- 2 -

- 3 -

Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου Τομέας Ψαλτικής Τέχνης και Μουσικολογίας Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλίας, Τ.Θ. 1308, Βόλος 38001

Τηλέφωνα: 2421093553, 6947774647

Volos Academy for Theological Studies Department of Psaltic Art and Musicology

“Thessalia” Conference Center, P.O. Box 1308, Volos 38001 Telephones: +302421093553, +306947774647

tomeaspsaltikis@acadimia.org, tomeaspsaltikis@gmail.com

www.acadimia.org , www.tomeaspsaltikis.gr

2ο Διεθνές Μουσικολογικό και Διεπιστημονικό Συνέδριο "Από Χορού και Ομοθυμαδόν"

Εξελίξεις και Προοπτικές της Διεπιστημονικής Έρευνας για την Ψαλτική

2nd International Musicological and Interdisciplinary Conference

Από Χορού και Ομοθυμαδόν" (= all together and in the same mood)

Proceedings and perspectives of the Interdisciplinary research on Psaltiki

Υπό την αιγίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού. Under the aegis of the Holy Metropolis of Demetrias and Almyros

- 4 -

09.06.2016

18:00 ΑΦΙΞΕΙΣ - ΕΓΓΡΑΦΕΣ (Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλίας, Μελισσιάτικα)

ARRIVAL - REGISTRATION (Conference Center of Thessaly, Melissiatika) 18:30 Επίσημη Έναρξη του Συνεδρίου / Conference inauguration Συντονισμός-Παρουσίαση, Αριάδνη Τσαλούχου / Coordination-presentation,

Ariadni Tsalouchou

☞ Καλωσόρισμα των Συνέδρων από τον Διευθυντή του Τομέα Ψαλτικής Τέχ-νης και Μουσικολογίας της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών Βόλου, Κων-σταντίνο Χαριλ. Καραγκούνη Εισαγωγική Ομιλία: «Το 2ο ΔΜΔΣ του ΤΨΤΜ της ΑΘΣΒ - Εξελίξεις και προοπτικές της διεπιστημονικής έρευνας για την Ψαλτική» Αφιέρωση του Συνεδρίου

- Welcoming greeting by the Director of the Department of Psaltic Art and Musicology of the Volos Academy for Theological Studies, Konstantinos Charil. Karagounis Opening speech: “The 2nd International Musicological and Interdisci-plinary Conference: “Από Χορού και Ομοθυμαδόν" (=all together and in the same mood) Proceedings and perspectives of the Interdisciplinary re-search on Psaltiki” Dedication of the Conference

☞ Χαιρετισμός του Συνεδρίου από τον Πρόεδρο του Συνδέσμου Ιεροψαλτών Βό-

λου «Όσιος Ιωάννης ο Κουκουζέλης», Ευστάθιο Γραμμένο

- Greeting by the President of the Volos Chanters Association “Saint John the Koukouzelis”, Efstathios Grammenos

☞ Καλωσόρισμα των Συνέδρων υπό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Δημη-

τριάδος, κ. Ιγνατίου και κήρυξη ενάρξεως των Εργασιών του Συνεδρίου

- Welcoming address by His Eminence the Bishop of Demetrias and Ig-natius, and official opening of the Conference

19:00 Βασίλειος Κουκουσάς / Vasileios Koukoussas

Κώστας Σαΐτης: ο ερευνητής, ο μουσικός, ο ταλαντούχος επιστήμονας, o δάσ-καλος, ο οραματιστής. Σύντομος βίος, μεγάλα επιτεύγματα

Costas Saitis: the researcher, the musician, the talented scientist, the teacher, the visioner. Sort life, great attainments

19:15 Αρετή Τζανετοπούλου / Areti Tzanetopoulou Χρήστος Κοτόπουλος: ο Άνθρωπος, Δάσκαλος και Επιστήμονας Christos Kotopoulos: the man, teacher and scientist

- 5 -

19:30 Παρουσίαση της ηλεκτρονικής εκδόσεως του Τόμου Πρακτικών του 1ου Διεθνούς Διεπιστημονικού Μουσικολογικού Συνεδρίου: «Η Ψαλτική Τέχνη ως Αυτόνομη Επιστήμη: Επιστημονικοί Κλάδοι - Συναφή Επιστημονικά Αντικείμενα - Διε-πιστημονικές Συνεργασίες, Διαθεματικότητα και Διάδραση (Ιούνιος - Ιούλιος 2014)», από την Γραμματέα του Τομέα Ψαλτικής, Ζωή Ναούμ

