2DISSERTATIO

DE

NATURA ET INDOLECODICIS FRIDERICIANI.

CUJUS SPECIMEN" PRIMUM«

CON'SENSU COßjFSULT. FACULT. JURID. UPSAL,

PR^SIDE

JOHANNE DANPH. ET J, U. DOCT. JUR. PATR. ET ROM. PROF. REG, ET ORD.

PÜBLICAI CENCURiE DEFßRT

NICOLAUS CAROL. BRAUNERHJELM:J.. PH. CAND, NOR. OSTROG.

• -_ '• *> ■ ' / ' '/ ' !

IN APDIT, GCSTAV. D. xrx MAJI. MDCCCXIII..H. P. M. S.

ü P S A L I JE,ExcuDEßAjjT Stenhammar et Palmblad..

A— •**

MÖ NS IE U R

CHARLES M. BRAUNER«JELM» ^

CHAMBEILAN, DE LA COUR%

ET

»

A

MADAME

EVE BEATE BRAUNERHJELMNEE D'ENGELCRANTZ.

* A

MON PERE ET MA MERE!!

Gest outrager Ja nature,.que d'etre ingrat. Cést å Vous, que je dols le pre¬

mier hommage de mon coeur, comme les premiéres offrandes de mes Emdes.

Daignez donc, je Vous prie, aujord'hui donner aux efforts le prlx da merite,,

& sourire aux jeux litteraires de votre. fils, comme auparavant aux jeux de so*

enfantillage.. Des mon premier age Vous m'avez inspiré le zéle ardent &sacré,

d'aimer DiEU, la Vfrtu ét les Sciences — & les cultiVer pour elles mémes.

Mais je ne tåcherai point ä nombrer vos soins & vos bienfaits. C'eft assez

pour Vous, de les aroir donnés: pour moi»,de les avoir reconnus-

I

N. C. BRAUNERHJELMi

§ r.

CJuanfopere ad feliciratem & florem civitatum condii-caiit bor^e leges, docenr, qua? a tenui, quod omnium fö¬let esfe rerum, initio ad fummum glorias 8c honoris fafti-gium adfcenderunt, civitates, fuam magnificentiam 8cfplendorem quo quo verfum difFundentes. Conftat igitur,ut ait Cicero, ad falutetn civium civitatumque incolumi-tarem viramque omnium quietam 8c bearam conditas esfeleges, quibus pareant, quas obfervent. a)

Harum legum, quae juftitiae fruendae causfa conftitu-tae funt, fundamentum fit lex natura?, fixam 8c immutabi-lem metam ponens, quam fpe£tare debent humana rnfti-tuta, atque adeo ut leges pöfitiva?,fi re£te conditae fueritir,nori fint nifi fpecialior & ad diverfam rerum circumftan-tlurn habitum adcommodata legum naturalium adplica-tio. b)

Quamvis aurem hujus normae obfervantisfimus fueritlegislator in reftis prsecipiendis 8c noxiis prohibendis, ul-timam ramen abfolutionis 8c perfe&ionis metam attigisfenon cenfeattir, nifi leges ad natoram populi 8c ad rem-publicam etiam fuerint adcommodatse.

Quemadmodum veftes corpori, non corpus veftibus,ita leges civitati, non civitas legibus eft adaptanda; regi-onum 8c locorum habenda eft ratio, quum nec omne

A folum

a) L. II de L. L.b) Les loix politiques & civiles de chaque Nation ne doivent dtre que

les cas particuüers cu f'appüque cette raifon humaine. Montes¬quieu Liv. I. • •

\ " ■ ' " » ' • •

) 2 c

fo'um ferar omnia, nec omnes homines earundem virtu-tum (int capaces Ad diverfa viftum cu'tumque quaeren-di admiaicula, diverfam cum finitimis relationem, homi-num numerum, & ipfius civitatis vel anguftiores vel am-pliores fimbrias adtendat oportet legislator. c)

Quod perfpe&um animoque comprehenfum habuisfefapientes & antiquioris Sc recentioris aevi legumlatores,civilis docet hiftoriae fides. Quare etiam ex antiquis le¬gibus, quae e magno faeculorum naufragio enatarunt, qua-les populorum tum fuerint mores, quos in deliciis babu-erint virtutes, ad quae vitia maxime fuerint proni, per-fpicere posfimus.

