Cumhuriyet Öncesi Dönemde Askerî

Cumhuriyet Öncesi Dönemde AskerîT›bbiyede Yetiflen Üsküdarl› Hekimler

D O Ç . D R . A D N A N A T A ÇGATA

Ül ke miz de mo dern t›p e¤i ti mi, 14 Mart 1827’de T›p ha ne-i Âmi re ad›n da fieh za -de ba fl›’nda ku ru lan t›p mek te bi ile bafl la m›fl t›r. Bu okul, or du nun ta bip ve cer -rah ih ti yaç la r› n› kar fl› la mak ama c› ile He kim ba fl› Mus ta fa Beh çet Efen di’nin ön -der li ¤in de aç›l m›fl t›r. Mo dern t›p e¤i ti mi ile ye ti flen as ker he kim ler, ilk cid dî s› -nav la r› n› K› r›m Sa va fl›’nda (1853-1856) ver mifl ler dir. K› r›m Sa va fl›’ndan son ra,Türk as ker he kim li ¤i nin ge lifl me si için ye ni uy gu la ma lar bafl la t›l m›fl ve T›b bi ye-i fia hâ ne’den me zun olan as ker he kim le re, 2 y›l as ke rî has ta ne ler de, as ke rî t›ppra ti ¤i yap ma zo run lu lu ¤u ge ti ril mifl tir. As ke rî t›b b›n ge li fli mi yö nün de gös te ri len ça ba lar, ül ke miz de t›p bi li mi nin ge lifl -me si ne, t›p bi li mi nin ge lifl me si ise ül ke miz bi li mi nin ge li fli mi ne önem li kat k› larsa¤ la m›fl t›r. Ya k›n ta ri hi miz göz önü ne al›n d› ¤›n da, as ke rî he kim le rin sa¤ l›k ala -n›n da ki bü yük hiz met le ri nin ya n›n da, ül ke miz bi li mi nin ge lifl me sin de deönem li rol le ri nin ol du ¤u gö rül mek te dir.Bu ma ka le de (teb li¤ de), ge rek Türk t›b b› n›n ve bi li mi nin, ge rek se as ke rî t›b b›nge li fli mi ne kat k› s› olan ve ül ke mi ze bü yük hiz me ti olan as ke rî he kim ler den, Üs -kü dar do ¤um lu olan la r›n be lir len me si amaç lan m›fl t›r. Bu mak sat la, Cum hu ri yetön ce si dö nem de me zun ol mufl ve or du da gö rev yap m›fl he kim ler den Üs kü dar’-da do¤ mufl olan la r› tes pit et mek ve ya flam öy kü le ri ne ula fla bil dik le ri mi zin k› saöz geç mifl le ri ni bir ara ya ge tir me ye ça l›fl t›k. Ça l›fl ma da en çok, R› za Tah sin’ninMir’at› Mek teb-i T›b bi ye ese ri, Ke mal Öz bay’›n Türk As ker He kim li ¤i Ta ri hi ve As -ker Has ta ne ler ki ta b› ve Fet hi Er den’in Türk He kim le ri Bi yog ra fi si isim li eser ler -den ya rar la n›l m›fl t›r. Ula fl› la bil di ¤i ka da r› ile 18 as ker he ki min öz geç mifl le ri, 58as ker he ki min rüt be ve si cil nu ma ra la r› bu bil di ri de su nul mufl tur.

498

Üs kü dar l› As ker He kim ler

Dr. Ah met Hu lu si Bey: 1862 y› l›n da Üs kü dar’da do¤ du. ‹l mi ye den Mus ta fa Ra -flit Efen di’nin o¤ lu dur. ‹l ko ku la Üs kü dar’da F›s t›k l› ‹p ti dai Mek te bi’nde bafl la -m›fl, s› ra s›y la Pa fla Ka p› s› Mül ki ye Rüfl ti ye si, Top ta fl› As ke rî Rüfl ti ye si ve Ku le li‹da di si’nde e¤i ti mi ni ta mam la m›fl t›r. 1882’de gir di ¤i Mek teb-i T›b bi ye-i As ke ri -ye’den 1887 y› l›n da yüz ba fl› rüt be siy le me zun ol mufl tur. ‹ki y›l l›k staj sü re si niHay dar pa fla As ker Has ta ne si’nde ta mam la d›k tan son ra, gi rifl s› na v› n› ka za na rak“Hay va nat ‹l mi Der si” mu al lim mu avin li ¤i ne bafl la m›fl t›r. 1902 y› l›n da Da rül fü -nûn T›b bi ye fiu be si ‹lm-i Hay va nat mu al lim li ¤i ne ta yin edil mifl tir. 1908’de yar -bay ol duk tan son ra, Bal kan Sa vafl la r› s› ra s›n da Üs küp ve Se la nik’te gö rev yap -m›fl t›r. 1914 y› l›n da as ker lik ten emek li olan Dr. Hu lu si Ra flit Bey, 1909 y› l›n dan1933 Üni ver si te ‹n k› lâ b› na ka dar Ec za c› ve Difl çi Mek tep le ri nin ‹lm-i Hay va natho ca l› ¤› n› yap m›fl t›r. Bu gö rev den emek li ol duk tan üç y›l son ra 1936 y› l›n da ‹s -tan bul’da ve fat et mifl tir.

