ระดบความพงพอใจในความพงพอใจตอสงอ านวยความสะดวก ทกรมชลประทานจดให (จ าแนกตามโครงการ) อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยรวมเทากบ 3.98 สามารถจ าแนกเรยงล าดบจากมากไปนอย ดงน 1) โครงการชลประทานสมทรสงคราม อยในระดบมากทสด ( X = 4.51) 2) โครงการชลประทานกาญจนบร อยในระดบมากทสด ( X = 4.40) 3) โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน อยในระดบมากทสด ( X = 4.35) 4) โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย อยในระดบมากทสด ( X = 4.26) 5) โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก อยในระดบมาก ( X = 3.96)

6) โครงการสงน าและบ ารงรกษาทามะกา อยในระดบมาก ( X = 3.94) 7) โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน อยในระดบมาก ( X = 3.93) 8) โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน อยในระดบมาก ( X = 3.89) 9) โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม อยในระดบมาก ( X = 3.78) 10) โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา อยในระดบมาก ( X = 3.48) 11) โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง อยในระดบปานกลาง ( X = 3.31)

4.7 ความพงพอใจตอการสงน าและบ ารงรกษาของกรมชลประทาน

ตารางท 10 ความพงพอใจตอการสงน าและบ ารงรกษาของกรมชลประทาน (จ าแนกตามกจกรรม)

กจกรรมยอย X S.D. ระดบ ลาดบ

1. ผใชน าไดรบน าตามแผนทก าหนด 3.99 0.76 มาก 1

2. ผใชน าสามารถเพาะปลกไดพนท ตามทวางแผนรวมกบทางชลประทาน

3.92 0.71 มาก 2

3. ไมมปญหาความขดแยงระหวางผใชน า 3.88 0.74 มาก 3

คาเฉลยทกกจกรรม 3.93 0.63 มาก

จากตารางท 10 แสดงใหเหนวา ระดบความพงพ อ ใจ ต อ ผ ล ก า ร ส ง น า แ ล ะ บ า ร ง ร ก ษ า ข อ ง กรมชลประทานทง 3 กจกรรม อยในระดบมากโดย มคาเฉลยรวมเทากบ 3.93 สามารถจ าแนกเรยงล าดบจากมากไปนอย ดงน 1) ผใชน าไดรบน าตามแผนทก าหนด อยในระดบมาก ( X = 3.99) 2) ผ ใชน าสามารถเพาะปลกไดพ น ท ตามทวางแผนรวมกบทางชลประทาน อย ในระดบมาก ( X = 3.92) 3) ไมมปญหาความขดแยงระหวางผใชน า อยในระดบมาก ( X = 3.88)

71

ตารางท 11 ความพงพอใจตอการสงน าและบ ารงรกษาของกรมชลประทาน (จ าแนกตามโครงการ) (n=1,100)

ท โครงการ X S.D. ระดบ ลาดบ

1 โครงการชลประทานกาญจนบร

4.18 0.50 มากทสด 4

2 โครงการสงน าและบ ารงรกษาทามะกา

3.81 0.61 มาก 7

3 โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน

3.79 0.57 มาก 8

4 โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน

3.88 0.46 มาก 6

5 โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม

3.78 0.50 มาก 9

6 โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน

4.21 0.48 มากทสด 3

7 โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา

3.59 0.68 มาก 10

8 โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย

4.23 0.56 มากทสด 2

9 โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก

3.92 0.75 มาก 5

10 โครงการชลประทานสมทรสงคราม

4.50 0.32 มากทสด 1

11 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง

3.32 0.49 ปานกลาง

11

รวม 3.93 0.63 มาก

จากตารางท 11 แสดงใหเหนวา ระดบความพงพอใจตอการสงน าและบ ารงรกษาของกรมชลประทาน (จ าแนกตามโครงการ) อยในระดบมากโดยมคาเฉลยรวมเทากบ 3.93 สามารถจ าแนกเรยงล าดบจากมาก ไปนอย ดงน 1) โครงการชลประทานสมทรสงคราม อยในระดบมากทสด ( X = 4.50) 2) โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย อยในระดบมากทสด ( X = 4.23) 3) โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน อยในระดบมากทสด ( X = 4.21) 4) โครงการชลประทานกาญจนบร อยในระดบมาก ( X = 4.18) 5) โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก อยในระดบมาก ( X = 3.92)

6) โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน อยในระดบมาก ( X = 3.88) 7) โครงการสงน าและบ ารงรกษาทามะกา อยในระดบมาก ( X = 3.81) 8) โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน อยในระดบมาก ( X = 3.79) 9) โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม อยในระดบมาก ( X = 3.78) 10) โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา อยในระดบมาก ( X = 3.59) 11) โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง อยในระดบปานกลาง ( X = 3.32) 5. ผลการวเคราะหขอมล

5.1 การทดสอบสมมตฐานท 1 การวเคราะหหาระ ดบความพ งพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทาน (ตวแปรตาม) สมมตฐานการวจย ไดแก ความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13 ในฤดแลง ป พ.ศ. 2556 ม ค าม ากกว าระ ดบ 3.5 (รอยละ 70) โดยใชสถ ต (One–Sample T–Test) แสดงผลในตารางท 12

ตารางท 12 ผลทดสอบสมมตฐานระดบความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทาน (n=1,100)

ระดบ X

S.D. Test Value

Mean Differen

ce df T

Sig (2

tailed)

ความพงพอใจ

3.99 0.53 3.5 0.4865 1099 30.343 0.000

* p < 0.05 จากผลการวเคราะหขอมลตามตารางท 12 แสดงใหเหนวา ความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานทง 4 กจกรรม อย ในระดบมาก โดยมคาเฉลยรวมเทากบ 3.93 การทดสอบสมมตฐานดวยสถตทดสอบ (One–Sample T–Test) สามารถอธบายถงภาพรวมความพง

72

พอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13 ในฤดแลง ป พ.ศ. 2556 ไดดงน H0: µ0 ≤ 3.5 [ความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13 ในฤดแลง ป พ.ศ. 2556 มคานอยกวาหรอเทากบระดบ 3.5 (รอยละ 70)] H1: µ1 > 3.5 [ความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13 ในฤดแลง ป พ.ศ. 2556 มมากกวาระดบ 3.5 (รอยละ 70)] ผลก าร ว เค ร าะ ห ข อ ม ล ต าม ต าร า ง ท 12 คา Sig (2 Tailed) เทากบ 0.000 เมอหารดวย 2 จะมค า 0 ซ งน อ ยกว าระ ดบน ยส า คญ ทางสถ ต 0.05 และคา t ม คาเทากบ 30.343 ซ งมากกวา 0 ดงนน จงปฏเสธ H0 หรอยอมรบ H1 นนคอ ความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าของโครงการตางๆ สงกดส าน กชลประทาน ท 13 ในฤดแลง ป พ .ศ. 2556 มคามากกวาระดบ 3.5 (รอยละ 70) โดยมคาเฉลย ( X = 3.99) คดเปนรอยละ 79.80

5.2 การทดสอบสมมตฐานท 2 ผใชน าทมปจจยสวนบคคลดานเพศตางกนจะมความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส าน กชลประทาน ท 13 ในฤดแลง ป พ .ศ. 2556 แตกตางกน ทดสอบโดยใชสถ ต Independent–Samples T–Test สามารถอธบาย ไดดงน H0: µ1 = µ2 (ผใชน าทมปจจยสวนบคคลดานเพศตางกนจะม ความพ งพอใจในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13 ในฤดแลง ป พ.ศ. 2556 ไมแตกตางกน) H1: µ1 ≠ µ2 (ผใชน าทมปจจยสวนบคคลดานเพศตางกนจะม ความพ งพอใจในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13 ในฤดแลง ป พ.ศ. 2556 แตกตางกน) การหาความแตกตางระหวางตวแปรปจจยสวนบคคลดานเพศกบความพงพอใจในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13 ในฤดแลง ป พ .ศ. 2556 ม รายละเอยดดงน

ตารางท 13 การเปรยบเทยบความแตกตางความพงพอใจในการจดการน าชลประทานจ าแนกตามปจจยสวนบคคล ดานเพศ (n=1,100)

ความพงพอใจในการจดการน าชลประทาน

เพศ

T Sig.

(2 tailed) ชาย หญง

X X S.D. S.D.

1. ความพงพอใจในการใหบรการของเจาหนาทชลประทาน 4.02 0.60

4.09 0.56

- 1.865 0.063*

2. ความพงพอใจในกระบวนการสงน าและบ ารงรกษาของ กรมชลประทาน

3.95 0.58

4.01 0.55

- 1.861 0.063*

3. ความพงพอใจตอสงอ านวยความสะดวกท กรมชลประทานจดให

3.97 0.68

4.01 0.61

-1.316 0.189

4. ความพงพอใจตอการสงน าและบ ารงรกษาของ กรมชลประทาน

3.90 0.65

3.98 0.61

- 1.861 0.063*

5. ภาพรวมความพงพอใจในการจดการน าชลประทาน 3.96 0.55

4.03 0.49

- 2.046 0.041*

*t = p < 0.05

73

จากตารางท 13 ผลการวเคราะหเปรยบเทยบความ แตก ต างค วาม พ งพ อ ใจใน การ จดก ารน าชลประทานจ าแนกตามปจจยสวนบคคลดานเพศ พบวา ภาพรวมความพงพอใจในการจดการน าชลประทานระหวางเพศชายและหญ งเก ยวกบการจดการน าชลประทานทกขนตอนม คา Sig (2 Tailed) เทากบ 0.041 เม อ ห าร ด วย 2 จะม ค า 0.021 ซ ง ม ร ะ ด บน ยส า คญ ทางสถ ตน อยกว า 0.05 และคา T ม ค า -2.046 ซ ง น อ ย ก ว า 0.05 ห ม าย ถ ง ก ารป ฏ เส ธสมมตฐาน H0 หรอยอมรบสมมตฐาน H1 นนคอ ผใชน าทมปจจยสวนบคคลดานเพศตางกนจะมภาพรวมความพงพอใจในการจดการน าชลประทานทกขนตอนแตกตางกน เมอพจารณาคาเฉลยทกขนตอนแลว พบวา ผใชน าเพศหญ งมความพ งพอใจในการจดการน าชลประทานมากกวาผใชน าเพศชาย 5.3 การทดสอบสมมตฐานท 3 ผใชน าทอยตามโครงการตางๆ จ านวน 11 โครงการ สงกดส าน กชลประทานท 13 ในฤดแลง ป พ.ศ. 2556 มความพงพอใจในการจดการน าชลประทานแตกตางกน ทดสอบตวแปรตาม โดยใชสถต F–Test ดวยการว เคราะหความแปรปรวนทาง เดยวของคาเฉ ลย (One–Way ANOVA) และเปรยบเทยบเปนรายคดวยวธเชฟเฟ (Scheffe) สามารถอธบายไดดงน H0: µ1 = µ2 = µ3 = µ11 (ผ ใชน า ทอย ต ามโครงการตางๆ จ านวน 11 โครงการ สงกดส าน กชลประทานท 13 มความพงพอใจในการจดการน าชลประทานไมแตกตางกน) H1: µ1 ≠ µ2 ≠ µ3 ≠ µ11 (ผ ใชน า ทอย ต ามโครงการตางๆ จ านวน 11 โครงการ สงกดส าน กชลประทานท 13 มความพงพอใจในการจดการน าชลประทานแตกตางกน) การหาความแตกตางเกยวกบความพงพอใจ ในการจดการน าชลประทานระหวางผใชน าทอยตามโครงการตางๆ รายละเอยดมดงน

ตารางท 14 ภาพรวมความพ งพอใจของผ ใชน าชลประทานในการจดการน าชลประทาน จ าแนกตามตามโครงการตางๆ (n=1,100)

แหลงความแปรปรวน

Sum of Squares

df Mean Square

F Sig. Sig.