Hinc in abfolutam Sc relativam dividere folemus le-gum civilium bonitatem , quarum illa confiftit in confor-mitate legis pofitivae cum naturali, quae generalibus juftiSc boni praeceptis continetur; haec véro in convenientialegis polirivae cum indole Sc ftatu populi. d)

Abfoluta bonitate caruerunt multae leges. Ut taceamhorrendas Masfagetarum Sc Parthorum confuetudines Scleges, quae enormia facinora, ut impune abirent, permit-tebant, Sc crudelem Sinénfium legem, qua parentes pro-pter deli£ta liberorum puniendi erant, ej-aliarum legum,

quae

c) Elles ftoivent étre tellement propres au people ponr leqnelle ellegfont fdites que céft un trés grand hazard fi Celles d'une nation peu-vent coovenir a une autre. Montesquieu loc. c i t.

d) Haec diflferentia eft obfervata in iure Juftinianeo: Quod quisque po»pulus ipfe fibi jus conftituit, id ipfius proprium civitatis c fl, voca-turque jus civile, quafi jus proprium ipfius civitatis. Quod veronaturalis ratio inter homines conftituit, id apud on nes persrqne cu-ftoditur, vocaturque jus Gentium, quafi quo jure otnres gentes utan»tur. Juftiniano hoc loco jus gentium audit, quod jus naturale vo-cant recentiores. Inftif. L. II. Tit. II.

0 Püff. L. 11 Cap. 111 & Diog. Laertium L, VI.

) 3 C

quae generalibus jufti & boni praecepris contrariantur,non defunt exernpla. Sic fines patriae poteftatis adeo di-latabant leges Romanas, ut pärer filiam invitam ad repu-diandum maritum obligare posCer. f)

Huc etiam referri posfunt leges pcena mortis afficien-tes filiam nubentem viro, cum quo clandeftinum concu-bitum habuerat, & illud ante matrimonium non detexerat,vel feminam, cujus infans fine ejus culpa obierit, dum fuamgraviditatem ante partum magiftratui non indicaverat. g)

Nec minus injufta habenda efi: lex, qua, ut parricidaple£tendus erat, fervus contra liberum, etiamfi violentumaggresforem, viram defendens. h) Boniratis relativae longaalia eft ratio; alia aliis temporibus haec esfe poteft. Quae,anguftis limitibus circumfcriptae, civitati aptae funt leges,auäo populorum & regionum numero, illi minus con-veniunt.

Leges XII rabularum Romanis neutiquam fufficerepoterant,poftquam imperium fuum ita dilataverant, ut iis-dem fere finibusr, quibus fol habitabiles illuftrat oras, ter¬minaretur. Draconis leges corrigendas esfe, facile anim-adverterunt fapientiores, crudeles & civitati noxias, quaspraefcribebant dedignantes pcenas. Leges igitur pofitivaeperpetuo fere rogantur, abrogantur, dtrogantur Sc inter*dum anriquantur, prout fert occafio Sc neceslitas reipublicae.

Sic leges Provinciarum Sc Urbium abiogarunt tum lexprovinciahs, tum municipalis. Illam, quae emendatricemdiu defiderabat manum, qua magnam partem abrogarunt_novae leges Sc numero Sc pondere inlignes; huic multadérogarunt deinde conditae Sc promulgatae conftitutiones

A 2 usque

f) L. V. Cod. de Repudiis.g) Loix des Bourguignons.h) Plato Lib. IX de L. L»

) 4 C '

usque dum poft temporis moras & diuturnum laboremad umbilicum perduceretur codex legum communmmFridericianus.

§ 2.De hoc codice disferit corypheus ille JC:torum Nehr-

maNj qui primus leges privatas in artem redegit: Eftmagna prudentia confcriptus, ad civium mores arque con-ditiones applicatus, brevis, perfpicttus, jnftiria Sc aequitatenaturali nitens, adeo ut publicam confervet tranquillita-tem, lites impediat, posfesfionem bonorum tueatur, laefisfacilem, certam atque promtam reftitutionem damni tri-buar. v. Disf Acad. ijsj.

His laudibus clarius ex (pferide feens codex nofter tan-tum fupereminebat priores:

Quantum lent a folent inter viburna eupresßrEt jure habetur inter maturatos, non feftinatos labores",

quippe cui confcribendo novem Sc quod excurrit luftra ,im-penderunt viri,multifaria eruditione&legum peritia infignes.

