ÇİFTÇİLERİN ÖRGÜTLENMELERİ ve TARIMSAL ÜRETİME KATKILARI

Dr. İhsan CANANTÜMSİAD Mersin Şubesi

ÇİFTÇİLERİN ÖRGÜTLENMELERİ ve TARIMSAL ÜRETİME KATKILARI

TARIMDA ÜRETİCİ ÖRGÜTLENMESİ

SUNU İÇERİĞİ• Örgütlenme,• Tarımda Örgütlenme,• Tarımsal Kalkınmada Üretici Örgütlerinin Önemi• Türkiye’de Tarımsal Örgütlenme,• Türkiye’de Örgütlenme Modeli: TARİŞ Üzüm• Türkiye’de Örgütlenme Modeli: PANKOBİRLİK• Türkiye’de Örgütlenme Modeli: KONYA ŞEKER

ÖRGÜTLENME


ÖRGÜTLENME• İşbirliği, disiplin ve sorunları birlikte göğüsleme amacıyla

oluşturulan kurumsal bir sistemdir

•Birlikte hareket etme, işbirliği yapma ve kurumsallaşma olarak tanımlanabilir

•Bir ülkede, toplumda örgütlenmenin yaygın ve güçlü olması gelişmişliğin bir göstergesidir

•Kamu örgütlenmesi ve sivil örgütlenme •Günümüzde kamu örgütlenmesinin ağırlığı azalmakta, sivil

örgütlenme daha etkin hale gelmektedir•Dünyada tarımsal faaliyetlerde yaygın bir örgütlü yapı mevcuttur•Sivil örgütlenme ana hatlarıyla mesleki örgütler ve ekonomik

amaçlı örgütler şeklindedir.

TARIMDA ÖRGÜTLENME


TARIMDA ÖRGÜTLENMETarım, zenginlik üreten bir sektör olarak ülkelerin sanayileşmesinde büyük rol oynamıştır. Tarım sektörünün oynadığı bu roldeki en büyük pay ise üretici örgütlerinindir.Tarımsal örgütlenmede hedefler:

• Üretim ve verimlilik arttırarak ülkemizin gıda güvenliğini sağlamak,• Çiftçilerin gelirlerini ve refah seviyelerini yükseltmek,• Tarım ürünlerinde iç ve dış piyasada rekabet imkanı yaratmak,• Piyasaları istikrara kavuşturmak,• Sürdürülebilir bir tarım sektörü sağlamak,• Gıda emniyeti ve kalitesini sağlamak,• Doğal çevrenin bozulmasını önlemek.


TARIMSAL ÖRGÜTLER;• AR-GE faaliyetlerinde bulunan,

• Çiftçilere hem teknik hem de pazarlama açısından yön gösteren,

• Üyelerinin menfaatleri doğrultusunda lobi faaliyetleri yapan,

• Üyelere yönelik “Yayım Hizmeti", laboratuar gibi verim artırıcı ve kaliteli mal üretmeyi destekleyen tamamlayıcı unsurları yerine getirmeyi amaçlar.


TARIMSAL ÖRGÜTLENME

Mesleki ÖrgütlerZiraat Odaları,

Çiftçi Dernekleri, Diğer Çiftçi Organizasyonları

Ekonomik Amaçlı ÖrgütlerKooperatifler,

Üretici Birlikleri

TARIMSAL KALKINMADA ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİNİN ÖNEMİ


ÖRGÜTLENME VE KALKINMA (I)

• Tarım sektörünün oynadığı rolde en büyük pay üreticilerindir. Üretimden pazarlamaya kadar üreticileri örgütlü hareket edebilen ülkelerde hem üreticiler kendilerine önemli faydalar sağlamışlar, hem de tarım-sanayi bütünleşmesini hızlandırmışlardır.

• Her ülkede üretici örgütlenmesi farklılıklara arz etmekte ve değişik yasalar bulunmaktadır. Ancak tüm ülkelerde Üretici Örgütlerinin ortak amacı; üyelerini eğitim ve yayım yolu ile bilinçlendirmek, pazara göre üretim yapılmasını sağlamak, tarım politikalarının belirlenmesinde ve üreticilerin çıkarlarını korumada etkin rol almak şeklinde özetlenebilir.

• Her ne ad altında olursa olsun üretici örgütlerinin özünde birlikte çalışma, yardımlaşma ve paylaşma ilkeleri vardır. Gönüllülük esas olmakla birlikte üyelerin ya da ortakların birbirlerine ekonomik bağımlılığı söz konusudur.


