Cocuk Haklari Baglaminda Tas Atan Cocuklar Meselesi Elestiriler Ve Oneriler - Fatih ASAN-libre

ocuk Haklar Balada Ta Ata ocuklar Meselesi 1

OCUK HAKLARI BALAMINDA TA ATAN OCUKLAR MESELES:

ELETRLER VE NERLER

1. GR Bu makalenin yazlmasndaki ama, Trk hukukunu son birka yldr ziyadesiyle

megul eden ve bir trl kesin bir zm getirilemeyen, ta atan ocuklar meselesinin bata hukuksal olmak zere eitli ynlerden incelenmesi ve bu sorun balamnda gerek mevzuata gerekse uygulamaya yneltilen eletiriler ile ortaya atlan zm nerileri hakknda bilgi verilmesidir.

Ancak bu ama dorultusunda ta atan ocuklar meselesine daha detayl dalmadan nce; bu konudaki tartmalarn altyapsn oluturan bir takm kavramlara deinmekte fayda vardr.

2. KAVRAMLAR

2.1.Ayrmclk Yasa Ayrmclk, uluslararas szlemelerde dorudan bir tanm yaplmad halde, birok

szlemede farkl balamlarda da olsa kendine yer bulmutur. Ayrmclk yasann kapsamn belirterek daha kolay anlalmasn salamak amacyla Birlemi Milletler Medeni ve Siyasi Haklar Szlemesinin 2. maddesinin birinci fkras alntlanacak olursa;

Bu Szleme'ye taraf her devlet kendi lkesinde yaayan ve yetkisi altnda bulunan btn bireylere rk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal ya da baka fikir, ulusal ya da toplumsal kken, mlkiyet, doum ya da baka bir stat bakmndan hibir ayrm gzetmeksizin bu Szleme'de tannan haklar salamak ve bu haklara sayg gstermekle ykmldr.1 Bu hkmn yan sra, ayrmcln trlerinden yola karak da ayrmcln ne

olduunu anlamak mmkndr. Snflandrlma yaplacak olursa ayrmclk, genellikle, dorudan ve dolayl ayrmclk olarak iki ekilde gerekleir. Dorudan ayrmclk, ayn veya benzer konumda olan kiiler arasnda fark yaratldnda, bu kiilere farkl muamele yapldnda ortaya kmaktadr. Dolayl ayrmclk ise dorudan ayrmcln yasaklanmasnn yeterli olmad baz durumlarda karlalan bir sonutur; kiiler ve kii gruplar arasndaki mevcut ekonomik, sosyal, fiziksel vs. zelliklerden doan farkllklarn

1The United Nations International Covenant on Civil And Political Rights, Article 2. http://www.hrweb.org/legal/cpr.html


gz ard edilerek yaplacak ayn muamele bu tr bir ayrmcln domasna sebep olabilmektedir.2

Ayrmclk yasann uluslararas hukuk mevzuatndaki temelleri bakmndan; Her Trl Irk Ayrmclnn Tasfiye Edilmesine Dair Uluslararas Szleme, Medeni ve Siyasi Haklar Szlemesinin 2. maddesi, Ekonomik, Sosyal ve Kltrel Haklar Szlemesinin 2. maddesi, Avrupa nsan Haklar Szlemesinin 14. maddesi, Amerikan nsan Haklar Szlemesinin 1. maddesi ve Afrika nsan ve Halklarn Haklar artnn 2. Maddesi rnek olarak belirtilebilir.3 Bunlardan, BM Genel Kurulunca kabul edilen ve 1969da yrrle girmi olan Her Trl Irk Ayrmclnn Tasfiye Edilmesine Dair Uluslararas Szleme, daha nce yaplm ayrmcla kar uluslararas szlemeleri tekrar etmenin yannda taraf devletlere ayrmcln nlenmesi hususunda pozitif ykmllkler yklemesi bakmndan zel nem arzetmektedir4. Trk Hukukunda ise ayrmclk yasann gz nnde bulundurulmas iin hukuksal dayana tekil eden balca hkm, Anayasann ayn zamanda eitlik ilkesini de ieren 10. maddesidir. Bu maddenin ayrmclk yasan ilgilendiren birinci fkras u ekildedir: Herkes, dil, rk, renk, cinsiyet, siyasi dnce, felsefi inan, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrm gzetilmeksizin kanun nnde eittir.

2.2.Eitlik lkesi Doktrinde eitlik ilkesi, ekli hukuki eitlik ve maddi hukuki eitlik olmak zere iki anlamda yorumlanmtr. ekli hukuki eitlik, kanunlarn genel ve soyut nitelikte tamas, yani kapsad herkese eit olarak uygulanmasdr. maddi hukuki eitlik kavram ise ayn durumda bulunanlara kar haklarda ve devlerde, yararlarda ve ykmllklerde, yetkilerde ve sorumluluklarda, frsatlarda ve hizmetlerde eit davranma zorunluluudur.5 Anayasa Mahkemesi de bu dorultuda bir kararnda, Anayasada ngrlen eitliin eitlerin eitlii anlamnda olduunu ve eit olmayanlara farkl kuraln uygulanmasnn eitlik ilkesine aykr olmadn ifade etmitir.6

Kanun nnde eitlik ilkesi ile ayrmclk yasa birbiriyle yakn ilikisi ola kavramlardr. Kanun nnde eitlik lkesi, ayrmclk yasa ile birlikte insan haklarnn korunmasnda temel ve genel prensiplerden biri olarak kabul edilmektedir.7Bunun yannda ayrmclk yasann devletin daha ziyade negatif bir edimini gerektirirken, eitlik ilkesinin

2 KARAN, Ula: Avrupa Birlii lkelerinde Ayrmclk Yasa ve Eitlik Kurumlar. nsan Haklar Ortak

Platformu, Ankara 2009, s. 9-10. 3 KARAN, Ula: Trk Hukukunda Ayrmclk Yasa ve Trk Ceza Kanununun 122. maddesinin

Uygulanabilirlii. TBB Dergisi, 2007, Say. 73, s. 148. 4 Szlemenin tam metni iin bkz.: International Convention on the Elimination of All Forms of Racial

Discrimination. http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CERD.aspx 5 ZBUDUN, Ergun: Trk Anayasa Hukuku. Yetkin Yaynlar, Ankara 2010, s. 151.

6 Anayasa Mahkemesi Karar, E. 1988/7, K. 1988/27. Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi, Say. 24, s. 421.

7 Birlemi Milletler nsan Haklar Komitesinin 18 Nolu Genel Yorumu: Ayrmclk Yasa(ev. Lema Uyar).

http://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/Books/khuku/ayrimcilik_yasaginin_kapsami/ayrimcilik_yasagi_insan_haklari_komitesinin_18_no_lu_genel_y.pdf


ancak devletin pozitif bir edimiyle gerekletirilebilmesi bakmndan bu iki kavramn birbirinden ayrld kabul edilmektedir.8

Eitlik ilkesi ve ayrmclk yasa, birbirleriyle neredeyse i ie gemi kavramlar olmalarnn doal bir sonucu olarak gerek uluslararas gerek ulusal mevzuatta bir arada dzenlenmitir. Anayasann ayrmclk yasan da dzenleyen 10.maddesinin ayn zamanda eitlik ilkesinin de dayana olmas, hatta bu maddenin kanun nnde eitlik baln tamas da bu durumun ak bir gstergesidir.

2.3.Pozitif Ayrmclk Pozitif ayrmclk, sadece yasa nnde eitlik gibi soyut bir kavram ile toplumsal

hayatta fiili eitlie ulaabilmenin mmkn olamayaca gereinden hareketle, fiili eitlii salayabilmek iin dezavantajl konumda olanlar lehine alnacak etkin nlemleri ifade eder.

Ortaya k zaman tam olarak tespit edilemeyecek derecede gemie uzanan eitlik ilkesine kyasla pozitif ayrmclk yeni saylabilecek bir kavramdr. Bir gre gre pozitif ayrmclk hkmlerinin, dnsel temelleri 1788 Amerikan Anayasasna ve hukuki temelleri de 9 Temmuz 1868de ABDde kabul edilen On Drdnc Dzenlemeye (Fourteenth Amendment) dayanmaktadr.9Ancak bir terim olarak pozitif ayrmclk (ngilizce Affirmative action veya ufak bir anlam farkll ile Reverse Discrimination) 1960lara kadar kullanlmamtr. Zamanla insan haklar ve eitlik fikirlerine paralel olarak gelien fikir, pozitif ayrmclk ad altnda ilk defa 1961 ylnda John F. Kennedynin bir yrtme ileminde ortaya konmu; daha sonra 1965te Johnsonn bir ilemiyle yeri daha da salama alnmtr.10 Bundan sonrasnda da gerek ABDde gerekse uluslararas szlemelerde eitlik ilkesi ve ayrmclk yasa kavramlarnn ayrlmaz bir paras haline gelmitir.

Pozitif ayrmcln meruluu bugn Avrupa nsan Haklar Mahkemesince de kabul edilmekte ve eitli kararlarda 14. maddenin ihlali anlamna gelmedii ifade edilmektedir. rnein AHM; Abdulaziz, Cabales ve Balkandali-Birleik Krallk davasnda, szlemeci bir devletin gmen politikasn belirlerken kendisinin yahut yakn balantlara sahip olduu lkelerin vatandalarn ncelikle tercih etmesinin rk ayrmcl saylamayacana hkmetmi; Rasmussen-sve davasnda ise, babaln reddi davas aabilmesi iin Danimarka kanunlarnn kocaya belli bir sre kstlamas getirdii halde, kocann eski einin ayn davay aabilmesi iin byle bir kstlamann olmamasnn ayrmclk tekil etmedii sonucuna varmtr.11

8The United Nations International Covenant on Civil And Political Rights, Article 26. http://www.hrweb.org/legal/cpr.html 9 MEYER, Foy III: The Rise And Fall of Affirmative Action. Texas Review of Law & Politics, Nisan 2004, C.

