CRNOJEVIĆI U IZVORNOJ GRAĐI - maticacrnogorska.mematicacrnogorska.me/files/44/17 bozidar sekularac.pdf · za svoju otadžbinu, kasnije se u hrišćanstvo vratio, ... 12 Vančo Boškov,

551MATICA, zima 2010.www. maticacrnogorska.me

O nastanku, pojavi i nestanku crnogorske dinastije Crnojevianapisani su brojni radovi. Ako se zna da su, i pored toga, ostalebrojne bjeline u biografijama te vladarske kue, onda nije udnoto ta pitanja izazivaju veliko interesovanje crnogorskih stvara-laca i danas kao nekad. To tim prije to Crnojevia vladari, zbogsvojih zasluga za crnogorsku dravu, zasluuju da budu trajnopredmet istraivanja crnogorske nauke. Budui da su crnogor-ske granice u bitnosti svoga vremena s bivim vladenijemvenecijanskim, Crna Gora s Brdima, Zetom i Primorjem domora imala svoje vladeteljne kneeve i ernogorsko tijelo kojepodobije drugijeh knjaestvah u Evropi u ondanja vremena.Kad su Turci pritijesnili knjaestvo crnogorsko, a Zetu ve biliosvojili, a knjaz ernogorski Ivan ernojevi u starosti svojojpredstavi se, a nasljednik, njegov sin knjaz Georgije ernojevi,poslije svojega oca vladao s Crnom Gorom otpravio se u Italijui u Veneciji okona svoj ivot.

CRNOJEVII U IZVORNOJ GRAI

Boidar ekularac

552 MATICA, zima 2010. www. maticacrnogorska.me

Tako glasi jedna od varijanti u kojoj se govori o presjeenijuove visokoslavne familije vladetelja crnogorskijeh...1

Meutim, ivot dinastije Crnojevi se nastavlja i poslijeura, dodue u drugaijem statusu drave i naroda.

U rodoslovnom stablu familije Crnojevi, koji se uva u ruko-pisu u Bogiievom arhivu u Cavtatu, trai se i istie njihovaveza koja see u dubinu do XI vijeka, do 1042. godine, do caraKonstantina, imperatora Carigrada a zavrava posljednjimCrnojeviem, Ivanom, sinom Viktorovim koji je umro uVeneciji 1660. godine ne imajui ni ene, ni ece, ime se gasiova plemenita porodica.2

Dakle, Crnojevii, oni u Veneciji, potomci urevi, vie od 160godina su nastavili lozu svoju predaka, od kojih je jedan Viktor,1536. godine, bio jedan od 40 senatora Mletake Republike. Osimpomenutih posljednjih Crnojevia u Veneciji, zabiljeeni su utome rodoslovlju, poslije ura i ovi: Solomon (umro u Ugarskoj1530), Konstantin, sin urev, koji 1530. uze sebi za enu kiMateja Kontarinija, pa imadoe sina Ivana. Drugi sin, Ilija (unekim izvorima Matija) bio je oenjen Jelenom, erkom MazaiSofina. enio se jo dva puta: erkom plemia Bata Albertija, azatim Orestom, erkom Gabrijela Valoreso.

Godine 1570. Petar Crnojevi nosae titulu kneza i vojvode odabljaka, Zadrimlje, Egine i drugih zemalja. Naavi se u Padovi1578. godine, podstaknut glasovitou, objavio je tu svoje spise,to mu je donijelo titulu kavalijera Sv. ora i druge privilegije,koje je zabiljeio Kapidolji iz presvijetlog grada Udina.3

Ukoliko se uzmu u obzir sva ta imena, ostaje nejasno zato sutako dugo bila nepoznata u naoj istoriografiji?

Boidar ekularac

1 D. Vuksan, Drugi ulazak Austrijanaca u Boku i posljedice, Zapisi, sv. 4,

Cetinje 1940, 199.2 B. ekularac, Dukljansko-crnogorski istrorijski obzori, Cetinje 2000, 40-413 Isto, 40-46.


