ÇÜRÜĞÜN ÖNLENMESİ ÇÜRÜĞÜN ÖNLENMESİ VE KİMYASAL VE KİMYASAL

PREPARATLAR.PREPARATLAR.

1. Antimikrobial ajanlarla tedaviler2. Floridlerin kullanımı 2.1.Toplum, Okul ve Evde Bireysel Kullanıma Dayalı Uygulamalar. Su Tuz Süt Şeker Tablet ve damlalar Gargaralar Diş macunları Kürdan ve diş ipleri Sakız Suni tükürük 2.2. Muayenehanede Kullanılan Yöntemler. Topikal solüsyonlar Jeller Vernikler 3. Diyet4. Sağlık eğitimi, oral hijyen5. Tükürük kalite ve kantitesinin arttırılması

Anti mikrobial Ajanlar ve Tedavi Yöntemleri

Diş üzerinde birikmiş olan plak, fırçalama ile her zaman gerektiği gibi uzaklaştırılamaz.

Doğru yöntemle fırçalayamama, Mukozada ağrılı lezyonların

bulunması Fiziksel veya mental engeller

nedeni ile bireylerde ağız hijyeni sağlanamayabilir.

Anti bakteriyel ajanlar

Diğer biyolojik faaliyetlerini etkilememeli

Mukozaya zarar vermemeli Düşük toksisiteli olmalı Bir miktarının yutulmasının zarar

vermemelidir

Kimyasal yapılarına göre değişik etkiye sahip

anti mikrobiyaller Antimikrobial Ajanlar Özellikleri

Katyonlar Pozitif yükleri ile bakteri membranının fonksiyonunu, bakteriyel adesyonu ve glikoz alımını etkilerler.

Anyonlar Negatif yüklü iyonlardır. Bakteri membranının fonksiyonlarını etkilerler glykolitik metabolizmayı ve glikoz alımını bozarlar.

Non iyonik ajanlar Yüklerinin olmadığı kabul edilir. Glukoz alımını engeller ve membran enzimlerini inhibe ederler

Enzimler Bakterilerin adezyonlarını ve lyzozim aktivitesini artırırlar

Şeker alkaloidleri Bakteriyel glikolizi etkilerler

KatyonlarKatyonlar Alexidin (Bisbiguanidinlerden Klorhekzidin) Alexidin (Bisbiguanidinlerden Klorhekzidin) Cetyl Piridinyum Klorid (kuarternary Cetyl Piridinyum Klorid (kuarternary

amonyum bileşiği), amonyum bileşiği), Hexetidin (sentetik hexahydropiridin), Hexetidin (sentetik hexahydropiridin), Benzalkonium Chloride ve Benzalkonium Chloride ve Doğal bitkisel yolla elde edilen Doğal bitkisel yolla elde edilen

sanguinarindir. sanguinarindir. Diğer metal iyonu taşıyan katyonlar (Cu2, Diğer metal iyonu taşıyan katyonlar (Cu2,

Zn2, Sn2 ) Zn2, Sn2 )

Etki mekanizmalarıEtki mekanizmaları

Katyonlar, pozitif yüklüdür. Katyonlar, pozitif yüklüdür. Bu nedenle gram pozitif bakteriler Bu nedenle gram pozitif bakteriler

gibi negatif yüklü bakteri hücrelerinin gibi negatif yüklü bakteri hücrelerinin membranları tarafından çekilirler. membranları tarafından çekilirler.

Gram pozitif olan Mutans Gram pozitif olan Mutans streptokoklar da bu nedenle streptokoklar da bu nedenle katyonlara karşı daha duyarlıdırlar.katyonlara karşı daha duyarlıdırlar.

Katyonlardan en çok kullanılan Katyonlardan en çok kullanılan klorhekzidinin, hem negatif yüklü klorhekzidinin, hem negatif yüklü (hidrofilik, elektron yükü taşıyan), (hidrofilik, elektron yükü taşıyan), hem de pozitif yüklüdür. (hidrofobik, hem de pozitif yüklüdür. (hidrofobik, nötr). nötr).

Bu özelliklerinden dolayı Klorhekzidin Bu özelliklerinden dolayı Klorhekzidin karyojenik karyojenik Mutans streptokoklarıMutans streptokokları iki iki yönlü etkiler. yönlü etkiler.

• Bakteri membranını, özellikle Bakteri membranını, özellikle streptokokus mutanslarınstreptokokus mutansların normal normal fonksiyonunu bozar.fonksiyonunu bozar.