Presentation of the e-publication of the Proceedings of the 1st Interna-tional Interdisciplinary Musicological Conference: “The Psaltic Art as an Autonomous Science: Scientific branches – Related Scientific fields – In-terdisciplinary Collaborations and Interaction (June-July 2014)”, by the Department Secretary Zoi Naoum

ΠΡΩΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ - Προεδρεύων: Ευστάθιος Γραμμένος

1st SESSION - Chairman: Efstathios Grammenos 19:45 Παρουσίαση της Τιμητικής Επιστημονικής Επιτροπής του Συνεδρίου Presentation of the Honorary Scientific Committee of the Conference. 19:50 Αθανάσιος Βουρλής / Athanassios Vourlis, Ομότιμος Καθηγητής Θεολογικής

Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών / Professor Emeritus (Athens University) Το αποκαλυπτικό όραμα του προφήτη Ησαΐα (6,1-4), ως διαχρονικός τύπος και

τρόπος της εκκλησιαστικής μας ψαλμωδίας The apocalyptic vision of prophet Isaiah (6,1-4), as an all-time pattern

of our ecclesiastic psalmody 20:10 Κωνσταντίνος Χαριλ. Καραγκούνης / Konstantinos Charil. Karagounis Οι θεολογικές διδασκαλίες περί Ψαλμωδίας του Αγίου Ιωάννου Σιναΐτου, όπως

αποτυπώνονται στη σπουδαία ασκητική συγγραφή του «Κλίμαξ των Αρετών» John Climacus’s theological teachings on Psalmody, in his classic ascetic

treatise “The Ladder of Divine Ascent”. 20:30 Κωστής Δρυγιανάκης / Costis Drygianakis Από το ψαλτικό αναλόγιο στη «βυζαντινή χορωδία»: Συναντήσεις της βυζαντι-

νής Ψαλτικής με τη Ευρωπαϊκή νεωτερικότητα From the church Analogion to the “byzantine choir”: Encounters of

Psaltiki with European modernity 20:50 Αντώνιος Αλυγιζάκης / Antonios Alygizakis, Ομότιμος Καθηγητής Πανεπι-

στημίου Μακεδονίας / Professor Emeritus (University of Macedonia) Βασικές αρχές συντόμων μελών Basic principles of the Syntomon melos

- 6 -

10.06.2016

ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ - Προεδρεύων: Αθανάσιος Βουρλής

2nd SESSION - Chairman: Athanassios Vourlis 09:00 - 09:20 Γεράσιμος Σοφοκλής Παπαδόπουλος / Gerasimos Sofoklis Papado-

poulos (Cyprus - Κύπρος) Μια “γλωσσολογικού τύπου” προσέγγιση της Σύγχρονης Ψαλτικής Τέχνης

/ A “kind-of-linguistic” approach to Contemporary Psaltic Art 09:20 - 09:25 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 09:25 - 09:45 Κωνσταντίνος Βαγενάς / Constantinos Vagenas Η κριτική του μουσικού κειμένου / The critical editing of Byzantine Music 09:45 - 09:50 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 09:50 - 10:10 Χάρης Συμεωνίδης / Haris Symeonidis Σύγκριση της θεωρίας και της σημειογραφίας της Νέας Μεθόδου με τις α-

μέσως προγενέστερες. Υπέρ και κατά / Comparison of theory and nota-tion of the "new method" to the directly previous ones. Pros and cons

10:10 - 10:15 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 10:15 - 10:35 Θωμάς Αποστολόπουλος / Thomas Apostolopoulos Κυρίλλου Μαρμαρηνού: «Ανάπτυξις και ερμηνεία των μεγάλων σημαδίων…»

Μερικές πρώτες παρατηρήσεις / Cyrillou Marmarinou: “Development and interpretation of great signs...” Some initial observations.