Jo je udnije da nijesu korieni podaci iz Cetinjskoga ljeto-pisa, koji, izmeu ostaloga, sadri i rodoslovlje Crnojevia.4 Torodoslovlje poinje od Stefana Crnojevia, a slijedi njegov sinIvan II, gospodar zetsko-crnogorski, koji imade tri sina i erkuJekaterinu, koja bi udata za Radul-bega, vlakog vojvodu. Ivanse prestavi i bi sahranjen u svom manastiru, kae Ljetopis, alinema godine. Meutim, godinu nalazimo na rukopisu Mole bni -ka, pisanoga u Manastiru udikovo, koji je iz Cetinjskog mana-stira prenio u Jerusalim proiguman Vasilije, a koji daje informa-ciju o smrti Ivana Crnojevia u zapisu na 118. v listu. Zapisglasi: V ljeto 6996 (1490), prestavi se monah Jov(an)Crnojevi. Dakle, gospodar Ivan je umro kao monah Jovan1490. godine.5

Ivan ostavi tri sina: ura, koji bi gospodar zetsko-crnogor-ski; Stefana, koji je bio gospodin Zete i Crne Gore, a koji jeumro u Veneciji bez poroda; trei sin Stania je poao uCarigrad i islamizirao se, nazvan Skender-begom. Zanimljivo jeove da Ljetopis rehabilituje Staniu dajui podatak da se borioza svoju otadbinu, kasnije se u hrianstvo vratio, mnoge pob-jede nad Turcima postigao i usamljen umro. Isto tako, autorura oslovljava sa gospodar, a Stefana sa gospodin, uoavaju-i razliku izmeu ta dva pojma.6

Ivanov brat ura, 1450. godine bi ubijen na emovskompolju, u boju s Turcima. Imao je suprugu Vojislavu, erku LukeDukaina.

Crnojevii u izvornoj grai

4 B. ekularac, Crnogorski anali ili Cetinjski ljetopis, Cetinje 1996, 163-

165; ove treba staviti taku na to ko je pisao Cetinjski ljetopis jer na kraju

Vasilijevih izvjetaja, on sam jasno kae: Sve u liberti, ja vladika Vasilije pre-

pisah.5 B. ekularac, Tragovi prolosti Crne Gore, Cetinje 1994, 333.6 B. ekularac, Crnogorski anali, 164.


Rodoslovlje u Ljetopisu rea imena Crnojevia o kojima jebilo rijei i iz rukopisa Bogiievog arhiva: Ivan, Konstantin,Jovan (Ivan), Viktor, Ivan.

Skree na sebe panju podatak iz Rodoslovlja e se kae da suCrnojevii vladali: Zetom, Krajinom, estanima, Brdima,Crnom Gorom, Primorjem, Trebinjem, Popovim Poljem iKonavljem, ime se jasno odreuju granice njihove drave,koje, kako je ve poznato, nijesu bile stalne, to je zavisilo odbrojnih faktora.

Ove elimo naglasiti jedan izuzetan podatak od neprocjenjivevanosti za crnogorsku dravu. Naime, u Cetinjskome ljetopisuje registrovan prvi crnogorski zakonik koji je uzakonio gospo-dar zetski Ivan Crnojevi, a koji je, naalost, bio sve do sada, namargini pravne i istorijske nauke. Mada prvi, taj zakonik nijeuvrten ni u jedno dosadanje izdanje crnogorskih zakona.7

Ovaj Sud gospodski od sedam lanova, nazvan i patrijarij-ski, koji niko ne moe prekriti glasi:

Ako koji ovjek iz nude pobjegne u Mitropoliju cetinjsku dane umre kao grjenik, nego da ga otac mitropolit sahrani slobo-dno.

Ako li neko uini kakvu pakost tome pribjeglici u domu BojeMatere ove Mitropolije, neka umre kao zloinac i da od narodabude kamenovan i na sramotu ovoga hrama bojega.

Ako neko ukrade to od ovoga hrama ili danju, ili nou, da seoslijepi.

Ako li neko vani ukrade neku stvar manastirsku ili od stadastoke neki brav ili pelu, da plati tri puta toliko, a da se tue iprotjera iz toga mjesta.

Ako neko pokrade crkvu ovu, Boga krade i gospodare i svehri ane koji su pod ovom Mitropolijom. Takve da kamenuje cionarod.

Boidar ekularac

7 B. ekularac, Crnogorski anali, 161.


Ako neko zaeli da radi njive manastirske uz pitanje crkve,neka radi tri godine, a da ujam donosi sam u manastir, a nakontri godine da batu manastirsku ostavi.