ÖRGÜTLENME VE KALKINMA (II)

• Dünyada her alanda olduğu gibi, kırsal alanda ve tarımsal faaliyetlerde de yaygın bir örgütlü yapı söz konusudur. Tarım alanında da kamu örgütlenmesi ve sivil örgütlenme ayrımı yapılabilir. Sivil örgütlenme ana hatlarıyla mesleki örgütler ve ekonomik amaçlı örgütler şeklindedir.

• Tarımsal Örgütlenme önemlidir çünkü tarım sektörlerinin istihdam sayısı fazla fakat gayri safi milli hasılayla katkı düşüktür. Dolayısıyla kooperatifler ulusal ve uluslararası pazarda rekabet koşullarından tutun da siyasi anlamda hükümetlerin tarım, hayvancılık ve orman sektöründeki alacakları politik kararlardaki etkinliklerine kadar kooperatifler çok önemli işler ifa etmektedirler.

TÜRKİYE’DE TARIMSALÖRGÜTLENME


BİRİM KOOPERATİFLERBİRİM KOOPERATİFLER

TÜRÜ SAYISI ORTAK SAYISITARIMSAL KALKINMA 8.315 870.893

SULAMA 2.500 298.761

SU ÜRÜNLERİ 574 30.893

PANCAR EKİCİLERİ 31 1.641.426

ARA TOPLAM 11.420 2.841.973

Tarım Kredi 1.679 1.080.821

ARA TOPLAM 13.099 3.922.794Tarım Satış(*) 332 670.493

GENEL TOPLAM 13.431 4.593.287Kaynak: www.tarimreformu.gov.tr, Erişim tarihi: 21.05.2013

http://www.tarimreformu.gov.tr/


Kaynak: www.tarimreformu.gov.tr, Erişim tarihi: 21.05.2013

ÜRETİCİ BİRLİKLERİ ÜRÜN /ÜRÜN GRUPLARI

BİRLİK SAYISI ÜYE SAYISI

HAYVANSAL ÜRETİM 471 194.344

MEYVE 147 11.164

SEBZE VE SÜS BİTKİ. 63 6.310

TARLA BİTKİLERİ 69 6.267

SU ÜRÜNLERİ 31 1.148

ORGANİK ÜRÜNLER 20 2.213TOPLAM 801 221.446

ÜRETİCİ MERKEZ BİRLİKLERİ

ÜRÜN /ÜRÜN GRUPLARI ÜYE BİRLİK SAYISI ÜYE SAYISISÜT 159 87.371

KIRMIZI ET 64 11.222

YUMURTA 12 376

BAL 59 2.219

MEYVE 31 2.566

SEBZE VE SÜS BİTK. 8 1.503

TARLA BİTKİLERİ 10 406

YAĞLI TOHUMLU BİTK. 9 240SU ÜRÜNLERİ

YETİŞTİRİCİLERİ 12 490

DENİZ ÜRÜNLERİ AVCILARI 8 166

TOPLAM 372 106.559



Kaynak: www.tarimreformu.gov.tr, Erişim tarihi: 21.05.2013

ISLAH AMAÇLI YETİŞTİRİCİ BİRLİKLERİ TÜRÜ BİRLİK S. ÜYE SAYISI

DAMIZLIK SIĞIR 81 123.248

DAM. KOYUN-KEÇİ 80 191.675

ARI 79 52.275

DAMIZLIK MANDA 19 2.115 DAMIZLIK TAVUK 6 877

T O P L A M 265 370.190

ZİRAAT ODALARIODA SAYISI ÜYE SAYISI

747 5.527.480

SULAMA BİRLİKLERİ 368 611.000

ÇİFTÇİ DERNEKLERİ 525 227.500

TARIMSAL VAKIFLAR 14 2.500

ISLAH A. YETİŞTİRİCİ MERKEZ BİRLİKLERİ

TÜRÜ ÜYE B. S. ÜYE SAYISIDAMIZLIK SIĞIR 81 123.248

DAMIZLIK MANDA 13 1.550 DAM. KOYUN-KEÇİ 80 191.846

ARI 79 52.315

T O P L A M 253 368.959

TÜRKİYE ZİRAAT ODALARI BİRLİĞİ

ÜYE ODA S. ÜYE SAYISI747 5.527.480



TARIMSAL ÖRGÜTLENMEDE KOOPERATİFÇİLİK

• Uluslar arası Kooperatif Alyansı (ICA) 1951’den beri kooperatiflerin toplumsal ve ekonomik katkılarını ortaya koymak amacıyla birçok ülkeden bilgi toplamakta ve değerlendirmektedir.

• Bir ülkede kooperatiflerin yeri ve önemini belirlemenin iki yolu vardır. Bunlardan ilki Demografik (nüfusla ilgili) Katılım Oranı, diğeri ise Ekonomik Katılım Oranıdır.


