1SAFET Y LIFE

สาเหตกุารลกุไหมและวธิกีารดบัเพลิงไหมประเภท D (Class D Fire)

หมายถงึเพลิงไหมท่ีเกดิจากเชือ้เพลิงท่ีเปนโลหะหรืออธิบายงายๆวาเปนไฟไหมโลหะนั่นเองแตตองทําความเขาใจกอนวาไมใชโลหะทุกชนดิลุกติดไฟได มีเพยีงบางชนดิเทานัน้มีคุณสมบติันี้เรียกวา “โลหะติดไฟได” (Combustible Metals)ไดแก แม็กนี เซียม ไททาเนียม ยู เรเนียมโปแตสเซยีม โซเดียม แคลเซียม ลิเธียม ฯลฯท่ี ลุกไหมและกลายเปนไฟประเภท D ตามหัวขอนี้

เม่ือโลหะติดไฟได (Combustible Metals)ไดรับความรอนท่ีสูงกวาอุณหภูมิลุกติดไฟของตัวเองจะเกดิการจดุติดอยางรวดเร็วแลวลุกลามเปนไฟไหมท่ีถือวาอันตรายในระดับสูง ยกเวนโซเดียมท่ีไมจาํเปนตองมีแหลงความรอนมาจดุติด แตสามารถลุกไหมดวยตัวเองเม่ือสัมผัสอากาศ หรือน้าํ โดยจะเปนการจดุติดในลักษณะระเบิดออกมากอนจะลุกเปนเพลิงไหม

ท้ังนี้ โลหะท่ีสามารถจดุติดไฟไดตองอยูในรูปผงละเอียด (Metal Fine) รวมถงึเศษ หรือฝุนผงท่ีเกดิการขัดส ีการเจียร รวมถึงเสนหรือใยบางๆ ขณะท่ีโลหะชิ้นใหญไมสามารถติดไฟไดหรือติดไดยาก เพราะตองใชความรอนสงูมากประกอบกบัผวิหนาเชือ้เพลิงมีมากเกนิไปทําใหความรอนสลายตัวหมดไปกอนจะเกดิการจดุติดไฟ อยางไรก็ตาม หากผงโลหะติดไฟไดเกดิการจุดติดแลวลุกไหมข้ึนมาจะกลายเปนเพลิงไหมท่ีใหความรอนสงู เปลวไฟปะทุรุนแรง ลุกลามรวดเร็วและสรางความเสยีหายเปนบริเวณกวาง

ในสภาพการทํางานตามปกติท่ัวไปมักไมคอยเกิดไฟประเภท D สวนใหญไฟประเภทนี้จะเกิดในหองทดลอง หองปฏิบัติการทางภาคอุตสาหกรรม คลังเกบ็สารเคมี รวมไปถงึการเผาไหมชิน้สวนหรือวัสดุท่ีมีสวนประกอบของโลหะ

ติดไฟได เชน ลอรถยนต ใยสังเคราะห ฯลฯทําใหเศษผงของโลหะเหลานั้นลุกติดไฟข้ึนมาตางหากซึง่สวนใหญจะรุนแรงและอันตรายกวาเพลิงไหมท่ีเกิดกอนหนา

ผงโลหะจะติดไฟไดตอเม่ือผงโลหะติดไดสมัผสัความรอนสงูในระยะเวลาท่ีเพยีงพอจะทําใหเกดิการลุกติดไฟได สวนไฟไหมทอนโลหะท่ัวไปท่ีเปนภาชนะหรือวัสดุใชงานรวมไปถึงโลหะท่ีใชเปนโครงสรางตางๆ เชนอาคาร ยานพาหนะและอ่ืนๆ ไมใชไฟประเภท D