Yüzey enzimlerini etkileyerek Yüzey enzimlerini etkileyerek bakterilerin dişe veya pelikıla bakterilerin dişe veya pelikıla tutunmalarını engeller.tutunmalarını engeller.

Glykolitik enzimi etkileyerek Glykolitik enzimi etkileyerek bakterilerin asit yapmalarını azaltırbakterilerin asit yapmalarını azaltır

Klorhekzidin en sık kullanılan anti Klorhekzidin en sık kullanılan anti mikrobial katyondur. mikrobial katyondur.

Klorhekzidin hücre membran Klorhekzidin hücre membran fonksiyonunu bozar, fonksiyonunu bozar,

Plak birikimini azaltır ve Plak birikimini azaltır ve Bakteri metabolizmasını engeller. Bakteri metabolizmasını engeller. Katyonik antimikrobiallerin etkisini Katyonik antimikrobiallerin etkisini

karşılaştırmada referans olarak karşılaştırmada referans olarak kullanılır.kullanılır.

Ağız ortamıAğız ortamı

Klorhekzidinle gargara yapıldıktan 7 Klorhekzidinle gargara yapıldıktan 7 saat,saat,

Aleksidinden 5 saat, Aleksidinden 5 saat, Cetyl pyridinium chloride’den 3 saat, Cetyl pyridinium chloride’den 3 saat, hexetidinden 90 dakika sonra hexetidinden 90 dakika sonra

gargara öncesi duruma dönmüştür gargara öncesi duruma dönmüştür

Kalay florürlü diş macunları CHX gargaralar ile Kalay florürlü diş macunları CHX gargaralar ile benzer etkinlikte bulunmuştur.benzer etkinlikte bulunmuştur.

Mutans streptokoklar üzerinde Mutans streptokoklar üzerinde sırası ile sırası ile CHX vernik, CHX vernik, jel ve jel ve ağız gargaralarının etkili olduğu ağız gargaralarının etkili olduğu

bulunmuştur. bulunmuştur.

Yan etkileriYan etkileri CHX yan etkileri azdır ve çoğunlukla %0,2 lik CHX yan etkileri azdır ve çoğunlukla %0,2 lik

konsantrasyonunda görülür.konsantrasyonunda görülür. Dilde, dişte, restorasyonlarda ve protezlerde Dilde, dişte, restorasyonlarda ve protezlerde

renk değişikliği, renk değişikliği, Geçici tat kayıbı ve mukozada ağrıGeçici tat kayıbı ve mukozada ağrı SnF2 gargaralarında da aynı yan etkiler görülür. SnF2 gargaralarında da aynı yan etkiler görülür. Hastalar konsantrasyona bağlı olarak metalik Hastalar konsantrasyona bağlı olarak metalik

tatdan şikayet ederler. tatdan şikayet ederler. Hexetidin’in %0,14 lük konsantrasyonları ağız Hexetidin’in %0,14 lük konsantrasyonları ağız

mukozasında deskuamasyona neden olur.mukozasında deskuamasyona neden olur.

EndikasyonlarıEndikasyonları

Yüksek düzeydeki Mutans Yüksek düzeydeki Mutans streptokokların ve P. gingivalis streptokokların ve P. gingivalis azaltılmasında katyonlardan en çok azaltılmasında katyonlardan en çok tercih edilen CHX dir.tercih edilen CHX dir.

Kök yüzeyi tedavisi için SnFKök yüzeyi tedavisi için SnF22 klorheksidin yerine tercih edilir klorheksidin yerine tercih edilir

Yüksek periodontal hastalık aktivitesi Yüksek periodontal hastalık aktivitesi varsa CHX gargaravarsa CHX gargara

Yüksek Mutans streptokok, çürük Yüksek Mutans streptokok, çürük riski ve başlangıç çürükleri varsa riski ve başlangıç çürükleri varsa “evde veya klinikte CHX gel“evde veya klinikte CHX gel

Belirli yüzeylerin korunması Belirli yüzeylerin korunması isteniyorsa CHX vernik tavsiye isteniyorsa CHX vernik tavsiye edilmektedir.edilmektedir.

Ayrıca kimyasal ajanların hiç birinin Ayrıca kimyasal ajanların hiç birinin tek başına yeteri kadar etkili tek başına yeteri kadar etkili olmayacağının,olmayacağının,

bunların yanında diğer önleyici bunların yanında diğer önleyici uygulamaların da ihmal edilmemesi uygulamaların da ihmal edilmemesi gerektiğinin de unutulmaması gerektiğinin de unutulmaması gerekir.gerekir.