10:35 - 10:40 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 10:40 - 11:00 Δημήτριος Λέκκας / Dimitrios Lekkas Τρίτη μεταρρύθμιση τώρα! / Third reformation now! 11:00 - 11:05 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 11:05 - 11:25 Αντώνιος Αλυγιζάκης / Antonios Alygizakis Θεωρητική στοιχείωση της Ψαλτικής / Theoretic foundations of Psaltiki 11:25 - 11:30 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 11:30 - 12:00 ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ (καφές) / COFFEE BREAK

- 7 -

ΤΡΙΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ - Προεδρεύων: Αντώνιος Αλυγιζάκης 3rd SESSION - Chairman: Andonios Alygizakis

12:00 - 12:20 Κωνσταντίνος Γ. Σιάχος / Konstantinos G. Siachos Χειρόγραφα Βυζαντινής Μουσικής στην Κέρκυρα / Manuscripts of

Byzantine Music in Corfu 12:20 - 12:25 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 12:25 - 12:45 Μιχάλης Στρουμπάκης / Michalis Stroumpakis

Άγνωστα ιδιόμελα Πέτρου Βυζαντίου. Σκέψεις, προοπτικές και προτάσεις με αφορμή τον εντοπισμό τους / Four unknown idiomelon composed by Petros Byzantios. Thoughts, perspectives and proposals on the oc-casion of their discovery

12:45 - 12:50 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 12:50 - 13:10 Δημοσθένης Φιστουρής / Dimosthenis Fistouris Προβληματική για τις σύγχρονες τάσεις στη σημειογραφία της Βυζαντινής

Μουσικής και τις παρελκόμενες επιπτώσεις / Reflections upon modern trends of notation in Byzantine Music and the relevant effects

13:10 - 13:15 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 13:15 - 13:35 Ιωσήφ Κουτσούρης, Ιεροδιάκονος / Joseph Koutsouris, Deacon Η δομή των Χερουβικών ύμνων του Πέτρου Μπερεκέτη ως διάνοιξη ενός

διαλόγου για την τέχνη / The structure of Cherubic hymns of Peter Bereketis as a way of opening a dialogue within aesthetic theory

13:35 - 13:40 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 13:40 - 14:00 Δήμος Παπατζαλάκης / Dimos Papalatzalakis Οι φήμες και πολυχρονισμοί ως ξεχωριστό είδος καλοφωνικών μαθημάτων.

Μελέτη περίπτωσης του μαθήματος Τριὰς ἡ ὁμοούσιος Ιακώβου του Πρω- τοψάλτου / The Phemes and Polychronisms as separate types of ka-lophonic style musical compositions. Case Study: “Τριὰς ἡ ὁμοούσιος” (Trinity, the Essence), a composition of Iakovos the Protopsaltis

14:00 - 14:05 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 14:05 - 14:25 Σταύρος Σαραντίδης / Stavros Sarantidis Νέες μελοποιητικές φόρμες του Στιχηραρίου σε ήχο βαρύ κατά τον 19ο

αιώνα / New composing forms of the Sticherarion in Varys mode during the 19th century

14:25 - 14:30 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion

14:30 - 16:00 ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ ΔΙΑΚΟΠΗ / AFTERNOON BREAK

- 8 -

ΤΕΤΑΡΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ - Προεδρεύουσα: Ειρήνη Τσουντίνοβα 4th SESSION - Chairman: Irina Chudinova

16:00 - 16:20 Μαρία Στ. Καπκίδη / Maria S. Kapkidi Ηχητικά τεκμήρια Βυζαντινής Μουσικής στη δισκογραφία του γραμμο-

φώνου / Byzantine Music in the discography of gramophone 16:20 - 16:25 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 16:25 - 16:45 Αντώνιος Κωνσταντινίδης / Antonios Konstantinidis Προτάσεις διδασκαλίας για την Ψαλτική Τέχνη. Διερευνήσεις και κρίσεις

με αφορμή τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών / Suggestions for Teaching Chanting Art. Investigations and judgments on the occa-sion of the new Curricula

16:45 - 16:50 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 16:50 - 17:10 Σπυρίδων Φ. Aσπιώτης / Spyridon F. Aspiotis H Διδακτική της Ψαλτικής Τέχνης στην παιδική ηλικία: Σχεδιασμός και

ανάπτυξη της εισαγωγικής διδασκαλίας / Teaching of Chanting Art at kids age: Design and development of introductory teaching

17:10 - 17:15 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 17:15 - 17:35 Jordan Banev Krasimirov / Ιορδάνης Μπάνεβ Κρασιμίροβ (Bulgaria -

