30 MEI 2017

CULTUREEL ERFGOED EN

DE OMGEVINGSWET

Inhoud

• De omgevingswet • Cultureel erfgoed • Omgevingswet en erfgoedwet • Erfgoed in de omgevingswet • Omgevingsvisie • Omgevingsplan • Digitale informatie • Opgaven voor eigenaren van

buitenplaatsen, kastelen en landgoederen

De omgevingswet (1)

• Nieuwe wet over de fysieke leefomgeving. • Bundeling van 26 wetten en vele andere regelingen.

O.a. Wet ruimtelijke ordening, Wet milieubeheer, Woningwet (deels), Monumentenwet (deels), et cetera

• Van 5000 naar 350 wetsartikelen • Van 120 ministeriële regelingen naar 10 • Van 120 algemene maatregelen van bestuur naar 4 • Van een deken aan bestemmingsplannen naar één

omgevingsplan.

De omgevingswet (2)

Motto: ‘ruimte voor ontwikkeling, waarborgen voor kwaliteit’. Twee maatschappelijke doelen:

• een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede

omgevingskwaliteit bereiken en in stand houden • de fysieke leefomgeving doelmatig beheren, gebruiken en

ontwikkelen om er maatschappelijke behoeften mee te vervullen

Vier verbeterdoelen • de fysieke leefomgeving samenhangend benaderen • de bestuurlijke afwegingsruimte voor de fysieke leefomgeving

vergroten • de inzichtelijkheid, de voorspelbaarheid en het gebruiksgemak

van het omgevingsrecht vergroten • de besluitvorming over projecten in de fysieke leefomgeving

versnellen en verbeteren

De omgevingswet (3)

De fysieke leefomgeving – kernbegrip Omvat in ieder geval (niet uitputtend geformuleerd): • Bouwwerken • Landschap • Infrastructuur • Watersystemen • Bodem • Lucht • Natuur • Cultureel Erfgoed / werelderfgoed

Niet: - Voertuigen - Dieren - Losse glasbakken (ondergrondse containers wel) - (éénjarige) Landbouwgewassen

De omgevingswet (4)

Wanneer geldt de Omgevingswet: • Verandering van de fysieke omgeving: nieuwe weg, verbouwing, nieuwe natuur • Veranderend gebruik van de fysieke leefomgeving: functie van wonen naar

kantoor. • Nalaten van bepaalde activiteiten: bijvoorbeeld niet aanbrengen van

geluidsisolerende voorzieningen.

Hoofdbegrippen: - veiligheid, gezondheid

• Decentraler: minder aanwijzingen vanuit het rijk • Algemene regels die lokaal ingevuld kunnen worden • Maatwerk mogelijk • Ja mits, in plaats van nee, tenzij • Omgevingsvisie voor integrale aanpak • 1 loket (digitaal) • Minder onderzoek en onderzoek langer geldig • Nieuwe wet over de fysieke leefomgeving. • Participatie aan de voorkant verplicht

De omgevingswet (5)

• Decentralisatie: minder aanwijzingen vanuit het rijk • Algemene regels die lokaal ingevuld kunnen worden • Maatwerk mogelijk • Ja mits, in plaats van nee, tenzij • Omgevingsvisie voor integrale aanpak • 1 loket (digitaal) • Minder onderzoek en onderzoek langer geldig • Nieuwe wet over de fysieke leefomgeving. • Participatie wordt verplicht

Cultureel erfgoed

Cultureel erfgoed: zich in de fysieke leefomgeving bevindend erfgoed bestaande uit:

• a. monumenten, voor zover het onroerende zaken betreft, met inbegrip van archeologische monumenten;

• b. stads- en dorpsgezichten;

• c. cultuurlandschappen, voor zover van algemeen belang vanwege hun schoonheid, vervaardigde structuren, betekenis voor de wetenschap of cultuurhistorische waarde.