ANYONLARANYONLAR

Anyonik ajanlar ajanlar negatif Anyonik ajanlar ajanlar negatif yüklü bakteriler ile pozitif yüklü yüklü bakteriler ile pozitif yüklü bağlara karşı rekabet halindedirler. bağlara karşı rekabet halindedirler.

Bu yolla bakterilerin adezyonlarını Bu yolla bakterilerin adezyonlarını inhibe ederler. inhibe ederler.

Bu bağları protein yapıyla yaparlar. Bu bağları protein yapıyla yaparlar. Örneğin pelikıl… Hydroxyapatite de Örneğin pelikıl… Hydroxyapatite de bağlanırlar.bağlanırlar.

Floridler anyonik ajanların en çok bilinen Floridler anyonik ajanların en çok bilinen ve kullanılanıdır. ve kullanılanıdır.

Floridler diş hekimliğinde 1940 yılından bu Floridler diş hekimliğinde 1940 yılından bu güne kadar çürük kontrolünde güne kadar çürük kontrolünde remineralizasyon/deminerilizasyon remineralizasyon/deminerilizasyon tedavisinde kullanılmaktadır. tedavisinde kullanılmaktadır.

Anyonlara diğer örnek Sodyum lauryl Anyonlara diğer örnek Sodyum lauryl sülfattır. Bu madde piyasada satılmakta sülfattır. Bu madde piyasada satılmakta olan diş macunlarında surfactan ( Yağ ve olan diş macunlarında surfactan ( Yağ ve suyun karışmasını sağlayan yüzey gerilimi suyun karışmasını sağlayan yüzey gerilimi düşüren madde) olarak kullanılmaktadır.düşüren madde) olarak kullanılmaktadır.

Floridler konsantrasyonlarına bağlı olarak Floridler konsantrasyonlarına bağlı olarak bakterileri farklı yollarla etkilerler.bakterileri farklı yollarla etkilerler.

Bakterilerin normal Membran faaliyetlerini Bakterilerin normal Membran faaliyetlerini etkilerler.etkilerler.

Pozitif yüklü glycolitik enzim floridlerden Pozitif yüklü glycolitik enzim floridlerden etkilenir.etkilenir.

Düşük Ph larda glikoz alımı inhibe edilir. Düşük Ph larda glikoz alımı inhibe edilir. Membranın glikoz alımını sağlayan H+ Membranın glikoz alımını sağlayan H+ iyonları ve glikoz alım kanalları etkilenir.iyonları ve glikoz alım kanalları etkilenir.

EtkileriEtkileri

>100 µg/ml NaF konsantrasyon >100 µg/ml NaF konsantrasyon inhibisyon için gerekirken inhibisyon için gerekirken bakteriostatik etki için daha bakteriostatik etki için daha konsantre olması gerekir. konsantre olması gerekir.

Bu konsantrasyonun altında Bu konsantrasyonun altında remineralizasyon gerçekleşebilir.remineralizasyon gerçekleşebilir.

Yan etkileriYan etkileri

Floridlerin tavsiye edilen dozlarda Floridlerin tavsiye edilen dozlarda yan etkileri yoktur.yan etkileri yoktur.

SLS (Sodium lauryl sulphate) SLS (Sodium lauryl sulphate) proteinleri denatüre ettiği için epitel proteinleri denatüre ettiği için epitel deskuamasyonuna neden olabilirler. deskuamasyonuna neden olabilirler.

Non iyonik AjanlarNon iyonik Ajanlar

Non iyonik ajan olarak kullanılan iki Non iyonik ajan olarak kullanılan iki tip fenol vardır. tip fenol vardır.

Yüksüz olduğu bilinen timol ve Yüksüz olduğu bilinen timol ve ökaliptolün ökaliptolün

fenol taşıyan esansiyel yağlarından fenol taşıyan esansiyel yağlarından elde edilen Triklosan ve Listerindir. elde edilen Triklosan ve Listerindir.

Timol servitek içinde CHX ile birlikte kullanılır Timol servitek içinde CHX ile birlikte kullanılır

Triklosan normalde sadece anti mikrobiyal bir Triklosan normalde sadece anti mikrobiyal bir madde olarak kullanılmaz. Ticari adı Gantrez madde olarak kullanılmaz. Ticari adı Gantrez olarak bilinen copolymer, polyvinylmethyl ether olarak bilinen copolymer, polyvinylmethyl ether ve maleic acid, yüzey kaplama etkisini arttırmada ve maleic acid, yüzey kaplama etkisini arttırmada kullanılır. kullanılır.