Dr. Ali Fu at B‹L GEN: 1871 y› l›n da Üs kü dar’da do¤ du. Es ki Ad li ye Ne za re ti Ha -va le Mü dü rü Fa iz Bey’in o¤ lu dur. ‹lk ve or ta tah sil le ri ni Kon ya’da, Üs kü dar’daTop ta fl› As ke rî Rüfl ti ye si’nde ve Ku le li As ke rî Li se si’nde yap t›k tan son ra 1891se ne sin de As ke rî T›b bi ye’den yüz ba fl› rüt be si ile dip lo ma al m›fl t›r.Dört se ne Hay dar pa fla ve Bey ler be yi As ke rî Has ta ne le ri’nde ça l›fl m›fl, yap t› ¤›arafl t›r ma lar ve sun du ¤u bil di ri ler so nun da 1894’te Ce mi yet-i T›b bi ye-i fia ha -ne’ye da imi üye ola rak se çil mifl tir. 1895’de Da ire-i Umur-› S›h hi ye’de, bu la fl› c›has ta l›k la r›n pro fi lak si le ri üze ri ne aç› lan im ti ha n› ka za na rak, Ta haf fuz hâ neS›h hi ye He ye ti’ne dâ hil ol mufl tur. 1897’de Ana do lu Ka va ¤› Ka ran ti na ha ne si he -kim mu avin li ¤i ne, 1898’de ise Cid de’ye gön de ri len s›h hi ye he ye ti aza l› ¤› na ta -yin edil mifl tir. Bir müd det Cid de ve Yer muk’da ça l›fl t›k tan son ra, dö nü flün deAna do lu Ka va ¤›’nda ki va zi fe si ne de vam et mifl tir.1899’da Me di ne S›h hi ye ta ba be ti ne ve 1902’de Mek ke S›h hi ye mü dü ri ye ti ne ta -yin olu nan Dr. Ali Fu at Bil gen, 1908’de Rus ya’da ya p› lan (gö rü len?) ko le ra se be -bi ile Si nop’a gön de ri len s›h hi ye he ye ti nin bafl kan l› ¤› na ge ti ril mifl tir. 1910’daAna do lu Ka va ¤› Ka ran ti na ha ne si bafl he kim li ¤i ne ve yi ne ay n› se ne Mec lis-iUmur-› S›h hi ye aza l› ¤› na atan m›fl t›r. 1913’de Da ire-i Umur-› S›h hi ye mu ha se be -ci li ¤i ne ge ti ril mifl ve 1919’da bu da ire nin mü fet tifl li ¤i ni yü rüt tük ten son ra,1921’de fah ri mü fet tifl-i umu mi un va n› ile emek li ol mufl tur.

Dr. R› fat Os man: 1874 y› l›n da Üs kü dar’da do¤ mufl, 1889 y› l›n da T›b bi ye ‹dâ di si’nibi tir mifl, 1892’de As ke rî T›b bi ye’ye gir mifl ve 1899’da yüz ba fl› rüt be siy le me zun ol -mufl tur. Dr. R› fat Os man, 1895’de rönt gen ›fl›n la r› n›n kefl fin den bir y›l son ra1896’da he nüz ö¤ ren ciy ken As ke rî T›b bi ye Mek te bi’nde ar ka da fl› Esad Fey zi (1874-1901) ile bir lik te rönt gen ›fl›n la r› ile il gi li ça l›fl ma lar yap m›fl t›r. Esad Fey zi ve R› fatOs man’›n bu ça l›fl ma la r› As ke ri T›b bi ye’de bü yük des tek gör müfl ve Ni san 1897’de

Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U V

499

bafl la yan Türk-Yu nan sa va fl›n da ya ra l› as ker ler için ay r› lan Y›l d›z As ker Has ta ne siBafl he ki mi Op. Dr. Ce mil To puz lu Pa fla, Esad Fey zi ve R› fat Os man’› bu has ta ne yege ti ri len sa vafl ya ra l› la r› n›n rönt gen film le ri ni çek mek için gö rev len dir mifl tir. EsadFey zi ve R› fat Os man ta ra f›n dan ya p› lan ve dün ya da as ke rî amaç l› ilk kul la n›molan bu uy gu la ma 1899’da Nev sal-i Âfi yet isim li t›p ki ta b›n da ya y›n lan m›fl t›r.Dr. R› fat Os man, 1900’de Gül ha ne E¤i tim Has ta ne si’nde Em râz-› Dâ hi li ye veRönt gen fiu ala r› flu be le rin de asis tan ola rak ça l›fl ma ya bafl la m›fl, 21 Ekim 1903ta ri hin de ilk rönt gen uz man la r›n dan bi ri si ola rak Edir ne Has ta ne si’ne atan m›fl -t›r. 1904’te Se la nik, 1906’da Ma nas t›r Mer kez Has ta ne le rin de Rönt gen bö lü mü -nü kur mufl, 1915’te ön ce Edir ne Has ta ne si Bafl ta bip li ¤i gö re vi ne, 31 Mart1915’te Hay dar pa fla Has ta ne si Rönt gen fiua fief li ¤i ne atan m›fl, 4 Ma y›s 1919’daemek li ol mufl tur. Edir ne’ye ta ri hî, sa nat sal ve sa¤ l›k hiz met le ri ile il gi li bir çokhiz met le ri ol mufl, 1933’te ve fat et mifl tir.

Prof. Dr. Tev fik Ören soy: 1875 y› l›n da ‹s tan bul’da do¤ du. Tüc car dan Re cepBey’in o¤ lu dur. ‹lk tah si li ni Üs kü dar’da F›s t›k l› Mek te bi’nde, or ta y› Gül ha neRüfl ti ye si’nde ve li se tah si li ni de Ku le li ‹dâ di si’nde ta mam la d›k tan son ra 1898se ne sin de As ke rî T›b bi ye’den dip lo ma al m›fl t›r.Bir se ne Gül ha ne Has ta ne si’nde staj yap m›fl, Al man ya’ya git mifl ve dört se ne like¤i tim so nun da Wurs burg Üni ver si te si’nde uz man l›k e¤i ti mi ni ta mam la ya rak1904’de mem le ke te dön müfl tür. Mem le ke te dön dük ten son ra 1905’de As ke rîT›b bi ye Mek te bi’ne Emb ri yo lo ji pro fe sö rü ol mufl, bir se ne son ra da T›b bi yeMek te bi His to lo ji pro fe sör lü ¤ü ne ta yin edil mifl tir. 1908’de Da rül fü nûn ku rul duk tan son ra T›p Fa kül te si His to lo ji ve Emb ri yo lo jipro fe sör lü ¤ü ne ta yin edi len Dr. Tev fik Re cep Ören soy, 38 se ne ara l›k s›z bu ders -le ri okut mak la mefl gul ol mufl ve 1942 y› l›n da emek li ol mufl tur.