8, Say. 2, s. 440, 450. 10

RUBIO, Philip: A History of Affirmative Action, 1619-2000. 2001, s. 144. http://books.google.com.tr/books?id=wCl_aXzDjZAC&pg=PA144&dq=affirmative+action+history+kennedy&hl=en&sa=X&ei=4CQsT9eqOIrW0QWVyIGtCA&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false 11

DUTERTRE, Gilles: Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Kararlarndan rnekler. Avrupa Konseyi Yaynlar, 2003, s. 297-298. http://www.yargitay.gov.tr/abproje/belge/kitaplar/aihm_kararlarindan_ornekler.pdf


Trk Hukukunda pozitif ayrmcl dzenleyen balca hkm yine Anayasann 10. maddesidir. 2004 ve 2010 yllarnda yaplan deiikliklerle bu maddeye Kadnlar ve erkekler eit haklara sahiptir. Devlet, bu eitliin yaama gemesini salamakla ykmldr. Bu maksatla alnacak tedbirler eitlik ilkesine aykr olarak yklenemez ve ocuklar, yallar, zrller, harp ve vazife ehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler iin alnacak tedbirler eitlik ilkesine aykr saylmaz fkralar eklenmi; bylece pozitif ayrmclk ilkesi hem glendirilmi hem de kapsam ynnden geniletilmitir.12 Bu hkmler dnda da pozitif ayrmcla ynelik olarak ocuk Koruma Kanunu gibi eitli kanunlar karlmtr.

2.4.ocuk Haklar ocuk, bir kaynakta zihinsel, fiziksel ve ruhsal ynden tam bir olgunlua erimemi,

toplumdaki rol ve grevlerini henz renmekte olan, bakma ve eitime ihtiyac olan varlktr13 eklinde tanmlanmtr. Ancak ocuk kavramnn hukuki anlam biraz daha farkldr ve bugn dnyann tamamna yaknnda olduu gibi; ocuk Koruma Kanununda da ocuk Daha erken yata ergin olsa bile, on sekiz yan doldurmam kii olarak tanmlanmtr14; ki bu tanm aada deinilecek olan ocuk Haklarna Dair Szlemeden aynen alnmadr15. leride deinilecek olan Pekin Kurallar ise 2. maddesinin 2. Fkrasnn a bendinde ocuu mevcut hukuk sistemi iinde ileyebilecei bir sutan dolay kendisine byk insanlardan farkl davranlmas gereken kii16 olarak tanmlamtr. Trk ceza hukukunda ocuklar, ocuk haklar ile Anayasann 10. maddesi ve bir grup kanundan dolay pozitif ayrmcln birer znesi kabul edilmektedir.

ocukluk, sosyo-kltrel bir kavramdr ve bu yzden anlam norm ve deerlere; dolaysyla da zamana gre deiiklik gstermitir. rnein antik Yunanlar, ocukluk dnemine nem vermemekte ve onun hakknda olduka belirsiz terimler kullanmakta iken; Ortaada Bat Avrupa toplumlarnda ocukluk bamllk ile ayn anlama gelmekte; 5-7 yalarnda sona ermekteydi. ocuklarn minyatr birer yetikin olarak grlmekten kp ayr bir snf olarak kabul edilmeleri bir gre gre 13. yzylda sanat alannda balamsa da bugn ulalan aamaya varlmas bir hayli zaman alm; ocukluun hukuksal, toplumsal ve eitsel kurumlar erevesinde korunan bir kavram halini almas iin 20. yzyla kadar gelinmesi gerekmitir.17 Feodal rejimin kyle beraber onun yerini alan yeni ekonomik yaplanma ve modern devlet anlaynn getirdii su ve ceza politikas gibi eitli etmenlerden dolay, bu uzun zaman diliminde ocuklarn iledii sularda da art grlm ve ocuk sululuu kavram ortaya kmtr. Papann daha 14 Kasm 1703 tarihinde ocuk sululuu 12

ZBUDUN, s. 152-153. 13

YELESDA, Hayati: Ceza Hukukunda ocuk Kavram ve Cezai Sorumluluunun Belirlenmesindeki Kriterler. Ulusal Tez Merkezi. stanbul 2006, s. 1. 14

Kanunun tam metni iin bkz.: ocuk Koruma Kanunu. http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/1527.html 15

Convention on theRights of the Child, Article 1. http://www.unesco.org/education/pdf/CHILD_E.PDF 16

United Nations Standard Minimum Rules for the Administration of Juvenile Justice, Article 2. http://www.un.org/documents/ga/res/40/a40r033.htm 17

EFE, Metin: ocuklarn Cezai Sorumluluu. Ulusal Tez Merkezi. Konya 2008, s. 3-4.


konusunda bir emirname hazrlamas da sz edilen bu kavramn bir sorun haline geliinin ak bir gstergesidir.18 ocuk sululuu hzl bir ykseli gsterirken ocuk yarglamas ve ocuklara zel haklarn ortaya kmas daha sonra olmutur. Bunun daha iyi anlalmas iin eitli rneklere bakmak faydal olacaktr; mesela 1828 ylnda New Jerseyde 12 yanda iledii bir sutan tr bir ocuk aslabilirdi.19 Benzer ekilde 1780lerin sonuna kadar ngilterede 200den fazla ocuun idama mahkum edilip, yedi yandaki bir kzn elbise almak suundan asld kaydedilmektedir.20

Btn bu ocuk sululuu ve yarglamas sorunlarna karlk, son yzyldan ncesinde de toplumlarn bir ou hukukla ihtilafa den ocuklarn yetikinlerden farkl bir ekilde muamele grmesi gerektiini, farkl llerde olsa da, kabul etmilerdir. rnein, Norvete 13. yzylda geerli olan ceza kanununa gre hrszlk yapan yetikinler iki ellerini kaybedecekleri halde, ocuklar hrszlk yaptklarnda yalnz bir ellerini kaybedeceklerdir.21 ocuk haklarnn esaslar ilk defa 15.yzylda spanyol dnr Vives tarafndan ortaya atlmtr;22 bu haklara ilikin ilk toplumsal politika belgesinin ise 1779 ylnda svirenin Zrih Kantonunda yaynlanan bir emirname olduu kabul edilir.23 19. yzyla yaklarken ve 20. yzyl balarnda da ocuk haklar ve ocuklarn korunma altna alnmas dorultusunda, zellikle Avrupa ve ABDde bir takm kongreler ve toplantlar dzenlenmi, eitli tekilatlar kurulmutur.24 Ancak bu konudaki en somut adm ayn zamanda hak szcnn ilk kez benimsenmi olduu,25 1924 tarihli, Cenevre Bildirisi veya ocuk Haklar Beyannamesinin yaynlanmasdr. Bu bildirinin balangc Umum Milletlerin erkek ve kadnlar insanln haiz olduu en mutena eyi ocua vermeye mecbur bulunduunu, rki, milli ve dini her trl telkinler haricinde bir vazife olmak zere kabul ettikleri Cenevre Beyannamesi ismi verilen bu ocuk Haklar Beyannamesi ile tasdik ederler26 eklindedir. Bugn Cenevre Bildirisini tamamlayan ve uluslararas alanda, Trkiyeyi de kapsayacak ekilde, geni etki ve uygulama alanna sahip, ocuk haklarna ilkin uluslararas belgeler 2000 ylnda yrrle giren ocuk Haklarnn Kullanlmasna likin Avrupa Szlemesi,27 Birlemi Milletler Genel Kurulunca 1985 ylnda kabul edilen Kkler iin Adalet Sistemine Dair Birlemi Milletler Asgari Standart Kurallar (Pekin Kurallar),28 yine 18

MT, Eylem: ocuk Haklar Paradigmas ve ocuk Ceza Yarglamasna Hakim Olan lkeler Asndan Trkiyedeki Dzenleme ve Uygulamalarn Deerlendirilmesi. nsan Haklar Ortak Platformu, Ankara 2009, s. 9-10. 19

EFE, s. 29. 20

MT, s. 10. 21

EFE, s. 39. 22

EFE, s. 4. 23

MT, s. 6. 24

EFE, s. 4-5. 25

MT, s. 6. 26

Szlemenin tam metni iin bkz.: Geneva Decleration of the Rights of the Child. http://www.un-documents.net/gdrc1924.htm 27

Szlemenin tam metni iin bkz.: European Convention on the Exercise of Childrens Rights. http://conventions.coe.int/Treaty/en/Treaties/html/160.htm 28

Szlemenin tam metni iin bkz.: United Nations Standard Minimum Rules for the Administration of Juvenile Justice. http://www.un.org/documents/ga/res/40/a40r033.htm


ayn kurulca 1990 ylnda kabul edilen ocuk Sululuunun nlenmesi iin Birlemi Milletler Ynlendirici lkeleri (Riyad lkeleri)29 ve yine ayn kurulca ayn yl kabul edilen zgrlnden Yoksun Braklan Kklerin Korunmas Hakknda Birlemi Milletler Asgari Kurallar (Havana Kurallar)30 ve en nemlisi; Birlemi Millletler Genel Kurulunun 1989 ylnda kabul ettii ve 1990da yrrle giren ocuk Haklarna Dair Szleme31 olarak sralanabilir. ocuk Haklarna Dair Szleme, bu szlemeye taraf olan devletlere ocuk haklarnn korunmas konusunda pozitif ykmllkler yklemekte ve bu devletlerin ocuk hukuku mevzuatlarn ekillendirmelerinde bir model oluturmaktadr. Saylan zellikleri, geni kapsam ve dorudan uygulamay dzenleyen hkmleri ile bu szleme yukarda saylanlar arasnda en belirleyici olandr. 1982 Anayasasnn 90. maddesine gre, usulne gre yrrle konulmu milletleraras antlamalar kanun hkmndedir. Bu hkmden hareketle, Trkiyenin de kabul etmi olduu, ad geen bu szlemelerin herhangi ek bir kanuni dzenlemeye gerek duymakszn kendiliinden uygulanaca ve kanunlarla elitikleri takdirde uyumazln szleme hkmlerine gre zmlenecei sylenebilir.

