Terwijl collectieve rechtszaken scheringen inslag zijn in Noord-Amerika, is deprocedure van groepsvorderingen bij ons

nog relatief onbekend, laat staan ingeburgerd.Maar daar kan binnenkort wel eens veranderingin komen. Op voorstel van minister van Eco-nomie Johan Vande Lanotte (SP.A) werd op28 maart 2014, na veel vijven en zessen, debepaling Rechtsvordering tot collectief her-stel toegevoegd aan de bijzondere gerech-telijke procedures in het Wetboek van eco-nomisch recht. Daarmee kreeg ons land zijneigen versie van de class action. Inwerkingtre-ding van de nieuwe wet: 1 september 2014.

Meer gewicht in de schaalClass-wat? Een extra woordje uitleg is

inderdaad op zijn plaats. Bij een class action (CA) stapt een groep van mensen diecollectief schade leden als gevolg van spe-cifiek en ongeoorloofd gedrag van een on-derneming naar de rechter voor een groeps-vordering. Door hun individuele stemmente bundelen, kunnen de consumentenniet alleen meer gewicht in de schaal leg-gen, het is ook een manier voor hen om definancile en andere drempels op weg naarde rechtbank te omzeilen als individu eenschadeclaim instellen is nu eenmaal duuren erg complex.

Een belangrijk verschil ten opzichte vanAmerika is de bepaling in de Belgische wetdat enkel een groepsvertegenwoordiger eenCA kan beginnen. Die vertegenwoordigermoet bovendien aan bepaalde voorwaardenvoldoen: hij moet consumentenbelangenverdedigen, rechtspersoonlijkheid bezittenen in de Raad voor het Verbruik zetelen of adhoc door de ministervan Economie erkendzijn. Andere erkendeverenigingen metrechtspersoonlijk-heid komen ook inaanmerking, tenminste als ze al langer dandrie jaar bestaan op het moment van het in-stellen van de vordering en als hun maat-schappelijk doel rechtstreeks in verbandstaat met de collectieve schade die de groepleed. In de Verenigde Staten is die groeps-

vertegenwoordiging nietnodig, daar kan een slacht-offer op eigen houtje een CA opstarten in naam vaneen groep schadelijders.

Een sector die zich maarbeter voorbereidt op der-gelijke gebundelde schade-claims, is de gezondheids-zorg, zo waarschuwt GeertLenssens, advocaat bij SQLaw. In eerste instantiewas het onduidelijk of CAsook ingesteld zouden kun-nen worden tegen hospita-len, rustoorden,... Maar bijeen interpellatie in de Kamer liet minister VandeLanotte daar geen twijfelover bestaan: ook onder-nemingen uit de zorgsec-tor vallen onder de nieuwewet, vertelt hij.

Het potentieel aan ju-ridische landmijnen in degezondheidszorg is vrijgroot, gaat Lenssens verder. Een CA is niet al-leen mogelijk bij elkevorm van schade opgelo-pen door contractuele fouten, maar ookbij inbreuken op een lange reeks speci-fieke Belgische wetten en op tal van Europese verordeningen. Daarbij komtnog de hele wetgeving op de marktprak-tijken ter bescherming van de consu-ment, die volgens de rechtspraak even-zeer van toepassing is voor hospitalen.

Het toepassings-gebied wordt zo ergbreed. Tegen een zie-kenhuis zou men bij-voorbeeld een CA kun-nen instellen na be-

smettingen door een ziekenhuisbacterie,overbodige of slechte medische behan-delingen, voedselvergiftigingen opgelo-pen in het restaurant, schade door eenbrand in het gebouw, schendingen vande privacy door een informaticabug, dief-

stal van databestanden, ten onrechte ge-factureerde bedragen, enzovoort.

Dreigend faillissement?Hoe groter de groep slachtoffers, hoe

hoger de financile compensatie kan oplo-pen. Ook al omdat bij de meeste CAs allegedupeerden automatisch in de groep zit-ten, waardoor het bedrag voor een even-tuele schadevergoeding meteen voor alleschadelijders wordt berekend. Neem bij-voorbeeld een claim tegen een farmabe-drijf na ongewenste bijwerkingen van ge-neesmiddel X. Stel dat de rechter een scha-devergoeding van 1.000 euro per persoonvoorziet een bedrag dat zeker niet over-dreven is en via de databank van het Rizivwordt duidelijk dat in het totaal 100.000mensen dat middel voorgeschreven kre-gen, dan loopt de totale vergoeding al op

tot 100 miljoen, aldusLenssens. Laat een zie-kenhuis een boete van eendergelijke omvang moe-ten betalen, en de kans isgroot dat het de boekenmag sluiten in de VS gin-gen trouwens al meerderehospitalen failliet na hetverliezen van een class action lawsuit. Maar ook alshet om kleinere bedragengaat, zijn de mogelijke ge-volgen verstrekkend. Deimagoschade die gepaardgaat met een CA kan im-mers leiden tot een be-langrijke derving van in-komsten.