Prof. Dr. Ke mal Ce nap Berk soy: 1876 y› l›n da Üs kü dar’da do¤ du. Si lah ha ne Bafl -kâ ti bi Hü se yin Ce nap Efen di’nin o¤ lu dur. ‹lk tah si li ni Üs kü dar’da Ah me di yeMek te bi’nde, or ta y› Top ta fl› As ke rî Rüfl ti ye si’nde ve Ku le li ‹dâ di si’nde ta mam la -d›k tan son ra 1897 se ne sin de yüz ba fl› rüt be si ile As ke rî T›b bi ye’den dip lo ma al -m›fl t›r.Fiz yo lo ji der si ne asis tan ta yin ol mufl, iki se ne lik ça l›fl ma dan son ra bu der sin boflbu lu nan mu avin li ¤i ne atan m›fl t›r. Fiz yo lo ji mu al lim mu avi ni ol duk tan iki se neson ra, Me ba di-i Fenn-i Me na fiü’l-âza ad l› ese ri ka le me al m›fl ve bu eser çok be -¤e nil di ¤in den rüt be le ri nin art t› r›l ma s› na ve si le ol mufl tur. 1908’de fiz yo lo ji ho -ca s› fia kir Pa fla’n›n ve fa t› üze ri ne mu al lim olan Dr. Ke mal Ce nap Berk soy, bir se -ne son ra as ker ve si vil t›b bi ye nin bir lefl me si ile mey da na ge len T›p Fa kül te si’nemu al lim ol mufl tur. Da ha son ra mu al lim un va n› mü der ris li ¤e çev ri lin ce mü der -ris ve ni ha yet 1933’de Üni ver si te ka nu nu ç› k›n ca re form ne ti ce sin de Fiz yo lo jiOr di nar yüs Pro fe sö rü ola rak kal m›fl t›r.1944 se ne si ne ka dar fa kül te de e¤i tim ile mefl gul olan Dr. Ke mal Ce nap Berk soy,

C U M H U R ‹ Y E T Ö N C E S ‹ D Ö N E M D E A S K E R î T I B B ‹ Y E D E Y E T ‹ fi E N Ü S K Ü D A R L I H E K ‹ M L E R

500

bin ler ce ta le be ye tifl tir mifl ve çok sev di ¤i Fiz yo lo ji bran fl› n› sev dir mek için elin -den ge len bü tün gay re ti sarf et mifl tir. Emek li ye ay r›l d›k tan son ra Bü yük Mil letMec li si’nde iki dö nem mil let ve kil li ¤i yap m›fl t›r.

Prof. Dr. Akil Muh tar Öz den: 1877 y› l›n da ‹s tan bul’da do¤ du. As ke rî T›b bi yeBafl kâ ti bi ve Har bi ye Mek te bi Ede bi yat Ho ca s› Muh tar Efen di’nin o¤ lu dur. ‹lktah si li ni Üs kü dar Pa fla ka p› s› As ke ri Rüfl ti ye si’nde bi tir dik ten son ra As ke rî T›b -bi ye ‹da di si’ne gir mifl, ora dan da De mir ka p›’da ki As ke rî T›b bi ye’ye geç mifl tir.1896’da ‹s viç re’ye kaç m›fl ve tah si li ni ora da ta mam la ya rak 1902 se ne sin de dip -lo ma al m›fl t›r. Pa ris’te Pas tu er Ens ti tü sü’nde Ro ux, No car, Metsc hi koff ve Ni col -le’un ders le ri ne ta kip et mifl, 1903’de Ce nev re’de Prof. Bard’›n asis ta n› ol mufl tur.Bir se ne son ra Prof. Ma jor’un po lik li ni ¤i ne ve far ma ko di na mi la bo ra tu ar› na asis -tan ol mufl tur. Bir müd det son ra Ce nev re Üni ver si te si’nde do çent un va n› ile dersver me fle re fi ni ka zan m›fl t›r. 1908 y› l›n da ikin ci mefl ru ti ye tin ila n›n dan son ra Hij yen ho ca l› ¤› yap mak üze re‹s tan bul’dan da vet al›n ca mem le ke te dön müfl tür. Bir se ne bu gö re vi yü rüt tük ten


Eski Toptafl› Rüfltiyesi’nin kap› kitabesi

501

son ra T›p Fa kül te si Te da vi Kli ni ¤i ve Far ma ko di na mi pro fe sör lü ¤ü ne atan m›fl -t›r. Pro fe sör ol du ¤u ta rih ten 1944 y› l› na ka dar tam 36 se ne üni ver si te de ça l› fla -rak fark l› dil ler de yüz ler ce arafl t›r ma ya y›n la m›fl t›r. Aka de mik ça l›fl ma la r›n danbafl ka, çe flit li il mî ve iç ti maî ce mi yet ler de ça l›fl m›fl ve Hi la li ah mer Ce mi ye ti’ninikin ci de fa ku ru lu flu nu ger çek lefl ti ren he yet ara s›n da yer al m›fl t›r. 1913’den K› -z› lay’›n ku ru lu flu na ka dar bu ce mi ye tin ikin ci re isi ola rak ça l›fl m›fl t›r.

Dr. Me sih Ak bal: 1880 y› l›n da ‹s tan bul’da do¤ du. Üs kü dar Bi dâ yet Mah ke me sire isi Ömer Sa bih Bey’in o¤ lu dur. ‹lk tah si li ni Nu ru os ma ni ye Tafl ve Be flik tafl Ha -mi ye Mek te bi’nde, or ta y› Be flik tafl As ke rî Rüfl ti ye si’nde, li se yi Ku le li ‹dâ di si’ndeta mam la d›k tan son ra 1901 se ne sin de yüz ba fl› rüt be si ile As ke rî T›b bi ye’den dip -lo ma al m›fl t›r. Bir se ne Gül ha ne Has ta ne si’nde sta j› n› ta mam la d›k tan son ra s› na v› ka za na rakMek teb-i T›b bi ye-i fia hâ ne Em raz-› Umu mi ye mu al lim mu avin li ¤i ne ta yin ol -mufl, T›p Fa kül te si’nin ku ru lufl za ma n›n da Em raz-› Dâ hi li ye re pe ti tör lü ¤ü ileAs ke rî T›b bi ye’de kal m›fl t›r. Bal kan Har bi’nde Ma nas t›r ve Yan ya Mu ha re be le -ri’ne ifl ti rak ede rek ya ra lan m›fl t›r. ‹s tan bul’a dö nü flün de, As ke rî T›b bi ye’de dersnâ z› r› ve mü dür mu avin li ¤i ne ta yin olun mufl tur.