ระหวางกลม (Between Groups)

111.993 10 11.199 61.336 0.000* 0.000*

ภายในกลม (Within Groups)

198.838 1089 0.183

รวม 310.831 1099

จากตารางท 20 ผลการเปรยบเทยบภาพรวมความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส านกชลประทานท 13 ในฤ ดแ ลง ป พ .ศ . 2556 พบว า ผ ใชน า ทอย ต ามโครงการตางๆ จ านวน 11 โครงการ ในสงกดส านกชลประทานท 13 มความพงพอใจในการจดการน าชลประทานแตกตางกน อยางมนยส าคญทางสถ ต ทระดบ 0.05 และเมอเปรยบเทยบเปนรายคดวยวธ เชฟเฟ (Scheffe) สรปรายละเอยดได ดงน

74

ตารางท 15 การเปรยบเทยบความแตกตางภาพรวมความพงพอใจในการจดการน าชลประทานจ าแนกตามตามโครงการตางๆ เปนรายคดวยวธเชฟเฟ (Scheffe) (n=1,100)

โครงการ (i)

( X : SD.)

โครงการ (j)

( X : SD.)

Mean ( X ) Difference

(I -j)

Sig.

โครงการชลประทานกาญจนบร (4.25 : 0.21)

โครงการสงน าและบ ารงรกษาทามะกา (3.93 : 0.42)

0.3115 (*) 0.003

โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน (3.92 : 0.38)

0.3315 (*) 0.001

โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน (3.93 : 0.21)

0.3185 (*)

0.002

โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม (3.80 : 0.48)

0.4431 (*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน (4.25 : 0.37)

-0.0012 1.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา (3.59 : 0.62)

0.6592 (*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย (4.29 : 0.44)

-0.0477 1.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก (3.95 : 0.67)

0.2992 (*) 0.007

โครงการชลประทานสมทรสงคราม (4.56 : 0.17)

-0.3138 (*) 0.003

โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง (3.39 : 0.41)

0.8554 (*) 0.000

ตารางท 15 (ตอ) การเปรยบเทยบความแตกตางภาพรวมความพงพอใจในการจดการน าชลประทานจ าแนกตามตามโครงการตางๆเปนรายคดวยวธเชฟเฟ (Scheffe) (n=1,100)

โครงการ (i)

( X : SD.)

โครงการ (j)

( X : SD.)

Mean ( X ) Difference

(I -j)

Sig.

โครงการสงน าและบ ารงรกษาทามะกา (3.93 : 0.42)

โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน (3.91 : 0.38)

0.0200 1.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน (3.93 : 0.21)

0.0069 1.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม (3.80 : 0.48)

0.1315 0.908

โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน (4.25 : 0.37)

-0.3128 (*) 0.003

โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา (3.59 : 0.62)

0.3477 (*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย (4.29 : 0.44)

-0.3592 (*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก (3.95 : 0.67)

-0.0123 1.000

โครงการชลประทานสมทรสงคราม (4.56 : 0.17)

-0.6254 (*)

0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง (3.39 : 0.41)

0.5438(*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน (3.91 : 0.38)

โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน (3.93 : 0.21)

-0.0131 1.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม (3.80 : 0.48)

0.1115 0.970

โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน (4.25 : 0.37)

-0.3328 (*) 0.001

75

ตารางท 15 (ตอ) การเปรยบเทยบความแตกตางภาพรวมความพงพออใจในการจดการน าชลประทานจ าแนกตามตามโครงการตางๆ เปนรายคดวยวธเชฟเฟ (Scheffe) (n=1,100)

โครงการ (i)

( X : SD.)

โครงการ (j)

( X : SD.)

Mean ( X ) Difference

(I -j)

Sig.

โครงการสงน าและ

บ ารงรกษาราชบรฝงขวา (3.59 : 0.62)

0.3277 (*) 0.001

โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย (4.29 : 0.44)

-0.3792 (*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก (3.95 : 0.67)

-0.0323 1.000

โครงการชลประทานสมทรสงคราม (4.56 : 0.17)

-0.6454 (*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง (3.39 : 0.41)

0.5238 (*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน (3.93 : 0.21)

โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม (3.80 : 0.48)

0.1246 0.935

โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน (4.25 : 0.37)

-0.3197 (*) 0.002

โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา (3.59 : 0.62)

0.3408 (*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย (4.29 : 0.44)

-0.3662 (*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก (3.95 : 0.67)

-0.0192 1.000

โครงการชลประทานสมทรสงคราม (4.56 : 0.17)

-0.6323 (*)

0.000

ตารางท 15 (ตอ) การเปรยบเทยบความแตกตางภาพรวมความพงพออใจในการจดการน าชลประทานจ าแนกตามตามโครงการตางๆ เปนรายคดวยวธเชฟเฟ (Scheffe) (n=1,100)

โครงการ (i)

( X : SD.)

โครงการ (j)

( X : SD.)

Mean ( X ) Difference

(I -j)

Sig.

โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน (3.93 : 0.21)

โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง (3.39 : 0.41)

0.5369 (*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม (3.80 : 0.48)

โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน (4.25 : 0.37)

-0.4443 (*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา (3.59 : 0.62)

0.2162 0.237

โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย (4.29 : 0.44)

-0.4908 (*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก (3.95 : 0.67)

-0.1438 0.842

โครงการชลประทานสมทรสงคราม (4.56 : 0.17)

-0.7569 (*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง (3.39 : 0.41)

0.4123 (*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน (4.25 : 0.37)

โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา (3.59 : 0.62)

0.6605 (*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย (4.29 : 0.44)

-0.0465 1.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก (3.95 : 0.67)

0.3005 (*) 0.006

โครงการชลประทานสมทรสงคราม (4.56 : 0.17)

-0.3126 (*) 0.003

โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง (3.39 : 0.41)

0.8566 (*) 0.000

โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบร ฝงขวา (3.59 : 0.62)

โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย (4.29 : 0.44)

-0.7069 (*) 0.000

76

ตารางท 15 (ตอ) การเปรยบเทยบความแตกตางภาพรวมความพงพอใจในการจดการน าชลประทานจ าแนกตามตามโครงการตางๆ เปนรายคดวยวธเชฟเฟ (Scheffe) (n=1,100) โครงการ (i)

( X : SD.)

โครงการ (j)

( X : SD.)

Mean ( X ) Difference (I -j)

Sig.

โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบร ฝงขวา (3.59 : 0.62)

โค รง กา รส ง น าแ ล ะบ า ร ง ร ก ษ า ด า เน นสะดวก (3.95 : 0.67)

-0.3600 (*) 0.000

โครงการชลประทานสมทรสงคราม (4.56 : 0.17)

-0.9731 (*) 0.000

โค รง กา รส ง น าแ ล ะบ ารงรกษาสองพนอง (3.39 : 0.41)

0.1962 0.396

โค รง กา รส ง น าแ ล ะบ ารงรกษาราชบร ฝงซาย (4.29 : 0.44)

โค รง กา รส ง น าแ ล ะบ า ร ง ร ก ษ า ด า เน นสะดวก (3.95 : 0.67)

0.3469 (*) 0.000

โครงการชลประทานสมทรสงคราม (4.56 : 0.17)

-0.2662 (*) 0.037

โค รง กา รส ง น าแ ล ะบ ารงรกษาสองพนอง (3.39 : 0.41)

0.9031 (*) 0.000

โค รง กา รส ง น าแ ล ะบ า ร ง ร ก ษ า ด า เน นสะดวก (3.95 : 0.67)

โครงการชลประทานสมทรสงคราม (4.56 : 0.17)

-0.6131 (*) 0.000

โค รง กา รส ง น าแ ล ะบ ารงรกษาสองพนอง (3.39 : 0.41)

0.5562 (*) 0.000

โครงการชลประทานสมทรสงคราม (4.56 : 0.17)

โค รง กา รส ง น าแ ล ะบ ารงรกษาสองพนอง (3.39 : 0.41)

1.1692 (*) 0.000

*t = p < 0.05 จากตารางท 15 ผลการวเคราะหเปรยบเทยบความแตก ตางเปนราย ค ด วยวธ เชฟ เฟ (Scheffe) เกยวกบความพงพอใจในการจดการน าชลประทานทอยตามโครงการตางๆ จ านวน 11 โครงการ สงกดส านกชลประทานท 13 ในฤดแลง ป พ.ศ. 2556 พบวา 1) ผ ใ ช น า ช ล ป ร ะ ท าน ท อ ย ใน โค ร ง ก า รชลประทานกาญจนบรมความพงพอใจในการจดการ น าชลประทานทกขนตอนแตกตางจากโครงการตางๆ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ประกอบดวย ผใชน าชลประทานในโครงการสงน าและบ ารงรกษา

ทามะกา โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก โครงการชลประทานสมทรสงคราม และโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง แตไมพบความแตกตางระหวางโครงการชลประทานกาญจนบรกบโครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน และโครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย 2) ผใชน าชลประทานทอยในโครงการสงน าและบ ารงรกษาทามะกามความพงพอใจ ในการจดการน าชลประทานทกขนตอนแตกตางจากโครงการตางๆ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ประกอบดวย ผใชน าชลประทานในโครงการสงน าและบ ารงรกษา บางเลน โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย โครงการชลประทานสมทรสงคราม และโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง แตไมพบความแตกตางระหวางโครงการสงน าและบ ารงรกษาทามะกากบโครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม และโครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก 3) ผใชน าชลประทานทอยในโครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวนมความพงพอใจในการจดการน าชลประทานทกขนตอนแตกตางจากโครงการตางๆ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ประกอบดวย ผใชน าชลประทานในโครงการสงน าและบ ารงรกษา บางเลน โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวาโครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย โครงการชลประทานสมทรสงคราม และโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง แตไมพบความแตกตางระหวางโครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวนกบโครงการ สงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม และโครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก

77

4) ผใชน าชลประทานทอยในโครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสนมความพงพอใจในการจดการน าชลประทานทกขนตอนแตกตางจากโครงการตางๆ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ประกอบดวย ผใชน าชลประทานในโครงการสงน าและบ ารงรกษา บางเลน โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย โครงการชลประทานสมทรสงคราม และโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง แตไมพบความแตกตางระหวางโครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสนกบโครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม และโครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก 5) ผใชน าชลประทานทอยในโครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐมมความพงพอใจในการจดการน าชลประทานทกขนตอนแตกตางจากโครงการตางๆ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ประกอบดวย ผใชน าชลประทานในโครงการสงน าและบ ารงรกษา บางเลน โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย โครงการชลประทานสมทรสงคราม และโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง แตไมพบความแตกตางระหวางโครงการสงน าและบ าร งรกษานครปฐม กบ โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบ ร ฝ งขวา และโครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก 6) ผใชน าชลประทานทอยในโครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลนมความพงพอใจ ในการจดการน าชลประทานทกขนตอนแตกตางจากโครงการตางๆ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ประกอบดวย ผใชน าชลประทานในโครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวา โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนส ะ ด ว ก โค ร ง ก าร ชล ป ระ ท าน สม ท รส งค ร าม และโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง แตไมพบความแตกตางระหวางโครงการสงน าและบ ารงรกษา บางเลนกบโครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย 7) ผใชน าชลประทานทอยในโครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงขวามความพงพอใจในการจดการน าชลประทานทกขนตอนแตกตางจากโครงการตางๆ

อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ประกอบดวย ผใชน าชลประทานในโครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก และโครงการชลประทานสมทรสงคราม แตไมพบความแตกตางระหวางโครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบ ร ฝ งขวากบ โครงการสงน าและบ าร งรกษา สองพนอง 8) ผใชน าชลประทานทอยในโครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซายมความพงพอใจในการจดการน าชลประทานทกขนตอนแตกตางจากโครงการตางๆ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ประกอบดวย ผใชน าชลประทานในโครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก โครงการชลประทานสมทรสงคราม และโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง 9) ผใชน าชลประทานทอยในโครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวกมความพงพอใจในการจดการน าชลประทานทกขนตอนแตกตางจากโครงการตางๆ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ประกอบดวย ผ ใ ช น า ช ล ป ร ะ ท าน ใน โค ร ง ก า ร ช ล ป ร ะ ท านสมทรสงคราม และโครงการสงน าและบ ารงรกษา สองพนอง 10) ผ ใ ช น าช ลป ระ ท าน ท อ ย ใน โค ร งก ารชลประทานสมทรสงครามมความพงพอใจในการจดการน าชลประทานทกขนตอนแตกตางจากโครงการตางๆ อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ประกอบดวย ผใชน าชลประทานในโครงการสงน าและบ ารงรกษา สองพนอง เมอพจารณาภาพรวมความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทานของโครงการตางๆ สงกดส าน กชลประทาน ท 13 ในฤดแลง ป พ .ศ. 2556 สามารถจ าแนกเรยงล าดบจากมากไปนอย ดงน 1) โครงการชลประทานสมทรสงคราม อยในระดบมากทสด ( X = 4.56) 2) โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบรฝงซาย อยในระดบมากทสด ( X = 4.56)

78

3) โครงการชลประทานกาญจนบร อยในระดบมากทสด ( X = 4.25) 4) โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน อยในระดบมากทสด ( X = 4.25) 5) โครงการสงน าและบ ารงรกษาด าเนนสะดวก อยในระดบมาก ( X = 3.95) 6) โครงการสงน าและบ ารงรกษาก าแพงแสน อยในระดบมาก ( X = 3.93) 7) โครงการสงน าและบ ารงรกษาทามะกา อยในระดบมาก ( X = 3.93) 8) โครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน อยในระดบมาก ( X = 3.91) 9) โครงการสงน าและบ ารงรกษานครปฐม อยในระดบมาก ( X = 3.80) 10) โครงการสงน าและบ ารงรกษาราชบร ฝงขวา อยในระดบมาก ( X = 3.59) 11) โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง อยในระดบปานกลาง ( X = 3.39) 6. สรปผล

6.1 การ ศกษาในภาพรวมของระดบความ พงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทาน (จ าแนกตามกจกรรม) 1) ความพงพอใจในการใหบรการของเจาหนาทชลประทานมกจกรรมยอย 4 กจกรรม อยในระดบมาก โดยม คาเฉลยรวมเทากบ 4.05 กจกรรมยอยทกลมตวอยางประเมน สง สด คอ เจาหน า ท ใหบ รก าร ดวยความสภาพ ยมแยมแจมใส อยในระดบมากทสด ( X = 4.24) สวนกจกรรมยอยทกลมตวอยางประเมนต า ส ด ค อ เจ าห น า ท ร บ ฟ งค ว าม ค ด เห น แ ล ะขอเสนอแนะของผใชน า อยในระดบมาก ( X = 3.95) 2) ความพงพอใจในกระบวนการสงน าและบ ารงรกษาของกรมชลประทาน ม กจกรรมยอย 4 กจกรรม อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยรวมเทากบ 3.97 ก จกรรมย อย ท ก ลม ตวอยางประ เมน ส งสด คอ มการแจงขอมลขาวสารแกผใชน าอยางสม าเสมอ

อยในระดบมาก ( X = 4.04) สวนกจกรรมยอยทกลมตวอยางประเมนต าสด คอ ผใชน ารวมก นขดลอก ค คลอ ง ส งน า อย า งสม า เสม อ อย ใน ระ ดบ มาก ( X = 3.93) 3) ความพงพอใจตอสงอ านวยความสะดวก ทกรมชลประทานจดใหมกจกรรมยอย 2 กจกรรม อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยรวมเทากบ 3.98 กจกรรมยอยทกลมตวอยางประเมนสงสด คอ ผใชน ามชองทาง และสามารถตดตอกบเจาหนาทไดสะดวกรวดเรวอยในระ ดบมาก ( X = 4.01) ส วนก จกรรมยอย ทก ลมตวอยางประเมนต าสด คลอง คสงน า ถนนบนคนคลอง และอาคารบงคบน าอยในสภาพพรอมใชงาน อยในระดบมาก ( X = 3.95) 4) ความพงพอใจตอการสงน าและบ ารงรกษาของกรมชลประทานมกจกรรมยอย 3 กจกรรม อยในระดบมาก โดยมคาเฉลยรวมเทากบ 3.93 กจกรรมยอยทก ลมตวอยางประเมน สงสด คอ ผ ใชน าไดรบน า ตามแผน ทก าหนด อย ในระ ดบมาก ( X = 3.99) สวนก จกรรมย อย ท ก ลม ตวอยางประ เมน ต า สด คอไมมปญหาความขดแยงระหวางผใชน า อยในระดบมาก ( X = 3.88) 6.2 การ ศกษาในภาพรวมของระดบความ พงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทาน (จ าแนกตามโครงการ) ภาพรวมของระดบความพงพอใจของผใชน าในการจดการน าชลประทาน (จ าแนกตามโครงการ) โครงการทกลมตวอยางประเมนสงสด คอ โครงการชลประทานสมทรสงคราม อย ในระดบมากท สด ( X = 4.56) โครงการทกลมตวอยางประเมนต าสด คอ โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองอยในระดบ ปานกลาง ( X = 3.39) 7. ขอเสนอแนะ

ส าหรบขอคดเหนเพมเตมของผว จยเกยวกบ แนวทางการสงเสรมความสมฤทธผลในการปฏบตงานดานการสรางความพงพอใจของผใชน าในการจดการน า

79

ชลประทาน โดยการสรางสมพนธภาพทดระหวางเจาหนาทและผใชน าชลประทาน ควรให เจาหนาทชลประทานและผเกยวของ ด าเนนการเพมเตมดงน 1) เจ าห น า ท ช ลป ระท าน จะ ต อ ง เป น ผ มบ ค ล ก ภ าพ ด แ ต งก าย เร ย บ ร อ ย ม ท ศน ค ต ท ด ตอผรบบรการ โดยจะตองกระท าตนให ผรบบรการ มทศนคตทดตอการเปนผใหบรการดวย 2) เจาหนาทชลประทานควรแจงใหผใชน าทราบวา เขาตองท าอะไรบาง และวางแนวทางในการตดตอหรอใหบรการดานการจดการน าชลประทานของโครงก าร ตางๆ โดยจะ ตองสร างความร ส ก ว าม ความพรอม และตงใจทจะชวยเหลอ หรอใหบรการแกผใชน าอยางเตมท 3) เมอมผใชน าชลประทานเขามาตดตอขอรบบรการ จะตองใหความส าคญและความสนใจพรอม ทจะชวยเหลอทนท 4) เจ าหน า ท ชลประท าน ตอ งพ ยายาม ให ความชวยเหลอบางสงบางอยางทสามารถแกไขปญหา หรอความตองการของผใชน าเทาทสามารถกระท า 5) ถ า เก ดความ ลา ช าใน การ ให บ ร ก ารอ นเนองมาจากสาเหตทคาดไมถง การขออภยและรบผดตอผรบบรการ พรอมทงอธบายใหทราบถงสาเหตเหลานนให ผใชน าทราบทนท และหนวยงานหรอเจาหนาทจะตองถอเปนภารกจส าคญยงทจะปองกนมให เกดปญหาเหลานนขนมาอก 6) เมอผใชน าชลประทานมความของใจหรอ ขอสงสย เจาหนาทชลประทานจะตองมความสนใจ และตอบค าถามอยางรวดเรว 7) ถาเจาหนาทชลประทานไมสามารถใหบรการแก ผใชน าไดอาจเกดจากเหตผลตางๆ ตองหาทางชวยเหลอเทาทจะสามารถด าเนนการได 8) เจาหนาทชลประทานตองสรางแนวคดทมองความสมพนธทดเปนตวก าหนดความพงพอใจในบรการทไดรบ มทศนคตทดตอผรบบรการ 9) เจาหนาทชลประทานตองท าดวยความเตมใจ ใน ก ารบ ร ก า ร เป น เร อ งข อ ง จ ต ใจ โด ย ก าร ให

ความชวยเหลอแก ผอน ดวยความตงใจและเตมใจ มการรกษาค ามนสญญาทใหไวกบผใชน า 10) มการตอบรบในเรองทไดรบเอกสารหรอห ลก ฐาน ต างๆ อย างรวด เร ว ไม ค วร ให ผ ใช น า คอยนาน 11) ระบบการท างานจะตองมความนาเชอถอ และแกไขปญหาหรอขอผดพลาดทกดานอยางรวดเรว 8. เอกสารอางอง

กชกร เปาสวรรณ และคณะ (2550). รายงานการวจย เรอง ความคาดหวงและความพงพอใจตอการมาศ ก ษ า ต อ ท ม ห าว ท ย า ล ย ร า ช ภ ฏ ส ว น ด ส ต ศนยพษณโลก. กรงเทพฯ สถาบนวจยและพฒนา. มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต.

กฤษฎา ของพน (2551). ปจจยทเกยวของกบความ พงพอใจของเกษตรกรในการบรหารจดการน าชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม ฝายสงน าและบ ารงรกษาท 2 โครงการสงน าและบ ารงรกษาโดมนอย จงหวดอบลราชธาน . วทยานพนธปรญญาเกษตรศาสตรมหาบณ ฑต , สาขาวชาสงเสรมก าร เกษ ต รและสห กรณ .ห าวท ย าลย ส โข ท ย ธรรมาธราช.

กรมชลประทาน (2544). รายงานสรปความกาวหนาการจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม (ด านการสงน าและบ าร งรกษา) . งาน ตดตามประเมนผลโครงการเพมประสทธภาพการผลตในเขตชลประทาน ระหวางวนท 9 ตลาคม 2544 - 31 ธนวาคม 2545.

กรมชลประทาน (2548). การบรหารจดการชลประทานโดย เก ษ ตรกรม ส วน ร ว ม ด าน ก าร ส งน าแล ะบ ารงรกษากรงเทพมหานคร แอรบอรนพรนต.

กรมชลประทาน (2552). คมอการสงน าและบ ารงรกษาโดยเกษตรกรม สวนร วมตามกระบวนการ 14

80

ขนตอน. กรงเทพมหานคร. บรษท บมคลเลอรไลน จ ากด.

