Upload
trinhhuong
View
213
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Ir. Menno Tienstra f
per narrow boat over het
Pontcysyllte aquaduct
Ir. Frits Versfeit ^
Onderweg met de historische
zeesleper "Hol land"
CURRICULUM STUDIEREIZEN van
Vereniging HISTECHNICA
eifi
KIVI Geschiedenis der Techniek
aangeboden ter ge legenhe id van het afscheid van
Dr. ir. Menno Tienstra als voo rz i t t e r van Histechnica (2006 - 2015)
en
Ir. Frits Versfeit als re iscommissar is (2004 - 2015)
Foto's voorzijde omslag, blz 4 en 6 van Gert Jan Luijendijk
COLOFON
Deze bundel is samengesteld door Ton Boele voor de Vereniging Histechnica (wwwf.histechnica.nl) en het Koninklijk Instituut van Ingenieurs, afdeling Geschiedenis der Techniek (https://afdelingen.kivi.nl/geschiedenisdertechniek). De herkomst is waar mogelijk aangegeven. Indien niets is vermeld is de herkomst van vrij toegankelijke bronnen in het internet.
Histechnica en KIVI GdT organiseren - naast boeiende voordrachten - jaarlijks voor de leden ook een meerdaagse studiereis: afwisselend om het jaar een binnenlandse (meestal 2-daags) en een buitenlandse reis (5 tot 7-daags). Deze excursies kenmerken zich steeds door zowel de bijzondere monumenten van industriële archeologie als de goede sfeer.
Opmerkingen, correcties en aanvullingen worden op prijs gesteld. U kunt deze per
email zenden aan Ton Boele (tboele(S)box.nl).
DE STUDIEREIZEN
1988 Shropshire en Wales
1990 Zuid-Limburg, Wallonië en Brussel
1992 Dresden en Leipzig
1994 Elzas Lotharingen
1996 Zuid-Engeland
1997 Amsterdam en omgeving
1998 Midden-Engeland
1999 Rotterdam
2000 Tsjechië
2001 Zuid-Limburg en IVIaastricht
2002 Midden-Frankrijk
2003 Friesland
2004 Bergische Land en Roergebied
2005 Noord-Holland
2006 Over de Schreve naar Lille
2007 Utrecht
2008 Tweede Ijzerbedevaart
2009 Twente en Münsterland
2011 Barcelona
2012 Cornwall
2013 Zeeland
2014 Saksen
2015 Emsland en Oost-Groningen
Trees George
Histechnica is opger ich t in 1974 als Veren ig ing van V r i enden van
he t Technisch Ten toons te l l i ngscen t rum TCC, voo r l ope r van he t
Techn iekmuseum. Histechnica hee f t een samenv\/erking m e t de
a fde l ing Geschiedenis der Techn iek van het KIVI, we l ke a fde l ing in
1980 w e r d opger ich t . Gezamenl i j k w o r d e n v o o r d r a c h t e n en
s tud iere izen georgan iseerd voo r hun leden. In 1988 vond de
eerste s tud iere is plaats op in i t ia t ie f van George N ieuwme i j e r . Het
succes van deze reis hee f t zich o n t w i k k e l d t o t een t rad i t i e die een
wezen l i j k onde rdee l u i t m a a k t van de ac t iv i te i ten van de
veren ig ingen. De eers te reis en ve len die vo lgden w e r d e n
verzorgd doo r George N i e u w m e i j e r en zijn v r o u w Trees. In de reis
4
van 1988 s tond he t Engelse indust r iee l e r fgoed Shropshi re en
Wales cent raa l . Een u i tgebre id verslag van die reis naar o.a.
I ronbr idge hee f t in de NRC gestaan (NRC Handelsblad 26 ju l i 1988,
bi j lage We tenschap & Onderw i j s , Op Ijzerbedevaart öoor Karei
Knip). Vele dee lnemers hebben de cu l ina i re i nb reng en keuzes van
Trees N i e u w m e i j e r t i jdens de reizen in zeer goede he r inne r ing . In
de per iode t o t 1997 v o n d e n de s tud iere izen elk t w e e d e jaar plaats
en was de re i sbes temming over onze grens ge legen. Nadien
gebeu rde d i t jaar l i jks en w e r d een bu i ten landse doo r een
b innen landse studiere is a fgewisse ld . Deze laatste was aanvankel i jk
ééndaags. Na acht reizen te hebben samengeste ld moes t George
in 2000 wegens gezondhe ids redenen de organisat ie helaas
ove rd ragen . In 2000 w e r d de taak van de N ieuwme i j e r s
o v e r g e n o m e n doo r ons g e w a a r d e e r d e lid Charles Vos. Geheel
onve rwach ts was zi jn over l i j den te be t r eu ren ko r t na de doo r hem
georgan iseerde reis naar Tsjechië. Het jaar daarop sprong Jan
Bernhard Vercau te ren in m e t een reis naar zijn gel ie fde Maas t r i ch t
en o m g e v i n g . To t op luch t i ng van Histechnica en GdT was he t in
2002 voo r George en Trees N i e u w m e i j e r t och w e e r mogel i j k nog
een reis te o rgan iseren. In 2008 over leed George in de lee f t i jd van
slechts 62 jaar . Nadat Evert Jan Nusselder m e t zijn goede
con tac ten in 2003 de reis naar Friesland had georganiseerd brak er
een langere per iode aan waa r i n Jan Bernhard Vercau te ren en Frits
Vers fe i t op en thous ias te wi jze de organisat ie op zich n a m e n . In
2012 nam Ton Boele de plaats in van Jan Bernhard .