Quamvis autem exftirerinr haud raro caufae, quas ju-dices decifuri ir> contrarias abierunt partes, Sc plura ftntcodicis loca, de quorum fenfu varia inter commenrantesfuerunt, fenrentiarum divorria, Sc non paucis indigueritlimitationibus, inrerpretarionibus Sc derogationibus, quastot annorum intervalla necesfarias fecerunt; eximia tarnenfua laude hoc etiam tempore non defraudandum esfe exis-timamus. Brevitas, qua fe commendar, non eft perfpi-euitati noxia, inter loca, quae eidem principio innituntur,eft convenientia, Sc ubiqtie elucent fpecimina bonitatis ab-folura;, qute illius temporis esse poterat, relativae.

§ 3-Obje&um feu materiam, quam tractat codex nofter, con*

fticuunt causfae tum civiles^tum crimioales; illarum autem non

ni-

I

) J c

nifi civiles firi&e Ac di£lat/Juflitiä mål. Leges fundamen¬tales & eas, quce ad ceconomiarn vel politiam pertinent, noncomprehendit, ut habet confirmaiio legis, qua etiam edoce-mur parricularibus privilegiis ftaruta huic codici non incertaesfe, Nec titulo de jure eccleAaftico in illc^ locum esfejudicavit fapientia legislatoris, cavens, ne communis fpe-cialibus, fpecialia Angularibus Sc fsecularia ecclefiafticiscommifceanrur. Eft in collifione legum haec differentiaadmodum necesfaria: nam quum leges diverfi generiscollidunt, lex Angularis praeferenda eft fpeciali Sc fpeci-alis communi; quare etiam fpeciaiis lex per recentioremcommunem legem non abrogatur. a}

Non igitur legi, fed legem adplicanribus vitio ver-tendum eft, quod etiam de perfonis- privilegiatis valereexiftimaverint X: 21 RB. Quum ramen fensus legis fit:fhvad allmän rätt han eljefl härer till; unde ab hac legiscommunis fan&ione excipiendi esfenr, non folum, quiad Judicium aulicum, fed etiam conftftorium academicum,ubi deli&um inträ fex miliaris ab academia patratum fu-erit, in ejus vocari deberent,vei A deli&um ejusmodi fu-erit, ut ejus examen ad judicium militäre vel metallurgi-cum pertinerer. Ne perverfa hac legis adplicatione A10jure privarentur perfonse privilegiatae, jubet K. Br, 6.Au~gufli 1741. Ubi vero plures fuerinr focii criminum, aliaeft ratio legis, ideoque alia eft dispoArio: K. f. 6 Marsj751. Quum differenria inrer caufas civiles, lege com¬muni decidendas, Sc caufas ceconomicas rite obfervatur,Sc quid innuant verba : § 26 C. x. RB.; Mal fem den all¬männa Hushållningen i Riket rora, judicis obfteiricanteminduftriam neuriquam confundcnt liiigantimn conamina,

ut

a) Leges Speciales funt vel Politicce, in fpecie fic dietas (Polifte Lagar)vel Chrematifticce. Hae funt Georgicce, MetaUurgicce, Opificinrict &Mercatorice. Illse Aßynomicce, Dtmonomicce Sumtuarice f Mediets <Sc

■A

) 6 C

ut fora comrnunia fe immifceant ejusmodi caufarum deju-dicationi, quarum examen unice ad illa pertinct, fed fen-tenria definitiva ad gubernatorcm provinciae. Ex. gr. fiIis fuerit inter duos, quorum unus numerata pecunia juscenfiticurn obtinere quaerit, & alter poftulat libi compe-rere vel dominium plenum, vel utile, vel fi aliae fuerintcaufae de praediis coronae, viis regiis, vel novis vehicula-ribus &c. b)

Quanta ex defeclu artentionis ad indolem codicis,in litigantes redundare posfint incommoda, neminem fu-gere poteft. <

Crimina atrocior3, quje raro occurrunt, omisfa esfein noftro codice meritis ejus jure adnumeratur: nam utpulcre docet Seneca: maluerunt legislatores incredibile fcclusQf ultra audciam poßtum praeterire, quam dum vindicant oflen-dere fieri posfe; A Iii raro occurrentes cafus. Ex. gr. fifemina, nomen ftatumque mentiens, virum ad contrahen-da fponfalia inducit, vel clanculum in conjugium follici-tat, vel fexum mentiens cum alia femina benedi&ionefacerdotali conjungitur, confulto funt omisfi. Nec ullaeleges ita fcribi posfunr, ut omnes cafus qui quandoqueinciderint, comprehendanrur, fed fufficit & ea quaa quan¬doque incidunt contineri L. x. /. /. de I. Of S. C.