กรม ชลป ระท าน (2555). แ ผน ย ท ธศ าสต ร ก รมชลประทาน พ.ศ. 2556 – 2559. กรมชลประทาน, กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

กรมชลประทาน (2555). ค าสงกรมชลประทาน ท 201/ 2555 เรอง การแบงงานและหนาทความรบผดชอบของส านกชลประทานท 1 - 17 (เปนการภายใน).

กรมชลประทาน (ม.ป.ป.). แบบประเมนความเขมแขงของกลม ผใชน าชลประทาน กรมชลประทาน , กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

กอบขวญ ไสยวรยะ (2545). ปจจยทมผลตอความพงพ อ ใจ ใน ก าร ใช บ ร ก า ร โท ร ศพ ท สาธ ารณ ะ . วทยานพนธปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต , สาขาวชาวทยาการจดการ , มหาวทยาลยสโขทย ธรรมาธราช.

ไกรสร วระโสภณ และคณะ (2544). รปแบบการจดระบบควบคมการใชน าชลประทาน. รายงานการว จย ส าน ก งานคณ ะกรรมการว จยแห งชาต . กรงเทพมหานคร. กรมชลประทาน.

จารณ ย ศรสถาพร (2549). กลยทธการใหบรการ ของธนาคารธนชาต จ ากด (มหาชน) กบความพงพอใจของลกคา. วทยานพนธปรญญาเศรษฐศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยรามค าแหง.

จไรรตน นนทเสนา (2544). ป จจยทมอทธพลตอ ความพงพอใจในการปฏบ ตงานของขาราชการโรงพยาบาลนพรตนราชธาน. วทยานพนธปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต, มหาวทยาลยรามค าแหง.

ชนรตน สมสบ (2550). รฐประศาสนศาสตรกบการ มสวนรวม. ในประมวลสาระชดวชาแนวคด ทฤษฎ และหลกการรฐประศาสนศาสตร หนวยท 12 หนา272-304 นนทบร. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, สาขาวชาวทยาการจดการ.

ชยาพงษ เกษจนดา (2549). การศกษาความพงพอใจของผเขารบการคมครองตอการบรการของสถานคมครองและพฒนาอาชพบานเกรดตระการ จงหวดนนทบ ร . ว ทย าน พ น ธป รญ ญ าศกษาศาสตรมหาบณ ฑต , สาขาวชาการศกษานอกระบบ , มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

เทพศกด บณยรตพนธ (2547). ประมวลสาระชดวชา 33701 แนวคดทฤษฎและหลกการรฐประศาสนศาสตร หนวยท 5 ไดสรปคานยม ทส าคญของสาธารณะเกยวกบ คานยมเรอ งความเสมอภาค พ ม พ ค ร ง แ ร ก พ .ศ .2547 ม ห า ว ท ย า ล ย สโขทยธรรมาธราช. นนทบร หนา 229.

ปรชญา เวสารชช (2540). บรการประชาชน - ท าไดไมยาก (ถาอยากท า) กรงเทพฯ คณะกรรมการปฏรประบบราชการ . ส านกงานเลขานการ ส านกนายก รฐมนตร.

ปรยาพร วง ศอน ตรโรจน (2544). จต วทยาก ารบรหารงานบคคล. กรงเทพฯ. โรงพมพพมพด.

มณวรรณ ตนไทย (2533). พฤตกรรมการใหบรการของเจาหนาทกองควบคมส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาตอประชาชนผมาตดตอ. วทยา นพนธปรญญารฐศาสตรมหาบณฑต , บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

เมธา โฮวรงกร (2546). แนวทางการจดการงานสงน าและบ ารงรกษาโครงการชลประทาน . ในอนสรณพระราชทานเพลงศพ เมธา โฮวรงกร 17 กรกฎาคม 2546 ห น า 90 ร า ช บ ณ ฑ ต ส ถ า น (2546) . พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 (พมพครงท 5). กรงเทพฯ : เจรญทศนจ ากด.

ศรวรรณ เสรรตน (2543). การบรหารการโฆษณาและการสงเสรมการตลาด กรงเทพมหานคร ส านกพมพพฒนาศกษา.

ศรวรรณ เสรรตน และคณะ (2549). การวจยธรกจ กรงเทพฯ: ไดมอน อน บสสเนต เวรล.

81

เสนาะ ตเยาว (2546). หลกการบรหาร พมพครงท 3. ก ร ง เท พ ม ห าน ค ร โร งพ ม พ ม ห า ว ท ย า ล ย ธรรมศาสตร.

สรชย พศาลบตร (2550). คมอการท าวจยตลาดเชงปฏบต กรงเทพฯ: วทยพฒน.

สรกนยา พฒนภทอง (2546). ความพ งพอใจของผใชบรการหอสมดกลางมหาวทยาลย ขอนแกน . สารนพนธปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต , สาขาการตลาด, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

อ าภา แกวค าฟ (2548). การเปดรบ การใชประโยชนและความพงพอใจสอประชาสมพนธภายในของพนกงานบรษท กฟผ.จ ากด (มหาชน). วทยานพนธปรญญานเทศศาสตรมหาบณฑต, สาขานเทศศาสตร, มหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช.

อทยพรรณ สดใจ (2545). ความพงพอใจของผใชบรการทมตอการใหบรการขององคการ โทรศพทแหงประเทศไทย จงหวดชลบร . วทยานพนธ ศลป - ศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาสงคมวทยาประยกต, มหาวทยาลย ธรรมศาสตร.

อบลรตน ทอง เชยง (2549) . ความพ งพ อใจขอ งน ก ท อ ง เ ท ย ว ต อ ส อ ป ร ะ ช า ส ม พ น ธ เขตรกษาพนธ สตวปาหวยขาแขง . วทยานพนธป รญ ญ าศลป ศาสต รม หาบ ณ ฑ ต ,สาขาว ช าสอสารมวลชน, มหาวทยาลยรามค าแหง.

Maslow,A.H (1970). Motivation and Personality. 2nd ed. New York:Harper & Row.

Shelly,M. W ( 1975) . Responding in Social Change Stroudsburg Pensylvania Dowden Hut chinson and Ross.

82

การศกษาอตราการระบายน าของแมน าหลก 3 สาย ลงสอาวไทย ภายใตอทธพลของน าข น-น าลง

A Study of Tidal Effect on the Flow of Three Rivers

นายศรชย จรยานพงศ1 และ นายเมธาฤทธ แนมสย2 1,2กลมวจยและพฒนาดานวศวกรรม ส านกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

E-mail: 1s01-1958@hotmail.com 2matharit@yahoo.com

บทคดยอ

การศกษาอตราการระบายน าของแมน าหลก 3 สาย ไดแก แมน าเจาพระยา แมน าทาจน และแมน าบาง-ปะกง ทไหลลง อาวไทยภายใตอทธพลของน าข น-น าลง ไดศกษาโดยการส ารวจและเกบขอมลในสนามเพอใชเปนตวแทนของคาอตราการระบายน าของแมน าทไหลออกสทะเลในชวงเหตการณมหาอทกภยป พ.ศ. 2554 (ชวงเดอนพฤศจกายน-ธนวาคม ป พ.ศ. 2554) เพอศกษาถงอตราการระบายน าและคณลกษณะทางชลศาสตรของแมน าในชวงเหตการณอทกภย การเกบขอมลของแมน าในแตละสายไดตรวจวดขอมลในล าน าสายละ 1 ต าแหนง โดยใชเครองมอวดความเรวของกระแสน า RiverSurveyor M9 ผลการศกษาไดแสดงใหเหนวา การข นลงของระดบน าทะเลหรอปรากฏการณน าข น-น าลงสงผลตอการเปลยนแปลงระดบน าในแมน า ความเรวการไหลและอตราการไหลของน าของแมน าท ง 3 สายทไหลออกสทะเลอยางมนยส าคญ โดยระดบน าในแมน ามการเปลยนแปลงข นลงตามระยะเวลา ทเปลยนแปลงสอดคลองกบการข นลงของน าทะเล สวนความเรวและอตราการไหลของน ามทศทางการไหลออกสทะเล และไหลยอนกลบเขาสแมน าหรอมลกษณะการไหลไป-มาสลบกนตามระยะเวลาทเปลยนแปลง แตในชวงทปรมาณน าทไหลจากแมน ามปรมาณมากจะสงผลใหทศทางการไหลของน าไหลออกสทะเลเพยงทศทางเดยว (กรณของแมน าเจาพระยา) แตขนาดของความเรวหรออตราการไหลของน าจะมคาแตกตางกนตามระยะเวลาทเปลยนแปลง เมอพจารณาถงความสมพนธระหวางระดบน า และอตราการไหล ของแมน าท ง 3 สายพบวาไมมความสมพนธกน แตจากการศกษากลบพบวาอตราการไหลของน าสงสดเกดข นในชวงระหวางทระดบน าเปลยนแปลงจากระดบสงสดไปยงต าสด และอตราการไหลของน าต าสดเกดข นในชวงระหวางทระดบน าเปลยนแปลงจากระดบต าสดไปยงสงสด

คาสาคญ: อตราการระบายน า แมน าเจาพระยา RiverSurveyorM9 อทธพลของน าข น-น าลง

1. บทนา

เมอปลายป พ.ศ. 2554 (ค.ศ. 2011) ทผานมา ประเทศไทยไดประสบกบปญหาอทกภยคร งใหญ ทเรยกวา “มหาอทกภย” สาเหตเกดจากปรมาณฝน ทมากกวาปกต อนเนองมาจากพายจ านวนหลายลก เขามาอยางตอเนองทางภาคเหนอ และภาคกลางตอนบนของประเทศ ไดแก พายโซนรอนไหหมา นกเตน ไหถาง เนสาด และนาลแก กอใหเกดเปนมวลน าทมปรมาณ มาก ตดคางอยทางตอนบนของประเทศ จากลกษณะภมของประเทศไทยทมความลาด ชน จากตอนบนทางทศเหนอลงมาตอนลางทางทศใต จงท าใหมวลน าจากตอนบนไหลลงมาตามแมน าเพอ

ออกสทะเลในตอนลาง สงผลให เกดความเสยหาย แกพ นทบรเวณทน าไหลผานในพ นทภาคกลาง แมน าห ลก 3 สาย ไดแก แมน าเจาพระยา แมน าทาจน และแมน าบางปะกง เปนแมน าสายส าคญในการบรหารจดการน าในชวงเกดอทกภยทใชใน การระบายน า แตดวยลกษณะของแมน าทตองไหลออกสทะเลหรอบรรจบกบทะเล จงท าให ไดรบผลจาก การข น-ลงของน าทะเล หรออทธพลของน าข น-น าลงในอาวไทย สงผลกระทบตออตราการระบายน าหรออตราการไหลของน าทไหลออกสทะเลไมไดตามปรมาณ ทวางแผนหรอคาดการณไว เนองจากพ น ท ทไดรบอทธพลของน าข น -น าลง ปรมาณน าท ไหลไดจรง