Anayasann 10. maddesinin 3. fkrasna gre ocuklar (...) iin alnacak tedbirler eitlik ilkesine ayr saylmaz. Bu da Trk hukukunda ocuklara ynelik pozitif ayrmcln kabul anlamna gelmektedir. Bu dorultuda ocuklara yeri geldiinde pozitif ayrmclk uygulanarak Trkiyenin imzalad, ocuk haklarna ilikin uluslararas szlemelere paralel olarak ocuklara yetikinlere tannmayan bir takm haklar tannmal ve onlara zel bir kurallar ve yarglama sistemi getirilmesi gerekmektedir. Bu gereksinimi karlamak iin bir takm yasal dzenlemeler de yaplmtr. Bu dzenlemelere, Trkiyede alanndaki en geni kapsaml kanun olan ve sua srklenen ocuk kavramn literatre sokan ocuk Koruma Kanunu rnek verilebilir. Bunun dnda Trk Ceza Kanunu ve dier bir takm dzenlemeler de ocuklara ilikin eitli hkmler iermektedir.

ocuklara tannan haklarn ieriini ksaca zetlemek gerekirse, bu haklar yaama, zgrlk ve gvenlik hakk, zel hayata sayg, ifade zgrl ve ikence yasa gibi birok insan haklar belgesinde kabul edilen insan haklarnn yan sra, tutuklamaya ne zaman bavurulaca, tutukluluk koullar ve sresi, yarglama koullar, ocuklara zel ocuk mahkemeleri kurulmas gibi eitli konularda herkese tannmayan bir takm haklardan meydana gelmektedir. Bir hayli geni olan bu haklar yelpazesinin detaylarna girmek ok fazla yer tutaca ve almann amacndan sapmasna neden olaca iin, ta atan ocuklar meselesini ilgilendiren ve ihlal edildii iddia olunan haklara daha sonra deinilmek zere ocuk haklar konusundaki aklamalara burada son verilecektir.

29

Szlemenin tam metni iin bkz.: United Nations Guidelines for the Prevention of Juvenile Delinquency. http://www.un.org/documents/ga/res/45/a45r112.htm 30

Szlemenin tam metni iin bkz.: United Nations Rules for the Protection of Juveniles Deprived of their Liberty. http://www.un.org/documents/ga/res/45/a45r113.htm 31

Szlemenin tam metni iin bkz.: Convention on the Rights of the Child. http://www.unesco.org/education/pdf/CHILD_E.PDF


3. TA ATAN OCUKLAR MESELES 3.1.Arkaplan

Son yllarda Trkiyenin belirli blgelerinde ve byk kentlerde meydana gelen yasa d gsteri ve yrylerde ocuklarn n planda kullanlmas, toplumsal eylemlerde ocuklarn ne karlmas da ocuklara ynelik yeni bir uygulama olarak karmza kmakta, konu kamuoyunda ta atan ocuklar olarak tartlmaktadr. lk kez 15 ubat 2006 tarihinde Cizrede Abdullah calann yakalanmasnn yldnm nedeniyle yaplan eylemlerde ocuklarn polise ta atmasyla32 kendini gsteren bu olgu, o gnden bugne zaman zaman hzlanp yavalayarak da olsa varln srdrmtr. Olaylarn bu hale gelmesi ve ocuklarn eylemlerin neredeyse merkezine yerletirilmesinin ok sayda sebebi vardr.

ocuklarn istismar yoluyla, sz konusu yasad eylemlerde bu denli yaygn bir ekilde kullanlmasnn balca sebepleri Aydn ve Gndzn bu konudaki almasndan33 da faydalanarak yle zetlenebilir:

- ocuklarn ceza ehliyetinin olmamas veya az olmas, - ocuklarn istenilen ama dorultusunda kullanlmasnn yetikinlere gre

daha kolay olmas, - ocuunun bir yetikine gre phe ekmemesi, - Gvenlik glerinin ocuklara kar g kullanamayacann; eer ocuklara iddet

veya orantsz g uygularsa da propaganda yoluyla gvenlik glerinin veya devletin despot, zalim, vicdansz olarak nitelendirilerek meruiyetinin sorgulanmasnn veya etnik temel zerinden zihin bulankl yaratlmasnn mmkn olduu bilgisi,

- Yasad yaplanmalar tarafndan ocuk ve kadnlarmzla hep birlikte mcadele veriyoruz mesajnn hedef kitleye verilmesi,

- Vatanda ile gvenlik glerini ocuklar zerinden kar karya getirmeyi, bir kaos ortam oluturmay ve halkn bir blmnn devlete olan gven ve bakn zedeleme dncesi Saylan sebeplerin benzerleriyle devam edilen listeyi daha da uzatmak mmkndr.

Gitgide hz kazarak ciddi bir sorun halini alan bu ta atan ocuklar olgusunun zmn ise iki ayr balk halinde ele almak faydal olacaktr. Bu balklardan ilki, dorudan sorunun kaynana inerek sebeplerini ortadan kaldrmaya ilikinken; ikincisi ise ta atan ocuklar meselesi balamnda ortaya kan hukuka ve insan haklarna aykr muameleyi deitirmeyi kapsamaktadr.

3.2.ocuk Sululuunun Sebepleri ve Bu Sebeplerin Ortadan Kaldrlmas ocuk sululuunun sebepleri birok hukuku ve bilim adamnca tartlm ve eitli

fikirler ortaya konmutur. Bugne dek ocuklarn su ilemesindeki etkenler arasnda; cinsiyet, ya, ergenlik gibi kiisel zellikler ile paralanm aile yaps, aile iin etkileim ve 32

DURNA, Tezcan; KUBLAY, ala: Basnn iddeti-Siyasal Gsterilerde Polise Ta Atan ocuklar rnei. Ankara niversitesi SBF Dergisi, C. 65, Say. 3, s. 51. 33

AYDIN, Hakan; GNDZ, Veysel: ocuk Gvenliinin Salanmasnda Yerel Ynetimlerin Rol. Trk dare Dergisi, Eyll 2010, Say. 468, s. 18.


disiplinin nitelii, sosyo-ekonomik stat, olumsuz rol-modelleri, ehirleme, g, kamu ynetiminin niteliine ilikin sorunlar, mevzuatn nitelii ve uygulanmasna ilikin sorunlar gibi toplumsal sebepler34 ve hatta lkenin sosyal ve ekonomik politikalar, etnik ve kltrel yaps, medya35 gibi unsurlar saylmtr. Ancak yaplan aratrmalar gz nnde bulundurulduunda, terrle birlikte yaygnlaan ta atan ocuklar sorununu besleyen asl etkenler; ekonomik deiim ile g ve bu gn getirdii sonular olarak grnmektedir. ocuk sululuu kapsamnda kanunla ihtilafa den ocuklarn belirgin zellii, bu ocuklarn bykehirlere g eden; gelir, eitim ve salk bakmndan yoksul ailelerin ocuklar olmasdr. Daha iyi bir yaam kurmak amacyla byk kentlere g eden aileler eski deerlerini brakm; ancak yenilere de ayak uyduramamtr.36 Bu ocuklarn okul anda olan birou g srecini yaamam olup, okuma yazma bildikleri ve Trkeyi ailedeki yetikinlerden daha iyi konutuklar iin i bulma anslar daha fazla olmakta,37ailelerinin geimini salamak zere almak zorunda kalmakta ve g etmi olan birok aile de ekonomik nedenlerden tr ocuklarn okula gnderememektedirler. Bunun dnda g eden ailelerin bir yandan yeni bir hayat kurma abas iine girdiklerinden; ocuklarn ihmal etmesi ve krsaldakinin aksine komu, akraba, arkada gibi kontrol mekanizmalarn bulamamas ve eitim eksiklii; zaman zaman ebeveynlerin ocuklarn kastl olarak suta kullanmas gibi ciddi bir sorunla bir araya geldiinde ocuklar iyice babo ve istismara ak hale gelmektedir.38 Tm bu olumsuz koullar karsnda, sk sk gzlemlendii zere, terr rgt PKKnn ocuklar yasad toplant ve gsterilerinde ocuklar n saflarda kullanmas mmkn olabilmektedir.

Terr sularyla yarglanmakta olan ocuklar bu noktaya tayan fiillere iten sebepler yalnzca toplumsal kaynakl deildir; sorunun bir de bireysel yn olduunu sylemek yanl olmayacaktr. eitli kaynaklarda kabul edildii zere; gerek devletin kolluk kuvvetlerinin, gerekse de belli aamalarda yarglamaya uzman sfatyla dahil olan psikolog gibi kiilerin ocuklara kar tutum ve baz nyarglar, sorunun durulmak yahut zlmek yerine daha da bymesine ve olaylara karp da gzaltna alnan ocuklarn rehabilite edilmelerindense daha da kalc bir ekilde yasad faaliyetlerini srdrmelerine katkda bulunmaktadr. Bu almada, polisin tavr ve etkilerini grmek bakmndan sulu ocuklara muamelesine ilikin, Ankarada bulunan tutukevindeki ocuklarla 2001 ylnda yrtlen bir aratrmadaki39 verilerden faydalanlacaktr. Her ne kadar aratrma ta atan ocuklar olgusunun ortaya kndan nce gerekletirilmise de, daha hafif sular karsnda dahi polisin tavrn ortaya koyduu ve ayrca ocuklarn polis gzetimi altnda ne ynlerden nasl etki altnda kalabilecei hakknda bilgi vermesi asndan faydaldr. Aratrmann sonucunda ulalan sonulardan bazlar yledir:

34

GKPINAR, Mahmut: Sosyal ve Kriminal Boyutlaryla ocuk Sululuu. TBB Dergisi, 2007, Say. 72, s. 211-229. 35

AYDIN; GNDZ, s. 13. 36

AYDIN; GNDZ, s. 15? 37

YILMAZ, zge: Ta Atan ocuklar ve Kahraman Psikologlar. Eletirel Psikoloji Blteni. Eyll 2010, Say. 3-4, s. 39. 38

AYDIN; GNDZ, s. 15-17. 39

NTA, zlem Cankurtaran: Tutuklu ocuklarn Gzyle ocuk Adalet Sisteminin Deerlendirilmesi. TBB Dergisi, 2006, Say. 66, s. 261.