Βουλγαρία) (Skype) Sense of Time in Eastern Orthodox Singing (“Psaltiki”) and in Folk-

lore / Η αίσθηση του χρόνου στην Ανατολική Ορθόδοξη Ψαλτική και τη Λαϊκή Παράδοση

17:35 - 17:40 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion

18:00 ΔΙΑΚΟΠΗ - Μετακίνηση στον Ιερό Ναό Παναγίας Γορίτσης (Τρύπας)

του Βόλου, για την τέλεση της ακολουθίας του Εσπερινού BREAK – Transfer to the cavernous church of Panagia Goritsa

19:00 Ακολουθία του Εσπερινού. Θα ψάλει ο Χορός Ψαλτών «Ανάβασις» (Λάρι-

σα) με χοράρχη τον Πρωτοψάλτη Θεόδωρο Ξιώνη) The service of the Vespers, with the participation of the psaltic choir “Anavassis” (Larissa) conducted by the Protopsaltis Theodoros Xionis.

Ευχαριστούμε θερμώς τον Προϊστάμενο του Ι. Ναού Γορίτσης π. Γεώργιο Δεληκώστα

και τα μέλη του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου.

Ευχαριστούμε θερμώς τον Χοράρχη και τα μέλη του Χορού Ψαλτών «ΑΝΑΒΑΣΙΣ».

- 9 -

11.06.2016

ΠΕΜΠΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ - Προεδρεύων: Θωμάς Αποστολόπουλος

5th SESSION - Chairman: Thomas Apostolopoulos

09:00 - 09:30 Galina Alekseeva / Γκαλίνα Αλεξέιεβα (Russia - Ρωσία) (Skype) Reception of Byzantine singing in Russia and in other countries as a

complex process of adaptation thinking in philosophy, homiletics, lin-guistics, visual image Choral notation / Η αποδοχή της βυζαντινής ψαλτι-κής στη Ρωσία και άλλες χώρες, σαν μια πολύπλοκη διαδικασία προσαρμοσ-τικής σκέψης στη φιλοσοφία, την ομιλητική και τη γλωσσολογία, την οπτι-κή εικόνα της Χορικής σημειογραφίας

09:30 - 09:35 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 09:35 - 09:55 Συμεών Κανάκης / Symeon Kanakis Οι μουσικοί ρόλοι των ψαλτών των πατριαρχικών αναλογίων μέσα από

τις περιγραφές του Αγγέλου Βουδούρη / The music role of the chanters of the patriarchal choirs according to Aggelos Voudouris

09:55 - 10:00 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 10:00 - 10:20 Άγγελος Π. Μήτσης / Aggelos P. Mitsis Γεράσιμος Χαλκεόπουλος: Από την απλή αναγραφή στον «Κατάλογο»

του Κυρίλλου του Μαρμαρηνού στο ιστορικό πρόσωπο και το έργο / Gera-simos Chalkeopoulos: from the record in the "Catalogos" by Kyrillos Marmarinos to the historical personage and his oeuvre

10:20 - 10:25 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 10:25 - 10:45 Παναγιώτης Κουτράκος / Panagiotis Koutrakos Άνθιμος ηγούμενος της Λαύρας / Anthimos abbot (igoumenos) of Lavra 10:45 - 10:50 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 10:50 - 11:10 Χαρίλαος Κων. Καραγκούνης / Charilaos Kon. Karagounis Το «ψαλτικό ζήτημα» στην περιοχή της Μαγνησίας στις αρχές του 20ου

αιώνα / The «chant issue» in Magnesia in the 20th century 11:10 - 11:15 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 11:15 - 11:35 Ευαγγελία Χαλδαιάκη / Evangelia Chaldaiaki Βυζαντινομουσικολογία - Λαογραφία: Μια παραγνωρισμένη διεπιστημονική

σχέση / Byzantine Musicology - Folklore Studies: An unrecognized interdisciplinary connection

11:35 - 11:40 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion

11:30 - 12:00 ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ (καφές) / COFFEE BREAK

- 10 -

ΕKΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ - Προεδρεύων: Μιχάλης Στρουμπάκης 6th SESSION - Chairman: Michalis Stroumbakis

12:00 - 12:20 Κυριάκος Καλαϊτζίδης / Kyriakos Kalaitzidis Το χφ 44 της βιβλιοθήκης του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου Κων-

σταντινουπόλεως: Μία άγνωστη πηγή κοσμικής μουσικής / Manuscript no 44 of the Hellenic Philological Association of Constantinople: an unknown source of Oriental Secular Music

