Embed Size (px)
Citation preview
อญญรตน แพงจนทร1, สทธพลนทร สวรรณกล2, คณเมตตจตต นวจนดา3
1นสตปรญญาโท สาขาวชาวทยาเอนโดดอนต ภาควชาทนตกรรมบรณะคณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
2สาขาวชาปรทนตวทยา ภาควชาทนตกรรมปองกน คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร3สาขาวชาวทยาเอนโดดอนต ภาควชาทนตกรรมบรณะ คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
Anyarat Paengchan1, Suttipalin Suwannakul2, Khun Mettachit Nawachinda3
1Graduate student, Program in Endodontology, Department of Restorative Dentistry,Faculty of Dentistry, Naresuan University
2Department of Preventive Dentistry, Faculty of Dentistry, Naresuan University3Department of Restorative Dentistry, Faculty of Dentistry, Naresuan University
ชม. ทนตสาร 2561; 39(3) : 103-115CM Dent J 2018; 39(3) : 103-115
Corresponding Author:
สทธพลนทร สวรรณกลผชวยศาสตราจารย ดร. ภาควชาทนตกรรมปองกนคณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร
Suttipalin SuwannakulAssistant Professor, Dr., Department of Preventive Dentistry,Faculty of Dentistry, Naresuan University, Phitsanulok, 65000, ThailandE-mail: [email protected]
บทคดยอ วตถประสงค: เพอเปรยบเทยบการรวซมของ
แบคทเรยผานวสดอดคลองรากฟนในระยะเวลาตางกน
โดยแบบจ�าลองดดแปลงการรวซมแบคทเรย
วธการศกษา: ฟนกรามนอยลางแทรากเดยว 170 ซ
แบงเปนกลมทดลอง 6 กลม (กลมละ 25 ซ) กลมควบคม
2 กลม (กลมละ 10 ซ) ประกอบแบบจ�าลองดดแปลง
การรวซมแบคทเรย โดยทดสอบกบเชอเอนเทอโรคอกคส
ฟคาลส สงเกตผลการขนของอาหารเลยงเชอในแบบจ�าลอง
Abstract Objective: To evaluate the bacterial leakage of
root canal fillings over time using the modified
bacterial leakage model.
Material and methods: One hundred and
seventy mandibular premolars were divided into 6
experimental (n=25) and 2 control groups (n=10).
170 leakage apparatus were set up using Enterococcus
faecalis as a microbial marker. The models were
การประเมนการรวซมแบคทเรยของวสดอดคลองรากฟนตามระยะเวลาโดยแบบจาลองดดแปลงการรวซมแบคทเรย
Evaluation of Bacterial Leakage of Root Canal Fillings over Time Using Modified Bacterial Leakage Model
บทวทยาการOriginal Articles
Received : January 5, 2018Revised : March 12, 2018Accepted : April 10, 2018
บทน�า การรวซมในสวนตวฟน (coronal leakage) เปนสาเหต
ส�าคญทท�าใหเกดความลมเหลวในการรกษาคลองรากฟน(1,2)
คลองรากฟนทไดรบการอดเกดการปนเปอนไดจากหลาย
สาเหต เชน การบรณะสวนตวฟนภายหลงการรกษา
คลองรากฟนลาชา ความหนาของวสดอดชวคราวทเหลอ
ไมเพยงพอและเกดการรวซมได นอกจากนนการแตกหกของ
วสดบรณะและตวฟน การเตรยมคลองรากฟนเพอเปนทอย
ของเดอยฟน (post space)(2) การมรอยผกลบซ�า (recurrent
caries) จนถงวสดอดคลองรากฟน วสดบรณะหรอครอบฟน
ทบรเวณขอบไมแนบสนทหรอไมสามารถทนตอแรงบดเคยว
ได กเปนสาเหตทท�าใหฟนทไดรบการรกษาคลองรากฟนแลว
มการตดเชอกลบขนใหม(1,3) จากการตดตามผลการรกษาทาง
คลนกและภาพถายรงสฟนทมคณภาพของการรกษารากฟน
ทดแตมการบรณะสวนตวฟนทไมเหมาะสม พบวามการอกเสบ
ของเนอเยอรอบปลายราก (apical periodontitis) รอยละ 29
จนถงรอยละ 55.9(4-6) และโอกาสในการหายของเนอเยอรอบ
ปลายรากของฟนทมคณภาพของการรกษารากฟนทด
รวมกบการบรณะสวนตวฟนทเหมาะสมนนจะสงกวาฟนทม
คณภาพของการรกษาทดเพยงอยางใดอยางหนง(7)
วธการตรวจสอบการรวซมในฟนทไดรบการรกษา
รากฟนสามารถท�าไดหลายวธ เชน การใชสยอม (dye
penetration) การใชสารกมมนตภาพรงส (radioactive
isotope) การใชแบคทเรยหรอผลผลตของเชอ (bacteria and
ทกวนเปนระยะเวลา 7, 10, 15, 30, 45 และ 60 วน
ตรวจสอบแบคท เ ร ย ทพบบนพ นผ วส มผ สท ผน ง
คลองรากฟนและในทอเนอฟนดวยกลองจลทรรศน
อเลกตรอนแบบสองกราด
ผลการศกษา: กลมควบคมบวกพบวาแบบจ�าลองขน
ทงหมดโดยเรมตงแตวนท 1 กล มทดลองพบเชอซม
ผานออกไปนอกปลายรากฟน 1 ซในกลม 45 วน (รอยละ
5.26) และไมพบการขนของแบบจ�าลองอนตลอดระยะ
เวลาตดตามผล ภาพถายจากกลองจลทรรศนอเลกตรอน
แบบสองกราดพบแบคทเรยทพนผวสมผสระหวางผนง
คลองรากฟนและวสดอด และทอเนอฟนขางเคยงใน
คลองรากฟนสวนตน สวนกลาง และสวนปลายในฟนท
ตรวจสอบทกกลม
สรป: แบบจ�าลองดดแปลงการรวซมแบคทเรยพบ
เชอซมผานออกไปนอกปลายรากฟนทไดรบการอดเพยง 1
ซในชวงระยะเวลาตดตามผลตงแต 7 ถง 60 วน แต
ภาพถายจากกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด
พบแบคทเรยตลอดคลองรากฟนในทกกลมถงแมแบบ
จ�าลองไมมการขนกตาม
ค�าส�าคญ: การรวซมสวนตวฟน การรวซมระดบจลภาค
แบบจ�าลองการรวซมแบคทเรย เอนเทอโรคอกคส ฟคาลส
observed daily for turbidity of the broth in the middle
and lower chambers for 7, 10, 15, 30, 45 and 60 days.
The scanning electron microscope (SEM) was used
to observe the presence of bacteria at the interface of
the root canals.
Results: All six positive controls leaked after
day 1, one obturated tooth of the 45-day group
(5.26%) leaked, while the others showed no turbidity.
The SEM images revealed bacteria accumulated at
the interface between root canal wall and root canal
fillings as well as in tubular dentine in all groups.
Conclusions: The modified bacterial leakage
model showed only 1 obturated tooth leaked in the
period from 7 to 60 days. However the SEM revealed
that E. faecalis was present at the interface along the
root even when the model did not show turbidity.