Quo vero demumcunque modo hsec exiftimara fuerint ,nemini mirum videatur, poft tot luftra inventos fuisfe ca¬fus, qui legis expresfa fan&ione indiguerint, & quae hoctempore raro occurrentibus adnumerari posfunt:

Quem annum aetatis attigisfe oporteat illum, cui elo-cåtoria

b) Si quaeftio de nova via vehiculari & de jattura quam faciat pagusquidam attionibus de fervitute adnumerari poteft in foro judiciali cora-njuni rei fitae dirimi poteft & debet.

) 7 (

catoria poteftas committi queat. Liberorum obligatio alen-di parentes, c)

An liberi nobilis clerici juxta leges provinciales velmunicipales haereditatem dividanr. An clerici deinde fa-£li nobilis liberi, fectindum hoc vel il lud jus haereditatemadeanr. Cui agrarium debeatur ex agro a bona fidei pos*fesfore vindicaro, d) &, quod maxims miramur, de prae-fcriptione in agrorum emrione vel permuratione nulla innoftio codice fit mentio. c) Si dum retrahens vel evin-cens ante emigratiönis rempus omnes necesfariss impen-fas in praedium fadas non refudir, illud confiderandumfit ut hypotheca racita, donec folutae fuerinr. An procla-matio posfesfionum haereditariarum, quas parentes, mino-rennibus adhuc liberis, donanr, licita'fit, & an irrita cen-cenda fit, quamvis fatalia fuerint elapfa j Quum contra nonpotentem non valeat praefcriptio.

Quot ufuras folvere debeat, poft diem folutionis, quiminus quam femisfales fe foluturum promifit: IX. 10HB. Qua peena afficiendus fit debitor, qui fcripturam utfuam chirographumque negat, mendaciique convincitur,IF. i ÜB.

Quando locum habeat exceptio non numeratae pe-cuniae. /)

Qua pcena afficiendus fir verbis vel fa£tis offendensin angone mortis conftitutos. Quo-

c) Aliarum gentiurn leges hoc expresfe praefcribont, F Cod Civ. dtsFrances. Chap. V. art. 205, & nofirae etiatr. antiquae v. 41 Fl♦I. B Fm L.

d) v. L. L. XIX $B. & St. L. XIV.e) XFIII. £}B. L. L. de hac prsefcriptione habet: Alla the Jorda

man hafver ohindrada och oqwalda innan thry ååt , hwad thft årkop eller Skipte, och wittna thet tollff mån, Hafwi engin wåld åthe jord tala Jom fwa länge hafwer oawald ftåndit.

/) V. L. 11 /. de P. R. & L. x. de n. N. P.

3 § C

Quomodo puniendum fit furtum oblatum. An do-minus rei funivae habeat jus redimendi ab co qui bonaüde, & iegitimo tituio eam obtinuit XLJX: 2 MB. Attu-limus hos cafus eum in finem, ut diftingui possint ab il-]is, ubi in legis adplicatione ad fenfum ejus facilis patetaditus Sc decifio ex analogia juris fieri poteft.

§ IV.'Qiuftn pod faepe ja£tas querelas de obfcuritate legis

provincialis <j) in lucem prodiret codex noder, perfpicui-tatem Sc brevitatem ejus devenerabanrur & exosculaban-tur fere omnes. Rationes, ut in legibus plerumque fir,omirtebantur, Sc principia per collationem iocörum inve-nienda erant. b) Quid ad legitima fponfalia requiratur,qui gradus prohibiri, qui eff?£lus legitimi matrimonii,quomodo folvi queat, qui ordines fuccedendi, quot teda-.menta faciendi modi, quomodo infirmari queant, qui le-giiirni adquirendi tiruli, quae folennia oblervanda, quaeIint beneficia juris, quae remedia, breviter fed ramenenucleate expofita erant, ut brevitas dicinon poslit per-fpecuitati noxia. Qua mul&a "afficienda fit femina, fibidespondens virum cum alia femina antea pa£lum, expo-nere fuperfluum vifum ed:t quöniam quod de viro 111.5 GB. in pari cafu datuitur in eadem paragrapho, etiam

de

g) Huic prsecavendo rfirriini fbtuunt leges Upl. ut res furtivas qna?-'fitufus ingrediretur Losgiurdir och hviraxladi 47 fl. Manh. Bb, confr.37 b. Gotk l. L.

a) V. Aftj comitialia ab anno T566 ad anrum 16&6.b) Seneca L. I. Epiß, XCIV pro rnore fuo forte nimiurn rigide:nihil mihi frigidius, nihil ineptiiis, quam lex cum prologo: & Ta¬git u s: Si ubi jubentur querere ßngulis licet, pereunte obfequio con-cidit imperium quoque.