Dr. Sa lim S›t k› Se lek: 1879 y› l›n da ‹s tan bul’da do¤ du. Sa r› Sü ley man A¤a’n›n

Bugün Marmara Üniversitesi binas› olarak hizmet veren bir zamanlar›n T›bbiye-i fiahanesi


502


o¤ lu dur. ‹lk tah si li ni Üs kü dar’da Emi ra hor Mek te bi’nde, or ta y› Sul ta nah met Sa -na yi Mek te bi’nde ve li se yi T›b bi ye ‹dâ di si’nde ta mam la d›k tan son ra 1905 se ne -sin de yüz ba fl› rüt be si ile As ke rî T›b bi ye’den dip lo ma al m›fl t›r. Me zun ol duk tan son ra Edir ne’ye ta yin edil mifl, Ru me li’de çe flit li bir lik ler de ça -l›fl t›k tan son ra, 1910’da Ye men’e gön de ril mifl tir. Üç se ne son ra ‹s tan bul’a dö nenDr. Sa lim S›t k› Se lek, Bi rin ci Ci han Har bi’nin ila n› üze ri ne Ça nak ka le Cep he -si’ne gön de ril mifl ve sa vafl bi te ne ka dar bu cep he de kal m›fl t›r. Ça nak ka le Za fe -ri’nin ar d›n dan Me di ne’ye gön de ril mifl, iki se ne son ra da fiam Cer ra hi Has ta ne -si’ne ta yin edil mifl tir. fiam’›n dü flü flün den son ra da has ta ne si Ga zi an tep’e nak le -dil mifl tir. Mü ta re ke nin ilan edil me sin den son ra ‹s tan bul’a dön müfl ve ‹kin ci Sü va ri Ala -y›’nda gö rev yap ma ya bafl la m›fl t›r. Da ha son ra Çam l› ca Ne ka hat ha ne si’nde va zi -fe yap m›fl ve 1923’de emek li ye ay r›l m›fl t›r. 1935’de ‹s tan bul Elekt rik, Tram vay,Tü nel ‹da re si nin dok tor lu ¤u nu yap ma ya bafl la m›fl ve 1946 y› l›n da yafl had din -den emek li ye ay r›l m›fl t›r.

Prof. Dr. Ni hat Re flat Bel ger: 1881 y› l›n da ‹s tan bul’da do¤ du. Es ki Dev let fiû ra -s› Tem yiz Mah ke me Re isi Meh met Re flat Bey’in o¤ lu dur. ‹lk ve or ta tah sil le ri niÜs kü dar Pa fla ka p› As ke ri Rüfl ti ye si’nde, li se yi As ke rî T›b bi ye ‹da di si’nde ta -mam la d›k tan son ra 1900 se ne sin de yüz ba fl› rüt be si ile As ke rî T›b bi ye’den dip -lo ma al m›fl t›r.Mek tep ten ç›k t›k tan iki se ne son ra ve ba hak k›n da in ce le me ler de bu lun mak üze -re Hin dis tan’da Bom bay’a gön de ril mifl tir. ‹s tan bul’a dö nü flün de Be flin ci Or duBey rut Has ta ne si’ne ta yin edil mifl, Bey rut’a gi der git mez tev kif edil mifl tir. Bey -rut’ta as ke rî has ta ne den ka ça rak Pa ris’e git mifl ve ye ni den t›p tah si li için T›p Fa -kül te si’ne ka y›t ol mufl tur. On se ne sü ren bu tah sil den son ra dok tor dip lo ma s› n›al m›fl ve se kiz se ne ka dar fa kül te nin muh te lif kli nik le rin de ça l›fl m›fl t›r. Dr. Ni hat Re flat Bel ger, Pa ris’te bu lun du ¤u müd det zar f›n da Mar cel Lab be’ninya n›n da uzun se ne ler asis tan l›k yap m›fl, Fer nand Wi dal’›n ya n›n da la bo ra tu arusul le ri nin kli ni ¤e tat bi ki, F. Be zan con’un ya n›n da bak te ri yo lo ji, Ro ussy’nin ya -n›n da ana to mi-pa to lo ji, Le on Ber nard’›n ya n›n da tü ber kü loz, Je an sel ma’n›n ya -n›n da züh re vi has ta l›k lar, No be co urt’›n ya n›n da ço cuk has ta l›k la r›, Can ton -net’in ya n›n da of tal mo lo ji, Be cart’›n ya n›n da gast ro en te ro lo ji ve gast ro pa to lo ji,Ben sa ude’nin ya n›n da Proc to lo gie, Vil lo ret’in ya n›n da hid rok li ma to lo ji ders le ri -ni ta kip ede rek ser ti fi ka la r› n› al m›fl ve mem le ke te dön müfl tür. 1919-1920 y›l la r›n da Gu re ba Has ta ne si’nin dâ hi li ye mü te has s›s l› ¤› n› yap m›fl,mil li mü ca de le es na s›n da, ev ve la Pa ris’te son ra Lond ra’da Mil lî Hü kü me tin ya -r› res mi mü mes sil li ¤in de bu lun mufl, Bi rin ci ve ‹kin ci Lond ra Kon fe rans la r›n daHe yet-i Mu rah ha sa aza l› ¤› ve Lo zan Kon fe ran s›n da da mat bu at mü mes sil li ¤i va -zi fe si ni gör müfl tür. 1937’de Ya lo va Kap l› ca s› ‹fl let me Mü dür lü ¤ü’ne ve bafl he -kim li ¤i ne ta yin olu nan Dr. Re flit Bel ger, bir se ne son ra da T›p Fa kül te si Hid rok -li ma to lo ji pro fe sör lü ¤ü ne ge ti ril mifl tir. 1943’de Dev let De niz Yol la r› ‹fl let me Mü -