Keywords: coronal leakage, microleakage, bacterial
leakage model, Enterococcus faecalis
104ชม. ทนตสาร ปท 39 ฉบบท 3 2561 CM Dent J Vol. 39 No. 3 2018
byproduct penetration) การเคลอนทของของเหลว (fluid
filtration model) และวธการทางไฟฟาเคม (electrochemical)(8)
แตพบวาผลของแตละวธไม สมพนธ กน นอกจากนน
การประเมนการรวซมของคลองรากฟนทมการสมผสกบ
สภาพแวดลอมในชองปากยงท�าไดยาก ตอมาไดมการน�า
แบบจ�าลองการรวซมของแบคทเรยและน�าลาย ซงเปนการ
จ�าลองสถานการณทางคลนกทเกดขนจรงมาใช(9-11) วธการ
ทดสอบการรวซมดวยแบคทเรยโดยแบบจ�าลองแบบ
สองหอง (two-chamber model) คดคนโดย Mortensen
และคณะในป 1965 และน�ามาใชในการศกษาการรวซมทาง
เอนโดดอนตกสโดย Goldman และคณะในป 1980 แบบ
จ�าลองประกอบดวยสองสวน คอแบบจ�าลองสวนบน/สวน
ปนเปอน (upper/ contaminated chamber) และแบบจ�าลอง
สวนลาง (lower chamber) ซงบรรจอาหารเลยงเชอเพอ
ตรวจสอบการปนเปอนของเชอทซมผานฟนออกไปนอก
ปลายราก รอยตอระหวางแบบจ�าลองสวนบนกบฟนและ
แบบจ�าลองสวนลางผนกดวยขผงเหนยว (sticky wax) หรอ
กาวไซยาโนอะไครเลต (cyanoacrylate)(12) แตการศกษาโดย
แบบจ�าลองการรวซมแบคทเรยแบบสองหองพบวามขอผดพลาด
ทางระบบ คอไมสามารถควบคมการรวซมระหวางสวนบน
และสวนลางของแบบจ�าลองได ท�าใหผลการศกษาทผานมา
มความแตกตางกนมากและสงผลตอความนาเชอถอของการ
ทดลอง(12) Lertjantarangkool(13) ไดท�าการปรบปรงแบบ
จ�าลองแบบสองหอง เรยกวาแบบจ�าลองดดแปลงการรวซม
แบคทเรย (modified bacterial leakage model) โดยเพม
แบบจ�าลองสวนกลาง (middle chamber) ระหวางรอยตอ
ของแบบจ�าลองสวนบนและสวนลาง เพอใหสามารถตรวจ
สอบการรวทเกดขนบรเวณรอยตอของฟนกบหลอดทดลอง
สวนบน ท�าใหสามารถคดชนงานทมการรวจากภายนอกฟน
ออกและไดผลการทดลองมความนาเชอถอยงขน
ถงแมวามการศกษาทเกยวของกบการรวซมในสวนตว
ฟนมากมาย(9,11,13-19) แตเนองจากความแตกตางของวธ
การศกษาและผลการศกษาทผานมา ท�าใหขอพจารณาระยะ
เวลาทเหมาะสมในการรกษาคลองรากฟนซ�าหลงจากมการ
สมผสกบน�าลายในชองปากแตกตางกนไป ระยะเวลาตงแต
เกดการรวซมของน�าลายหรอแบคทเรยจากสวนตวฟนจนถง
ปลายรากฟนและกอใหเกดพยาธสภาพซงตองท�าการรกษา
คลองรากฟนซ�ายงไมมขอสรปทชดเจนในปจจบน การศกษา
นมวตถประสงคเพอศกษาการรวซมของเชอ E. faecalis ใน
คลองรากฟนทไดรบการอดในระยะเวลาทแตกตางกนโดยใช
แบบจ�าลองดดแปลงการรวซมแบคทเรย
วสดอปกรณและวธการการเตรยมฟนทใชในการทดลอง การศกษานผ านการรบรองจากคณะกรรมการ
จรยธรรมการศกษาวจยในมนษย มหาวทยาลยนเรศวร
(หมายเลขโครงการ 512/59) ฟนทใชในการศกษาเปนฟน
กรามนอยลางแทรากเดยว ปลายรากปด ไมมรอยผบรเวณ
รากฟนหรอรอยผทะลโพรงประสาทฟน ไมมรอยราว ไมม
การละลายตวของผวรากฟน มหนงคลองรากตรวจสอบโดย
ภาพถายรงสในแนวใกลแกม-ใกลลน และแนวใกลกลาง-
ไกลกลาง มความโคงของรากฟนไมเกน 20 องศาโดยการวด
ดวยวธของ Schneider(20) จ�านวน 170 ซ แชในโซเดยม
ไฮโปคลอไรทความเขมขนรอยละ 5.25 (5.25% sodium
hypoclorite; NaOCl) 40 นาท(21) ลางดวยน�ากลน 10 นาท
และเกบฟนไวในสารละลายไทมอลความเขมขนรอยละ 0.1
(0.1% thymol solution) ทอณหภมหองจนกวาจะท�าการ
ทดลอง
คดแยกฟนเพอเปนกลมควบคมบวกและกลมควบคม
ลบอยางละ 10 ซ ฟนทเหลอ 150 ซจดเปนกลมทดลอง 6
กลม กลมละ 25 ซ ฟนกลมควบคมบวกและกลมทดลอง
ท�าการกรอเปดทางเขาส คลองรากฟนใหไดรปรางตาม
อดมคต โดยใชหวกรอกากเพชรรปกลมและหวกรอกากเพชร
รปสอบปลายท ลางคลองรากฟนดวยโซเดยมไฮโปคลอไรท
ความเขมขนรอยละ 2.5 วดความยาวท�างานโดยใชไฟลชนด
เค (K-Flexofile®, Densply Maillefer, Ballaigues,
Switzerland) ขนาด 10 ผานทะลพอดรเปดปลายรากฟน
ลดความยาว 1 มลลเมตรเพอใชเปนความยาวในการท�างาน
ฟนทมรเปดปลายรากฟนกวางโดยไฟลขนาด 30 เกนออกไป
นอกรเปดปลายรากฟนจะถกคดออกและเตรยมฟนใหม
ทดแทน ท�าการขยายคลองรากฟนดวยไฟลชนดเคจนถง
เบอร 40 เปนมาสเตอรเอพคลไฟล (master apical file;
MAF) จากนนขยายคลองรากฟนดวยวธสเตปแบค (step-
back technique)(22) จนถงไฟลขนาด 70 ลางคลองรากฟน
105ชม. ทนตสาร ปท 39 ฉบบท 3 2561 CM Dent J Vol. 39 No. 3 2018
ดวยโซเดยมไฮโปคลอไรทความเขมขนรอยละ 2.5 ปรมาตร
1 มลลลตรทกครงทมการเปลยนขนาดเครองมอ น�าฟน
ทงหมดทขยายคลองรากฟนเรยบรอยแลวมาลองกตทาเพอร
ชาแทงเอก (master cone) โดยกตทาเพอรชาแทงเอกตองม
ความแนบบรเวณปลายรากอยางนอย 1 มลลเมตร และม
ความยาวเทากบความยาวท�างาน ตรวจสอบจากการมแรง
ตานขณะดงขน (tug back) และการถายภาพรงส ลางคลอง