% 0,3 triclosan + copolymer -Colgate Total diş % 0,3 triclosan + copolymer -Colgate Total diş macunu, Colgate Palmolive macunu, Colgate Palmolive

Thymol ve eucalyptol - Listerine gargara, Warner Thymol ve eucalyptol - Listerine gargara, Warner Lambert. Lambert.

Bu grup nonoiyonik, hidrofil ve Bu grup nonoiyonik, hidrofil ve hidrofob özellik taşıyan fenol derivesi hidrofob özellik taşıyan fenol derivesi ajanlardır. ajanlardır.

Ağız ortamında bulunan gram negatif Ağız ortamında bulunan gram negatif ve gram pozitif bakterilerin büyük ve gram pozitif bakterilerin büyük bölümüne etki ederler. bölümüne etki ederler.

Kesin olarak etki mekanizmaları Kesin olarak etki mekanizmaları anlaşılamamıştır. anlaşılamamıştır.

Bakteri membranı tarafından bu Bakteri membranı tarafından bu maddelerin hızlı alımı membranda yer alan maddelerin hızlı alımı membranda yer alan PTS ve PMF enzimlerini inhibe etmektedir. PTS ve PMF enzimlerini inhibe etmektedir. Bu etki glikoz alımını engellemekte ve Bu etki glikoz alımını engellemekte ve hücre asidi üretimi çok azalmakta veya hücre asidi üretimi çok azalmakta veya tamamen durmaktadır.tamamen durmaktadır.

Daha yüksek konsantrasyon membran Daha yüksek konsantrasyon membran sızıntısına, bu da bakteriyolizise neden sızıntısına, bu da bakteriyolizise neden olur.olur.

EtkileriEtkileri

Triklosan ve Listerin uzun yıllardır deri ile Triklosan ve Listerin uzun yıllardır deri ile ilgili tedavilerde, 80 li yıllardan sonra diş ilgili tedavilerde, 80 li yıllardan sonra diş hekimliğinde kullanılmaktadırhekimliğinde kullanılmaktadır

Triklosan plak bakterilerinin büyümeleri ve Triklosan plak bakterilerinin büyümeleri ve çoğalmalarını engelleyici etkisini arttırmak çoğalmalarını engelleyici etkisini arttırmak için Gantrez ile kombine olarak için Gantrez ile kombine olarak kullanılmıştır kullanılmıştır

Triklosan/copolymer içeren diş macunu ile Triklosan/copolymer içeren diş macunu ile 6 aylık uygulama sonucunda supra 6 aylık uygulama sonucunda supra gingival plak miktarında ileri düzeyde gingival plak miktarında ileri düzeyde azalma olduğu gözlenmiştir azalma olduğu gözlenmiştir

Yan etkileriYan etkileri

Tadı hastalar tarafından Tadı hastalar tarafından beğenilmemekte ve beğenilmemekte ve

Ağız kuruluğu olan hastalarda yüksek Ağız kuruluğu olan hastalarda yüksek alkol yoğunluğu nedeni ile tavsiye alkol yoğunluğu nedeni ile tavsiye edilmemektedir.edilmemektedir.

EndikasyonlarıEndikasyonları

Günlük diş macunu içinde Günlük diş macunu içinde kullanılmalarının dışında özel bir kullanılmalarının dışında özel bir kullanım alanları yoktur. kullanım alanları yoktur.

Enzimler.Enzimler.

amyloglucosidase and glucose amyloglucosidase and glucose oxidase gibi enzimler diş oxidase gibi enzimler diş macunlarına ve gargaralara ilave macunlarına ve gargaralara ilave edilmektedir.edilmektedir.

Amyloglucosidase ve glucose oxidase - Zendium Naneli dişmacunu, Üretici firma: Meda Sverige AB

Amyloglucosidase and glucose oxidase - Zendium gargara, üretici firma: Meda Sverige AB

Etki mekanizmalarıEtki mekanizmaları

İnvitro olarak bir çok enzimin İnvitro olarak bir çok enzimin antimikrobial etkisi olduğu antimikrobial etkisi olduğu gösterilmiştir. gösterilmiştir.

Örneğin dextranase Bu enzimin Örneğin dextranase Bu enzimin yapıştırıcı özelliği olan dextran yapıştırıcı özelliği olan dextran (glukan) içine sızarak onu çözmekte (glukan) içine sızarak onu çözmekte ve bu yolla teorik olarak bakterilerin ve bu yolla teorik olarak bakterilerin birikim hızını düşürdüğüne birikim hızını düşürdüğüne inanılmaktadır inanılmaktadır

EtkileriEtkileri

Bazı çalışmalar enzimli diş Bazı çalışmalar enzimli diş macunlarının plak birikimini macunlarının plak birikimini engellediğini gösterirken bazı engellediğini gösterirken bazı araştırmalar bu etkiyi araştırmalar bu etkiyi onaylamamıştır.onaylamamıştır.