503

dür lü ¤ü Has ta ne si’nde Sa¤ l›k ‹fl le ri Mü dür lü ¤ü’ne ta yin olun mufl ise de birmüd det son ra ora dan çe kil mifl ve ‹tal yan Has ta ne si bafl he ki mi ol mufl tur.Dr. Ne ri man Tev fik Sa nal: 1882 y› l›n da ‹s tan bul’da do¤ du. Ta bip Bin ba fl› Sa lih‹z zet Bey’in o¤ lu dur. ‹lk ve or ta tah si li ni Top ta fl› As ke rî Rüfl ti ye si’nde, li se yi Ku -le li As ke rî T›b bi ye ‹da di si’nde ta mam la d›k tan son ra, 1908 se ne sin de yüz ba fl›rüt be si ile As ke rî T›b bi ye’den dip lo ma al m›fl t›r. Bir se ne Gül ha ne Has ta ne si’ndestaj yap t›k tan son ra bir se ne de Hay dar pa fla Has ta ne si’nde ça l›fl m›fl t›r. Bal kanHar bi’nde 71. Alay Ta bur Ta bip li ¤i’nde bu lun mufl, bi la ha re Mal te pe As ker Has -ta ne si’nde va zi fe gör müfl tür. Bi rin ci Ci han Har bi’nde Dör dün cü Or du S›h hi yeRe is Mu avin li ¤i ya pan Dr. Tev fik Sa nal, harp ten son ra 1918’de is ti fa ede rek as -ker lik ten ay r›l m›fl ve si vil ha ya ta geç mifl tir. Si vil ha ya ta ge çin ce Dev let De mir Yol la r› S›h hi Tefl ki la t›’n› kur mufl ve befl se nemüd det le bafl he kim li ¤in de bu lun mufl tur. 1927’de Ba l› ke sir S›h hat Mü dür lü ¤üyap m›fl ve 1932’de emek li ye ay r›l m›fl t›r. Dr. Tev fik Sa nal bir müd det Be yo¤ luBe le di ye si he kim li ¤i ni ve Mil li E¤i tim Mü dür lü ¤ü sa¤ l›k mü fet tifl li ¤i yap m›fl t›r.1946’da yafl had din den emek li ol mufl tur.

Dr. Saf fet Ero¤ lu: 1883 y› l›n da ‹s tan bul’da do¤ mufl tur. Üs kü dar Po lis ta bi biMah mud Be yin o¤ lu dur. ‹lk tah si li ni Si vas’ta, or ta ve li se yi Çen gel köy As ke rîT›b bi ye ‹da di si’nde ta mam la d›k tan son ra 1906 se ne sin de As ke rî T›b bi ye’dendip lo ma al m›fl t›r. Mek tep ten ç›k t›k tan son ra göz has ta l›k la r› ih ti sa s› n› yap m›fl,mü te has s›s olun ca Ba¤ dat, Mu sul Has ta ne le ri göz has ta l›k la r› mü te has s›s l› ¤› n›yap m›fl t›r. Bi rin ci Ci han Har bi se fer ber li ¤in de, Hay dar pa fla Has ta ne si göz mü te -has s› s› ol mufl, harp bafl la d›k tan son ra Be flin ci Or du Men zil Has ta ne le ri’nde mü -ta re ke ye ka dar va zi fe gör müfl tür. Mü ta re ke den son ra is ti fa ede rek or du dan ay r› lan Dr. Saf fet Ero¤ lu, bir müd detser best ça l›fl m›fl, bi la ha re Mil li Mü ca de le’de Es ki fle hir’de göz mü te has s›s ve Ha -fif Mec ru hîn Has ta ne si bafl ta bip li ¤i yap m›fl t›r. Mil li Mü ca de le bi tin ce bir müd -det ser best ça l›fl m›fl, bi la ha re Ma lat ya Tra hom Dis pan se ri ta ba be ti ne ta yin edil -mifl tir. En son ta yin olun du ¤u Ço rum Mem le ket Has ta ne si göz mü te has s›s l› ¤› vebafl ta bip li ¤in de on üç se ne ça l›fl t›k tan son ra emek li ol mufl tur.

Dr. Fe ri dun fiev ket Ev ren sel: 1887 y› l›n da ‹s tan bul’da do¤ du. Es ki as ke rî kay -ma kam lar dan fiev ket Bey’in o¤ lu dur. ‹lk tah si li ni Üs kü dar’da Va li de-i Atik Mek -te bi’nde, or ta y› Top ta fl› Rüfl ti ye-i As ke ri ye’sin de, li se yi T›b bi ye-i As ke ri ye ‹dâ di -si’nde ta mam la d›k tan son ra 1910 se ne sin de As ke rî T›b bi ye’den dip lo ma al m›fl -t›r. Mek tep ten ç›k t›k tan son ra befl se ne müd det le Gül ha ne Tat bi kat Oku lu’nda,ha ri ci ye flu be sin de ça l›fl m›fl ve ope ra tör lük ser ti fi ka s› n› al ma ya mu vaf fak ol mufl -tur. Bal kan Har bi’ne, Bi rin ci Ci han Har bi’ne ve Trak ya mü ca de le har bi ne ifl ti rakeden Dr. Fe ri dun fiev ket Ev ren sel, mem le ke tin fark l› böl ge le rin de on befl se neas ke ri dok tor ola rak ça l›fl m›fl t›r. As ker lik ten is ti fa et tik ten son ra Bur sa Mem le -


504

ket Has ta ne si ope ra tör lü ¤ü ne ta yin edil mifl, ora da üç se ne ça l›fl t›k tan son ra ‹z -mir Mem le ket Has ta ne si ope ra tör lü ¤ü ne geç mifl ve bu ra da da do kuz se ne ça l›fl -t›k tan son ra, ‹s tan bul Hay dar pa fla Nu mu ne Has ta ne si ope ra tör lü ¤ü ne ta yin edil -mifl tir.