83

จะนอยกวาความจของล าน าเมอพจารณาจากการไหลในทางน าเปดแบบปกต เนองจากในพ นทดงกลาวจะมปรมาณน าบางสวนไหลยอนสวนทางกบปรมาณน า ทระบาย หรอการทระดบน าดานทายน าสงข นท าให เสนลาดพลงงานนอยลงสงผลใหอตราการไหลลดลง จงกลาวไดวาอทธพลของน าข น-น าลงท าใหบางเวลา มปรมาณน าไหลออกสทะเลไดนอยลง การศกษาทเกยวของกบอทธพลของน าข น-น าลงมความสลบซบซอนมาก ท ผานมาไดมการศกษา อทธพลของน าข น -น าลงทม ตอการไหลของน าใน แม น า โดยพ ฒ น าแบ บ จ าลอ งท างคณ ตศ าสต ร ( Vongvisessomjai and Rojanakamthorn, 1989 Vongvisessomjai and Chatanantavet, 2006 และ Gordin, 1995) และการศกษาอทธพลของน าข น-น าลงทม ตอการไหลของน าผานประตระบายน าโดยใชแบบจ าลองกายภาพ (ชชชย หอมสด , 2545 ศภกร ศ ร พ จ น ก ล , 2546 แ ล ะ ป ย ะ ก ณ าศ ล , 2547) ในปจจบนมการพฒนาเครองมอวดความเรวกระแสน า ท ท น ส ม ย ข น ช น ด Acoustic Doppler Current Profiler (ADCP) ท ใช งาน ไดสะดวกและเวลาน อย ในการวดการไหลของน าได เครองมอ ดงกลาวย งสามารถแสดงความ เร วของน า ท ต าแหน ง ต างๆ ในหนาตดของล าน า จงท าใหมการศกษาโดยใชขอมลจร ง ใน สน าม (Muste, Yu and Spasojevic, 2006 และวรรกา ยศบญเรอง และคณะ, 2554) ซงขอดของการศกษาโดยการวดขอมลจรงในสนามท าใหสามารถเขาใจพฤตกรรมทเกดข นจรง ดงน นเพอใหเกดความเขาใจในพฤตกรรมการไหลของน า ใน แม น า ท เก ดข น จร ง ส าหรบ น าข อม ล ไปประกอบกบขอมลอนๆ ในการบรหารจดการดาน การระบายน า และเปนแนวทางส าหรบใชส าหรบศกษาหรอการระบายน าในแมน าสายอนๆ ในชวงเกดอทกภย จงจ าเปนตองมการศกษาถงอทธพลของน าข น -น าลง ตออตราการระบายน าของแมน าหลกท ง 3 สาย โดยในการศกษาน ไดด าเนนการโดยการวดขอมลจรงในสนาม

ในชวงเหตการณมหาอทกภย ป พ.ศ. 2554 (ชวงเดอนพฤศจกายน-ธนวาคม ป พ.ศ. 2554) โดยใชเครองมอวดความเรวของน า RiverSurveyor M9 2. พ นทศกษาและการวดเกบขอมล

2.1 พ นทศกษา การศกษาอตราการระบายน าของแมน าหลก ท ง 3 สายทไหลลงสทะเล ไดแก แมน าเจาพระยา แมน าทาจน และแมน าบางปะกง จ าเปนตองเกบขอมลจรง ณ ต าแหนงทอยใกลปากแมน าเพอใหไดขอมล การระบายน าทแทจรง แตดวยขอจ ากดในเรองของสถานททตองใชไฟฟา ความปลอดภยของผปฏบตงาน หลกเลยงบรเวณทมเรอสญจรมาก และหลกเลยงบรเวณทม ลกษณะทางชลศาสตร ทสลบซบซอน ท าใหไมสามารถเกบขอมลบรเวณปากแมน าไดโดยตรง จงไดเปลยนต าแหนงวดขอมลไปเปนต าแหนงทอยเหนอข นไปจากบรเวณปากแมน า ทเปนทต งของวดหรอสถานทราชการ โดยต าแหนงวดเกบขอมลของแมน าเจาพระยา ไดเกบขอมลทต าแหนง วดบางฝาย อ าเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ ต าแหน ง ด งก ลาวอย ห าง จากปากแมน าระยะทางประมาณ 15 ก โลเมตร สวนแมน าทาจนไดเกบขอมลทต าแหนง วดโกรกกราก อ าเภอเมอง จงหวดสมทรสาคร ต าแหนงดงกลาวอยหางจากปากแม น าระยะทางป ระมาณ 5 ก โล เมต ร และแ ม น า บ างป ะ ก ง ไ ด เก บ ข อ ม ล ท ต าแ ห น ง หนาทวาการอ าเภอบางปะกง จงหวดฉะเชงเทรา ต าแหน งดงกลาวอยหางจากปากแมน าระยะทางประมาณ 20 กโลเมตร ดงแสดงใน ภาพท 1

84

ก) แมน าเจาพระยา

ข) แมน าทาจน

ค) แมน าบางปะกง

ภาพท 1 ต าแหนงวดขอมลของแมน า 3 สาย

2.2 การวดเกบขอมลในสนาม ก าร ว ด เก บ ข อ ม ล ข อ งแ ม น า ไ ด ใ ช เค ร อ ง

RiverSurveyor M9 ดงแสดงในภาพท 2 ในการวด คาความเรวและอตราการไหลของน า สวนคาระดบน าไดจากการอานไมระดบทตดต งอยในพ นท โดยตองอาน คาระดบน าในชวงเวลาเดยวกบการวดอตราการไหล ของน า เครอง M9 เปนเครองมอทใชวดอตราการไหลของน าและความเรวของกระแสน าทต าแหนงตางๆ ในหนาตดของแมน า โดยขอมลทไดจะอาศยการสะทอนความถของคลนเสยงท าใหไดคาความเรวของกระแสน า

ในหนาตดการไหลหลายๆ คา สามารถวดความเรว การไหลท งบรเวณเขตน าต นและน าลกทระยะต งแต 0-30 เมตร สวนการวดความลกจะวดไดถง 80 เมตร โดยหววดขอมลดงแสดงในภาพท 3 การควบคมเครอง M9 จะใชเครองคอมพวเตอร Laptop หรอ Smart Phone โดยการเชอมโยงแบบไรสาย ดวยระบบเชอมตอ Bluetooth แสดงผลกราฟกทหนาจอคอมพวเตอร ขอมลทไดจากการวดจะบนทกในตวเกบขอมลของเครอง สามารถดงขอมลไดโดยใชคอมพวเตอรทตดต งโปรแกรมเฉพาะของเครอง M9

ภาพท 2 ชดเครองมอวดความเรวของน า

RiverSurveyor M9

ภาพท 3 หววดขอมลของเครอง M9

การเกบขอมลอตราการไหลจะเกบทกๆ ชวโมง ตอเนอง 24 ชวโมง เพอใหครบวงจรของน าข น-น าลง โดยการแลนเรอทตดต งเครอง M9 ลากตดขวางแมน า วดขอมลท งขาไปและขากลบ ดงแสดงในภาพท 4 หากขอมลมคาแตกตางกนมากจะท าการวดอกรอบ อยางไรกตามการวดอตราการไหลทไดรบอทธพลจาก น าข น-น าลง อตราการไหลจะเปลยนแปลงตามเวลา ดงน นการวดให ได คาท ใก ลเคยงกนน นท าไดยาก

85

ข นอยกบดลยพนจของผทท าการวดขอมลวาจะยอมรบคาทแตกตางกนหรอไม ในการวดอตราการไหลในแตละคร งตองอานระดบน าทไมอานคาระดบทกคร ง เพอใหไดคาทชวงเวลาเดยวกน

ก) การวดขอมล

Q top (m3/s)

Q near shore

left(m3/s)

Q near shore

right(m3/s)

Q bottom( m3/s)

Moving BoatAcoustic Doppler Current Profile(ADCP)

Q measured (m3/s)

ข) การแสดงผล ภาพท 4 การใชงานของเครอง M9

3. ผลการวดขอมล

จากการศกษาอตราการระบายน าของแมน าสายหลก 3 สาย ลงอาวไทยภายใตอทธพลของน าข น-น าลง โดยการส ารวจและวดขอมลในภาคสนามดวยเครอง RiverSurveyor M9 ซ งในแตละคร งของการส ารวจ จะวดเกบขอมลทกชวโมง ตลอด 24 ชวโมง เพอใหไดขอมลทครอบคลมครบรอบการข นลงของน าในรอบวน โดยไดส ารวจแมน าเจาพระยา จ านวน 5 คร ง แมน า ทาจน จ านวน 3 คร ง และแมน าบางปะกง จ านวน 3 คร ง รายละเอยดดงแสดงในตารางท 1 ขอมลทไดจากการวดในภาคสนามดวยเครอง M9 จะเปนขอมลความเรวและทศทางการเคลอนทของน า ในแตละต าแหน งของหนาตดการไหล นอกจากน

เครอง M9 ยงสามารถวดความลก ณ ต าแหนงตางๆ ตามระยะทางทเครองเคลอนทผาน จงท าใหไดขอมลพ นทหนาตดการไหลทท าการวด ดงแสดงในภาพท 5 และแสดงตวอยางของขอมล ดงตารางท 2

ตารางท 1 สรปการวดขอมลของแมน า 3 สาย

แมน า คร งท

ชวงเวลา หมายเหต

เจาพระยา (Chao Phraya)

C1 17-18 พ.ย.54 C2 18-19 พ.ย.54 C3 24-25 พ.ย.54 น าเกด C4 7-8 ธ.ค.54 น าตาย C5 14-15 ธ.ค.54 น าเกด

ทาจน (Tahjeen)

T1 22-23 พ.ย.54 ไมไดอานคาระดบ

น า T2 12-13 ธ.ค.54 น าเกด T3 19-20 ธ.ค.54 น าตาย

บางปะกง (Bangpakong)

B1 9-10 ธ.ค.54 น าเกด B2 16-17 ธ.ค.54 น าตาย B3 21-22 ธ.ค.54

* หมายเหต ป พ.ศ.2554 คอ ป ค.ศ.2011

ก) แมน าเจาพระยา

ข) แมน าทาจน

ค) แมน าบางปะกง

ภาพท 5 ตวอยางขอมลทไดจากเครอง M9

86

ตารางท 2 ขอมลของแมน าเจาพระยาวนท 17-18 พฤศจกายน 2554

วนท เวลา

ระดบ (ม.

รทก.)

หนาตด (ม2.)