Ziekenhuizen moetenevenwel niet meteen vre-zen voor hun financiletoekomst als iemand eenCA tegen hen begint. Tus-sen de opstart van eenproces en een eventueleverplichting tot het beta-len van een schadeclaim,liggen enkele stappen,schetst de advocaat hetverloop. Eerst en vooralbekijkt de rechter of devordering van de groeps-vertegenwoordiger ont-vankelijk is. In de wetstaan enkele voorwaar-den: het moet gaan overeen mogelijke inbreuk opde contractuele verplich-

tingen van een onderneming of op een vande specifiek vermelde verordeningen ofwetten, de organisatie die de CA insteltmoet daarvoor bevoegd zijn,... Is dat hetgeval, dan is de klacht ontvankelijk en startde procedure ten gronde. Die moet uitein-delijk leiden tot een antwoord op twee vra-gen: is de geviseerde onderneming aan-sprakelijk en zo ja, wat is de totale schadedie veroorzaakt werd bij de slachtoffers?

Tijdens deze eerste twee fases stuurt derechter voortdurend aan op onderhande-lingen tussen de verschillende partijen omtot een minnelijke schikking te komen. Alsdie daarmee akkoord gaan, kan hij zelfseen bemiddelaar aanstellen om dat proceste bevorderen, vult Lenssens aan. Pas alsde partijen geen vergelijk vinden, spreektde rechter zich uit over een schadevergoe-ding. Een schadeafwikkelaar treedt dan in

Mensen die individuele schade lijden als gevolg van het ongeoorloofd gedrag van een onderneming, kunnen sinds begindeze maand naar de rechtbank stappen voor een gezamenlijkevordering, oftewel een class action. Volgens advocaat GeertLenssens bereidt de gezondheidszorgsector zich maar beter voor op deze nieuwe vorm van procesvoering. Vooral van deziekenfondsen mogen ze actie verwachten, meent hij.

36 ARTSENKRANT Vrijdag 12 september 2014 Nr. 2375

P R A K T I J K M A N A G E M E N T

Class actions

Collectieve schadeclaims in zorgsector op komst?

G

uy P

utte

man

s

Het potentieel aan juridische landmijnen in de

gezondheidszorg is vrij groot.

Geert Lenssens: In essentie is het een goede wet, die de naleving en de verdediging van derechten van de consument of in casu: de patint verbetert.

opdracht van de rechtbank op als een soortvereffenaar en ziet erop toe dat alle slacht-offers financieel gecompenseerd worden.

Ziekenfondsen en Test-AankoopVoor een echte tsunami aan CAs moe-

ten we in ons land niet meteen vrezen, ver-moedt meester Lenssens. Daar zorgt onderandere de noodzakelijke voorwaarde vaneen groepsvertegenwoordiger voor, dieverhindert dat individuele burgers of niet-erkende actiegroepen een CA kunnen op-starten. Maar ook mt die beperkendevoorwaarde die op termijn trouwens wegkan vallen is deze wet revolutionair, stelthij. Het principe van de collectieve rechts-vordering is gevestigd:een organisatie kan nuin naam van een groepslachtoffers actie onder-nemen zonder dat ze diemensen daar eerst overmoet aanschrijven. Daar-mee staat de sluis naarmassaprocessen onher-roepelijk open.

Van wie moeten organisaties binnen degezondheidszorg nu schrik hebben? Ver-enigingen die een CA tegen hen kunnen instellen, zijn consumentenorganisaties,zoals bijvoorbeeld Test-Aankoop, of de ziekenfondsen, voorspelt Lenssens. Zeker

die laatste zie ik daartoe in staat, op vraagvan hun leden of op eigen houtje. Gelukkigvoor de zorgsector geldt in geval van licha-melijke schade een opt-in- en geen opt-outsysteem; slachtoffers moeten explicietaangeven dat ze deel willen uitmaken vande class die een schadevergoeding claimten maken er dus niet automatisch deel vanuit. Maar ziekenfondsen kunnen hun ledennatuurlijk snel en eenvoudig oproepen omerop in te tekenen.

Sakkeren op de nieuwe wetgeving moe-ten we nu niet gaan doen, vindt Lenssens.In essentie is het een goede wet, die denaleving en de verdediging van de rechtenvan de consument of in casu: de patint

verbetert. En dat is uiter-aard positief, klinkt het.Wat ziekenhuizen en an-dere zorgorganisaties numoeten doen, is bij zich-zelf te rade gaan. Dit is hetuitgelezen moment om deverzekeringscontracten nate zien en eventueel aan te passen, een cel voor

crisiscommunicatie op poten te zetten,...Doen ze dat op een goede manier, dan kunnen ze van de nood een deugd maken.