รากฟนครงสดทายดวยโซเดยมไฮโปคลอไรทความเขมขน
รอยละ 2.5 ปรมาตร 2 มลลลตร ตามดวย อดทเอ
(ethylenediaminetetraacetic acid; EDTA) ความเขมขน
รอยละ 17 ปรมาตร 5 มลลลตรเปนเวลา 3 นาทเพอก�าจด
ชนสเมยร (smear layer)(23) ซบคลองรากใหแหงดวยแทง
กระดาษซบ จากนนน�าฟนทงหมดท�าใหปราศจากเชอโดย
เครองอบฆาเชอชนดอณหภมต�าดวยแกสเอทลน ออกไซด
(ethylene oxide) ทอณหภม 38 องศาเซลเซยสเปนเวลา
36 ชวโมง
การอดคลองรากฟนท�าภายใตสภาวะปลอดเชอในต
กรองอากาศ (laminar air flow cabinet) ฟนกลมทดลองท
ลองแทงกตทาเพอรชาแทงเอก อดคลองรากฟนดวยกตทา
เพอรชา (Densply Maillefer, Tulsa, OK, USA) และรต
คะแนลซลเลอรชนดเอเอชพลส (AH Plus, Densply De
Trey, Konstanz, Germany) ดวยวธแลตเทอรลคอมแพคชน
(lateral compaction)(24) ตดกตทาเพอรชาดวยความรอน
และใชรตคะแนลพลกเกอรกดอดกตทาเพอรชาในแนวดงให
แนนทระดบรอยตอระหวางเคลอบฟนและเคลอบรากฟน
(CEJ) ปรบความยาวของวสดอดใหเทากบ 12 มลลเมตร
ตรวจสอบความแนนของวสดอดคลองรากฟนดวยการถาย
ภาพรงสในแนวดานแกม-ดานลน และดานใกลกลาง-ไกล
กลาง โดยถายภาพรงสขณะฟนอยในหลอดทดลองทผาน
การอบฆาเชอแลว กลมควบคมบวกลองกตทาเพอรชาแทง
เอกและอดคลองรากฟนดวยวธเดยวกนโดยไมใชรตคะแนล
ซลเลอร หลงจากอดคลองรากฟนแลวน�าฟนทงหมดทใชใน
การทดลองเกบในผาโปรงชบน�าเกลอ เกบในต ควบคม
อณหภม (incubator) ทอณหภม 37 องศาเซลเซยสเปนเวลา
3 วน เพอใหรตคะแนลซลเลอรแขงตวเตมทและหมดฤทธใน
การยบยงเชอจลชพ(25)
การเตรยมแบบจ�าลองดดแปลงการรวซมแบคทเรย เตรยมแบบจ�าลองดดแปลงการรวซมของแบคทเรย
ตามการศกษาของ Lertjantarangkool(13) ดงน แบบจ�าลอง
สวนบน น�าหลอดเซนทรฟวจ (centrifuge tube) ขนาด 15
มลลลตร ตดบรเวณสวนปลายออก กรอแตงใหพอดกบสวน
ปองสดของฟนแตละซ เพอใหสามารถใสฟนทเตรยมไวผาน
สวนบนของหลอดแลวสวนรากฟนทงหมดยนออกมาดานนอก
น�าหลอดเซนทรฟวจขนาด 50 มลลลตรตดสวนกลางของ
หลอดทบรเวณระดบมาตรวด 25 มลลลตร กรอแตงสวน
ปลายหลอดใหพอดกบบรเวณกงกลางของรากฟนเพอใชเปน
แบบจ�าลองสวนกลาง สวนอกครงหนงของหลอดทถกตด
พรอมฝาจะน�ามาใชเปนแบบจ�าลองสวนลาง และเจาะร
ขนาดเสนผานศนยกลาง 2 มลลเมตรใตตอขอบหลอด
ประมาณ 7 มลลเมตร ซงรเปดนใชในการน�าอาหารเลยงเชอ
เขาและออกจากหลอดทดลองลาง และเตรยมฝาปดของ
หลอดทดลองกลางโดยกรอฝาปดหลอดเซนทรฟวจขนาด
50 มลลลตรตรงกลางใหเปนรปวงกลมขนาดพอดกบหลอด
ทดลองบน เจาะรขนาดเสนผานศนยกลางประมาณ 2
มลลเมตรทดานขางเพอใชในการน�าอาหารเลยงเชอเขาและ
ออกจากแบบจ�าลองสวนกลาง
แบบจ�าลองแตละชดประกอบดวย 1) หลอดทดลอง
บนพรอมฝา 2) หลอดทดลองกลางพรอมฝา 3) หลอดทดลอง
ลางพรอมฝา น�าอปกรณทงหมดบรรจซองปลอดเชอเพอน�า
ไปอบฆ าเ ชอโดยเค รองน งฆ า เ ชอด วยแรงดนไอน� า
(autoclave) ทอณหภม 121 องศาเซลเซยส เวลา 15 นาท
ประกอบแบบจ�าลองดวยความระมดระวงภายใต
สภาวะปลอดเชอในตกรองอากาศ โดยน�าฟนทงหมดผงผว
รากฟนใหแหงแลวเคลอบยาทาเลบ (Revlon Inc., New York,
NY, USA) สองชนโดยรอบ เวนระยะ 3 มลลเมตรจากปลาย
รากฟน โดยทาน�ายาเคลอบเลบลกษณะนเหมอนกนทงใน
กลมทดลอง กลมควบคมบวกและกลมควบคมลบ(12) น�า
หลอดทดลองบนยดกบฟนบรเวณคอฟนดวยขผงเหนยวและ
กาวไซยาโนอะไครเลตทาทบบนขผงเหนยวและโดยรอบรอยตอ
ทงไวใหกาวแหงขามคน จากนนน�าหลอดทดลองสวนกลาง
พรอมฝาปดประกอบเขากบหลอดทดลองสวนบนและทงไว
ใหกาวแหงขามคน จากนนน�าแบบจ�าลองสวนบนและสวน
กลางทยดกบฟนเรยบรอยแลวมาประกอบกบหลอดทดลอง
106ชม. ทนตสาร ปท 39 ฉบบท 3 2561 CM Dent J Vol. 39 No. 3 2018
ลาง ยดปดรอยตอระหวางหลอดทงสองดวยขผงเหนยวและ
กาวไซยาโนอะไครเลต บรรจอาหารเลยงเชอชนดเหลวเบรน
ฮารทอนฟวชน (brain heart infusion broth; BHI broth)
ในหลอดทดลองกลางและลางผานรเปดทเตรยมไว โดยให
ปลายรากฟนอยในอาหารเลยงเชอประมาณ 1-2 มลลเมตร
ปดรอยตอของแบบจ�าลองทงหมดและฝาปดดวยพาราฟน
(paraffin) จะไดแบบจ�าลองทเตรยมส�าเรจแลวดงภาพท 1
จากนนน�าแบบจ�าลองทงหมดมาบมในตบมเชอทอณหภม
37 องศาเซลเซยสในสภาวะทมออกซเจนเปนเวลา 2 วน เพอ
ทดสอบความปราศจากเชอ แบบจ�าลองทพบวาอาหารเลยง
เชอขนจะถกคดออกจากการทดลอง
รปท 1 แบบจ�าลองดดแปลงการรวซมแบคทเรยประกอบดวย
3 สวน แบบจ�าลองสวนบนบรรจสารละลายเชอ
E. feacalis แบบจ�าลองสวนกลางและแบบจ�าลอง
สวนลางบรรจอาหารเลยงเชอชนดเหลวเบรนฮารท
อนฟวชน
Figure 1 The modified bacterial leakage model consists
of 3 chambers. The upper chamber is filled with
E. faecalis culture, the middle and lower
chambers contain the BHI broth.