Demografik Katılım Oranı (DKO); ülkedeki kooperatiflerin toplam ortak sayılarının, ortalama aile sayısı olan 4 ya da 5 ile çarpılarak toplam nüfusa oranlanması seklinde hesap edilir. Bu oranın % ifadesi ülkede kooperatifçiliğin yeri ve önemi hakkında fikir verir.

• DKO > %30 ise, kooperatifçilik açısından yüksek düzeyde gelişmiş ülkeler,• DKO %20 - %30 arasında ise kooperatifçilik açısından gelişmiş ülkeler,• DKO %10 - %20 arasında ise kooperatifçiliğin orta düzeyde geliştiği ülkeler,• DKO %10’nun altında ise kooperatifçiliğin az geliştiği ülkeler,

Ekonomik Katılım Oranı (DKO) – Katma Değer Yöntemi; ülkede kooperatifler aracılığı ile elde edilen toplam katma değerin, ülkenin toplam Milli Gelirine oranlanması ile bulunur. Bu yöntemde de kooperatiflerin ülke ekonomisindeki yeri ve önemi belirlenmeye çalışılır.


KOOPERATİFÇİLİĞİN TEMEL İLKELERİ

• Gönüllü ve açık üyelik,• Üyeler tarafından gerçekleştirilen demokratik

denetim,• Üyelerin ekonomik katılımı,• Özerklik ve bağımsızlık,• Eğitim, öğrenim ve bilgilendirme,• Kooperatifler arasında işbirliği,• Topluma karşı sorumluluk.


KOOPERATİFLER

Tarımsal Kooperatifler

İşleme ve Pazarlama Kooperatifleri- Tarım satış kooperatifleri- Köy kalkınma kooperatifleri- Su ürünleri kooperatifleri- Çiçekçilik kooperatifleri- Hayvan ve hayvansal üretim kooperatifleri

Hizmet Kooperatifleri- Toprak ve tarım reformu kooperatifleri- Tarımsal sigorta kooperatifleri- Toprak su kooperatifleri

Kredi Kooperatifleri- Tarım Kredi Kooperatifleri

Alım (Tedarik) Kooperatifleri- Pancar ekicileri istihsal (üretim) kooperatifleri- Çay ekicileri ishitsal (üretim) kooperatifleri

Tarım Dışı Kooperatifler

Yapı Kooperatifleri

Tüketim Kooperatifleri

Esnaf Kooperatifleri

Diğer (Sigorta, turizm vb.)


TÜRKİYE’DE KOOPERATİFLERİN PAZAR PAYLARI

Tarım Satış Kooperatifleri

Pamuk Kuru Üzüm Ayçiçeği Zeytinyağı Zeytin Soya İncir Fındık%14-22 %20-30 %31 %12-20 %10-20 %40 %28 %36

Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri

Sütçülük Zeytinyağ Hayvan yemi %2.9 %6.8 %9.5


TÜRKİYE’DE EN BÜYÜK 500 FİRMA İÇİNDE TSK’lar

BİRLİKLER 2005 2006 2007 2008 2009

TRAKYABİRLİK 126 118 109 101 65

TARİŞ-PAMUK 111 141 132 301 459

MARMARABİRLİK 475 364 353 401 345

TARİŞ-ÜZÜM … 439 427 … …

Kaynak http://arsiv.sabah.com.tr, Erişim tarihi: 21.05.2013

http://arsiv.sabah.com.tr/


TARIMSAL ÖRGÜTLENMEDE BİRLİKLER (I)

• Köylere Hizmet Götürme BirlikleriBu birliklerin yönetimi tamamen mülki idare amirlerinin

kontrolünde olduğundan özerk ve bağımsız değildirler.Yönetim kurulu görevini yapan Birlik Encümeni tip tüzüğe göre 7

kişiden oluşmakta ve bunların üçü (başkan, genel sekreter ve sayman) daimi üye olup, geri kalan 4 üye meclis tarafından 1 yıl süre ile seçilmektedir.

• Sulama BirlikleriKamu kurulusu niteliğindeki bu birliklerin yönetimi tamamen

devletin kontrolündedir. Sulama birlikleri de hizmet birlikleri gibi İçisleri Bakanlığının tip tüzüğüne göre beldelerde kurulmaktadır. Bir beldede sulama birliğinin kurulması için sulama tesisinin birden çok beldeye hizmet vermesi gerekmektedir.


