CITOLOGIJAHemijski sastav ćelije

CITOLOGIJA

Ćelija je osnovna jedinica građe i funkcije svih živih bića.

Sva živa bića su izgrađena od ćelija.

Ćelije mogu imati različitu veličinu, oblik i funkciju.

Postoje jednoćelijski i višećelijski organizmi.

Citologija je nauka koja se bavi proučavanjem ćelija.

Ćelije iste građe i funkcije se grupišu i formiraju tkiva. Od tkiva su izgrađeni organi.

Više organa se grupiše i čine sistem organa, svaki sistem organa ima određenu

funkciju u organizmu.

Histologija je nauka koja proučava tkiva.

Organizam

Sistem organa

Organ

Tkivo

Ćelija

Ćelija udžbenik, strana 7,8,9.

Neke ćelije su veoma krupne i mogu se videti golim okom, npr.kokošje jaje.Većina ćelija je sitna i vide se samo pomoću mikroskopa, postoji svetlosni i električni mikroskop-pomoću njega se mogu videti i strukture manje od 1nm (nanometar).

Hemijski elementi

Makroelementi – ima ih u većoj količini u živim bićima.

C - ugljenik

H - vodonik

O - kiseonik

N - azot

S P Ca K Na Mg Fe

Pošto ulaze u sastav živih bića ovi elementi se zovu biogeni elementi.

Mikroelementi – ima ih manje ali su takođe važni za odvijanje različitih procesa u ćelijama.

J Cu Mn Co Zn

C - carbon

H - hydrogen

O - oxygen

N - nitrogen udžbenik, strana 9,10.

NEORGANSKA JEDINJENJA

Voda H2O

Ćelije imaju 70% do 95% vode.

Voda je univerzalni rastvarač za većinu jedinjenja. U vodi se ne rastvaraju lipidi.

U vodi se odvijaju razne reakcije, transport materija,značajna je i za održavanje

telesne temperature, održavanje oblika ćelije itd.

udžbenik, strana 10.

ORGANSKA JEDINJENJA

1. Ugljeni hidrati

2. Lipidi

3. Proteini

4. Nukleinske kiseline

udžbenik, strana 10 -14

1. Ugljeni hidrati

Ugljeni hidrati su sastavljeni od ugljenika, vodonika i kiseonika, koji su u odnosu 1 : 2 : 1

Opšta formula je (CH2O)n

n=3 C3H6O3

n=5 C5H10O5

n=6 C6H12O6

PODELA UGLJENIH HIDRATA

a) Monosaharidi

b) Disaharidi

c) Polisaharidi

udžbenik, strana 10,11.

a) Monosaharidi

Prema broju ugljenikovih atoma dele se na:

Trioze, tetroze, pentoze, heksoze, heptoze.

Pentoze – imaju 5 ugljenikovih atoma riboza, dezoksiriboza

Heksoze – imaju 6 ugljenikovih atoma glukoza, fruktoza, galaktoza

riboza dezoksiriboza

Glukoza

Na času sam rekla da ovo ne učite, stavila sam slike samo da vidite kako izgledaju glukoza i fruktoza. U I razredu dovoljno je da znate šematske prikaze (dole).

Fruktoza

GLUKOZA FRUKTOZA

C6H12O6 C6H12O6

b) Disaharidi

Saharoza, maltoza, laktoza

Saharoza, u biljkama (šećerna repa, šećerna trska)

Saharoza = glukoza + fruktoza

Maltoza, u biljkama

Maltoza = glukoza + glukoza

Laktoza, u mleku

Laktoza = glukoza + galaktoza

+

SAHAROZA

Dehidratacija (izdvajanje vode) prilikom nastanka disaharida.

Naravno, ovo nije potrebno za test

c) Polisaharidi

Biljni polisaharidi

Gradivni: celuloza

Rezervni: skrob

Životinjski polisaharidi

Gradivni: hitin

Rezervni: glikogen SKROB

Polisaharidi su igrađeni od dugačkih nizova glukoze.

2. Lipidi udžbenik, strana 11 + sveska

Sastavljeni su od C H O.Prosti lipidi su izgrađeni su od alkohola glicerola i viših masnih kiselina.Masne kiseline: stearinska, palmitinska, oleinska.

Složeni lipidi pored glicerola i masnih kiselina u sastavu sadrže još neko jedinjenje.

fosfolipid = glicerol + više masne kiseline + fosforna kiselina

CH2OH

H C OH

CH2OH

Glicerol - trohidroksilni alkohol(ima tri OH grupe)

3. Proteini

Proteini su složena organska jedinjenja izgrađena od C H O N, neki proteini imaju i S, Fe.

Proteini su izgrađeni od amino kiselina koje su međusobno povezane peptidnim vezama.

U sastav živih bića ulazi 20 amino kiselina.

Structure of Proteins

Proteins are made up of long chains of amino acids. There are 20 different amino acids.Amino acids are joined together by peptide bonds.

They join together to form polypeptide chains.

H

H2N C COOH

CH3

amino kiselina Alanin (Ala)

R= CH3

udžbenik, strana 11,12

Peptidna veza nastaje spajanjem amino grupe jedne aminokiseline sa karboksilnom grupom druge aminokiseline pri čemu se izdvaja molekul vode.

Struktura proteina:

- primarna

- sekundarna

- tercijerna

- kvaternerna

udžbenik, strana 12

Hemoglobin

4. Nukleinske kiseline udžbenik, strana 13,14

DNK - dezoksiribonukleinska kiselina

RNK - ribonukleinska kiselina

Nukleinske kiseline su izgrađene od nukleotida.U sastav nukleotida ulaze tri vrste molekula:

1. Azotna baza

Purinska (adenin, guanin)

Pirimidinska (timin, citozin, uracil)

2. Šećer (dezoksiriboza, riboza)

3. Fosfatna grupa

Purinska baza

Pirimidinska baza

Molekul DNK je izgrađen od dva spiralno uvijena lanca nukleotida. (polinukleotidni lanci)Lanci su međusobno povezani vodoničnim vezama koje se formiraju između azotnih baza.Uvek se povezuju jedna purinska i jedna pirimidinska baza i to takošto se adenin uvek povezuje sa timinom a guanin sa citozinom.

Komplementarne baze:A – TG – C

Dupli heliks

Nukleotid u DNK - dezoksiribonukleotid

RNK- jedan lanac nukleotida- šećer riboza- umesto timina ima uracil

Postoje tri tipa RNK:

a) Informaciona RNK iRNK

b) Transportna RNK tRNK

c) Ribozomska RNK rRNK

Nukleotid u RNK - ribonukleotid

1665-te godine Robert Hooke je pomoću jednostavnog mikroskopa posmatrao tanke isečke plute.

Video je prazne komorice i nazvao ih ćelijama (cells).Pošto je pluta mrtvo tkivo, on je ustvari video samo ćelijske zidove biljnih ćelija.

Robert Hooke (1635 -1703) was an English natural philosopher and polymath who played an important role in the scientific revolution, through both experimental and theoretical work.

Otkriće ćelije

Lived in the Netherlands between 1632 and 1723, was an amateur in science and lacked any type of formal university training.

His experiments with microscopy design and function led him to become an international authority on microscopy and he was granted the honor of Fellowship in the Royal Society in 1680.

Prvi je posmatrao i opisao žive ćelije.

Anton van Levenhuk (1632 - 1723)

Elektronski mikroskop