ความเรวการไหล

(ม2/วนาท)

อตราการไหล

(ม3/วนาท) 1 17-พ.ย.-54 14:00 2.35 4,319.10 0.948 4,259.53 2

15:00 2.31 4,242.00 0.924 4,008.11

3

16:00 2.11 4,263.20 0.971 4,148.31 4

17:00 2.29 4,153.00 0.895 3,708.26

5

18:00 2.18 4,296.90 0.882 3,693.16 6

19:00 2.50 4,329.00 0.809 3,575.78

7

20:00 2.32 4,354.50 0.882 3,812.07 8

21:00 2.19 4,248.90 0.987 4,205.95

9

22:00 1.73 4,134.60 1.095 4,556.46 10

23:00 1.68 3,988.20 1.185 4,783.74

11 18-พ.ย.-54 0:00 1.40 3,779.40 1.273 4,866.46 12

1:00 1.18 3,787.80 1.292 4,924.07

13

2:00 0.63 3,675.10 1.290 4,723.56 14

3:00 0.49 3,631.60 1.267 4,625.47

15

4:00 1.01 3,640.30 1.271 4,631.62 16

5:00 1.22 3,715.90 1.124 4,116.31

17

6:00 1.33 3,855.50 0.947 3,629.60 18

7:00 1.81 4,125.10 0.655 2,677.11

19

8:00 2.69 4,360.90 0.493 2,099.66 20

9:00 3.04 4,572.20 0.418 191.13

21

10:00 3.01 4,620.00 0.497 2,316.21 22

11:00 3.07 4,639.20 0.519 2,504.42

23

12:00 3.01 4,599.10 0.717 3,264.05 24

13:00 2.75 4,614.10 0.795 3,753.61

25

14:00 2.42 4,41.20 0.845 4,055.75

4. ผลการวเคราะห

ผลการวเคราะหของการศกษาทอทธพลของน าข น-น าลงทมตอคณลกษณะการไหลของน าจากแมน า รายละเอยดมดงน 4.1 อทธพลของน าข น-น าลงตอระดบน า ปรากฏการณน าข น-น าลงเกดจากการหมนรอบต ว เอ งขอ งโลก และแรง ด ง ด ดจากดวงอาท ต ย และดวงจนทร สงผลใหระดบน าทะเลเปลยนแปลง ข น-ลงในรอบวน และรอบเดอน การข น-ลงของน าทะเลยงสงผลใหเกดการเปลยนแปลงของระดบน า (Water Level) ในแมน าทมทางออกสทะเล จากการศกษาแม น าส ายห ล ก ได แก แม น า เจ าพ ระยา ท า จน และบางปะกง พบวา ระดบน าของแมน าท ง 3 สาย มลกษณะเปลยนแปลงข นลงตามเวลาทเปลยนแปลงไป

สอดคลองกบการข นลงของระดบน าทปากแมน า (Water Level at River Mouth) ด ง จะ เห น ได จ าก ภาพท 6 ถงภาพท 8 4.2 อทธพลของน าข น -น าลง ตอความ เร ว การไหลของน า การไหลของน าในแมน าหรอล าน าทไดรบอทธพลของน าข น-น าลง การไหลของน า ณ ต าแหนงใดๆ จะมองคประกอบของน าทไหลมาจากแมน า กบน าทไหล ไป-มาจากการข น-ลงของน าทะเล โดยทความเรวของน าจากแมน าจะไหลตามแรงโนมถวงของโลก สวนความเรวของน าทไหลจากทะเลหรอความเรวของน าทเกดจากน าข น-น าลงจะเกดจากการข น -ลงของน าทะเลทท าให มวลน าเคลอนตวเขาสแมน าลกเขาไปในแผนดนหรอ มทศทางตรงขามกบการไหลจากแมน าในชวงทน าข น และไหลในทศทางออกสทะเลเมอน าลง จากขอมลท เกบจากสนามพบวา ความเรว การไหลของน า (Velocity) มการเปลยนแปลงข น-ลงตามเวลา โดยกรณของแมน าเจาพระยา (ภาพท 6) จะพบวา ชวงเดอนพฤศจกายน และตนเดอนธนวาคม (7-8 ธ.ค.54) เปนชวงทมการไหลของน าจากแมน ามาก เน อ งจาก เป น ชวงอ ทกภ ยความ เร วขอ งน าจะม คามากกวาศนย แสดงวาน าจากแมน าไหลลงสทะเล ทกชวงเวลา สวนกลางเดอนธนวาคม (14-15 ธ.ค.54) จะพบวามบางชวงเวลาทมความเรวตดลบแสดงวา มปรมาณน าทไหลยอนกลบสทธมากกวาไหลลงทะเล ในกรณของแมน าทาจน (ภาพท 7 และแมน าบางปะกง ภาพท 8) จะเหนไดวา ความเรวของน าม ท งคาบวก และคาลบ แสดงวาการไหลของน าสทธออกสทะเลเมอคาความเรวเปนบวก และไหลยอนจากทะเลเขาสแมน าเมอคาความเรวเปนลบ อาจกลาวไดวาชวงของเดอนธนวาคม มการไหลของน าในแมน าเขาสภาวะปกตแลว ซงสงเกตไดจากความเรวของน ามท ง ทเปนคาบวก และคาลบ

87

ภาพท 6 การเปลยนแปลงของอตราการไหลของน า ความเรวการไหลของน า ระดบน า และ ระดบน าทปากแมน ากบเวลาของแมน า เจาพระยา

4.3 อทธพลของน าข น-น าลง ตออตราการไหลของน า อตราการไหลหรออตราการระบายน าข นอยกบหนาตดการไหลและความเรวของน า ซงในบรเวณพ นท ทไดรบอทธพลจากน าข น-น าลง ตวแปรส าคญทมผลตออตราการไหลของน าคอความเรวการไหล อตราการไหลของน าทต าแหนงวดขอมลทไดรบอทธพลของน าข น - น าลงน น จะประกอบดวยอตราการไหลจากแมน าไหลออกทะเล โดยอตราการไหลในทศทางดงกลาวจะม คาเปนบวก และอตราการไหลจากทะเลทเขาสแมน า อตราการไหลดงกลาวจะมคาเปนลบ จากการส ารวจวดขอมลในสนาม ดงแสดงใน ภาพท 6 ถงภาพท 8 แสดงใหเหนวา อตราการไหล (Discharge) มการเปลยนแปลงตามเวลา โดยมลกษณะข นลงกบเวลาทเปลยนแปลงไป จงกลาวไดวาการข น - ลงของน าทะเลมผลตออตราการไหลในแมน า โดยในกรณของแมน าเจาพระยา (ภาพท 6) พบวาชวงเดอนพฤศจกายน และตนเดอนธนวาคม (7-8 ธ.ค.54)

ภาพท 7 การเปลยนแปลงของอตราการไหลของน า ความเรวการไหลของน า ระดบน า และ ระดบน าทปากแมน ากบเวลาของ แมน าทาจน

88

ภาพท 7 (ตอ) การเปลยนแปลงของอตราการไหล ของน า ความเรวการไหลของน า ระดบน า และระดบน าทปากแมน ากบเวลา ของแมน าทาจน

อตราการไหลมคาเปนบวกแสดงวา มปรมาณน าไหลออกทะ เลตลอดชวง เวลา ซ งสอดค ลองก บ การรายงานการระบายน าทมการระบายมากในชวงเวลาดงกลาว สวนกลางเดอนธนวาคม (14-15 ธ.ค.54) มบางชวงเวลาทม คาตดลบแสดงวา บางชวงเวลา มปรมาณน าสทธไหลเขาในแมน า แสดงวาการระบายน าจากแมน าลดลงเมอเปรยบเทยบกบชวงเวลากอนหนาน สวนในกรณของแมน าทาจนและบางปะกง พบวา อตราการไหลมท งบวกและลบ แสดงวา มบางชวงเวลา มปรมาณน าไหลออกและบางชวงเวลามปรมาณน าไหลเขา แตอยางไรกตามเมอพจารณาในรอบวนจะพบวาอตราการไหลทเปนบวกมากกวาทเปนลบ จงกลาวไดวามปรมาณน าสทธไหลออกทะเล

ภาพท 8 การเปลยนแปลงของอตราการไหลของน า ความเรวการไหลของน า ระดบน าและระดบ น าทปากแมน ากบเวลาของแมน าบางปะกง

ภาพท 8 (ตอ) การเปลยนแปลงของอตราการไหล ของน า ความเรวการไหลของน า ระดบน า และระดบน าทปากแมน ากบเวลา ของแมน าบางปะกง

4.4 ความสมพนธของระดบน าและอตราการไหล จากการวดขอมลในสนามของแมน าท ง 3 สาย ดงแสดงในภาพท 9 พบวา ระดบน าไมมความสมพนธ ทเปนฟงกชนกบอตราการไหล ซงมลกษณะเปนวงจรห ลายวง (Multiple Loops) แ ตก ลบ พ บ ว าอ ต รา การไหลสงสดไมไดเกดข นในชวงเวลาทระดบน าในแมน าลดลงต าสด เชนเดยวกบอตราการไหลต าสดไม ได เกดข นในชวงเวลาทระดบน าในแมน าเพมข นสงสด ซงปรากฏการณทเกดข นเปนเพราะต าแหนงทวดขอมลในแมน าทอยใกลกบทะเลหรอบรเวณทไดรบอทธพลจากน าข น-น าลง ในกรณทอตราการไหลของน าทวดไดในแมน า มคาต าสดเกดจากอตราการไหลของน าจากทะเลหรออตราการไหลทเกดข นจากน าข น -น าลงในทะเลจะมอทธพลไปตานการไหลของน าจากแมน า

89

ก) แมน าเจาพระยา

ข) แมน าทาจน

ค) แมน าบางปะกง

ภาพท 9 ความสมพนธของระดบน า และอตราการไหล กลาวคอจะมปรมาณน าจากทะเลไหลเขา สแมน า โดยท อ ตราการไหลของน าจากทะเลจะมปรมาณสงสดในชวงทระดบน าเปลยนแปลงจากระดบน า ต าส ด ไปย งส งส ดหร อประมาณคร งหน งขอ งชวงเวลาทระดบน าเปลยนแปลงจากระดบต าสดไปยงสงสด เนองจากในชวงเวลาดงกลาวความเรวของน า

ทเกดจากอทธพลของน าข น-น าลงในชวงเวลาทน าข น มคาสงสด จงท าใหอตราการไหลของน าจากทะเลทไหลเขา สแมน ามปรมาณมากทสดไปตานทานการไหลของน า ทไหลลงมาจากแมน าจงสงผลใหปรมาณการไหลของน าในแมน าในชวงเวลาดงกลาวมคาต าสด สวนในกรณ ทอตราการไหลในแมน าทวดไดสงสด เกดจากอตรา การไหลของน าจากทะเลหรออตราการไหลทเกดข น

ก) แมน าเจาพระยา

ข) แมน าทาจน

ค) แมน าบางปะกง

ภาพท 10 การเปลยนแปลงของระดบน าและอตรา การไหลกบเวลา

90

น าข น-น าลงในทะเลจะไปเสรมการไหลของน าจากแมน า กลาวคอจะมปรมาณน าจากทะเลทไหลเขาแมน าตอนชวงทน าข นไหลออกสทะเลพรอมกบปรมาณน าจากแมน าโดยปรมาณน าในสวนของการไหลทเก ดจากน าข นน าลงมประมาณสงสดเกดข นในชวงเวลาทระดบเปลยนแปลงจากสงสดไปยงต าสด หรอประมาณครงหนงของชวงเวลาทระดบน าเปลยนแปลงจากระดบสงสดไปยงต าสด เนองจากในชวงเวลาดงกลาวความเรวของน าทเกดจากอทธพลของน าข น-น าลงในชวงเวลาทน าลงม คาสง สด จงท าใหอตราการไหลท เกดจาก น าข น-น าลงมคาสงสด เมอพจารณารวมกบอตราการไหลจากแมน าจงท าให เกดอตราการไหลสงสดในชวงเวลาดงกลาว 4.5 ความสมพนธของระดบน าทปากแมน า และอตราการไหลทต าแหนงวดขอมล จากการพจารณาความสมพนธของระดบน า ทปากแมน าและอตราการไหลทต าแหนงวดขอมล ของแมน าท ง 3 สาย ดงแสดงในภาพท 11 พบวา ระดบน าทปากแมน าไมมความสมพนธทเปนฟงกชนกบอตราการไหลทต าแหนงวดขอมล ซงมลกษณะเปนวงจรหลายวง (Multiple Loops) เชนเดยวกบในกรณทไดศกษาถงความสมพนธของระดบน า และอตราการไหล ทต าแหนงวดขอมลดงทไดกลาวไวในหวขอท 4.4 ซงผลการศกษาทไดอาจขดแยงกบความเขาใจในเรองของ การไหลในทางน าเปดทระดบน าทายน าสงข นจะท าใหความลาดชนของเสนพลงงานลดนอยลง ยอมสงผลใหอตราการไหลของน าจากแมน าลดลงจนมคานอยทสดเมอระดบน าดานทายน าข นสงสด แตในกรณของแมน าทไดรบอทธพลของน าข น -น าลงจะมอตราการไหล ของน าอกสวนหนงทเกดจากการข น-ลงของน าทะเลไหลเขาออกในแมน าไหลรวมกบอตราการไหลของน า จากแมน าโดยเฉพาะต าแหนงทอยใกลปากแมน าอทธพล ของอตราการไหลทเกดจากการข น -ลงของน าทะเล จากสาเหตดงกลาวจงสงผลใหความสมพนธของระดบน าทปากแมน า และอตราการไหลทต าแหนงวดขอมลไม