การเตรยมแบคทเรย แบคทเรยทน�ามาทดสอบ คอเชอ E. faecalis (สายพนธ
ATCC 29212) จดซอจากศนยเกบรกษาและรวบรวม
สายพนธจลนทรยทางการแพทย กรมวทยาศาสตรการแพทย
ปรบคาความขนมาตรฐาน (optional density; OD) เทากบ
0.10 วดดวยเครองสเปกโทรโฟโตมเตอร (spectrophotometer)
ทความยาวคลน 625 นาโนเมตร ซงจะไดสารละลายทม
จ�านวนแบคทเรยประมาณ 108 CFU/mL(26)
ใชไมโครปเปตดดสารละลายแบคทเรยทเตรยมไว
ปรมาตร 5 มลลลตรใสลงในหลอดทดลองบนซงอยสวนบนสด
ของแบบจ�าลอง น�าแบบจ�าลองทงหมดไปบมทอณหภม
37 องศาเซลเซยสในสภาวะทมออกซเจน เชอแบคทเรยใน
หลอดทดลองบนจะถกเปลยนทก 7 วนภายใตสภาวะปลอดเชอ
การทดลองแบงกลมตามระยะเวลาทตดตามผลดงน
กลมทดลอง กลมท 1 ระยะเวลา 7 วน กลมท 2 ระยะเวลา
10 วน กลมท 3 ระยะเวลา 15 วน กลมท 4 ระยะเวลา 30
วน กลมท 5 ระยะเวลา 45 วน กลมท 6 ระยะเวลา 60 วน
กลมควบคมบวกและกลมควบคมลบ ระยะเวลา 60 วน
การตดตามผลการทดลองจะสงเกตและบนทกผล
ทก 24 ชวโมง โดยสงเกตและบนทกผลการขนของอาหาร
เลยงเชอในหลอดทดลองกลางและหลอดทดลองลาง
การเตรยมการทดลองและอานผลท�าโดยผทดลองคนเดยว
ตลอดการทดลอง ถามการขนในหลอดทดลองกลางจะ
บงบอกวามการรวซมเกดขนระหวางแบบจ�าลองสวนบนและ
สวนกลาง ซงแบบจ�าลองทขนนจะถกคดออกจากการทดลอง
และไมเตรยมแบบจ�าลองใหมขนมาทดแทน
เมอพบวาหลอดทดลองลางขนจะตรวจสอบโดย น�า
อาหารเลยงเชอทขนเพาะในอาหารเลยงเชอชนดวน (brain
heart infusion agar; BHI agar) และบมทอณหภม 37 องศา
เซลเซยสในสภาวะทมออกซเจนเปนเวลา 24 ชวโมง เพอด
ลกษณะของเชอบนอาหารว น จากนนน�าไปทดสอบ
คณสมบตของเชอ E. feacalis โดยการยอมส (gram stain)
และเลยงในอาหารเลยงเชอชนดเหลวเบรนฮารทอนฟวชนท
มสารละลายเกลอเขมขนรอยละ 6.5 (6.5% NaCl BHI)
บมทอณหภม 37 องศาเซลเซยสในสภาวะทมออกซเจนเปน
เวลา 24 ชวโมง เมอสนสดระยะเวลาการทดลองในแตละกลม
หลอดทดลองกลางและหลอดทดลองลางทอาหารเลยงเชอ
107ชม. ทนตสาร ปท 39 ฉบบท 3 2561 CM Dent J Vol. 39 No. 3 2018
ยงคงใสจะถกน�าไปเพาะเชอเพอยนยนผลดวยวธการเดยวกน
การตรวจสอบโดยใชกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบ
สองกราด (scanning electron microscope; SEM)
เมอสนสดระยะเวลาตดตามผลในแตละกลม สมเลอก
ฟนในกลมควบคมบวกและควบคมลบอยางละ 1 ซ ฟนจาก
แบบจ�าลองทยงคงใสตลอดระยะเวลาสงเกตกลมละ 3 ซ และ
ฟนทมการซมผ านของเชอออกไปนอกปลายรากฟน
ซงพบการขนของอาหารเลยงเชอในแบบจ�าลองสวนลาง
เพอน�าไปตรวจสอบแบคทเรยทพบในคลองรากฟนดวย
กลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด
น�าฟนมาลางด วยสารละลายฟอสเฟตบฟเฟอร
(phosphate buffer saline; PBS) ความเขมขนรอยละ 0.1
จากนนใชหวกรอกากเพชรรปจาน (diamond disc) กรอผว
ฟนดานใกลแกมและดานใกลลนในแนวยาว (longitudinal
section) โดยใหอยกงกลางของดาน ดานละ 1 แนว ระวง
ไมใหกรอถงคลองรากฟน ลางฟนดวยสารละลายฟอสเฟต
บฟเฟอรอกครง แบงฟนออกเปน 2 สวนโดยใชสวและ
คอน ฟนแตละซจะเลอกครงทมความสมบรณมากกวามา
ตรวจสอบ
น�าชนฟนตวอยางแชสารละลายกลทาราลดไฮด
ความเขมขนรอยละ 2.5 (2.5% glutaraldehyde) ตามดวย
สารละลายออสเมยม เททรอกไซดความเขมขนรอยละ 2
(2% osmium tetroxide in PB) จากนนน�าชนตวอยางไป
ขจดน�าดวยเอทานอลความเขมขนรอยละ 50, 70, 80, 90
และ 100 ตามล�าดบ ท�าใหแหงโดยแชในสารละลายเอทานอล
บรสทธตอเฮกซะเมทลไดซลาเซน (hexamethyldisilazene:
HMDS) อตราสวน 2:1, 1:1 และ 1:2 ตามล�าดบ จากนน
แชเฮกซะเมทลไดซลาเซนทงไวขามคนจนชนงานแหง น�าชน
งานเคลอบผวหนาดวยทอง เกบในตดดความชนกอนน�าไป
ตรวจสอบแบคทเรยบนพนผวผนงคลองรากฟนและ
ทอเนอฟนดวยกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด
(LEO1455vp, LEO Electron, Carl Zeiss, Oberkochen,
Germany) ภายใตก�าลงขยายสง 1000 3000 และ 5000
เทา ทระดบคอฟน (cervical) กลางรากฟน (middle) และ
ปลายรากฟน (apical) บรเวณละ 9 ต�าแหนงทแตกตางกน
ผลการศกษาผลการทดสอบการรวซมแบคทเรย แบบจ�าลองทประกอบเรยบรอยแลวบมทอณหภม
37 องศาเซลเซยสในสภาวะทมออกซเจนเปนเวลา 2 คน
กอนเรมการทดลอง พบอาหารเลยงเชอขนทงในหลอดทดลอง
สวนกลาง และ/หรอหลอดทดลองสวนปลายซงแสดงถงการ
ปนเปอนขณะประกอบแบบจ�าลองและถกคดออก 34 ชน
คงเหลอแบบจ�าลองทปราศจากการปนเปอนทงหมดทใชใน
การทดลอง 136 ชน
แบบจ�าลองทเหลอ 136 ชนตดตามผลเปนระยะเวลา
7, 10, 15, 30, 45 และ 60 วน ระหวางตดตามผลพบอาหาร
เลยงเชอในหลอดทดลองกลางมการขนในขณะทหลอดทดลอง
ตารางท 1 การรวซมของคลองรากฟนทไดรบการอดภายหลงสมผสเชอเอนเทอโรคอกคส ฟคาลสตามระยะเวลา
Table 1 The leakage of the obturated root canal after exposed to E. faecalis over time.
Control/ test group
Observation Period (days)
n No leakage (%) Leakage (%)
Range(days)
Group 1 7 days 18 18 (100) 0 (0)
Group 2 10 days 19 19 (100) 0 (0)
Group 3 15 days 19 19 (100) 0 (0)
Group 4 30 days 17 17 (100) 0 (0)
Group 5 45 days 19 18 (94.74) 1 (5.26) Day 44
Group 6 60 days 17 18 (100) 0 (0)
Negative control 60 days 8 8 (100) 0 (0)
Positive control 60 days 6 0 (0) 6 (100) 1,2,5,22
108ชม. ทนตสาร ปท 39 ฉบบท 3 2561 CM Dent J Vol. 39 No. 3 2018
ลางยงคงใสอย ซงแสดงถงการรวระหวางรอยตอของแบบ
จ�าลองสวนบนซงมเชอ E. faecalis และแบบจ�าลองสวนกลาง
จ�านวน 13 ชน คดเปนรอยละ 9.56 แบบจ�าลองทพบการรวซม
ในหลอดทดลองกลางถกคดออกจากการทดลอง
ผลการทดลองโดยแบบจ�าลองดดแปลงการรวซม
แบคทเรย พบวาในกลมท 1, 2, 3, 4, และ 6 และกลมควบคม
ลบ อาหารเลยงเชอในหลอดทดลองกลางและลางยงคงใส
ตลอดระยะเวลาทท�าการทดลอง พบการขนของอาหารเลยง
เชอในหลอดทดลองลางในกลมท 5 ซงตดตามผลเปนระยะ
เวลา 45 วนจ�านวน 1 ชนคดเปนรอยละ 5.26 ในขณะทกลม
ควบคมบวกซงอดคลองรากฟนโดยไมใชรตคะแนลซลเลอร
นนพบวาหลอดทดลองลางขนทงหมดตงแตวนท 1 จนถง
วนท 22 ดงตารางท 1
เมอสนสดระยะเวลาตดตามผล น�าอาหารเลยงเชอใน
แบบจ�าลองสวนกลางและสวนลางเพาะในอาหารวน จากนน
ทดสอบดวยการยอมแกรมและการเจรญในอาหารเลยงเชอ
ทมเกลอเขมขนรอยละ 6.5 ภายใตสภาวะทมออกซเจน
อาหารเลยงเชอจากแบบจ�าลองสวนลางของกลมควบคม
บวกและแบบจ�าลองทมการขนในกลมท 5 นนพบเชอเจรญ
บนอาหารวน มลกษณะโคโลนสขาวคอนขางกลม ยอมตด
สมวง และสามารถเจรญไดในอาหารเลยงเชอทมเกลอ ซง
เปนคณสมบตของเชอ E. faecalis แตอาหารเลยงเชอจาก
หลอดทดลองสวนกลางทใสนนไมพบเชอบนอาหารวนเลย
ส�าหรบกลมควบคมลบและกลมทดลองทเหลอซงอาหาร
เลยงเชอยงคงใสตลอดระยะเวลาตดตามผล ไมพบเชอเจรญ
บนอาหารวนเชนกน ในขณะทแบบจ�าลองทหลอดทดลอง
กลางขนซงถกคดออกนน เมอลองน�ามาเพาะเชอพบวาเชอ
ทเจรญบนอาหารวนมลกษณะเชนเดยวกนกบทพบในกลม
ควบคมบวก
รปท 2 ภาพจากกลองจลทรรศนอเลกตรอนสองกราดแสดง
เชอเอนเทอโรคอกคส ฟคาลส (ลกศรสขาว) ทรอยตอ
ระหวางผนงคลองรากฟนและวสดอด และททอ
เนอฟน (ลกศรสด�า) ในบรเวณคลองรากฟนสวนตน
(a) สวนกลาง (b) และสวนปลาย (c) ของกลมทดลอง
(กลม 1-6) กลมควบคมบวก และฟนทเชอซมผานออก
ไปนอกปลายรากฟน สวนกล มควบคมลบไมพบ
แบคทเรยในทอเนอฟน ภายใตก�าลงขยาย 5000 เทา
Figure 2 The SEM images show E. faecalis (white arrows)
present at the interface between the root canal
wall and the root canal filling as well as in the
dentinal tubules (black arrows) of the coronal
(a), middle (b) and apical (c) parts of the root
of Groups 1-6, the positive control and the tooth
that had turbidity in the lower chamber. The
SEM images show no bacterial present in the
negative control (5000x magnification).