ไฟประเภท D มีลักษณะคลายกับไฟประเภท C นัน่คือหามใชน้าํดับไฟการใชน้าํดับไฟประเภท C มีความเสีย่งจะถูกไฟฟาดูดหรือชอต สวนการใชน้ําดับไฟประเภท D จะทําใหเกิดปฏิกิริยารุนแรงไฟจะลุกแรงข้ึนหรือระเบิดออกมาซึง่มคีวามเสีย่งจะเกิดความเสยีหายเพ่ิมข้ึนโดยเฉพาะในบริเวณท่ีมีเชื้อเพลิงสะสมอยูเปนจาํนวนมาก เปลวไฟ และความรอนจากปฏิกริิยากบัน้าํอาจทําใหเกดิเพลิงไหมขนาดใหญ ดังนัน้จึงเปนขอหามในการใชน้ําหรือสารดับเพลิงชนดิใดๆ ก็ตามท่ีมีน้ําเปนพืน้ฐาน หรือผสมอยูทําการดับไฟประเภท D สาํหรับผงเคมีแหง (DryChemicals) แมไมทําใหเกิดปฏิกิริยาแตไฟประเภท D มีความรอนสูงกวาเพลิงไหมประเภทอ่ืนซึ่งสามารถเผาผงเคมีแหงใหเปนเถาถานภายในเวลาอันรวดเร็ว

ขอสงัเกตความแตกตางระหวางไฟประเภทD กบัไฟประเภทอ่ืนๆ ไฟประเภท D ลุกรอนแรงและมีแสงสวางจา ท่ีสําคัญคือมีปฏิกิริยาตอน้ําอากาศ ความชื้น และสารเคมีอ่ืน โดยเฉพาะไฟไหมโซเดียม จะมีปฏิกิริยาตอน้าํรุนแรงท่ีสุดเปนตัวเรงใหไฟลุกและลามอยางรวดเร็ว ซึง่เปนอันตรายตอชีวิตและทรัพยสินเปนอยางยิ่ง

การดับไฟประเภท D ท่ีถกูตองและไดผลตองใชเคร่ืองดับเพลิงประเภทผงแหง (Dry

Power) สําหรับใชดับไฟไหมโลหะเฉพาะชนิดโดยผงแหงดับไฟไหมโลหะเฉพาะชนดิจะทําหนาท่ีดูดซับความรอนพรอมกับกําจัดเปลวไฟและออกซิเจนใหหมดไป จงึทําใหไฟมอดลงไปแลวดับสนิทในท่ีสุด ไมมีปฏิกิริยาใดๆท่ีจะทําใหไฟโหมรุนแรงหรือลุกติดข้ึนมาใหม เนื่องจากโลหะเย็นลงไมมีเปลวไฟ (ความรอน) และออกซิเจนหลงเหลือในปริมาณพียงพอจะทําใหเกดิการลุกเปนไฟไดอีกตอไป

การฉีดผงแหงดับไฟไหมโลหะจะแตกตางไปจากการฉีดผงเคมีแหงดับไฟไหมท่ัวไป การฉีดผงเคมีแหงจะฉีดใหแรงใชแรงดันท่ีมีอยูทําใหวงจรปฏิกริิยาเคมีขาดออกจากกนั เรียกวา ฉีดใหเปลวไฟลมแลวดับลงไป แตการฉีดผงแหงดับไฟประเภท D จะฉีดลงไปเบาๆเพื่อใหผงแหงคอยๆ กอตัวเปนแนวกัน้ระหวางเชือ้เพลิง (ผงโลหะ) กบัอากาศทําใหไฟมอดลงไปซึง่แนวกัน้ของผงแหงควรหนาอยางนอย 1 นิ้วบนผิวหนาเชื้อเพลิง (โลหะ) ท่ีกําลังลุกไหม อัตราการใชงานของผงแหงท่ีเหมาะสมคือ 10 ปอนด/ตารางฟตุ (4.5 ก.ก./0.9 ตารางเมตร) หมายถงึใหใชผงแหงกบั ไฟประเภท 10 ปอนด ตอพืน้ท่ีเพลิงไหม 1 ตารางฟุต เม่ือฉีดผงแหงลงไปท่ีเพลิงไหม ผงแหงจะคลุมผวิหนาเชือ้เพลิงไวแลวไฟจะเร่ิมดับ เนือ่งจากชัน้ของผงแหงจะแยกเชือ้เพลิงกบัออกซเิจนออกจากกนั และตัวผงแหงจะดูดซับความรอนไว เม่ือเวลาผานไปผงแหงจะเร่ิมรอนและแหงกรอบ สงผลใหเกดิรอยแยกท่ีผิวหนา ซึ่งเปนชองทางใหออกซิเจนเขาไปหาเชือ้เพลิงไดอีกคร้ังแลวไฟก็จะเร่ิมลุกข้ึนมาใหมดังนัน้จงึควรโปรยผงแหงลงบนผวิหนาเชือ้เพลิงใหมีความหนาอยางนอย 1 นิว้ จากนัน้ปลอยท้ิงไวราว 30 นาที หรือจนแนใจวาเชือ้เพลิงเยน็ลงจนมีอุณหภูมิตํ่ากวาจุดลุกติดไฟได (IgnitionTemperature) ของตัวเอง จึงจดัการกวาดเก็บ