- ocuklarn gzalt srelerinin ayrntlarna bakldnda polisin ocuklarn hepsine kelepe takt sylenebilir. Kelepe bu durumlarda bir kt muamele arac olarak kullanlmaktadr ve ocuklarn ok rahatsz olduklar bir semboldr.40

- ocuklar gzalt srecinde aileleriyle grtrlmemektedir.41(Bugnlerde terr suu kapsamnda gzaltna alnan ocuklarn aileleriyle grmesinin zaman zaman dorudan doruya engellenmekte olduunu belirtmek yerinde olacaktr.)

- Birok ocuk fiziksel ve cinsel ikenceye maruz kalmakta ancak polis tarafndan tehdit edildiklerinden hemen hibiri adli tp doktoruna bunu sylememekte hatta bazlar polis ile adli tp arasnda bir iliki olduuna inanmaktadrlar. zellikle nispeten ar sular ileyen ocuklarn urad ikence, uykusuz kalmalarna sebep olacak dzeye ulamakta ve sorgulandklar yerleri ezim yeri, ykm yeri olarak anmalarna yol amaktadr.42

Tm bu yaadklarnn sonucunda ocuklarn polis hakkndaki yargs doaldr ki genellikle olumsuz olmaktadr. Tutuklu ocuklar iin polis, bir yandan kaybolduklarnda, a kaldklarnda yardm istedikleri bir kii olarak yer alrken dier yandan daha ok cezalandran ve korkulan bir kiidir. yukarda bahsedilen ayn aratrmada ocuklarn polislere ilikin ifadelerinde aydan post, polisten dost olmaz ve a gzl, bebeleri ezen kiiler gibi cmleler yer almaktadr. Polisin tutumu ocuklar zerinde zaman zaman o kadar etkili olabilmektedir ki; baz ocuklarn tutukevi sonras sabkal olmak ve polisin damgalayc tutumundan kurtulabilmek iin bulunduklar kenti hatta lkeyi deitirmeyi dndkleri gzlemlenmitir.43

Ayn aratrma, polislerin ocuk sululara etkisi ve onlarda brakt izlenimler dnda da bulgulara ulamtr. Bunlardan birisi tutukevlerinin, ocuklarn yeni su ykleri dinleyip yeni arkadalar edindikleri bir su okulu haline gelmesidir. Bir baka ilgi eken sonu da baz avukatlarn ak bir ekilde bu ocuklar savunmay reddetmesine karlk ocuklarn da baz durumlarda avukatlar kendilerini yeterince savunmamakla sulamalardr.44

Terr suu iddiasyla tutuklu bulunan ocuklarn tavrlarndaki deiim ve yeniden serbest kaldklarndaki ynelimleri konusunda psikologlar cephesine de baz eletiriler yneltilmitir. Bu eletirilere gre yarglama yahut tutukluluk srecine dahil olan bir takm psikologlar, yanl tutumlarndan tr mesleklerinin amacna ters den sonulara ve olumsuz gelimelere sebep olmakta; ocuklar da ayn sulara daha fazla itmektedirler. Bu gibi durumlarn bir rneine, Diyarbakr barosunun kentteki E tipi cezaevinde kapatlm bulunan 17 ocukla 2009 Eyllnde yapt grmelerin sonucunda hazrlad raporda rastlanmaktadr; bu rapora gre cezaevi psikolou ocuklara siz terristsiniz demi ve kelepelerinin karlmamasna gz yummutur. Bu profesyonel olmayan muamele de aktr ki bilimsel olmayp, psikoloun yalnzca politik grlerine gre hareket ettii, devletin sylemlerini ocuun yksek faydasnn nne geirdii iin ocuun topluma yeniden 40

NTA, s. 265-266. 41

NTA, s. 267. 42

NTA, s. 268-271. 43

NTA, s. 263, 271. 44

NTA, s. 267-268, 271.


kazandrlmas bir yana; ancak ocuun kendini daha da fazla bask altnda hissetmesine ve devletten yz evirerek daha fazla sua bulamasna sebep olacaktr. ocuklar in Adalet arclarnn sunduu bir baka habere gre ise, dier bir psikolog, stanbulda tutuklu bulunan V.A. adl ocukla yapt grme srasnda elde ettii bilgileri raporuna yazarak, aibeli bir yarglama srecinde, savcln rapordaki ek sularla birlikte 20 gn ile 20 yl 4 ay arasnda hapis cezasn talep etmesinin yolunu amtr. Bu psikoloun fiili de ikenceden beter olduu eklinde sert bir ekilde eletirilmitir. Zira burada psikolog, ocuun kendisine ilikin tarafszlk yanlsamasndan faydalanm, aralarndaki gven ilikisini ktye kullanmtr. Olayda sorgu polisinin yerini stlenen psikoloun yapt psikolojik grme sann zlmesini salamtr.45 Bununsa byk bir facia olduu olduu ortadadr; mesleinin getirdii gven duygusunu istismar yoluyla devletin kolluk kuvvet gibi hareket eden psikolog; ocuun ocuk haklar kapsamnda bilgilendirilmesi, korunmas ve rehabilite edilmesi bir yana, ykmna yol amtr.

Ta atan ocuklar sorununun kesin ve olumlu bir zme kavuturulabilmesi iin, ncelikle yaplmas gerekenin, onu douran ve ayakta tutan sebeplerin bir bir ortadan kaldrlmas olduu kansndayz. Bunun nasl yaplaca ise geni kapsaml fakat cevab imkansz da olmayan bir sorudur.

En batan sylemek gerekir ki; meselenin balangc hukukun snrlar dnda olduu iin zm araylarna da yine hukuk dndaki alanlarda balamak lazmdr. Bu bakmdan da en bata zerine eilmeyi gerektiren konu sosyal ve ekonomik artlarn dzeltilmesidir. Ancak dorudan hukukla ilgisinin kstl olmas itibariyle bu konuda fazla sz sylenmeden geilecektir. Ksaca denebilir ki; devletin ekonomik politikalarn deitirerek ve gerekli dzenlemeleri yaparak; g ve gn getirdii her tr uyumsuzluu gidermesi arttr. Bunun dnda ocuklarn sua srklenmesi ve yasad eylemlerde istismar edilmesinde eitimsizliin byk etkisi gz nnde bulundurularak, eylemlerin en youn olduu yerlere ncelik tannmak zere, gerek ocuklar gerekse de ailelerine ynelik olarak, en uygun bulunan ekilde eitim yatrmlar yaplmaldr. Fiilleri hakknda daha bilinli ve iradesi mantn zrhyla kuanm nesiller phesiz ki hem kendileri hem de ocuklar iin daha doru kararlar verecek; hem kendilerinin hem de ocuklarnn sua alet edilmesine karlk daha bilinli hareket edeceklerdir. Ayn zamanda bu yolla, ocuklarn yalnzca ailelerince ihmali deil, sosyal evre bakmndan savunmaszl da kayda deer biimde kaybolacak; okullar etkin birer sosyal kontrol mekanizmas olarak ocuklarn sutan uzak kalp bo zamanlarn daha faydal ekilde geirmelerine katk salayacaktr. Elbette ki bunlarn tmyle merkezi idare tarafndan salanmas mmkn deildir ve sivil toplum kurulular ile yerel ynetimleri de nemli roller dmektedir. Bu noktada da aile ve ocuk sorunlarna ynelik aratrma ve gelitirme hizmetleri veren stratejik aratrma merkezleri veya enstitler kurulmas, Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurulu bnyesindeki Koruma Bakm ve Rehabilitasyon Merkezi saysnn arttrlmas, risk altnda veya kanunla ihtilaf halinde olan ocuklarn okul sonras vakitlerini geirebilecekleri ett merkezleri, ocuk koruma, barnma ve sosyal yardm merkezleri, sosyal ve kltrel faaliyet alanlar, spor ve oyun olanlar, beceri ve hobi kurslar gibi sosyalleecei ortamlarn oluturulmas amacyla yerel ynetimlerin 45

YILMAZ, s. 40-41.


btelerine daha fazla denek aktarlmas nem arz etmektedir.46 Elbette ki bu faaliyetler gerekletirilirken bir yandan bunlara destek verecek hukuki dzenlemeler olmazsa olmazdr.

ocuklarn adalet sistemine bak ve bu sistemle yaadklar tecrbelerin nemi de; kk yalarda su ilemi olan ocuklarn ilerleyen yalarda da su ileme potansiyelinin yksek olduu gz nne alndnda47bir hayli byktr. Bu dorultuda mevcut uygulamada baz deiikliklerin yaplmas da ak bir ihtiyatr. Sz edilen deiikliklerin kapsamn belirlemek iin ise en basit ve gvenilir yntem; bata ocuk Haklar Szlemesi, Pekin, Riyad ve Havana Kurallar olmak zere ocuklarn haklarna ilikin hukuki belgeleri yol gsterici kabul etmek olacaktr. smi saylan belgeler incelendiinde alnmas gereken balca nlemler u ekilde sralanabilir:

- ocuklara sre hakknda bilgi verilmesi, - Polis tarafndan alkonulan ocuun annda anne ve babasna yada vasisine bilgi

verilmesi, - ocuklarla ilgili yaplacak ilemlerin en ksa srede yaplmas, - ocuun kimliinin medya ve kamuya kar sakl tutulmas, - ocuklarn fotoraf ve parmak izinin alnmasna ilikin snrlamalarn olmas, - ocukla ilgili kaytlarn yetikinlerin kaytlarndan ayr tutulmas, - ocua zarar verecek muameleden saknlmas (kelepe kullanlmamas, adli tp

incelemelerinde ocuklarn mhrlenmemesi, hastanede yataa zincirlenmemesi gibi), - ocuun adalet sreci iine ekilmeden, toplumdaki dier kaynaklara ynlendirilmesi, - ocuun su ilemesini nlemeye ynelik hizmetlerde yer almas, - Kk sulularla srekli temas halinde bulunan polislerin zel olarak eitilmesi ve

byk ehirlerde zel ocuk polisi birimlerinin oluturulmas. Adalet sistemi-ocuk ilikisi konusunda bir eletirinin de psikologlara yneltildii

belirtilmiti. Elbette ki her psikolog iin bahsedilen sulamalarda bulunmak mmkn deildir fakat deinilen sorunlarn ciddiyeti bir takm nlemler alnmasnn yerinde olacan gstermektedir. Bu dorultuda bir gre gre psikologlar cezaevi olgusu ile sulu olduu iddiasyla tutuklanan ocuklarn hayatlarn ve bu hayatn koullarn kavrayan; yeri geldiinde devletin iddet ieren ya da insan haklarn ihlal eden eylemleri karsnda ocuun yannda yer alp devlete tavr alabilecek bir yaklam gstermelidir. Aksi takdirde psikoloun emei eksik kalmaya ve psikolog grevinde baarszla mahkmdur. Buna eklenecek dier bir nlem olarak, psikologlar iin bir meslek yasas kartlmas ile psikologlarn mesleki uygulamalarnn etik adan deerlendirmesini yapacak ve bu konudaki ihlallere ynelik yaptrm uygulayabilecek bir mesleki rgt oluturulmas nerisi de ne srlmtr.48