109ชม. ทนตสาร ปท 39 ฉบบท 3 2561 CM Dent J Vol. 39 No. 3 2018
ผลการตรวจสอบดวยกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด หลงจากสนสดระยะเวลาศกษา สมฟนในกลมควบคม
บวก กลมควบคมลบอยางละ 1 ซ กลมทดลองกลมละ 3 ซ
ตรวจสอบโดยภาพถายจากกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบ
สองกราดพบแบคทเรยรปรางคอนขางกลมอยบนพนผว
สมผส (interface) ระหวางผนงคลองรากฟนและวสดอดใน
กลมควบคมบวกและกลมทดลองทกกลม โดยจะพบเชอมาก
ทระดบคลองรากฟนส วนตนและสวนกลาง ส�าหรบ
คลองรากฟนสวนปลายพบเชอเชนเดยวกนแตนอยกวา
คลองรากฟนสวนบน รวมทงยงพบเชอททอเนอฟนดานขาง
ของผนงคลองรากฟนทงสองขางดวย ส�าหรบฟนทเชอม
การซมผานออกไปนอกปลายรากฟนนนพบแบคทเรยตลอด
คลองรากฟนในลกษณะเดยวกนกบทพบในกลมทดลอง
สวนกลมควบคมลบไมพบแบคทเรยตลอดคลองรากฟน
ทท�าการตรวจสอบ (รปท 2)
บทวจารณ การศกษานแสดงผลการแทรกซมของแบคทเรยผาน
วสดอดคลองรากฟนโดยใชแบบจ�าลองดดแปลงการรวซม
แบคทเรยทระยะเวลาตงแต 7 ถง 60 วน ฟนทอดโดยไมใช
รตคะแนลซลเลอรในกลมควบคมบวกพบอาหารเลยงเชอใน
แบบจ�าลองสวนลางมการขนตงแตวนท 1 ซงเปนการยนยน
ผลการศกษาของ Torabinejad และคณะ(11) และ Khayat
และคณะ(9) วารตคะแนลซลเลอรชวยเพมความแนบสนทของ
การอดคลองรากฟน (apical seal) ในขณะทกลมควบคมลบ
ซงเปนฟนทไมไดกรอเปดทางเขาสคลองรากฟนไมมการขน
ของอาหารเลยงเชอในแบบจ�าลอง เปนการยนยนวาแบบ
จ�าลองไมมการปนเปอนตลอดการทดลอง
การศกษาการรวซมของคลองรากฟนทไดรบการอดท
ผานมานนใชแบบจ�าลองการรวซมแบคทเรยแบบสองหองซง
แตละการศกษาใหผลทแตกตางกน(16-18,27) เนองจากการ
ออกแบบการทดลองมความแตกตางทงในแงของวสดและวธ
การอดคลองรากฟน แบคทเรยทใชทดสอบ รวมทงผลการ
ทดลองทไดมความแตกตางกนมากและน�ามาเปรยบเทยบกน
ไดยาก การทบทวนอยางเปนระบบพบวาการทดลองทผาน
มายงมการออกแบบกลมควบคมลบไมเหมาะสมเพยงพอ
และการแทรกซมของแบคทเรยในการทดลองสามารถ
เกดขนผานรอยตอระหวางฟนและแบบจ�าลองสวนบน
นอกเหนอจากผานทางคลองรากฟนทไดรบการอด อกทง
ผลการรวซมทไดจากแบบจ�าลองเปนผลทางจลชววทยา
(microbiology) ซงเปนวธทไวตอการทดสอบมากกวาวธการ
ทางจลกายวภาคศาสตร (histology) และพบวาไมสอดคลอง
กบผลการสงเกตทพบทางคลนก(12)
การศกษานใชแบบจ�าลองดดแปลงการรวซมแบคทเรย
ตามการศกษาของ Lertjantarangkool (13) ซ งท� า
การปรบปรงแบบจ�าลองแบบสองหอง โดยเพมแบบจ�าลอง
สวนกลาง (middle chamber) ระหวางรอยตอของแบบ
จ�าลองสวนบนและสวนลาง เพอตรวจจบการรวของแบคทเรย
ผานรอยตอระหวางหลอดทดลองสวนบนกบฟน ผลการศกษา
นพบวาแบบจ�าลองดดแปลงการรวซมแบคทเรยสามารถ
ตรวจจบการขนในหลอดทดลองสวนกลาง 13 ชนจากแบบ
จ�าลองทงหมด 136 ชน คดเปนรอยละ 9.55 และพบการขน
ของอาหารเลยงเชอในแบบจ�าลองสวนลางเพยง 1 ชนในกลม
ทตดตามผลระยะเวลา 45 วน คดเปนรอยละ 5.26 สอดคลอง
กบผลการศกษาของ Lertjantarangkool(13) ทสามารถ
ตรวจจบการรวซมทแบบจ�าลองสวนกลางไดรอยละ 11.11
และมการขนของอาหารเลยงเชอในแบบจ�าลองลางเพยง
1 ซ (รอยละ 6.25) ในคลองรากฟนทไดรบการอดซงมการ
สมผสเชอเปนระยะเวลา 60 วน ถงแมวาการศกษานไมได
ท�าการทดลองเปรยบเทยบกบแบบจ�าลองแบบสองหองเดม
แตการพบอาหารเลยงเชอในแบบจ�าลองสวนกลางขนใน
ขณะทแบบจ�าลองสวนลางยงคงใสอยนน แสดงใหเหนวา
แบบจ�าลองดดแปลงนสามารถตรวจจบการรวของแบบ
จ�าลองนอกตวฟ นได สอดคล องกบการศกษาของ
Rechenberg และคณะซงพบแบคทเรยทรอยตอระหวาง
ชนเคลอบฟนและขผงเหนยวทใชยดฟนกบแบบจ�าลองแบบ
สองหอง โดยพบเชอทบรเวณนทงในกลมทดลองและกลม
ควบคมลบซงแสดงวาการรวของแบบจ�าลองเกดขนท
ภายนอกรากฟน(28)
เมอพจารณาการศกษากอนหนาทมการออกแบบ
การทดลองทคลายกน คอใชแบบจ�าลองแบบสองหอง
ตรวจสอบการรวซมของวสดอดคลองรากฟนกตทาเพอรชา
รวมกบรตคะแนลซลเลอรชนดเอเอชพลสภายหลงสมผสเชอ
110ชม. ทนตสาร ปท 39 ฉบบท 3 2561 CM Dent J Vol. 39 No. 3 2018
E.feacalis ทผานมา ผลการศกษาจะรายงานการขนของ
แบบจ�าลองสวนลางตงแตรอยละ 25 จนถง 100 ในระยะ
เวลา 30 และ 60 วน(17,18,29,30) เชน การศกษาของ Timpawat
และคณะพบการขนของแบบจ�าลองสวนลางภายหลงวสดอด
คลองรากฟนมการสมผสเชอรอยละ 25 ในระยะเวลา 30 วน
และรอยละ 31.3 ทระยะเวลา 60 วน(17) Yücel และคณะ
พบแบบจ�าลองเรมเกดการขนตงแตวนท 3 โดยพบแบบ
จ�าลองมการขนรอยละ 85 ในระยะเวลา 30 วน และเกดการ
ขนของแบบจ�าลองสวนลางทงหมดในระยะเวลา 60 วน(18)
จะเหนวาจ�านวนรอยละของแบบจ�าลองแบบสองหองเดมท
อาหารเลยงเชอเกดการขนนนมากกวาการทดลองน เนองมา
จากแบบจ�าลองดดแปลงทใชสามารถตรวจจบการขนของ