Lithium Fire

Magnesium Fire

การฉีดผงแหงดับไฟ D

เครื่องดับเพลิงสําหรับไฟ D

CLASS D FIRECLASS D FIRE

www . s a f e t y l i f e t h a i l a n d . c om

2SAFET Y LIFE

แลวเคล่ือนยายออกไปผงแหงดับไฟประเภท D ท่ีใชกันท่ัวไปมี

2 ประเภท ไดแก1. ประเภทใชเกลือ (Sodium Chloride)

เปนสารพื้นฐาน และ2. ประเภทใชกราไฟตชนดิพเิศษ(Special

Graphite) หรือผงทองแดง (Copper)ตัวอยางเครื่องดับเพลิงสําหรับดับไฟ

Class DMET-L-X POWDER (Sodium Chloride)ใชดับไฟท่ีเกดิจากการลุกไหมของโลหะติด

ไฟไดอาทิ แม็กนเีซยีม โซเดียม(ท่ีหกลนหรืออยูในความลึกของท่ีบรรจุ) โปแตสเซียมโซเดียมโปแตสเซียมอัลลอยลส ยู เรเนียม และผงอะลูมิเนียม

วธิีใชงาน ดึงสลักแลวจบัสายฉีดใหม่ันหันหัวฉีดออกจากตัว จากนัน้ดึงสลักท่ีอยูใตคันบีบออก ยกถังดับเพลิงข้ึนดวยมือจับ แตยังไมฉีดผง ถือหัวฉีดเหนือกองไฟ ความยาวของสายฉีดรวมสวนขยาย 6 ฟตุ พยายามใหหัวฉีดอยูในตําแหนงท่ีสามารถฉีดสารออกมาไดอยางเต็มท่ี ไมติดขัดหรือมีสิ่งกีดขวาง อยาลืมวาเคร่ืองดับเพลิงออกแบบมาใหทํางานไดดีเม่ืออยูในลักษณะต้ังข้ึน ดังนัน้จงึตองใหถงัดับเพลิงต้ังตรง หามใหถังอยูในแนวนอนหรือใชแขนประคองไว หากถงัหนกัเกนิไปสาํหรับคุณ ใหต้ังถงัลงบนพืน้ดานหนาเพือ่ฉีดสาร

เม่ือเล็งหัวฉีดไปยังเปาหมายแลว ใหบีบคันปลอยสาร โดยทําชาๆ แตม่ันคง การกระทําลักษณะนีผ้งแหงจะถกูดันออกมาจากถงั ข้ันตอนตอไปใหฉีดผงแหงลงบนผวิหนาเชือ้เพลิง (โลหะ)ฉีดโปรยเปนชั้นบางๆกอนแลวเพิ่มความหนาของชัน้ผงแหง ควบคุมจงัหวะและน้าํหนกัการฉีดใหดี อยาใหชั้นผงแหงแตกกระจาย ฉีดจนชั้นมีความหนามากวา 1 นิว้ เม่ือทําเสร็จแลวใหปดเคร่ืองดับเพลิง