Cultureel erfgoed 2

• Term rijksmonument blijft bestaan: door de minister aangewezen bovengronds en ondergronds cultureel erfgoed (o.a. van rijkswege beschermde buitenplaatsen).

• Cultureel erfgoed kan samen met zijn (roerend) interieur worden aangewezen en wordt dan ‘ensemble’ genoemd. Deze aanwijzing van roerende interieurzaken heeft echter vooralsnog geen kracht van bescherming.

• Groen erfgoed niet apart beschermd. Indien niet aangewezen als rijksmonument, dan bescherming mogelijk via omgevingsplan (voorheen bestemmingsplan).

Waar zijn we?

Omgevingswet: de zorg voor het cultureel erfgoed

• Uitgangspunten van de Verdragen van Granada en Valletta worden benoemd in de Omgevingswet.

• Op Amvb niveau een combinatie van artikel 3.1.6 Bro en 38a Monumentenwet: Bij het opstellen van het omgevingsplan wordt rekening gehouden met het behoud van cultureel erfgoed met inbegrip van bekende en aantoonbaar verwachte archeologische waarden.

Hoe zit cultureel erfgoed in de Omgevingswet?

• Cultureel erfgoed zit goed integraal in de wetsteksten

• Definitie CE • Algemene regels cultureel erfgoed • Art. Bro “gemeente moet in omgevingsplan

rekening houden met cultuurhistorie” • Archeologie geborgd • Omgevingsvergunning (vh.Wabo) • Erfgoedmonitor/balans • Eigen stuk Monumentenwet in Memorie van

Toelichting • Europese en Unesco verdragsverplichtingen

Nieuw in de Omgevingswet

• Omgevingsvisie, omgevingsplan • Integrale plannen • Erfgoed over de volle breedte • Werelderfgoed • Vergunning archeologische rijksmonumenten • Stilleggen werkzaamheden bij archeologische

toevalsvondsten door gemeente • Instandhoudingsplicht • Op waarden afgestemd sloopvergunningenregime

in beschermd gezicht (toetsingskader in omgevingsplan)

• Erfgoedbalans eens per vier jaar op basis van erfgoedmonitor

Wat verandert er wel of niet?

Wel: • Vergunning archeologische rijksmonumenten door gemeenten • Gemeentelijke monumenten gaan over naar het omgevingsplan • Inrichten integrale Monumentencommissie / Commissie Ruimtelijke Kwaliteit • Uitbreiding begrip omgeving van een monument (cf Verdrag van Granada) • Geen aparte erfgoedverordening meer voor onroerend erfgoed, wel mogelijk

voor roerend erfgoed (Erfgoedwet) • Meer flexibiliteit bij bescherming (interieurs, alleen buitenkant, groen, etc.) en

stellen van regels daaraan • Rol gemeenten bij aanwijzing rijksmonumenten (rol in advisering) • Omgevingsvisie • Participatie verantwoordelijkheid initiatiefnemer

Niet: • Vergunningverlening gebouwde rijksmonumenten • Rekening houden met cultureel erfgoed bij het opstellen van ruimtelijke plannen

Omgeving monument

• eenieder die een activiteit in de fysieke leefomgeving verricht is verplicht alle maatregelen te nemen die redelijkerwijs van diegene kunnen worden gevraagd om beschadiging of vernieling te voorkomen

Artikel 5.72 (behoud cultureel erfgoed), lid 4

• Voorkomen van aantasting van de omgeving van rijksmonumenten, voorbeschermde rijksmonumenten en monumenten die op grond van het omgevingsplan zijn beschermd, voor zover die aantasting een negatieve invloed heeft op het aanzicht of de waardering van die monumenten

Erfgoed in de AMvB’s

Algemene Regels: • Verbod op het beschadigen en vernielen van een

rijksmonument (ook voorbeschermd) Bal 11.11.a

• Verbod op het achterwege laten van onderhoud aan rijksmonumenten Bal 11.11.b

• Algemene zorgplicht: wie redelijkerwijs kan vermoeden dat zijn activiteit schade toebrengt aan een rijksmonument, moet al het redelijke doen om die schade te voorkomen (NB: actueel i.v.m. gasboringen!) Bal 11.10

• Met maatwerkregels en maatwerkvoorschriften kunnen extra eisen worden opgelegd, zowel gebiedsgericht als specifiek voor één monument.