หลอดทดลองสวนกลางและคดออกจากการทดลอง ดงนน
ผลการศกษาการรวซมของฟนทไดรบการอดโดยแบบจ�าลอง
แบคทเรยแบบสองหองทผานมาอาจเกดจากการรวซมของ
แบบจ�าลองดวยสวนหนง และการรวซมผานคลองรากฟน
ทแทจรงอาจเกดขนนอยกวาทรายงาน
ผลการศกษาการรวซมของวสดอดคลองรากฟน
โดยแบบจ�าลองการรวซมแบคทเรยทผานมาเปนการสงเกต
ผลทางจลชววทยาจากการข นของอาหารเลยงเชอ
ในแบบจ�าลองสวนลาง แตความลกของการแทรกซมของ
แบคทเรยเขาไปในทอเนอฟนนนขนกบระยะเวลาในการบม
(incubation time) ธรรมชาตของผวฟน (nature of dentine
surface) และสภาวะของทอเนอฟน(31) จงออกแบบการ
ทดลองโดยใหฟนมการสมผสเชอในระยะเวลาทแตกตางกน
และตรวจสอบการแทรกซมของเชอจากสวนตวฟนไปยง
สวนปลายรากฟนในแตละระยะเวลาดวยภาพถายจาก
กลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด ผลจากแบบ
จ�าลองในการศกษานพบวามการแทรกซมของแบคทเรยผาน
วสดอดคลองรากฟนทมการสมผสเชอเพยง 1 ชนงานใน
ระยะเวลาตดตามผลตงแต 7 ถง 60 วน อาจเนองมาจากการ
ศกษานเลอกใชเฉพาะฟนทมการอดคลองรากฟนไดแนบ
สนท (hermatic seal) ซงตรวจสอบดวยภาพถายรงสทงดาน
ใกลกลาง-ไกลกลาง และดานใกลแกม-ใกลลน สวนการพบ
แบคทเรยแทรกซมผานออกไปนอกปลายรากฟนและท�าให
อาหารเลยงเชอในหลอดทดลองสวนลางขนจ�านวน 1 ซนน
อาจเนองจากจากความไมแนบสนทของวสดอดคลองรากฟน
และรตคะแนลซลเลอร ซงไมสามารถตรวจสอบไดจาก
ภาพถายรงสท�าใหเกดชองวางซงอาหารเลยงเชอและ
แบคทเรยสามารถแทรกซมผานชองวางเหลานออกไปยง
นอกปลายรากฟนได(27)
ภาพถายจากกลองจลทรรศนอเลกตรอนของฟนซงเปน
ตวแทนของแตละกลมทมระยะเวลาตดตามผล 7 ถง 60 วน
นน พบแบคทเรยบนพนผวสมผสผนงคลองรากฟนและ
ภายในทอเนอฟนดานขางของคลองรากฟนสวนตน
สวนกลาง และสวนปลาย ถงแมวาฟนทน�ามาตรวจสอบ
จะไมพบการขนของอาหารเลยงเชอในแบบจ�าลองสวนลาง
กตาม แสดงใหเหนวาผลจากแบบจ�าลองการรวซมแบคทเรย
และผลทางจลชววทยาไมสมพนธกน ผลการศกษาน
สอดคลองกบการศกษา ของ Brosco และคณะในป 2010
ซงตดตามผลการรวซมไปยงปลายรากฟนของเชอ E. faecalis
ในระยะเวลา 120 วน พบแบบจ�าลองสวนลางขนทงหมด 50
ชนจาก 154 ชน (รอยละ 32.4) แตเมอน�าไปตรวจสอบทาง
จลชววทยาดวยการยอมสบราวนแอนดเบรนน (Brown and
Brenn) กลบพบแบคทเรยในคลองรากฟนถง 188 ซคดเปน
รอยละ 76.6(32) และการศกษาของ Kwang และ Abbott ซง
ใชแบบจ�าลองแบบสองหองตดตามผลระยะเวลา 90 วน
พบวาแบบจ�าลองสวนลางขน 8 ชนจากทงหมด 16 ชน
(รอยละ 50) แตเมอตรวจสอบแบคทเรย Streptococcus
gordonii ทปรากฏในคลองรากฟนดวยกลองจลทรรศน
อเลกตรอนแบบสองกราด พบแบคทเรยทผวสมผสระหวาง
ผนงคลองรากฟนและวสดอด รวมทงทอเนอฟนขางเคยง
จ�านวน 9 ซจากฟนทน�ามาตรวจสอบ 10 ซ(33) แสดงวาแบบ
จ�าลองทไมมการขนของอาหารเลยงเชอซงนยามวาเปนแบบ
จ�าลองไมพบการซมผานของแบคทเรยออกไปนอกปลาย
รากฟน แตในความเปนจรงแลวยงคงพบแบคทเรยภายใน
คลองรากฟนจากการตรวจสอบดวยวธการอน(32) การพบเชอ
บนพนผวผนงคลองรากฟนและทอเนอฟนขางเคยงแสดงให
เหนวาเมอแบคทเรยแทรกซมไปตามรอยตอระหวางผนง
คลองรากฟนและวสดอดคลองรากฟนแลว จะสามารถ
แทรกซมเขาไปในทอเนอฟนขางเคยงได(33) ซงการพบ
เชอแบคทเรยในทอเนอฟนนนสวนหนงอาจเนองมาจากการ
ก�าจดชนสเมยร มการศกษาพบวาในฟนทท�าการก�าจด
ชนสเมยรนน เชอ E. faecalis จะสามารถแทรกซมจาก
111ชม. ทนตสาร ปท 39 ฉบบท 3 2561 CM Dent J Vol. 39 No. 3 2018
คลองรากฟนเขาไปในทอเนอฟนได 300-400 ไมครอน(34)
อยางไรกตาม การตรวจสอบแบคทเรยในคลองรากฟนดวย
กลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราดซงมก�าลงขยายสง
สามารถตรวจสอบรปรางลกษณะ (morphology) ของ
แบคทเรยไดชดเจนกวาการตรวจสอบโดยการใชสยอม
แตทงสองวธกยงไมสามารถบอกถงความมชวตของเชอท
พบได(33) ดงนนยงไมสามารถทราบไดวาแบคทเรยทปรากฏ
ในคลองรากฟนในแตละระยะเวลาทท�าการศกษานนเปน
แบคทเรยทยงมชวตอยหรอไม
ในทางคลนก Ricucci และคณะ ในป 2009 พบวาฟน
ทมการรวซมในสวนตวฟนสมพนธกบการพบเชอแบคทเรย
ในคลองรากฟนสวนตน แตไมจ�าเปนวาจะตองพบเชอใน
คลองรากฟนสวนปลายทงหมด โดยฟนทเกดการรวซมใน
สวนตวฟนเนองจากฟนหรอวสดบรณะแตกหกหรอเกดการ
ผซ�าเปนเวลานานจ�านวน 49 ซ พบแบคทเรยอยเฉพาะ
บรเวณหนงสวนสามของคลองรากฟนสวนตนและทอเนอฟน
ขางเคยง มเพยง 1 ซทพบแบคทเรยทคลองรากฟนสวนปลาย
ดวย แตพบการตอบสนองตอการอกเสบ (mild inflammatory
response) ในเนอเยอปลายรากฟนไดถงหนงในสามของฟน
ทตรวจสอบทงหมด(35) เชนเดยวกบอกการศกษาของ
Ricucci และคณะในป 2003 พบวาฟนของผปวยทมการรวซม
ในสวนตวฟนตงแต 3 เดอนขนไป จ�านวน 32 ซพบแบคทเรย
