Çoktan Seçmeli Sınavlar

Yrd. Doç. Dr. Cenk Akbıyık

Yanıtlayıcıların bir dizi seçenek arasından seçerek yanıt verdikleri ölçme araçlarına çoktan seçmeli sınavlar ya da testler denmektedir.

Ölçme ve değerlendirme alanında yaygın kullanımı olan çoktan seçmeli sınavlar aslında yapılandırılması en zor olan sınav türüdür.

Çoktan seçmeli sınav maddelerinde asıl olan doğru seçeneği tanıma olduğundan öğrencinin yeni bir ürün ortaya koymasına olanak sağlamaz.

Çoktan seçmeli sınav maddelerinin genellikle tek doğru yanıtı bulunmaktadır.

Ancak bazı durumlarda birden fazla doğru yanıtlı çoktan seçmeli maddelerin kullanıldığı da olmaktadır.

Çoktan seçmeli sınavların avantajları:Objektif olarak puanlanabilirPuanlaması kolaydırMakine ile puanlanabilirUygulaması kolaydırDeneme uygulamasından sonra maddelerin özellikleri

(güçlük, ayırt edicilik) belirlenip havuz oluşturulabilirÇok sayıda soru sorulabilir

Çoktan seçmeli sınavların sınırlılıkları:Genellikle alt bilişsel düzey ölçmeler için uygundurÇoktan seçmeli üst düzey bilişsel soruların hazırlanması

zordurÖğrencilerin bir ürün oluşturmalarına izin vermezÇoktan seçmeli maddelerin yazılması güçtür, deneyim

gerektirirÇoktan seçmeli sorularda tahminle doğru yanıt bulunabilir

Çoktan seçmeli maddelerde asıl sorunun bulunduğu kısma madde kökü denir.

Bu maddelerde doğru olmayan seçenekler ise çeldirici olarak adlandırılır.

Aşağıdaki çoktan seçmeli madde üzerinde madde kökü, seçenek, çeldirici ve doğru seçeneği gösteriniz.

Hangisi Bloom Taksonomisi’nin basamaklarından biri değildir?

a) Bilgi b) Analiz c) Çıkarım d) Değerlendirme

İyi bir çeldirici öğrenmemiş ya da eksik öğrenmiş öğrencilere cazip gelecek biçimde oluşturulmalıdır.

Çoktan seçmeli sınavlarda seçenek sayısı hedef kitlenin özelliklerine göre değişmektedir.

Genellikle bu tür maddelerin 3-5 seçenekli olduğu görülmektedir.

Sizce çeldirici gücü ile madde güçlüğü arasında bir ilişki var mıdır?

Eğer bir soruda çeldiriciler iyi öğrenmiş öğrencilere cazip geliyorsa ne yapmalı?

Şans başarısı çoktan seçmeli sınavlarla ilgili önemli bir sakıncadır.

Çoktan seçmeli sınavlar şan başarısından arındırılabilir. Bunun için yanlış yanıt sayısı seçenek sayısının bir eksiğine bölünür. Bölme işleminin sonucu doğru sayısından çıkarılır.

Düzeltilmiş Puan = Doğru – (Yanlış / (Seçenek Sayısı-1))

100 sorudan oluşan ve soruların 5 seçenekli olduğu bir testin uygulandığını varsayın. Aşağıdaki değerlere göre şans başarısının dikkate alındığı ve alınmadığı durumlarda öğrenci puanlarının ne olacağını bulunuz:

Doğru Yanlış Boş

Kadriye 80 10 10

Lütfiye 50 20 30

Aliye 70 30 0

Çoktan seçmeli maddeler farklı biçimlerde sınıflandırılmaktadır.

Cevap türüne göre çoktan seçmeli madde türleri şunlardır:Kesin cevaplıEn doğru cevaplıBirleşik cevaplıBirden fazla doğru cevaplıGizli cevaplı

Kesin cevaplı maddelerin doğru yanıtı bir tanedir.

En doğru cevaplı maddelerde tek bir doğru cevap yoktur. Ancak seçeneklerde sunulanlar arasından doğruluk bakımından derecelendirme vardır. Bu tür maddelerin soru kökleri “en doğrudur”, “en önemlidir” gibi ifadeler içerirler.

Birleşik cevaplı maddelerde birden fazla doğru yanıt bulunmaktadır. Bu tür maddeler “yukarıdakilerden hangileri” gibi ifadeler içerir.

Birden fazla doğru cevabı olan maddelerde birden fazla seçenek doğrudur. Cevaplayıcı birden fazla seçeneği işaretler.

Gizli yanıtlı maddelerde seçenekler açık açık değil kodlanmış biçimde sunulur. Burada amaç yanıtlayıcının doğru yanıtı sadece tanımasının değil hatırlamasının ölçülmeye çalışılmasıdır.