Monumenteneis weegt zwaarder dan bouwbesluit

Besluit Bouwwerken Leefomgeving art 2.7 • Voor zover een omgevingsvergunning voor een

rijksmonumentenactiviteit, of een omgevingsvergunning voor een afwijkactiviteit in verband met een krachtens een omgevingsverordening of omgevingsplan aangewezen monument of monument waarop, voordat dit is aangewezen, een zodanige verordening of een zodanig plan van overeenkomstige toepassing is, afwijkt van een in de hoofdstukken 3 tot en met 5 gestelde regel, is alleen het aan die vergunning verbonden voorschrift van toepassing.

Omgevingsvisie - 1

• Vastgesteld voor de lange termijn • Integraal • Een samenhangende visie op strategisch niveau • vormvrij • geen optelsom van beleidsvisies voor de

diverse domeinen (MvT, p. 114).

Dus: omgevingsvisie is een politiek bestuurlijk document dat het beleid voor de fysieke leefomgeving integraal omschrijft (MvT, p. 114).

Omgevingsvisie - 2

• De omgevingsvisie dient aan te geven hoe de gemeente met zijn cultureel erfgoed om gaat en hoe dit voor de lange termijn is geborgd.

• Daarom is het belangrijk dat de cultuurhistorische waarden in de visie worden omschreven. Immers op basis van de omgevingsvisie wordt een omgevingsplan en/of omgevingsprogramma opgesteld.

Instructieregels Omgevingsplan

Art. 5.72 BKL: Omgevingsplan moet regels bevatten voor:

• Voorkomen van ontsiering, beschadiging of sloop van in het plan beschermde monumenten

• Voorkomen van verplaatsen van zulke monumenten, tenzij voor het monument noodzakelijk

• Bevorderen van het gebruik van monumenten

• “het voorkomen van aantasting van de omgeving van (alle) monumenten, voor zover die aantasting een negatieve invloed heeft op het aanzicht of de waardering van die monumenten”

• Voorkomen van aantasting van het karakter van gezichten en cultuurlandschappen door sloop van bestaande gebouwen, bouw van nieuwe of andere veranderingen

• Het conserveren / in stand houden van archeologische monumenten, bij voorkeur in situ

De digitale informatie

Schema van het digitale stelsel

CE IN KERNKWALITEITEN (OMGEVINGSVISIE)

Hoe borg je CE goed in kernkwaliteiten? • Welke gebiedsgerichte eigenschappen zijn relevant?

• Welke objecten (monumenten, karakteristieke gebouwen, waardevol groen erfgoed)?

• Wat zijn de kwaliteiten van het landschap?

• Wordt identiteit beschreven?

• Ruimtelijke, sociale en culturele factoren?

• Integrale benadering van een gezonde, veilige, goede omgevingskwaliteit?

• Proces: in samenspraak met burgers en deskundigen?

• In tekst en beeld?

• Hoe concreet? (bijv. kernkwaliteiten Nationaal Landschap Graafschap - globaal)

• Maak gebruik van bestaand beleid!

Opgaven voor landgoedeigenaren

1. Wees in beeld: integrale aanpak

2. Omgevingsvisie

3. Omgevingsplan, ga het gesprek aan met de gemeente

4. Herken kansen: maatwerk is mogelijk door specifieke locatieregels

5. Zet cultureel erfgoed en natuur in als meerwaarde

6. Instandhoudingsplicht biedt ook kansen (voor wat hoort wat)

7. Denk aan de buurt. Participatie wordt verplicht.