ทคลองรากฟนสวนตนจ�านวนมาก แตพบเชอในคลองรากฟน
สวนกลางและสวนปลายเพยง 2 ซเทานน แตอยางไรกตาม
มฟนจ�านวน 7 ซทพบเซลลอกเสบมารวมตวกนอยทบรเวณ
ปลายรากฟน(36) ถงแมวาในทางคลนกแลว คลองรากฟนท
วสดอดมการสมผสเชอระยะเวลาหนงจะยงไมพบการ
เปลยนแปลงของเนอเยอรอบปลายรากฟนในภาพถายรงส
และไมพบแบคทเรยแทรกซมไปยงคลองรากฟนสวนปลาย
หรอออกนอกปลายรากฟนดงทพบในการศกษาการรวซม
ตาง ๆ กตาม แตยงคงพบวามแบคทเรยทอยในทอเนอฟนท
มการตดเชอในบรเวณขางเคยง(35,36) ดงนนแบคทเรยและ
ผลผลตทเปนพษอาจแทรกซมไปยงเนอเยอบรเวณปลาย
รากฟนและกอใหเกดการอกเสบของเนอเยอปลายรากฟนใน
ทสด(32)
อยางไรกดการน�าผลการศกษาเกยวกบการรวซมของ
วสดอดคลองรากฟนไปประยกตใชในทางคลนกตองมการ
แปลผลอยางระมดระวงและพจารณาถงปจจยทเกยวของ
รวมทงความแตกตางของสภาวะทางคลนกและการทดลอง
ในหองปฏบตการดวย เนองจากในทางคลนกมปจจยทม
ความซบซอนและควบคมไมได เชน กายวภาคของฟน
อทธพลจากเนอเยอและของเหลวบรเวณปลายรากฟน
การเปลยนแปลงอณหภมในชองปาก ความดนภายในชองปาก
และความหลากหลายของเชอในชองปากเปนตน(37) แบบ
จ�าลองดดแปลงการรวซมแบคทเรยนสามารถก�าจด
ความคลาดเคลอนทเกดจากการรวของแบบจ�าลองและให
ผลการทดลองทนาเชอถอ แตมขนตอนการเตรยมแบบ
จ�าลองทมโอกาสเกดการปนเปอนระหวางประกอบแบบ
จ�าลองไดมากเชนกน การศกษาในอนาคตอาจพจารณาปรบ
ขนตอนทมผลตอการทดลอง เชน การใชอะครลกเรซนหรอ
ซลโคนในการประกอบฟนเขากบหลอดทดลอง และการ
ท�าการปลอดเชอแบบจ�าลองภายหลงการประกอบอกครง
ด วยแก ส เอ ทลนออกไซด หร อฉายร งส แกมมา (12 )
การทดสอบดวยเชอหลายชนดซงมศกยภาพในการกอโรคได
มากกวาการตดเชอเพยงชนดเดยว และเชอทมโอกาสพบใน
ฟนทมการตดเชอและตองรกษาคลองรากฟนซ�าหรอสภาวะ
ทพบในชองปากจะมแบคทเรยหลายชนดอยรวมกน(38,39)
รวมทงการทดสอบภายใตสภาวะทมแรงบดเคยวซงพบวาม
อทธพลตอความแนบตามขอบของวสดและการแทรกซมของ
สยอมและแบคทเรย(40)
บทสรป การรวซมของคลองรากฟนทได รบการอดด วย
กตทาเพอรชารวมกบรตคะแนลซลเลอรชนดเอเอชพลสโดย
วธแลตเทอรลคอมแพคชน เมอทดสอบดวยแบบจ�าลอง
ดดแปลงการรวซมแบคทเรยทระยะเวลา 7 ถง 60 วนพบวา
มแบคทเรยซมผานออกไปนอกคลองรากฟนซงท�าใหแบบ
จ�าลองสวนลางขนเพยง 1 ซในกลมทตดตามผลระยะเวลา
45 วน แตจากภาพถายจากกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบ
สองกราดพบแบคทเรยแทรกซมไปตามพนผวสมผสระหวาง
ผนงคลองรากฟนและวสดอดและสามารถแทรกซมเขาไปใน
ทอเนอฟน โดยพบเชอไดทงสวนตน สวนกลาง และสวนปลาย
รากฟนในทกกลมทดลอง ถงแมจะยงไมพบการขนของ
อาหารเลยงเชอในแบบจ�าลองกตาม ถงแมวาผลการศกษาน
112ชม. ทนตสาร ปท 39 ฉบบท 3 2561 CM Dent J Vol. 39 No. 3 2018
จะยงไมสามารถแสดงถงภาพทแทจรงในทางคลนกและ
ยงไมสามารถบอกความแตกตางของการแทรกซมของ
แบคทเรยผานวสดอดคลองรากฟนภายในระยะเวลา
ทท�าการทดลองได แตผลการศกษากแสดงใหเหนวาเมอม
การสมผสกบเชอแลว แบคทเรยจะแทรกซมไปตามรอยตอ
ระหวางผนงคลองรากฟนและวสดอดรวมถงทอเนอฟน
ขางเคยง ซงแสดงถงความส�าคญในการบรณะสวนตวฟน
ภายหลงการรกษาคลองรากฟนใหมความแนบสนทดเพอ
ปองกนไมใหเกดการรวซมในสวนตวฟน
กตตกรรมประกาศ ก า ร ศ ก ษ า น ไ ด ร บ ก า ร ส น บ ส น น จ า ก ค ณ ะ
ทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ขอขอบพระคณ
ศาสตราจารย (พเศษ) ทพญ. ดร. วสาขะ ลมวงศ ทกรณาให
ค�าแนะน�าเรองภาพถายจากกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบ
สองกราด
เอกสารอางอง 1. American Association of Endodontists [URL of
homepage on the Internet]. Chicago: Endodontics:
Colleagues for Excellence newsletter.Fall/Winter
2002. [cited 2015 Oct 11]. Available from:
HYPERLINK “http://www.aae.org/publications-and-
research/endodontics-colleagues-for-excellence-
newsletter/coronal-leakage.aspx” http://www.aae.org/
publications-and-research/endodontics-colleagues-
for-excellence-newsletter/coronal-leakage.aspx
2. Saunders WP, Saunders EM. Coronal leakage as a
cause of failure in root-canal therapy: a review. Dent
Traumatol 1994; 10(3): 105-108.
3. Siqueira JF Jr. Aetiology of root canal treatment
failure: why well-treated teeth can fail. Int Endod J
2001; 34(1): 1-10.
4. Hommez GM, Coppens CR, De Moor RJ. Periapical
health related to the quality of coronal restorations
and root fillings. Int Endod J 2002; 35(8): 680-689.