Bilişsel hedeflerin sınıflandırılmasında sıklıkla kullanılan taksonomiyi oluşturan bilim insanının adının ve soyadının baş harfleri nedir?

a) MM b) JFK c) BB d) JB

Madde köküne göre çoktan seçmeli maddeler şöyle sınıflandırılmaktadır:Kökü soru tipinde olanKökü olumsuz soru tipinde olanKökü eksik cümle biçiminde olan

Maddelerin gruplanışına göre ise çoktan seçmeli maddeler şu biçimde sınıflandırılır:Ortak köklüOrtak seçenekli

Çoktan seçmeli maddelerin yazılmasında aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:Soruların bağımsız olarak yanıtlanabilmeliMadde kökünde açık, anlaşılır bir sorunun sorulmalıSeçenekler uzunluk, ifade bakımından benzer olmalıSeçenekler ifade olarak soru köküyle uyumlu olmalıBirbirini açıklayan seçenekler kullanılmamalı

Seçeneklerde birbirinin zıddı olan seçenekler kullanılmamalı

Seçeneklerde “hepsi” ve “hiçbiri” seçenekleri dikkatli kullanılmalıdır

Sayısal seçenekler sıralı olarak verilmelidirSeçenek sayısı düzeye göre belirlenmelidirÇeldiriciler mantıklı görünmelidirÇoktan seçmeli maddelerde kişisel görüş sorulmamalıdır

Çoktan seçmeli maddeler çeşitli biçimlerde puanlanır:0-1 olarak puanlamaMaddeleri ağırlıklandırmaSeçenekleri ağırlıklandırmaMadde yapısına göre puanlanmaSeçeneklerin sıralanmasına göre puanlamaGüven ağırlıklandırmasıKabul edilebilir seçenekleri seçmeKabul edilemeyecek seçenekleri reddetme

0-1 puanlama

Bu puanlama türünde sınavdaki tüm çoktan seçmeli maddeler 0 ya da 1 olarak puanlanır.

Maddeleri ağırlıklandırma

Bu teknikte sınav kapsamındaki maddeler güçlük düzeylerine ya da başka bir niteliğe göre farklı farklı ağırlıklandırılırlar.

Bu teknik az sayılı (<10) maddeden oluşan testlerde daha iyi sonuçlar vermektedir.

Seçenekleri ağırlıklandırma

Bu teknikte her maddenin seçenekleri farklı puanlarda ağırlıklandırılır.

Ağırlıklandırma işi uzman kanısına ya da sınavın denenmesinin ardından belirlenen çeldiricilerin gücüne dayalı olarak yapılır.

Madde yapısına göre puanlama

Bu teknik birden fazla doğru yanıtlı maddelerde kullanılır.

Bu tür maddelerde her bir doğru seçenek için 1 puan ya da tüm doğru yanıtlar seçildiğinde 1 puan verilebilir.

Seçeneklerin sıralanmasına göre puanlama

Bu teknikte yanıtlayıcı seçenekleri doğru olabilme durumuna göre sıralar. Doğru yanıta verdiği sıra puanını belirler.

Güven ağırlıklandırması

Yanıtlayıcı doğru düşündüğü seçeneği seçer ve emin olma derecesini işaretler.

Doğru yanıtı seçer ve %100 emin olursa 1 puan alır.

Doğru yanıtı seçip %50 emin olursa 0,5 puan alır.

Yanlış yanıtı seçip %100 emin olursa -1 puan alır.

Yanlış yanıtı seçip %50 emin olursa -0,5 puan alır.

Kabul edilebilir seçenekleri seçme

Bu teknikte yanıtlayıcı doğru olarak düşündüğü tüm seçenekleri işaretler. Seçilenler arasında doğru yanıtlar varsa puanı artar. Seçilenler arasında yanlış yanıtlar varsa puanı düşer.

Kabul edilemeyecek seçenekleri reddetme

Bu teknikte yanıtlayıcı yanlış olduğunu düşündüğü yanıtları seçer. İşaretlediği çeldiriri sayısı kadar puan alır. Seçilenler içinde doğru yanıt varsa çeldirici sayısı kadar eksi puan alır.

Aşağıdaki çoktan seçmeli maddeleri eleştiriniz:

Soru 1

Aşağıda verilen değerlere göre ortalamadan en az sapma gösteren dağılım hangisidir?

Soru2

Önceki soruda bulduğunuz en az sapma gösteren dağılımla ilgili değişim katsayısı nedir.

Mustafa Kemal’in Samsun’a çıktıktan sonra Anadolu’da gittiği şehirler hangi seçenekte doğru sıralanmıştır?

a) Amasya, Erzurum, Samsun

b) Erzurum, Samsun, Sivas

c) Samsun, Amasya, Erzurum

d) Ankara, Sivas, Samsun

Bir miktar gazın basıncı sabit tutulup hacmi artırıldığında ne olur?

a) Gazın sıcaklığı düşer

b) Gazın sıcaklığı aynı kalır

c) Gazın sıcaklığı artar

Demiri paslanmadan korumak için niçin çinko kaplama kalaydan daha iyidir?

a) Çinko daha ucuzdur

b) Kalay zehirlidir

c) Çinko kolay ulaşılabilirdir

d) Çinko demirden daha reaktiftir. Kaplama kırılsa bile demiri paslanmaktan korur.

Bir dik üçgende kısa dik kenar 3, uzun dik kenar 4 cm ise hipotenüs kaç cm’dir?

a) 0 b) 1 c) 4 d)5

Testin güvenirliğini hangisi artırır?

a) Madde sayısının artırılması

b) Grubun heterojen olması

c) Uygulama koşullarının standartlaştırılması

d) Yukarıdakilerin tamamı

Uygulama

Zamanı kazanmak adlı metinle ilgili olarak;kesin cevaplıen doğru cevaplıbirleşik cevaplıbirden fazla doğru cevaplıortak köklüortak seçenekli

çoktan seçmeli maddeler hazırlayınız.