12:20 - 12:25 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 12:25 - 12:45 Nevin Şahin & Cenk Güray / Νεβίν Σαχίν & Τζενκ Γκιουράι A comparative analysis of the theoretical approaches to makam

music in the 18th century: manuscripts of Kyrillos Marmarinos and Nasir Abdülbaki Dede / Συγκριτική ανάλυση των θεωρητικών προσεγ-γίσεων της μουσικής των Μακάμ τον 18ο αιώνα. Τα χειρόγραφα του Μι-χαήλ Μαρμαρινού και του Νασίρ Αμπντουλμπακί Ντεντέ

12:45 - 12:50 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 12:50 - 13:10 Irina Chudinova / Ειρήνη Τσουντίνοβα On a problem of female chants in Orthodox Church: the lamenta-

tion and psalmody / Η φωνή της γυναίκας στο Ορθόδοξο ναό: το μοι-ρολόι και η ψαλμωδία

13:10 - 13:15 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 13:15 - 13:35 Ιωάννης Σαμψάκης / Ioannis Sampsakis Λειτουργικές δυσφωνίες στο τραγούδι και την Ψαλτική Τέχνη / Otorhi-

nolaryngological review of functional dysphonia in chanting art 13:35 - 13:40 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 13:40 - 14:00 Γεώργιος Κουρουπέτρογλου - Γεώργιος Χρυσοχοΐδης / Georgios

Kouroupetroglou - Georgios Chrysochoidis Το φαινόμενο του vibrato στη Βυζαντινή Εκκλησιαστική Ψαλμωδία /

The use of vibrato in Byzantine church chanting 14:00 - 14:ο5 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 14:05 - 15:00 ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ ΔΙΑΚΟΠΗ / AFTERNOON BREAK

- 11 -

ΕΒΔΟΜΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ - Προεδρεύων: Γεώργιος Κουρουπέτρογλου 7th SESSION - Chairman: Georgios Kouroupetroglou

15:00 - 15:20 Αναστάσιος Βαβούσκος / Anastasios Vavouskos Η τέχνη της ψαλτικής υπό το πρίσμα των Ιερών Κανόνων / The act of

chanting according to the Holy Canons 15:20 - 15:25 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 15:25 - 15:45 Zamfira Irina Danila / Ζαμφίρα Ειρήνη Ντανίλa (Romania-Ρουμανία) (Skype) The Genre of the Cherubic Hymn in Romanian Printed Collections /

Το γένος του Χερουβικού ύμνου στις Ρουμανικές έντυπες συλλογές 15:45 - 15:50 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 15:50 - 16:10 Γιάννης Πλεμμένος / John Plemmenos Η Ψαλτική Τέχνη και η ένταξή της στην Άυλη Πολιτισμική Κληρονομιά

της UNESCO: Προϋποθέσεις, προετοιμασία, προοπτικές / Psaltic Art and its possible registration in UNESCO’s Intangible Cultural Heritage: Conditions, preparation, prospects

16:10 - 16:15 Ερωτήσεις - Συζήτηση / Questions - Discussion 16:15 - 17:30 ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ / ROUND TABLE – DISCUSSION

Θέμα: Προτάσεις Διεπιστημονικών Δράσεων για την Ψαλτική Τέχνη Topic: Suggestions for interdisciplinary action on Psaltic Art

17:30 - 18:00 Ανακοίνωση των πορισμάτων του Συνεδρίου Announcement of the Conference conclusions 18:00 ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ END OF THE CONFERENCE Μέλη του Χορού Ψαλτών «ΑΝΑΒΑΣΙΣ» / Members of the “ANAVASSIS” Choir Αλέξιος Αντωνιάδης / Alexios Andoniadis Χριστοφόρος Καρυώτης / Christoforos Karyotis Κων/νος Καφαντάρης / Const. Kafandaris Χρήστος Κουσιάς / Christos Koussias Αχιλλέας Οικονόμου / Achilleas Oikonomou Χρήστος Οικονόμου / Christos Oikonomou Γεώργιος Ρούσσος / Georgios / Rousssos Νικόλαος Στάμου / Nikolaos Stamou Κων/νος Φρουξυλιάς / Const. Frouxilias Χοράρχης: Θεόδωρος Ξιώνης / Choir Conductor : Theodoros Xionis

- 12 -