Dr. Ha mid Os man Ol cay: 1892 y› l›n da ‹s tan bul’da do¤ du. Si vas l› mü der ris Os -man Nu ri Efen di’nin o¤ lu dur. ‹lk tah si li ni Rav za-i Te rak ki Mek te bi’nde, or ta y›Top ta fl› As ke rî Rüfl ti ye si’nde, li se yi As ke rî T›b bi ye ‹dâ di si’nde ta mam la d›k tanson ra, 1913 se ne sin de As ke rî T›b bi ye’den dip lo ma al m›fl t›r. Mek te bin son s› n› -f›n da iken Bal kan Har bi’ne ifl ti rak et mifl, Ha d›m kö yü’nde ki bir sey yar has ta ne -de, Ge li bo lu, Bo la y›r’da bir f›r ka has ta ne sin de va zi fe gör dük ten son ra, le ke li ti -fo ya tu tu la rak ‹s tan bul’a dön müfl, im ti han la r› n› bi ti re rek tek rar har be ifl ti rak et -mifl tir.Dip lo ma al d›k tan son ra, Gül ha ne’de sta j› n› yap m›fl ve yi ne ay n› has ta ne nin da -hi li ye ve bak te ri yo lo ji flu be si ne asis tan ta yin olun mufl tur. Bi rin ci Ci han Har -bi’nde s› ra s› ile ‹kin ci Or du Men zil H›f z› s›h ha mü fla vir li ¤in de, Er zin can Men -zil Has ta ne si bak te ri yo log lu ¤un da, Ça nak ka le Sal g›n Has ta ne si’nin bak te ri yo logve bafl he kim li ¤in de, Uzun köp rü de Men zil Has ta ne si bafl he kim li ¤in de va zi fegör dük ten son ra 1917’de as ker lik mes le ¤in den ay r› la rak si vil ha ya ta geç mifl tir. Si vil ha ya ta ka t›l d›k tan son ra ço cuk has ta l›k la r› ih ti sa s› n› yap mak üze re1921’de Al man ya’ya git mifl, Ham burg Epen dorf has ta ne le rin de dâ hi li ye ve ço -cuk se ri ri yat la r›n da ça l›fl m›fl t›r. Mem le ke te dön dük ten son ra 1923’de ve rem Mü -ca de le si Dis pan se ri ta bip li ¤i ne, bir se ne son ra bu dis pan se rin bafl ta bip li ¤i ne ta -yin olu nan Dr. Ha mit Ol cay, bir se ne ka dar ça l›fl t›k tan son ra An ka ra’da Ço cukDo ¤um ve Ba k› me vi ço cuk mü te has s›s l› ¤› na ve mü dür lü ¤ü ne nak le dil mifl, bu ra -da 10 se ne gö rev yap m›fl t›r. 1935’de bu gö re vin den is ti fa ede rek, Ço cuk Esir ge -me Ku ru mu Ke çi ören Ço cuk Yu va s› mü te has s›s l›k ve mü dür lü ¤ü ne, 1937’de ay -n› ku ru mun ge nel mer kez mü te has s›s l› ¤› ve s›h hat flu be si mü dür lü ¤ü ne ve Ço -cuk Ba k› c› Okul Mü dür lü ¤ü’ne ta yin olun mufl tur. Dr. Ha mit Ol cay, Hi ma ye-i Et -fal Ce mi ye ti An ka ra Mer ke zi re is li ¤i ni ve Hi la li ah mer Mer ke zi ikin ci re is li ¤i niyap mak su re ti ile se ne ler ce ha y›r ifl le rin de ça l›fl m›fl t›r.

Dr. fiük rü Re flit Ta lim ci o¤ lu: 1895 y› l›n da Üs kü dar’da do¤ du. Dr. fiük rü Ka milbe yin o¤ lu dur. ‹lk, or ta ve li se tah sil le ri ni Üs kü dar’da ta mam la d›k tan son ra,1918 se ne sin de te¤ men rüt be si ile As ke rî T›b bi ye’den dip lo ma al m›fl t›r. Mek tep -ten ç›k t›k tan son ra Ay va l›k Mev ki Has ta ne si’ne gön de ril mifl, bir müd det son ra173. Alay ta bi bi ol mufl tur. 1919’da staj için Gü müfl su yu’ndan Gül ha ne Has ta ne -si’ne gön de ri len Dr. Re flit Ta lim ci o¤ lu, sta j› n› ta mam la d›k tan son ra Tuz la Has -ta ne si’ne ve ril mifl, 1921’de Ana do lu’ya geç mifl, Garp Cep he si em rin de dör dün -cü grup ka rar gâh ta ba be ti ne ta yin edil mifl tir. Mil li Mü ca de le’de yüz ba fl› rüt be si ile önem li hiz met ler de bu lun mufl, Bafl ko mu -tan l›k Har bi’ne ko lor du su ile ifl ti rak et tik ten son ra ‹s tan bul’a dön müfl, Bey koz


505

As ke rî Fab ri ka lar he ki mi ol mufl tur. 1928’de flark hiz me ti ni ifa et mek üze re Sa r› -ka m›fl’a git mifl ve bir se ne son ra da as ker lik ten is ti fa et mek su re ti ile or du dan ay -r›l m›fl t›r. Si vil ha ya ta geç tik ten son ra Ka ¤›z man Hü kü met ta bip li ¤i ne ta yin olu -nan Dr. Re flit Ta lim ci o¤ lu, s› ra s› ile Kars, Or du, Kü tah ya, Er zin can, Ela z›¤, Bo luve Es ki fle hir’de s›h hi ye mü dür lü ¤ü gö rev le rin de bu lun mufl tur.