Tijs Ruysschaert

37ARTSENKRANT Vrijdag 12 september 2014 Nr. 2375

P R A K T I J K M A N A G E M E N T

Wie is Geert Lenssens?Als advocaat bij kantoor SQ Law en lid van de balie vanBrussel is Geert Lenssens vooral actief in het ondernemings- en het economisch strafrecht. De hoofd-moot van zijn activiteiten bestaat uit individuele zaken,maar bij het grote publiek verwierf hij bekendheid doorzijn optredens in dossiers zoals Lernout & Hauspie, Fortis, Arco en Groenkracht. Veel mensen denken daar-door dat ik vooral collectieve zaken pleit, wat dus nietklopt, aldus meester Lenssens. Trouwens, die grotedossiers waren eigenlijk niets meer dan individuele dossiers op grote schaal en geen echte collectieverechtszaken. Wint de eiser het pleit in zon semicollec-tief proces, dan veroordeelt de rechter de gedaagde tot een schadevergoeding aan dat individu, maar nietaan de medeslachtoffers. Om ook een vergoeding te krijgen, moeten die laatsten zelf een nieuw procesaanspannen.

Behalve advocaat is Lenssens ook plaatsvervangendrechter bij de Rechtbank van Koophandel n mediator bijhet Brussels Business Mediation Center (BBMC). Diebijkomende functies verruimen mijn blik, vertelt hij.Terwijl je als advocaat de zaken in hoofdzaak subjectiefbekijkt, moet je als rechter de objectiviteit bewaren. Alsmediator heb je ng een andere rol: je stapt buiten het proces en probeert met de verschillende partijen toteen minnelijke schikking te komen. Die figuur bestaat al zowat vijftig jaar, maar dringt nu pas goed door inEuropa en is intussen ook in de Belgische wet opgenomen. In de toekomst zie ik het belang van bemidde-ling nog toenemen: het is snel, goedkoop en efficint n het herstelt de betrekkingen tussen beide partijen.

T.R.

In geval van lichamelijkeschade geldt er automatischeen opt-insysteem: om deel uit te maken van de class,

moeten slachtoffers erexpliciet op intekenen

Geert Lenssens: De imagoschade die gepaard gaat met een class action kanleiden tot een belangrijke derving van inkomsten.

G

uy P

utte

man

s

Nood versus deugdHoe bereiden ziekenhuizen (en andere zorginstellingen) zich het best voor op mogelijke class actionsuits? Advocaat Geert Lenssens geeft hen alvast enkele tips: Het eerste wat ze moeten doen, is hun verzekeringen nakijken. Ik kom nogal dikwijls in aanraking

met zaken over medische aansprakelijkheid, en daarbij blijkt dat veel ziekenhuizen te hoge premiesbetalen en/of slecht of onvolledig verzekerd zijn. De inwerkingtreding van deze wet is de ideale gele-genheid om die contracten opnieuw onder de loep te nemen en aan de te passen aan de noden van deorganisatie: welke risicos moeten ze dekken en welke niet, hoe verzekeren ze zich tegen de mogelijk-heid van class action suits, hoe zit het met onze burgerrechtelijke aansprakelijkheid uitbating,...?Naast de inhoud van het contract analyseren ziekenhuizen best ook de financile voorwaarden. Veelverzekeraars weten bijvoorbeeld niet hoe ze de premies moeten berekenen en nemen daarom de omzet als basis. Maar omzet zegt niet per se iets over risicos, het kan dus zijn dat een ziekenhuisveel te veel betaalt. Als dat het geval is, dan zijn er twee opties: stel voor om de premie te verlagen, ofblijf evenveel betalen in ruil voor dekking van meer risicos, een verlaging van de franchise,...

Ook veel business-to-consumer-contracten (B2C) zijn toe aan herziening. Dikwijls staan daarclausules in die volgens de wet op de marktpraktijken waar zorginstellingen evengoed onder vallen verboden zijn. Dergelijke nietige clausules, zoals bijvoorbeeld schadebedingen of no-showvergoe-dingen, kunnen een tegenovergesteld effect hebben en een ideale voedingsbodem zijn voor class actions. Het kan dan ook geen kwaad om die contracten na te laten zien door gespecialiseerde juristen.

Onontbeerlijk is een gedegen crisiscommunicatie. Door proactief op te treden bij collectieve schade en niet af te wachten of er een CA komt of niet, kunnen ziekenhuizen imagoschade voor-komen. Meer zelfs, terwijl slechte of laattijdige communicatie een naam voorgoed kan besmeuren,kan een open en eerlijke communicatiestrategie de reputatie verbeteren, ook al zijn er fouten gemaakt. Maar om dat voor elkaar te krijgen, moet er wel op voorhand een plan zijn voor nood-gevallen zeg maar een slapende cel crisiscommunicatie. Wie zon strategie ad hoc moet beginnenuitwerken, komt hopeloos te laat.