Yukarda bahsedilen ve ocuklarn sua srklenmesinin gerek sosyal gerekse bireysel nedenlerini ortadan kaldrmay amalayan zm nerilerinin doal olarak hepsi herkese kabul grmeyecektir fakat eitli kesimlerin grlerini ifade eden ve bazlar dorudan

46

AYDIN; GNDZ, s. 30-31. 47

AYDIN; GNDZ, s. 19. 48

YILMAZ, s. 43-44.


bilimsel aratrma sonularn baz alan bu nerilerin tartlmasnn dahi ta atan ocuklar meselesinin zme ulamasnda nemli potansiyel tadna phe yoktur.

3.3.Hukuki Mevzuat ve Uygulamaya likin Sorunlar ve zmleri Ta atan ocuklar olgusu balamnda karlalan sorunlarn sebeplerine ve bu

sebeplere bal olarak ortaya atlan bir grup zm nerisine yukarda deinilmitir ancak mesele bunlarla bitmemektedir. Sorunun genilememesi ve tekrar ortaya kmamas iin kaynaklar yok edilebilse bile; ta atan ocuklar olgusunu sorun olmaktan karp yeterli zaman tanndnda tmyle tarihe kartrmasn salayabilmek iin hukukular olarak bir de meselenin mevzuat, yarg sistemini ve insan haklar uygulamalarn ilgilendiren ksma eilmek arttr. Bu ynden mevcut sorunlar ise kabaca mevzuata ilikin olanlar ve yarglama srecine ilikin olanlar eklinde snflandrlabilir.

Trkiyede ocuk mahkemeleri yllardan beri vardr ve faaliyet gstermeyi srdrmektedir. Ancak 30 Temmuz 2003 tarihine kadar ocuk mahkemelerinde yarglanabilme yann st snr 15ti. 30 Temmuz 2003 tarihinde ise ocuklar iin olumlu bir gelime yaand ve 4963 sayl Kanun ile ocuk Koruma Kanununun 6. maddesinde, 15 olan ya snrn 18e karan bir deiiklik gerekletirilmitir. Ancak yalnzca 3 sene iinde, bu olumlu deiikliin ilevini ciddi oranda kstlayan baka bir dzenleme yaplm; Terrle Mcadele Kanununun baz maddelerindeki 20 Haziran 2006 deiiklikleriyle 15-18 ya aralndaki ocuklarn da zel yetkilendirilmi ar ceza mahkemelerinde yarglanabilecei hkm getirilmitir. Kanunda yaplan dzenlemeyle ayn zamanda kanunun 13. maddesi de deitirilerek, mahkeme tarafndan verilen cezann ocuun 15 yan gemi olmas halinde ertelenemeyecei hkm getirilmi ve 11-15 ya aralndakiler ile daha byk ocuklar arasnda ayrmc bir uygulamaya sebebiyet verilmitir. Durumu daha da olumsuz hale getiren ey ise, Yargtay tarafndan 2006'da Trk Ceza Yasas madde 220/6'nn yorumlanma ekli olmutur. yerel mahkeme ile Yargtay arasnda kan anlamazlkta, Yargtay Ceza Genel Kurulunun verdii son karar itihat oluturmu ve daha sonra benzer davalar iin kullanlr duruma gelmitir.49 Ceza Genel Kurulunun verdii karar u ekildedir:

rgtn genel ars, rgte ait yayn organlarnn yaynlar ve arlar ile somutlam olup bu arlarn belirli bir kiiye yaplm olmasna gerek bulunmamaktadr. rgtn bilgisi ve istemi dorultusunda gerekletirilen bu eylemlerin rgt adna gerekletirildii sabittir. rgt adna gerekletirilen bu eylemelere katlan sann eylemi, dier sularn yannda 5237 sayl TCKNIN 314/3 ve 220/6 maddeleri yollamasyla 314/2 maddesine de aykrlk oluturur50 Yargtay Ceza Genel Kurulu'nun verdii kararla, yasa d rgtle hibir yelik ilikisi

kurulamad durumda bile, sadece gsterilere katlmak rgt yelii anlamna gelecektir. Bu

49ocuklar in Adalet Giriimi, Trkiye: ocuk Haklar Komitesine Ynelik STK Raporu-Trkiyede ocuk Adalet Sistemi ve Silahl atma. Nisan 2009, s. 3-4. 50

Yargtay Ceza Genel Kurulu karar, E. 2007/9-282, K. 2008/44. http://www.kararara.com/yargitay/ycdk3/yrgtyk15018.htm


nedenle bundan sulu bulunanlara Trk Ceza Kanunu 314/2 de ngrlen cezann uygulanmas gereklidir.51

Terrle Mcadele Kanununda yaplan bu deiikliklerin ve Yargtayn getirdii yorumun ardndan, sz konusu kanunla hakknda yasal ilem yaplan ocuk says 2006da 299ken, bu say 2007de 438e, 2008de 571e ykselmitir.52Bu 571 ocuktan 306s Trk Ceza Kanununun 220/6 maddesine dayanlarak silahl rgt yeliiyle sulanm; dier 265 ocuk hakknda da byk olaslkla esasen Terrle Mcadele Kanununun terr rgt propagandas yapmaya ilikin 7/2 maddesinden kovuturma balatlmtr.53

2009 ylnda, ocuklara ynelik olarak balatlan kovuturmalarn saysndaki art karsnda ok sayda sivil toplum kuruluu Terrle Mcadele Kanununun ilgili maddelerinin iptal edilmesi ve ocuklara kar terrle mcadele yasalarnn ve Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununun kullanlmasna bir son verilmesi amacyla youn bir ekilde kampanya yrtmeye balamtr.542009 ylnda ayn zamanda, Birlemi Milletler ocuk Haklar Komitesi 15 yandan byk ocuklarn yetikinler gibi zel Yetkili Ar Ceza Mahkemelerinde yarglanmalarna izin veren Terrle Mcadele Kanununa 2006da yaplan deiikliklerle ilgili kayglarn dile getirmitir. Komite, Gsteriler ve kamuya ak toplantlara katlmak gibi sebepler iin Terrle Mcadele Kanununun uygulanmakta olduuna dair raporlar karsnda zellikle kayg duyduunu belirtmi; Trk hkmetinin Terrle Mcadele Kanununu ocuklarn yetikinler gibi zel Yetkili Ar Ceza Mahkemelerinde yarglanmamalarn salayacak ve olaan mahkemelerde ocuk adalet standartlarnn korunmasn garanti altna alacak ekilde deitirmesini de ieren bir dizi tavsiyede bulunmutur. Komite ayrca Trkiyenin ocuklar yalnzca son are olarak ve mmkn olan en ksa sre iin gzaltnda tutmas ve ocuklara bir dizi dier usul korumasn salamas ynnde ar yapmtr.55 Nihayet 22 Temmuz 2010da Meclis, gelecekte ocuklarn yalnzca ocuk adalet sisteminde yarglanmalarn garanti altna alan birok maddede deiiklii onaylamtr. Bu deiikliklerin getirdii baz olumlu sonular unlardr: ocuklar bundan byle ocuk mahkemelerinde ya da ocuk mahkemeleri gibi hareket eden yetikin mahkemelerinde yarglanacaktr; propaganda suu ilemi ya da polisin datmasna direnmi ocuklar terr rgt adna su ilemekle (Terrle Mcadele Kanunu, Madde 2/2)sulanmayacaktr; ocuklara arlatrlm ceza verilmeyecek ve kamu dzenine kar ilenen sular iin uygulanan ceza erteleme ve benzeri tedbirlerden faydalanabilecektir. Deiikliklerle, Toplant ve Gsteri Yryleri Kanununda gsteriler srasnda polisin dalma emrine cebren ve ta

51

Bu hkmde silahl rgt yeliinin cezas be yldan on yla kadar hapis cezas olarak dzenlenmitir. 52

Daha detayl istatistikler ve eitli merkezlerde kovuturmas yaplan ocuklarn saysnn yalarna gre dalm iin bkz. Human Rights Watch: Protestoyu Terr Suu Saymak-Gstericileri Yarglamak ve Hapsetmek iin Terrle Mcadele Yasalarnn Keyfi Kullanm. Kasm 2010, s. 31-32. http://www.hrw.org/sites/default/files/reports/turkey1110tuwebwcover.pdf 53