Ako li neko bez pitanja prihvati da radi u manastir, bilo da jeito ili vino, a njemu da je uzaludan trud. Suvie da plati gospo-di 300 aspri globe i da mu se dade 8 palica.8

I pored pritiska monih drava Turske i Mletake Republikei njihove okupacije zetskih teritorija, Ivan Crnojevi je uspio dau Gornjoj Zeti ostvari novo dravno sredite. Njegovi sinovi suimali razliite odnose prema njima. Dok je ura bio naslonjenna Mletke i zapadne orijentacije, njegova braa Stefan i Staniabili su naklonjeni Turcima, a sam Stania bio islamiziran. Takavodnos meu braom doveo je do otvorenog neprijateljstva meunjima. Stefan je ak otiao u Carigrad kod brata Skender-bega iotkrio sultanu planove brata ura u vezi s njegovim prozapad-nim aktivnostima.9

Iako je Stefan imao vazalni odnos prema Turcima i u potpu-nosti izvravao naloge skadarskoga sandak-bega, ovaj je traiopriliku da ga ukloni iz Zete. Kao povod za to iskoristio je sum-nju da Stefan odrava tajne veze s Mleanima, Feriz-beg ga je1499. godine prisilio da poe s Cetinja, da se nastani naVranjini, e se zakaluerio i ubrzo umro kao monah.10

Meutim, dvije naredbe sultana Bajazita II, od 10. septembra1505. godine, predstavljaju dragocjen prilog i za rasvjetljavanjekraja Stefana Crnojevia. Naime, te naredbe su izdate istogadana povodom albi svetogoraca koje je podnio kaluer MarkoCrnojevi (Cernaoglu Marko).

Predmet jedne albe bio je nezakonit postupak sakupljaa ova-rine od koje su bili osloboeni svetogorski kalueri, a druge neza-konit postupak slubenika koji provode zakon o soli.


8 B. ekularac, Isto.9 J. Jovanovi, Istorija Crne Gore, Cetinje Podgorica, 1995, 50.10 J. Jovanovi, n. dj., 53.


Nas zanima to to albu podnosi Porti kaluer CrnojeviMarko, jedan od svetogorskih kaluera. Taj se kaluer nalazimeu imenima kaluera koji su poetkom januara 1500. godinezastupali Hilandar na sudu u sporu s manastirom Vatopedom.Izaziva panju pitanje da li se pod tim imenom krije posljednji,nominalni vladar Crne Gore Stefan Crnojevi, kome se svakitrag gubi poslije 1503. godine, a zna se da se zakaluerio i kaomonah umro u nekom manastiru.

To je onaj Stefan to je u ime sultana, u novembru 1496. saop-tio bratu uru da u roku od tri dana ide na Portu ili napustiCrnu Goru. Odlaskom ura s prijestola Stefan postaje vladarCrne Gore, sve do kraja 1498. godine kada se ona nala pripoje-na Skadarskom sandakatu i u sastavu Otomanskog carstva.Stefan tada naputa Crnu Goru. Pojavljuje se u Crnogorskomeprimorju, naredne 1499. godine, e mu se gubi svaki trag posli-je 1503. godine. Sauvan je njegov vlastoruni zapis na Sveto -stefanskoj povelji u carskom saraju, hazardera Murat-bega.11

Vjeruje se sa dosta sigurnosti da se pod imenom kalueraMarka Crnojevia krije crnogorski vladar Stefan. To se obrazla-e time to se ve u prvoj polovini 1500. godine njegovo imejavlja meu predstavnicima Hilandara na sudu, to znai da seStefan, nakon naputanja Crne Gore, uputio na Atos i one kaomonah dobio ime Marko.

Njegovo vladarsko porijeklo davalo je njegovoj linosti auto-ritet na Svetoj Gori, e se on pojavljuje na sudu u svojstvu pred-stavnika Hilandara 1500. godine, a zatim podnosi albe Porti. Togovori u prilog injenici da je on imao veliki ugled od ranije kodsultana zbog njegovog politikog opredjeljenja. I jo jedan argu-ment ide u prilog toj tvrdnji: upotreba patronima ernaoglu(Crnojevi) uz njegovo kaluersko ime govori o ugledu koji jeStefan Crnojevi imao na Porti, jer u sultanovim dokumentima

Boidar ekularac

11 Lj. Stojanovi, Stari srpski zapisi i natpisi I, Beograd 1902, 129-130.


nije bilo uobiajeno da se uz ime kaluera navodi i njegov patro-nim. Sve to je obeavalo uspjeh Stefanove misije na Porti, zbogega je i biran za predstavnika Hilandara u tome sporu.12

Dok se urevi potomci javljaju u Veneciji do sredine XVIIvijeka, a Stefan zavrava kao monah, posebnu znatielju izazivatrei brat Stania, iliti Skender-beg Crnojevi.

Odlaskom Stefana Crnojevia u manastir 1499. godine, CrnaGora pada pod tursku upravu ime je oznaen kraj njene neza-visnosti. Na osnovu podataka iz Svetostefanske (banjske) hriso-vulje, iji se original nalazi u sultanskoj riznici u Carigradu, nakojoj je zapis Stefana Crnojevia nastao krajem avgusta ilipoetkom septembra, moe se konstatovati da je to ujedno iposljednji put da se pominje taj Crnojevi.13

Prema jednom zapisu na knjizi u manastiru elija Piperska,najmlai sin Ivana Crnojevia Stania, otiao je sultanu 1485.godine: Poe Stania Ivanovi na Portu cara sultan Bajazita.14

Teko je rei kad je primio islam i dobio ime Skender-beg,moda poslije smrti oca 1490. godine.

Meutim, na osnovu dubrovake grae sa sigurnou je utvr-eno da je Skender-beg Crnojevi postavljen za sandak-begaCrne Gore u toku 1513. godine.15

Od tada Skender-beg Crnojevi upravlja Crnom Gorom nasto-jei da uspostavi dobre odnose s Venecijom, a da istovremenotiti svoje interese i interese Turske, kao vrhovnog gospodara.Ove su Crnogorci i njihovi interesi bili sasvim zapostavljeni i


12 Vano Bokov, Dokumenti o Svetoj Gori i Marko Crnojevi, Prilozi za

orijentalnu filologiju, XXXI, Sarajevo 1981, 135-138.13 Duanka Bojani, Nove vesti o Skenderbegu Crnojeviu, Istorijski aso-

pis, XXXVI, Beograd 1990, 183.14 Lj. Stojanovi, Stari srpski zapisi i natpisi, III, Beograd 1905, br. 4, 956.15 B. Hrabak, Dubrovake vesti o Skenderbegu Crnojeviu i Crnoj Gori

pod njegovom vlau, Anali XII JAZU u Dubrovniku, 5-7, 1959, 420-421.


bili izloeni nasilju, plaanju haraa. U prepisci izmeuSkender-bega i Sinjorije, dvadesetih godina XVI vijeka, on setitulie kao: Skender-beg Crnojevi, sandak crnogorski, pri-morski i sve dukljanske zemlje gospodar, ime daje jasno doznanja kojim teritorijama je upravljao.16

O statusu Crne Gore i samog Skender-bega u vrijeme njegoveuprave slikovito govore dvije povelje iz 1527. godine. TogaCrnojevia, kao svog podanika, sultan dovodi u Crnu Goru, i -me joj je tako data autonomija, mada su Turci na taj nain elje-li da postepenim uvoenjem islama potpuno potine Crnu Goru.Postavljajui ga za sandaka crnogorskog, sultan je jasno imaou vidu, da e on, kao Ivanov sin, imati veliki ugled u Crnoj Gori,a time preko njega ostvariti uticaj i djelovanje u toj zemlji.

U jednoj povelji Vranjinskome manastiru, pisanoj na abljaku1527. godine, Stania se titulie kao Skender-beg Crnojevi,sanak crnogorski, a u drugoj, od 05. februara 1527. godine ikao Skender-beg Ivanovi.17

Ono na to treba skrenuti panju iz tih povelja jeste podatak dase prije intitulacije Skender-begove nalazi upisana odrednica:Pri care sultan Sulejmane, to jasno govori o dvojnoj upravi.Dakle, u svojoj otadbini on je vladao kao turski namjesnik od1513. do 1528. godine.18

Iako islamiziran, Skender-beg se tu pojavljuje kao prijateljVranjinskoga manastira, koji je uivao velike privilegije jo odosnivanja, a koji se nalazio blizu abljaka, Skenderove prijesto-nice, u kojoj je naslijedio dvorsku infrastrukturu svoga oca Ivana.

Boidar ekularac

16 B. ekularac, Dukljansko-crnogorski istorijski obzori, 55-70; F.

Miklosich, Die Serbischn Dynasten Cernoevich, Ein Beitrag zur Geschichte

von Montenegro, Wien 1886, 4-23.17 B. ekularac, Vranjinske povelje, XIII-XV vijeka, Titograd 1984, 127.18 K. Jireek, Istorija Srba II, Beograd 1952, 194.


Meu svjedocima se pominju Skender-arina, knez koji je kaoSkender-begov izaslanik 1523. godine iao u Veneciju, MehmedPlavnica, Mustafa Dragoman, avel abljak, Novak Klisa, LazarMiloje, Ivan Vukovi i epan Dragovi, iz ega se jasno vidi daje proces islamizacije ve naveliko bio zahvatio Crnu Goru.

Ukoliko se uzmu u obzir podaci iz tih isprava i injenica da jeSkender-beg, kao sandak crnogorski, primorski i sve dukljan-ske zemlje gospodar upravljao Crnom Gorom, iako kao turskinamjesnik do 1528. godine, treba postaviti pitanje: da li je umje-sno pomjeriti granicu definitivnog nestanka crnogorske drave injenog utapanja u tursko carstvo sa 1499. na 1528. godinu?Uostalom, slino je bilo s Crnom Gorom (tj. Zetom) u dobaNemanjia, kad su njome vladali mladi kraljevi i udovice kra-ljeva, ali je ona zadrala sve vrijeme svoju individualnost kaoudiona kneevina, koja e u doba Balia ponovo nastaviti daivi kao nezavisna drava.

Skender-beg Crnojevi bio je na vrhuncu svoje moi 1523.godine, od kada je do svoje smrti 1530. godine, pored sandakacrnogorskog, upravljao istovremeno i Plavsko-gusinjskom nahi-jom u Skadarskom sandakatu.

U Plavskoj nahiji dva pripadnika porodice Crnojevi imala sutimare i jo 1485. godine tako da je mogue da su se tu nalazilaporodina dobra Crnojevia. Uostalom, postoji i tradicija opekim Crnojeviima, koji su se islamizirali prije 400 godina.19

Ta bjelina u biografiji Stanie Skender-bega od 1528. do 1530.godine bila je povod da nastanu razna predanja o njemu, kao onoo kasnijim Buatlijama, vraanju u hrianstvo i sl.20

Meutim, Skender-beg Crnojevi je ostavio dubok trag u tur-skoj administraciji, pa se tako neoekivano pominje 22. 07.1544. godine u jednom defteru, broj 62, na strani 377. Bolje rei,


19 R. Kovijani, Pomeni crnogorskih plemena u kotorskim spomenicima,

Cetinje 1963, 148.20 B. ekularac, Dukljansko-crnogorski istorijski obzori, 53-4.


u opirnom regestu je uvedena carska zapovijest koja je upue-na kadiji Crne Gore.

U zapovijesti se iznose bogatstva i prihodi Skender-begaCrnojevia. Poslije njegove smrti ostalo je 30 mlinova koji supripadali carskoj imovini od kojih su 18 kupili Skender Kastrioti Adem Skender, poto nije imao nasljednika za koga bi seznalo. Osim mlinova, dva vinograda i sedam panjaka, kad je tajsandak-beg umro kupio je, za svoje robove, i dri ih Ejnehanau, jedan od aua Visoke Porte. Od tada dva mlina dre ite-lji sela Maine, a dva itelji sela Ugnje, govorei da je reeni san-dak-beg navedene mlinove uzeo od njih otimainom.

Kad je umro pomenuti sandak-beg, ostalo je 400 ovaca i 180grla goveda koje su razjagmili auri nekih sela kad je on preminuo.

Tu je novina i to to se saoptava da je izvjesni Skender, kojije bio nastanjen u samoj Podgorici, sam uzeo 8.000 aspri odgodinjih dabina koje pripadaju dravnom imetku, od sela uPlavskoj nahiji koja je bila timar reenoga sandak-bega, a sadapripojena carskom hasu.

Na kraju dokumenta se konstatuje da ako se pomenuta pita-nja islijede i ispitaju, mnoge stvari e izai na vidjelo.21

Ukoliko se paljivo ita taj dokument mnoga pitanja izlaze navielo. Dalje se zapovijeda da se privedu i ispitaju sva lica kojasu razgrabila imovinu sandak-begovu, prema zahtjevimaasnog erijata i slavnog kanuna. Dakle, po zakonu oduzeti ipopisati sve to je uzeto a pripada fiskusu, da se novac stavi ukesu, zapeati i poalje Visokoj Porti putem povjerljivih ljudi.Sve to pismeno saoptiti, a velmoama zapovijest dati.

Zapovijest je napisana 22. jula 1544. godine.22

Pomenuti Skender uzurpator i otima sandakove imovine jeonaj koji je kao izaslanik Skender-bega Crnojevia iao u misi-ju u Veneciju, izjavivi da je vojvoda nad 20 sela, vjerovatno u

Boidar ekularac

21 D. Bojani, n. dj., 186-188.

22 Isto, 188.


Plavskoj nahiji, u Skender-begovom timaru. Ta je nahija poslijesmrti Skender-bega Crnojevia pripala carskom hasu.23

Skender-beg Crnojevi, sandak crnogorski, pominje se i udva turska deftera koja se nalaze u Arhivu predednika Vlade uIstambulu, a koje je objelodanio B. urev 1940. godine.24

Prvi je zaveden pod brojem 106, i u njemu su podaci sakuplje nisaznanjem sandak-bega Skendera 1520/1. godine, a napisan je15. maja 1521. godine u Carigradu. Sadri popis nahija, ma hala,plemena i bratstava, s kuama i batinama za koje se plaa porez.

Drugi defter je zaveden pod brojem 122, i vei je od prvoga.Pisan je juna-jula 1523. godine, kao odgovor na albu Crno go -raca sultanu na nepravde u katastru, koje je sproveo Skender-beg u prethodnom defteru. Tada je carskom naredbom odreenoda u Crnu Goru poe komisija i da propie novi katastar. To je ustvari taj defter.

U njemu se nalazi popis carskih hasova u sandaku i popis ha -sova sandak-bega. Tu su sadrane i odredbe o plaanju poreza naimovinu, te na kraju odredba da crnogorski sandak pripada podjurisdikciju podgorikog kadije. Osim toga, precizno se navodi 7nahija, popis i raspored naselja po njima, batinama i obavezamaplaanja pojedinih manastira. Popisom su obuhvaene Donja Zetai Grbalj, s obavezama stanovnika da plaaju poreze.25

Kako je ve bilo rijei, Crnojevii su ostavili iza sebe brojne tra-gove u vidu povelja i drugih isprava, ali i djela koja ih svrstavajumeu zaslunike i utemeljivae crnogorske drave. Meutim,posebno za poetak i pojavu dinastije Crnojevi, jo uvijek imadosta nepoznanica, ak i oko njihovog prezimena. Jednu dilemuuspjeno rjeava natpis na grobnici u Crkvi Sv. Bogorodice naKomu, na Skadarskom jezeru, zadubini Crnojevia.


23 Isto, 189.24 B. urev, Dva deftera crnogorskog sandaka iz vremena Skender-bega

Crnojevia, Zapisi, I-VI, Cetinje 1940, 26-29.25 Isto, 28-29.


Naime, na podnoj ploi, desno od ulaza, nalazi se natpis ovesadrine: Sija ploa despota Stepana vojvode mu LjeaCrnojevia.

Natpis je nastao poslije 1435. godine kad se Lje Crnojeviposljednji put pominje u dokumentu. Inae, braa uraevi,ura i Lje, prvi put se pominju u dokumentima od 1403. godi-ne, mada se ne moe iskljuiti mogunost da su izbili na povri-nu neposredno poslije pogibije Radia Crnojevia 1396. godine.ura je bio 1413. godine vojvoda Bale III, a Lje, kako sekae u natpisu, vojvoda despota Stefana. Ono to taj natpis zna-ajno otkriva je to da su uraevii, konano sebe nazvaliCrnojeviima.

Ljeovo potomstvo nije poznato, ali koristei predanje brat-stva Ljeevii u Crnoj Gori vezuju svoje porijeklo upravo zatoga Crnojevia. urevo potomstvo je nastavljeno u liku sinaStefana koji je takoe sahranjen u tome manastiru, mauzolejuCrnojevia.

Tu je i ploa gospoe Mare, supruge Stefanove, majke IvanaCrnojevia. Taj se natpis moe datirati sa godinom 1465.26

Ovaj se rad moe nazvati i Tragom imena Crnojevia, saeljom da podstakne istraivae da se vie angauju i zavire uarhive, e jo uvijek ekaju brojni tragovi Crnojevia da buduotkriveni. Prije svih turski i italijanski arhivi koji su nedovoljnoizueni od naih kadrova.

26 B. ekularac, Tragovi prolosti Crne Gore, 197-209.

Documents

CRNOJEVIĆI U IZVORNOJ GRAĐI - maticacrnogorska.mematicacrnogorska.me/files/44/17 bozidar sekularac.pdf · za svoju otadžbinu, kasnije se u hrišćanstvo vratio, ... 12 Vančo Boškov,