Dr. Ah met Cev det U⁄UR: 1876 y› l›n da ‹s tan bul’da do¤ du. Çift çi Ha c› Ömer Lüt -fi Bey’in o¤ lu dur. ‹lk tah si li ni Üs kü dar F›s t›k l› Ho ca Ha f›z Sab ri Efen di Oku -lu’nda, or ta oku lu Pa fla ka p› s› As ke rî Rüfl ti ye si’nde, li se yi As ke rî ‹dâ di’de yap t›k -tan son ra 1903 se ne sin de yüz ba fl› rüt be si ile dip lo ma al m›fl t›r. Mek tep ten ç›k t›k -tan son ra Gül ha ne’de asis tan ola rak iki se ne ça l›fl m›fl ve bu mü es se se nin ilk gözmü te has s›s l› ¤› na ta yin edil mifl tir. Bir müd det son ra Zey tin bur nu Has ta ne si gözmü te has s›s l› ¤› va zi fe si gö ren Dr. Ah med Cev det U¤ur, s› ra s› ile 1910’da Er zin -can Mer kez Has ta ne si, 1913’de Mek ke Has ta ne si göz mü te has s›s l› ¤› n› yap m›fl veBi rin ci Ci han Har bi’nde Hi caz F›r ka s› ile Ka nal Ha re kâ t›’na ifl ti rak et mifl tir. 1916’da Ta if’de üç ay harp esi ri ola rak ‹s ken de ri ye, Sey di be flir Üse ra Ka rar gâ -h›’na gön de ril mifl tir. Tel lük ke bir, Bel dis Üse ra ka rar gâ h›n da bu lun du ¤u müd detzar f›n da bin ler ce Türk as ke ri nin göz le ri ni te da vi et mek le mefl gul ol mufl tur. Ya -ban c› bir mem le ket te Türk dok tor lu ¤u nun fle re fi ni yük selt mek mak sa d›y la fev -ka la de ça l› flan Dr. Ah med Cev det’in ha re kâ t› ‹n gi liz hü kü me ti nin dik ka ti ni çek -mifl ve ödül len di ril me si için Türk hü kü me ti ne mü ra ca at ta bu lu nul mufl tur.Mem le ke te dön dük ten son ra 1924’te ken di ar zu su ile emek li ye ay r›l m›fl ve Ada -na’da ser best dok tor luk yap m›fl t›r.

Prof. Dr. Sa ni YA VER: 1880 y› l›n da Üs kü dar’da do¤ du. Müd de-i umû mi lik tenemek li Ur fa l› Ali Ya ver Efen di’nin o¤ lu dur. ‹lk tah si li ni Ur fa’da ma hal le mek te -bin de, or ta y› Trab lus garp ve Bey rut As ke rî Rüfl ti ye si’nde ve li se yi Çen gel köyT›b bi ye ‹dâ di si’nde ta mam la d›k tan son ra 1903 se ne sin de As ke rî T›b bi ye’dendip lo ma al m›fl t›r. Gül ha ne Has ta ne si’nde sta j› n› yap t›k tan son ra, bü yük Li manTa bur ta bi bi ola rak Ye men’e gön de ril mifl tir. ‹ki se ne Ye men’de kal d›k tan son ra1907’de Se la nik As ker Has ta ne si’ne atan m›fl t›r. Mefl ru ti yet’in ila n›n dan son raHay dar pa fla Has ta ne si’ne ta yin edil mifl ve ih ti sa s› n› yap mak için 1911’de Pa ris’egit mifl tir. ‹ki se ne Bor de aux T›p Fa kül te si Ku lak Bo ¤az Bu run ser vis le rin de ça -l› fla rak ih ti sa s› n› ta mam la m›fl t›r.Dr. Sa ni Ya ver mem le ke te dön dük ten son ra, 1913’de ilk de fa ola rak Hay dar pa -fla Has ta ne si’nde Ku lak Bo ¤az Bu run ser vi si ni te sis et mifl tir. 1914’de Ar na vut luk‹s yan Ha re kâ t›’na f›r ka ser ta bip mu avi ni s› fa t› ile Bal kan Har bi’ne ise Ay d›n F›r -ka s› s›h hi ye bö lük ser ta bi bi ola rak ifl ti rak et mifl tir. Bi rin ci Ci han Har bi’nde degö rev ya pan Dr. Sa ni Ya ver, mü ta re ke de Gül ha ne Has ta ne si Tat bi kat Mek te biKu lak Bo ¤az Bu run ser vi si ho ca l› ¤› na ta yin edil mifl tir. 1937’de yafl had di se be biile al bay l›k tan emek li ye ay r›l d›k tan son ra ser best ola rak dok tor luk yap ma ya bafl -la m›fl t›r.


506


Dr. ‹h san Duy dal: 1895 y› l›n da ‹s tan bul’da do¤ du. Ad lî ta bip ler den Dr. Hil miBey’in o¤ lu dur. ‹lk, or ta ve li se tah sil le ri ni Üs kü dar’da Rev za-i Te rak ki Mek te -bi’nde ve Fran s›z Li se si’nde yap t›k tan son ra 1918 se ne sin de T›p Fa kül te si’ndendip lo ma al m›fl t›r.Me zun ol duk tan son ra T›p Fa kül te si’nde Ku lak Bu run Bo ¤az has ta l›k la r› asis ta -n› ol mufl, bu ra da üç se ne ça l›fl t›k tan son ra uz man dok tor ola rak e¤i ti mi ni ta -mam la m›fl t›r. Uz man olun ca ön ce Amas ya As ker Has ta ne si’nde, da ha son ra Si -vas As ker Has ta ne si’nde Ku lak, Bo ¤az Bu run uz man l› ¤› yap m›fl t›r. 1939-1940y›l la r›n da Sam sun Hi lâ li ah mer S›h hi ye He ye ti’nde bafl ta bip lik va zi fe si ifa et mifl -tir. 1924-1927 y›l la r›n da Si vas ve Di yar ba k›r Nu mu ne Has ta ne le ri ve 1927’deAn ka ra Nu mu ne Has ta ne si’ne ta yin edil mifl tir. 1935’de tek rar Si vas’a gön de ril -mifl ve k› sa bir müd det son ra 1936 y› l›n da ‹s tan bul Ço cuk Has ta ne si Ku lak-Bo -¤az-Bu run has ta l›k la r› mü te has s›s l› ¤› na nak le dil mifl tir.

