Công nghệ sản xuất thuốc bảo vệ thực vật Tác giả: Phan Phước Hiền, Trường Đại học Nông Lâm Tp.HCM, 2010

8/12/2019 Công nghệ sản xuất thuốc bảo vệ thực vật Tác giả: Phan Phước Hiền, Trường Đại học Nông Lâm Tp.HCM, 2010

http://slidepdf.com/reader/full/cong-nghe-san-xuat-thuoc-bao-ve-thuc-vat-tac-gia-phan 1/45

Coâng ngheä saûn xuaát Thuoác baûo veä thöïc vaät

Phan Phöôc Hieàn Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP. Hoà Chí Minh http://www.ebook.edu.vn

1

1

Moân hoïc:

COÂNG NGHEÄ SAÛN XUAÁTTHUOÁC BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT

Phaàn I : KYÕ THUAÄT SAÛN XUAÁT THUOÁC BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT

CHÖÔNG I : CAÙC NGUYEÂN TAÉC VAØ YEÂU CAÀU CÔ BAÛN

I. THUOÁC TRÖØ SAÂU HAÏI , NAÁM BEÄNH:1. Nguyeân lieäu:

Thành phần chính trong thuốc laø hoïat chaát chính trong thuoác taùc ñoäng ñeánsaâu haïi naám beänh, vì vaäy mỗi lọai thuoác coù nhöõng ñaëc tính rieâng của nó.

Hieän nay coù caùc loaïi thuoác : Thuoác Carbamate ñöôïc khaùm phaù vaøo nhöõng naêm cuoái thaäp

nieân 60 , vaø nhieàu thuoác trong nhoùm naøy toû ra an toaøn vaø hieäulöïc , trong soá ñoù co ùcarbaryl.

Thuoác thuoäc nhoùm pyrethroide coù taùc duïng tieâu dieät nhanhcaùc loïai coân truøng, an toaøn ñoái vôùi con ngöôøi vaø deã bò phaânhuyõ bôûi aùnh saùng maët trôøi….

a. Caùc haäu quaû do thuoác tröø dòch haïi gaây ra :Thuoác tröø saâu coù theå gaây oâ nhieãm moâi tröôøng trong quaù trình chế biến, ñoùng goùi,

vaän chuyeãn, toàn tröõ vaø söû duïng. Söï oâ nhieãm ñoù khoâng ñöôïc kieåm soaùt seõ gaây taùc haïicho moâi tröôøng vaø con ngöôøiThuoác tröø saâu ñöôïc söû duïng nhieàu trong noâng nghieäp, laâm nghieäp vaø sinh hoaït.

Vieäc söû duïng roäng raûi thöôøng keøm theo nhieàu haäu quaû xaáu do ngöôøi söû duïng coù trình ñoäkyõ thuaät thấ p, thoùi quen sử dụng vaø taäp quaùn veä sinh khaùc nhau .

Hieän nay coù quaù nhieàu loaïi thuoác löu haønh maø ngöôøi söû duïng khoù hieåu bieát heátmoïi taùc ñoäng xaáu cuûa chuùng gaây ra. Ngoøai ra, caùc haäu quaû thöôøng xaûy ra do thieáu traùchnhieäm, lô ñeãnh hoaëc tai naïn.

b. Taùc ñoäng cuûa thuoác tröø saâu ñeán sinh thaùi :Thuoác tröø saâu thöôøng gaây roái loaïn sinh thaùi thoâng qua vieäc tích luyõ hay ñaûo loän

vónh vieån hoaëc trong thôøi gian laâu daøi caân baèêng cuûa heä sinh thaùi. Heä sinh thaùi noângnghieäp laø taùc ñoäng chuû yeáu, trong ñoù caùc vaán ñeà nhö tính khaùng cuûa dòch haïi ñoái vôùithuoác, söï dieãn bieán cuûa caùc loaøi dòch haïi vaø haäu quaû do thuoác gaây ra ñoái vôùi nhöõng loaøikhoâng phaûi laø ñoái töôïng tieâu dieät laø nhöõng vaán ñeà quan troïng nhaát do vieäc söû duïngthuoác gaây ra:

Söï gia taêng tính khaùng :Ñaây laø hieän töôïng maø moät soá caù theå chòu ñöïng ñöôïc noàngñoä chaát ñoäc maø chaát ñoù coù theå gaây cheát moät soá lôùn caùc caùtheå cuøng loaïi. Boä maùy di truyeàn cuûa caùc caù theå naøy truyeàn

www.daykemquynhon.ucoz.com





2

2

tính khaùng thuoác laïi cho nhöõng theá heä sau do ñoù laøm giataêng lieàu löôïng thuoác caàn duøng daãn tôùi maát hieäu quaû kinhteá .Tính khaùng thuoác taêng cuûa coân truøng laøm ngöôøi noâng daân

phaûi taêng lieàu löôïng thuoác vaø ruùt ngaén chu kyø phun xòt,hoaëc aâm thaàm tìm nhöõng loaïi thuoác maø nhaø nöôùc ñaõ coùkhuyeán caùo haïn cheá hoaëc cấm söû duïng vì quaù ñoäc, hoaëcngöôøi noâng daân töï baøy ra nhöõng kieåu pha troän laøm taêngtính ñoäc leân raát cao do hieäu öùng coäng höôûng. Ñieàu naøy taátyeáu daãn tôùi söï gia taêng dö löôïng thuoác treân noâng saûn, aûnhhöôûng ñeán söùc khoûe cuûa con ngöôøi .

Dieãn bieán cuûa coân truøng :Trong quaù trình dieãn bieán moät loaïi coân truøng tröôùc ñoùkhoâng quan troïng boång döng gaây thieät haïi ñaùng keã cho caâytroàng laø do: caùc thieân ñòch cuûa chuùng bò tieâu dieät, coântruøng naøy coù tính khaùng thuoác maïnh hôn coân truøng kia, caùcñieàu kieän khaùc trôû neân thuaän lôïi cho söï phaùt trieån cuûa coântruøng .

Söï tieâu dieät thieân ñòch :Phaàn lôùn thuoác coù phoå taùc duïng roäng, dieät caû coân truøng coùhaïi laãn coân truøng coù ích. Do ñoù yeáu toá caân baèng bò thayñoåi, vì vaäy khi khaùng thuoác thì dòch haïi raát deã xaûy ra. Maëtkhaùc ngay caû khi coân truøng khoâng bò cheát do thuoác thì daân

soá cuûa chuùng cuõng bò giaûm ñi vì nguoàn thöùc aên cuûa chuùngbò giaûm.

Ví dụ: Ảnh hưở ng của rotenone lên qúa trình phục hồi thiên địch:

a/. Đối vớ i các nhóm thiên địch:Bảng 6: So sánh sự khác nhau về phục hồi thiên địch của rotenone so vớ i Bt, Karate vàTrebon

Nghiệm thứ c Ngày sau sau phun thuốc

1 3 7 10Rot.1,5% (6,4l/ha) 59.0b 66.5b 50.5ab 18.1ab

Rot 2,0% (9,6l/ha) 63.4b 74.1bc 49.0ab 18.5ab






3

3

BT 0.7 l/ha 28.4a 36.0a 37.2a 6.4ab

BT 0.1 l/ha 32.7a 40.6a 42.4a 9.6a

Karate 0.5 l/ha 84.3d 98.3d 68.0c 44.5c

Trebon 0.64 l/ha 77.9c 83.9cd 63.2bc 37.2bc

Các loài thiên địch bị ROT1,5EC tr ừ diệt 18-66% trong 10 ngày sau khi xịt thuốc, cao hơ nBt 1,2-2 lần. Các số liệu trong bảng 6 cũng cho thấy r ằng sau 10 ngày xịt thuốc hiệu lựcdiệt thiên địch của ROT1,5EC chỉ còn 25%, điều đó có ngh ĩ a là tất cả các loại thiên địchđã phục hồi đượ c 75%, chế phẩm Bt cũng có k ết qủa tươ ng tự như vậy.TRong lúc đó các loại thuốc hóa học tổng hợ p khác như Karate va Trebon sau 10 ngày xịtthuốc hiệu lực diệt thiên địch vẫn còn 52%- 47,8%, điều đó có ngh ĩ a là thiên địch chỉ mớ i

phục chồi dướ i 50% bằng một nữa so vớ i ROT,5EC hoặc Bt.Các loại thiên địch trên lúa phục mà chúng tôi khảo sát trong thí nghiệm là: nhện, bọ xíthôi, bọ xít mũ xanh, kiến 3 khoang, ong ký sinh, bọ rùa…..

b/. Đối vớ i nhóm nhện thiên địch: Các k ết qủa trên càng thấy rõ hơ n khi khảo sát khả năng phục hồi trên nhóm nhện thiên địch. Cu thể là hiệu qủa của ROT1,5 EC lên nhệnthiên địch thấ p hơ n bất k ỳ một loại thiên địch hay sâu hại lúa nào (54%- 65%). 10 ngày saukhi xịt, hiệu qủa của ROT1,5EC trên nhên thiên địch giảm xuống còn 12,9-13,5% so vớ isau một ngày xịt là 32,6-38,0%. Vào thờ i điểm đó, hiệu lực của Bt xuống còn 12,1-16,6%so vớ i ngày đầu tiên là 18,5-18,7%, điều đó có ngh ĩ a là hiệu lực tác dụng của nó vẫn còn65,5-88,7%. Như vậy khả năng phục hồi thiên địch của RÓT1,5EC gấ p 2 -3 lần so vớ i Bt.Đối vớ i các thuốc hoá học , đế ngày thứ 10 sau khi xịt, nhện thiên địch vẫ còn bị tr ừ diệt từ 18,5 đến 24,6% gấ p 1,5-2 lần so vớ i RÓT,5EC. Bảng 6: Ảnh hưở ng của rotenone lên phục hồi nhện thiên địch trên lúa- ĐVT: Tỉ lệ % nhệnthiên địch chết (%)

Ngji ệm thứ c Ngày sau xịt thuốc

1 3 7 10ROTND 1,5% (6,4l/ha) 32.6b 34.8ab 16.5a 12.9a

ROTND 2,0% (9,6l/ha) 38.0b 49.6b 14.6a 13.5a

Bt 0.7 l/ha 18.5a 24.1a 28.9b 12.1a

Bt 0.1 l/ha 18.7a 25.3a 30.3b 16.6ab

Karate 0.5 l/ha 90.6c 94.4d 36.0c 24.6b

Trebon 0.64 l/ha 86.8c 77.1c 25.3c 18.5ab

B i ? u đ ? : ? n h h ư ? n g c ? a c h ? p h ? m R O T N D l ê n p h ? h ? i n h ? nt h i ê n đ ? c h .

0

1 0

2 0

3 04 0

5 0

6 0

7 0

8 0

9 0

1 0 0

1 , 3 , 7 v à 1 0 n g à y s a u k h i x ? t h u ? c

t ? l ? n

h ? c h ? t ( % )

R O T N D1 , 5 %( 6 , 4 l / h a )

R O T N D2 , 0 %( 6 , 4 l / h a )

T r e b o n 0 .l / h a

B t 0 . 7 l / h

B t 0 . 1 l / h

K a r a t e 0 . 5l / h a






4

4

b. Söï oâ nhieãm moâi tröôøng:Söï oâ nhieãm moâi tröôøng do thuoác thöôøng do tính toàn löu quaù lôùn cuûa thuoác. Tính

toàn löu coù lôïi trong moät soá tröôøng hôïp nhöng laïi baát lôïi cho moâi tröôøng. Thuoác duøngtrong noâng nghieäp khoâng phaûi chæ giôùi haïn trong vuøng xöû lyù, thuoác coù theå bò boác hôi ñöa

vaøo khí quyeån hoaëc bò gioù ñöa ñi xa. Thuoác coù theå bò laéng ñoïng taïi caùc nôi coù nöôùc domöa röûa troâi xuoáng, thuoác coù theå hieän dieän trong ñaát, nöôùc, khoâng khí, suùc vaät, conngöôøi vaø nhieàu loaïi saûn phaåm khaùc nhau.2. Phuï gia :

Taïo moâi tröôøng beàn khi chöa söû duïng. Taêng hoaït tính cuûa thuoác tröø saâu. Taêng khaû naêng haáp thu laø khaû naêng huùt caùc phaân töû cuûa chaát

khaùc, cuûa caây vaø cuûa thuoác tröø saâu nhôø ñoù maø giöõ chuùng laïi.Nhôø coù tính chaát ñoù maø caây giöõ ñöôïc thuoác töø ñoù haïn cheá söïröûa troâi.

Giaûm giaù thaønh, nhöng vaãn ñaûm baûo ñuû noàng ñoä toái thieåu ñeåtröø saâu haïi naám beänh.

II Thuoác tröø coû :1. Ñònh nghiaõ coû :

- Coû laø moät loaïi caây moïc khoâng ñuùng choã mong muoán.- Coû laø moät loaïi caây moïc leân khoâng do gieo troàng laïi gaây thieät haïi

nhieàu hôn sinh lôïi.- Coû laø moät loaïi caây hoaëc moät boä phaän caây taùc haïi ñeán nhöõng muïc

tieâu cuûa con ngöôøi .- Coû laø moät loaïi caây maø giaù trò cuûa noù chöa khaùm phaù heát.2. Phaân loaïi thuoác dieät coû :

Coù nhieàu caùch phaân loaïi thuoác dieät coû nhö sau :-- Phaân loaïi theo thôøi gian söû duïng :

• Ñoái vôùi coû: tröôùc naåy maàm hoaëc sau naåy maàm .• Ñoái vôùi caây troàng : tröôùc khi troàng vaø sau khi troàng .

-- Phaân loaïi theo söï choïn loïc hoaëc khoâng choïn loïc:Phaân loaïi naøy coù tính töông ñoái tuøy theo lieàu löôïng söû duïng vaø

traïng thaùi sinh tröôûng cuûa caây troàng .-- Phaân loaïi döïa theo taùc duïng treân laù hoaëc treân ñaát :• Moät soá thuoác dieät coû chæ naèm trong moät nhoùm .• Moät soá thuoác khaùc laïi naèm trong caû hai nhoùm .

-- Phaân loïai theo tieáp xuùc hoaëc löu daãn-- Phaân loaïi döïa theo caùch taùc duïng :

Thuoác taùc ñoäng vaøo nhöõng quaù trình sinh lyù cuûa caây, moät soá ñaõxaùc ñònh, moät soá coøn chöa bieát roõ .

-- Phaân loaïi theo nhoùm hoùa hoïc:Nhoùm triazxics






5

5

Nhoùm caùc chaát theá cuûa ureâ .Nhoùm caùc hôïp chaát cuûa phenoxyNhoùm dinitroanilinNhoùm carbanate

Nhoùm dinitrophenolNhoùm bipyridylium-- phaân loaïi theo caùch söû duïng:

Tieáp xuùcPhun treân laù Chuyeãn vò

Choïn loïcThuoác dieät coû Phun vaøo ñaát Chuyeãn vaøo caây

Khoâng di chuyeãn

Tieâp xuùcPhun treân laù Chuyeãn vò

Khoâng di chuyeãnXoâng hôi

Phun vaøo ñaát Löu baõ.3/ Nhöõng ñaëc ñieåm veà söï choïn loïc thuoác dieät coû :

Tính choïn loïc xuaát phaùt töø ñaëc ñieåm laø thuoác dieät coû phaù vôû caùc chöùcnaêng quan troïng cuûa coû nhöng khoâng gaây haïi cho caây troàng. Söï choïnloïc coù tính chaát töông ñoái, thöôøng phaûi chæ roû ñieàu kieän vaø lieàu löôïng

duøng. Ñeå coù theå taùc ñoäng ñeán coû, thuoác caàn phaûi :• Tieáp xuùc vôùi coû .• Thaám saâu vaøo caùc boä phaän coû .• Di chuyeãn ñeán vò trí taùc ñoäng beân trong caây .• Gaây ñoäc ñeán caùc boä phaän cuûa coû.

4/ Caùc daïng cheá phaåm thuoác dieät coû :Baøo cheá caùc cheá phaåm laø caùch chuaån bò ñeå ñöa thuoác vaøo söû duïng. Moät

loaïi thuoác dieät coû ôû daïng kyõ thuaät laø hoaù chaát tinh khieát ôû daïng loûng hoaëc raén,hoøa tan hoaëc khoâng hoøa tan trong nöôùc hoaëc trong caùc dung moâi khaùc nhau. Bôûivì caàn phaûi phun traûi ñeàu moät soá ít thuoác dieät coû treân moät dieän tích lôùn, caàn phaûiduøng ñeán moät soá phöông phaùp phun khaùc nhau vaø phaàn lôùn caàn duøng ñeán nöôùc.Vì vaäy ña soá thuoác dieät coû ñöôïc cheá hoaù ñeå coù theå hoøa tan trong nöôùc .

Thöôøng coù ít daïng cheá phaåm söû duïng ôû daïng khoâ, neáu coù chuùng phaûiñöôïc troän vôùi moät chaát trô chaüng haïn nhö ñaát seùt xay mòn.

Khi quyeát ñònh cheá hoùa saûn phaåm caàn quan taâm caùc vaán ñeà sau:a / Caùc cheá phaåm daïng dòch ñaäm ñaëc tan ñöôïc trong nöôùc:

+ Chaát hoaït ñoäng coù theå ñöôïc hoøa tan deå daøng vaøo nöôùc ñeå taïo ramoät dung dòch thaät.






6

6

+ Nhaø baøo cheá coù theå hoøa tan thuoác vaøo nöôùc ñeå taïo moät dòchñaëc goác ñeå sau ñoù ngöôøi noâng daân hoøa tan theâm ra .

+ Thuoác cuõng coù theå baùn ra döôùi daïng boät khoâ hoøa tan ñöôïctrong nöôùc.