Human Rights Watch: Protestoyu Terr Suu Saymak. s. 27. 54

Human Rights Watch: Protestoyu Terr Suu Saymak. s. 28 55

ocuk Haklar Komitesi, Trkiyeyle ilgili Nihai Gzlemler, 52. oturum, 14 Eyll 2009. http://www2.ohchr.org/english/bodies/crc/docs/co/CRC-C-OPAC-TUR-CO1.pdf


dahil silahla direnme sular iin ngrlen cezalarda da hem ocuklar hem yetikinler iin indirime gidilmitir.56 Ancak sorun udur ki; bu yeni yasa ocuklarn terr propagandas yapmakla sulanmasna izin veren hkmleri iptal etmemitir. (Terrle Mcadele Kanunu 7/2. madde veya TCK 220/8.Madde uyarnca) Ayrca yeni yasaya gre Molotof kokteyli dahil patlayc madde kullanmakla sulanan ocuk gstericilerin hala terr rgt adna su ilemek ile sulanabileceinin de altn izmek gerekir.57 Ta atan ocuklar meselesinde, Trkiyedeki ocuk adalet sisteminin ileyiine dair bir takm baka sorunlar da yarglama srecinde ortaya kmaktadr. Bu sorularn birincisi mahkeme ncesi gzalt sreleridir. Ta atan gsterici ocuklara ilikin davalarn ounda ocuklar mahkemeye karlncaya kadar gzaltnda tutulmulardr. Trk mahkemelerinde ilemlerin ne kadar uzun srebildii gz nne alndnda bu sre bir yla kadar kabilmektedir ve yerel insan haklar ve ocuk haklar gruplar sk sk ocuk gstericilerin gzaltnda tutulmasnn onlar aile sosyalizasyonundan uzaklatrmasndan ve eitimlerini srdrememelerinden duyduklar kaygy dile getirmilerdir. Bazlar, birok ocuun hapishanede radikalleme olaslndan ve uzun vadede ailelerine ve topluma yabanclaabilecei kaygs tamaktadr.58

Birlemi Milletler ocuk haklar Szlemesi uyarnca ocuklar ancak son are olarak ve mmkn olan en ksa sre iin alkonmal, tutuklanmal ya da hapsedilmelidir.59 ocuun yarar temel dncedir.60 BM ocuk Haklar Komitesi 2001 Trkiye deerlendirmesinde ocuklarn uzun sreli duruma ncesi gzaltnda tutulmas ve alkonma koullarnn kt olmas ve gzalt sresinde eitim, rehabilitasyon ve yeniden entegrasyon programlarnn yetersizliinden duyduu kaygy ifade etmi, Trkiyeye duruma ncesi gzaltnn yalnzca son are olarak ve mmkn olduunca ksa, yasann tariflediinden daha uzun olmamas gerektiini hatrlatm ve Mmkn olan her durumda gzaltna alternatif tedbirler kullanlmaldr demitir.61112Komite, daha sonra ayn kayglar Eyll 2009da da tekrar etmi ve Trkiyeye eitli tavsiyelerde bulunmutur.62113

Avrupa nsan Haklar Mahkemesi de, Trkiye aleyhine alm ok sayda davada ocuklar iin duruma ncesi gzalt srelerinin ok uzun olduuna hkmetmi ve tutuksuz yarglanma hakknn ihlallerini tespit etmitir63. rnein Seluk v. Trkiye davasnda 56

Kanunun tam metni iin bkz.: Terrle Mcadele Kanunu ile Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun. http://www.mevzuatlar.com/sy/resmiGazete/rga/10/07/250710001.htm 57

Human Rights Watch: Protestoyu Terr Suu Saymak. s. 29. 58

Human Rights Watch: Protestoyu Terr Suu Saymak. s. 60. 59Convention on theRights of the Child, Article 37. http://www.unesco.org/education/pdf/CHILD_E.PDF 60Convention on theRights of the Child, Article 3. http://www.unesco.org/education/pdf/CHILD_E.PDF 61

ocuk Haklar Komitesi, Trkiyeye Dair Nihai Hkmler, 27.Oturum, 9 Temmuz 2001. http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G01/432/64/PDF/G0143264.pdf?OpenElement 62

ocuk Haklar Komitesi, Trkiye zerine Nihai Gzlemler, 52. Oturum, 14 Eyll 2009. http://www2.ohchr.org/english/bodies/crc/docs/co/CRC-C-OPAC-TUR-CO1.pdf 63

Bu gibi Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Kararlarna rnek olarak bkz.: pek ve Dierleri v. Trkiye, No. 17019/02 ve 30070/02, 3 ubat 2009. http://hudoc.echr.coe.int/sites/fra/pages/search.aspx?i=001-91063; Gve v. Trkiye, No. 70337/01, 20 Ocak 2009. http://hudoc.echr.coe.int/sites/fra/pages/search.aspx?i=003-2610659-2839228.


mahkeme, zellikle olay zaman bavurucunun ocuk yata olduu gereinden hareketle Mahkeme yetkililerin bavurann drt aydan uzun bir sre gzaltnda tutulmasna neden ihtiya duyulduuna dair ikna edici bir aklama getiremedii sonucuna varm,64Nart v. Trkiye davasnda da zellikle bavurucunun olay srasnda ocuk olduunu dikkate alarak, 48 gnlk duruma ncesi gzaltnn ok uzun bir sre olduuna hkmetmitir.65

ocuk gstericilerle ilgili sregiden hukuk sreci incelendiinde duruma ncesi gzaltnn2009 ylnda yaygn olarak kullanld grlebilir. Diyarbakr ve Adana mahkemelerinde srmekte olan davalara bakldnda (Diyarbakr mahkemelerinde yarglanmakta olanlarn ocuklarn tipik olarak be ay duruma ncesi tutuklu kald grlebilir ancak nemli sayda davada bu sre bir yl amaktadr. rnein, 16 ubat 2008de Cizrede dzenlenen gsteriye katlm 40 ocuun davalar incelendiinde bir yldan uzun sre duruma ncesi gzaltnda tutulduklar grlmtr.

Yarglama srecine ilikin dier sorunlar da ocuklarn kar karya kald kt muamele ile usule ilikin sorunlardr. nsan Haklar zleme rgtnn Mays-Haziran 2009da Adanada hukuki ilemleri srmekte olan ancak gzaltndan serbest braklm ocuklarla yapt grmelerde varlan sonular incelendiinde bunlar ak bir ekilde grmek mmkndr. Grlen ocuklarn gerek kz gerek olan hepsi, daha nce Ankarada yaplan aratrmada gzlemlenene paralel biimde, hrpalandklarn, dvldklerini dile getirmilerdir. Olan ocuklar ayrca yetikinlerin kald Krkler E Tipi Cezaevine gtrldklerinde jandarma ve ceza infaz memurlar tarafndan da kt muameleye maruz braklp kendilerine kfr edildiklerini anlatmlardr; doktorlarla yaadklarnn da ayn ekilde olduu tutarl ifadelerinden anlalmtr. ocuklar cezaevindeyken avukatlaryla gremedikleri iin de kt muamele ikayetleri ou kez ancak ilk duruma srasnda yaplabilmitir. Tm bunlarn yan sra grlen ocuklarn hepsi de gzaltndan serbest brakldktan sonra uyku bozukluu ve eski hayatlarna devam etmekte zorlandklarndan ikayet etmilerdir. Sz konusu aratrmadan sonra ortaya kan bilgiler de yine bu bulgular destekler niteliktedir.66

Bunun dnda yukarda anlatlan ayn aratrma kapsamnda ocuklarn tamam davalarnn ele alnnda eitli aykrlklardan sz etmitir ve ulalan sonular67 temel olarak u ekilde zetlemek mmkndr:

- ocuk zanllar Emniyet Mdrl ocuk ubeye transfer edilmeden nce saatlerce Emniyet Mdrl Terrle Mcadele ubesinde tutulmutur. Bu sure zarfnda savc ya da avukat olmad halde sk sk polis memurlarnca sorgulanmlardr. Bu iki uygulama da Trkiye yasalarna aykrdr.

64

Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Karar, Seluk v. Trkiye, No. 21768/02, para. 36, 10 Ocak 2006. http://www.yargitay.gov.tr/aihm/upload/21768_02.pdf 65

Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Karar, Nart v. Trkiye, No. 20817/04, para. 34, 6 Mays 2008. http://portal.ubap.org.tr/App_Themes/Dergi/2009-81-508.pdf 66

Human Rights Watch: Protestoyu Terr Suu Saymak. s. 62-64. 67

Human Rights Watch: Protestoyu Terr Suu Saymak. s. 63.


- ocuklar alkonma veya gzaltnda olduklarna dair ailelerine haber verilmesi haklaryla ilgili bilgilendirilmemi, ailelerine hemen haber verilmemi ve baz vakalarda yanllkla ocuklarn gzaltnda olmad sylenmitir.

- ocuklarn Adana Adli Tpta tbbi muayeneleri (polis gzaltnda tutulan herkes iin zorunludur) stnkr, kap akken ve polislerin duyabilecei ekilde gerekletirilmitir.

- Adanadaki ocuklar sorgu iin savclk nne karlncaya kadar bir avukatla grmemitir. ocuklar avukatlarla grebildiyse de bu ancak adliyede, savcnn odasnn nnde alelacele gereklemitir. Bu ise, Trk yasalar uyarnca hukuki danma haklarndan faydalanamadklarn gstermektedir. Tm bu sorunlarn nasl zlp de ta atan ocuklar konusunda gerek mevzuatn

gerekse de adalet sisteminin dier paralarnn insan haklarna hukukuna uyumlu hale getirilecei sorusunun cevabna gelinecek olursa; aranan cevabn ou kez sorunun iinde sakl olduu grlecektir. mevzuat konusundaki sorunlara yukarda deinilmitir. Ek olarak bir ey sylemeye gerek duyulmamaktadr; ancak ocuklar hakkndaki tm dosyalarn bir an nce yeniden incelenmesi ve insan haklar ile ocuk haklarna uygun biimde sonuca ulatrlmas gereini srarla belirtmek yerinde olacaktr. Bunun dnda duruma ncesi gzaltlara ilikin olarak, Trkiyenin BM ocuk Haklar Szlemesi erevesindeki ykmllkleri ve Avrupa nsan Haklar Mahkemesi itihatlarna uygun olarak ocuklarn uzun srelerce gzaltnda tutulmas uygulamasna bir an nce son verilmeli ve ocuklarn sadece son are olarak ve mmkn olan en ksa sre iin gzaltna alnmasn salanmaldr. Ayrca ocuk pheliler yahut sanklarn hakim nnde dile getirdii kt muamele iddialarnn soruturulmas da nem arzetmektedir. yaplmas gereken dier baz eyler de, ocuk gstericilerin yakalanmasyla ilgili eylemlerin yasaya uygun hale getirilmesi, ocuk phelilerin derhal Emniyet Mdrl ocuk ubesine nakledilmesi, ailelerinin vakit geirmeden gzaltna alndklarna dair bilgilendirilmesi, gzaltndaki ocuklara haklarnn sylenmesi, barolara gzaltndaki btn ocuklar hakknda bilgi verilmesi ve bylece barolarn Ceza Muhakemesi Kanununun ilgili maddesi uyarnca polis gzaltndaki tm ocuk phelilere hemen hukuki yardm salayabilmesi, son olarak da kolluk grevlilerince yakalanmalarndan sonraki srecin her hangi bir aamasnda ocuk pheli ya da sanklara bu tr ikayette bulunmalar iin olanak salanmas olarak sralanabilir.68

ocuk adalet sisteminin daha da gelitirilmesi yolundaki genel, fakat ayn zamanda ta atan ocuklar meselesine de uyarlanabilecek ve etkide bulunabilecek dikkate deer bir baka neri de Yargtaydaki su odakl yaplanmann ocuklar zelinde terk edilerek Yargtay bnyesinde bir ocuk htisas Dairesi kurulmasdr. Byle bir deiikliin balca faydalarnn, ocuk yarglamasnn sresini nemli lde ksaltmas ve Sosyal nceleme Raporlarnn yeterliliini inceleyebilecek uzman personel salanmas araclyla sistemin otokontrol kabiliyeti kazanmas olaca tahmin edilmektedir. Elbette ki byle bir dzenlemeyle birlikte ocuun fiziksel, duygusal ve sosyal tm geliimini inceleyen Sosyal nceleme Raporlarn hazrlayacak sosyal almaclar iin yasadaki boluklar kapatlarak

68

Human Rights Watch: Protestoyu Terr Suu Saymak. s. 65-66.


uzmanlktan uzaklamaya engel olunmas ve bu sosyal almaclara ihtiya duyduklar imkanlarn salanmas da ziyadesiyle nem tamaktadr.69

4. SONU Polise ta atan ocuklar olgusu daha nce de deinildii zere etkisi zaman iinde artp

azalan bir sorun olmakla beraber; son yllarda medyada grmeye alldk bir tema haline gelmitir. Polise ta atan ocuklar ifadesinin ilk defa kullanld zamandan bu yana geen sekiz yla ramen bu meseleye kesin bir zm bulunmak bir yana, bugn yaananlardan dorudan etkilenenlerin ou dahi bu durumu neredeyse gnlk yaamlarnn herhangi bir paras addedecek kadar kabullenmi grnmektedirler. Tm bunlarn anlamysa u ana dek ocuk sululuunun bu zel trne kar alnan nlemlerin etkisiz kalddr. O halde artk yaplagelenden farkl uygulamalarn denenme zaman gelmitir. Bu dorultuda da, gerek devlet, gerek yerel ynetimler ve sivil toplum rgtleri; gerekse de bizzat toplumun her bir ferdine eitli roller dmektedir.

zm arama sreci boyunca akldan karmamak gerekir ki; ta atan ocuklar sorununun dikkate alnmas gereken belki de en nemli zellii; sorunun yalnzca hukuksal kaynakl olmamas itibariyle srf hukuki nlemlerle zlemezlii ve btncl bir yaklam mecbur klmasdr. zm ad altnda her ne neri getirilirse getirilsin; salayc baar kanaatimce bu hususun gzden karlmamasna baldr. Bu dorultuda, bugne kadar uluslararas toplumun ynlendirmeleri ve devlet eliyle yaplan dzenlemelerin tesine geilmesi zorunludur.

Yukardaki ifadelere uygun olarak ekillendirilmi olan zm nerileri, uzun vadeli ve ksa vadeli olarak iki grupta ele alnabilir. Zira, bir suu nlemenin en kesin yolu; suu cezalandrmak deil; onu douran nedenlere ynelerek daha meydana gelmeden suu engellemektir. Ancak bunun gerekletirilebilmesi, toplumun aile ve eitim gibi eitli kurumlarnn kapsaml deiikliklere uramasn gerektirdiinden, uzun vadeli planlarn tamamlanaca zamana kadar sorunun daha da byyp yaylmasn engelleyecek ve zararlarn mmkn mertebe snrlayacak bir takm ksa vadeli zmlere de ihtiya vardr.

Uzun vadeli zmlerin banda; ocuk sululuunun nedenlerini ortadan kaldrmak gelmektedir. Bu da, ta atan ocuklar meselesi ve Trkiyede ocuklarn sua srklenmesi balamnda deerlendirildiinde, ocuklardan nce onlarn evresinden yola kmay gerektirmektedir. yle ki, ocuk toplum iinde byyp gelimekte ve kiilii ile hayatnn ekillenmesinde en byk etkenler aile, ekonomi, kltr, okul gibi toplumsal kurumlar olmaktadr. Ailelerin sosyo-ekonomik durumlarnn iyiletirilmesi ve ocuk kavram ile ocuk geliimi gibi konularda bilgilendirilmesi, phe yoktur ki, bu ailelerin yetitirecekleri ocuklar zerinde hayati bir etkiye kaynaklk edecektir. Bunun tesinde, zellikle okul yoluyla ocuklarn kendileri, evreleri ve onlar sua ynlendirebilecek sebepler zerine bilinlendirilmesi; ocuklarn sua srklenmesini byk lde engellemeye katkda bulunacaktr. zetle, ta atan ocuklar meselesinin ve genel olarak Trkiyede ocuk 69

Trkiye ocuk Politikas-ocuk Adalet Sistemi. Gndem ocuk, 2008, s. 5. http://www.gundemcocuk.org/dokumanlar/gc_turkiye_cocuk_politikasi/3.1.1.%20adalet.pdf


sululuu sorununun zmlenmesi adna balca ara eitim olmal ve bu srete devlet kurumlar, aileler ve sua ynelen ocuklarn mensup olduu sosyal evre ile mmkn olduunca ibirlii iinde hareket etmelidir. Bu ibirliinde, ocuun hayatnn daha byk bir paras olan ailesinin, devlet kurumlarna kyasen daha nemli bir yere ve daha byk etkiye sahip olduu unutulmamaldr.

Daha ksa vadeli zmler ise; ocuk adalet sistemini dzenleyen mevzuatn yeniden gzden geirilerek bu konudaki uluslararas ilkelere aykrlklarn giderilmesi ile gerek ulusal gerekse de uluslararas mevzuatta tasvir edilen ve ideal kabul edilen bir ocuk adalet sisteminin uygulamada da olabildiince ideale yakn ve engellerle karlamadan ilemesini amalayan zmlerdir.

ocuk hukukunun uluslararas ilkelerine uygunluun salanmas bakmndan ulusal ocuk adalet sistemimizde deimesi gereken iki husus vardr. Bunlardan ilki; ocuk adalet sistemimizin yetikinler hakkndaki kavramlar ve kurumlar ile yrtlmesi sorunudur. Gerekli dzenlemelerle ocuk hukuku mevzuatmz ve ilgili kurumlar, ocuk Haklar Szlemesinde de ngrld zere tamamen ocuklara zg bir biimde yeniden ekillendirilmelidir. kinci husus ise; 12-18 yalar arasndaki ocuklarn su ilediinin sabit olduu hallerde hakimi ceza uygulamaya mecbur klan TCK m. 31 hkmdr. Zira, uluslararas mevzuata gre cezalandrma fikrinin ocuk adalet sisteminde yeri olmayp; son are olarak grlmesi gereken cezadan ziyade sosyal nlemlerin n plana kartlmas gerekir. Bu bakmdan, yeni bir dzenleme yaplarak, hkime 12-18 ya grubundaki ocuklarca ilenen hafif ve orta arlktaki sularda nleme ile cezaya karar verme arasnda takdir yetkisi tannmaldr.70

ocuk adalet sisteminin sorunsuz ilemesi bakmndan ise gereken nlemleri alma ykmll yasamadan ok dier organlara dmektedir. Bugn, aradan geen yllara ramen ocuk Koruma Kanunu ve konuyla ilgili dier mevzuatta dzenlenen yarg kurulular (mahkemeler vb.) hala yeterli derecede oluturulamam ve yaygnlatrlamamtr. ncelik, ocuk adalet sisteminin ocuk mahkemeleri gibi bu unsurlarndaki eksiklerin tamamlanmas olmaldr. Bu konuda, zellikle ocuk mahkemelerinin on sekiz yann altndaki tm ocuklarn ocuk mahkemelerinde yarglanmasna imkan verecek kadar arttrlmas nemlidir; temyiz makamlar bakmndan da ocuk sularna bakan yeni bir Yargtay dairesi kurulmas dosyalarn daha abuk sonulanmas bakmndan yerinde olabilir71. Belirtmek gerekir ki, mahkemelerinkine benzer bir durum, kolluk kuvvetlerinin ocuk adalet sistemi iinde yer alan birimleri ve bunlarn maddi yetersizlikleri iin de geerlidir ve ayn ekilde buradaki eksiklikler de kapatlmaldr.

Sistemin, yukarda belirtildii gibi, ngrld kadar ilevsel olabilmesi iin gereken maddi imknlara kavuturulmasnn yannda; zm adna atlmas gereken bir dier ksa vadeli adm da; ocuk adalet sisteminde yer alan birimlerin gerekli uzmanlama ve bilgi ile desteklenmesi olmaldr. zellikle, daha nceki ksmlarda rneklendii gibi, gzaltna alnan ocuklarn ifadelerinin ortaya koyduu zere kolluk kuvvetleri mensuplarnn ocuk hukuk ve 70

AKYZ, Emine: ocuk Hukuku-ocuklarn Haklar ve Korunmas. Pegem Akademi Yaynevi, Ankara 2010. s.430. 71

AKYZ, s. 431.


hukukun da tesinde, ocuk geliimi ve psikolojisi zerine bilinlendirilmesi byk nem tamaktadr. Bu bilinlendirme de, seminerler ve hizmet ii eitim programlar ile byk lde baarlabilir. Adalet sisteminin ileyii sresince ocuklarla iletiime geen; hkim, psikolog gibi dier kiilerin de benzer bir eitimden gemesi faydal olacaktr.

Hukuki dzenlemeler, uzmanlk ve maddi kaynak artrm konularnn tmyle balantl ve hem ta atan ocuklar hem de dier tm ocuk sululuu olaylarnn zmnde dikkate deer bir unsur olan sosyal inceleme raporlarna ayrca deinmek isabetli olacaktr. Sosyal inceleme raporlar; ocuk mahkemelerinin ocuun geliiminin her ynn gz nnde bulundurarak yarglama yapmas imknn salamak itibar ile ocuk adalet sisteminin omurgasn oluturmaktadr. Ancak ne yazk ki ocuk Koruma Kanununun 35. Maddesinde, bu incelemenin ancak gerekirse yaptrlmas dzenlenmitir. Hkme bir deiiklik getirilerek rapor hazrlanmasnn zorunlu klnmas bir zme ulamak yolundaki gerekliliklerden biridir.72

Kanundaki dzenlemenin fiilen amacna ulaabilmesi adna uzmanlarn derinlikli raporlar hazrlamas iin gerekli imknlar da salanmaldr. Nitekim gnmzde uygulamada az sayda uzman, ok saydaki davaya ilikin raporlar yetitirebilmek iin detayl bir aratrmann gerektirdii zaman bulamayp yzeysel raporlarla yetinmektedirler. Bu yzden ocuk mahkemelerine yeterli say ve nitelikle uzmanlar atanarak bunlarn daha geni parasal kaynaklarla desteklenmesi, sosyal inceleme raporlarnn faydasn grmek iin elzemdir.73

zm nerileri sunmak noktasnda, sivil toplum kurulularna da zel bir parantez amak gereklidir. Zira, nerilen zmn her aamasndaki taraflar arasnda, sivil toplum kurulular alternatifi olmayan bir katk salayc konumundadr. Uzun vadede aile ve toplum ile devlet kurumlar arasnda irtibat salamakta kat mevzuat hkmleri ve brokratik engeller nedeniyle zaman zaman eli kolu balanan kamu kurulularna kyasen sivil toplum kurulular daha ok kiiye ak, katlm kolay ve insan odakl faaliyetleri ile ok daha etkili bir konumdadr. Ksa vadede ise, kamu kurulular bakmndan yer yer maddi imkanlarn yetersizlii veya sistemin ileyiinin yava kalmasndan tr ortaya kan eksiklikleri sivil toplum kurulular devlet kurumlar ile ibirlii iinde kapatabilir; profesyonel destein tesinde; hukuk ihlallerinin tespiti bakmndan da kamu kurumu olmamak dolaysyla daha etkili bir denetim organ roln stlenebilir.

Yukarda saylan ksa vadeli nlemler alnacak olursa; belki su oranlar ya da ocuklara ynelik kovuturmalar belirgin lde azalmayacak ancak ocuk adalet sisteminin ileyiinde meydana gelen insan haklar ihlalleri ile ocuklarn rehabilite edilebilecekleri halde bsbtn topluma yabanclamas sonucunu douran olaylar nlenebilecektir. Bu da; adaletin ve sutan caydrc bir etken olarak hukuki gvenliin salanmas; toplumun gelecei olan ocuklarn toplumun kaybna dnmemesi adna kayda deer bir admdr. Uzun vadede ocuk sululuu sebeplerinin ortadan kaldrlmas da ocuk adalet sistemine ihtiyacn ok daha az olduu, ok daha salkl bir toplumun ortaya kmasn salayacaktr.

72

AKYZ, s. 430. 73

AKYZ, s. 431.


KAYNAKA AKYZ, Emine: ocuk Hukuku-ocuklarn Haklar ve Korunmas. Pegem Akademi

Yaynevi, Ankara 2010. AYDIN, Hakan; GNDZ, Veysel: ocuk Gvenliinin Salanmasnda Yerel

Ynetimlerin Rol. Trk dare Dergisi, Eyll 2010, Say. 468, s. 9-32. Birlemi Milletler nsan Haklar Komitesinin 18 Nolu Genel Yorumu: Ayrmclk

Yasa(ev. Lema Uyar). http://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/Books/khuku/ayrimcilik_yasaginin_kapsami/ayrimcilik_yasagi_insan_haklari_komitesinin_18_no_lu_genel_y.pdf

Convention on the Rights of the Child. http://www.unesco.org/education/pdf/CHILD_E.PDF

ocuk Haklar Komitesi, Trkiyeyle ilgili Nihai Gzlemler, 52. oturum, 14 Eyll 2009. http://www2.ohchr.org/english/bodies/crc/docs/co/CRC-C-OPAC-TUR-CO1.pdf

ocuk Haklar Komitesi, Trkiyeye Dair Nihai Hkmler, 27.Oturum, 9 Temmuz 2001. http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G01/432/64/PDF/G0143264.pdf?OpenElement

ocuklar in Adalet Giriimi, Trkiye: ocuk Haklar Komitesine Ynelik STK Raporu-Trkiyede ocuk Adalet Sistemi ve Silahl atma. Nisan 2009. http://www.ihop.org.tr/dosya/cocukadalet/opactr.pdf

ocuk Koruma Kanunu. http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/1527.html DURNA, Tezcan; KUBLAY, ala: Basnn iddeti-Siyasal Gsterilerde Polise Ta

Atan ocuklar rnei. Ankara niversitesi SBF Dergisi, C. 65, Say. 3, s. 51-85. DUTERTRE, Gilles: Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Kararlarndan rnekler.

Avrupa Konseyi Yaynlar, 2003. http://www.yargitay.gov.tr/abproje/belge/kitaplar/aihm_kararlarindan_ornekler.pdf

EFE, Metin: ocuklarn Cezai Sorumluluu. Ulusal Tez Merkezi. Konya 2008. European Convention on the Exercise of Childrens Rights.

http://conventions.coe.int/Treaty/en/Treaties/html/160.htm

Geneva Decleration of the Rights of the Child. http://www.un-documents.net/gdrc1924.htm

GKPINAR, Mahmut: Sosyal ve Kriminal Boyutlaryla ocuk Sululuu. TBB Dergisi, 2007, Say. 72, s. 206-233.


Human Rights Watch: Protestoyu Terr Suu Saymak-Gstericileri Yarglamak ve Hapsetmek iin Terrle Mcadele Yasalarnn Keyfi Kullanm. Kasm 2010. http://www.hrw.org/sites/default/files/reports/turkey1110tuwebwcover.pdf

International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination. http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CERD.aspx

KARAN, Ula: Avrupa Birlii lkelerinde Ayrmclk Yasa ve Eitlik Kurumlar. nsan Haklar Ortak Platformu, Ankara 2009.

KARAN, Ula: Trk Hukukunda Ayrmclk Yasa ve Trk Ceza Kanununun 122. maddesinin Uygulanabilirlii. TBB Dergisi, 2007, Say. 73, s. 146-173.

MEYER, Foy III: The Rise And Fall of Affirmative Action. Texas Review of Law&Politics, Nisan 2004, C. 8, Say. 2, s. 438-533.

NTA, zlem Cankurtaran: Tutuklu ocuklarn Gzyle ocuk Adalet Sisteminin Deerlendirilmesi. TBB Dergisi, 2006, Say. 66, s. 257-274.

ZBUDUN, Ergun: Trk Anayasa Hukuku. Yetkin Yaynlar, Ankara 2010. RUBIO, Philip: A History of Affirmative Action, 1619-2000. 2001.

http://books.google.com.tr/books?id=wCl_aXzDjZAC&pg=PA144&dq=affirmative+action+history+kennedy&hl=en&sa=X&ei=4CQsT9eqOIrW0QWVyIGtCA&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false

Terrle Mcadele Kanunu ile Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun. http://www.mevzuatlar.com/sy/resmiGazete/rga/10/07/250710001.htm

Trkiye ocuk Politikas-ocuk Adalet Sistemi. Gndem ocuk, 2008. http://www.gundemcocuk.org/dokumanlar/gc_turkiye_cocuk_politikasi/3.1.1.%20adalet.pdf

United Nations Guidelines for the Prevention of Juvenile Delinquency. http://www.un.org/documents/ga/res/45/a45r112.htm

United Nations International Covenant on Civil And Political Rights.http://www.hrweb.org/legal/cpr.html

United Nations Rules for the Protection of Juveniles Deprived of their Liberty. http://www.un.org/documents/ga/res/45/a45r113.htm

United Nations Standard Minimum Rules for the Administration of Juvenile Justice. http://www.un.org/documents/ga/res/40/a40r033.htm

MT, Eylem: ocuk Haklar Paradigmas ve ocuk Ceza Yarglamasna Hakim Olan lkeler Asndan Trkiyedeki Dzenleme ve Uygulamalarn Deerlendirilmesi. nsan Haklar Ortak Platformu, Ankara 2009.


YELESDA, Hayati: Ceza Hukukunda ocuk Kavram ve Cezai Sorumluluunun Belirlenmesindeki Kriterler. Ulusal Tez Merkezi. stanbul 2006.

YILMAZ, zge: Ta Atan ocuklar ve Kahraman Psikologlar. Eletirel Psikoloji Blteni, Eyll 2010, Say. 3-4, s. 37-45.

Anayasa Mahkemesi Karar, E. 1988/7, K. 1988/27. Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi, Say. 24.

Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Karar, pek ve Dierleri v. Trkiye, No. 17019/02 ve 30070/02, 3 ubat 2009. http://hudoc.echr.coe.int/sites/fra/pages/search.aspx?i=001-91063

Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Karar, Gve v. Trkiye, No. 70337/01, 20 Ocak 2009. http://hudoc.echr.coe.int/sites/fra/pages/search.aspx?i=003-2610659-2839228

Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Karar, Nart v. Trkiye, No. 20817/04, 6 Mays 2008. http://portal.ubap.org.tr/App_Themes/Dergi/2009-81-508.pdf

Avrupa nsan Haklar Mahkemesi Karar, Seluk v. Trkiye, No. 21768/02, 10 Ocak 2006. http://www.yargitay.gov.tr/aihm/upload/21768_02.pdf

Yargtay Ceza Genel Kurulu karar, E. 2007/9-282, K. 2008/44. http://www.kararara.com/yargitay/ycdk3/yrgtyk15018.htm

Documents

Cocuk Haklari Baglaminda Tas Atan Cocuklar Meselesi Elestiriler Ve Oneriler - Fatih ASAN-libre