Dr. Ta lat Er kin: 1900 y› l›n da ‹s tan bul’da do¤ mufl tur. Mül ki ye Kay ma ka m› Ce -mil Bey’in o¤ lu dur. ‹lk tah si li ni Üs kü dar ‹t ti hat Te rak ki Mek te bi’nde, or ta y›Top ta fl› As ke rî Rü fli ye si’nde, li se yi ‹s tan bul Li se si’nde ta mam la d›k tan son ra1923 se ne sin de As ke rî T›b bi ye’den dip lo ma al m›fl t›r. Ye di se ne muh te lif as ke ri

HaydarpaflaNumune

Hastahanesi

507

k› ta lar da, bir lik ler de ça l›fl m›fl ve 1928 se ne si so nun da emek li ye ay r›l m›fl t›r.Emek li ye ay r›l d›k tan son ra Dev let De mir Yol la r› s›h hi tefl ki la t› na ka t›l m›fl ve çe -flit li yer ler de mer kez ta bip lik le rin de bu lun mufl tur. 1936’dan 1944 se ne si ne ka -dar Er ga ni Ma de ni Has ta ne si bafl ta bip li ¤i ni yap t›k tan son ra ora dan ay r›l m›fl, ‹s -tan bul’a ge le rek Ni flan ta fl› Sa¤ l›k Yur du Has ta ne si’nin sa hip ve mü dür lü ¤ü nüüze ri ne al m›fl ve mez kûr has ta ne yi biz zat ida re et me ye bafl la m›fl t›r.Yu ka r› da k› sa ya flam öy kü le ri ve ri len Üs kü dar do ¤um lu as ker he kim le rin ya n›n -da, sa de ce do ¤um ye ri ve as ke ri si cil le ri ne ula fl› la bi len Üs kü dar do ¤um lu as kerhe kim ler de var d›r. Bun la r›n ya flam öy kü le ri ne, Mil li Sa vun ma Ba kan l› ¤›’n›nLo dum lu ar fli vin de ya p› la cak de tay l› in ce le me ler den son ra ula fl› la bi le ce ¤i ni dü -flü nü yo ruz. Bu arafl t›r ma ta mam lan d› ¤›n da, Cum hu ri yet ön ce si dö nem de As ke -rî T›b bi ye’de ye ti flen Üs kü dar l› as ker he kim ler ile il gi li da ha ay r›n t› l› bil gi ler or -ta ya ç› ka cak t›r.

SI RA NO ADI SO YA DI RÜT BE S‹ S‹ C‹ L‹1 Ke mal ‹s ma il Yb. 1309-352 Aziz Ce mal Yb. 1311-83 Bün ya min Ohan nes Yaz ma c› yan 1312-104 Ra flid Meh med 1312-125 Te sa ki Bed ros 1312-156 fia kir Ah med Edis Prof. M.V. Yb. 1312-167 Yu suf Ke mal Meh med Yb. 1312-248 Os man Nev res Ali Yb. 1312-69 ‹s ma il Hak k› Tev fik 1313.c.2110 Ke mal Ce nab Berk soy Yb. Prof.M.V 1313.c.3611 Yu suf ‹s ma il 1313.c.6912 Ta lât Hü se yin Yb. 1313.c.913 Ah med Zi ya Avan dis Yb. 1313-1614 ‹s ma il Rüs tem Yb. 1313-3515 Ka z›m Ah med Alb. 1313-416 Ha lil Mus ta fa 1313-4217 Yer van Ant ra nik Bnb. 1313-4618 R›f k› Os man Öz ko rel Bnb. 1314-2419 Ab dul lah Cev det Sey yid Bnb. 1314-320 Ke mal Muh tar Yb. 1316-1221 Fa ik Ai R› za Alb. 1316-1622 ‹s ma il Hik met Hak k› Bnb. 1317.c.3623 Na ci Veh bi Bnb. 1317.c.4724 Se la mi Ne flet Dz. 1317.c.4825 ‹b ra him Ed hem Meh med Yb. 1317.c.5026 Tah sin Emin 1317-2227 fiem sed din R› za Bnb. 1317-30


508


28 Ed hem Meh med Yb. 1317-c.5029 Na bi Mür sel Bnb. 1319-10530 ‹s ma il Sa ded din Yb. 1319-2731 Cev det Ömer Bnb. 1319-3932 Hay dar ‹b ra him Ay dar Bnb. 1319-533 Ne ca ti Tah sin Bal l› Bnb. 1319-5934 Ci had Sey yid Bnb. 1319-6535 Os man ‹s met Te mi zer Bnb. 1321-10436 Tah sin Ab dul lah 1321-10637 Sey fed din Fah ri K.Yzb. 1321-11138 ‹b ra him Mus ta fa Bnb. 1321-12039 Mus ta fa Ce lal Kan su Bnb. 1321-12840 Mem duh Hü se yin Bnb. 1321-12941 ‹b ra him Mu hid din Hay r› Bnb. 1322-3242 Av ni ‹b ra him Alb. 1322-3743 Mu am mer Sa dul lah Bay dur Bnb. 1322-6744 Ke mal Mür sel K. Yb. 1322-7545 Ha san Bas ri Ha san Yb. 1322-9446 fiük rü Hil mi K.Yzb. 1323-1847 H. Hüs nü Züh di K.Yzb. 1325-3648 Mu rad Tal’at Alb. 1326-6149 Beh çet Ah med Bnb. 1327-2150 Hü sa med din Sa lim K.Yzb. 1327-3851 Na ci Ka z›m Do ¤a ner Yzb. 1329-1952 Zi ya Ah med Tah sin Yb. 1329-7953 Meh med Ga lip 133054 M. Nec med din Ke mal Yzb. 1330-955 Sü ley man Saf fet 1333-4556 Ali Tur han Mem duh 1333-6457 Mem duh Nu ri Yzb. 1333-6658 Su ad Hak k› Bnb. 1339-63

KAYNAKLAR

1. Ke mal Öz bay, As ker He kim lik Ta ri hi, Yö rük Ba s› me vi, ‹s tan bul 1976.

2. Fet hi Er den, Türk He kim le ri Bi yog ra fi si, Çi tu ri Bi ra der ler Ba s› me vi, ‹s tan bul 1948.

3. R› za Tah sin, T›p Fa kül te si Ta rih çe si (yay. Ay kut Ka zan c› gil), Özel Ya y›n lar Ba s› me vi, ‹s tan bul 1991.

4. Ye flim Ifl›l ÜL MAN, “Tür ki ye’de ‹lk Kul la n› l› fl› n›n 100. Y› l›n da Rönt gen Ifl›n la r› ve Dr. Esad Fey zi”, Ta rih veTop lum Der gi si, XVI/152 (A¤us tos 1996), 48-50.

Documents

Cumhuriyet Öncesi Dönemde Askerî