+ Coù theå troän theâm caùc chaát phuï gia vaøo ñeå taêng cöôøng hieäu löïccuûa thuoác.++ Caùc chaát thaám öôùt ñeå caûi thieän tính löu giöõ vaø xaâm

nhaäp cuûa thuoác.++ Caùc chaát gaây phaân taùn ñeå ngaên ngöøa söï keát tuûa cuûa

thuoác ôû nöôùc cöùng.+ Caùc ñaëc ñieåm quan troïng cuûa nhöõng cheá phaåm ôû daïng dòch

ñaäm ñaëc:++ Töông ñoái reû tieàn .++ Khoâng caàn phaûi laéc bình phun nhieàu laàn .++ ít nguy hieåm cho ngöôøi duøng vì thuoác röûa troâi khoûi da

nhanh choùng .++ Coù theå söû duïng ñöôïc vôùi nöôùc cöùng .

+ Hoaït chaát coù theå khoâng thaám ñöôïc deã daøng vaøo caây. Ñaây laømoät ñaëc ñieåm toát veà maët tính löïa choïn nhung khoâng toát veà maët tieâu dieät coû daïi .

b/ Caùc loaïi thuoác ñaët coù theå gaây huyeàn phuø:+ Hoaït chaát khoâng tan ñöôïc trong nöôùc, tuy nhieân tan ñöôïc trong

moät soá dung moâi höõu cô khoâng phaân cöïc, nhaø baøo cheá hoøa tan thuoác dieät coûtrong dung moâi höõu cô vaø theâm vaøo ñoù caùc chaát gaây huyeàn phuø.

+ Caùc tính chaát cuûa nhöõng cheá phaåm ñaäm ñaëc gaây huyeàn phuø laø:++ Giaù töông ñoái cao vì dung moâi ñaét tieàn .++ Khaù nguy hieåm cho ngöôøi söû duïng vì caùc chaát daàu

khoù taåy röûa moät khi ñaõ dính vaøo da .++ Thaám xuyeân qua lôùp saùp cuûa laù hieäu quaû hôn caùc

daïng cheá phaåm khaùc.++ Khoù bò röûa troâi khoûi taøn laù do möa hay do nöôùc daãn

thuyû.++ Thuoác khoù bò daån xuoáng saâu trong ñaát vì tính hoøa tan

trong nöôùc keùm .c / Caùc loaïi boät thaám öôùt :

Ñoâi khi coù nhöõng loaïi thuoác dieät coû khoâng hoøa tan ñöôïc trongnöôùc laãn trong dung moâi höõu cô nhöng coù theå troän vaøo nöôùc roài phun ñeàu.

Thuoác phaûi ñöôïc nghieàn raát nhoû vaø cheá hoùa sao cho noù taïo thaønhmoät theå huyeàn phuø trong moâi tröôøng nöôùc .

Thuoác loïai naøy thöôøng ñöôïc troän laãn vaøo moät chaát trô nhö laø ñaátseùt .






7

7

Ví duï : Moät loaïi boät thaém nöôùc 50% thöôùng chöùa 46% ñaát seùt, 2%chaát gaây thaám öôùt, 2% chaát taïo söï phaân taùn vaø 50% thuoác dieät coû daïngkyõ thuaät.

- Chaát gaây thaém öôùt seõ laøm öôùt chaát boät ñeå cho noù coù

theå hoøa tan chöù khoâng theå noåi leân treân maët nöôùc .- Chaát gaây phaân taùn seõ giuùp phaùt taùn caùc haït ñeàu khaéptrong nöôùc .

Caùc tính chaát cuûa nhöõng cheá phaåm daïng boät thaém öôùt:- Giaù töông ñoái reõ vì chuùng chöùa ít hoaït chaát hôn vaø

duïng cuï chöùa ñöïng reõ hôn daïng loûng .- Trong khi phun caàn phaûi laéc boàn chöùa ñeå duy trì thuoác

ôû daïng dung dòch .- Thöôøng ñoøi hoûi phaûi coù möa , nuôùc töôùi hoaëc duøng maùy

moùc ñeå ñöa thuoác vaøo ñaát .d / Caùc cheá phaåm daïng nhaõo :

Moät cheá phaåm daïng nhaõo laø moät dòch ñaëc goàm moät loaïi thuoác dieätcoû ôû theå raén toàn taïi ôû daïng huyeàn phuø trong moät chaát loûng , laø moät daïngtöïa nhö buøn loûng ñöôïc cheá taïo saün ñeå ñöa vaøo bình phun .

Caùc ñaëc ñieåm cuûa cheá phaåm daïng nhaõo cuõng gioáng nhö daïng boätthaém öôùt , noù coù öu ñieåm khaùc laø khoâng gaây ra buïi vaø coù theå ñong ñöôïcthay gì caân.e / Caùc cheá phaåm daïng khueách taùn :

Laø daïng boät thaém nöôùc ñöôïc cheá taïo thaønh daïng haït nhoû .

Khi boû vaøo nöôùc haït vôû ra vaø phaân taùn trong nöôùc nhö tröôøng hôïpboät thaém nöôùc .Cheá phaåm daïng haït khueách taùn coù öu ñieåm nhö laø cheá phaåm daïng

nhaõo : Ít gaây buïi deã ñong vaø ño . Tyõ leä hoaït chaát cao ( 80 – 90% ) so vôùi daïng khoâ bình thöôøng

f / Caùc cheá phaåm söû duïng khoâ :Thöôøng ôû daïng haït :

- Ñöôïc cheá taïo baèng caùch taåm thuoác kyõ thuaät vaøo caùchaït coù tính trô nhö ñaát seùt hoaëc caùt .

- Caùc cheá phaåm daïng haït thöôøng chöùa 2-20% hoaït chaátbôûi vì chaát pha troän laø ñaát seùt chöù khoâng phaûi laø nöôùc

- Nhöõng tính chaát cuûa cheá phaåm daïng haït laø :+ Coù theå söû duïng vôùi caùc duïng cuï reû tieàn so vôùi daïngphun .+ Ngaám vaøo taùn caây vaø thaám saâu vaøo ñaát deã daøng .+ Coù theå nhaû thuoác ra töø töø theo thôøi gian .+ Ít coù hieåm hoïa bay laïc .

- Coù theå phaân boá khoâng ñeàu vì haït bò laên hoaëc bò gioù






8

8

thoåi taäp trung vaøo caùc choã thaáp .g / Caùc daïng haït , vieân deïp vaø dieân caàu :

Caùc thuoác dieät coû coù tính hoøa tan vaø khoâng hoøa tan ñeàu coùtheå cheá taïo thaønh caùc daïng vieânkích côõ lôùn ñeå duøng vaøo caùc muïc

ñích ñaëc bieät nhö laø xöû lyù trong chaäu .

III CAÙC LOAÏI CHAÁT PHUÏ GIA CHO THUOÁC:Phuï gia laø chaát ñöôïc theâm vaøo cheá phaåm ñeå giuùp cho söï hoaït ñoäng cuûa thuoácthích hôïp hôn .Phuï gia ñöôïc theâm vaøo nhaèm caùc muïc tieâu sau:

+ Gia taêng tính thaám öôùt .+ Laøm giaûm boác hôi .+ Gia taêng söï xaâm nhaäp cuûa thuoác .+ Gia taêng tính chuyeãn vò .+ Chòu ñöïng ñöôïc thôøi tieát .+ Phoùng thích thuoác chaäm .+ Ñieàu chænh pH .+ Giuùp thuoác coù tính töông thích .+ Ít bò bay hôi.+ ÖÙc cheá muøi hoâi .

Sau ñaây laø moät soá phuï gia :1. Chaát traûi:

Chaát traûi laø chaát hoaït ñoäng beà maët. Caùc phaân töû coù hai cöïc, moät cöïc coù

aùi löïc vôùi nöôùc vaø moät cöïc kî nöôùc. Phaàn kî nöôùc laø moät chuoåi hydrocacbon daøihoaëc voøng benzen, phaàn naày ít coù tính hoøa tan trong nöôùc nhöng coù tính hoøa tantrong daàu. Phaàn öa nöôùc coù aùi löïc cao ñoái vôùi nöôùc. Coù ba nhoùm chaát traûi chính,caên cöù vaøo caáu truùc hoùa hoïc cuûa phaàn öa nöôùc :

• Nhoùm mang tính ñieän aâm: Nhoùm naøy ion hoùa trong moâi tröôøngnöôùc ñeå taïo ra caùc chaát tích ñieän aâm, coù theå taùc duïng vôùi caùctaïp chaát, keå caû khoaùng chaát coù trong nöôùc cöùng, nhoùm naøythöôøng duøng ôû daïng dung dòch phun.

• Nhoùm mang tính ñieän döông: Nhoùm naøy ion hoùa trong nöôùc ñeåtaïo ra caùc chaát tích ñieän döông, coù theå taùc duïng vôùi caùc taïpchaát, nhoùm naøy cuõng ñöôïc duøng ôû dung dòch phun.

• Nhoùm khoâng mang tính ñieän tích: Laø nhoùm chaát traûi ñöôïcduøng nhieàu nhaát trong noâng nghieäp, deã söû duïng, khoâng bò aûnhhöôûng bôûi nöôùc cöùng.

Caùc loaïi chaát traûi coù theå ñöôïc söû duïng theo nhieàu caùch:- Chaát thaám öôùt.- Chaát phaân taùn.- Chaát gaây huyeàn phuø.- Chaát taïo boït.






9

9

- Chaát taåy.2 ./ Chaát thaém öôùt :

Chaát thaám öôùt laø nhöõng chaát ñöôïc theâm vaøo thuoác ñeå gia taêngtính traûi roäng cuûa caùc haït thuoác. Taùc ñoäng toaøn dieän cuûa moät chaát thaám

öôùt vaãn chöa ñöôïc bieát roõ. Khi noàng ñoä cuûa chaát thaám öôùt nhoû hôn 0,1%thì löïc caêng beà maët giaûm toái ña. Ñieàu naøy coù nghiaõ laø gia taêng theâm noàngñoä cuûa chaát traûi seõ khoâng laøm cho gioït thuoác traûi roäng ra theâm .Tuy nhieânngöôøi ta cuõng bieát raèng khaû naêng haáp thu vaø hieäu quaû cuûa nhieàu loaïithuoác tieáp tuïc gia taêng khi noàng ñoä chaát thaám öôùt taêng quaù 1%. Nhö vaäynhöõng chaát thaám öôùt coøn gia taêng khaû naêng haáp thu thuoác ngoaøi vieäc laømgiaûm söùc caêng beà maët cuûa thuoác.3 / Caùc loaïi daàu :

Daàu laø chaát phuï gia nhöng khoâng phaûi laø chaát traûi. Daàu coù theåchia laøm ba nhoùm :

* Nhoùm daàu caën gaây ñoäc cho caây:- laø caùc loaïi daàu naëng coù ñoä chöa baûo hoøa cao (chöùa

nhieàu noái ñoâi).- Thöôøng ñöôïc theâm vaøo thuoác coù taùc duïng cöïc maïnh.

* Nhoùm gaây ñoäc cho caây :Laø caùc loaïi daàu khoâng haún laøchaát traûi vì chuùng coù theå phun

tröïc tieáp maø khoâng caàn phaûi troän vôùi nöôùc .* Nhoùm khoâng ñoäc cho caây: (ñoâi khi goïi laø daàu baép hay daàuphun ):

- Laø caùc daàu nheï gaàn baûo hoøa.- Laø chaát khoâng gaây doäc cho caây nhöng thöôøng ñöôïctheâm vaøo ñeå thuoác thaám saâu vaøo caây .






10

10

Chöông II SAÛN XUAÁT THUOÁC NÖÔÙC

I Nguyeân vaät lieäu :

1 / Nguyeân lieäu: Daïng loûng Daïng raén

2 / Phuï gia: Chaát taêng tính ñoäc. Chaát taïo heä nhuõ töông Chaát taïo pH . . . v . . v. . .

II Qui trình coâng ngheä : Ø

1 / Nguyeân vaät lieäu :Nguyeân vaät lieäu laø thaønh phaàn chuû yeáu cuûa saûn phaåm.

2 / Xöû lyù :Taát caû nguyeân vaät lieäu tröôùc khi ñöa vaøo saûn xuaát caàn phaûi xöû lyù sô boä cho phuø

hôïp vôùi qui trình coâng ngheä, nguyeân vaät lieäu xöû lyù ñuùnh yeâu caàu kyõ thuaät thì quaù trìnhsaûn xuaát môùi ñöôïc lieân tuïc vaø ñaït hieäu quaû cao.

3 / Ñònh löôïng :Vieäc ñònh löôïng coù theå thöïc hieän theo khoái löôïng hoaëc theo theå tích , ñònh löôïng

coù nghiaõ laø thöïc hieän theo ñôn pha cheá nhaát ñònh . Vôùi baát kyø moät saûn phaåm naøo cuõngcaàn phaûi ñònh löôïng coù nghiaõ laø coù moät ñôn pha cheá nhaát ñònh cho baát kyø moät saûnphaåm .4 / Phoái lieäu :

ÔÛ giai ñoaïn naøy taát caû nguyeân lieäu vaø chaát phuï gia ñöôïc phaân taùn vaøo nhau ñeåtaïo thaønh moät heä ñoàng nhaát phuø hôïp vôùi ngöôøi tieâu duøng, coù phoái lieäu toát thì thôøi gianchôø söû duïng ñöôïc laâu, coù phoái lieäu toát thì ngöôøi tieâu duøng deã chaáp nhaän hôn. Vieäc phoái

NGUYEÂNVAÄTLIEÄU

XÖÛLYÙ

ÑÒNHLÖÔÏNG

PHOÁILIEÄU

UÛ VOÂCHAI

ÑOÙNG

KHAÈN

DAÙN

NHAÕN

VOÂ

THUØNG

NHAÄP

KHO






11

11

lieäu phaûi tuaân theo moät qui luaät nhaát ñònh, coù nghiaõ laø phaûi phaân bieät chaát deã tan, khoùtan, chaát raén, chaát khoù bay hôi, chaát deã bay vaø khoái löôïng moãi meõ phoái lieäu.

Vieäc phoái lieäu coøn phuï thuoäc vaøo thieát bò phoái lieäu, thieát bò phoái lieäu toát thì thôøigian phoái lieäu ngaén, thôøi gian coâng nhaân ñöùng maùy ngaén, ñoä an toaøn cao.

5 / UÛ:Sau khi phoái lieäu thì caàn phaûi uû ñeå caùc chaát phaûi phaân taùn thaät ñeàu trong hoãn

hôïp hay noùi caùc khaùc laø ñeå cho nguyeân lieäu hoaøn toaøn trôû thaønh thaønh phaàn chính cuûasaûn phaåm. Ñaây laø thôøi gian caàn thieát mang tình chaát quyeát ñònh ñeå hoaøn thaønh moät ñônvò saûn phaåm. Coù thöïc hieän uû ñuùng theo yeâu caàu cuûa quy trình kyõ thuaät thì xaùc suaát thöùphaåm seõ raát thaáp vaø ngöôïc laïi.

6/ Ñoùng goùi (Voâ chai/voâ boïc):Vieäc ñoùng goùi voâ chai ngoaøi yù nghiaõ phuïc vuï cho ngöôøi tieâu duøng noù coøn laøkhaâu quan troïng ñoái vôùi nhaø saûn xuaát, neáu ñoùng bao bì toát thí seõ baoû trì toát chaátlöôïng saûn phaåm, laøm taêng giaù trò vaø ñoä an toøan trong quùa trình baûo quaûn vaänchuyeån. Ñaëc bieät trong khaâu naøy, khi ñöa thaønh phaåm loûng vaøo chai hoaëc thaønhphaåm boät hay haït vaøo goùi boïc coù theå seõ xaõy ra tröôøng hôïp thaønh phaåm rôi rôùt ñoåthaùo ra ngoaøi nhaát laø ñoái vôùi daây chuyeàn baùn töï ñoäng hoaëc thuû coâng, luùc ñoùthuoác seõtröïc tieáp aûnh höôûng xaáu ñeán moâi tröôøng saûn xuaát vaø xung quanh.

7 / Ñoùng khaèn :Ñaây laø giai ñoaïn taïo ñoä an toaøn ñeå ngöôøi tieâu duøng tinh töôûng vaøo saûn phaåm

chính hieäu ñoàng thôøi traùnh vieäc laøm haøng nhaùi, töø ñoù taïo ñoä uy tín cho nhaõn hieäu.

8 / Daùn nhaõn :Thoâng qua nhaõn hieäu ngöôøi tieâu duøng môùi bieát nguoàn goác saûn xuaát, coâng thöùcvaø caùch thöùc söû duïng, thôøi haïn söû duïng.9 / Ñoùng thuøng vaø nhaäp kho :

Ñaây laø khaâu cuoái cuøng cuûa qui trình coâng ngheä ñeå taïo söï thu huùt, vaän chuyeãnñeán tay ngöôøi tieâu duøng, vaø taïo ñieàu kieän tieâu thuï deã daøng.III Caùc yeâu caàu cô baûn :

1 / Nguyeân vaät lieäu :--Veà maët kinh teá: reû tieàn, deã tìm, deã mua, deã phaân huyõ, khoâng hoaëc ít löutoàn vaø tích luõy laâu trong moâi tröôøng.-- Veà maët kyõ thuaät: Deã gia coâng cheá bieán, an toaøn cao cho ngöôøi saûn xuaátít hoaëc khoâng bay hôùi hoaëc phaùt taùn ra trong moâi tröôøng trong ñieài kieänbình thöôøng.

2 / Thaønh phaåm : Phaûi laø moät heä ñoàng nhaát. Khoâng coù muøi cuûa hoaït chaát thoaùt ra trong ñieàu kieän nhieät ñoä

bình thöôøng, neáu saûn phaåm ôû daïng phun caàn coù muøi thì neântaïo muøi deã chòu .

Thôøi gian söû duïng an toaøn .






12

12

Neân coù nhöõng ñôn vò saûn phaåm ñeå söû duïng moät laàn.

CHÖÔNG II :SAÛN XUAÁT THUOÁC BOÄT

I. Nguyeân vaät lieäu :1 / Nguyeân lieäu :

Daïng raén Daïng loûng

2 / Phuï gia : Taïo beà maët rieâng cho saûn phaåm . Neàu nguyeân lieäu ôû daïng raén thì phuï gia ñoùng vai troø phaân taùn

hoaït chaát ñeå ñaït haøm löôïng nhaát ñònh . Neáu saûn phaåm ôû daïng boät thaém nöôùc thì phuï gia ñoùng vai troø

taêng khaû naêng thaém nöôùc . Phuï gia coøn coù khaû naêng taêng tính baùm dính cuûa hoaït chaát ñeå

traùnh hieän töïông röûa troâi cuûa nöôùc hay nöôùc möa. Ngoaøi ra coøn laøm baû ñoäc ñeå gaây ñoäc .

II Qui trình coâng ngheä :

Ø

1 / Nguyeân vaät lieäu :Nguyeân vaät lieäu caàn phaûi taäp trung ñaày ñuû chuaån bò cho saûn xuaát . Ñoáivôùi nguyeân lieäu loûng thì caàn coù chaát phuï gia haáp phuï ñeå saûn xuaát thuoácboät .

2 / Ñònh löôïng :Ñaây laø giai ñoaïn thöïc hieän moät ñôn pha cheá , coù tieán haønh ñònh löôïng thìmôùi xaùc ñònh ñöôïc möùc ñoä hao phí vaø tính ñöôïc giaù thaønh . Vieäc ñònhlöôïng cuõng coù theå thöïc hieän theo theå tích hay ñònh löông theo khoái löôïng.

3 / Phoái lieäu :

NGUYEÂN

VAÄT LIEÄU

XÖÛ

LYÙ ÑÒNHLÖÔÏNG PHOÁILIEÄU VOÂBAO BÌ

ÑOÙNGKHAÈN

DAÙNNHAÕN

VOÂTHUØNG

KHO






13

13

Khi thöïc hieän phoái lieäu coù theå thöïc hieän treân nhieàu thieát bò khaùc nhau .Vieäc thöïc hieän phoái lieäu phuïc vuï muïc tieâu cuoái cuøng laø coù moät ñoä mòncao .

4 / Voâ bao bì :

Ñaây laø giai ñoaïn taïo myõ quan vaø taïo ñieàu kieän löu tröõ , vaän chuyeãn , baûoquaûn ñöôïc toát hôn . Bao bì caàn chuaån bò tröùôc vaø treân bao bì caàn cung caápñaày ñuû thoâng tin caàn thieát cho ngöôøi tieâu duøng .

5 / Ñoùng khaèn vaø daùn nhaõn:Ñoái vôùi saûn phaåm ñöôïc vaøo chai , loï thì caàn phaûi taïo ñoä an toaøn cuûa saûn

phaåm , coøn ñoái vôùi saûn phaåm vaøo bao , (bòt ) , caàn coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng bieätñeå traùnh giaû maïo .6 / Voâ thuøng nhaäp kho :

Vieäc tính toaùn cho saûn phaåm voâ thuøng laø tính ñeán khaû naêng tieâu thuï chomoät ñôn vò khoái löôïng vaø vaän chuyeãn .

III Caùc yeâu caàu cô baûn :1 / Nguyeân vaät lieäu :

Nguyeân vaät lieäu caàn phaûi phuø hôïp cho vieäc cheá taïo saûn phaåmdaïng boät.

Ngoaøi hoaït chaát caùc chaát phuï gia trong saûn phaåm daïng boätcuõng phaûi ñaùp öùng yeâu caàu phaân huyõ vaø khoâng taïo hieäu öùngkhaùc nhö laøm chay ñaát .

2 / Thaønh phaåm : Saûn phaåm daïng boät caàn phaûi coù ñoä aåm thaáp , ñoä mòn cao .

Saûn phaåm caàn neân khoâng coù muøi , ñoái vôùi saûn phaåm khoângduøng phöông phaùp xoâng hôi . Neáu cheá taïo daïng boät thaém nöôùc thì huùt nöôùc maïnh vaø khoâng

voùn cuïc .

Chöông IV

SAÛN XUAÁT THUOÁC DAÏNG HAÏT

I Nguyeân vaät lieäu :1 / Nguyeân lieäu :

Hoaït chaát chính coù theå ôû daïng raén hoaëc loûng , neáu ôû daïng raén caàn phaûitaïo ñoä mòn cao vaø coù khaû naêng hoøa tan toát trong dung moâi .

2 / Phuï gia :Tuøy thuoäc vaøo hoaït chaát maø phuï gia phaûi thích hôïp cho vieäc cheá taïo saûn

phaåm ôû daïng haït . Ngoaøi ra ñeå taêng dieän tích rieâng thì haït caàn coù dieän tích beàmaët lôùn , coù nghiaõ laø khaû naêng maø thuoác bay hôi hay möùc ñoä taùc duïng laø lôùnnhaát .

II Qui trinh coâng ngheä :






14

14

Ø

PHOÁI LIEÄU :Coâng vieäc phoái lieäu phaûi baûo ñaûm hoaït chaát chính baùm leân beà maët haït

ñöôïc toát vaø ñeàu , ta coù theå duøng maøu saéc ñeå hoå trôï cho nhaän daïng saûn phaåm ,ñoàng thôøi taïo myõ quan .

III Caùc yeâu caàu cô baûn :1 / Nguyeân vaät lieäu :

Haït thuoác phaûi coù maøu ñoàng nhaát . Ñoä aåm cuûa haït phaûi ñoàng ñeàu vaø thaáp . Kích thöôùc haït phaûi ñoàng nhaát . Hoaït chaát vaø haït phaûi baøm dính vaøo nhau .

2 / Thaønh phaåm : Saûn phaåm coù ñoä aåm thaáp . Khaû naêng löu daãn hoaëc xoâng hôi vaãn ñöôïc baûo ñaûm . Maøu saéc cuûa saûn phaåm phaûi ñoàng nhaát . Saûn phaåm khi söû duïng khoâng baùm dính vaøo duïng cuï hoaëc

phöông tieän phuïc vuï cho raéc haït .

chu kyø baùn huõy T = 2M

löôïng thuoác coøn laïi sau thôøi gian baùn huõy laø : m = -----------

2(a/T)

M laø löôïng thuoác söû duïng; a: soá ngaøy caàn khaûo saùt ; T: chu kyø baùn huõy

CHÖÔNG V:THUOÁC BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT COÙ NGUOÀN GOÁC SINH HOÏC

I. Ñaïi cöông veà thuoác BVTV sinh hoïc.

NGUYEÂNVAÄT LIEÄU

XÖÛLYÙ

ÑÒNHLÖÔÏNG

PHOÁILIEÄU

VOÂBAO BÌ

ÑOÙNGKHAÈN

DAÙNNHAÕN

VOÂTHUØNG

KHO






15

15

1. Theá heä ñaàu tieân cuûa thuoác tröø saâu thaûo moäc.2. Theá heä thöù hai3. Thuoác tröø saâu sinh hoïc hieän nay.II. Thuoác tröø saâu töø thöïc vaät baäc cao.

1. Caùc phöông phaùp chieát xuaát vaø tunh saïch.2. Moái lieân quan veà caáu truùc giöõa thuoác BVTV coù nguoàn goác thieâ nhieân vaø toånghôïp nhaân taïo.

III. Moät soá quy trình saûn xuaát: Rotenone töø reã D. Ellitica Benth, Azadiractin töøhaït caây Azadiractica indica A. juss…

1. Rotenone2. AzadiractinIV. Hieäu quûa vaø tính uö vieät cuûa thuoác baûo veä thöïc vaät thaûo moäc.

Phaàn II :

CAÙC PHÖÔNG PHAÙP SÖÛ DUÏNGTHUOÁC BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT

Chöông I: Ñaïi cöông veà hoùa hoïc baûo veä thöïc vaät

I Khaùi nieäm :1 / Hoùa hoïc baûo veä thöïc vaät:

-- Nhöõng sinh vaät nhö: coân truøng, naám, vi khuaån coû daïi … gaây taùc haïi

ñeán caây troàng vaø noâng saûn.-- Caùc hôïp chaát hoùa học, sinh học (thaûo moäc, vi sinh…) dieät ñöôïc saâubeänh.

-- Söï phaùt trieån cuûa noâng saûn vaø tính khaùng thuoác cuûa coân truøng naámbeänh-- Söï caàn thieát cuûa baûo veä thöïc vaät vaø hoùa hoïc baûo veä thöïc vaät ra ñôøi--Ngoøai thaønh phaàn chính coøn coù thaønh phaàn phuï giuùp cho vieäc naângcao hieäu löïc cuûa chaát ñoäc duøng laøm thuoác baûo veä thöïc vaät.

2 / Chaát ñoäc:-- Laø nhöõng chaát khi xaâm nhaäp vaøo cô theå sinh vaät moät löôïng nhoû cuõng

coù theå gaây ñoäc.-- Laø moät khaùi nieäm töông ñoái caû veà ñònh tính laãn ñònh löôïng.

3 / Tính ñoäc:Laø khaû naêng/tính chaát gaây ñoäc cho sinh vaät.

4 / Ñoä ñoäc:Laø hieäu löïc ñoäc gaây bôûi moät löôïng nhaát ñònh cuûa chaát ñoäc.Ñoä ñoäc cuûa chaát ñoäc ñöôïc bieåu thò baèng lieàu gaây cheát vieát taéc LD hoaëc

DL .Giaù trò LD caøng nhoû thì ñoä ñoäc cuûa thuoác caøng cao






16

16

Döïa vaøo giaù trò LD ngöôøi ta chia ra 4 nhoùm :+Nhoùm IA : nhoùm thuoác cöïc ñoäc thuoác coù giaù trò L D 50 < 5 mg/kg

theå troïng.Neáu uoáng nhaèm vaøi gioït hoaëc moät löôïng nhoû cuõngcoù theâ gaây ra cheát.

+ Nhoùm IB : nhoùm thuoác raát ñoäc c gia trò L D 50 töø 5 ñeán 50mg/kgthuoác naøy coù theå laøm cheát ngöôøi.+ Nhoùm II : nhoùm thuoác ñoäc trung bình co giaù trò

L D 50 = 50 --:--500mg/k g+ Nhoùm III : nhoùm thuoác töông ñoái ñoäc coù giaù trò

L D 50 = 500 --:-- 2000 mg/k gcoù theå gaây cheát ngöôøi khi uoáng 30 --:--450 ml

+ Nhoùm IV : Nhoùm thuoác ñoäc nheï coù L D 50 > 3000 mg/k gII Taùc ñoäng cuûa chaát ñoäc :

1 / Taùc ñoäng cuûa chaát ñoäc ñeán saâu haïi naám beänh :+ Thuoác baûo veä thöïc vaät khi xaâm nhaäp vaøo cô theå saâu haïi naám beänh, thì

chaát ñoäc coù theå gaây ra taùc ñoäng cuïc boä hay toaøn boä cô theå:_ Chaát ñoäc aûnh höôûng chuû yeáu ñeán moät heä thoáng naøo ñoù thì taùc ñoäng ñoù

goïi laø taùc ñoäng cuïc boä ._ Khi noàng ñoä thuoác cao, chaát ñoäc aûnh höôûng ñeán heä thaàn kinh, taát caû

caùc teá baøo , caùc boä phaän vaø caùc chöùc naêng cuûa caùc cô quan , thì taùc ñoäng naøy laø taùcñoäng toaøn boä .

_ Thuoác hoùa hoïc coøn coù theå gaây ra taùc ñoäng sinh lí khoâng laøm cheát maøchæ phaù hoaïi nhöõng chöùc naêng sinh lyù khieán cho caùc cô quan naøy khoâng phaùt trieån bình

thöôøng vaø di truyeàn cho theá heä sau bò thoùai hoùa thì loïai taùc ñoäng naøy goïi laø taùc ñoäng ditruyeàn .

_ Neáu söû duïng thuoác coù lieàu löôïng thaáp thì khoâng gaây töû vong cho saâuhaïi maø laøm cho chuùng thích nghi vaø quen daàn vôùi thuoác, loaïi taùc ñoäng naøy ñöôïc goïi laøtaùc ñoäng mieãn dòch vaø coù theå di truyeàn cho theá heä sau (taùc ñoäng mieãn dòch ditruyeàn).

+ Nguyeân nhaân cuûa taùc ñoäng ñoäc ngöôøi ta cho raèng aûnh höôûng cuûa chaátñoäc coù nhöõng bieán ñoåi lyù hoùa xaûy ra trong teá baøo cô theå saâu haïi naám beänh nhö söï hoøatan lipit , hoøa tan caùc ñoâng tuï protit, söï oxy hoùa _ khöû caùc chaát trong quaù trình trao ñoåi

chaát vaø thöôøng daån ñeán nhöõng hieän töôïng kích thích roài teâ lieät.2 / Taùc ñoäng cuûa thuoác ñeán caây troàng:Thuoác tröø saâu naám beänh coù theå gaây haïi cho caây troàng neáu duøng thuoác

quaù noàng ñoä, quaù lieàu löôïng qui ñònh.Taùc ñoäng cuûa chaát ñoäc ôû lieàu löôïng cao theå hieän ôû laù, hoa, quûa, choài

maàm, voû vaø reå caây bò thöông toån : laù bò bieán maøu hoaëc bò xoaén roài bò khoâ heùo ,quaû chín chaäm giaûm tæ leä naåy maàm, reã khoâng phaùt trieån. Noùi chung thuoác aûnhhöôûng ñeán söï hoaït ñoäng sinh lyù cuûa caây nhö söï thoaùt hôi nöôùc , quang hôïp , dichuyeãn chaát dinh döôõng vaø nhieàu quaù trình khaùc.






17

17

Ngoaøi taùc ñoäng coù haïi thuoác hoùa hoïc baûo veä thöïc vaät khoâng nhöõng baûoveä caây troàng maø coøn taùc ñoäng kích thích caây phaùt trieån cho saûn löôïng noâng saûncao vaø taêng söùc choáng chòu vôùi ñieàu kieän baát thuaän lôïi cuûa moâi tröôøng.3 / Quan heä giöõa thaønh phaàn, caáu taïo hoùa hoïc vaø tính ñoäc:

Nhöõng keát quaû nghieân cöùu ñoäc tính cuûa chaát hoùa hoïc chöùng toû:_ Khi chuyeãn hoùa hôïp chaát no (lieân keát ñôn ) thaønh nhöõng hôïpchaát khoâng no ( lieân keát ñoâi/ba… ) thì tính ñoäc ñöôïc taêng leân, vì nhöõng hôïp chaát khoângno coù khaû naêng phaûn öùng khaù nhaïy. Ví duï: Tính ñoäc cao cuûa caùc hydroquinon vaø caùcandehyd cuõng ñöôïc giaûi thích baèng söï coù maët cuûa caùc lieân keát khoâng no .

_ Tính ñoäc cuaû caùc chaát cuõng thay ñoåi khi thay theá nhoùm nguyeântöû naøy trong phaân töû baèng thaønh phaàn khaùc.

Ví du : Söï theá Clo vaøo dihydro cacbon laøm taêng ñoät ngoät tính ñoäc. Daãnxuaát Clo cuûa benzen, naphtalene coù tính ñoäc cao hôn caùc daãn suaát Clo cuûa hydrocacbonno töø 10 -:- 20 laàn, daãn suaát Clo cuûa phenol coù ñoäc tính taêng töø 2 -:- 100 laàn so vôùipheânol thöôøng.

_ Söï thay ñoåi traät töï saép seáp cuûa caùc nguyeân töû trong phaân töû (söïñoàng phaân hoùa) cuõng aûnh höôûng lôùn ñeán söï bieán ñoåi cuûa tính ñoäc. Chaüng haïnhexacloran (666) coù 8 ñoàng phaân khoâng gian, trong soá naøy ñoàng phaân gamma ( γ ) coùtính ñoäc maïnh nhaát.

III Thuoác baûo veä thöïc vaät :

Caùc chaát ñoäc duøng trong noâng nghieäp thöôøng laø nhöõng chaát höõu cô phöùc taïp, khoù

tan neân phaûi pha troän vôùi caùc thaønh phaàn phuï khaùc ñeå taïo ra caùc daïng thuoác thaønhphaåm : daïng boät, daïng boät thaám öôùt, daïng loûng (daïng söõa), hoaëc daïng khí.1 / Thaønh phaàn vaø phöông phaùp söû duïng:

1_1 / Thaønh phaàn :a / Khaùi nieäm :

Thaønh phaàn trong moãi loaïi thuoác goàm coù: thaønh phaàn chính laøhoïat chaát (goàm 1,2,3 hoïat chaát ) vaø chaát phuï gia .

Thaønh phaåm laø thuoác ñaõ qua gia coâng, goàm coù hoïat chaát vaø phuïgia, ñöôïc baùn treân thò tröôøng ñeå söû duïng (neân coøn ñöôïc goïi laø thuoácthöông phaåm).

Hoaït chaát coøn ñöôïc goïi laø thuoác nguyeân chaát (vieát taét laø ai) laøchaát ñoäc chöùa trong thuoác thaønh phaåm taïo neân caùc ñaëc tính vaø coâng duïngcuûa thuoác.

Chaát ñoäc laø thaønh phaàn chính cuûa thuoác tröø saâu, dòch haïi.Ví duï thuoác tröø saâu Dipterex coù thaønh phaàn chính laø chaát

Clorophot ( CH3O )2P –O—CHOH—CCl3 ) .Thuoác coù teân thöông maïi khaùc nhau nhöng coù cuøng hoaït chaát thì

coù ñaëc tính vaø coâng duïng nhö nhau.






18

18

Ví duï: thuoác tröø beänh Bumper vaø Tilt coù cuøng hoaït chaát laøPropiconazole neân coù ñaëc tính vaø coâng duïng nhö nhau, coù theå duøng thaytheá nhö nhau .

Chaát phuï gia hoaëc chaát phuï trôï laø nhöõng chaát khoâng mang tínhñoäc ñöôïc pha troän theâm vaøo thuoác ñeå taïo thaønh caùc daïng thuoác thaønhphaåm giuùp cho vieäc söû duïng thuoác ñöôïc deã daøng vaø nhaèm naâng cao hieäulöïc cuûa chaát ñoäc. Vai troø cuûa chaát phuï gia laø caûi thieän tính chaát lyù hoïccuaû chaát ñoäc ( chaát hoaït ñoäng ) chaüng haïn ñeå taêng tính beàn vöõng cuûa caùchuyeàn phuø, nhuõ töông cuûa dòch thuoác hoaëc ñeå taêng tính dính cuûa chaátñoäc . . . Chaát phuï gia thöôøng laø chaát nhuõ hoùa, dung moâi (thuoác nöôùc) ,chaát thaém nöôùc, chaát ñoän (thuoác boät).

b / Teân thuoác :Teân thöông maïi (coøn goïi laø teân thöông phaåm hoaëc teân rieâng) laø

teân cuaû moät loaïi thuoác do nhaø saûn xuaát ñaët ra ñeå phaân bieät saûn phaåm cuûacaùc nhaø saûn xuaát khaùc nhau vaø ñem baùn treân thò tröôøng.

Teân thöông maïi cuûa moät loaïi thuoác goàm ba phaàn: teân rieâng,haøm löôïng hoaït chaát vaø daïng thuoác.

Teân rieâng cuûa thuoác thöôøng ñaët sao cho deã ñoïc deã nhôù, coù theåmang moät yù nghiaõ naøo ñoù.

Ví duï thuoác tröø beänh Bumper coù yù nghiaõ laø vuï muøa boäi thu.Haøm löôïng thuoác laø tæ leä % hoaëc löông hoaït chaát (tính baèng gam

hoaëc mililiter) chöùa trong 1 kg hoaëc 1 lít thuoác thaønh phaåm.Daïng thuoác theå hieän trang thaùi vaät lí cuûa thuoác thaønh phaåm. phoåbieán trong nhoùm thuoác nöôùc coù :

Daïng nhuõ daàu ( vieát taét laøEC, ND)Daïng huyeàn phuø nöôùc (vieát taét laø FL. FC, SC) .Nhoùm thuoác boät coù caùc daïng boät thaám öôùt ( vieát taét laø

WP, BTN )Daïng boät hoøa tan (vieát taét laø SP)Daïng thuoác haït vieát taét laø G, H.

Daïng thuoác nöôùc vaø boät duøng hoøa tan nöôùc ñeå phun, daïng haït ñeåraéc thaúng xuoáng ñaát.

Thí duï Thuoác tröø saâu Fenbis 25 ECTrong ñoù: Fenbis laø teân rieâng

25 laø tæ leä % hoaït chaát, coøn laïi 75% laø chaát phuï giaEC laø daïng nhuõ daàu

Thuoác tröø beänh BendazoleTrong ñoù: Bendazole laø teân rieâng

50 laø tæ leä % hoaït chaátWP laø daïng boät thaém nöôùc.






19

19

Teân chung : laø teân hoaït chaát ñöôïc ñôn giaûn hoùa vaø duøng chungcho caùc nöôùc( coù tính quoác teá ) .

Teân hoùa hoïc laø teân thaønh phaàn hoùa hoïc caáu taïo neân hoaït chaát.Thí duï : Thuoác tröø beänh Bendazole coù hoaït chaõt mang teân chung

laø Benomyl vaø teân hoùa hoïc laø Metyl 1 Benzimidozol _ 2 _ yl carba rate( butylcarbamoyl ) , coù coâng thöùc hoùa hoïc laø C14H18N4O3 .

c / Ñaëc tính cuûa thuoác :1 / Caùc ñöôøng xaâm nhaäp vaø taùc ñoäng cuûa thuoác :

Thuoác tröø saâu coù caùc taùc ñoäng tieáp xuùc ( thaám qua da ) vò ñoäc (qua ñöôøng mieäng ) , xoâng hôi ( qua loã thôû ) . Moät soá thuoác coù

khaû naêng noäi haáp (hoaëc löu daãn, töùc laø thuoác coù theå thaám qua caùc lôùp teábaøo cuûa laù hoaëc voû thaân caây vaøo trong maïch nhöïa vaø vaän chuyeãn trongcaây, khi ñoù saâu huùt nhöïa caây seõ huùt phaûi thuoác maø cheát), khaû naêng thaámsaâu ( thuoác thaám qua caùc lôùp teá baøo cuûa laù hoaëc voû thaân caây ñeå gieát saâunaèm döôùi lôùp bieåu bì laù hoacë trong voû thaân.

Caùc thuoác tröø beänh, tröø coû cuõng coù thuoác taùc ñoäng tieáp xuùc hoaëcnoäi haáp . Moät soá thuoác tröø saâu coøn coù taùc ñoäng xua ñuoåi (nhö thuoácSagomycin) hoaëc gaây ngaùn cho saâu, laøm cho saâu khoâng aên maø cheát (nhöthuoác Sherpa ) .

2 / Thôøi gian vaø phaïm vi thuoác tröø coû:Veà thôøi gian taùc ñoäng coù theå chia ra :

+ Thuoác tieàn naåy maàm :Taùc ñoäng dieät coû sau khi caây coû chưa moïc thaønh

caây. Loaïi thuoác naøy thöôøng duøng sôùm tröôùc hoaëc ngay saukhi gieo troàng khi coû chöa moïc.+ Thuoác haäu naåy maàm

Taùc ñoäng dieät coû ngay sau khi coû ña õ moïc, loaïithuoác naøy thöôøng duøng sau khi coû ñaõ moïc coøn nhoû hoaëc ñaõlôùn .

Ngoaøi ra coù moät soá thuoác tröø coû coù theå dieät hoät coû

töø khi saép moïc, ñang moïc cho ñeán khi ñaõ moïc coøn nhoû,thöôøng duøng khi phaàn lôùn coû ñaõ moïc ñöôïc 1 hoaëc 2 laù , coønmoät soá haït coû saép hoaëc ñang moïc.+ Thuoác choïn loïc :

Dieät moät soá hoaëc nhieàu loaïi coû maø khoâng gaây haïicho caây. Coù theå söû duïng treân ruoäng coù caây troàng ñaõ moïc.Tính choïn loïc do caùc ñaëc ñieåm khaùc nhau veà hình thaùi, caáutaïo vaø sinh lyù giöõa caây troàng vaø caây coû .Khaû naêng choïn loïccuûa thuoác tröø coû cuõng coù tính töông ñoái, töùc laø duøng saiphöông phaùp höôùng daãn cuõng vaãn coù theå laøm haïi caây troàng






20

20

+ Thuoác khoâng choïn loïc:Dieät ñöôïc nhieàu caây coû, keå caû caây troàng loaïi naøy

khoâng ñöôïc phun leân caây troàng maø chæ phun vaøo coû.3 / Phoå taùc duïng :

Phoå taùc duïng laø soá löôïng caùc loaïi ñoái töôïng gaây haïi maø thuoáccoù theå phoøng tröø ñöôïc.Thuoác tröø ñöôïc ít ñoái töôïng gaây haïi goïi laø thuoác coù phoå taùc

duïng heïp (Hoaëc thuoác chuyeân trò , thuoác choïn loïc)Thuoác tröø ñöôïc nhieàu ñoái töôïng gaây haïi goïi laø thuoác coù

phoå taùc duïng roäng.4 / Dòch haïi :

Dòch haïi hoaëc ñoái töôïng gaây haïi, laø caùc sinh vaät gaây haïicho caây nhö coân truøng ( coøn goïi laø saâu haïi ) , nheän haïi caây , caùc vi sinh vaät gaây beänh

cho caây nhö naám vi khuaån , vi rus , tuyeán truøng ( goïi laø beänh haïi ) caùc loaïi coû daïi chuoät. . . v . . . v .5/ Tính khaùng thuoác :Laø khaû naêng cuûa dòch haïi ngaøy caøng chòu ñöïng ñöôïc nhöõng löôïng thuoác lôùn hôn do taduøng lieân tuïc nhieàu laàn moät loaïi thuoác . Khi dòch haïi ñaõ khaùng thuoác phaûi duøng löôïngthuoác cao hoaëc thay baèng loaïi thuoác khaùc , (seõ gaây ñoäc haïi cho moâi tröôøng ) .Ñeå haïncheá tính khaùng thuoác cuûa dòch haïi chuû yeáu laø duøng thuoác ñuùng lieàu löôïng vaø ñuùng luùc ,khoâng neân duøng lieân tuïc laâu daøi moät loaïi thuoác ( neân thay ñoåi thuoác luaân phieân ) .6/ Thieân dòch: Laø caùc loaïi keõ thuø töï nhieân cuûa dòch haïi, goùp phaàn laøm giaûm soá löôïng

dòch haïi trong töï nhieân laø moät khaâu quan troïng trong caân baèng sinh thaùi treân ñoàng ruoäng

laø yeáu toá coù lôïi cho con ngöôøi. Caùc loaøi thieân dòch chính cuûa saâu haïi laø moät soá coân truøng, nheän , chim , eách . . . aên : saâu , moät soá vi sinh vaät gaây beänh cho saâu nhö nhö naám ,virus . . . thieân dòch cuûa chuoät chuû yeáu laø raén .Vieäc söû duïng caùc thieân dòch ñeå phoøngtröø dòch haïi goïi laø bieän phaùp phoøng tröø sinh hoïc .7/ Quaûn lyù dòch haïi toång hôïp :Ñöôïc vieát taét theo tieáng Anh laø IPM ( In tergrated Pest Management ) laø phöông phaùpphoøng tröø dòch haïi treân cô sôû heä caân baèng sinh thaùi treân ñoàng ruoäng , chuû yeáu laø baûo veäthieân dòch vaø lôïi duïng toái ña khaû naêng haïn cheá cuûa dòch haïi cuûa thieân dòch , keát hôïp vôùicaùc bieän phaùp taêng cöôøng söùc choáng chòu dòch haïi cuûa caây troàng, söû duïng thuoác hoùa hoïcbaûo veä thöïc vaât moät caùch hôïp lyù ñeå baûo veä thieân dòch vaø moâi tröôøng soáng laø phöôngphoøng tröø dòch haïi tieân tieán vaø coù hieäu quaû nhaát hieän nay .

1_ 2 / Phöông phaùp söû duïng :a / Khaùi nieäm :

Phöông phaùp söû duïng laø nhöõng phöông phaùp khoa hoïc trong vieäc söû duïng thuoác (tuøytheo daïng thuoác , traïng thaùi thuoác ) ñeå tröø saâu haïi naám beänh moät caùch coù hieäu quaû . . .maø caùc loïai thuoác coù theå söû duïng ôû daïng boät , daïng boät thaám nöôùc , daïng loûng vaø daïngkhí .Moät soá phöông phaùp ñöôïc söû duïng nhö :






21

21

_ Phun loõng: Ñoái vôùi thuoác daïng loûng ( keå caû daïng söõa ) phaûi pha cheá theo noàng ñoä quiñònh ghi treân nhaõn thuoác ñeå phun thuoác vaøo caây troàng . Phöông phaùp phun loõng coù taùcñoäng tieâu dieät, phoøng ngöaø saâu beänh, ngoøai ra coøn söû duïng ñeå xöû lyù haït gioáng._ Phun boät: Ñoái vôùi daïng thuoác boät, phaûi phun döôùi daïng boät hoaëc raéc vaøo caây troàng,

thaït gioáng. Thöôøng Thuoác daïng boät khoâng theå taïo thaønh daïng huyeàn phuø hoaëc nhuûtöông neân khoâng theå hoøa vaøo nöôùc ñeå phun loûng._ Phöông phaùp xoâng hôi: laø phöông phaùp laøm cho moâi tröôøng maø saâu moït cö truù coùchöùa nhieàu hôi ñoäc khi ñoù saâu moït bò truùng ñoäc. Chaát xoâng hôi coù theå laø thuoác daïngloûng hay daïng raén deã bay hôi._ Phöông phaùp laøm baõ: laø phöông phaùp taåm thuoác ñoäc vaøo thöùc aên ñeå ñaàu ñoäc saâubeänh. Phöông phaùp naøy thöôøng ñeå dieät nhöõng ñoäng vaät coù haïi nhö chuoät, caøo caøo, chaâuchaáu, deá, giaùn, kieán._ Phöông phaùp raéc thuoác : laø phöông phaùp laø phöông phaùp boùn thuoác vaøo ñaát.

_ Phöông phaùp hoùa ñoäc caây: laø phöông phaùp ñöa thuoác hoaëc phun thuoác vaøo caây ñeåcaây haáp thuï khi caây ñaõ mang thuoác thì saâu haïi naám beänh aên phaûi seõ bò cheát.b / Quy taéc söû duïng an toaøn vaø coù hieäu löïc cao caùc loaïi thuoác hoùa hoïc baûo veä thöïcvaât : Ñeå söû duïng thuoác hoùa hoïc baûo veä thöïc vaât coù hieäu löïc cao vaø an toaøn ta phaûi nghieâmtuùc thöïc hieän caùc quy taéc sau :b1 / Quy taéc söû duïng coù hieäu löïc cao :

Ñeå baûo ñaûm coù hieäu löïc cao trong vieäc söû duïng caùc loaïi thuoác hoùa hoïc baûo veä thöïc vaâtta phaûi tuaân thuû 4 quy taéc sau :

++ Ñuùng thuoác :Theo quy taéc naøy phaûi choïn vaø duøng thuoác ñuùng vôùi ñoái töôïng (thuoác tröø saâu naøo, loaïinaám gaây beänh naøo, coû daïi naøo). Sau khi choïn ñuùng thuoác coøn phaûi choïn thuoác ít ñoäc ñoáivôùi ngöôøi, an toaøn ñoái vôùi caây troàng, ít ñoäc vôùi sinh vaät coù ích (gia suùc toâm caù, ong maätv. . .v… ) vaø thuoác khoâng hoaëc ít löu toàn laâu trong nguoàn nöôùc, trong ñaát.++ Ñuùng luùc: Ñuùng luùc coù nghiaõ laø khi maät ñoä saâu beänh coøn thaáp phaûi haïn cheá taùc ñoäng ñeán naêngsuaát caây troàng , tuùc laø luùc phaûi duøng thuoác laø :_ Luùc saâu coøn non , beänh môùi phaùt sinh .

_ Khoâng phun thuoác vaøo luùc caây deã bò nhieãm ñoäc: luùc caây ñang ra hoa, maàm choài coønnon ._ Khoâng phun thuoác vaøo luùc trôøi naéng noùng, hoaëc luùc trôøi saép möa to gioù lôùn.++ Ñuùng lieàu löôïng :Ñeå baûo ñaûm thöïc hieän ñuùng qui taéc naøy , phaûi ñoïc kyõ baûn höôùng daãn söû duïng thuoác ,tính toaùn thaät ñuùng löôïng thuoác caàn pha ñeå phun cho dieän tích khu ñaát ruoäng nhaát ñònh .Phaûi caân ñong thuoác chính xaùc , traùnh öôùc löôïng tuøy tieän .Neáu duøng quaù lieàu löôïng seõ gaây toán keùm , gaây ñoäc cho caû ngöôøi , sinh vaät coù ích , chocaây troàng vaø cho moâi tröôøng .++ Ñuùng phöông phaùp :






22

22

Phaûi pha troän thuoác ñuùng vôùi daïng thuoác hoùa hoïc baûo veä thöïc vaät. Thuoác hoùa hoïc baûoveä thöïc vaät coù nhieàu daïng: daïng söõa (loûng gioáng nhö daàu), daïng boät hoøa nöôùc (boät thaámnöôùc)- Ñoái vôùi thuoác caàn hoøa vôùi nöôùc thì phaûi hoøa vaø phaûi quaäy thaät ñeàu trong nöôùc .

- Phaûi phun thuoác sao cho thuoác baùm thaät ñeàu vaøo caùc boä phaän cuûa caây coù saâu haïi naámbeänh .b2 / Qui taéc an toaøn trong söû duïng thuoác :Thuoác hoùa hoïc baûo veä thöïc vaät (thuoác tröø dòch haïi) thöôøng laø chaát ñoäc, coù theå gaây ñoäccho ngöôøi vaø gia suùc, caùc sinh vaät coù ích , gaây ñoäc cho moâi tröôøng , neân phaûi thöïc hieännghieâm ngaëc caùc bieän phaùp an toaøn ( phoøng tröø , choáng ñoäc ) traùnh moïi khaâu nhö :chuyeân chôû , söû duïng vaø baûo quaûn thuoác cuï theå laø :_ Phaûi caát giöû trong kho thoaùng maùt , coù khoùa , khoâng bò doät , khoâng bò naéng roïi vaøo , xabeáp , xa kho löông thöïc ._ Khi pha cheá phaûi chuaån bò ñaày ñuû caùc phöông tieän caân ñong chuyeân duøng rieâng chopha cheá thuoác , khoâng ñöôïc duøng caùc duïng cuï naøy vaøo sinh hoaït cuûa ngöôøi vaø gia suùc ._ Khi pha vaø phun thuoác phaûi mang duïng cuï baûo hoä lao ñoäng : muõ , kính gaêng tay ,khaåu trang , aùo choaøng xaø phoøng v . . .v . . ._ Khoâng aên uoáng, huùt thuoác khi pha thuoác ._ Khi duøng loaïi thuoác nhoùm IA , IB ( cöïc ñoäc ,raát ñoäc ) phaûi thoâng baùo ñeå traùnh chongöôøi vaø gia suùc qua laïi khu vöïc vöøa phun thuoác , ñeå traùnh gaây ñoäc cho ngöôøi vaø giasuùc ít nhaát laø sau 24 giôø .1_3 Caùch söû duïng thuoác :a / Lieàu löôïng :

Lieàu löôïng hay löôïng thuoác duøng laø löôïng thuoác thaønh phaåm ( nguyeân chaát ) duøng chomoät ñôn vò dieän tích ñöôïc tính baèng lít hoaëc kg cho 1 hecta hoaëc 1 coâng (1000 m2) hay1 saøo ( 360 m2 ).b / Noàng doä : Laø löôïng thuoác thaønh phaåm ( hoaëc nguyeân chaát ) tính baèng % ( hoaëc gam , mililit ) phatrong nöôùc ñeå phun leân caây.c / Hoãn hôïp thuoác : laø pha chung 2 hoaëc nhieàu loïai thuoác vôùi nhau ñeå keát hôïp dieät tröø nhieàu loïai dòch haïicuøng moät luùc ñeå taêng hieäu löïc ñeå giaûm soá laàn phun . Chæ pha hoãn hôïp caùc thuoác phoøngtrò khaùc nhau (saâu vaø beänh ) hoaëc caùch taùc ñoäng khaùc nhau ( tieáp xuùc noäi haáp , xoâng hôi). S au khi pha hoãn hôïp thuoác phaûi söû duïng ngay . d / Luaân phieân thuoác : Laø phöông phaùp thay ñoåi loïai thuoác duøng trong moät vuï (khoâng neân duøng lieân tieáp nhieàulaàn moät loïai thuoác), laø moät trong nhöõng bieän phaùp quan troïng ñeå haïn cheá tính khaùngthuoác cuûa dòch haïi .e / Thôøi haïn söû duïng: laø thôøi gian töø khi gia coâng ñoùng goùi cho ñeán khi thuoác giaûm hieäu löïc . Phaàn lôùn caùcloïai thuoác coù thôøi haïn söû duïng töø 2 ñeán 3 naêm neáu ñöôïc baûo quaûn trong ñieàu kieän chædaån .Khoâng neân duøng thuoác quaù haïn söû duïng.






23

23

f / Nguyeân taéc 4 ñuùng: Ñeå phoøng tröø dòch haïi coù hieäu quaû cao khi söû duïng thuoác hoùa hoïc baûo veä thöïc vaät caànaùp duïng nguyeân taéc 4 ñuùng:Ñuùng thuoác , ñuùng luùc , ñuùng lieàu löôïng vaø ñuùng caùch

Ví duï caây luùa bò saâu ñuïc thaân ta coù theå duøng Diaphos 10H , hoaëc Diaphot 50 ND .• Chuù yù :

+ Caùc bieän phaùp söû duïng baûo ñaûm an toaøn :- Chæ mua thuoác ñöïng trong chai nguyeân, nguyeân goùi khoâng bò roø ræ, coù nhaõn ñaày ñuû,coøn trong thôøi gian söû duïng.- Khoâng chuyeân chôû thuoác hoùa hoïc baûo veä thöïc vaät chung vôùi löông thöïc, thöïc phaåm ,khoâng ñeå ñoå vôû khi vaän chuyeån .- Tröôùc khi söû duïng caàn chuaån bò ñaày ñuû caùc duïng cuï caân ñong , pha cheá , ñoà baûo hoä ,kieåm tra laïi bình xòt . ..- Khi phun raûi thuoác caàn traùnh khoâng ñeå hít phaûi buïi thuoác , khoâng ñeå thuoác dính vaøoda vaø quaàn aùo baèng caùc bieän phaùp nhö khoâng ñi phun thuoác ngöôïc chieàu gioù, khoâng aênuoáng huùt thuoác khi ñang laøm vieäc vôùi thuoác , mang ñoà baûo hoä ( khaåu trang . kính , muõ .. . ) neáu thuoác dính vaøo da vaøo maét phaûi röõa kyõ ngay baèng nöôùc saïch .- Sau khi phun thuoác xong phaûi thay quaàn aùo taém röûa saïch seõ, khoâng röûa bình xòt vaø ñoånöôùc thuoác thöøa xuoáng ao , hoà nuoâi caù vaø nguoàn nöôùc sinh hoïat . khoâng duøng bao bìñöïng thuoác ñeå ñöïng löông thöïc nöôùc uoáng vaø caùc ñoà duøng khaùc .- Thöïc hieän ñuùng thôøi gian caùch ly .- Baûo quaûn thuoác trong bao bì kín, ñeå xa thöïc phaåm, xa treû em vaø gia suùc , ñeå nôi khoâraùo vaø maùt .

- Coù trieäu chöùng ngoä ñoäc caàn ngöng laøm vieäc, tieán haønh caùc bieän phaùp sô cöùu roài ñöangay ñeán beänh vieän , mang theo chai thuoác vaø nhaûn thuoác ñaõ gaây ngoä ñoäc .+ Moät soá ñieàu löu yù :1 – Caùc thuoác hoùa hoïc baûo veä thöïc vaät chæ ñaït hieäu quaû phoøng tröø dòch haïi. sau khi ñöôïcsöû duïng ñuùng ñieàu kieän kyõ thuaät . Kyõ thuaät söû duïng chuû yeáu laø nguyeân taéc 4 ñuùng .2 – Caùc thuoác hoùa hoïc baûo veä thöïc vaät ñoäc haïi ñoái vôùi ngöôøi vaø moâi tröông, khi söû duïngcaàn thöïc hieän ñuùng caùc höôùng daãn veà ñeà phoøng ngoä ñoäc cho ngöôøi söû duïng thuoác vaøñaûm baûo thôøi gian caùch ly ñeå traùnh ñoäc haïi cho ngöôøi söû duïng noâng saûn .3– Ñeå khoâng phaûi söû duïng thuoác giaû, thuoác keùm phaåm chaát neân mua thuoác ôû nhöõng cöûahaøng ñaõ ñaêng kyù kinh doanh vaø thuoác coøn trong thôøi haïn söû duïng .2/ Phaân loaïi :Taát caû caùc hoùa chaát duøng trong coâng taùc baûo veä thöïc vaät ñeàu ñöôïc mang teân chung laøthuoác tröø dòch haïi pesticide coù nguoàn goác töø tieáng la tinh : petis : dòch haïi , cedo : gieátcheát . Vieäc phaân loïai thuoác tröø dòch haïi coù theå thöïc hieän nhieàu caùch :

a / Theo ñoái töôïng :Dieät coân truøng : InsecticideDieät vi khuaån : BactericideDieät naám : FungicideDieät tuyeán truøng : Nematicide






24

24

Dieät coû HerbicideDieät nheân : AcaricideDieät oác seân : Molluscide

b / Theo con ñöôøng xaâm nhaäp : ( taùc ñoäng sinh lyù )

Vò ñoäc : Dipterex , DDT ,666, WofatoxTieáp xuùc : Mipcin , Bassa , DimethoateLö u daãn : Furadan , AlietteXoâng hôi : Methyl Bromide ( CH3 Br ) , Chloropcrin ( CCl3 NO2)

Aluminium Phosphide ( AlP ) .c / Phaân loïai theo nguoàn goác : ( nhoùm hoùa hoïc )

Thuoác voâ cô : S , Cu . . .Thuoác thaûo moäc : Derris , Nicotine, neem,….Thuoác toång hôïp :• Nhoùm chöùa Clo : DDT , 666 . . .• Nhoùm chöùa laân : Wofatox , Bi –58• Nhoùm chöùa carbarmate : Mipcin , Bassa , Sevin• Nhoùm chöùa Pyrethroid : Decis , Sherpa , Sumicidine• Nhoùm chöùa Growth Regulator : Nomolt , Applaud

d/ Söï xaâm nhaäp cuûa chaát doäc vaøo cô theå dòch haïi : • Söï xaâm nhaäp cuûa chaát ñoäc vaøo cô theå dòch haïi :

+ Söï xaâm nhaäp vaøo thöùc aên+ Xaâm nhaäp vaøo bieåu bì+ Xaâm nhaäp qua khí quaûn

• Söï xaâm nhaäp cuûa chaát ñoäc vaøo cô theå gaäm nhaám :+ Vò ñoäc+ Xoâng hôi

• Ñoái vôùi nheän :+ Söï xaâm nhaäp vaøo thöùc aên+ Xaâm nhaäp vaøo bieåu bì+ Xaâm nhaäp qua khí quaûn

• Ñoái vôùi tuyeán truøng :+ Tieáp xuùc+ Hoâ haáp

• Ñoái vôùi naám vaø vi khuaån :+ Tieáp xuùc+ Xoâng hôi

• Ñoái vôùi coû daïi :+ Qua reã, laù , thaân .

3 / Giôùi thieäu moät soá thuoác :a / Thuoác tröø saâu :






25

25

Chlorophot , Malathion , Bi-58 ( Dimethoat ), Diaphot 10H ,Diaphot 50ND , Fenbis 25EC . . .

b / Thuoác tröø naám beänh :Aliette 80WP , Fosetyl , Benomyl , Zimeb , Propiconazole ,

Carbendazim , Mancozeb , Coper hydrocide , Thiophanatemethyl .c / Thuoác tröø coû :

Butachlor , Propanil , oxadiazon , Pyrazosulfuron , 2,4 D , Diuron ,Dalapon , Glyphosat .

d/ Thuoác tröø chuoät :Zinc phosphide , Phostoxin .

e / Thuoác kích thích taêng tröôûng :Auxin , Gib , Xytokinin .

Chöông II NHÖÕNG HÔÏP CHAÁT HÖÕU CÔ PHOÁT PHOTRONG BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT

I Khaùi nieäm :Vieäc söû duïng chaát ñoäc trong baûo veä thöïc vaät ñeå choáng nhöõng dòch haïi khaùc nhau

ñaõ baét ñaàu töø laâu. Ñaàu tieân ngöôøi ta duøng roäng raûi nhöõng chaát ñoäc voâ cô – löu huyønh,

muoái ñoàng , Arsen . Sau ñoù söû duïng tôùi nhöõng chaát ñoäc töï nhieân : pyrethin ( chöùa trongmoät soá loøai hoa cuùc - cuùc tröø truøng - ) , rotenon ( coù trong reã caây thuoác caù ) , nicotin (chieát töø thuoác laù ) . . . vaø vôùi söï phaùt trieån cuûa coâng nghieäp toång hôïp höõu cô ñaõ xuaáthieän nhieàu cheá phaåm höõu cô . . . daàn daàn nhöôøng böôùc cho theá heä thuoác tröø saâu , naámbeänh phoát pho höõu cô vaø carbamat. Hieän nay coù haøng traêm hôïp chaát höõu cô phoát phoñöôïc söû duïng laøm thuoác tröø saâu , raày , beänh .

Phoå (diapason) ñoä ñoäc caùc thuoác tröø saâu phoát pho raát roäng vaø cuõng raát khaùcnhau, tuøy thuoäc vaøo tính beàn vöõng, taùc duïng keùo daøi, phaåm chaát, . . . Coù nhöõng cheáphaåm coù ñoä ñoäc raát cao , LD 50 cuûa chuùng khoâng hôn 1 mg vaø coù cheá phaåm thöïc teá raát ítñoäc LD50 laïi lôùn hôn 1000 mg/kg.

Öu ñieåm cuûa nhöõng thuoác tröø saâu phoát pho khaùc vôùi nhöõng thuoác tröø saâu Clo höõucô laø ñoä beàn cuûa chuùng treân thöïc vaät vaø ôû moâi tröôøng beân ngoaøi töông ñoái khoâng lôùn ,chuùng phaân giaûi nhanh . Do ñoù sau khi xöû lí thuoác cho caây troàng trong moät thôøi giannhaát ñònh laø coù theå thu hoaïch an toaøn . Ngoaøi ra caùc thuoác phoát pho coøn coù taùc duïngnhanh , thöôøng laø sau moät giôø xöû lyù caùc saâu bò teâ lieät roài cheát .

Phaàn lôùn thuoác tröø saâu phoát pho coù taùc duïng tieáp xuùc , ñoù laø khi thuoác tieáp xuùcvôùi cô theå coân truøng , do coân truøng boø , ñaäu treân laù , thaân caây ñaõ phun thuoác , hoaëc coântruøng ñaõ dính thuoác khi phun xòt , raéc raûi . Thuoác coù khaû naêng thaám qua da coân truøng,xaâm nhaäp vaøo beân trong ñeå gaây ñoäc .






26

26

Moät soá thuoác phoát pho khaùc coøn coù theâm tính chaát noäi haáp, ñoù laø thuoác coù khaûnaêng xaâm nhaäp qua reå caây , thaân caây laù caây maø vaøo beân trong caây vaø khoâng bò troâi röûabôûi möa gioù . Sau ñoù thuoác ñöôïc dòch chuyeãn cuøng vôùi nhöïa khaép thaân caây. Thuoáckhoâng gaây ñoäc cho caây maø chæ gaây ñoäc cho nhöõng saâu haïi chích, huùt nhöïa caây maø thoâi .

Sau moät thôøi gian thuoác ôû trong caây seõ bò phaân giaûi thaønh nhöõng chaát khoâng ñoäc .Nhieàu loïai thuoác coøn gaây taùc duïng ñöôøng ruoät ( hay coøn goïi laø vò ñoäc ) gaây ñoäccho cô theå saâu , khi mieäng nhai thuoác theo cuøng thöùc aên xaâm nhaäp ñöôïc vaøo boä maùytieâu hoùa cuûa sinh vaät .

Thuoác tröø saâu phoát pho coøn coù taùc duïng xoâng hôi do coù ñoä bay hôi cao. Hôithuoác ñoäc xaâm nhaäp vaøo cô theå sinh vaät qua ñöôøng hoâ haáp vaø gaây ñoäc cho chuùng.

Ngoaøi ra coøn coù nhieàu loaïi thuoác phoát pho thaám saâu (tính löu daãn) töùc laø khi gioïtthuoác ñoïng laïi treân maët laù thì coù khaû naêng thaám saâu vaøo lôùp moâ thöïc vaät ôû ngay döôùigioït thuoác ñoù , bôûi vaäy saâu non , saâu vaø böôùm soáng treân laù , beï caây aên phaûi nhöõng moâthöïc vaät coù chöùa thuoác seõ bò ngoä ñoäc vaø cheát .II Caùc hôïp chaát höõu cô phoát pho :

1 / DDVP :a / Teân hoùa hoïc :

0,0 – Dimetyl – 0 – ( 2,2 – Diclovinyl ) PhotphatCH3O O

P---- O---- CH == CCL2 C4H7O4Cl2PCH3O b / Teân thöông phaåm :

Nuvan ( ciba thuïy só )Vapona ( shell Myõ )Diclophot ( Lieân soâ cuõ )

c / Tính chaát vaät lyù :DDVP laø chaát loûng khoâng maøu , muì khoâng khoù chòu hoøa tan toáttrong ña soá caùc dung moâi vaø raát ít tan trong nöôùc ( khoaûng 1% )trong glycerin –ôû nhieät ñoä phoøng – hoøa tan khoûang 0.5% DDVP.TÍnh chaát ñaëc bieät cuûa DDVP laø tính bay hôi cao , gaây taùc duïngnhanh ( chuû yeáu treân saâu 2 caùnh ) . Nhieät ñoä soâi cuûa DDVP laø740C ôû aùp suaát 1 mmHg , ñoä bay hôi 350 mg/cm3 , nhieät ñoä moâitröôøng laø 300C . Coøn ôû 0.6 mmHg thì nhieät ñoä soâi laø 670C ñoä bayhôi laø 800 mg/cm3,nhieät ñoä moâi tröôøng laø 400C .Nhieät ñoä taêng , doä bay hôi cuûa DDVP taêng roû reät , do ñoù trongkhoaûng thôøi gian ngaén ôû nhöõng nôi khoâ kín hôi DDVP coù theå conoàng ñoä cao .

d/ Tính chaát hoùa hoïc :vì trong nhoùm este coù noái ñoâi neân DDVP deã keát hôïp vôùi halogen

C4H7O4Cl2P + Cl2 ---- C4H7O4Cl4P+ Br2---- C4H7O4Cl2Br2P






27

27

e / Tính chaát ñoäc :DDVP phong toaû men cholinesteraza Söï öùc cheá 50% men

cholinesteraza ñöôïc phaùt hieän khi noàng ñoä phaân töû 8,14.10 –7 khi truùngñoäc caáp tính .

Söï khöû doäc DDVP : trong dung dòch nöôùc ôû nhieät ñoâ phoøngDDVP bò phaân huyõ chaäm , trong moâi tröôøng kieàm söõ phaân huyõ nhanh hôn. ÔÛ pH 11 , nhieät ñoä 28 0C sau 12 phuùt DDVP bò phaân huyõ 50%.

Trong caây DDVP cuõng bò phaân giaûi töông töï thaønh nhöõng saûnphaåm khoâng ñoäc , khoâng nguy hieåm cho caây troàng .f / YÙ nghóa tröø saâu :

DDVP do aùp suaát hôi cao neân taùc duïng chuû yeáu ôû daïng khí .Ngoaøi ra noù coøn taùc duïng tieáp xuùc . Hoaït tính tröø saâu cuûa DDVP haàu nhökhoâng thua Parathion trong nhöõng ñieàu kieän gioáng nhau .

DDVP thöøông duøng ñeå tröø caùc saâu raày , rau caûi ,caây aên traùi , luùatraø , caøpheâ , baép , cao löông , boâng vaûi , raày luùa , boï gai ruoài , muoãi , ruoàiñuïc traùi caây , saâu keo , saâu caén cheõn , raày meàm , buø laïch .

Nhôø ñaëc tính xoâng hôi maïnh vaø mau phaân hoùa neân duøng saùt truøngtrong ruoäng , xoâng hôi trong kho taøng tröõ haït gioáng ñeå tröø raän reäp , ruoài ,muoãi , moït .

Khoâng duøng treân caùc loïai döa , baàu bí coù laù moûng , daây yeáu .Thuoác coù theå pha vôùi caùc loaïi thuoác saùt truøng vaø saùt khuaån khaùc , ngoaïitröø thuoác coù chaát kieàm ñeå taêng theâm hieäu quaû .Noàng ñoä cuûa DDVP chopheùp laø 1 mg/m3 trong khoâng gian laøm vieäc .

SAÛN PHAÅM THÖÔNG MAÏI : 1. Nguyeân lieäu DDVP kyõ thuaät coù haøm löôïng DDVP töø 93 – 98% .2. Saûn phaåm thuoác nhuõ daàu DDVP 50% .3. Saûn phaåm gia duïng duøng ñeå phun choáng laïi ruoài muoãi .4. Taám baûn DDVP , tieát raDDVP töø töø duøng ñeå dieät ruoài muoãi , saâu

moït. 5. Haït PVC taåm DDVP söû duïng laøm thuoác tröø giun , saùn cho heo ngöïa.

2 / DIAZINON: a / Teân hoùa hoïc :

0,0 Dietyl 0 – ( 2 isopropyl – 4 – metyl pirimidyl –6 ) thiophotphat .CH3

C

N CH S OC2H5

( CH3 )2CH –C C — O — P C12H21O3N2SP






28

28

N OC2H5 b / Teân thöông phaåm :

BASUDIN , DIANON , DIZINON , NEOCIDOL , G.24480 .

c / Tính chaát vaät lyù : Diazinon ôû daïng saïch laø moät chaát daàu khoâng maøu , hôi tanh muøi toûi .Saûnphaåm kyõ thuaät ôû daïng daàu maøu vaøng tôùi naâu vaøng .Ñoä hoøa tan trong nöôùc ôû200C laø 40g/l Diazinon deã hoøa tan trong caùc dung moâi höõu cô

Ñoä bay hôi cuûa Diazinon haàu nhö lôùn hôn Parathion 12 laàn

d/ Tính chaát hoùa hoïc : Veà nguyeân taéc Diazinon coù saép xeáp caáu taïo nhö Paration . Do ñoù khi

thuyû phaân caû 2 ñeàu cho axít dietylthio photphoric

CH3 C

N CH S OC2H5

(CH3 )2 CH---C C---O---P + H2ON OC2H5

CH3

C

C2H5O S N CHP --OH + (CH3)2CH ---C C –OH

C2H5O N

Söï thuûy phaân DiazinonToác ñoä thuûy phaân Diazinon theo caùc caùch sau :

Hôïp Thôøi gian baùn huõychaát 50% ôû 800C

Moâi tröôøng axít(giôø) Moâi tröôøng baz(kieàm) (phuùt)Diazinon 4,88 28Parathion 60,0 25Metyl parathion 12,7 5






29

29

Ta traáy raèng Diazinon trong moâi tröôøng axít thuûy phaân nhanh gaáp12 laànParathion , coøn trong moâi tröôøng kieàm toác ñoä thuûy phaân cuûa Diazinon thöïc teásaép xæ toác ñoä thuûy phaân parathion .

Do ñoù söï thuûy phaân Diazinon trong moâi tröôøng axít khaù nhanh , vôùi moät

löôïng nöôùc nhoû ñaõ deã daøng phaân giaûi caùc cheá phaåm cuûa Diazinon . Söï coùmaët cuûa oxy vaøo söï phaân giaûi ñöa tôùi hình thaønh axít dietyl thionphotphoric .roài thaønh axít dietyl photphoric , neáu coù xuùc taùc caû 2 saûn phaåm naøy ngöng tuïthaønh tetra etylmonothiopyrophotphat raát ñoäc

(C2H5O)2PO—O—PS(C2H5O)2

e / Tính chaát ñoäc : Diazinon co taùc duïng öùc cheá men cholinesteraza , söï öùc cheá lôùn hôn

parathion. Nhöng noù laïi coù ñoä doäc thaáp hôn ñoái vôùi ñoäng vaät coù maùu noùng f / YÙ nghiaõ tröø saâu :

Diazinon laø thuoác tröø saâu vaø tröø nheän , tuy nhieân noù khoâmg coù tính noäihaáp . Ñaàu tieân ñöôïc duøng ñeå dieät ruoài nhaø vaø ruoài gia suùc , nhöng nhieàu naêmgaàn ñaây noù coøn laø thuoác tröø saâu cho caây troàng vaø söû duïng trong veä sinh dòchteå .

Diazinon choáng laïi ruoài maïnh gaáp 3 laàn Malathion .Döôùi daïng hoät 10%Diazinon ñöôïc duøng treân caùc loaïi hoa maøu ñeå tröø saâu naùch , saâu caén chaûn ,saâu ñeo , saâu ñaát , saâu traéng , saâu böûa cuûi , kieán . . . .ÔÛ daïng dung dòch nhuûdaàu 50% Diazinon ñöôïc duøng phun xòt treân caây dieät caøo caøo , saâu cuoán laù ,saâu keo , saâu caén cheõn , saâu ñeo , raày meàm, reäp dính ruoài ñuïc laù .

CAÙC SAÛN PHAÅM THÖÔNG MAÏI:Diazinon ñöôïc cheá bieán thaønh nhöõng saûn phaåm thöông maïidaïng nhuõ daàu50% , daïng boät thaém nöôùc , daïng hoät 10% , boät raéc 3—5% .

3 / EDIFENPHOS : a / Teân hoùa hoïc :

O-etyl –S,S- diphenyl – dithiophotphatC2H5OP( S-C6H5 )2

b / Teân thöông phaåm :HINOSANBAY SRA 7817EDIFENPHOTBAY 78418

c / Tính chaát vaät lyù :Edifenphot laø moät chaát loûng trong suoát maøu vaøng ñen naâu nhaït.

Muøi cuûa thiophotphat raát khoù chiuï , ñieåm soâi 154oC ôû 0,01Hg.Edifenphot khoâng tan trong nöùôc, tan trong axeton vaø xylen .ÔÛ 25oC chukyø baùn huõy trong moâi tröôøng axít coù pH = 3 laø 11,5 ngaøy .Khi pH =9giaûm coøn 29 phuùt . ÔÛ pH = 7 Chu kyø baùn huõy laø 1135 giôø .






30

30

d / Tính chaát ñoäc :Tính chaát doäc ñöôïc ghi nhaän :

- Thí nghieäm treân da cho thaáy edifenphot khoâng thaémqua da .

- Thí nghieäm ñoäc tính qua ñöôøng hoâ haáp :Chuoät ñöïc 1310 mg/m3 trong voøng 1 giôø ,vaø 650 mg/cm3 trong voøng 4 giôø , thì cheát .

e / Tính chaát tröø naám beänh :Edifenphot laø tröø naám beänh ñaëc trò choáng beänh chaùy laù ( beänh ñaïo

oân ) do naám Pyricularia oryzac . Noù cuõng coù coâng hieäu choáng beänh+ khoâ gieù luùa ( Cochliobolus miyabeamus ) ,+ beänh khoâ vaèn ( Pelliulia Hypochnusmiyabeamus ) ,+ beänh thoái thaân caây ( Helminthosporium sigmoideum ) .Khi beänh môùi chôùm phaùt treân luù a , thuoác edifenphot coù ñuû naêng

löïc choáng laïi beänh treân .maø khoâng caàn duøng theâm caùc loïai thuoác khaùc .Chuù yù :Thöøông duøng khoaûng 1000 lít nöôùc ñeå phun cho 1 ha luùa .Thuoác tröø naám beänh edifenphot ñöôïc söû duïng ngay sau khi beänh

chaùy laù baét ñaàu xuaát hieän ôû nhöõng laù thaáp .Cuõng theo loaïi beänh phaùt sinh edifenphot ñöôïc phun ñôït 2 töø 7 –

10 ngaøy sau khi phun laàn thöù nhaát .ñeå choáng laïi beänh thoái ñoát thoái coå gieù, edifenphot ñöôïc söû duïng khi luùa môùi ra ñoøng vaø phun ñôït 2 sau ñoù töø 7– 10 ngaøy .

Noùi chung caàn xöû lyù cho luùa nöôùc baét daàu ôû ruoäng maï , phun xòt 1hay 2 laàn , sau khi caáy vaø trong ruoäng maï cuõng vaäy , neân phun raéc 2hoaëc 3 ñôït tröôùc khi keát thuùc giai ñoaïn ñeû nhaùnh .Söï chuyeãn hoùa cuûa edifenphot taïi ruoäng luùa :

Edifenphot sau khi phaùt huy hieäu löïc phoøng tröø naám beänh ôûruoäng luùa seõ bò phaân giaûi hoaøn toaøn sinh ra axít photphoric vaø axítsulfuric .

4 / MALATHION : a / Teân hoùa hoïc :CH3O S

P---S---CH---COOC2H5 C10H19O6S2PCH3O CH2---COOC2H5

( CH3O )2PS—S—CHCOOC2H5

O,O- dimeyl – S ( 1,2 – dicacbotoxyetyl) dithiophotphat .b / Teân thöông phaåm :

MALATONTM 4049






31

31

CACBOPHOTFYFANONMALATOX

c / Tính chaát vaät lyù :

Malathion tinh khieát laø chaát daàu maøu vaøng saùng ,ít hoøa tan trongnöôùc ( ôû nhieät ñoä phoøng hoøa tan 145 mg/lít ) , ñieåm noùng chaûy 2,85oC .Malathion hoøa tan toát trong ña soá dung moâi höõu cô , nhöng ít hoøa

tan trong dung moâi ete daàu hoûa .Noù beàn trong moâi tröôøng trung tính vaøaxít yeáu , nhöng noù bò phaân huõy trong moâi tröôøng kieàm .

nhieät ñoä phoøng (oC) aùp suaát hôi (mmHg)nhieätñoäsoâi ñoä bay hôi (mg/cm3)30 0,2 120 5,640 0,5 136 13,37Ñoä bay hôi cuûa malathion ôû nhieät ñoä phoøng töông ñoái cao .

Ñoä bay hôi bieåu loä taùc ñoäng xoâng hôi cuûa malathion trong phoøng choángcoân truøng .d / Tính chaát hoùa hoïc :

d – 1 / Oxy hoùa tôùi malaoxon:Trong ña soánhöõng ete dithiophotphoric , nguyeân toá löu

huyønh lieân keát vôùi phot pho baèng lieân keát ñoâi coù theå thay theá baèngnguyeân töû oxykhi bò oxy hoùa , do ñoù malathion chuyeãn thaønh Malaoxonlaø hôïp chaát coù chöùa oxy , coù lieân keát ñoâi vôùi phoát pho ,baèng caùch xöû lyùvôùi axít nitric ôû nhieät ñoä 25 – 30oC , cho hieäu xuaát cao :

(CH3O)2PS—S CHCOOC2H5 + HNO3 (CH3O)2 PO—S CHCOOC2H5 +CH2COOC2H5 CH2COOC2H5

8NO2 + H2SO4 + 3H2OMalathion kyõ thuaät muøi khoù chòu do ñoù ít ñöôïc duøng choáng laïi kyù

sinh truøng trong sinh hoaït . tuy nhieân neáu theâm 0,01 – 1% moät hôïp chaátperoxid höõu cô choù theå laøm giaûm ñaùng keå muøi khoù chòu ñoàng thôøi taêngtheâm tính oån ñònh cuûa hoïat chaát malathion ,tuy nhieân coù moät löôïng nhoûchuyeãn thaønh malaoxon.d – 2 / Söï phaân giaûi trong moâi tröôøng axít :

Neáu nhö trong moâi tröôøng kieàm malathion bò phaân giaûi thaønh axítdimeyldithiophotphoric vaø ete cuûa axít fumaric thì trong moâi tröôøng axítñöa tôùi söï hình thaønh axít dimetylmonothiophotphoric vaø ete etyl cuûa axítα mercaptosuccinic vaø ñaây laø moät phöông phaùp coâng nghieäp ñeå ñieàu cheáete etyl cuûa axít naøy , coøn nhöõng caùch ñieàu cheá khaùc laø khoù khaên

mt axít------------ (CH3O)2PS—OH + HS—CHCOOC2H5

Malathion CH2COOC2H5

mt kieàm------------ (CH3O)2PS—SNa + (CHCOOC2H5)2






32

32

d-3 / Söï ñoàng phaân hoùa Malathion :Nhöõng ete cuûa axít 0,0 – dietylthion photphoric bò ñoàng phaân hoùa

khi ñun noùng do ñoù löu huyønh lieân keát vôùi phoát pho (P) baèng noái ñoâi bòchuyeãn vaøo nhaùnh beân caïnh vaø vò trí cuûa noù ñöôïc thay theá baèng oxy .

d-4 / Daãn suaát cuûa malathion :Khi töông taùc cuûa ete dimetyl cuûa axít α closuccinc vôùi muoái natricuûa axít o,o dialkylthiolphotphoric ngöôøi ta ñöôïc daãn suaát cuûa malathion .

(C2H5O)2PO—SNa + ClCHCOOC2H5 (C2H5O)2 PO—S—CH COOC2H5 + NaClCH2COOC2H5 CH2COOC2H5

NHÖÕNG CHAÁT CHUYEÃN HOÙA CUÕA MalathionSöï chuyeãn hoùa cuûa malathion trong coân truøng vaø cô theå ñoäng vaät maùu noùng ñöôïc

nghieân cöùu trong nhieàu coâng trình khi söû duïng cheá phaåm malathion chuyeãn thaønh :1 ) (CH3O)2PO—S CHCOOC2H5

CH2COOC2H5

2 ) (CH3O)2PS—S CHCOOHCH2COOC2H5

3 ) (CH3O)2PS—S CHCOOH

CH2COOH

4) (CH3O)PS—S CHCOOC2H5 (HO) CH2COOC2H5

5 ) (CH3O)2PS—SH

6 ) (CH3O)2PS—OH

7 ) (CH3O)2PO—OHNgöôøi ta nhaän thaáy coù söï chuyeãn hoùa khaùc nhau trong ñoäng vaät maùunoùng .Trong coân truøng malathion chuyeãn thaønh malaoxon ñoäc hôn , coøn ñoäng vaät maùunoùng söï hình thaønh ñaàu tieân laø axít malathionmonocacboxylic ( 2 ) thöïc teá khoâng ñoäcvôùi maùu noùng .

e / Tính chaát ñoäc :Malathion naèm trong nhöõng hôïp chaát phoát pho coù taùc duïng roäng ,

vì noù ít ñoäc ñoái vôùi ñoäng vaät maùu noùng ( ñoái vôùi ngöôøi vaø ñoäng vaät) , veàmaët taùc ñoäng sinh lyù , noù laø thuoác tieàp xuùc , vò ñoäc .






33

33

Malathion laø chaát ít öùc cheá men cholines teraza . Neáu so saùnh vôùicaùc thuoác khaùc , thì ñoä ñoäc :

Thuoác tröø saâu I50 , M

Malathion 1.10-1 Parathion 1,2.10-6 Metyl parathion 1.10-9 potozan 5.10-5 Systox 5.10-7

f / YÙ nghiaõ tröø saâu :Vì coù doä ñoäc thaáp vôùi ñoäng vaät maùu noùng neân Malathion ñöôïc

duøng laøm thuoác tröø saâu vaø tröø nheän trong noâng nghieäp , laâm nghieäp vaø veäsinh y teá .

Malathion laø este ñaàu tieân cuûa axít dithiophotphoric ñöôïc söû duïngtrong thöïc teá , duøng ñeå choáng laïi saâu mieäng nhai , chích huùt, muoãianopheøles . Malathion duøng ñeå trò boï xít , boï gai ,saâu ñeo , saâu keo ,saâucaén cheïn , buø laïch , ruoài ñuïc laù , ruoài traùi caây . . . Löôïng duøng cho caùcloaïi caây töø 1-2 lít cheá phaåm daïng 60% nhuõ daàu /1 ha vôùi noàng ñoä 0,17 –0,2 % . Treân rau ñaäu thì 1 lít thuoác loaïi 60% nhuõ daàu pha vôùi 600lít nöôùc .

Thuoác pha xong laø duøng ngay . g / Saûn phaåm thöông maïi :

Malathion ñöôïc gia coâng thaønh caùc saûn phaåm nhö Malathion 50%, 60% nhuõ daàu , boät thaém nöôùc 25% , boät raéc 4%.Nhieàu khi coøn phachung vôùi thuoác tröø saâu khaùc nhö : DDVP , METOXYCLO . Duøng ñeå tröøsaâu coù mieäng chít huùt , saâu mieäntg nhai va reäp xap. Thôøi gian phaân huõylaø 15 ngaøy , döôùi aùnh saùng maët trôøi , nhaát laø trong moâi tröôøng kieàm .

5 / ROGOR (Dimethoat) :a / Teân hoùa hoïc :

0,0 – Dimetyl –S-( N- metylcacbamidometyl ) dithiophotphat.Coâng thöùc hoùa hoïc :(CH3O)2PS—SCH2CONH—CH2 C5H12O3NS2Pb / Teân thöông phaåm :

DimethoatPhotphamidBi –58 ECPhostion M MRoscionThimethion.

c / Tính chaát vaät lyù :






34

34

Rogor daïng nguyeân lieäu kyõ thuaät laø moät chaát daàu maøu vaøng naâusaùng hôi coù muøi. Nguyeân lieäu tinh khieát thì khoâng maøu , coù muøi long naõo( camphor) , ñieåm noùng chaõy 51- 52oC .ÔÛ daïng nguyeân chaát laø nhöõng tinhtheå traéng .Chaát naøy töông doái beàn trong moâi tröôøng trung tính vaø axít yeáu

. Rogor ít hoøa tan trong nöôùc , deã hoøa tan trong caùc loaïi dung moâihöõu cô, khoù tan trong caùc ete daàu hoûa,ligroin . Ñoä hoøa tan trong nöôùc ôûnhieät ñoä phoøng laø 39g/lít .

Trong moâi tröôøng axít Rogor khaù beàn , trong moâi tröôøng kieàm noùbò phaân huõy nhanh . Neáu so vôùi Parathion toác ñoä phaân huõy nhö sau :

Thôøi gian phaân huõy laø 50 %Moâi tröôøng axít ôû 80oC Moâi tröôøng kieàm ( theo phuùt )

( theo giôø)Hôïp chaát

RogorParathion

1460

ôû 25oC 30ôû 80oC 25

Trong moâi tröôøng axít ( pH 1-5 ) Rogor töông ñoái beàn vôùi söïthuûy phaân .

Ñoä bay hôi cuûa Rogor khoâng ñaùng keå , nhieät ñoä soâi cuûa rogortheo nhöõng phaàn chieát ñöôïc tính theo ñöôøng cong thöïc nghieämcuûa aùp suaát hôi

Nhieät ñoäphoøng oC

AÙp suaát hôimmHg

Ñoä bay hôi mg/cm3

10203040

2,2.10-6 8,5.10-6

3,0.10-5 1,0.10-4

0,0290,1070,3641,175

d / Tính chaát hoùa hoïc :Quaù trình oxy hoùa rogor treân gan chuoät gioáng quaù trình xaûy ra ôû laùxanh non khi phun Rogor cho laù nhö sau

(CH3O)2 PS—SCH2CONHCH3 - (CH3O)2 PO—SCH2CONHCH3 Söï oxy hoùa Rogor ete cuûa axít dithiophotphoric thaønh 0-Rogor –ete cuûa

axít monothionphotphoric thì ñoä ñoäc ñoái vôùi saâu coù taêng nhöng khoâng nhieàu ,coøn ñoä ñoäc ñoái vôùi ñoäng vaät maùu noùng taêng moät caùch ñaùng keå .

Khi ñun noùng Rogor ôû nhieät ñoâ cao xaûy ra söï ñoàng phaân(CH3O)2 -- PS—SCH2CONHCH3 --> CH3S-- PO—SCH2CONHCH3

CH3O






35

35

Saûn phaåm nhaän ñöôïc laø ete thiol cuûa axít photphoric coù ñoä ñoäc hôn Rogor .

e / Tính chaát tröø saâu :Beân caïnh tính chaát ñoäc vöøa phaûi ñoái vôùi ñoäng vaät maùu noùng .R

bieåu hieän tính chaát tröø saâu döôùi taùc duïng tieáp xuùc vaø noäi haáp maïnh . Ngoaøi raRogor coøn coù taùc duïng tröø nheän . Rogor duøng choáng caû saâu chích huùt vaø mieängnhai .

Phun vaøo caây , laù caây vaø reå haáp thuï thuoác ( noäi haáp ) Neân thuoác naøy coùtheå dieät saâu khi saâu huùt nhöïa caây vì thuoác ñaõ ñöôïc noäi haáp vaøo nhöïa caây Thuoácthôøi gian höõu hieäu cuûa thuoác naøy laø 10 – 25 ngaøy .

Rogor laø thuoác tröø saâu noäi haáp vaø tieáp xuùc .f / Tính chaát ñoäc :

Rogor laø thuoác tröø saâu coù ñoä ñoäc trung bình . Ñoä ñoäc cuûa Rogortrong dung moâi metyl hoaëc etyl Shellosol sau khi ñun noùng thì ñoä doäc taêng cao,ñoä ñoäc ( LD50 ) baèng 150 –250 mg/kg ñaõ taêng leân khi ñun noùng suoát 63 giôøôûnhieät ñoä 100oC laø 8mg/kg.

Caùc cheá phaåm thöông maïi : Boät thaém nöôùc Rogor 20% , boät raéc 3% rogor , thuoác söõa rogor 40% , hoät 5%rogor , Dimethoat 50% nhuõ daàu ,Bi 58 50 nhuõ daàu .6 / KITAZIN :

a / Teân hoùa hoïc :0,0 – diisopropyl—S—benzyl thio photphat ( IBP )

Coâng thöùc hoùa hoïc :

( (CH3)2CHO ) 2—PO—SCH2—C6H5 C13H21O3SPb / Tính chaát vaät lyù :Ngöôøi ta tìm thaáy nhöõng este benzyl cuûa thiophotphat coù hieäu löïc

tröø beänh chaùy luùa , ñoàng thôøi coù ñoä ñoäc , coù coâng thöùc chung :( RO)2—PO—S—CH2—C6H5 Trong ñoù : R : laø nhoùm alkyl ít cacbon( tröø nhoùm metyl ).

0,0 – dietyl—S—benzyl photphorothiolat : Kitazin0,0 – diisopropyl—S—benzyl photphorothiolat :Kitazin.P

ñöôïc thöông maïi hoùa.Hoïat chaát Kitazin laø chaát loûng maøu vaøng saùng hoaëc khoâng maøu ,dieåm soâi ôû 0,04 mmHg laø 120oC hoøa tan ít trong nöôùc ,deã hoøa tantrong caùc dung moâi höõu cô , ít beàn trong moâi tröôøng kieàm , raát beàntrong moâi tröôøng axít .ÔÛ nhieät ñoä cao kitazin khoâng beànvaø phaân huyõ töông ñoái nhanh ,taùch dibezyl sunfua .

c / Tính chaát ñoäc :Vôùi ñoäng vaät maùu noùng :ñoä ñoäc caáp tính qua ñöôøng mieäng ñoái vôùi

chuoät nhaéc LD50 660 mg/kgtreân da ñoái vôùi chuoät caùi LD50 5000mg/kg.So vôùi nhieàu chaát khaùc , Kitazin laø an toaøn nhaát .Ví duï LD50 cuûa






36

36

Parathion töø 3—7mg/kg. diazinon 48—60 , DDVP 50—92 , . . .

d / Tính chaát tröø naám beänh :Kitazin ( IBP) laø moät thuoác tröø beänh coù taùc duïng noäi haáp , thuoác

ñöôïc haáp thuï qua reã vaø boä laù ôû döôùi nöôùc , noù coù taùc duïng maïnh vaø laâudaøi , ngaên ngöøa dieät tröø saâu beänh : Chaùy laù luùa , thoái loùng , thoái coå gieù ( ñaïo oân ) do naám

PiricularisOryzae gaây ra . Thoái goác do naám Helmithosporium gaây ra . Ñoám vaèn do naám corticium .Ngoaøi taùc duïng tröø naám , kitazin coøn coù coâng hieäu dieät tröø raày luùa. Tuy kitazin tröø ñöôïc moät soá naám beänh ,nhöng vì vaäy neân daønhkitazin chuû yeáu ñeå tröø beänh ñaïo oân toát nhaát laø tröø beänh ñaïo oân .

Löôïng thuoác kitazin 10% hoät duøng töø 30—45kg/havôùi möïcnöôùc ruoäng töø 3—5cm vaø giöõ nöôùc trong ruoäng ít nhaát 3—4ngaøysau khi duøng thuoác .Söï chuyeãn hoùa cuûa Kitazin trong caây luùa :

Kitazin haáp thuï vaøo luùa , bò thuûy phaân vaø phaân huõy cuoáicuøng thaønh axít photphoric .Nhöõng saûn phaåm thöông maïi :

Kitazin thöôøng ñöôïc gia coâng thaønh 2 daïng :--- Daïng hoät nhaân caùt ,coù bao aùo hoïat chaát kitazin ôû ngoaøi vôùihaøm löôïng 10%.

--- Daïng nhuõ daàu chöùa 50% hoaït chaát kitazin .

CHÖÔNG III NHÖÕNG HÔÏP CHAÁT KHAÙC TRONG BAÛO VEÄTHÖÏC VAÄT

I Thuoác tröø naám beänh :1 / Fosetyl Aluminium:

Teân thöông maïi laø ALIETTE 80WP .Coù ñaëc tính laø thuoác tröø naám noäi haáp , coù tính löu daãn 2 chieàu töø laù xuoángreã vaø töø reã leân thaân, laù . Sau khi phun leân laù hoaëc töôùi vaøo goác , thuoácnhanh choùng saâm nhaäp vaøo moâ caây dieät ñöôïc naám beänh ôû beân trong caùcchoài laù non , trong thaân vaø reã caây , vì vaäy chæ sau vaøi giôø phun möa seõkhoâng röûa troâi thuoác .Hieäu löïc phoøng tröø beänh coù theå keùo daøi haøng thaùng.

Aliette coù taùc duïng ñaëc hieäu vôùi caùc naám :Phytopthora , Pythium ,Perospora , Plasmopara gaây caùc beänh thoái caây , xì muû thaân , thoái traùi ,phaán traéng cho nhieàu loaïi caây troàng .






37

37

Thuoác thuoäc nhoùm ñoäc IV LD50 qua mieäng 5800 mg/kg . Raát ít ñoäc vôùingöôøi , gia suùc , caù , ong vaø thieân dòch .

Thôøi gian caùch ly laø 7 ngaøy .Thuoác coù theå pha chung vôùi caùc loaïi thuoác khaùc .

2 / Benomyl : Teân thöông maïi :Bendazol 50WP, Benlate, Fundazol , Bemyl ,Viben , Candazol , Plant , Funomyl .

Thuoác coù ñaëc tính laø thuoác tröø naám, taùc ñoäng noäi haáp, coù phoå taùcduïng roäng , phoøng tröø ñöôïc nhieàu loaïi beänh , haïn cheá nheän ñoû . Thuoácthuoäc nhoùm ñoäc IV LD50 qua mieäng >10000mb/kg Raát ít ñoäc ñoái vôùingöôøi , gia suíc caù khoâng ñoäc ñoái vôùi oâng maät vaø caùc loaøi thieân dòch .

Thôøi gian caùch ly laø 5-- 7 ngaøyThuoác coù theå pha chung vôùi caùc thuoác tröø saâu beänh khaùc .

3 / Zineb : Teân thöông maïi : Dithane—Thuoác , Zodiac , Zin 80WP ,

Zineb 80 BTN .Zineb laø loaïi thuoác tröø naám thuoäc nhoùm Dithiocarbamate coù taùc

ñoäng tieáp xuùc vaø hieäu löïc phoøng tröø raát maïnh , chuû yeáu laø phoøng beänhneân caàn phun sôùm khi beänh môùi xuaát hieän , coù theå laøm cho caây xanh toáthôn, laù chaäm giaø uùa .

Öu ñieåm noåi baät cuûa Zineb laø phoå hieäu löïc raát roäng . Thuoác coù taùcduïng phoøng tröø höõu hieäu , ñoái vôùi haàu nhö taát caû caùc beänh thoâng thöôøngcoù treân moïi loïai caây troàng gaây ra bôûi caùc naám taûo , naám mang , naám ñaûm

vaø naám baát toaøn .Thuoác coù theå phoøng tröø caùc loaïi beänh : ñoám laù , chaùy laù , moác laù ,phoøng laù , thaùn thö , söông mai ,dòch sôùm dòch muoän , gæ saét , .. .

4 / Propiconazole : a / Coâng thöùc :

1-[2-(2,4--- dichlorophenyl)-4-propyl- 1,3-dioxolan-2-ylmethyl]-1H-1,2,4 triazole.b / Teân hoaït chaát:

Propiconazole (nhoùm Triazole ) .c / Teân thöông maïi :Tilt , Lunasa , Canazole , Cozol , Fordo , Tiptop , Zoo , Bumper 25 ECd / Ñaëc tính vaø söû duïng :

Ñaây laø loaïi thuoác tröø naám löu daãn coù phoå taùc ñoäng roäng raûi , coùkhaû naêng noäi haáp , vöøa coù taùc duïng phoøng beänh vöøa coù taùc duïng trò beänh . Saukhi phun 1—2 giôø thuoác ñaõ thaém vaøo caây , khoâng bò nöôùc laøm röûa troâi. Hieäu löïcdieät naám nhanh vaø maïnh , lieàu löôïng söû duïng thaáp .

ÔÛ noàng cñoä thaáp thuoác coù theå dieät ñöôïc nhieàu naám beänh thuoäc caùc nhoùmAscomycetes , Basidomycetes vaø Deuteromycetes goàm caùc beänh quan troïng nhöphaán traéng ( powdery mildews ) , ró ( rust ) vaø ñoám laù ( lcaf spot ) .






38

38

Thuoác ngaám vaøo laù vaø thaân trong voøng 24 giôø tuøy theo loaïi caây troàng vaøñieàu kieän moâi tröôøng . Thuoác daãn theo höôùng ñi leân ñi khaép boä phaän caây vaø moätít khaû naêng baûo veä cho caùc caây môùi moïc . Taùc duïng baûo veä cuûa thuoác toàn taïi 2-5 tuaàn tuøy vaøo taùc nhaân gaây beänh .

Thuoác coøn coù tính chaát trò lieäu vaø tieâu dieät maàm beänh . Thuoác laøm ngöngsöï phaùt trieån cuûa maàm beänh trong thôøi kyø uû beänh , öùc cheá söï phoùng baøo töû . Doñoù thuoác coù khaû naêng chaën ñöùng khaû naêng phaùt sinh dòch teå .

Thuoác coøn phaùt taùn theâm ôû theå hôi , phaân boá hoaït chaát ñeàu khaéptrongsinh khoái laù . Thuoác öùc cheá söï sinh toång hôïp ergoSeaticerol , voán laø caùch taùcñoäng thoâng thöôøng cuûa thuoác nhoùm Triazole .

Thuoác coù taùc ñoäng maïnh ñoái vôùi caùc naám beänh treân moät soá caây troàng phoåbieán nhö : luùa , ñaäu , chuoái , ñaäu naønh , caø pheâ.

Thuoác thuoäc nhoùm ñoäc II , LD50 qua mieäng laø 1517 mg/kg, ñoäc trungbình ñoái vôùi ngöôøi , gia suùc , ít ñoäc vôùi caù , khoâng ñoäc vôùi oâng maät vaø caùc loøaithieân dòch treân ñoàng ruoäng .

Thôøi gian caùch ly laø 5—7 ngaøy .Chuù yù : söû duïng ñuùng lieàu löôïng vaø noàng ñoä pha , neáu duøng lieàu löôïngcao hoaêc pha ñaäm hoaëc phun lieân tieáp nhieàu laàn coù theå laøm laù bò vaøng ,caây phaùt trieån chaäm . Coù theå pha chung caùc thuoác tröø saâu khaùc .

5 / Carbendazim : a / Teân hoùa hoïc :Methyl benzimidazol-2-ylcarbamate. C6H4N2C—NH—COOMeb / Teân thöông phaåm :

Derosal , Bavistin , Delsene , Vicarrben 50HP, (50BTN) :c / Coâng duïng :Carbendazim laø moät loaïi thuoác löu daãn tieâu dieät ñöôïcnhieàu loaïinaám treân caùc loaïi caây troàng nhö : caùc caây aên traùi ,nguõ coác , caâyhoa kieån vaø caây nho . Thuoác ñöôïc haàp thuï qua reã vaø caùc moâ xanhcuûa caây troàng .Carbendazim laø loaïi thuoác tröø naám thuoäc nhoùm Benzimidazole coùtaùc ñoäng noäi haáp – löu daãn – coù phoå hieäu löïc roäng .Thuoác coù taùc duïng phoøng ngöøa vaø chöõa trò ñoái vôùi nhieàu loaïi beänhdo caùc naám nang vaø naám baát toaøn gaây ra . Coù theå duøng thuoácphoøng trò höõu hieäu caùc beänh ñoám laù chaùy laù , moác laù thaùn thö ,phaán traéng , dòch sôùm . . .Carbendazim laø moät trong nhöõng thuoác toát trong xöû lyùgioángphoøng beänh von luùa , ngoaøi ra coi thuoác naøy nhö nhöõngthuoác coâng hieäu ñeå keát hôïp phoøng tröø beänh ñaïo oân , khoâ vaên ,lemhaït .

d / Ñoäc tính :Thuoác thuoäc nhoùm ñoäc IV , LD50 qua mieäng laø 15000 mg/kg . raátít ñoäc vôùi ngöôøi, gia suùc caù , ong maät vaø caùc loaøi thieân dòch .






39

39

Thôøi gian caùch ly 3—5 ngaøy .Ñoäc tính caáp ñöôøng mieäng ñoái vôùi chuoät laø 300 mg/kg. thöùc aên .Thuoác khoâng ñoäc ñoái vôùi oâng maät .Thuoác

e / Cheá phaåm :Thuoác ôû daïng huyeàn phuø beàn ( HP , SC ) hoaëc daïng boät thaámnöôùc ( BTN ) .

6 / Mancozeb : a / Coâng thöùc :

S S[-S-C-NH-CH2CH2NH –C-S-Mn]X(Zn)Y

[[1,2-ethanediyllbis [carbamodithioato]](2-)manganese troän laãn vôùi[[1,2- ethanediyllbis[carbamodithioato]](2-)] zinc.

b / Teân thöông maïi:DithaneM-45 , Dipomate 80WP , manozeb , pencozeb , manzate , Vimancoz.

c / Teân hoaït chaát :Mancozeb

d / Ñaëctính :laø moät phöùc chaát goàm muoái mangan vaø muoái keõm coù taùc ñoäng

tieáp xuùc , chuû yeáu laø phoøng beänh , ngaên caûn naám beänh xaâm nhaäp vaøo

trong caây .vì vaäy noù laø thuoác dieät naám coù tính baûo veä , thuoác coøn coù khaûnaêng tröø ñöôïc nhieàu loaïi naám treân caây troàng keå caû naám ræ . Thuoác coøn coùtaùc duïng laøm cho caây xanh toát hôn . Thuoác thuoäc nhoùm ñoäc IV ,LD50 quamieäng laø 8000-11200 mg/kg. Raát ít doäc vôùi ngöôøi , nhöng thuoác coù theågaây ngöùa da neáu söû dung lieân tuïc , gia suùc , töông ñoái ñoäc vôùi caù , khoângñoäc vôùi ong maät vaø caùc loaøi thieân dòch .

Thôøi gian caùch ly laø 5-7 ngaøy .7 / Copper hydrocide ( thuoác goác ñoàng ) :

Teân thöông maïi :Kocide , champion , Funguran-OH 50WP .Teân hoaït chaát : Copper hydrocideÑaëc tính :

Laø thuoác tröø naám , coù taùc ñoäng tieáp xuùc .Thuoác ñöôïc gia coâng döôùi daïng boät raát mòn , hoøa vaøo nöôùc thuoác

phaân taùn nhanh vaø laâu laéêng ñoäng , phun leân laù coù khaû naêng loan traûi raátroäng vaø baùm dính laâu , hieäu quaû phoøng tröø beänh cao hôn nöôùc thuoác Boocño .

Thuoác coù phaûn öùng trung tính ( pH = 6-7 ) .Thuoác dieät tröø ñöôïc nhieàu loaïi naám , haïn cheá ñöôïc nhieàu loaøi vi khuaångaây beänh treân nhieàu loaïi caây troàng , laøm cho laù caây xanh hôn .






40

40

Thuoác thuoäc nhoùm ñoäc II , LD50qua mieäng = 1000-2000 mg/kg. Ítñoäc vôùi ngöôøi , gia suùc vaø caù , khoâng ñoäc vôùi oâng maät vaø caùc loaøi thieândòch .

Thôøi gian caùch ly 7-14 ngaøy .

8 / Thiophanate methyl : Teân coâng thöùc :C6H5-[NH(CS)NHCOOCH3]2 :Dimethyl 4,4 – (ophenyllene)bis(3-thioallophanate).

Teân thöông phaåm :Thio-M , Cantop-M , Vithi – M , Top- plus

Teân hoaït chaát : Thiophanate methyl.Ñaëc tính :

Laø thuoác tröø naám noäi haáp , coù taùc duïng phoøng vaø trò beänh hieäu löïctöông ñoái daøi .X coù phoå taùc duïng roäng , dieät tröø ñöôïc nhieàu loaøi naámbeänh treânnhieàu loaïi caây troàng .

Thuoác thuoäc nhoùm ñoäc IV , LD50 qua mieäng = 7500 mg/kg . Raátít ñoäc ñoái vôùi ngöôøi , gia suùc , caù , ong maät vaø thieân dòch .

Thôøi gian caùch ly 7-14 ngaøy .

II Thuoác tröø coû luùa : 1 / Butachlor:

Teân hoùa hoïc :N – ( butoxymethyl) –2-chloro – 2-6-diethyl-acetanilide.

Teân thöông phaåm :Echo , heco , Meco , butavi , Dibuta , Vibuta , Tico , Forwabuta ,

Micchelle , Butoxim 60 ECTeân hoaït chaát : Butachlor .Ñaëc ñieåm :

Laø thuoác tröø coû choïn loïc , coù theå ôû daïng nhuõ daàu chöùa 60 , 62 %hoaït chaát hoaëc daïng haït 5% hoaït chaát , thuoác xaâm nhaäp vaøo coû qua reã vaøthaân maàám , taùc ñoäng vôùi coû ôû giai ñoaïn saép naåy maàm vaø khi coû ñaõ moïccoøn nhoû döôùi 2 laù ( taùc ñoäng naåy maàm vaø haäu naåy maàm sôùm ).

Thuoác dieät ñöôïc nhieàu loaïi coû moät vaø hai laù maàm phoå bieán trongruoäng luùa nhö coû loàng vöïc , ñuoâi phuïng , . . . Coù theå duøng cho luùa caáy vaø

luùa saï keå caû tröôùc vaø sau khi caáy , saï .Thuoác thuoäc nhoùm ñoäc IV , LD50 qua mieäng 3300 mg/kg . Ítñoäc vôùi ngöôøi , gia suùc , caù . Khoâng löu toàn laâu trong ñaát vaø moâitröôøng , khoâng haïi thieân dòch .

2 / Propanil :Teân thöông phaåm :

Map-Prop , Propatox , Wham.EZ 48SC .Teân hoaït chaát :

Propanil .Ñaëc tính :






41

41

Ñaây laø thuoác tröø coû tieáp xuùc ,choïn loïc . Thuoác xaâm nhaäp vaøo caâycoû chuû yeáu qua laù , vì vaäy thuoác chæ coù taùc duïng khi caây coû ñaõ moïc . (haäu naûy maàm ) .

Thuoác dieät tröø ñöôïc nhieàu loaïi coû coù moät vaø hai laù maàm ., tuy

nhieân cuõng coù theå duøng ñeã dieät tröø coû luùa caáy vaø luùa saï .Thuoác thuoäc nhoùm ñoäc IV , LD50qua mieäng > 2500 mg/kg . Ítñoäc vôùi ngöôøi, gia suùc vaø caù , khoâng haïi caùc loaøch , khoâng löu toàn laâutrong ñaát .CHUÙ YÙ : sau khi phun thuoác luùa coù theå bò vaøng laù , nhöng sau 3-5ngaøy caây luùa seõ hoài bình thöôøng vaø sinh tröôûng toát hôn , moät phaàn caâyluùa kích thích nheï caây luùa .

3 / Oxadiazon :Teân hoaït chaát : Oxadiazon .

Ñaây laø thuoác tröø coû choïn loïc , taùc ñoäng haäu naåy maàm , dieätcoû ôû giai ñoaïn naåy maàm vaø khi coû ñaõ moïc coøn nhoû . Thuoác xaâm nhaäpvaøo coû qua tieáp xuùc vôùi maàm vaø laù coû .

Thuoác dieät ñöôïc nhieàu loaïi coû moät vaø hai laù maàm phoå bieán, coùtheå duøng tröø coû cho ruoäng luùa caáy , luùa saï , ñaëc bieät thích ho85p vôùiruoäng khoâng giöõ nöôùc .

Thuoác thuoäc nhoùm ñoäc IV , LD50 qua mieäng > 4000 mg/kg. ítñoäc vôùi ngöôøi vaø caù , khoâng löu toàn laâu trong ñaát , moâi tröôøng vaø thieândòch .

4 / Pyrazosulfuron ethyl :

Teân hoaït chaát : Pyrazosulfuron ethylÑaây laø thuoác tröø coû noäi haáp choïn loïc . Thuoác xaâm nhaäpvaøo caây coû chuû yeáu qua reã . Vaøo trong caây coû thuoác öùc cheá söï toång hôïpmoät soá aminoacid caàn thieát laøm cho caây coû ngöøng sinh tröôûng vaø cheát .

Thuoác coù taùc ñoäng vôùi caây coû ôû giai ñoaïn tröôùc vaø sau khi moïc ,dieät try72 ñöôïc nhieàu loaïi coû moät vaø hai laù maàm phoå bieán trong ruoängkuùa , Coù theå duøng cho caû luùa caáy vaø luùa saï . Thuoác raát an toaøn vôùi caâyluùa .

Thuoác thuoäc nhoùm ñoäc IV , LD50 qua mieäng laø 5000 mg/kg . Raátít ñoäc vôùi ngöôøi vaø caù ,phaân huyõ töông ñoái nhanh trong ñaát , khoâng haïithieân dòch .

5 / 2,4 D :Teân thöông phaåm :

AK , Amine , Anco , Co, Desormone, OK,Vi 2.4D , 2.4D, 2.4D80WP,2.4Ñ6WPTeân hoaït chaát : 2,4 D .2,4-diclophenoxi acetat natri (C6H3Cl2)-O-CH2COONa

Ñaây laø thuoác tröø coû noäi haáp , choïn loïc , coù taùc duïng kích thích söïphaùt trieån quaù möùc cuûa teá baøo laøm cho caây coû cheát .






42

42

Thuoác chuû yeáu dieät tröø caùc loaïi coû naênlaùt coûlaù roäng . . . Thuoáckhoâng dieät ñöôïc coû hoøa baûn nhö coû loàng vöïc . . .

Thuoác thuoäc nhoùm ñoäc II , LD50qua mieäng laø 800mg/kg . Ñoäctrung bình ñoái vôùi ngöôøi , gia suùc vaø caù .2,4 D Methyl amin raát ñoäc vôùi

maét .ít haïi thieân dòch trong ruoäng .Khoâng löu toàn laâu trong moâi tröôøng.Neáu ôû ruoäng luùa khi luùa ñaõ ñöôïc 5 laù maø duøng thuoác 2,4 D 80hoaëc 96W thì löôïng coû daïi seõ giaõm ñi roõ reät , luùa seõ chín sôùm hôn vaø saûnlöôïng taêng hôn .

Thôøi gian caùch ly 20-40 ngaøy .6 / Diuron :

Teân thöông phaåm :Karmex , Vidiu , Suron , Ansaron 80WP,

Teân hoaït chaát :Diuron. [ N-(3,4 dichlorophenyl)-N,N- dimethylurea ]

Ñaëc tính :- ÔÛ daïng boät thaém nöôùc maøu traéng , muì hoâi , khoâng tan trongnöôùc , khoâng aên moøn kim loaïi , coù tính hoùa hoïc beàn vöõng khoù bòaùnh saùng phaân huõy .- Ñaây laø thuoác tröø coû noäi haáp , choïn loïc . Thuoác coù theå xaâm nhaäpvaøo reã vaø laù coû Dieät ñöôïc nhieàu loaïi coû haøng nieân moïc töø haït .- Thuoác coù hieäu löïc tröø coû cao trong ñieàu kieän ñaát aåm vaø keùo daøitôùi vaøi thaùng . Neáu ñaát khoâ quaù thuoác seõ giaûm hieäu löïc .- Coù theå duøng ñeå dieät coû tieàn naûy maàm vaø haäu naåy maàm .

- Thuoác duøng ñeå tröø coû cho mía , döùa , boâng traø caø pheâ , caây aênquaû.- Thuoác thuoäc nhoùm ñoäc thöù IV , LD50 qua mieäng 3400 mg/kg. Ítñoäc cho ngöôøi vaø gia suùc .töông ñoái ñoäc vôùi caù . Thuoác coù theågaây noåi maån , ngöùa da . * chuù yù : Neáu ñaát khoâ phaûi töôùi cho aåm tröôùc khi phun .

7/ Dalapon :Teân thöông phaåm :

Vilapon 80BTN , Dipoxim 80WP ,Teân hoaït chaát :

Dalapon ( 2,2 – dichloropropionic acid ) .Ñaëc tính :

ÔÛ daïng boät hoøa tan maøu traéng xaùm hoaëc vaøng nhaït , muøi hoâi , deãtan trong nöôùc , coàn , ít tan trong caùc dung moâi höõu cô .

Ñaây laø thuoác tröø coû noäi haáp , xaâm nhaäp vaøo caây qua laù vaø reã .Thuoác coù taùc ñoäng choïn loïc , gaây haïi chuû yeáu cho caây 1 laù maàm , íthaïi cho caây 2 laù maàm . Coù theå phun thuoác tröôùc hoaëc sau khi coû moïc

Thuoác thuoäc nhoùm oc II , LD50 qua mieäng laø 970 mg/kg . Ñoäc trung bìnhñoái vôùi ngöôøi , gia suùc , ít ñoäc vôùi caù , khoâng löu toàn laâu trong ñaát .






43

43

Thôøi gian caùch ly töø 14 – 21 ngaøy .8 / Glyphosat :

Teân thöông maïi :Vifosat 480D D.

Teân hoïat chaát :Glyphosate isopropylamonium ( Isopropylamine salt of N – (phosphono – methyl)Ñaëc ñieåm :

Ñaây laø thuoác tröø coû daïng dung dòch haäu naåy maàm, khoâng choïn loïc, noäi haáp , coù hieäu löïc cao treân moät soá coû ña nieân haèng nieân coû laù roäng ,ñaëc bieät laø nhöõng loaøi coû khoù trò do coù thaân ngaàm vaø reã cuû nhö coû tranh ,coû cuù , coû chæ .

Thuoác khoâng löu toàn laâu trong ñaát , khoâng aûnh höôûng ñeán caâytroàng vuï sau . Thuoác ñöôïc haáp thuï qua laù , löu daãn trong caây ñeánheä thoángreã ñaëc bieät laø caùc ñænh sinh tröôûng nôi coù hoaït ñoäng bieán döôõng maïnhñöa ñeán cheát toaøn caây .

Khaû naêng dieät coû töø töø -- sau phun 3-5 ngaøy môùi bò vaøng laù,vaøtrieät ñeå sau phun 7-15 ngaøy coû môùi cheát haún -- .

Thuoác phoøng tröø haàu heát caùc loaïi coû thöôøng gaëp ôû caùc noângtröôøng , traø , caø pheâ ,cao su , ñieàu , döùa , ôû caùc vöôøn caây aên quaû , ôû caùccaây coâng nghieäp ngaén ngaøy . Dieät coû khai hoang tröôùc khi troàng caâykhoâng laøm ñaát , dieät coû daïi ôû leà ñöôøng boä , ñöôøng xe löûa , saân bay , xungquanh caùc ao hoà tröõ nöôùc , bôø ruoäng bôø nöông .

Thuoác ít ñoäc vôùi ngöôøi vaø caù .

III Thuoác tröø chuoät : 1 / Zinc phosphide :

Teân thöông maïi :Zinphos 20% , Fokeba , QT-92 .

Teân hoaït chaát :Zinc phosphide ( phosphua keõm : Zn3P2 )

Ñaëc tính :Thuoác ôû daïng boät maøu xaùm , muøi hoâi , khoâng tan trong nöôùc ,gaëp

aåm ,noùng vaø moâi tröôøng acid deã sinh ra khí hydro phosphure ( phosphin

:PH3 ) raát ñoäc cho ngöôøi vaø caùc ñoäng vaät khaùc .Ñaây laø thuoác tröø chuoät gaây ñoäc caáp tính , khi chuoät aên vaøo chaátphosphua keõm bò acid chlohydric trong dòch vò daï daøy taùc duïng taïo ra khíphosphine gaây ñoäc cho boä maùy tuaàn hoaøn vaø thaàn kinh cuûa chuoät , chuoätgiaõy giaïu vaø cheát nhanhtrong voøng 2-3 giôø . Coøn nhöõng con chuoät aên ítthuoác chöa cheát hoaëc nhìn thaáy con khaùc aên thuoác bò cheát seõ traùnh khoângaên baõ thuoác ( goïi laø tính nhaùt baõ cuûa chuoät ) .

Thuoác tröø ñöôïc nhieàu loaïi chuoät vaø caùc loaøi gaäm nhaám khaùc .Thuoác thuoäc nhoùm ñoäc I , LD50 qua mieäng laø 45,7 mg/kg. Raát ñoäc

vôùi ngöôøi gia suùc vaø caù .






44

44

Thuoác naèm tong danh muïc haïn cheá söû duïng taïi Vieät nam . * Chuù yù :

Thuoác raát ñoäc vaø khoâng coù thuoác giaûi ñoäc neân caàn tuaân thuûnghieâm ngaët caùc qui ñònh an toaøn veà baûo hoä lao ñoäng tröôùc khi duøng

thuoác .2 / Phostoxin :Teân thöông maïi phostoxinTeân hoaït chaát Photphure nhoâm ( AlP )Ñaëc ñieåm :

phostoxin laø thuoác baûo quaûn kho naèm trong danh muïc thuoác haïncheá söû duïng taïi Vieät nam .

phostoxin ôû daïng vieân troøn maøu xaùm duøng ñeå tröø saâu moït , chuoätgiaùn , . . . phaù hoaïi noâng saûn löông thöïc , haøng boâng vaûi sôïi , haøng thuûcoâng myõ ngheä , döôïc lieäu trong kho .

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO:1. Catherine Regnault-Roger, Bernad JR Philogeøne, Charles Vincent-

Biopesticides of plant origine, Europe media Duplication S.A.S, France 2004.2. Traàn Quang Huøng: Thuoác Baûo veä Thöïc Vaät, Nhaø xuaát baûn Noâng Nghieäp, Haø noäi

1995.3. Phaïm Vaên Bieân, Buøi caùch Tuyeán- Soå tay Thuoác Baûo veä thöïc vaät Nhaø xuaát baûn

Noâng nghieäp TP Hoà Chí Minh Vieät nam, 2005.4. Traàn Vaên Hai- Giaùo trình Thuoác Baûo veä thöïc vaät- Khoa Noâng nghieäp vaø Sinh

hoïc ÖÙng duïng Ñaïi hoïc Caàn Thô, Taøi lieäu Giaùo Trình Ñaïi Hoïc Caàn Thô, 2000.5. Phan Phuoc hien et al: Current status and trend of bio-pesticides and bio-fertilizers

production and usage in Vietnam: Proceedings of the Worshop on Appropriate useof bio-pesticides and bio-fertilizer for small –scale farmers in the Asian andPacific Region, Los banos , Laguna, Philippines 19-23 November 2007 (p.153-193)




Coâng ngheä saûn xuaát Thuoác baûo veä thöïc vaät 45


Documents

Công nghệ sản xuất thuốc bảo vệ thực vật Tác giả: Phan Phước Hiền, Trường Đại học Nông Lâm Tp.HCM, 2010