ตามปกติท่ัวไปเคร่ืองดับเพลิง Class Dชนิดเกลือสามารถฉีดในแนวราบไดไกล 6-8ฟุต และหากใชขนาด 30 ปอนด จะฉีดตอเนือ่งไดประมาณ 28 วินาที แตความสําคัญของการฉีดเคร่ืองดับเพลิงชนิดนี้คือตองทําชั้นผงแหงเปนแนวยาวเพือ่ขวางกัน้เชือ้เพลิงกับออกซเิจนเม่ือผงแหงคลุมเชือ้เพลิงจนมิด ออกซิเจนจะไมสามารถเขาถงึไดจงึเทากบัเปนการตัดองคประกอบการเกิดไฟออก ไฟจะเร่ิมมอดและดับลงไป

สําหรับผงเกลือเม่ือคลุมทับเชื้อเพลิง จะ

ดูดซบัความรอนไวกบัตัวจนทําใหแหงและกรอบซึง่จะไลท้ังความรอนและออกซเิจนออกไปพรอมกนัดวย เม่ือเพลิงไหมขาดออกซเิจนและมีความรอนลดลง ในไมชากจ็ะมอดดับลงไปจนไมเกิดปฏิกิริยาใดๆ ตามมา

จุดออนของเคร่ืองดับเพลิงชนิดนี้ คือมีน้าํหนักมากเกนิ ถงัดับเพลิงขนาด 30 ปอนด เม่ือรวมผงแหงท่ีบรรจเุขาไปดวยจะหนกัประมาณ53 ปอนด ซึง่ไมเหมาะจะนาํไปใชดับไฟท่ัวไปในลักษณะของเคร่ืองดับเพลิงเอนกประสงค (A-B-C) ตองนาํไปใชดับไฟ Class D และมีบุคลากรเพยีงพอในการปฏิบติังานเทานัน้

Amerex 30 lbs Class D Copper Powderถังดับเพลิง Class D ขนาด 30 ปอนด

เหมาะสําหรับใชดับไฟไหมโลหะขนาดใหญผลิตภัณฑของ Amerex รุน 571 ชนดิผงทองแดงท่ีพฒันาข้ึนโดยกองทัพเรือสหรัฐฯ (Navy 125S)สาํหรับดับไฟท่ีไหมโลหะลิเธยีมและลิเธยีมอัลลอยสผงทองแดงสามารถทําใหไฟมอดลงโดยการดูดซบัและขับไลความรอนโดยเปนสารดับเพลิงชนิดเดียวเทานัน้ ท่ีสามารถดับไฟไหมลิเธยีมไดโดยใหฉีดเปนชั้นแนวต้ังแลวคอยๆ กอเปนชั้นรูปสามมิติคลุมอยูเหนอืเชือ้เพลิง ตามแนวยาวของเปลวไฟ

โลหะลิเธียมท่ีลุกติดไฟมีท้ังชนิดท่ีเปนผงโลหะใชในหองทดลอง และท่ีผสมอยู ในแบตเตอร่ีอุปกรณคอมพิวเตอร และโทรศัพทมือถือ

ท้ังนีเ้คร่ืองดับเพลิง Class D รุนนีมี้สวนขยายเปนหัวฉีดแรงดันตํ่าใหการฉีดท่ีนิ่มนวล(Soft Flow) ปองกนัผงโลหะเปลวไฟและแกสพษิตางๆ ฟุงกระจายข้ึนมาทําอันตรายคนฉีด อีกท้ังการฉีดท่ีเบาจะทําใหสารดับเพลิงกอตัวเปนชัน้เหนอืผวิเชือ้เพลิงไดงายข้ึน