) 9 (

de femina valet: & quod in Cap. XV. 6 MB. dicitur deiller, qui est heri loco, etiam valet de illa, quae eft heraeloco. Conduclionem prsed i i in arinos cerros convenramexfpirare, quum defun£li coloni uxor ad fecundas transiicnuptias, facile patet ex analogia inter §28f 3 Cap. XVIJB. — Quod neutri conjugum jus fit in alteriusjure gen-tilirio retradlapraedia quamvisexpresfe non dicatur, dilucidecolligi poreft ex analogia hujus cafus cum illo de quo agicCap. X. § 2. GB. Quam vis autem in legis adplicatione adfpecialiores cafus trahentium utroque argumentorum con-fiidlu varia non potuerint non exfiftere dubia; nam fadlapro ratione circumfiantiarum in infinitum fere variareposfunt, multa tarnen ejus fuerunt indolis, ut ad fenfumlegis, facilior paruisfet aditus, fi ad analogiam & princi-pia legis debita attentio fuisfet nclhibira.

Prof. Tengwall dicir: Vid tillämpningen af fißa me¬

ningen uti VI. i JB. mäße acktas, att den endaß till bordefter Landsrätt hörande fkillnad pä fäderne och möderne frän-der anfer fäljarens jämfkylde, fom likväl ä ömfe ftdor äromed honnom beßäktade; häraf följer att dä af flere ßägtin-gar en enda är jkyldaß efter , den i III Cap GB. faßßäldauträkning, bördar den all fäljarens fäIda arfwejord, emedanhan der till ßtolat blifwa en/dm arfw inge, utan ätfkillnad frånhwad ßam egendomen kommen varit, cf 8f in traftatu omBördsrätten: Fördomen att fädernes jord hvarken fkulle kun¬na ärfwas eller bördas af mödernes fränder, och twertom,är mera allmän än man borde förmoda, då den uppenbartßrider mot hvad lagen ögonfkenligen fiadgar i desfa näraför-bundne ämnen, df Si perpendisfet analogiam esfe conve*nientiam plurium locorum cum eodem principio, haec

B vei>

e) Tvißem: Lag/, pag. 153.d) Pag. i?.

) (

verba: vare tTien ndrmåre att lofa i bård forn närmare dratt taga arf, non ilium potuisfent inducera ad creden-dum, cognatis competere jus retrahendi bona a vita agna¬rorum nec agnatis cognatorum & quod §. i. regnlam fi.ftat generalern, dock måga ej fdljarens fädernes fränder bör¬da fäIjarens modernes jord, ej eller modernes /ränder filja-rens fädernes jord: quam fequi debeamus & quae huic in-nititur principio: bona irnmobilia avira rnre bra pofteriretineant öl in fannlia confervenrur, unde faciie patéret,quod fenfus horucn verborum: Dela män em bårdf fir,fi ab eodem finc ftipite. ej Inrer illos autem fi Iis exftire-rit, quis in retrahendo fir potior, propinquitas leftimoniispaftorum ecclefiae probari debet, & fi quaeftio fuerit deingenuitare, per litteras natalitias Sv. Bordsbrtfffieri por-eft. De hac legem interprerandi ratione valet ut habetL. VI. incivile ed nifi rora lege perfpef&a; aliquaejus particula propofita jtidicare vel refpondere. Qui exi-ftimant jus redimendi terram retraidam, Bordkåpt jord,reftamento donatam exrraneo, nulla habita ratione'an tem-pus infirmandi teftamentum fit elapfum, nec ne, viden-rur eriam unice attendere ad § j Cap. XVII Aß& Cap.VIII JB.; quum tarnen teftamentum vires rei judiea-tae nactuTn infringt nequeat nifi fatalia reftirura fuerintXXXI RB.

Non igitur obfcuritati legis, multo minus antinomia-,quäe in illa non invenirur tribuendum eft quod de hoceafu in adplicatione juris alii aliter fenferinr.