TARIMSAL ÖRGÜTLENMEDE BİRLİKLER (II)• Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği

Gerek yurt dışından ithal edilen, gerek yurt içinde yetiştirilen ve gerekse yerli ırk hayvanların genetik potansiyellerinin geliştirilmesi, verimlerinin artırılması, bunların soy kütüğü, ön soy kütüğü kayıtlarının tutulması ve bu kayıtlara esas teşkil edecek verim kontrollerinin yapılması, hayvanlarla ilgili sağlık hizmetlerinin yürütülmesi ve sigorta işlemlerinin yapılması, üyelerin eğitimlerinin sağlanması, üyeler arasında yarışmalar düzenlenmesi, üye ihtiyaçlarının temin ve tedariki ile her türlü üretimin yurt içi ve yurt dışında pazarlanması, ürünlerin değerlendirilmesi için gerekli tesislerin kurulması, kiralanması çalışmalarının yapılması amacıyla kurulacak birliklerin kuruluş ve hizmetleri ile ilgili esas ve usuller belirlenmektedir.

• Tarımsal Amaçlı Üretici Birlikleri,Üretici birlikleri bitkisel üretimle ilgili ürünler ve ürün grupları, hayvansal üretimle

ilgili ürünler ve ürün grupları, su ürünleri üretimi ve organik ürün yetiştiriciliği alanlarında kurulabilmektedir. Kurulacak üretici birliği ürün ve ürün grubu için belirlenen asgari üretim kapasitesine sahip gerçek ve tüzel kişiliği haiz on altı tarımsal üreticinin imzaladıkları tüzük ve kuruluş belgeleri ile Tarım ve Köy İsleri Bakanlığı’na müracaatları sonucunda tüzel kişilik kazanır. Aynı ürün veya ürün grubu için ilçe düzeyinde en fazla bir birlik kurulabilir.

TÜRKİYE’DE ÖRGÜTLENME MODELİ: TARİŞ ÜZÜM


25

TARİŞ Üzüm Tarım Satış Kooperatifleri Birliği

(15.000 Üye)

İnsan Kaynakları Ar-Ge Birimi

Bitki Yetiştirme /Koruma Birimi

Verimlilik Birimi Tohum Sertifikasyon Birimi

Kalite Kontrol Birimi

Kooperatifler(14 Adet) İşletmeler

Entegre Üzüm

İşletmesi

Sirke-Pekmezİşletmesi

Yönetim Kurulu

TARİŞ(100.000 Üye)

TARİŞ İncir Tarım Satış Kooperatifleri

Birliği

TARİŞ Pamuk ve Yağlı Tohumlar Tarım Satış Kooperatifleri Birliği

TÜRKİYE’DE ÖRGÜTLENME MODELİ: PANKOBİRLİK

26


PANKOBİRLİK KOOPERATİFLERİ

27


28


ŞEKER FABRİKALARI

• Adapazarı Şeker Fabrikası A.Ş.

• Amasya Şeker Fabrikası A.Ş.

• Kayseri Şeker Fabrikası A.Ş.

• Konya Şeker Fabrikası A.Ş.

• Kütahya Şeker Fabrikası A.Ş.

29

İŞTİRAKLERİ

• Beta Ziraat ve Ticaret A.Ş.

• Pancar Motor Tic. ve San. A.Ş.

• PANEK A.Ş.

• Kömür İşletmeleri A.Ş

TÜRKİYE’DE ÖRGÜTLENME MODELİ: KONYA ŞEKER

30


KONYA ŞEKER SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

• Çumra Şeker Entegre Tesisleri• Şeker Fabrikası• Sıvı Şeker Üretim Tesisi• Sert Şeker Üretim Tesisleri• Çikolata Üretim Tesisleri• Şekerli Mamul Üretim Tesisleri• Biyoetanol Üretim Tesisleri• Yem Fabrikası• Arı Yemi Üretim Tesisi• Buharlı Küspe Kurutma Tesisi• Fidan Üretim Merkezi• Seralar• Çikolata, Bisküvi, Gofret, Kek Üretim Tesisi• Seydibey Tarım Ürünleri İşleme Entegre Tesisleri• Şeker-Süt Çiftliği Damızlık ve Süt Yetiştiriciliği• Taşağıl Besi Çiftliği• Çumpaş Dana Kreşi / Danabank• Seydibey Tarım Ürünleri İşleme Entegre Tesisi / Dondurulmuş Kaplamalı Parmak Patates Hattı• Pvc - Koruge - Çuval - İplik Fabrikaları• Altınekin Ham Yağ Fabrikası• Rehabilitasyon Yatırımı

31


KONYA ŞEKER SANAYİ VE TİCARET A.Ş. (IV)• Konya Şeker Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nin; bankacılık, gübre, tohum, motor sanayi,

gıda gibi birçok farklı sektörlerde faaliyet gösteren 20 şirkette ortaklık payı bulunmaktadır.

32

TEŞEKKÜRLER

www.gsb.gov.tr

TÜMSİAD Mersin

Documents

ÇİFTÇİLERİN ÖRGÜTLENMELERİ ve TARIMSAL ÜRETİME KATKILARI