Ansul Lith-X Class D Extinguisherคนคิดและพฒันาข้ึนมาเพือ่ใชดับไฟไหม

ลิเธียม และโลหะชนิดอ่ื น ท้ั งแม็กนีเซียมโซเดียม โปแตสเซียม รวมถึงสารท่ีมีสวนผสมของเซอรโคเนียม ยูเรเนียม โซเดียม โปแตสเซียม อัลลอยลส ผลิตจากสารพื้นฐานท่ีเปนกราไฟท (คารบอน) ชนดิพเิศษพรอมสวนผสมเพือ่ใหสารเคล่ือนไหวอิสระและไมแข็งตัวหมือนสารโซเดียมคลอไรด แตมีคุณสมบติัดูดซับและไลความรอนทัดเทียมกัน ขนาด 45 ปอนด(22.2 ก.ก.) เพียงพอสําหรับดับไฟไหมโลหะขนาดใหญได แตจะตองมีผูปฏิบติังานเพียงพอ

เพราะถังมีขนาดใหญและหนักมากไมสามารถปฏิบติังานไดดวยตัวคนเดียว

สาํหรับสารดับไฟ Class D ชนดิกราไฟทยังมีชนิดบรรจุกระปอง ใหเลือกใชสําหรับดับไฟไหมโหละขนาดเล็ก โดยใชชอนตักผงแหงถมเชือ้เพลิงเพือ่ตัดอากาศ (ออกซเิจน) และดูดซบัความรอนไปพรอมดันเร่ิมตนใหโรยสารดับเพลิงบางๆ จากนัน้เพิม่ความหนาของชัน้ผงแหงใหไดไมตํ่ากวา 1 นิว้ หรือใหหนาถงึ 2 นิว้ (5.0 ซ.ม.)แลวปลอยท้ิงไวประมาณคร่ึงชัว่โมงไฟจะดับสนทิระหวางนั้นใหคอยควบคุมไมใหชั้นของผงแหงเกิดรอยแยกท่ีจะทําใหไฟลุกติดข้ึนมาใหมไดพยายามเติมสารไปท่ีจดุมีแนวโนมจะเกดิรอยแตก

สาํหรับพนกังานหรือผูปฏิบติัการสารเคมีหากไมม่ันใจวาสามารถดับไฟประเภท D ไดหรือไมกลาลงมือ ใหกดสัญญาณเตือนหรือแจงหนวยดับเพลิงรับทราบ จากนัน้รีบออกมาจากท่ีเกดิเหตุโดยเร็ว

สวนผูไมเกีย่วของในการดับไฟประเภท Dใหอยูจากเพลิงไหมในระยะปลอดภัยคือไมนอยกวา75 ฟตุ (22.5 เมตร) จากจดุท่ีเกดิเพลิงไหม

อันตรายอีกประการหนึง่ของไฟประเภทD คือ ความไมรูของคนท่ัวไปวา ไฟประเภท Dคืออะไร พิจารณาจากอะไร และจะใชเคร่ืองดับเพลิงชนดิใดมาใหดับ ประเด็นนากงัวลไดแกเม่ือไมรูหรือแยกแยะไมออก ระหวางไฟท่ัวไปกบัไฟประเภท D จะทําใหใชสารดับเพลิงผดิประเภทโดยเฉพาะถาใชน้าํสาดไประเภท D จะอันตรายมาก ทําใหไฟลุกแรงหรือระเบิดออกมากลายเปนไฟขนาดใหญหรือเกิดการระเบิดมีสะเก็ดเศษโลหะพุงกระจายออกมาอาจทําใหเกิดการบาดเจ็บได

กรณจีะใชน้าํดับไฟ Class D จะตองเปนชนิดฝอยน้ําละเอียด (Water Mist) อาจผสมสารดูดซบัความรอนเขาไปดวยกไ็ด ซึง่ลดความเสีย่งจะเกิดปฏิกริิยาได โดยไฟจะคอยๆมอดลงไปแลวดับสนิทภายในเวลาระยะเวลา 10-20นาที ข้ึนอยูกับขนาดของเพลิงไหม

การฉีดผงแหงดับไฟ D