สอดคลองกบการไหลในทางเปดหรอแมน าแบบปกตโดยทวไปทไมไดรบอทธพลของน าข น-น าลง

ก) แมน าเจาพระยา

ข) แมน าทาจน

ค) แมน าบางปะกง

ภาพท 11 ความสมพนธของระดบน าทปากแมน า และอตราการไหลทต าแหนงวดขอมล

5. สรปและขอเสนอแนะ

1) การข น -ลงของน าทะเลหรอปรากฏการณ น าข น-น าลงสงผลใหเกดการเปลยนแปลงของระดบน าในแมน าม ลกษณะการข นลงเปลยนแปลงตามเวลา ทสอดคลองกบการข นลงของน าทะเล

91

2) การข น -ลงของน าทะเลหรอปรากฏการณ น าข น -น าล ง ส งผล ให ค วาม เร วก าร ไห ลของน า มการเปลยนแปลงข นลงตามเวลา โดยในบางชวงเวลาทศทางของการไหลของน าจะไหลเขาสแมน า และในบางชวงเวลาจะมทศทางการไหลออกสทะเล ยกเวนในชวงฤดน าหลากจะพบวาการไหลของน าจะมทศท างอ อ ก ส ท ะ เล เพ ย ง ท ศท า ง เด ย ว แ ต ข น าด ของความเรวการไหลไมคงทยงคงเปลยนแปลงตามเวลา 3) การข น -ลงของน าทะเลหรอปรากฏการณ น าข น-น าลงสงผลใหอตราการไหลมการเปลยนแปลงตามเวลา โดยมลกษณะการไหลของน าในบางชวงเวลา จะไหลเขาสแมน า และบางชวงเวลาจะมการไหล ของน าออก สทะเล ยกเวนในชวงฤดน าหลากการไหลของน าจะมทศทางออกสทะเลเพยงทศทางเดยวแตจะมปรมาณการไหลไมคงทยงคงเปลยนแปลงตามเวลา 4) ความสมพนธของระดบน าและอตราการไหล ทต าแหนงวดขอมล พบวาระดบน าไมมความสมพนธ ทเปนฟงกชนกบอตราการไหล แตกลบพบวาอตรา การไหลของน าสงสดเกดข นในชวงระหวางทระดบน าเปลยนแปลงจากสงสดไปยงต าสด และอตราการไหลของน า ต า ส ด เก ดข น ใน ช ว งระห ว า ง ท ระ ดบ น าเปลยนแปลงจากต าสดไปยงสงสด 5) ความ สมพ นธของระ ดบน า ทปากแมน า และอตราการไหลทต าแหนงวดขอมล พบวาระดบน า ทปากแมน าไมมความสมพนธทเปนฟงกชนกบอตรา การไหลทต าแหนงวดขอมล 6) การศกษาคร งน ไดวดขอมลของแมน าแตละสายเพยงต าแหนงเดยวเทาน นเพอเปนตวแทน อกท ง ยง เปน ชวงเวลาส นๆ ไม ไดครอบคลมท งป ท าให ผลการศกษาทไดน นเปนเพยงแนวทางส าหรบการศกษาหรอตอบปญหาในเบ องตนเทาน น การทจะไดค าตอบ ทลกซ งน นจ าเปนตองเกบขอมลอยางตอเนองครอบคลมฤดกาลท งป และตองเกบขอมลหลายๆ ป 7) จากการศกษาจากทฤษฎ พบวาอทธพลของปรากฏการณน าข น-น าลงตอการไหลของน าในแมน า ทต าแหนงตางๆ ของแมน าเกดข นแตกตางกน ดงน น

ในการศกษาตอไปควรเกบขอมลหลายๆ ต าแหนงลกเขาไปในแมน าจะท าใหทราบถงปรมาณการไหลทต าแหนงตางๆ และเขาใจถงกระบวนการไหลของแมน าทไดรบอทธพลของน าข น-น าลง 6. กตตกรรมประกาศ

ขอ ข อ บ พ ระ ค ณ น าย ศ ภ ช ย ร ง ศ ร อ ด ตผอ านวยการส านกวจยและพฒนา กรมชลประทาน ทเสยสละเวลาในการใหค าปรกษาและค าแนะน าในขณ ะ ท ท าน ย งด าร งต าแห น ง ข อข อ บ พ ระ คณ กรมชลประทาน ทสนบสนนเงนงบประมาณ เครองมอ สถานท และขอมล รวมถงกรมอทกศาสตร กองทพเรอ ส าหรบขอมลทปากแมน า ขอขอบคณนายกองคการบรหารสวนต าบลทาสะอาน อ าเภอบางปะกง จงหวดฉะเชงเทรา และขอกราบนมสการเจาอาวาสวดบางฝาย เจาอาวาสวดก าพรา เจาอาวาสวดโกรกกราก ทอ านวยความสะดวกในเร องสถาน ทส ารวจวดเกบขอม ล เปนอยางด 7. เอกสารอางอง

ชชชย หอมสด (2545). ชลศาสตรการไหลในทางน าเปดทม เข อนก นภายใตอทธพลของน าข นน าลง. วทยาน พนธปรญ ญ ามหาบณ ฑ ต . ภ าควชาวศ วกรรมแห ลงน า คณ ะว ศวก รรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปยะ กณาศล (2547). การไหลลอดประตระบายภายใตอทธพลของน าข นน าลง. วทยานพนธปรญญาม ห าบ ณ ฑ ต . ภ าค ว ช าว ศ วก รรม แ ห ล งน า คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วรรกา ยศบญเรอง, นายนท ทองแกว และนายอทย ชน ชม . (2554). การส ารวจ ลกษณะการไหล บ ร เ ว ณ ป า ก แ ม น า ท ไ ด ร บ อ ท ธ พ ล ข อ ง น าข น-น าลง. ปรญญานพนธ ปรญญาบณฑต . คณะวศวกรรมศาสตร, ภาควชาวศวกรรมโยธา , มหาวทยาลยพระจอมเกลาธนบร.

92

ศภกร ศรพจนกล (2546). ชลศาสตรของการชะลางน าในคลองโดยน าข นน าลง. วทยานพนธปรญญาม ห าบ ณ ฑ ต . ภ าค ว ช าว ศ วก รรม แ ห ล งน า คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Godin, G. (1995). Tidal Hydraulics of Saint John River. Journal of Waterway, Port, Coastal, and Ocean Engineering. 117 (1): 19-28.

Muste, M., Yu, K. and Spasojevic, M. (2006). Practical Aspects Of ADCP Data Use For Quantification Of Mean River Flow Characteristic Part I Moving Vessel Measurements Flow Measurement and Instrumentation. Flow Measurement and Instrumen-tation 15: 1-16.

93

1. เพอเปนแหลงรวบรวมผลงานการศกษา คนควา วจยงานชลประทานและน า ของนกวจย นกวชาการของสานกตางๆในสงกดกรมชลประทาน สถาบนการศกษาหรอหนวยงานภายนอก รวมถงวทยานพนธทนาสนใจของนกศกษา

2. ใชเปนสอกลางและเปนแหลงอางองในการเผยแพรผลงานทางวชาการทมมาตรฐานเทยบเคยงกบระดบชาตและสระดบสากลในอนาคต เพอการใชประโยชนตอยอดพฒนางานวชาการทางการชลประทานและน า ใหเจรญกาวหนา

3. เปนกลไกหนงในการสงเสรม ขบเคลอนงานวจย ตลอดจนพฒนาศกยภาพทางวชาการของบคลากรของกรมชลประทาน

วตถประสงค

คณะท ำงำนจดท ำเอกสำรวชำกำร “ชลสำร”

ทปรกษำโครงกำร 1. นายประดบ กลดเขมเพชร ทปรกษาคณะทางาน 2. นายกฤษฎา โภคากร ทปรกษาคณะทางาน 3. นายวสนต บญเกด ทปรกษาคณะทางาน 4. นายวชระ เสอด ทปรกษาคณะทางาน 5. นายบญชา เรองศลปประเสรฐ ทปรกษาคณะทางาน

คณะกรรมกำรด ำเนนงำนคณะท ำงำน 1. นายชยยะ พงโพธสภ ประธานคณะทางาน 2. นายณฐพล วฒจนทร คณะทางาน 3. นายไพศาล วรรณเก อ คณะทางาน 4. นายรส สบสหการ คณะทางาน 5. ดร.ธเนศร สมบรณ คณะทางาน 6. ดร.สมเกยรต อภพฒนวศว คณะทางาน 7. ดร.อรรถนนท เลกอทย คณะทางาน 8. ดร.ธเนศ อกษร คณะทางานและเลขานการ 9. นายชวกร ร วตระกลไพบลย คณะทางานและผชวยเลขานการ

ผประสำนงำนคณะท ำงำน 1. นางเรยม ทองยอย เจาพนกงานธรการชานาญงาน 2. นางสาวปณณพร ทรงบรรดษฐ เจาหนาทบรหารงานทวไป

94

ทปรกษำกตตมศกด

1. นายปราโมทย ไมกลด อดตอธบดกรมชลประทาน

2. นายเลอศกด ร วตระกลไพบลย เลขาธการสานกงานเศรษฐกจการเกษตร

3. ดร.อภชาต พงษศรหดลชย ทปรกษารฐมนตรกระทรวงเกษตรและสหกรณ และ อดตอธบดกรมการขาว

4. นายเลศวโรจน โกวฒนะ อธบดกรมชลประทาน

5. รศ.วฒชย กปลกาญจน อธการบดมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

6. นายสเทพ นอยไพโรจน รองอธบดฝายบารงรกษา กรมชลประทาน

7. นายสญชย เกตวรชย รองอธบดฝายกอสราง กรมชลประทาน

8. วาทรอยตร ไพเจน มากสวรรณ รองอธบดฝายวชาการ กรมชลประทาน

9. นายณรงค ลนานนท รองอธบดฝายบรหาร กรมชลประทาน

10. นายไพฑรย อไรรงค รองอธบดกรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ

11. นายวสนต บญเกด ทปรกษาผทรงคณวฒประจาสถาบนพฒนาการชลประทาน

12. นายประดบ กลดเขมเพชร ผอานวยการสานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

13. นายกฤษฎา โภคากร อดตผอานวยการสานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

14. นายศภชย รงศร อดตผอานวยการสานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

15. นายสวฒน เจยระคงมน ผอานวยการสานกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ

16. รศ.ดร.ธญญะ เกยรตวฒน คณบดคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

กองบรรณำธกำรกตตมศกด

1. นายสนน ศรออน ผชานาญการพเศษเพอทดสอบความรความชานาญการ ประกอบวชาชพระดบ สามญวศวกร สาขาวศวกรรมโยธา สภาวศวกร

2. นายมณเฑยร กงศศเทยม อดตรองอธบดฝายวชาการ กรมชลประทาน

กองบรรณำธกำรกตตมศกด (ตอ) 3. รศ.ดร.วราวธ วฒวณชย

คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน

4. รศ.ดร.กมปนาท ภกดกล คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหดล (ศาลายา)