Yan etkileriYan etkileri

Her hangi bir yan etkilerinin olduğu Her hangi bir yan etkilerinin olduğu bildirilmemiştir.bildirilmemiştir.

EndikasyonlarıEndikasyonları

Özel bir endikasyonları yoktur.Özel bir endikasyonları yoktur.

Şeker alkolleriŞeker alkolleri

Anti mikrobiyal değillerdir fakat Anti mikrobiyal değillerdir fakat kısmen onlar gibi etkilerler. kısmen onlar gibi etkilerler.

Cikletlerde, pastillerde, diş Cikletlerde, pastillerde, diş macunları, suni tükürükte macunları, suni tükürükte kullanılırlar. kullanılırlar.

Şeker alkolleri çoğunlukla hexitol ve Şeker alkolleri çoğunlukla hexitol ve pentitol kombinasyonlarıdır ve %30-pentitol kombinasyonlarıdır ve %30-60 oranında yer alırlar. 60 oranında yer alırlar.

Örnek ürünlerÖrnek ürünler

Xylitol, sorbitol ve mannitol – ciklet, Xylitol, sorbitol ve mannitol – ciklet, İmalatçı firma: Wrigley´s İmalatçı firma: Wrigley´s

Xylitol and sorbitol - Pepsodent dentifrice, Xylitol and sorbitol - Pepsodent dentifrice, Üretici firma: Elida Fabergé Üretici firma: Elida Fabergé

Xylitol - Saliversättningsmedel med xylitol Xylitol - Saliversättningsmedel med xylitol suni tükürük, üretici firma: (enl MAS) ATL suni tükürük, üretici firma: (enl MAS) ATL

Sorbitol - Saliversättningsmedel med Sorbitol - Saliversättningsmedel med sorbitol manufacturer: ATL sorbitol manufacturer: ATL

Etki mekanizmalarıEtki mekanizmaları

EtkileriEtkileri

Şeker alkolleri özellikle xylitol asit Şeker alkolleri özellikle xylitol asit akışını azaltmaları nedeni ile akışını azaltmaları nedeni ile karyojenik değildir. karyojenik değildir.

İn vitro olarak test edilen xylitol ve İn vitro olarak test edilen xylitol ve sorbitol kemostat ortamında asit sorbitol kemostat ortamında asit üretiminin azalttığı gösterilmiştir. üretiminin azalttığı gösterilmiştir.

CHX/xylitollü ciklet kullananlarda CHX/xylitollü ciklet kullananlarda tükürük akış hızı artmış, streptokok, tükürük akış hızı artmış, streptokok, laktobasil ve mayaların oranı önemli laktobasil ve mayaların oranı önemli düzeyde almıştır. düzeyde almıştır.

Plasebo olarak verilen xylitollü ciklet Plasebo olarak verilen xylitollü ciklet sadece Mutans sayısını azaltmıştır.sadece Mutans sayısını azaltmıştır.

Yan etkileriYan etkileri uzun süreli kullanımda xylitole karşı uzun süreli kullanımda xylitole karşı

direnç oluşumu konusu tartışmalıdır. direnç oluşumu konusu tartışmalıdır. İnsandan izole edilmiş streptokolarda İnsandan izole edilmiş streptokolarda

xylitole dirençli bakterilerin varlığı xylitole dirençli bakterilerin varlığı gösterilmiştir. gösterilmiştir.

Şeker alkolleri laksatif etki gösterebilir. Şeker alkolleri laksatif etki gösterebilir. Xylitolün sorbitole göre laksatif etkisi daha Xylitolün sorbitole göre laksatif etkisi daha azdır. azdır.

15 gramdan fazla sorbitol diyare yapabilir. 15 gramdan fazla sorbitol diyare yapabilir. Bunun nedeni geç emilmeleri ve barsak ta Bunun nedeni geç emilmeleri ve barsak ta osmosise etkileridir.osmosise etkileridir.

EndikasyonlarıEndikasyonları

Düşük tükürük akışı olan bireylere Düşük tükürük akışı olan bireylere florla kombine edilmiş şeker alkolleri florla kombine edilmiş şeker alkolleri içeren cikletler ve suni tükürük içeren cikletler ve suni tükürük önerilebilir önerilebilir