Quamvis inßap. XVl §§ i, 2>3, RB., nulla fiatmen.tio differentiae intercaufas civiles Öl criminales, neminem,qui in rationes legis inquirere öl ad indolem procesfuscri-

i) Cum.hoc principio conveniunt plura legis loca > IX, 4, X. 2 GB.XVII; i ÅB. VI j, 5, VIIL t £B.

"■*''

. / ' ' Icriminalis attendere voluit, dubium vifum eft eas hocloco refpeclum unice habere ad civiles causas arque adeout exceptio fori & plurium citandorum causae principa-Iis decifiönem in criminalibus non differant. /) Sic exa¬men teftium in perpetuam rei memoriam v. XVII, R.B.a&ori , qui aliquern criminis accufare vulr, non conce-dendum esfe, facili negotio inveniet, qui indolern pro-cesfus provocatorii cogniram habet Sc quomodo proces-fus accusfatorius ab inquilitorio differar.

Qui perfpe&urn habet, praefcriptionis memorialis IX,ii HB. primarium esfe finem, ut poft longi temporismoras, fraudibus flexuofis in damnum non incidant de-bitores, qui creditori fatis-fecerunt, nullo negotio inve¬niet, anrios esfe numerandos a die mutui accepti Sc sen-fum horum verborum: krdfwer ej innom tjugu år, fatisesfe darum. Conf Kgl. F. d. 13 Juni igoo. Hoc modointelligenda erat L. XVJII & XXI ff. de K. V. L. 11ff. pro D. Sf L. 111 & VII ff. de Pr.

Qiiod aurem ad fiilurn codicis attinet, occurrunt ali-quando ejusmodi locutiones, ut verum legis fenfum per-fpicere vifum fuerit difTiciTe: Dock må thet ej vara merån tjugur.de delen tlneraf XVII GB.; haec verba locum re-liquerunr poftularionibus, ut fuperftes conjugum fumeretauftoramentüm etiam ex bonis immobilibus. Behålle arf-vsejords egensßiap i thcns hand fom thet thä drfroer XVII*.2 AB. multis ambigua vifa eft haec fententia, ubi quaeftiofuerit quamdiu furrogatum civile habendum fit pro bonisaviris. Multis litibus etiam- occafionem dederunt haecverba: Ingen hafve wåld att hörda en del af then ar/wejordffom i ett köp fäld dr, ther ej både öfzoerenskomma thet att

B 2 fk.il'

f) K. Forkl. 23 Martii rgop. 34 mom, expresfe cavet, ne contra fen¬fum Jegis hoc in cafu quid c o romittatur. /

) 12 (

(kilja; guGe evitari potuisfent fi retrahenti parrem praediiprteceprum fuisfet emere reliquam parrem dum emtoream retinere non voluerit. Dubiis etiam anfam prae-bere poreft hacc loquendi ratio: Såke betalning genafi. utX. lo HB. nam creditori non viderur esfe jus exigendidebitum. ante conventum diem..

§' 5:.

Lex civilis, quae nihil continet aequitati uaturali con-rrarium, pro bona lege generatim fpe£hta haberi foler.Quamvis aurem leges civiles, naturalibus repugnare nondebeant, latius patent, quam naturales. Quare etiam fan-£liones codicis noftri non femper rationes habent neces-farias, Ted in arbitrariis etiam fundantur. Quod in rariö-ne arbitraria fundatur, mere civile audit, & ipfae fan&io-nes vel nece-sfariae, quarum fundamentum eft jus naturae,vel arbitrariae, quae a voluntate legislatoris unice. depen-dent, vocari-folent. Hinc duplex eft legis noftras boni-tas vel Abfoluta vel Relativa Ad /Ibfolutam ejus bonira-tem pertinet: In pa£lis ineundis necesfäriurn esfe non fo-lum pacifcentium liberum confenfum, fed etiam, ut ab utilinon diftinguatur honeftum, quurn nihil posfit esfe utile,nifi quod honeftum eft; ad Relativam pertiner bonitatem,ut felicitati & fecuritati civium confulatur, quam ob remut licita ftipulatio fit firmior, jubet lex teftes adhibendos,quod fi aliquem pacifcentium non puderet, fi'em fallere,reliquorum jus rem paftarn tamquam debitam exigendicoufirmarent. a) Ad illam, rie quis alterius damno dite-

fcat

a) Hoc in codice noftro de fingulis majoris motnenti, paftis expresfef^ncituui videmus; ideo legi vitio non vertendura, quod iuftru«!

) «3 C

fcat: ad hane, quomodo datum damnum refarciri posfit6c debeat, 6c qua pcena afficiendus fir, qui damnum intu*lit, habita ratione modi, quo laefio fa<fta eft; üve fueritdolus vel culpa, an haec cenfenda fit lata vel levis, b)Jus fuccedendi in bona confanguineorum ad bonitatem ab-folutam refert Montesquieu; c) quae tarnen ejus^asfertiofuas habet cautiones. Quod ad ordinem fuccedendi atti-net, eft mere civile. Praefcriptum autem legis FUL7 ÅB. abfolurae eft boniratis 6c ad leges necesfarias re¬ferendum, fubolis enim procreationem 6c curam eorum,qui procreati funt,ipfa natura injunxir, hac cura fublata,tolleretur eriam abfoluta bonitas legis. Quum nulla lex,ut habet Livius , fir omnibus commoda 6c id modo quae-ritur fi majori parti 6c in lummam prodeft: cT) 6c adrelativam bonitatem perripear, ut publicae confulatur uti-litati ut fecuritati fingulorum eivium profpiciatur, ejus-modi principiis innitantur fanfliones legis, quae ad hosfines conducunt. Societatem conjugalem pluribus, quamreliquae, cireumficribendam esfe legibus, fuadet faluspublica. Ne feftinata fponfalia matrimoniis minus felici-bus anfam praebeant, requirit lex confenfum voluntarium<Sc permittit disfolurionem fponfaliorum, quamvis a pa<ftoliberari cupiens, validas nequeat adferre caufas. Omnedamnum hoc in cafu refundendum esfe ipfa jubet aqui-tas; pcena vero caelibatus, quae a pafto decedenteromanet,

in-

meutum emtionis, venditionis nullis teftibus fubferiptum validum ali-qaarido fuerit judicatnm, quoniam venditor poft venditionem faftamdeclaraverat praedium esfe venditum. Optärdum forte esfet ut inpaétis de rebus mobilibus lex etiam praefcripfisfet teftes* Covfr. -K. f. 28 gfunii i?g8.

b) V. XF C. BB.c) Liv. XXVI Chap. FLd) Lib. XXXIF. C. 1IL■ 7"- - < -

O '4 C

invitos ad ineunda matrimonia forte impellere potefr,quod cum inrentione legislatoris non convenit, & pceaa,contrachbus fponfaliorum faepe addita, ejus videtur esfeirfriolis, ut lege prohiberi posfit. Ut mutua fidelitas Scamicitia inter conjuges roborari queat, communionem bo¬norum prcefcribit -codex noder, exceptis bonis allodiali-bus, Odaljord. His autem fi non admimerarcntur bonaimmobilia ruri fita ante matrimonium acquifita a princi-pio, cui indulget codex noder, non difcedererur, fedquum per pacta antenuptialia vel tedamenta unus con-jugum alter» hoc jus tribuere poteft Sc ejusmodi propen -Jiojl'is voluntatis teftificario muruam non posfit non ad-augere amicitiam, Relativa in hoc cafu etiam elucet legisbo nitas.

Fi dem conjugalem violantem pcena non folurn cri-minaii fed Sc civili adficiendum jubet lex; nara

Hoc fönte derivat a c ladesIn patriam populumque — fluat necesfe ed.Cap. XL 3, 4 Ej. Tit, exemplum prasbet boniratis

Sc abfolutae, quum neurer conjugum ad folvendum al-törius culpa contra&um aes alienum tenetur, Sc relativae,quum dicitur: Hafwe ej utan enthera arfwejord dr thet man¬nen betale thä thet J'om äterßär och gäldas fkall med fin arf-voejord Jä längt then räcker; är thet huftru betale ej mer änthefs andel i gälden; maritus enim ed paterfamilias Sc cu-raror uxoris. e) Quod autem ad divortium attinet princi-pio > ut matrimonia non disfolvantur, forte nimis indul-fisfe codicem nodrum odendit, in apertam vim haud ra-ro erumpens, qua: altas radices egit, inimicitia. Quod

e) Quod in civilibus lex noftra obfervavit in criminalibus etiam obfer-varunt alise lege-s. Sic,L. Jul. fanxit ne femina adulterii accufariposfet, fi märitQß antea non fuerit accufatus, quod ejus non praeci-der.it licentfam.

) 15

Quod de ordinibus fuccedendi fancitum ert 111 ÅB.ad leges mere arbitrarias pertinere antea monuimus. Necbonitati relativae contrariantur vel illi vel jus reprae-fentationis in linea collaterali inaequali. Jus recadentkeutpote fecundam litium mesfem apud nos locum non ha¬bere docet 111. 12 ej. Tit. Exirnium abfolutae bopitatisexemplum pracbent; 2, 3 0. VIII C. ej Tit. nam matrisbona fides prodeft iiberis &relativ8e, ut numerus eorum,qui fpurii vocantur non adaugeatur. Jufto levior videripoteft poena.qua afficiendus ert htpres committens crimenexpilatae haerediraris refpedu habito ad pcenam, quamluat domerticus IX. 7 A3. Et lingula legis noftrae loca,quae leviori pcena adficiunt injurias 8c deli&a commisfain condominos X. 1 BB. XV HB. LI MB., non vi-dentur convenire huic legis principio: ea Tunt animadver*-tenda peccata maxime, quae dirticillime precaventur. /)Quae huic principio innitunrur, praeceptis fecuritati civiumoptime confuluir legislator, quo enim difficilius ert fibi adamno cavere, eo major fit oponet legis provifio ne da-mnum inferatur. g) Bonitas legis relativa elucet etiamin eo, quod jus teftamenta faciendi variis in cafibus latiuspateat, quam jus donandi. Uxorgaudet hoc jure viventemarito 8c virgo ma tur i judicii XVI. 2 ÅB. Ut in ad-plicatione legis nihil intenratum relinquererur, fueruntquiminorennibus juvenibus idem jus competere poßularunf. h)Quum autem nulla legis analogia fententiae illorum robur

con-

/) Cicero pro Ro/c. Amer.g) Fiifto gravior poena eft praefcripta, quam deli&ls circa depofitum& commodatum; furto domeftico gravior quam fimplici &crin»ina in-fidiofa & deliberata gravius quam indeliberst3 puniunt leges r.oftr»criminales; quae feuic principio innituntur. Confr. K. f. i?66, 2 Dec.

h) Ejusmodi interpretatio non multum abludit a lege nova. Sic verbisbo/kap och äkerredfkap X. 5 GB. Ten^nVajll addit Spanmål och/fern: quae ejus asfertio iRultas habet cautiones. Afhandling omBördsRåtten p. 6* fv

' ) i6 C

conciliet; juvenes non nifi bona acquifita téflamento ali-enare posfe ut credamus mulrae funt quas iuadeant latio-nes v. XIX. z ÄB. Sc K. F. j Jul. i6&6. De jure retra-£lus gennlitio alia aliorum fuere judicia; praeter quam verequod congruar cum fine legis, ut bona avita in familiaretineantur ab antiquis temporibus majoribus noflris indeliciis fuir:

Haeridiolum majorum regna fuorum ,

Quod proavus, quod avus, quod pater excoluit.Penitus hoc abrogare jus,ex quo varia in familias redunda-runt commoda,utile forte non esfer, ar&ioribus vero limiti-buseircumfcribere admodum utile, Sc quemadmoaum evin-cens praedium a non domino venditum debet folvere tumnecesfarias tum utiles impenfas: Gdlde och den fom jordenvinner all nådig och nyttig koftnad äter XI. i JB. an idernetiam praeftare oporteat retrahentem, lex filet v. XVII.3 Aß Of V. ii JB. Quum pa£la fint ftri£tisfimi juris con¬trarius locationis, condu&ionis rerum immobilium ullarenunciatione finito contra&u videtur non indigereX/^/^ß.

Leges civiles iniquitatem punire non posfunt, aequi-ratem ramen commendare debent& ut illi (atisfiat inter-dum praecipere- Exemplum praebet XV. 9 RB. XVI. 15 JB.V. g UB.

Quas reftant de brevirate, perfpicuitate, abfoluta Screlativa codicis bonitate dicenda in aliam refervamus oc-

cafiönem, quum de principiis ejus etiam agere conftitu*imus. Interim B. L. mitiorem cenfuram exfpeftant quaejam vides trunca fuisque imperfe&a modis.

Co'r r i ge n d a.

i

p. i. 1. i?, exftat diverfam 1. diverfump. 6 1, 27. — posfunt L non posfunt