5. รศ.ดร.เสร ศภราทตย ศนยพลงงานเพอสงแวดลอม อทยานสงแวดลอมนานาชาตสรนธร

6. นายมนส กาเนดมณ สานกบรหารทรพยากรบคคล กรมชลประทาน

บรรณำธกำร นายชยยะ พงโพธสภ ผอานวยการสถาบนพฒนาการชลการชลประทาน กรมชลประทาน

ผชวยบรรณำธกำร

1. ดร.ธเนศ อกษร สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

2. ดร.สมเกยรต อภพฒนวศว สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

3. ดร.ธเนศร สมบรณ สานกบรหารจดการน าและอทกวทยา กรมชลประทาน

4. ดร.ณฐ มาแจง คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

5. นายณฐพล วฒจนทร สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

6. นายชวกร ร วตระกลไพบลย สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

7. รศ.ดร.บญชา ขวญยน คณะวศวกรรมศาสตร กาแพงแสนมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

8. นางสนนทา เพญสต สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

9. รศ.ดร.เสรวฒน สมนทรปญญา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

10. ดร.สถาพร ใจอารย สวนวจยและพฒนาการจดการดนเสอมโทรม กรมพฒนาทดน

ผทรงคณวฒประจ ำกองบรรณำธกำร

95

ผชวยบรรณำธกำร (ตอ)

11. ดร.ปรญญา กมลสนธ ผเชยวชาญดานวศวกรรมชลประทาน กรมชลประทาน

12. ดร.อรรถนนท เลกอทย สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

13. ดร.ยทธนา ตาละลกษมณ คณะวศวกรรมศาสตร กาแพงแสนมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

14. ผศ.ดร.ภทราภรณ เมฆพฤกษาวงศ สานกบรหารโครงการ กรมชลประทาน

15. ดร.วมลภทร บาบดสรรพโรค คากนยา สานกบรหารโครงการ กรมชลประทาน

16. ดร.สทธดา เปลยนคารมย ธนทรพยสน คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

17. ดร.ชาญชย ศรสธรรม สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

18. ดร.จกรพงศ แตวจตร สานกออกแบบวศวกรรมและสถาปตยกรรม กรมชลประทาน

19. ดร.สมชาย ดอนเจดย คณะวศวกรรมศาสตร กาแพงแสนมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

20. นายพเชษฐ รตนปราสาทกล สานกออกแบบวศวกรรมและสถาปตยกรรม กรมชลประทาน

21. นายนพดล ปยะธรรมธาดา สานกเครองจกรกล กรมชลประทาน

22. นายนรนทร ชามทอง สานกเครองจกรกล กรมชลประทาน

เจำหนำทประจ ำวำรสำรวชำกำร

1. นางเรยม ทองยอย 2. นางสาวปณณพร ทรงบรรดษฐ 3. นายยทธการ โอฬารวต 4. นายวรพงศ มณฑา 5. นายสมเกยรต จารจต 6. นายวศน สขสาราญ 7. นายภมไท สวรรณรงค 8. นายพลวฒน คาม

ผทรงคณวฒประจ ำกองบรรณำธกำร

96

ดำนชลประทำนและกำรระบำยน ำ 1. นายวสนต บญเกด

ทปรกษาผทรงคณวฒ สถาบนพฒนาการชลประทาน 2. นายเลอศกด ร วตระกลไพบลย

รองปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ 3. นายสเทพ นอยไพโรจน

รองอธบดฝายบารงรกษา กรมชลประทาน 4. รศ.ดร.วราวธ วฒวณชย

คณะวศวกรรมศาสตร กาแพงแสนมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

5. ดร.วชระ เสอด ผเชยวชาญดานวศวกรรมชลประทาน (ดานบรหารจดการน า) กรมชลประทาน

6. รศ.ดร.บญชา ขวญยน คณะวศวกรรมศาสตร กาแพงแสนมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

7. ดร.ยทธนา ตาละลกษมณ คณะวศวกรรมศาสตร กาแพงแสนมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

8. ดร.สมชาย ดอนเจดย คณะวศวกรรมศาสตร กาแพงแสนมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ดำนบรหำรจดกำรน ำและอทกวทยำ

1. ดร.ทองเปลว กองจนทร สานกบรหารจดการน าและอทกวทยา กรมชลประทาน

2. รศ.ดร.เสร ศภราทตย ศนยพลงงานเพอสงแวดลอม อทยานสงแวดลอมนานาชาตสรนธร

3. นายเลศชย ศรอนนต ผเชยวชาญ ดานบรหารจดการน า กรมชลประทาน

4. นายสมจตร อานาจศาล สานกบรหารจดการน าและอทกวทยา กรมชลประทาน

5. นายชชชย เพชรอกษร สานกชลประทานท ๑ กรมชลประทาน

6. ดร.ชชชม ชมประดษฐ สานกบรหารจดการน าและอทกวทยา กรมชลประทาน

7. ดร.วชญ ศรวงษา สานกบรหารจดการน าและอทกวทยา กรมชลประทาน

8. ดร.ธเนศร สมบรณ สานกบรหารจดการน าและอทกวทยา กรมชลประทาน

9. ผศ.ดร.อารยา ฤทธมา คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล (ศาลายา)

ดำนบรหำรจดกำรน ำและอทกวทยำ (ตอ) 10. ดร.ปยธดา หอยสงวาล

คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 11. รศ.ดร.สมบต ชนชกลน

คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 12. ดร.ไชยาพงษ เทพประสทธ

คณะวศวกรรมศาสตร กาแพงแสนมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ดำนวสดศำสตร

1. นายมณเฑยร กงศศเทยม อดตรองอธบดฝายวชาการ กรมชลประทาน

2. นายปยดล สขโข สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

3. รศ.ดร.ศภกจ นนทนานนท คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

4. นายสมหมาย ชางพนธ สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

5. นายวชร สามวง สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

6. นายเศกสรรค ชทบทม สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

ดำนสงคมและกำรมสวนรวม

1. นายมนส กาเนดมณ สานกบรหารทรพยากรบคคล กรมชลประทาน

2. นายธนา สวฑฒน สานกสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน กรมชลประทาน

3. รศ.ดร.กมปนาท ภกดกล คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหดล(ศาลายา)

4. นายสจนต หลมโตประเสรฐ สานกการมสวนรวมของประชาชน กรมชลประทาน

รำยชอผทรงคณวฒตรวจสอบบทควำม

97

ดำนชลศำสตร

1. ดร.ปรญญา กมลสนธ สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

2. นางกญญา อนทรเกล ยง สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

3. ดร.สมเกยรต อภพฒนวศว สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

4. ดร.อรรถนนท เลกอทย สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

5. ดร.ณฐ มาแจง คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

6. ดร.วษวฒก แตสมบต คณะวศวกรรมศาสตร กาแพงแสนมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ดำนบรหำรโครงกำร

1. ดร.สมเกยรต ประจาวงษ สานกบรหารโครงการ กรมชลประทาน

2. นายพรมงคล ชดชอบ สานกบรหารโครงการ กรมชลประทาน

3. ผศ.ดร.ภทราภรณ เมฆพฤกษาวงศ สานกบรหารโครงการ กรมชลประทาน

4. ดร.วมลภทร บาบดสรรพโรค คากนยา สานกบรหารโครงการ กรมชลประทาน

ดำนเครองกลและไฟฟำ

1. นายสมลกษณ เผาจนดา อดตผอานวยการสานกเครองจกรกล กรมชลประทาน

2. นายสขเกษม เจรญจนทร สานกเครองจกรกล กรมชลประทาน

3. นายสนทร อษาบรสทธ สานกงานปลดกระทรวงพลงงาน กระทรวงพลงงาน

4. นายนรนทร ชามทอง สานกเครองจกรกล กรมชลประทาน

5. นายนพดล ปยะธรรมธาดา สานกเครองจกรกล กรมชลประทาน

6. นายจรภทร เตชะกลชยนนต สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

ดำนวทยำศำสตร

1. รศ.ดร.เสรวฒน สมนทรปญญา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

2. ดร.สถาพร ใจอารย สวนวจยและพฒนาการจดการดนเสอมโทรม กรมพฒนาทดน

3. นางสาวชวล เฌอกจ สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

ดำนออกแบบและกอสรำง

1. นายสนน ศรออน ผชานาญการพเศษเพอทดสอบความรความชานาญการ ประกอบวชาชพระดบสามญวศวกร สาขาวศวกรรมโยธา สภาวศวกร

2. นายสาธต มณผาย สานกสารวจดานวศวกรรมและธรณวทยา กรมชลประทาน

3. นายประสทธ สโท วศวกรใหญทปรกษาดานวศวกรรมโยธา (ดานสารวจและหรอออกแบบ)

4. นายบญสนอง สชาตพงศ วศวกรใหญทปรกษาดานวศวกรรมโยธา (ดานวางแผนและโครงการ)

5. นายโสภณ ธรรมรกษา วศวกรใหญทปรกษาดานวศวกรรมโยธา (ดานควบคมการกอสราง)

6. นายพเชษฐ รตนปราสาทกล สานกออกแบบวศวกรรมและสถาปตยกรรม กรมชลประทาน

7. นายชยนต เมองสง สานกพฒนาแหลงน าขนาดใหญ กรมชลประทาน

8. นายสนฑ จนดาสงวน สานกพฒนาแหลงน าขนาดใหญ กรมชลประทาน

9. นายพงศธร ศรออน สานกออกแบบวศวกรรมและสถาปตยกรรม กรมชลประทาน

10. นายกรต ปกนนกะ สานกออกแบบวศวกรรมและสถาปตยกรรม กรมชลประทาน

11. นายธระชย เนยมหลวง สานกออกแบบวศวกรรมและสถาปตยกรรม กรมชลประทาน

98

ดำนออกแบบและกอสรำง (ตอ)

12. นายอทธ เมนแมน สานกออกแบบวศวกรรมและสถาปตยกรรม กรมชลประทาน

13. ดร.ธเนศ อกษร สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

14. ดร.ชาญชย ศรสธรรม สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

ดำนเกษตรชลประทำน

1. นายสโรจน ประคณหงสต ทปรกษาสถาบนพฒนาการชลประทาน สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

2. ดร.จกรพงษ แตวจตร สานกออกแบบวศวกรรมและสถาปตยกรรม กรมชลประทาน

3. รศ.ดร.อภชาต วรรณวจตร คณะเกษตร กาแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

4. ดร.ชษณชา บดดาบญ ศนยวจยขาวปราจนบร กรมการขาว

5. นายชวกร ร วตระกลไพบลย สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

ดำนสงแวดลอม

1. รศ.ดร.กมปนาท ภกดกล คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหดล (ศาลายา)

2. รศ.ดร.ทววงศ ศรบร ทปรกษา สถาบนวจยสภาวะแวดลอม จฬาลงกรณมหาวทยาลย

3. ดร.สทธดา เปลยนคารมย ธนทรพยสน คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

4. ดร.อาทร สทธกาญจน สานกบรหารโครงการ กรมชลประทาน

5. ดร.ปทมา สงหรกษ ศนยจดการความรดานการเปลยนแปลงภมอากาศโลก (CCKM) จฬาลงกรณมหาวทยาลย

6. ดร.อศมน ลมสกล ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม

ดำนสงแวดลอม (ตอ)

7. รศ.ดร.อานาจ ชดไธสง บณฑตวทยาลยรวมดานพลงงานและสงแวดลอม มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร