BETTER COWS | BETTER LIFE

CRV MAGAZINEU W M A A N D E L I J K S E M A G A Z I N E O V E R U W V E E S TA P E L

nr. 11 | jaargang 16 | november 2014 | regio Oost

HET PLAN VAN JELMER ETTEMA: VOORAL FOCUS OP EEN GEZONDE VEESTAPEL

01-vp-OOST-NOV.indd 1 11-11-14 13:12

CRV KLANTENSERVICEHELPT U VERDER

VAN START MET DE VEEMANAGER APP

CRV Magazine is een uitgave van CRV BVE-mail: crvmagazine@crv4all.com

REDACTIEBertil Muller (hoofdredacteur a.i.), Ronald Boogaard, José Buijs, Esther van Elk, Geert Luiten, Ivonne Stienezen, Wim Veulemans

EINDREDACTIE/VORMGEVINGCRV Uitgeverij

FOTOGRAFIEFoto’s zijn van de eigen fotodienst van CRV Uitgeverij. Uitzonderingen (voor zover niet op of bij de foto aangegeven) zijn de foto's van Eveline van Elk, Els Korsten, Mark Pasveer, Philippe Swiggers en Michel Zoeter.

DRUKSenefelder Misset, Doetinchem

BIJ DE VOORPLAATOp een gestructureerde manier de prestatie van de veestapel verder ver-beteren. Dat is wat CRV samen met de veehouder nastreeft. Hier Jelmer Ettema (rechts) in conclaaf met CRV-adviseur Lute Wedekind.

COLOFON

Voor vragen over producten, bestellen, facturen, VeeManager, inloggen en nog veel meer belt u met de CRV Klantenservice. Ons team van deskundigen helpt u graag verder! Op deze pagina krijgt u tips van onze medewerkers.

Voor gebruikers van het complete pak-ket van VeeManager (VM) is het gebruik van de VeeManager App gratis. Na het downloaden kunt u direct inloggen met uw gebruikersnaam en wachtwoord van VM. Veehouders met een deelpakket van VM, kunnen een abonnement afsluiten

voor de app, neem daarvoor contact op met de Klantenservice. De eerste twee maanden is het gebruik gratis. De VM-app is te downloaden uit de Google Play Store en uit de App Store van Apple. Andere platformen worden niet ondersteund.

(088) 00 24 440 klantenservice.nl@crv4all.com

CRVPostbus 454, 6800 AL Arnhem Tel.: (088) 00 24 400

ABONNEMENTSPRIJS/JAARCRV Magazine kost € 12,80 per jaar (per regio, excl. 6% btw). Abonnementen zijn per kalender-jaar en worden jaarlijks in februari gefactureerd. Opzegging is mogelijk per kwartaal. De CRV Klantenservice beheert de abonnementen: 088 00 24 440 of klantenservice.nl@crv4all.com WWW.CRV4ALL.NLBezoek onze site voor contactgegevens van CRV, CRV-nieuws en informatie over stieren, fokwaarden, diensten en producten. Ook voor VeeManager en onze webshop bent u hier aan het juiste adres.

ISSN 1388-4077

2 CRV MAGAZINE NOVEMBER 2014

02-colofon-NED-NOV.indd 2 11-11-14 15:01

AGENDAOOSTNOVEMBERDI. 25

DO. 27 Rundvee & Mechanisatie Vakdagen Gorinchem

DO. 28 Open dag melkvee-bedrijf De Olde Pol vof, Wilp

DO. 28 Open dag nieuw melkveebedrijf familie Hutten, Geesteren (Ov.)

DECEMBERVR. 12 Tulip Holstein Sale

ZwolleZA. 13 HHH-show, ZwolleVR. 19 winteravondshow

De Zuid westhoek, Wanneperveen

24 GEROEMD OM VISIE EN ORGANISATIETALENT

IN DIT NUMMER

Eind 2014 neemt Ate Lindeboom, directielid bij CRV, afscheid van CRV. Per 1 januari gaat hij met pensioen. Ate Lindeboom kan daarbij terugblik-ken op een mooie carrière in de veeverbetering. Samen met enkele actoren uit de Nederlandse melkveesector blikt CRV terug op zijn carrière en zijn bijdrage aan de Nederlandse en de Vlaamse fokkerij.

EN VERDER... 4 Sleutel tot succes volgens CRV-commissaris Fons Kersten

8 Jelmer Ettema wil een gezonde, allround veestapel

11 Visie Jos Koopman: ‘Alle info goed gebundeld aanbieden’

26 Voorzitter fokkerijraad: ‘Genoomstieren voldoen’

Het is prachtig om naar te kijken, zo’n koppel koeien in ons mooie landschap. Weidegang is erg belangrijk voor het imago van de melkveehouderij. Met een positief imago is de consument eerder bereid om een hogere prijs voor de melk in de supermarkt te betalen, zeggen de zuivelcoöperaties. Deze imagoboost is goed voor de verkoop in binnen- en buitenland. Extra inspanning die geleverd moet worden daarvoor mag beloond worden.  Waarom is weidegang zo belangrijk? Is dat omdat de automobilist vanaf de snel-weg graag de polder in kijkt en een weiland vol met koeien ziet? De maatschap-pij wil dat onze koeien zo veel mogelijk buiten kunnen lopen. Het beeld van de maatschappij wordt bepaald door wat ze ziet en de informatie die de mensen bereikt. Ook de politiek heeft weidegang boven aan de agenda staan. Weide-gang is een issue geworden en de overige zorg voor onze koeien lijkt onderge-schikt. De balans is zoek.Dierenwelzijn is een onderwerp waarover ook de maatschappij wat te zeggen heeft en waar wij als boeren mee aan het werk moeten. En dat doen we, dag in dag uit zorgen we goed voor onze koeien. Niet omdat de maatschappij dat wil, maar omdat we gezonde koeien willen. Gezonde dieren staan aan de basis van een duurzame veehouderij. Dieren die het goed hebben en daarom goed presteren, daar gaat het om. Zowel de individuele koe als de gehele inrichting van de stal, evenals de algehele bedrijfssituatie en niet te vergeten het type boer, bepalen of weidegang daarbij past.Ons imago is een van onze belangrijkste bezittingen. Wat we beogen wordt bepaald door wat we doen en uitdragen. Melk moet niet eenzijdig gepromoot worden. Is het daarbij niet onze taak en zeker die van onze boerenbestuurders om aan de maatschappij uit te leggen dat het gaat om het individuele welzijn van het dier? En dat is meer dan weidegang alleen. Verruim die blik van de maat-schappij en vertel het volledige verhaal!

Agnes Gunnewijk-Veer (56) runt samen met haar man en zoon een melkveebedrijf in het Gelderse Bel-trum. Bestuurlijk is ze actief voor o.a. CRV (afd. Groenlo), LTO Noord (afd. Berkelland) en de HAS Hoge-school (raad van toezicht).

COLUMN: WEIDSE BLIK

3CRV MAGAZINE NOVEMBER 2014

03-in dit nummer-OOST-NOV.indd 3 11-11-14 14:52

‘VAKMANSCHAP EN DATA SLEUTELS TOT SUCCES’Zijn eigen bedrijf is een schoolvoorbeeld van hightech melkveehouderij: het verzamelen, verwerken en

interpreteren van data speelt een belangrijke rol in het veestapelmanagement. Voor CRV-commissaris

Fons Kersten is het duidelijk waar voor CRV de toekomst ligt. ‘Wie de toenemende datastromen kan

vertalen in praktisch advies, blijft toegevoegde waarde leveren op het boerenerf.’

Toen Fons Kersten veertien jaar geleden het bedrijf overnam van zijn ouders, werd met in totaal twee volwaardige arbeidskrachten en 100 koeien per jaar acht ton melk geproduceerd. Anno 2014 zijn melken en voeren op het bedrijf volledig geautomatiseerd en wordt met 180 koeien en twee vak al een miljoen liter melk méér geproduceerd. Sensoren in de melkrobots ondersteunen de vee-houder en zijn medewerkers bij het be-waken van de gezondheid van de die-ren, Ovalert signaleert de tochtigheden.

Van ‘low cost’ naar ‘high outpu t’De veranderingen op zijn eigen bedrijf in het Limburgse Sevenum zijn volgens

Kersten illustratief voor de ontwikkeling van de melkveehouderij. ‘Globaal ge-zien zijn er twee bedrijfsstrategieën om winstgevend melk te produceren,’ zo geeft hij aan: ‘Een “low cost”-strategie en een “high input, high output”-strategie. Dat wil zeggen: of je kiest ervoor om de kosten zo laag mogelijk te houden en accepteert een lagere pro-ductie, of je probeert het maximale uit je productiefactoren te halen en accep-teert dat je daarvoor meer kosten moet maken.’Omdat de prijzen voor grond, arbeid en energie overal op de wereld blijven stijgen en de vraag naar melk toeneemt, is het volgens Kersten logisch dat

steeds meer melkveehouders in Nederland en Vlaanderen, maar ook internationaal, kiezen voor een ‘high output’-bedrijfssysteem, waarin gebruik wordt gemaakt van de nieuwste tech-nologieën. De CRV-commissaris ziet deze ontwik-keling als een kans, maar ook als een opdracht voor de sector in Nederland, waaronder CRV. ‘Onze nationale melk-veehouderij onderscheidt zich internati-onaal door het hoge kennisniveau’, zo legt hij uit. ‘Daarvan kunnen we profi te-ren. Maar om concurrerend te blijven, zullen we onze voorsprong ook vast moeten houden en moeten blijven in-vesteren in onderzoek en innovatie.’

D E V I S I E V A N

4 CRV MAGAZINE NOVEMBER 2014

04-05-de visie van-ALG-NOV.indd 4 11-11-14 13:11

‘VAKMANSCHAP EN DATA SLEUTELS TOT SUCCES’

Precisielandbouw in de stalDoor de voortgaande technologische ontwikkeling kan de benutting van pro-ductiefactoren in de melkveehouderij nog op een veel hoger plan worden gebracht. Daarvan is de veehouder overtuigd. ‘De vooruitgang die in de afgelopen tientallen jaren is gereali-seerd, zal zich blijven voortzetten’, ver-wacht hij. ‘Misschien nog wel in een hoger tempo. Precisielandbouw gaat ons steeds meer mogelijkheden bieden, in het veld, maar ook in de stal.’ Fons denkt aan sensoren die veehou-ders ondersteunen bij het bewaken en optimaliseren van de diergezondheid, de vruchtbaarheid en productie, maar ook aan de toepassing van genoom-onderzoek op bedrijfsniveau. Zelf is hij inmiddels enthousiast deelne-mer aan het concept FokkerijDataPlus. In ruil voor het aanleveren van data over de prestaties van zijn veestapel via de mpr, bedrijfsinspectie en DigiKlauw be-paalt CRV tegen een aantrekkelijk tarief de genoomfokwaarden van alle dieren op het bedrijf. Als lid van CRV onder-steunt hij graag zijn organisatie bij het opzetten van een grote database voor onderzoek, maar hij ziet ook direct meerwaarde voor zijn bedrijfsvoering. ‘Met kennis van de genoomfokwaarden kan ik nu al in het kalverhok op basis van betrouwbare cijfers een selectie maken in het jongvee dat ik wil aanhou-

den en kan het SAP betere paringen maken’, geeft de veehouder aan.

Revolutie genetisch onderzoekDe huidige directe praktische toepas-sing van kennis over genoomfokwaar-den van vrouwelijke dieren is volgens Fons Kersten nog maar het begin van een revolutie die het genetisch onder-zoek op DNA-niveau in de melkveehou-derij zal gaan veroorzaken. ‘We krijgen veel meer inzicht in de relatie tussen de genetische aanleg en het functioneren van dieren, bijvoorbeeld als het gaat om diergezondheid en e� ciëntie. Dit biedt ongekende nieuwe mogelijkheden in de fokkerij, maar ook in ons management.’ Het wordt vo lgens Fons straks mogelijk om heel gericht een veestapel te fokken die past bij de omstandigheden op een bedrijf. Of andersom: om heel gericht het management aan te passen aan de genetische mogelijkheden van de die-ren. ‘Zo kunnen we nog grote stappen maken in het realiseren van de doelstel-lingen die we ons als zuivelketen heb-ben gesteld op het gebied van dierge-zondheid, dierwelzijn en milieu.’

Vakmanschap van grote waardeBij alle bespiegelingen over de haast onbegrensde mogelijkheden voor de toekomst blijft Kersten als veehouder wel graag met beide benen op de grond. ‘We moeten nuchter blijven. Niet

alles wat technisch kan, biedt toege-voegde waarde. Bovendien is techniek waardeloos zonder vakmanschap. Een van de medewerkers op ons eigen be-drijf is een op en top koeienboer die de rust heeft om consequent elke dag de goede dingen te doen en die het direct in de gaten heeft als een dier iets man-keert. Dit soort vakmensen blijven, alle techniek ten spijt, van onschatbare waarde voor de melkveehouderij.’

Toekomst in dataverwerking In de hightech melkveehouderij draait het om data. Fons Kersten ervaart het dagelijks in zijn eigen bedrijfsvoering. ‘Maar ook als het gaat om dataverwer-king spelen vakmanschap en kennis van koeien een onmisbare rol. Een veehou-der kan niks met data als deze niet wor-den omgezet in informatie en vervolgens in een praktisch advies’, aldus Kers ten. Hierin ligt volgens de commissaris ook de sleutel voor de toekomst van CRV. ‘Data verzamelen en verwerken kan Google beter dan wij dat kunnen. Maar de unieke kwaliteit van onze organisatie is: het op basis van kennis van koeien omzetten van data in praktische adviezen en producten die veehouders ondersteunen in hun veestapelmanage-ment. Als we ons daarop blijven onder-scheiden, blijven we toegevoegde waar-de bieden op het boerenerf en is er een goede toekomst voor CRV.’

‘Melkveehouderij verschuift

wereldwijd van “low cost” naar

“high input, high output”. Dat biedt kansen voor CRV’

5CRV MAGAZINE NOVEMBER 2014

04-05-de visie van-ALG-NOV.indd 5 11-11-14 13:11

Gaat u weer mee het ijs op?Ook dit jaar is CrV de trotse hoofdsponsor van topdivisiemara-thonschaatsteam CrV-Interfarms. Pim Cazemier, Peter van de Pol, robert Post, Sander Kingma, Mart Bruggink en Peter Nauta hebben de afgelopen maanden hard getraind om beslagen ten ijs te komen. Hun doel daarbij is de KPN Marathon Cup, een nationale competitie in het marathonschaatsen. De competitie bestaat uit veertien marathons, een Superpres-tige, een Grandprix in Oostenrijk en Zweden, plus de alterna-tieve elfstedentocht over 200 kilometer. De competitie is te-genwoordig verdeeld in drie divisies, waaronder de topdivsie waarin ook CrV-Interfarms is vertegenwoordigd. Inmiddels is de ploeg al begonnen aan deze KPN Marathon Cup, die aanving in amsterdam. Ook de derde wedstrijd in

CrV BreNGt jeuGDIGe DOCHterGrOeP VaN hunter naar hhh-showCookiecutter Mom Hunter is de stier waarvan CrV op 12 en 13 december aanstaande een dochtergroep zal tonen op de HHH-show. Hunter is als genoomstier internationaal veelge-

Hedra Marie 8 (v. Hunter)Eig.: mts. E. J. H. en A. J. E. Vernooij, Schalkwijk

utrecht was een mooie wedstrijd waarbij een grote rol was weggelegd voor robert Post. Hij startte als leider van het jon-gerenklassement en werd uiteindelijk derde.

Gratis schaatsclinicCrV biedt haar leden in samenwerking met het CrV-Inter-farms-schaatsteam op maandagavond 22 december van 19.00 tot 22.00 uur een gratis schaatsclinic aan. Deze zal plaatsvin-den op de ijsbaan van de Scheg (Piet van Donkplein 1) in Deventer. Houd de website in de gaten voor het opgave- formulier en meldt u zich daar dan snel aan.Voor vragen kunt u terecht bij uw vertegenwoordiger of u kunt een e-mail sturen naar: schaatsploeg@crv4all.com.

CrV mineraal klaar VOOr 2015

vraagd en de eerste dochters zijn inmiddels ingeschreven.Cookiecutter Mom Hunter (Man-O-Man x Shottle x Gold-wyn x Champion) maakte in augustus 2011 een vliegende start. Komende uit het amerikaanse fokprogramma van CrV, brak hij toen door in de top 5 van amerikaanse ge-noomstieren. Ook in Canada bereikte hij een hoge plek in de ranglijst en was hij de hoogst geplaatste Man-O-Man-zoon. Binnen korte tijd groeide Hunter dan ook uit tot een internationaal veelgevraagde stier en stiervader.

jeugdige groepInmiddels is Hunter de meest verkochte amerikaanse stier van CrV op basis van genoomfokwaarden. Hij heeft doch-ters aan de melk en de eerste vaarzen zijn ingeschreven. CrV laat van Hunter een zeer jeugdige groep zien. De selectiecommissie kon voor de dochtergroep kiezen uit circa zestig vaarzen, waarvan er nog slechts acht waren ingeschreven, maar toch is het hen ondanks dit prille sta-dium toch gelukt om een dochtergroep samen te stellen.De HHH-show vindt plaats in de Ijsselhallen te Zwolle. De groep van Hunter zal daar op 12 en 13 december op de stand te zien zijn. Op 13 december wordt de groep boven-dien voorgeleid in de showring. CrV nodigt veehouders van harte uit om de stand te bezoeken en de dochters van Hunter te aanschouwen.

Het einde van het jaar nadert en dat is vaak het moment om het bemestings-plan 2014 in CrV Mineraal af te ronden, uw mestboekhouding in te vullen en een nieuw bemestingsplan voor 2015 op te stellen. Daarmee zijn dan alle wet-telijke verplichtingen weer doorgevoerd. u ontvangt al veel overzichten die u moet bewaren. Voor de overzichten van CrV Mineraal is dat eigenlijk niet nodig,

omdat het programma de overzichten automatisch opslaat en bewaart. Daar-om is ervoor gekozen om het tussen-tijdse CrV Mineraal-bedrijfsoverzicht dat u vroeger in de tweede week van janu-ari ontving niet meer op papier te verstu-ren. Het bedrijfsoverzicht is te allen tijde op te vragen in de overzichten van de module Mestbeleid. aan de hand daarvan kunt u dan een nieuw bemes-

tingsplan opstellen. De definitieve over-zichten zijn vanaf 15 februari 2015 be-schikbaar. De papieren versie van dit definitieve overzicht wordt u zeker toe-gestuurd. wacht niet langer en maak uw CrV Mineraal-bedrijfsoverzicht nu alvast compleet. Ga hiervoor naar www.crv4all.nl/veemanager/mestbeleid/overzichten/informatie). Voor meer informatie kan u terecht bij de CrV Klantenservice.

6 CrV MaGaZINe noVemBer 2014

N I e u w S B e r I C H t e N

06-nieuws-ALG-NOV.indd 6 11-11-14 13:04

Jongerencommissie oost organiseertTwee Thema-avonden over melken na 2015in 2015 valt het plafond van de melkle-verantie weg, alleen zullen andere facto-ren dan beperkend gaan optreden. en daarbij is de voorspelling dat bedrijven zullen gaan groeien, is het niet in aantal koeien dan wel in productie per koe. Wat heeft dit voor gevolgen voor u en uw veestapel? Jongerencommissie oost nodigt jonge veehouders van harte uit op twee thema-avonden in hun regio. maandagavond 8 december is om 20.00 uur de eerste avond in Kalverhou-derij Beekzicht aan de scherpenzeelse-weg 45 in Barneveld (afslag 4 van de a30). onderbroken door een kleine pauze zullen twee sprekers een inlei-ding houden. Woensdagavond 10 december wordt deze avond herhaald in Zalencentrum De Poppe aan de Holterweg 23 in markelo (afslag 27 van de a1). Het is beide keren rond 22.00 uur afgelopen, waarna er nog tijd is om na te praten.

Gezondheid en bedrijfsgroeichristian scherpenzeel, dierenarts/on-derzoeker bij de gezondheidsdienst voor Dieren, heeft het in zijn inleiding

heeFT U ZelF nIeUwS Te melden? maiL Dit naar De reDactie Van crV magaZine: crvmaGaZIne@crv4all.com

over diergezondheid op grote bedrijven. is het een kans of een bedreiging? in zijn inleiding richt gD-dierenarts christian scherpenzeel zich vooral op de infectiedynamiek van uiergezond-heid op deze bedrijven. maar ook andere dierziekten als ibr, bvd en de klauwgezondheid hebben er bijzondere aandacht.ook crV helpt u met signaleringen over diergezondheid. Veemanager helpt u met de registratie van ziektes bij uw

dieren en in december zal ketose als fokwaarde verwerkt worden in crV’s Better Life gezondheid. guido Derks, adviseur veestapelmanagement bij crV, zal praktische tips geven over wat je uit de mpr-uitslag en afgeleide overzichten kunt halen over diergezondheid en za-ken rondom bedrijfsgroei.Zo is de jongerencommissie ervan over-tuigd dat minder problemen in de stal en een betere gezondheid bij uw vee ook positief zijn voor uw eigen gezondheid.

eerste crIckeTdochTer excellenTBij de Willemshoeve van de familie De Jong in Buren heeft rita 670 een nieuwe stap gezet op het pad naar de topklasse. sinds kort gaat het twee-dekalfsdier als excellent (eX 91) door het leven. eerder heeft rita 670 in de showring van zich doen spreken. Bij haar debuut schreef zij de Dairy Fair in mariënwaerdt 2013 op haar naam en later dat jaar verliet zij de HHH- show in Zwolle als vaarzenkampi-oene. Haar fraaie looks heeft rita van geen vreemde. Vader ralma o-man cric-ket heeft uitstekende papieren voor exterieur, maar is bovenal een ge-zondheidsspecialist, die persistente dochters met ondiepe uiers fokt. met een fokwaarde van 113 voor celgetal is cricket bij menige veehouder een welkome gast in de stal.

Willem's Hoeve Rita 670 sinds kort excellent

7crV magaZine novemBer 2014

r e g i o o o s t

07-regionieuws-OOST-NOV.indd 7 11-11-14 15:18

LEVENSDUURPR

ODUCTIE

EFFI

CIË

NTI

E

VRUCHTBAARHEID

GEZO

ND

HEID

Inzicht

PlanVerbeter

Allround boeren werken aan allround veestapelEen bedrijfsproductie van een miljoen liter melk op 65 hectare land en een gerenoveerde stal met twee

robots. Voor Jelmer Ettema staat een mooie basis klaar voor een goed renderende melkveehouderij.

Als de jonge veehouder het bedrijf overneemt van zijn vader en oom zal hij het werk grotendeels

alleen rond moeten zetten. Dat vraagt om een gezonde veestapel die gemakkelijk is te managen.

opvallen doet het bedrijf van de familie ettema in dedgum niet. niet in bedrijfs-omvang, niet in mooie, nieuwe gebou-wen en niet in een hoge productie per koe. de melkveehouderij van evert, Ferdinand en Jelmer ettema is onopval-lend allround. de veehouders denken goed na over hun beslissingen en sco-ren op alle aspecten van de bedrijfsvoe-ring bovengemiddelde resultaten. daar-bij hebben de ondernemers het bedrijf in balans ontwikkeld. Voor bedrijfsopvol-ger Jelmer is zo een mooie basis gelegd voor de overname van het bedrijf van zijn vader en oom.

InZICHTCijfers vlot paraatde gebroeders ettema boeren sinds 1995 in maatschap op twee locaties in Zuidwest-Friesland. na de aankoop van een bedrijf in It Heidenskip werd de melkveestapel gesplitst en hadden bei-de broers hun eigen melkveebedrijf. In 2009 besloten ze alle melkkoeien echter weer onder te brengen op het ouderlijk bedrijf en het jongvee te ver-plaatsen naar de andere locatie, onder andere omdat evert geen en Ferdinand wel een opvolger bleek te krijgen. Sinds de verplaatsing worden de 120

koeien gemolken met twee robots. naast zijn werk op het jongveebedrijf komt evert meerdere keren per week naar het melkveebedrijf om zijn broer Ferdinand en neef Jelmer te assisteren. de rit wordt vaak gemaakt met trekker en veewagen om nuchtere vaarskalve-ren op te halen en drachtige vaarzen op een maand voor afkalven weer terug te brengen. de maatschap beschikt in totaal over 65 hectare land, waarvan veertig hectare bij het melkveebedrijf ligt. Hiervan is 18 hectare beschikbaar om de melkkoeien te laten grazen. de Friese veehouders

de rubriek ‘Het plan van...’ laat zien hoe CrV in de praktijk samen met de veehou-der gestructureerd werkt aan veestapelmanagement. Het begint met inzicht in de veestapel, het bedrijf en de veehouder. de tweede stap is het plan: welk aspect van de veestapel (productie, levensduur, gezondheid, vruchtbaarheid, efficiëntie) kan worden verbeterd en hoe? de derde stap is het toepassen van de verbeter-slagen en het monitoren daarvan. dat kan leiden tot nieuw inzicht en aanpassing van het plan. bij dit alles worden ook andere partijen (voer, dierenarts) betrokken.

veehouder: evert (59) en Ferdinand (61) ettema hebben in dedgum een melkveebedrijf op twee locaties. Jelmer (29), de zoon van Ferdinand, is de derde maat in de maatschap.

veestapel: de veestapel van de maat-schap ettema bestaat uit 120 melk- en kalfkoeien op de ene locatie en 70 stuks jongvee op de andere. Het rollend jaargemiddelde: 8782 4,46 3,56. de levensproductie bij afvoer: 32.000 kg.

Bedrijfsgebouwen: de melkkoeien zijn gehuisvest in een stal met 120 boxen en worden gemolken door twee robots. bij dit bedrijf ligt 40 hectare grasland. bij het jongveebedrijf ligt de overige 25 hectare waarvan 5 hectare mais.

H e T P l A n V A n . . .

8 CrV mAgAZIne noveMBer 2014

08-09-10-het plan van-ALG-NOV.indd 8 11-11-14 15:12

LEVENSDUURP

RO

DU

CTI

E

VRUCHTBAARHEI

D

GEZON

DH

EID

1

2

3

4

5

EFFICIËNTIE

25

3

1

4

1 = minst belangrijk5 = meest belangrijk

Allround boeren werken aan allround veestapel

combineren robotmelken dan ook met weidegang, al vinden ze het soms best lastig. ‘we houden het weiden erin’, geeft Ferdinand aan. ‘Het is goed voor de koeien, de weidepremie is mooi meegenomen en we beschouwen het ook als onze maatschappelijke verant-woordelijkheid.’de koeien van de maatschap ettema presteren op vrijwel alle kenmerken bovengemiddeld, al vinden de veehou-ders het inseminatiegetal van 2,2 te hoog, dat moet verder omlaag is hun stellige overtuiging. over de tussenkalf-tijd van 395 dagen zijn ze overigens wel redelijk tevreden. ‘Cijfers over de pres-taties van hun veestapel hebben de ettema’s altijd vlot paraat’, vertelt CrV-vertegenwoordiger lute wedekind, die de familie al jaren kent. ‘Ze weten waar ze naartoe willen en kunnen dat ook goed onder woorden brengen. Zo boe-ken ze resultaat.’‘Als je met drie mensen een bedrijf runt moet je goed communiceren’, geeft evert als verklaring. ‘Voor we beslissin-gen nemen, hebben we er eerst met z’n drieën goed over gesproken.’

PlAnverlagen van vervangingZolang zijn vader en oom nog volop actief zijn, maakt Jelmer van de moge-lijkheid gebruik om veel buiten de deur te werken. Als zzp’er werkt hij gemid-deld minstens twintig uur in de week voor verschillende bedrijven binnen en buiten de landbouw. Geleidelijk zal hij echter steeds meer thuisblijven om op termijn het bedrijf zelfstandig voort te zetten.Grote groeiplannen heeft de jonge on-dernemer voorlopig niet. de stal is vol, de robots worden goed benut en melk- en mestproductie zijn in balans met de hoeveelheid land. bovendien zal hij het werk grotendeels alleen rond moeten kunnen zetten.een beperkte groei van de melkproduc-tie is nog wel mogelijk als het lukt om met minder jongvee toe te kunnen. Zo kan binnen de ruimte voor mestplaat-sing en ruwvoerproductie nog een aan-tal koeien meer worden gemolken. Ver-laging van het vervangingspercentage is voor de komende jaren dan ook een belangrijke doelstelling, ook al omdat zo

de opfokkosten voor een vaars over meer liters melk kunnen worden uitge-smeerd. been- en klauwproblemen, vruchtbaar-heid en uiergezondheid zijn op dit mo-ment de belangrijkste redenen om koei-en af te voeren. Ze krijgen in het vee- stapelmanagement dan ook de meeste aandacht. Zo investeerden de veehou-ders in activiteitsmeting om meer toch-ten te signaleren en het inseminatiemo-ment beter te kunnen bepalen. economie is voor de maatschap ettema een belangrijke drijfveer om te blijven werken aan het verhogen van de duur-zaamheid van hun koeien. ‘Maar arbeidsvreugde is voor ons ook belangrijk’, geeft Ferdinand aan. ‘een probleemloze veestapel werkt prettig en dat plezier is niet in geld uit te druk-ken.’

VerbeTerallround en uniformlute wedekind is voor de familie ettema een belangrijke sparringpartner als het gaat om het veestapelmanagement. Twee keer per jaar maken veehouders

Welke thema’s zijn het meest belangrijk voor het veestapelmanagement van maatsChap ettema?

vruCHtBaarHeIdVruchtbaarheid blijft voor maat-schap ettema een aandachts-punt. over de tussenkalftijd zijn de veehouders redelijk tevre-den. Het aantal inseminaties per dracht vinden ze nog te hoog.

eFFICIËntIeeen efficiënte omzetting van voer in melk vinden de ettema’s zeker be-langrijk. Ze werken op dit moment echter niet direct actief aan verbe-tering van dit kengetal.

GeZondHeIdGezonde koeien zijn voor de maatschap ettema het uitgangspunt voor een goed bedrijfsresultaat. Als de koei-en gezond zijn en als ze het genetisch in zich hebben, komt de productie vanzelf en is het prettig boeren.

levensduurde familie ettema streeft naar verlaging van het vervangingspercen-tage om met minder jongvee toe te kunnen. dat biedt mogelijkheden om binnen de mestplaatsingsruimte meer melk te produceren.

produCtIeProductie is belangrijk. bij de stierkeuze wordt niet toegegeven op melkaan-leg. Als de koeien de gene-tische aanleg hebben, kun-nen ze gemakkelijk en efficiënt melk produceren.

9CrV MAGAZine noveMBer 2014

08-09-10-het plan van-ALG-NOV.indd 9 11-11-14 15:12

GEZONDHEID

VRUCHTBAARHEID

LEVENSDUUR

PRODUCTIE

CRV VEEHOUDER

en vertegenwoordiger met elkaar een rondje door de stal om daarna aan de keukentafel aan de hand van overzich-ten zoals FokkerijPrestaties en SnelZicht de prestaties van de veestapel te evalu-eren, plannen te maken of bij te stellen. Zo lopen ze gezamenlijk het lijstje stie-ren door dat meedraait in het SAP. ‘Wij zijn veehouders, geen fokkers die alle cijfers uitpluizen’, geeft Jelmer aan. ‘Be-geleiding in ons fokbeleid heeft voor ons dan ook toegevoegde waarde. Wat Lute weet, hoeven wij niet te weten. Bovendien is het goed om ook eens met

een ander van gedachten te wisselen. Zo blijf je scherp.’De allround boeren hebben een voor-keur voor allround stieren met minstens 600 liter melk en een positieve eiwitver-erving. Voor beenwerk hanteren ze een ondergrens van 106 en uiergezondheid, vruchtbaarheid en klauwgezondheid moeten bovengemiddeld zijn. Het stie-renlijstje is niet lang en stieren die in het plaatje van de Friese veehouders pas-sen, worden ook voor langere tijd ge-bruikt. Op dit moment worden Atlantic, Stellando, Goldmar en Direct ingezet

terwijl Persuader pas sinds kort uit het pakket is geschrapt. ‘We streven naar een uniforme veestapel die makkelijk te managen is’, verklaart Jelmer de strategie. De veehouders geven aan dat de inzet van een beperkt aantal stieren in combi-natie met bedrijfsinspectie en SAP resul-taat begint op te leveren. ‘We zien de uniformiteit van de vaarzen toenemen’, merkt Ferdinand op. Bij de meest re-cente bedrijfsinspectie kregen slechts drie van de elf aangeboden vaarzen minder dan 80 punten.

Maatchap Ettema investeert in advies om op alle aspecten van het veestapelmanagement goede resultaten te realiseren

Mpr en stieren met een ruim positieve productievererving

Bedrijfsinspectie en SAP

Stieren met positieve gezondheidskenmerken

Na elke mpr overleg met voeradvisieur

Investering in activiteitsmeting

Vruchtbaarheidsbegeleiding door dierenarts

Bedrijfsbegeleiding door dierenarts

Jelmer Ettema en CRV-vertegenwoordiger Lute Wedekind sparren regelmatig met elkaar over de prestaties van de veestapel om gericht te blijven werken aan verbetering

H E T P L A N V A N . . .

10 CRV MAGAZINE NOVEMBER 2014

08-09-10-het plan van-ALG-NOV.indd 10 11-11-14 15:12

Ik ben ervan overtuigd dat de Nederlandse en Vlaamse veehouders in de toekomst met de juiste informatie hun veestapels tot nog grotere presta-ties gaan brengen. Precisielandbouw is het sleutelwoord. De juiste informatie is cruciaal om die optimale prestaties te realiseren. CRV vormt de brug om de ruwe data om te zetten naar informatie die waardevol is voor de rundveehouder. We bekijken continu hoe we dat het beste kunnen doen. Welke data zijn er nu beschikbaar en wat verwachten we in de toekomst? En hoe zetten we die data om naar informatie die de veehouder optimaal kan gebruiken? Ook kijken we hoe veehouders de infor-matie willen ontvangen: op papier, pc, mobiel of tablet? En in welke vorm: grafi eken, cijfers of liever als direct advies van een er� etreder? Door de juiste informatie en dienstverle-ning aan elkaar te koppelen, kunnen we totaaloplossingen aanbieden voor uitda-gingen die zich in de bedrijfsvoering voordoen.

Sensoren voor gezondheidSensoren zijn een relatief nieuwe ma-nier voor het verzamelen van data. CRV omarmt die technologie en past ze op dit moment toe in de vorm van stappen-tellers binnen Ovalert. Dit is het succes-volle vruchtbaarheidsmanagement-systeem waarbij CRV de gemeten activi-teit omzet in nuttige informatie voor de veehouder. Die krijgt een seintje wan-neer actie nodig is voor een tochtige koe, maar ook is het mogelijk daar een paringsadvies aan te koppelen vanuit het stieradviesprogramma. De volgende generatie sensoren kan echter steeds meer. Herkauwactiviteit, temperatuur en sta- en ligtijden behoren

‘CRV ONTSLUIT OOK DATAOVER DIERGEZONDHEID’

JOS KOOPMAN, DIRECTEUR CRV WEST-EUROPA

De combinatie tussen fokkerij en informatie vindt Jos Koopman een diepte-investering die leidt tot winst.

nu al tot de mogelijkheden. Deze func-ties leveren data over diergezondheid. Ik verwacht dat CRV binnen een jaar met een concrete nieuwe ontwikkeling op dit gebied komt, waarbij we dierge-zondheidsdata uit sensoren ontsluiten tot bruikbare gezondheidsinformatie voor de rundveehouder.

Krachten bundelenMaar ook hier blijven we niet stilstaan, we blijven vooruitkijken, naar oplossin-gen voor veestapelmanagement. Bij-voorbeeld met het project Smart Dairy Farming, waar diverse partners waaron-der CRV, de mogelijkheden en uitdagin-gen van sensoren en de toepassing op het boerenerf bestuderen. Welke data zijn nuttig om te verzamelen en hoe zetten we die om tot nuttige informatie? Dit jaar loopt het project in principe af, maar CRV maakt zich hard om het pro-ject een vervolg te geven. De samenwerking met de partners bin-nen Smart Dairy Farming is voor ons

bijzonder waardevol, op die manier kunnen we de krachten uit de sector bundelen om samen tot nieuwe innovaties te komen. Samen maken we nieuwe oplossingen voor de veehouder.

Nieuwe data, nieuwe fokwaardenNieuwe data die we gaan verzamelen, leiden in de toekomst wellicht ook tot nieuwe fokwaarden. Net zoals we nu op basis van data uit MPR Voeding de fok-waarde ketose hebben ontwikkeld, verwacht ik in de toekomst meer nieuwe fokwaarden, bijvoorbeeld een fokwaar-de op basis van de herkauwtijden. Als we via genetica betere eigenschap-pen in de veestapel kunnen verankeren, kan de veehouder met het management gemakkelijker goede prestaties realise-

ren. Dat is een echte diepte-investering die leidt tot winst. Want de veestapel maakt het verschil.

‘Nieuwe data zijn de basis voor nieuwe

fokwaarden’

11CRV MAGAZINE NOVEMBER 2014

C R V E R G E Z I C H T

11-CRVergezicht-ALG-NOV.indd 11 10-11-14 17:34

genoomgeteste stiervaders beste keus Sinds december gebruikt CRV alleen genoomgeteste stiervaders.

Allemaal omdat deze aanpak leidt tot een snellere genetische

vooruitgang. Een uiteenzetting over de visie en aanpak van CRV.

Het gebruik van stiervaders zonder dochters in productie is gemeengoed geworden, zo blijkt uit een inventarisatie van het vakblad Holstein International. In Duitsland zetten de ki’s Masterrind, RuW, RsH en OHG sinds dit jaar alleen nog genoomgeteste stiervaders in. bij het scandinavische Viking Genetics bestaat hetzelfde beeld en ook CRV gebruikt sinds december vorig jaar al-leen nog genoomgeteste stiervaders.Dat is een weloverwogen keuze, legt foktechnicus Pieter van Goor uit. CRV is bij de keuze voor deze foktechnische strategie bepaald niet over één nacht ijs gegaan. De cijfers onderbouwen de

stiervaderkeuze die nu voor de volle honderd procent op genoomgeteste stieren gebaseerd is. Want de top van de genoomgeteste stiervaders scoort gemiddeld een 70 punten hogere NVI dan de top van de hoogste fokstieren. Van Goor: ‘bij het aan de melk komen van dochters van de genoomstieren zullen we zien dat de spreiding in fok-waarden van de genoomgeteste stieren groter zal zijn dan bij de groep fokstie-ren, maar de laagste van de genoom-stieren zullen nog altijd beter zijn dan de laagste van de fokstieren die op dat-zelfde moment als stiervader zijn ge-bruikt.’

De fokstieren kunnen immers ook nog wat veranderen bij het aan de melk ko-men van dochters uit de fokperiode. ‘Vaak betreft dit buitenlandse stierva-ders die op het moment van gebruik ook nog maar beschikken over een beperkte betrouwbaarheid van rond de 73 procent. Maar dat kunnen ook Ne-derlands geteste fokstieren zijn, zoals Impuls, die bij het aan de melk komen van zijn dochters uit de fokperiode toch een flinke veer moest laten. Ook zijn zonen die zijn ingezet, zullen veel min-der kans maken om straks als fokstier door te komen.’ De genoomstiervaders brengen echter wel toppers naar voren, zoals Atlantic, Arroyo en Camion, die als jonge stieren al kansen hebben gekregen als stierva-der. Van deze stieren zijn respectievelijk al drie, zes en twee zonen vroegtijdig gestest. Veel kans dat dit weer extreme toppers oplevert, zoals nu Delta Atlantic,

e F F I C I Ë N t I e

12 CRV MAGAzINe novemBer 2014

12-13-genomics-ALG-NOV.indd 12 11-11-14 14:57

Camion en Arroyo, en die wil je natuur-lijk niet missen.

Sneller 90 procent betrouwbaarOok zorgt het fokken met jonge genoom-geteste stieren ervoor dat de fokwaar- de van fokstieren op jongere leeftijd een zeer hoog betrouwbaarheidsniveau be-reikt. Een voordeel dat vooral van belang is voor de Nederlands-Vlaamse veehou-ders die graag stieren gebruiken met een hoge betrouwbaarheid. Zo heeft Delta Atlantic op zesjarige leef-tijd al een fokwaarde met een betrouw-baarheid van meer dan 90 procent, ter-wijl dat in het tijdperk vóór het genoom- tijdperk zeker negen jaar zou duren. De veel sneller stijgende betrouwbaar-heid van de fokwaarde is te danken aan

de ruimere inzet van deze jonge stieren (voorheen proefstieren) als InSire Top-stier. Nu de betrouwbaarheid van de fokwaarde van een jonge genoomstier de 70 procent nadert, is het verant-woord dat van een jonge stier veel inse-minaties worden verricht. Met deze betrouwbaarheid is de kans op tegen-vallers immers veel kleiner geworden. Zodra de dochters van genoomgeteste jonge stieren die als InSire Topstier zijn gebruikt, in productie komen, stijgt de betrouwbaarheid van de fokwaarde dus sneller, omdat er in korte tijd een veel grotere groep vaarzen in productie komt, vergeleken met de vroegere proefstierperiode. Atlantic en Camion hebben beide al duizenden dochters aan de melk.

Niet alleen genoomgetestHet zijn logische wetenschappelijke gevolgtrekkingen die niet alleen CRV doen besluiten om voor de volle 100 procent op genoomgeteste stieren in te zetten. Ook wereldwijd leidende ki-bedrijven zetten in op genoomstieren. Bovendien is het besluit om volledig op genoomgeteste stieren in te zetten niet in een jaar tijd genomen. Er gaat een periode van bijna zes jaar aan vooraf, waarbij stapje voor stapje het aandeel stiervaders met louter een genoomfok-waarde werd verhoogd. Holstein International meldt dat er we-reldwijd één ki is die terugkeert naar dochtergeteste stiervaders. Het Nieuw-Zeelandse LIC, wereldwijd een van de koplopers in de genoomfokkerij, draai-de het aandeel stiervaders terug van 95 procent in 2011 tot 30 procent nu. Pieter van Goor kan zich voorstellen dat ook CRV in de toekomst jaargangen meemaakt waarbij het aandeel genoom-geteste stiervaders minder dan 100 pro-cent bedraagt. ‘Neem Delta Atlantic. Die stier is van zo’n uitzonderlijke klasse dat hij opnieuw als stiervader is ingezet. We mogen verwachten dat er ook genoom-stieren bij het aan de melk komen van hun dochters fors zullen stijgen en dan weer opnieuw als stiervader zullen wor-den gebruikt. Bij het gebruik van jonge genoomstieren als stiervader worden per stier niet meer dan drie tot vier zo-nen getest. Ook in het genoomtijdperk blijft spreiding namelijk bijzonder be-langrijk. In termen van bloedvoering, maar ook in aantallen.’

Genomics voor wie wilHet gebruik van genoomstieren als stier-vader door CRV wordt vaak gezien als zou CRV het gebruik van genoomstieren door veehouders koste wat kost willen verhogen. Dit is echter geheel aan de veehouders. ‘Diegenen die kiezen voor zekerheid, moeten zeker de fokstieren gebruiken. Fokstieren met hoge be-trouwbaarheden blijven daarom een belangrijk onderdeel van de stieren-kaart’, aldus Van Goor. Hij beseft dat de veranderingen in de fokkerijwereld zich door genomics in hoog tempo opvolgen. Maar slechts het beperkt of geen gebruikmaken van ge-nomics in het fokprogramma zou een groot verlies in genetische vooruitgang betekenen. ‘We zijn er zeker van dat een fokprogramma dat op grote schaal gebruikmaakt van genomics, de snelst mogelijke genetische vooruitgang op-levert.’

Fokstieren, zoals deze in Beers (N.Br.) zijn belangrijk, maar sinds december vorig jaar zet CRV honderd procent genoomgeteste stiervaders in

Delta Regard (Chevrolet x Belfast): met 361 NVI en net één jaar oud krijgt hij al volop kansen als stiervader

13CRV MAGAZINE NOVEMBER 2014

12-13-genomics-ALG-NOV.indd 13 11-11-14 14:57

Met de ontzag inboezemende Rhode-sian Ridgebackhond van Frank Post (37) tegenover zich moet Frido Hamoen (38) de veehouder haast wel naar de mond praten, zou je zeggen. Maar de manager innovatie van CRV blijft onverstoorbaar. Het vraaggesprek, met de Drentse

melkveehouder Frank als kritische vraagsteller, mondt al snel uit in een bevlogen dialoog tussen twee gepas-sioneerde vakmensen. Beide mannen fi losoferen volop over melken in het quotumloze tijdperk. Frank tovert een checklist met acht pun-

ten tevoorschijn. Per onderdeel pro-beert hij bij belangrijke spelers in de sector antwoorden te krijgen op de vraag welke sturingsmaatregelen zijn bedrijfsresultaat verbeteren als het quo-tum eraf is. Meer melk per koe, dierge-zondheid en mineralene� ciëntie zijn punten op de checklist waarin CRV de boer kan helpen.Frido vraagt Frank welke koe past bij een hoge score op de KringloopWijzer. Frank wil er een die oud wordt en e� ci-ent omspringt met fosfor en stikstof. Daar kan Frido hem via de stierenkaart

EEN PAAR EXTRA OGEN IN DE STALFrank Post bereidt zich met een speciale checklist voor op quotumvrij

melken. Hij is benieuwd wat innovatiemanager Frido Hamoen van

‘datafabriek’ CRV voor zijn melkveebedrijf kan betekenen.

A A N D E S L A G

14 CRV MAGAZINE NOVEMBER 201414

14-15-aan de slag-ALG-NOV.indd 14 11-11-14 10:57

of andere geneticadata natuurlijk aan helpen. Daarnaast kunnen melkveehou-ders die aan de slag willen met BEX, BEP of de KringloopWijzer ook gebruik-maken van CRV Mineraal. Dit is een internetproduct dat productiecijfers van CRV, Dienst Regelingen (percelen, ge-wassen), zuivel (melkleveranties, ureum), grondlaboratoria (grond- en voeronder-zoeken) en diervoeder- en meststo� en-leveranciers (krachtvoer en kunstmest) combineert. CRV heeft de KringloopWij-zer geïntegreerd in CRV Mineraal.Frank is enthousiast over CRV Mineraal. Hij stelt dat het door zijn compleetheid in koppelingen de deelname aan BEX sterk heeft bevorderd. Overigens vindt hij wel dat de waarde van de Kringloop-Wijzer ‘waanzinnig’ wordt overdreven. ‘Voor 50 procent van de boeren is het kilootjeswerk. Als we in de sector ge-middeld 5 procent groeiruimte winnen, mogen we echt blij zijn.’

Schakelen op melkprijsMeer interesse heeft Frank in de vraag wat CRV voor hem kan betekenen in de voer-melkratio. Frank: ‘Snel kunnen schakelen op het niveau van de melk-prijs wordt essentieel voor mijn inko-men. Daalt de melkprijs, dan gaat de krachtvoerkraan dicht. En omgekeerd. Om het juiste moment van remmen of gas geven te bepalen, heb ik iets nodig dat niet alleen de krachtvoerkosten, maar ook de kosten van ruwvoer ver-taalt naar de voer-melkratio.’Frido stelt dat CRV hard op weg is om VeeManager te koppelen aan melkro-bots. Die koppeling is er al met kracht-voersystemen. Met behulp van mpr wor-den de kilogrammen vet en eiwit per dag vastgesteld. Op basis daarvan stemt de automaat de krachtvoergift af op de voorspelde melkgift per koe. ‘Met het toevoegen van prijs- en marktinformatie kun je het plaatje dan compleet maken. Ik sluit niet uit dat we dat samen met andere partijen gaan opzetten.’Klein probleempje: Frank werkt niet met VeeManager, maar met een ander sys-teem. Hij vraagt zich af of CRV in het ontwikkelen van bijproducten niet te veel de breedte zoekt. ‘Ik zie nogal eens R&D-afdelingen van grote organisaties

die vooral zichzelf aan het werk houden en producten afl everen waar de klant – bij CRV is dat de boer – weinig aan heeft.’Frido legt uit dat CRV uit kosten- en ef-fi ciencyoogpunt veel onderzoeksvragen neerlegt bij externe partijen, zoals Wa-geningen UR. En via het topsectorenbe-leid, waarbij de overheid meebetaalt aan onderzoek, vindt scherpe selectie plaats op relevantie voor de boer. Overi-gens, de breedte in gaan hoeft wat Frido betreft niet per se fout te zijn. ‘Om een dubbele zes te gooien moet je wel eens wat vaker dobbelen.’‘VeeManager is in ieder geval een goe-de keus geweest’, zegt Frido. ‘Rond 2001, toen internet opkwam, stapten we erin. Nu helpt en ontlast het ruim 9000 veehouders in het management van hun bedrijf.’ Het levert CRV een schat aan extra fokkerij-informatie en het product is winstgevend.’ Frank: ‘Als dat zo is, mooi mee doorgaan.’

Veel kilo’s vet en eiwit Het gesprek komt op fokkerij, levens-duur en diergezondheid. Frido vraagt wat Franks fokdoel is. ‘Ik wil naar 3,5 procent eiwit en niet sturen op vet’, zegt Frank. Frido: ‘Als het quotum eraf is, hoef je niet meer naar percentages te kijken. Dan gaat het maar om één ding: zo veel mogelijk kilogrammen vet en eiwit afl e-veren. Hoe ga je dat doen?’ Frank: ‘Ik wil een koe met een hoge NVI die oud kan worden. Is de melkprijs

supergoed, dan moet ze 35 kilo kracht-voer per 100 kilo melk kunnen verstou-wen. Maar gaat de melkprijs naar 28 cent of lager, zoals ik volgend jaar voor-zie, dan moet het met 15 kilo krachtvoer ophouden. En als ze weg gaat, moet ze ook nog wat geld opleveren.’Frido: ‘Een dubbeldoelkoe van 11.000 liter die extreme wisselingen in voer aankan? Dat is een hele uitdaging.’ Hij verwacht een verandering in fokkerij-richting in Nederland. ‘Daar ligt een mooie uitdaging voor CRV, waarop we met onder andere de driewegkruisingen al inspelen.’ Frank: ‘Tot nu toe was ik daar te huiverig voor, maar wie weet.’

Bijna geen boerenhanden meerNa een discussie over de waarde van de tussenkalftijd, vertelt Frido dat mpr, ki en genetica de belangrijkste producten en diensten blijven van CRV. ‘We werken hard aan verbetering van genomicselection in het fokprogramma en het toepassen van genomics op het boerenerf. Daarnaast blijven we ons druk maken om alles rondom de koe’, geeft de innovatiemanager aan. ‘Het punt dat de boer zelf vrijwel niks meer hoeft te doen in de stal, komt steeds dichterbij. Bij tochtigheid zijn we al heel dicht bij dat moment. Maar ook op gebied van kreupelheid en uierge-zondheid gaan we die kant op. Een paar extra ogen en handen in de stal, dat willen we zijn voor de boer.’

Frank Post melkt in het Drentse Nieuweroord met 130 koeien 1,2 miljoen kg melk op 40 ha grasland. Frank is voortdu-rend bezig met bedrijfsoptimali-satie.

Aan de slag: Frido en FrankFrido Hamoen is manager inno-vatie bij CRV. Vragen van melkveehou-ders vertalen in concrete producten en diensten is een van zijn hoofd-taken.

15CRV MAGAZINE NOVEMBER 2014 15

14-15-aan de slag-ALG-NOV.indd 15 11-11-14 10:57

EEN UNIEKE BLIK IN DE STALLeden van diverse studieclubs kregen afgelopen maand een blik achter de schermen van de CRV-fokkerij. En daarbij kregen ze ook een aantal stieren te zien.(Fotografi e: Harrie van Leeuwen)

16-17-belevingsfoto-ALG-NOV.indd 16 10-11-14 14:23

16-17-belevingsfoto-ALG-NOV.indd 17 10-11-14 14:23

Melkaanleg heeft in het fokdoel van de maatschap Lekkerkerker uit

Harmelen altijd vooropgestaan. Het levert hen niet alleen een hoge

dagproductie per koe op, maar ook een hoge levensproductie.

Levensduurtoppers. De koeien van de maatschap Lekkerkerker uit Harmelen mogen deze eretitel met recht dragen. De afgevoerde koeien in het afgelopen boekjaar hadden een levensproductie gerealiseerd van 65.250 kg melk met 4,20% vet en 3,42% eiwit, goed voor net geen 5000 kg vet en eiwit en een zesde plaats in de nationale rangschikking. Tot nu toe passeerden al 29 koeien op het bedrijf de mijlpaal van 100.000 kg melk. Het geheim? Dat is er volgens de koei-enboeren niet. Ze fokken al jarenlang op productie en bezuinigen niet op voerkosten. Daarnaast zijn ze bereid om

regelmatig een rondje extra door de stal te maken en hebben ze geduld als het met een dier soms even tegenzit.

Op etgroen lekker melkenIn het Utrechtse veenweidegebied behe-ren de gebroeders Gerrit (60) en Nico (65) Lekkerkerker samen met Gert (30), zoon van Gerrit, een bedrijf met zo’n 135 melk- en kalfkoeien en 70 stuks jongvee. Het bouwplan op de veengrond is sim-pel: 66 hectare gras. Mais kopen de vee-houders aan, net als bierbostel, pulp en aanvullend krachtvoer. De koeien teke-nen op een grasrijk rantsoen voor een rollend jaargemiddelde van 10.500 kg

melk. Dat weidegang niet optimaal zou zijn voor hoogproductieve koeien, wil er bij deze veenweideboeren niet in. Met een huiskavel van ruim 50 hectare is er veel ruimte om het vee te laten grazen en daar wordt volop gebruik van gemaakt. Een groot deel van het jaar lopen de koeien dag en nacht in de wei en wordt op stal naast krachtvoer slechts een mengsel van mais, bierbostel en pulp bijgevoerd. ‘Weidegang is gezond voor de koeien, met name voor de benen en klauwen, en draagt daardoor zeker bij aan een hogere levensduur’, stelt Gerrit. ‘En als je maar zorgt dat er steeds mooi etgroen beschikbaar is, kun je op wei-degras ook gemakkelijk lekker melken’, vult Nico aan.

Vertrouwen in genomicsMelkaanleg heeft in het fokdoel van de Utrechtse koeienboeren altijd voorop- gestaan. ‘In het verleden schoten de

FOkken Op melk,scorEN op LEvENsproDUcTIE

Nico, Gert en Gerrit Lekkerkerker gaan ervan uit dat elke vaars het in zich heeft om oud te worden

B E D r I J F s r E p o r T A G E

18 crv MAGAZINE nOVemBeR 2014

18-19-bedrijfsreportage-ALG-NOV.indd 18 10-11-14 17:37

echte productiestieren op andere ken-merken nog wel eens tekort, maar de laatste jaren lukt het steeds beter om ook beenwerk en gezondheidskenmerken in de stierkeuze mee te nemen zonder toe te hoeven geven op productiekenmer-ken’, stelt Gert vast. ‘Het fokbeleid van CRV begint duidelijk vruchten af te wer-pen. We merken dat er steeds meer stie-ren op de kaart komen die een compleet pakket te bieden hebben.’ Paringen op het bedrijf worden gemaakt door het SAP. InSire-stieren krijgen daar-bij volop kansen. ‘Jonge stieren hebben gemiddeld de hoogste fokwaarden en die willen we dan ook graag benutten om de genetische aanleg van onze koeien verder te verhogen’, motiveert Gerrit. ‘Achter alle InSire-stieren staan goede vaders en moeders die binnen het fok-programma van CRV betrouwbaar zijn getest. We hebben er dan ook alle ver-

trouwen in dat ze de genomicsfokwaar-den waar zullen maken.’

Genetische potentie benutDat de koeien het genetisch in zich heb-ben om veel melk te geven, blijkt uit de prestaties van de overtollige vaarzen die aan collega’s zijn verkocht. Ze presteren bij hun nieuwe eigenaren vaak beter dan bij de fokkers. Een andere graadmeter voor de poten-tie van de veestapel kregen de veehou-ders afgelopen stalseizoen toen ze be-sloten één keer per dag extra te gaan melken. ‘Driemaal daags melken is ons heel goed bevallen’, vertelt Gert. ‘Het hielp om het celgetal – voor ons een aandachtspunt – onder controle te houden en het stimuleerde de melk- productie. Met name de vaarzen gingen veel meer melk geven. Ze hebben geen rem meer om hun erfelijke aanleg

helemaal tot uitdrukking te laten komen.’Het intensieve melken is niet te combi-neren met beweiden. Toen de koeien naar buiten gingen, zijn de veehouders dan ook weer overgestapt naar ’s och-tends en ’s avonds melken. Toch sluiten ze niet uit dat ze dit het komend stalsei-zoen weer op gaan pakken.

Elke vaars oudVoor een hoge levensproductie is be-halve een hoge melkproductie ook een lange levensduur nodig. ‘Wij gaan ervan uit dat elke vaars het in zich heeft om oud te worden’, geeft Gerrit aan. ‘We zullen er dan ook alles aan doen om haar de kans te geven. We bezuinigen niet op voer-kosten, aarzelen niet om de veearts te bellen als een dier ziek is en hebben geduld als het even tegenzit.’Via VeeManager volgen vader, zoon en oom Lekkerkerker nauwgezet de presta-ties van hun koeien. De vierwekelijkse melkcontrole is daarbij de basis. De hoge genetische productieaanleg maakt het mogelijk om veel melk per koe te produ-ceren, maar het vraagt ook een gericht management. Met een grasrijk rantsoen is de energievoorziening van de verse koeien bijvoorbeeld een aandachtspunt. De veehouders doen dan ook veel moeite om een hoge voeropname te realiseren. ‘Als de koeien op stal staan, rijden we vijf keer per dag met de doseerwagen rond om ze van vers voer te voorzien’, vertelt Gert. ‘En als we ’s avonds afstallen, gooien we altijd nog een paar pakken hooi voor het voerhek. Die zijn ’s morgens helemaal op’, vult Nico aan. Voor het winnen van mooi hooi hebben de Utrechtse veehouders in het zomer-seizoen graag wat zweetdruppeltjes over. ‘Mooi hooi willen de koeien altijd vreten, zelfs al zijn ze niet fit’, ervaart Gerrit. ‘Het zorgt voor een goede pens-werking en verbetert de benutting van het rantsoen. Zo helpt het ons een hoge levensproductie te realiseren.’

De veestapel heeft een hoge genetische aanleg voor melk, het management van de veehouders is gericht op levensduur

In het waterrijke veenweidegebied vormt gras de hoofdmoot van het rantsoen

BEDRIJFSPROFIELNICO, GERRIT EN GERT LEKKERKERKER, HARMELEN

Veestapel: 135 melk- en kalfkoeien, 70 stuks jongveeRollend jaargemiddelde:5.03 10.555 4,09 3,43Levenproductie bij afvoer:65.250 kg melk

19CRV MAGAZINE NOVEMBER 2014

18-19-bedrijfsreportage-ALG-NOV.indd 19 10-11-14 17:37

‘UIT SCHOOL GA IKEERST NAAR DE KALFJES’Met wie woon je op de boerderij?‘Met mijn vader en moeder, mijn vier broers, één zus en twee kleine zusjes. Mijn broers willen ook graag boer worden.’

Gebeuren er spannende dingen op jullie boerderij?‘Dingen die mensen uit het dorp spannend vinden, vind ik meestal heel gewoon, bijvoorbeeld als er een koe geope-reerd moet worden. Verder gebeuren hier niet veel spannen-de dingen.’

Wat vind je het leukst om te doen op de boerderij?‘De jongveeopfok. Toen ik nog op de basisschool zat, voerde ik ’s ochtends voordat ik naar school ging eerst de kal� es. Sinds dit schooljaar ga ik naar de middelbare school in Gouda, nu heb ik daar geen tijd meer voor. Als ik uit school kom, fi ets ik meestal eerst de stal in en vraag ik aan mijn vader of er nog nieuwe kal� es zijn geboren en of hij die al heeft gevoerd.’

Als je geen boerin kunt worden, welk beroep zou je dan kiezen?‘Dan zou ik met baby’s willen werken.’

Als je de baas was op de boerderij, wat zou je veranderen?‘Dan zou ik een kalverdrinkautomaat neerzetten, in een nieu-we schuur voor de kalveren. Natuurlijk moet je dan nog wel steeds goed controleren of ze wel fi t zijn. Als ik nu een kalf zie dat niet zo fi t is, geef ik het geen melk en roep ik mijn vader om te kijken of het bijvoorbeeld een spuitje nodig heeft.’

Hoe bereid je je voor op een kalverkeuring?‘Eerst zoek ik samen met mijn vader een mooi kalf uit, niet te groot, maar ook niet te klein. Dan gaan we veel oefenen, elke dag een rondje lopen aan de halster, dan wordt ze vanzelf heel mak. En de dag voor de keuring gaan we haar wassen. Alie 31 deed het heel goed in Woerden en Montfoort.’

Naam: Rianne Verduijm Leeftijd: 12Woonplaats: Kamerik

Rianne is expert in het voeren van de kal� es. Ze maakt zelf de kunst-melk aan, op de juiste temperatuur. Volgens haar vader heeft ze de jongveeopfok al goed in de vingers.

Op de Woerdense markt werd Rianne eerste bij het voorbrengen van Alie 31 (v. Ricardo). Op de jongveekeuring in Montfoort werd Alie 31 reservekampioene bij de kalveren

I K W I L B O E R W O R D E N

20 CRV MAGAZINE NOVEMBER 2014

20-ik wil boer worden-ALG-NOV.indd 20 10-11-14 16:37

Guurtje 94: klein van formaat, maar groots in prestatie met een puike afstamming

Probleemloze koeien met Quatro Patrick

Quatro Patrick heeft een bijzonder hoog cijfer voor Better Life

Gezondheid: plus 10 procent. Dat is niet alleen te danken aan

zijn vader Delta Atlantic, maar ook aan zijn moeder Guurtje 94,

die presteert op een grootschalig no-nonsensebedrijf.

insire Topstier Quatro Patrick is een puike Atlanticzoon uit een fraaie onedindochter. Wat hem zo goed maakt, is dat zijn fokwaarde van 114 voor robuustheid zal leiden tot dochters die probleemloos efficiënt produceren en dat lang zullen volhouden. Het complete verervingsbeeld wijst in ieder geval op duurzaamheid, gezien zijn score voor better life Gezondheid van plus 10. kleine moeder, hoge productieDie score heeft hij niet alleen te danken aan zijn vader Delta Atlantic, maar ook aan zijn moeder Guurtje 94. De onedin-dochter is een vijfdekalfskoe die maar 1,42 meter groot is en toch uiterst pro-ductief en mooi in conditie. ze produ-ceerde tot nu toe in ruim 1400 lactatie-dagen meer dan 40.000 liter melk met gemiddeld 4,58% vet en 3,54% eiwit. Toen de moeder van Quatro werd geïn-semineerd met Delta Atlantic, was ze

nog geen stiermoeder. De familie ra-meijer uit lelystad was dan ook aange-naam verrast met het aanbod van CrV gaandeweg de dracht. Want in die tijd, herfst 2012, werd het de foktechnici van CrV al duidelijk hoe goed Delta Atlantic is. ‘zijn dochtergeteste fokwaarden pak-ten nog beter uit dan zijn veelbelovende genoomfokwaarden’, vertelt foktech-nisch medewerker Henk Verheij. Dus besloot CrV nog extra zonen van Delta Atlantic in te zetten, ondanks de eisen die aan spreiding in bloedvoering wor-den gesteld. over de moeder van Quatro Patrick, Guurtje 94, zegt Henk Verheij: ‘ze is een puntgave en glasharde koe op een mo-dern, grootschalig no-nonsensebedrijf.’ De veestapel van rameijer heeft een nette productie met een prima tussen-kalftijd. ‘De bedrijfsvoering is econo-misch en zeer doordacht. De combinatie van de koe en het bedrijf uit lelystad

spreekt ons erg aan’, aldus Henk Verheij.

Welkome variatie in bloedvoeringDe fraaie uier van Guurtje 94 (Ab 89) in combinatie met de uiervererving van Delta Atlantic (113) was vooraf min of meer een garantie voor een stierkalf dat een bovengemiddelde genoomfokwaarde voor uier zou opleveren. maar dat Quatro Patrick maar liefst 114 noteert voor uier, is een extra positieve uitkomst. Dankzij de stamboom van zijn moeder zorgt Quatro Patrick ook nog voor vari-atie in bloedvoering (outcross), gezien de invloed die Delta Atlantic de komen-de jaren zal krijgen. Guurtje 94 had namelijk een Win 395-moeder en een Spirandogrootmoeder. Quatro Patrick staat dus niet alleen syno-niem voor probleemloze koeien, maar zorgt ook voor belangrijke spreiding in de bloedvoering van Delta Atlanticzonen.

Quatro Patrick (Atlantic x Ab 89 onedin x Win 395 x Spirando)

NVi: +309 (levensd.: +674, € 157 inet)Prod.: +578 kg, –0,08% vet (18 kg), +0,08% eiwit (27 kg)ext.: 108 109 113 110 114

Sterke PuNteN• Vruchtbaarheid• Uier• Beenwerk• Uiergezondheid• Geboorte-index

LetteN oP• Beenstand zij

CrV mAGAzine NoVemBer 2014

S T i e r S P e C i A l

21

21-stierspecial-ALG-NOV.indd 21 11-11-14 13:08

SenSordata voor hogere levensproductieMet behulp van nieuwe technologie en sensoren de koeien anderhalf

jaar ouder laten worden en ze naar een gemiddelde levensproductie

van 50.000 kilo melk per dier leiden. Dat is het doel van Smart Dairy

Farming. De mogelijkheden worden steeds duidelijker en tastbaarder.

Koeien worden in nederland gemiddeld vijfeneenhalf jaar oud. daarmee preste-ren nederlandse melkveehouders inter-nationaal gezien erg goed. toch kan de lat nog hoger met als voordeel extra rendement. onderzoeken laten zien dat op een gemiddeld bedrijf 8400 euro cashflow kan worden gewonnen als de koeien anderhalf jaar langer blijven pro-duceren. om dit doel te realiseren ging een klei-ne drie jaar geleden het project smart dairy Farming (sdF) van start. sdF com-bineert de uitdaging van een langere

levensduur nadrukkelijk met een nieuwe ontwikkeling: de groei aan technologi-sche hulpmiddelen en sensoren in de melkveehouderij. Al die sensoren leve-ren enorm veel data op. data die de melkveehouder verder kunnen helpen. dat lukt echter niet als deze data ver-snipperd blijven. Binnen het sdF-project komen markt-partijen daarom samen om te kijken hoe ze data het beste kunnen uitwisselen op een manier dat de melkveehouder te allen tijde eigenaar blijft van de verza-melde gegevens.

Zeven testbedrijvensmart dairy Farming ontstond drie jaar geleden uit een samenwerking van crv, Frieslandcampina en Agrifirm. Andere marktpartijen sloten zich erbij aan en het idee is om samen nog drie jaar door te zetten. Met als doel het realiseren van werkinstructies waar de veehouder in de praktijk meteen mee aan de slag kan. de doelen binnen sdF zijn een levens-productie van 50.000 kg melk en ander-half jaar oudere koeien en een betere data-uitwisseling. de initiatiefnemers geloven inmiddels dat die doelen ook realistisch zijn. Ze rekruteerden zeven praktijkbedrijven om ze te testen. deze werken op het gebied van transitiema-nagement, vruchtbaarheid en jongvee-opfok met nieuwe sensortechnieken en het verzamelen van meer en toegepaste data. Zo ook het bedrijf van Martin de Boer uit Makkinga. op zijn bedrijf, dat hij in vof

Het gewicht van de kalveren – hier op de weegplaat – en de hoeveelheid

kalvermelk leveren verschillende data op. Bij Smart Dairy Farming draait het erom

deze data te vertalen naar praktische info

l e v e n s d u u r

22 crv MAgAZine noveMBer 2014

22-23-smart dairy-ALG-NOV.indd 22 11-11-14 15:07

met zijn vrouw Trijntje en Kees en Conny Gorter runt, monitort hij de laatste twee-enhalf jaar het jongvee intensief. Martin was een van de sprekers op een bijeen-komst in Heerenveen die ging over het SDF-project. De melkveehouder weegt de kalveren direct na de geboorte en neemt de eer-ste twee weken twee keer per week de temperatuur op bij de dieren. Daarna gaan de kalveren naar de drinkauto-maat, waar een sensor bij elke opname hun gewicht registreert in de weegplaat voor het drinkgedeelte. Ook de water-opname in de kalverhokken wordt op-genomen. Als het jongvee ouder wordt, wordt het twee keer in de maand gewo-gen in een mobiele weegbox.

Inzicht door sensorenHet meten gaat grotendeels automa-tisch door ingebouwde sensoren. De gegevens die hieruit voortvloeien, voor-zien Martin van veel informatie. ‘Meten is weten, dat blijkt steeds weer ’, zegt hij. ‘Ik heb wel eens gehad dat het grootste dier uit het koppel opeens naar voren kwam als de slechtste groeier. Ik dacht dat de gegevens verkeerd waren, aan het dier was namelijk niets bijzonders te zien. Bij de volgende attentielijst kwam hij weer als slechte groeier naar voren.’ Martin checkte het opnieuw en de ge-

gevens bleken toch te kloppen. Toen werd duidelijk dat na een omschakeling op een nattere kuil enige dieren kamp-ten met spijsverteringsproblemen. De mest werd iets dunner, maar verder wa-ren er weinig problemen te zien. Toch liepen de dieren dus een groeivertraging op. ‘Voor mij is dit een mooi voorbeeld dat je met moderne hulptechnieken sneller zaken inzichtelijk kunt krijgen en daarop kunt anticiperen’, zegt hij.

Overvloed goed benuttenMartin de Boer ziet graag dat het project wordt voortgezet, omdat veel nog niet praktijkrijp is. Dat erkent ook Bart Jan Wulfse, die projectleider is van SDF. ‘Uit de resultaten tot nu toe blijkt nog geen concrete verhoging van de levensduur. Wel noemen alle zeven melkveehou-ders, die samen met ons sensoren tes-ten en data uitwisselen, het project veel-belovend.’Uitdaging daarbij is onder andere het goed benutten van de overvloed aan beschikbare data. De melkveehouderij werkt inmiddels al wel met aardig wat sensoren, maar er komen er nog veel meer bij. Melkveehouders moeten deze gegevens wel praktisch in kunnen zet-ten. Als dat lukt, zijn grotere koppels ook effectiever te managen. Dat stelt ook Jan van Weperen, die vanuit het Norwin

College in Leeuwarden SDF-cursussen gaat verzorgen en ook sprak op de bij-eenkomst in Heerenveen.Volgens Van Weperen helpen sensoren het managementniveau omhoog te brengen. Een hoge productie per koe, resulteert dan vaker in een hoog saldo. ‘De boer blijft het verschil maken. Nu nog zie je relatief veel bedrijven die wel een hoge melkproductie per koe reali-seren, maar dat amper tot niet in een goed saldo kunnen vertalen. Effectief gebruikmaken van sensortechnieken helpt om het managementniveau op te krikken en zo de technische resultaten te verbeteren.’

Bruikbare kengetallenJan van Weperen stelt dat sensoren een middel blijven en nooit een doel op zich-zelf mogen zijn. Maar zijn overtuiging is dat ze de melkveehouderij bruikbare nieuwe kengetallen gaan opleveren.‘Als voorbeeld noem ik eerder Ameri-kaans onderzoek waaruit blijkt dat het gewicht op negen maanden veel meer zegt over de latere melkproductie van een kalf dan het gewicht op vijftien maanden. Als je de dieren echt meet, kun je hier beter op sturen. Met de mo-derne technieken is dat relatief eenvou-dig te realiseren. Die kansen liggen de komende jaren voor het grijpen.’

Jaar-verslag

Frido Hamoen:

‘De kunst is om data gedoseerd beschikbaar te laten komen’

CRV is een van de marktpartijen die Smart Dairy Farming (SDF) mee heeft opgezet. Frido Hamoen is manager Inno-vatie bij CRV en hij stelt te geloven in het delen van data. ‘De kunst is om de grote hoeveelheid data op een werk-bare manier voor de veehouder beschikbaar te krijgen.’‘Met onder andere Ovalert brengen wij zelf ook nieuwe

technologie op de markt die data oplevert. Heel veel par-tijen doen dat ook en dat neemt verder toe. Het is voor iedereen belangrijk dat boeren er voordeel van hebben en niet gek van worden’, stelt Hamoen.Volgens de innovatiemanager is het daarom erg belangrijk dat data gedoseerd beschikbaar komen voor melkveehou-ders. ‘We werken hieraan door vanuit SDF samen met meerdere marktpartijen sensoren en dataverzameling op elkaar af te stemmen.’Voor CRV is het belangrijkste dat de nieuw beschikbare data ook tastbare handvatten opleveren voor de melkvee-houders. ‘Wij kunnen op basis daarvan modellen bouwen voor de melkveehouders. Die zijn pas echt wat waard als melkveehouders er blind op kunnen vertrouwen.’SDF startte in het noorden van het land. Frido Hamoen juicht het toe dat het project nu wordt uitgerold over meer praktijkbedrijven in de rest van Nederland. Ook eigen CRV-testbedrijven gaan wellicht als praktijkbedrijf in het SDF-programma meedraaien. ‘We kijken daar serieus naar, want dat past waarschijnlijk erg goed. CRV gelooft in het verho-gen van levensduur met behulp van nieuwe technologie, dus zetten we dit project graag voort.’

23CRV MAGAzINE NOVEMBER 2014

22-23-smart dairy-ALG-NOV.indd 23 11-11-14 15:11

Ate Lindeboom: mAn voL visie en organisatietalent

Als Ate Lindeboom per 1 januari met pensioen

gaat, kan hij terugkijken op een ‘droomcarrière’.

Van de Friese bond van ki-verenigingen tot aan

directielid bij CRV; in 41 jaar was hij de motor

achter innovaties en internationalisatie. Allemaal

dankzij zijn open communicatie, werklust, soms

ongeduld, maar vooral doorzettingsvermogen.

Hij was in 1973 nog maar een ‘broekie’ van 22 jaar, herinnert de inmiddels 79-ja-rige Piet scheer zich. Per 1 januari gaat ate lindeboom met pensioen, maar scheer herinnert zich het moment, 41 jaar geleden, nog heel goed. linde-boom was net afgestudeerd aan de hls en de directeur van de Friese ki-bond zocht een foktechnisch medewerker, eigenlijk een ‘rechterhand’ in zijn groei-ende organisatie. ‘ik belde de directeur van de hls en hij kwam met twee kandi-daten’, herinnert scheer zich nog. ‘een goede jongen, daar zul je geen spijt van krijgen’, zeiden ze over lindeboom.

vriendelijk en innemend‘Bescheiden en rustig’, zo was de eerste indruk die Piet scheer kreeg. Het waren eigenschappen die zeer welkom waren in een roerige periode in de veeverbe-tering: de holsteinisering. in Friesland was niet iedereen overtuigd van de voordelen van de grote koeien

met betere uiers en met meer melk. lindeboom had de ommezwaai al ge-maakt na zijn stage in de verenigde staten. ‘Hij was organisatorisch van gro-te waarde’, geeft scheer aan. ‘ate zorgde voor de nodige cijfers, on-derbouwing. en hij hield altijd de kosten in de hand.’ Daarnaast kon hij goed overweg met de fokkers én met collega-organisaties in bijvoorbeeld Duitsland en later ook de verenigde staten. ‘ate kan met iedereen opschieten, blijft altijd vriendelijk, communiceert gemak-kelijk en is open en innemend. Daar-door won hij het vertrouwen van veel mensen.’De kunst van het onderhouden van con-tacten en van samenwerken was in het begin van de loopbaan van lindeboom hard nodig. De Friese ki-bond smolt in 1980 samen met het stamboek en werd het Frs. ‘ate werd meer het gezicht naar buiten, ik werd vooral beziggehouden met bestuurlijke zaken’, aldus scheer,

die eraan toevoegt dat ate lindeboom niet iemand is die snel op de voorgrond treedt. ‘Hij is gericht op de praktijk, maar heeft zich altijd doorontwikkeld.’

Grote organisator ‘Hij wist altijd wel wat hij wilde’, onder-streept zijn voormalige Frs- en Crv-collega Jan Jansen, inmiddels directeur bij de gD. Het was de tijd dat ate de stierselectie deed en ook het importpro-gramma met WWs coördineerde.‘Bij vergaderingen was ate altijd goed voorbereid, to the point en slagvaardig’, vertelt Jansen, die toen als technisch directeur heel intensief met hem samen-werkte. ‘ate was de grote organisator.’ in een latere periode kwamen Jansen en lindeboom elkaar weer tegen in de directie van Crv. Jansen herinnert zich nog goed de regelmatig voorkomende woorden ‘even om de tafel’, die linde-boom riep wanneer het de hoogste tijd was een aantal zaken te bespreken.

C o Ö P e r a t i e

24 Crv magazine novembeR 2014

24-25-afscheid Lindeboom-ALG-NOV.indd 24 10-11-14 16:35

‘Zonder een dubbele agenda’, zegt Jan-sen erbij. Het toonbeeld van gelijkmatig-heid noemt hij Lindeboom. ‘Je zult hem niet betrappen op veel emotie. Het be-drijfsbelang gaat bij Ate altijd voor, nooit het eigen belang.’Wel heeft hij zich parallel met de ontwik-kelingen in de veeverbetering ook per-soonlijk doorontwikkeld. ‘Hij pakte alles snel op. In voetbaltermen zou je zeggen: hij was altijd daar waar de bal terecht-kwam. Het toonbeeld van duurzaamheid en levensproductie.’

Zakelijk, met respectJansen is vol lof over wat Lindeboom heeft betekend voor de Nederlandse veeverbetering. ‘Hij was een heel be-langrijk radertje in allerlei ontwikkelin-gen, een echte teamspeler.’ Hij noemt het aankopen van Amerikaanse gene-tica, waarbij Lindeboom met Jacob Chardon – eerst als concurrenten, later gezamenlijk – een ijzersterk duo vorm-de met Celsius en Jabot als belangrijke wapenfeiten. Ook stond Lindeboom aan de wieg van de stiermoederselectie in de Delta-nu-cleus. ‘Hij heeft de Nederlandse fokkerij weer op de kaart gezet.’Maar het waren niet altijd makkelijke tijden, geeft Jansen aan. De mkz-perio-de noemt hij als een van de moeilijkste uit zijn eigen carrière. ‘Bij groei is het werk prachtig, maar als je in de organi-satie moet krimpen, is het niet leuk, vooral niet voor medewerkers.’ In slechtnieuwsgesprekken was Linde-

boom beter, erkent Jansen. ‘Hij ging daar zakelijker mee om. De boodschap is niet anders, maar hij kon het netter brengen, met respect voor de betrokke-nen. Ik kon de woorden moeilijk vinden.’

Geen vergadertijger Goed met woorden, maar een ‘verga-dertijger’ is hij zeker niet, zegt Ben Scholman, manager farmer services bij FrieslandCampina. ‘Hij heeft geen be-leidsstukken of grote rapporten of notu-len nodig, hij luistert en wil het zien. Als het past bij zijn overtuiging, gaat hij het gewoon doen.’ Scholman en Lindeboom komen elkaar al een aantal jaren tegen bij het geza-menlijke project Smart Dairy Farming en bij overleg tussen CRV en Friesland-Campina. ‘Samen optrekken en elkaar versterken zijn belangrijke doelen voor Ate’, geeft Scholman aan. ‘Hij kijkt altijd verder dan de waan van de dag.’ Maar wil ook resultaat zien, voegt de man van FrieslandCampina eraan toe. ‘Ook al is hij af en toe ongeduldig, hij realiseert zich dat sommige zaken tijd kosten. Dat weet hij uit de fokkerij.’Ondernemerschap en leiderschap zijn kenmerken die hij wel aan Lindeboom toedicht. ‘Toen de discussie over het belang van weidegang startte, wist Ate dat er binnen zijn organisatie verschil-lende meningen over waren. Maar hij is zelf overtuigd van het belang van wei-degang voor de sector en is er daarom ook persoonlijk voor gaan staan’, herin-nert Scholman zich nog goed.

‘Soms moet je voor de troepen uitgaan.’Nuchterheid en weinig poeha zijn typi-sche Lindeboomkenmerken. ‘Hij schreeuwt niet, treedt misschien minder direct op de voorgrond, maar hij luistert en je weet wat je aan hem hebt. Samenwerken met iemand met deze stijl en met inhoud is prettig en productief.’

Energie en werkkracht Moeilijke zaken gaat Lindeboom niet uit de weg, zo weet ook Evert Alderkamp, oud-CRV-voorzitter. Zijn loopbaan liep vanaf 2001 in de nieuwe CRV-organisa-tie parallel aan die van Lindeboom. ‘Ate luisterde, stelde vragen en wilde ook beslissingen nemen en tot actie over-gaan.’Een heel boeiende tijd noemt Alder-kamp het. ‘Ate pakt het aan met energie en werkkracht: zaken worden afgehan-deld.’ Genomics, het streven naar duur-zame koeien met een hoge levenspro-ductie en de behoefte aan meer informatieproducten zijn allemaal ont-wikkelingen die Lindeboom al vroeg onderkende en binnen de organisatie op de agenda zette. ‘Hij heeft de organi-satie sterk laten meebewegen met de ontwikkelingen in de maatschappij’, concludeert Alderkamp, die dat een grote verdienste vindt. Met een duide-lijke visie en koers kreeg hij de organi-satie ook zover dat er wat mee gedaan werd, vervolgt Alderkamp. ‘Het bleef niet alleen bij praten, maar Ate was ook de motor, werkte het uit en bleef er bo-venop zitten.’ Tot en met het moment dat het product bij veehouders op het be-drijf gebruikt wordt. ‘Zijn jarenlange ervaring in de veeverbe-tering hebben hem geholpen om inno-vaties op een voorzichtige manier te introduceren. Hij heeft het traject van de genomics zorgvuldig vertaald naar de praktijk.’ Daarnaast roemt de oud-voor-zitter ook de rol die Lindeboom ge-speeld heeft bij de internationalisatie. ‘Hij is in staat vertrouwen te winnen. Succesvol samenwerken en fuseren begint bij vertrouwen. Ate heeft met deze vaardigheden veel betekend voor de hele melkveehouderij.’

Gezin en familieMet zijn eerste ‘baas’ Piet Scheer heeft Lindeboom nog steeds contact. ‘We praten niet meer over werk, maar meer over gezin en familie’, vertelt Scheer, die aangeeft dat hij de veeverbetering op een afstand volgt. ‘Maar ik geef nog weleens wat signalen door die ik van boerenvrienden krijg. Daar doet hij dan altijd wat mee.’

De directie van CRV in 2005, van links naar rechts: Denis Volckaert, Jan Dommerholt, Ate Lindeboom en Jan Jansen

25CRV MAGAZINE NOVEMBER 2014

24-25-afscheid Lindeboom-ALG-NOV.indd 25 10-11-14 16:36

‘genoomstieren voldoen, dat bewijzen hun dochters’

C o Ö P e r A t i e

26-27-interview-ALG-NOV.indd 26 11-11-14 13:03

Of het nu over de PAS gaat, kunstgras voor een voetbalveld of het selecteren van dochtergroepen, fokkerijraadvoorzitter Arend Steenbergen is van alle markten thuis. De melkveehou-der uit Pesse bekleedt zijn voorzittersfunctie nu anderhalf jaar en voelt zich vooral ‘de verbinding tussen de veehouders en CRV’. Tot in detail stiermoeders en paringen bespreken – zoals vroeger gebruikelijk – is vooral het werkterrein van de profes-sionele foktechnici binnen CRV, geeft Steenbergen aan. ‘Wij richten ons op de fokkerij in de volle breedte en de strategie voor de toekomst. Wat hebben veehouders nodig? Met welke koe kunnen ze geld verdienen?’ Het fokdoel is hierbij de lei-draad, en met nieuwe eisen en inzichten altijd aan verandering onderhevig. ‘We zien groeiende bedrijven waar arbeid de beperkende factor is. Ons doel is veehouders ontzorgen in de fokkerij’, omschrijft hij met een true-type-koe in gedachten: ‘Een gemiddeld grote, efficiënt producerende, gezonde koe

die lang meegaat.’ Voor de juiste inzichten gaat de fokkerijraad regelmatig op pad in binnen- en buitenland: Amerika, Frankrijk, Denemarken, Zweden en onlangs Duitsland.

Wat heeft u in Duitsland gezien wat van belang is voor de Nederlandse veehouders?‘Dat fleckvieh in de F1-kruising goed werk kan doen. Het zijn robuuste koeien waarbij de uiers wellicht wat slordig zijn, maar in combinatie met hf prima passen. Bij de grote bedrijven za-gen we dat gezinsbedrijven goed kunnen concurreren. De productie ligt op die bedrijven omgerekend rond de 70 tot 80 koeien per persoon.’

Zijn er ook verschillen in fokkerijbeleving?‘Bij hf-bedrijven met meer dan 1000 koeien gaat het vooral om euro’s per dosis. Bij ons is de betrokkenheid bij de fokkerij groter. CRV is ook gesprekspartner bij de tochtigheidsdetectie, en het maken van paringen en met InSire-embryo’s kan de veestapel verbeterd worden. Het gaat bij ons om veel meer dan alleen sperma. Dat spreekt ook veehouders in het buiten-land aan.’

Is de fokkerijraad een afspiegeling van de verschillende fokdoelen?‘We hebben in de fokkerijraad bijvoorbeeld ook een veehou-der die succesvol kruist en er zijn leden die meer aandacht

voor veemanagement hebben. Daarnaast zijn veehouders met rood- en zwartbonten vertegenwoordigd, dus ja, de fokkerij wordt in de fokkerijraad van verschillende kanten belicht.’

Wat houdt de fokkerijraad momenteel bezig? ‘Bij het begin van het genomicstijdperk schatten we in dat on-geveer de helft van de inseminaties met genoomstieren zou worden uitgevoerd. Dat blijken we heel gemakkelijk te halen. Ik zie het op mijn eigen bedrijf waar we bijna honderd procent genoomstieren inzetten.’

Is dat terecht? ‘Ja, ik denk dat de genoomstieren aan de verwachtingen vol-doen, dat bewijzen hun dochters. Het is de nieuwste generatie stieren met de beste combinatie van kenmerken, dus aantrek-kelijk voor veehouders om te gebruiken. Ondertussen zitten die stieren ook op bijna 70 procent betrouwbaarheid. Wan-neer je als veehouder het risico spreidt met meerdere stieren, hoeveel risico neem je dan nog?’

Wat staat er nog op de planning komende tijd? ‘Efficiëntie heeft de aandacht, in combinatie met gezondheid. Met Better Life Health en Better Life Efficiëntie heb je in één oogopslag die getallen zichtbaar. Stieren met hoge scores zijn momenteel de meest gewilde stieren. Binnen de beperkte milieuruimte willen we meer melk uit voer halen. In fokkerij kunnen we daar ook een steentje aan bijdragen, alhoewel we weten dat fokkerij veel tijd vraagt. Wellicht zijn we zelfs wel wat te laat hiermee gestart. En dan hebben we ook het hoornloos-programma. Bij roodbont hebben we inmiddels hoornloze stieren die concurrerend zijn in NVI. Bij zwartbont moeten we nog een paar slagen maken. We moeten er klaar voor zijn wanneer het onthoornen ter discussie zou komen te staan.’

Komt er met FokkerijDataPlus extra informatie beschikbaar voor deze fokkerij?‘Hiermee kunnen we heel veel te weten komen over koeien en hun prestaties en dat weer gebruiken in de fokkerij. Daarin zit ook een overlap met het werk van de inforaad. Zo zie ik in mijn eigen bedrijf dat DigiKlauw veel extra info oplevert. Wat we bij FokkerijDataPlus bovendien merken bij structureel tes-ten op genomics is dat iedere veehouder wel een stiermoeder op stal kan hebben. Dat geeft een nieuwe dynamiek.’

Wat is het mooiste werk in de fokkerijraad?‘Zonder twijfel is dat selectiewerk voor dochtergroepen. Daar zijn we heel kritisch op. Zo’n groep bij elkaar zoeken is specia-listenwerk en er hangt commercieel veel vanaf. Als fokkerij-raadslid is het mooi wanneer je goed kunt veebeoordelen, maar noodzakelijk is het zeker niet. We hebben in de organisa-tie genoeg ervaring, we hoeven het niet alleen te doen.’

‘DataPlus laat zien dat iedere veehouder een stiermoeder

op stal kan hebben’

Alleen over stieren en koeien praat de fokkerijraad

van CRV al lang niet meer. ‘De fokkerij verbreedt zich’,

zegt voorzitter Arend Steenbergen. Tochtdetectie,

drachtgarantie en data verzamelen horen er steeds

meer bij. ‘We willen veehouders ontzorgen en dat

betekent de samenhang binnen het bedrijf zoeken.’

AREND STEENBERGENUIT PESSE

Functie: voorzitter fokkerijraad CRVLeeftijd: 50Bedrijf: 110 melkkoeien, 60 ha grondCarrière: was gemeenteraadslid voor de VVD in Hoogeveen, is nu voorzitter van LTO Noord in Drenthe en voorzitter van voetbalclub SV PesseVolg Arend op Twitter: @steenbergenare

27CRV MAgAZINE NOVEMBER 2014

26-27-interview-ALG-NOV.indd 27 11-11-14 13:03

prestaties in beelddagelijks plaatst CRV alle nieuwe koeien die de magische grens van 100.000 kilogram melk of 10.000 kilogram vet en eiwit hebben gepasseerd, op haar site (kijk rechts onderin op de homepage van de nieuwe CRV-site onder Tien- en Honderdtonners).

de dieren staan standaard op volgorde van overschrijdings-datum, maar u kunt naar hartenlust selecteren op bijvoorbeeld woonplaats, vader, gehalten of dagen.

HOndeRdTOnneRS

KOe VAdeR eiGenAAR KOe OP bedRiJF KOe VAdeR eiGenAAR KOe OP bedRiJF

Helma 302 Lord Lily L. J. A. en W. T. J. Nijhof-Braakman, Laren (Gld.) 7

Hetty 2 Hunter H. Lubberding, Eefde 4

Hilda 113 Marconi H. G., J. D. en H. T. Schoonman-Boeijink, Brummen 1

Hilda 220 Proud H .Eshuis, Loozen 13

Hilda 48 Intensifier mts. J. W. en I. M. Knoef-Hendriksen, Geesteren (Ov.) 56

Hoge Kavik Macki 21 Design B. F. M. Beernink, De Lutte 4

Huurne Roosje 188 Spock mts. Gunnewijk-Veer, Beltrum 6

Janna 59 Willis C. C. W. Beijer, Rijswijk (Gld.) 1

Jannie 170 Allen mts. K. en A. B. Pelleboer-v.d. Wetering, ’s-Heerenbroek 4

Jantina 56 Stadel H. J. Bussink, Wilp (Gld.) 2

Jet 437 Major mts. Oude Luttikhuis-Baveld, Saasveld 8

Jet 67 Jocko mts. Hietland-Arentsen, Geesteren (Gld.) 4

Johanneshoeve Bertha 140 Walda Ceres M. J. van Essen, Beemte Broekland 1

Jongbloed 202 Archibald B. T. M. en J. H. Lammersen, Haaksbergen 2

Josefien 5 Amarillo A. en S. Fisser en M. Fisser-Westerveld, Sinderen 1

Klaartje 3964 Lord Lily M. B. G. Brugman, Loenen (Gld.) 11

Koosje 44 Bernard mts. G. J. Leppink en W. J. Leppink- Groothaar, Neede 4

Leentje 148 Allen Schröder Dairy Cows bv, Geesteren (Ov.) 13

Lies 93 Jerom E. J. en I. Wolsink, Eibergen 6

Liza 86 Relor B. J. Weernink, Hengelo (Ov.) 1

Ludiek Dora 331 Dustin mts. L. en H. P. H. Dijk-Heidema, Lemelerveld 5

Magda 60 Boudewijn R. ter Maat cv, Halle 2

Mariaantje 178 Milton mts. A. en A. Veldhuizen-Verbeek, Renswoude 3

Marie 104 Ferdi D. J. Neerlaar, Beltrum 1

Martha-313 Laurenzo 2 G. J. M. en C. H. J. M. Klein Goldewijk, Zieuwent 4

Oelhorst Janna 906 Lightning mts. F., H. en A. Luttikhedde-ten Zeldam, Ambt Delden 12

Paulien Stadel W. M. en M. J. Nooteboom-Geerling, Oene 2

Rika 275 Cash 20 mts. Toevank, Haaksbergen 8

Rocky Hoeve Co 16 DJ A. C. Huurdeman, Baarn 7

Roosje 395 Cash mts. G. J. en M. J. Schut-Hulleman, Markelo 1

Rosetta 221 Kian mts. A. W. M. en T. A. M. Alferink-Tutert, Heeten 2

Siebrigje 121 Proud mts. K., D. E. en D. Hammer-Palland, Genemuiden 6

Sientje 85 Lord Lily H. J. T. Wisman, Breedenbroek 3

Silvia 22 Melchior mts. Leppink, Barchem 1

Stan 808 Tjitske’s Kid 1206 vof Melkveeh. Noord Empe, Voorst (gem. Voorst) 11

Stenderink Gerda 112 Esquiri mts. J. B. en K. J. Kolenbrander, Hengelo (Gld.) 7

T D Bleske 104 Proud W. G. Daalwijk, Geesteren (Gld.) 4

Tietje 950 Dustin vof Bonthuis, Zenderen 3

Tryntje 203 Hunter Sloot vof, Herwen 5

Wilmien 282 Stallone mts. F. A. J. en A. G. M. ten Dam, Hengelo (Ov.) 4

Wilmien 287 Proud mts. F. A. J. en A. G. M. ten Dam, Hengelo (Ov.) 5

Winter’s Farm Beppe 222 Kirby Winter’s Farm, Vriezenveen 19

Wista 70 Major mts. W. H. en H. G. Voogd, Enschede 2

30 Stadel E. G. M. Aarnink, Heeten 1

50 — P. R. Hilhorst, Baarn 2

Aagje 44 Bergkamp M. G. J. Lohuis, Albergen 1

Aaltje 89 Comestar Lee A. C. Hoogerbrugge, Herveld 2

Adlei 22 Lisman mts. Stokkers, Eibergen 3

Akke 477 Lord Lily G. M. ter Horst, Hellendoorn 4

Alexis 154 Dustin vof Siebenga-van Wageningen, Lelystad 18

Alida 7 Stadel G. A. H. Grotentraast, Heeten 2

Annet 50 George H. W. te Paske, Aalten 4

Anrola 22 Cocktail 2647 R. T. M. Kok, Groenlo 4

Ans 17 Cello H. J. A. Voskuilen, Hoogland 1

Beatrix 13 Merito V. G. J. Aarnink, Schalkhaar 1

Bep 39 Spirando mts. R. G. M. en E. H. R. Hilhorst-Daatselaar, Baarn 3

Bontje 138 Lord Lily vof Reints, Bergentheim 6

Buninkweide Minke 44 Addison mts. H. en H. van Eerden-Til, Winterswijk Miste 4

Coba 128 — Landbouwbedrijf Veltkamp bv, Holten 2

Coba 154 Cello A. H. B. Ribberink, Denekamp 4

Cornelia 227 Jan’s Flevo H. H. Coster, Vroomshoop 2

Corrie 115 Lord Lily J. W. Breunissen, Winterswijk Woold 6

Corrie 55 Bobstar 50 mts. A. H. L. en M. J. A. Oude Vrielink, Vasse 5

De Achterpool Trijntje 76 Plaza mts. Loohuis-Hagedoorn, Geesteren (Ov.) 3

De Biele Betsie 5767 Letreil mts. H. G., M. en Th. Wagenvoort-Neerlaar, Vorden 3

De Kattenbelt Chantal 90 Madison 2 A., J. en R. Kogelman-Geerts, Mariënheem 1

De Laak Klara 169 Cello H. T. R. M. en R. T. A. M. Berntsen, Azewijn 11

De Veldakker Tina 18 Dustin mts. E. J. en G. Wanner-Hardeman, Woudenberg 3

Den Dam Jo 27 Alm Poenix mts. H. J., N. en B. Groot Wassink, Rekken 4

Dieuwke 38 Jaron G. J. Colenbrander, Westendorp 6

Dina 83 Jort 590 mts. G. H. B. en W. A. M. Kempers-Deterink, Mander 1

Dinie 31 Full Pull P. C. D. en J. H. Bakker-Kraaij, Laren (Gld.) 8

Dinie 49 Oxford P. J. Brouwer, Tonden 3

Diny 152 TS Gogo E. en A. Reimert-uit den Bogaard, Haarle (gem. Hellend.) 3

Doortje Kian mts. Harkink-Sleumer, Lochem 2

Elly 165 Stadel M. J. E. en T. J. A. Kraaijvanger, Lathum 2

Emma 523 Jerom A. en J. Beukerink, Fleringen 10

Fineke 5 Black Price G. en A. J. Onis-Lammertink, Harfsen 1

Frida 49 Cello A. W. F., F. A. M. en C. A. J. Gunnewick-Taken, Lievelde 1

Gansey’s Clara Tulip mts. Menkveld-de Haan, Zeewolde 5

Ge 164 Stadel mts. P. en J. W. Schrijver-Bolderink, Epse 2

Geertje 222 Jerom De Olde Poll vof, Wilp 2

Gonda 87 Stadel mts. M. en M. J. Hegeman-Mokkelencate, Enter 1

Gretha 117 Wonderboy C. R. van Valkengoed, Bunschoten Spakenburg 2

Guurtje 130 Slogan vof Westerneng, Biddinghuizen 12

Harmke 192 — J. H. Veltink, Collendoorn 1

H O n d e R d T O n n e R S O O S T

28 CRV mAGAzine NOVeMBer 2014

28-29-prestaties-OOST-NOV.indd 28 11-11-14 14:55

Mina 186 Geertje 417

Cl aMotion 5

julia 378

BiG josie 34

Gretha 4

MarGje 430

roelie 288

TIENTONNERS

10 januari 2001 14 maart 2001

9 januari 1999

3 december 2000

31 maart 1999

8 juli 2000

19 september 1998

12 maart 2002

Fyn Hole x Jimtown Stoneham x Celsius

Marconi x Sunny Boy

Essink x n.b.

Koerier 108 x Muster

Big Arno x F 16

Lava x Meadow

Gornos x Archibald

F 77 R – U 76 B 84 AV 79 F 88 R – U 83 B 84 AV 85

F 80 R – U 76 B 80 AV 78

F 83 R – U 80 B 79 AV 80

F 79 R – U 79 B 79 AV 79

F 88 R 91 U 87 B 92 AV 89

F 90 R 91 U 87 B 92 AV 90 excellent

F 91 R – U 85 B 84 AV 87

10 lijsten: 3605 melkdagen, 129.026 kg melk 10 lijsten: 3467 melkdagen, 123.468 kg melk

12 lijsten: 4265 melkdagen, 129.582 kg melk

11 lijsten: 3523 melkdagen, 142.672 kg melk

11 lijsten: 4028 melkdagen, 123.324 kg melk

9 lijsten: 3607 melkdagen, 144.939 kg melk

11 lijsten: 4193 melkdagen, 115.044 kg melk

9 lijsten: 3333 melkdagen, 114.076 kg melk

4,36 3,46 10.088 kg v.+e. 4,49 3,62 10.019 kg v.+e.

4,40 3,36 10.059 kg v.+e.

3,70 3,35 10.059 kg v.+e.

4,65 3,47 10.015 kg v.+e.

3,63 3,27 10.001 kg v.+e.