5. Ray HA, Trope M. Periapical status of endodontically
treated teeth in relation to the technical quality of the
root filling and the coronal restoration. Int Endod
J 1995; 28(1): 12-18.
6. Tronstad L, Asbjørnsen K, Døving L, Pedersen I,
Eriksen HM. Influence of coronal restorations on the
periapical health of endodontically treated teeth.
Endod Dent Traumatol 2000; 16(5): 218-221.
7. Gillen BM, Looney SW, Gu LS, et al. Impact of the
quality of coronal restoration versus the quality of
root canal fillings on success of root canal treatment:
a systematic review and meta-analysis. J Endod 2011;
37(7): 895-902.
8. Veríssimo DM, do Vale MS. Methodologies for
assessment of apical and coronal leakage of endodontic
filling materials: a critical review. J Oral Sci 2006;
48(3): 93-98.
9. Khayat A, Lee SJ, Torabinejad M. Human saliva
penetration of coronally unsealed obturated root
canals. J Endod 1993; 19(9): 458-461.
10. Siqueira JF Jr, Rôças IN, Lopes HP, de Uzeda M.
Coronal leakage of two root canal sealers containing
calcium hydroxide after exposure to human saliva.
J Endod 1999; 25(1): 14-16.
11. Torabinejad M, Ung B, Kettering JD. In vitro bacterial
penetration of coronally unsealed endodontically
treated teeth. J Endod 1990; 16(12): 566-569.
12. Rechenberg DK, De-Deus G, Zehnder M. Potential
systematic error in laboratory experiments on
microbial leakage through filled root canals: review
of published articles. Int Endod J 2011; 44(3): 183-194.
13. Lertjantarangkool P. Comparison of sealing
properties between zinc oxide eugenol and resin based
root canal sealers using bacterial leakage model.
Master of Science (Endodontology). Naresuan
University, 2015. (in Thai)
113ชม. ทนตสาร ปท 39 ฉบบท 3 2561 CM Dent J Vol. 39 No. 3 2018
14. Swanson K, Madison S. An evaluation of coronal
microleakage in endodontically treated teeth. Part I.
Time periods. J Endod 1987; 13(2): 56-59.
15. Magura ME, Kafrawy AH, Brown CE Jr, Newton CW.
Human saliva coronal microleakage in obturated root
canals: An in vitro study. J Endod 1991; 17(7): 324-
331.
16. Chailertvanitkul P, Saunders WP, MacKenzie D.
Coronal leakage of obturated root canals after long-
term storage using a polymicrobial marker. J Endod
1997; 23(10): 610-613.
17. Timpawat S, Amornchat C, Trisuwan WR. Bacterial
Coronal Leakage after Obturation with Three Root
Canal Sealers. J Endod 2001; 27(1): 36-39.
18. Yücel AÇ, Güler E, Güler AU, Ertaş E. Bacterial
penetration after obturation with four different root
canal sealers. J Endod 2006; 32(9): 890-893.
19. Brosco VH, Bernardineli N, Torres SA, et al. Bacterial
leakage in root canals obturated by different
techniques. Part 1: microbiologic evaluation. Oral
Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2008;
105(1): e48-e53.
20. Schneider SW. A comparison of canal preparations in
straight and curved root canals. Oral Surg Oral Med
Oral Pathol 1971; 32(2): 271-275.
21. Retamozo B, Shabahang S, Johnson N, Aprecio RM,
Torabinejad M. Minimum contact time and
concentration of sodium hypochlorite required to
eliminate Enterococcus faecalis. J Endod 2010; 36(3):
520-523.
22. Peters OA, Koka RS. Preparation of coronal and
radicular spaces. In : Ingle JI, Bakland LK, Baumgartner
JC, editors. Ingle’s Endodontics. 6th ed. Hamilton
Ontario: BC Decker; 2008: 877-991.
23. Vilanova WV, Carvalho-Junior JR, Alfredo E, Sousa-
Neto MD, Silva-Sousa YT. Effect of intracanal
irrigants on the bond strength of epoxy resin-based
and methacrylate resin-based sealers to root canal
walls. Int Endod J 2012; 45(1): 42-48.
24. Banenati FW. Obturation of the radicular space. In :
Ingle JI, Bakland LK, Baumgartner JC, editors. Ingle’s
Endodontics. 6th ed. Hamilton Ontario: BC Decker;
2008: 1053-1087.
25. Zhang H, Shen Y, Ruse ND, Haapasalo M. Antibacterial
activity of endodontic sealers by modified direct
contact test against Enterococcus faecalis. J Endod
2009; 35(7): 1051-1055.
26. Roe-Carpenter DE. Anaerobe antimicrobial
susceptibility testing. In : Schwalbe R, Steele-Moore
L, Goodwin AC, editors. Antimicrobial susceptibility
testing protocols: Boca Raton, Florida: CRC Press;
2007: 139-172.
27. Siqueira JF Jr, Rôças IN, Favieri A, Abad EC, Castro
AJ, Gahyva SM. Bacterial leakage in coronally
unsealed root canals obturated with 3 different
techniques. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral
Radiol Endod 2000; 90(5): 647-650.
28. Rechenberg DK, Thurnheer T, Zehnder M. Potential
systematic error in laboratory experiments on
microbial leakage through filled root canals: an
experimental study. Int Endod J 2011; 44(9): 827-835.
29. Baumgartner G, Zehnder M, Paqué F. Enterococcus
faecalis type strain leakage through root canals filled
with gutta-percha/AH plus or Resilon/Epiphany. J
Endod 2007; 33(1): 45-47.
30. Taşdemir T, Er K, Yildirim T, et al. Comparison of
the sealing ability of three filling techniques in canals
shaped with two different rotary systems: a bacterial
leakage study. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral
Radiol Endod 2009; 108(3): e129-e134.
31. Al-Nazhan S, Al-Sulaiman A, Al-Rasheed F, Alnajjar
F, Al-Abdulwahab B, Al-Badah A. Microorganism
penetration in dentinal tubules of instrumented and
retreated root canal walls. In vitro SEM study. Restor
Dent Endod 2014; 39(4): 258-264.
114ชม. ทนตสาร ปท 39 ฉบบท 3 2561 CM Dent J Vol. 39 No. 3 2018
32. Brosco VH, Bernardineli N, Torres SA, et al. Bacterial
leakage in obturated root canals—part 2: a comparative
histologic and microbiologic analyses. Oral Surg Oral
Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2010; 109(5):
788-794.
33. Kwang S, Abbott P. The presence and distribution of
bacteria in dentinal tubules of root filled teeth. Int
Endod J 2014; 47(6): 600-610
34. Haapasalo M, Orstavik D. In vitro infection and
disinfection of dentinal tubules. J Dent Res 1987;
66(8): 1375-1379.
35. Ricucci D, Lin LM, Spångberg LS. Wound healing
of apical tissues after root canal therapy: a long-term
clinical, radiographic, and histopathologic observation
study. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol
Endod 2009; 108(4):609-621.
36. Ricucci D, Bergenholtz G. Bacterial status in root-
filled teeth exposed to the oral environment by loss
of res torat ion and fracture or car ies – a
histobacteriological study of treated cases. Int Endod
J 2003; 36(11): 787-802.
37. Alves J, Walton R, Drake D. Coronal leakage:
endotoxin penetration from mixed bacterial
communities through obturated, post-prepared root
canals. J Endod 1998; 24(9): 587-591.
38. Rôças IN, Siqueira JF Jr. Characterization of
microbiota of root canal-treated teeth with
posttreatment disease. J Clin Microbiol 2012; 50(5):
1721-1724.
39. Siqueira JF Jr, Rôças IN. Diversity of endodontic
microbiota revisited. J Dent Res 2009; 88(11): 969-
981.
40. Qvist V. The effect of mastication on marginal
adaptation of composite restorations in vivo. J Dent
Res 1983; 62(8): 904-906.
115ชม. ทนตสาร ปท 39 ฉบบท 3 2561 CM Dent J Vol. 39 No. 3 2018