4,86 3,85 10.023 kg v.+e.

4,88 3,89 10.000 kg v.+e.

19 juli ’14, eerste tientonner op het bedrijf 15 aug. ’14, vierde tientonner op het bedrijf

16 sept. ’14, tweede tientonner op het bedrijf

15 aug. ’14, tweede tientonner op het bedrijf

24 mei ’14, eerste tientonner op het bedrijf

16 aug. ’14, 21e tientonner op het bedrijf

13 mei ’14, eerste tientonner op het bedrijf

12 aug. ’14, eerste tientonner op het bedrijf

mts. Hammer, Genemuiden melkveebedrijf Hammink vof, Almelo

mts. H. B. A. en G. J. J. Haamberg-Spekhorst,

mts. Stegink-Haarman, Bathmen

B. T. Wisselink, Heelweg

mts. J. W. en I. M. Knoef-Hendriksen, Geesteren

A. Altena, Markelo

mts. A. B. M. en B. T. E. M. Zents-Tap, Vorden

Lattrop Breklenkamp

T I E N T O N N E R S O O S T

29CRV MAGAZINE NOVEMBER 2014

28-29-prestaties-OOST-NOV.indd 29 11-11-14 14:56

eiwit exterieur gezondheidefficiëntie

EEn EfficiëntE koE past elke veehouderEen makkelijk te managen veestapel met goed renderende koeien die het makkelijk en lang volhouden?

Welke veehouder wil er niet zijn stal mee vullen? De nieuwe InSire-stieren scoren dan ook stuk voor stuk

goed op Better Life Efficiëntie. En daarbij tonen ze ook op het gebied van exterieur veelzijdigheid.

Dykster Diner komt uit een prima Mas-colkoe dykster Josina 175 (mv. Jorryn) , die helemaal voldoet aan het fokdoel van Wim herder uit leusden. ‘het zijn gemakkelijke koeien die veel melk ge-ven, echte Mascolkoeien’, zegt Wim. hij omschrijft de met 86 punten ingeschre-ven Josina 175 als een fijne, goede en sterke boerenkoe, die met een gewone ontwikkeling beschikte over een prima uier en echt goede benen had. ‘de Jo-sina’s zijn fijne robotkoeien’, aldus Wim, die in 1989 met een vaarskalf van tops de familie binnenhaalde. Inmiddels be-staat de veestapel voor de helft uit deze koefamilie. Na vier lactaties en 64.435 liter melk met 3,92 % vet en 3,64 % eiwit werd Josina 175 na een spoeling in haar vierde lactatie niet meer drachtig. daar-om werd ze onlangs afgevoerd. toen Crv belangstelling had voor een Cricketdochter uit de bewuste Mascol-dochter, was dat de aanzet voor Wim om Josina 175 meerdere keren te spoelen. de hoge merkers van de Cricketdochter kwamen niet uit de lucht vallen. via haar heeft Wim onder meer een sudan- en een ecoyne Isypink die in beeld zijn voor het fokprogramma. Josina 175 bleek in staat ook een zoon te fokken met heel goede merkers. uit de merker-fokwaarde van diner komt naar voren dat hij net als zijn moeder staat voor gewoon ontwikkelde dieren met goede

Mars Froukje 376, grootmoeder van Charisma

uiers en benen. hij is een gehalteverbe-teraar met daarbij goede gezondheids-kenmerken. Je verwacht op basis van deze cijfers dat diner nakomelingen gaat voortbrengen die probleemloos in ligboxenstallen kunnen functioneren. diner mag als outcross bestempeld worden. hij is een van de weinige zonen

die Crv inzet van denim, een Freddie-zoon die eveneens prima gezondheids-eigenschappen vererft.

Efficiënte keuringskoeienMars charisma stamt uit dezelfde lijn als de excellente Nehlsdochter Froukje 127. Zij maakte deel uit van de landen-

Barnkamper Marilyn 279, moeder van Monroe

Aroyo A Maribel, moeder van Alhambra

proDuctiE ManagEMEnt ExtEriEur

inzet-datum

stier-code naam

afstammingfokker/leverancier n

Vi

inet

gezo

ndhe

id

effici

ëntie

kg m

elk

% v

et

% e

iwit

kg v

et

kg e

iwit

leve

nsdu

ur (d

gn.)

vruc

htba

arhe

id

klau

wge

zond

heid

uier

gezo

ndhe

id

fram

e

robu

usth

eid

uier

been

wer

k

besp

ierin

g

tota

al e

xter

ieur

inSire-teststieren zwartbont10- 12- 14 94-1279 BARNKAMPER MONROE Snowfever (Snowman x Goldwyn) x Marilyn 279 (Planet x Shottle)

H. Vrieling, Balkbrug 322 333 8 10 1515 -.12 .00 54 52 666 98 106 108 107 108 1 12 107 – 1 12

10- 12- 14 94-1266 DYKSTER DINER Denim (Freddie x Wizard) x Josina 175 (Mascol x Jorrijn)W. A. Herder, Leusden 291 271 8 9 542 +.31 +.19 51 35 603 103 106 108 104 102 109 106 – 109

3-12- 14 94-1248 MARS CHARISMA Let it Snow (Snowman x Planet) x Froukje 478 (Fibrax x Shottle)mts. T. en P. S. van Essen, Marssum 302 263 6 7 1286 -.21 0,01 35 45 581 103 104 106 1 1 1 1 1 1 1 16 104 – 1 15

inSire-teststieren roodbont10- 12- 14 94-1 120 DELTA INSIGNIA Direct (Fidelity x Spencer) x Delta Imelda P rf (Mitey-P x Shottle)

Delta 297 306 5 9 1 1 13 +.02 +.07 52 45 592 95 105 109 106 104 1 10 1 10 – 1 1 1

10-12- 14 94-1205 ETAREGGE ALHAMBRA Alchemy (Destry x Shottle) x Aroyo A Maribel (Arroyo x Mr Burns) mts. G. en J. Busger op Vollenbroek, Enter 272 215 3 7 1306 -.46 -.03 18 43 651 99 101 107 109 105 1 14 106 – 1 13

proefstieren mrij8-10- 14 94-1 180 DE ViNKENhof MERLIN Meldon x De Vinkenhof Danielle 51 (Dorus x Manuel 142)

A. Vink, Groot-Ammers 128 185 1 6 792 +.05 -.05 38 25 239 98 102 100 103 100 105 104 100 104

12- 1 1 - 14 94-0991 MAZZEL Mandries x Dikkie 139 (Matthijs x Dorus)mts. H. J. en A. J. ten Damme, Winterswijk 135 189 0 5 773 -.01 .00 33 28 219 98 105 101 106 98 107 104 99 104

I N s I r e o o s t

30 Crv MagaZINe noVEMBEr 2014

30-31-InSire-N+O-NOV.indd 30 11-11-14 15:00

Veneriete Shottle Ida 6, grootmoeder van Insignia

De Vinkenhof Danielle 51,moeder van Merlin

groep die in 1990 deelnam aan het EK en als winnaar uit de bus kwam. Via Amos, Sunny Boy, Pinkpop, Novalis, Champion en Shottle komen we bij de grootmoeder van Charisma: Mars Frouk-je 376. Met een eerste lijst van ruim 22.447 liter met 4,13% vet en 3,78% eiwit in twee jaar tijd zit het bij deze 88 pun-ten Shottledochter met de productie-aanleg wel goed. Haar met 88 punten ingeschreven Fibraxdochter Mars Frouk-je 478 maakte eveneens een prima eer-ste lijst. ‘Ze is een van de beste koeien van de stal met goed exterieur en ze is probleemloos. Net als haar moeder is ze veel gespoeld’, aldus fokker Tsjerk van Essen uit Marssum. Hij omschrijft de familie als efficiënt producerende en goede keuringskoeien met goede ge-halten. Deze lijn is vrij van O Man en was daardoor een goede partner voor Let it Snow, een Snowmanzoon met veel melk. Dat Charisma met de gezond-heidseigenschappen goed scoort is een

verdienste van de koefamilie. Tsjerk vermijdt de slechte stieren op dit vlak. Hoewel hij niet fokt op hoogtemaat is het niet vreemd dat Charisma uit deze keuringsfamilie naar verwachting grote dieren fokt met veel inhoud, voorhand en openheid en brede, goed liggende kruizen, waar fantastische uiers onder hangen. De opvallend goede persisten-tie bij de productie van moeder en grootmoeder zien we ook in de fok-waarde van de stier en verklaart dat ondanks de lichaamskenmerken de Better Life-getallen Gezondheid en Ef-ficiëntie op niveau zijn.

Fraaie en gezonde uiers ‘Hij is toch al getest?’, vraagt de fokker als hij hoort dat de door hem gefokte Etaregge Alhambra zal worden ingezet. Het vertrouwen in merkerfokwaarden maakt dat hij erg benieuwd is wanneer een nog hoger gemerkerde stier uit de familie beschikbaar komt.

Dat Etaregge Alhambra in het exterieur-segment vertegenwoordigd is, is geen toeval. Op het Etareggefokbedrijf van maatschap Busger op Vollenbroek te Enter wordt al vele jaren gefokt met stie-ren van minimaal 110 exterieur en een goede productie. Alhambra valt in zijn fokwaarde op door grote, zware koeien met extra openheid en inhoud. De brede kruizen hebben een goede kruisligging. De gezonde, vast aangehechte uiers produceren veel melk, waardoor ze in combinatie met een goede levensduur een goede Better Life Efficiëntie scoren.De koefamilie, die afkomstig is uit de Amerikaanse Dixie Lee Aspen, bevolkt inmiddels de hele stal. Deze Mascot-dochter is ook de moeder van uierver-beteraar Dixie Lee Aaron. Sterke uiers zitten vast verankerd in deze familie en dit valt ook op bij een afgelopen voorjaar doorgebroken fokstier Etaregge Brook-lyn (Mr. Burns x Kian). De volle zus van Brooklyn is de grootmoeder van Alham-bra. Gerard Busger op Vollenbroek om-schrijft de met 87 punten ingeschreven Etaregge Aroyo A Maribel (v. Arroyo), de moeder van Alhambra als een super-goede gebruikskoe met 130 lactatie-waarde en met een superuier. Ze is de hoogste Inet-koe van de stal en heeft heel hoge merkers, waardoor CRV nog steeds belangstelling heeft voor em-bryo’s. Gerard heeft volop vertrouwen in de koefamilie en informeert ook nog even naar een stier die deze winter be-schikbaar gaat komen: Etaregge Eduard, die via Ellmau, Fidelity en Shottle afstamt van Kian Asmira 4 rf, de moeder van Etaregge Brooklyn.

productiE MAnAgEMEnt ExtEriEur

inzet-datum

stier-code naam

afstammingfokker/leverancier n

Vi

inet

gezo

ndhe

id

effici

ëntie

kg m

elk

% v

et

% e

iwit

kg v

et

kg e

iwit

leve

nsdu

ur (d

gn.)

vruc

htba

arhe

id

klau

wge

zond

heid

uier

gezo

ndhe

id

fram

e

robu

usth

eid

uier

been

wer

k

besp

ierin

g

tota

al e

xter

ieur

inSire-teststieren zwartbont10- 12- 14 94-1279 BARNKAMPER MONROE Snowfever (Snowman x Goldwyn) x Marilyn 279 (Planet x Shottle)

H. Vrieling, Balkbrug 322 333 8 10 1515 -.12 .00 54 52 666 98 106 108 107 108 1 12 107 – 1 12

10- 12- 14 94-1266 DYKSTER DINER Denim (Freddie x Wizard) x Josina 175 (Mascol x Jorrijn)W. A. Herder, Leusden 291 271 8 9 542 +.31 +.19 51 35 603 103 106 108 104 102 109 106 – 109

3-12- 14 94-1248 MARS CHARISMA Let it Snow (Snowman x Planet) x Froukje 478 (Fibrax x Shottle)mts. T. en P. S. van Essen, Marssum 302 263 6 7 1286 -.21 0,01 35 45 581 103 104 106 1 1 1 1 1 1 1 16 104 – 1 15

inSire-teststieren roodbont10- 12- 14 94-1 120 DELTA INSIGNIA Direct (Fidelity x Spencer) x Delta Imelda P rf (Mitey-P x Shottle)

Delta 297 306 5 9 1 1 13 +.02 +.07 52 45 592 95 105 109 106 104 1 10 1 10 – 1 1 1

10-12- 14 94-1205 ETAREGGE ALHAMBRA Alchemy (Destry x Shottle) x Aroyo A Maribel (Arroyo x Mr Burns) mts. G. en J. Busger op Vollenbroek, Enter 272 215 3 7 1306 -.46 -.03 18 43 651 99 101 107 109 105 1 14 106 – 1 13

proefstieren mrij8-10- 14 94-1 180 DE ViNKENhof MERLIN Meldon x De Vinkenhof Danielle 51 (Dorus x Manuel 142)

A. Vink, Groot-Ammers 128 185 1 6 792 +.05 -.05 38 25 239 98 102 100 103 100 105 104 100 104

12- 1 1 - 14 94-0991 MAZZEL Mandries x Dikkie 139 (Matthijs x Dorus)mts. H. J. en A. J. ten Damme, Winterswijk 135 189 0 5 773 -.01 .00 33 28 219 98 105 101 106 98 107 104 99 104

Dikkie 139, moeder van Mazzel

correctieIn het magazine van oktober 2014 staat in de tabel bij de zwartbonte stier Elagaaster Tayler een verkeer-de afstamming. Deze moet zijn Levi (Buckeye x O Man) x Elagaaster Janke 264 (Jordan x Jesther).

I N S I R E O O S T

31CRV MAGAZINE noVEMBEr 2014KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP WWW.CRV4ALL.NL > BESTELLEN > MELKRASSEN

30-31-InSire-N+O-NOV.indd 31 11-11-14 15:00

Een goed presterende veestapel is de basis. Het is je bron van inkomsten, een levenswerk dat je voortzet. Maar hoe doe je dat op jouw manier? En hoe bereid je je voor op de toekomst? CRV helpt met advies, dienstverlening en slimme oplossingen. Om je veestapel te managen en om de continuïteit van het bedrijf te waarborgen. De veestapel maakt het verschil, ook voor jou als opvolger.

Meer weten? Bezoek www.crv4all.nl, bel 088 00 24 440 of volg ons op twitter @crv4all

Hoe breng ik het bedrijf verder na de

opvolging?

BETTER COWS | BETTER LIFE

CRVARN0219 Corporate adv opmaak.indd 2 07-08-14 10:28