Het bovens taande zal voo r de gem idde lde lezer een o p s o m m i n g
van d roge fe i t en z i jn. Dat is voo r de dee lnemers ech ter a l le rmins t
5 9
het geval . Voo r hen is elke reis v e r b o n d e n aan he r inne r ingen van
b i jzondere locat ies die bezocht w e r d e n , de aangename sfeer
o n d e r w e g en anekdo tes . De Ei f fe lbruggen, waar N i e u w m e i j e r zijn
t anden in had gezet . W ie w e r d Napo leon g e n o e m d en w a a r o m ?
De nostalgie van de cu l ina i re bare t van Trees. W a a r o m was lid
Warne rs zo goed op de hoog te van de m i jnen en had hi j a l t i jd als
eerste een gele he lm te pakken? De b i j zondere interesse van het
ech tpaar en ere l id Oele voo r de stad Lyon. De s laapverwekkende
voo rd rach t van Dipl . - Ing Sahre in Del f t en de verbaz ing over de
kwa l i te i t van zi jn rond le id ing in de b ru inko lengroeve in de Lausitz,
het h o o g t e p u n t van de reis naar Saksen.
Jan Bernhard Vercauteren
6
CURRICULUM STUDIEREIZEN
1988 SHROPSHIRE en WALES
organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r
foto Ironbridge Gorge Museum Trust
• Flax Spinn ing Mi l l u i t 1797 in Sh rewbury Shropshi re ,
• I ronbr idge m e t fabr ieksensemble en oven van Darby
• Boogbrug I ronbr idge over de Severn
• Karei Knip schr i j f t lovend over deze " i j ze rbedevaar t " in de
7
3
NRC
1990 ZUID-LIMBURG, WALLONIË EN BRUSSEL
organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r
• Aardewerl<fabr iel<en, l<olenmijnen en arbeidersl<olonies
• De " i nges to r t e " voo rgespannen b rug bi j St repy-Thieu
• Bezoel< aan i jzerg ie ter i jen en walser i jen in Char lero i en
• Konink l i jke serres van Laeken in Brussel
8
1992 DRESDEN, LEIPZIG Kor t na "d ie W e n d e "
organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r
foto Louise de Vries Lentscli
Bruggen en t and radbaan in Dresden, aa rdewerk fab r iek in
Me issen .
Een doo r w a t e r aangedreven houtzager i j en glasblazer i jen
9 5
1994 ELZAS LOTHARINGEN
organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r
foto onbekend
Mag ino t l i n i e en ves t ings tad Neuf Brisacli
Text ie ls tad M u l h o u s e m e t een v e r d w e n e n
arbe idersko lon ie
Col lect ie Sch lumpf m e t de be faamde coupé Napo léon in
het Buga t t imuseum te M u l h o u s e ,
Kal imi jnen m e t zi jn vervu i l ing van de Rijn
10
1996 ZUID ENGELAND
organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r
foto onbekend
• Oud t u n n e l c o n c e p t invasie d o o r Napo leon .
• T u n n e l o n t w e r p ui t 1750 pr i jsvraag Académie d 'Amiens
• M e t de Chunnel onde r he t N a u w van Kalis naar Engeland
• Royal Pavi l jon, pier en f l oa t i ng ha rbou r in Br is to l ,
• Romeinse baden in Bath , de Royal Crescent and Royal
Circus
• S tonehenge d d . 2300 jaar v o o r Chr.
• S toomsch ip ui t 1836, mede o n t w o r p e n doo r Isambard
Brunei
11 3
1997 A M S T E R D A M EN OMGEVING
organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r
Westergas fabr iek m e t resten van gas l iouder en kete l l iu is
Pomps ta t ion H a a r l e m m e r w e g van het gemeen te l i j k
w a t e r b e d r i j f
S toomgemaa l 1852 in Ha l fweg , ouds te
scheprads toomgemaa l t e r we re ld
Stel l ing van A m s t e r d a m m e t zijn schootsve lden nabi j
Haar lem bezocht
12
1998 MIDDEN-ENGELAND
organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r
foto Canal River Trust
painting by Joe Beetham
The St ru t ts and t h e A rkwr igh ts , k ru isvormige
p la t t eg ronden tex t ie l fab r ieken
13
• Peak Distr ic t , Por t Suni ig i i t , de a rbe idersko lon ie van Lever
nabi j L iverpool
• Bezoek aan he t M ins te r van York en he t
s p o o r w e g m u s e u m
• Z o u t w i n n i n g en de A n d e r t o n Boot l i f t (1870) , de i jzeren
" k a t h e d r a a l " v o o r de a fvoer van het g e w o n n e n zout
1999 ROTTERDAM
organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r
foto Kirsten Boele
Havenkranen
Het W i t t e Huis in de o u d e haven
De v i j f w e r e l d d e l e n
De Hef en andere b ruggen over de Maas
Maas tunne l
14
Del fshaven me t j eneve rp roeve r i j en
2000 TSJECHIË
organisat ie : Charles Vos
foto Skodamuseum
• Praagse Burcht aan de M o l d a u m e t zijn d iverse bruggen
• Boo t t och t over de M o l d a u
Hus, de godsd iens the rvo rmer en Havel de man van de
f l u w e l e n revo lu t ie
• Skoda en Pils
• Z i l ve rm i jnen , ko lenmi jnen en g lasfabr ieken
• Tsjechisch X a n a d a ' m e t zijn sma lspoor voo r h o u t t r a n s p o r t
• I tal iaanse opera m e t p ro jec t ie Tsjechische ver ta l ing
15
2001 ZUID-LIMBURG EN MAASTRICHT
organisat ie : Jan Bern l ia rd Vercau te ren
ECl -waterkrac i i t cent ra le in Roe rmond
Bassin ve rb ind ing kanaal Luik Maas t r i ch t m e t de Zuid
Wi l l emsvaar t
Petrus Regout aa rdewe rk vs aa rdewerk Société Céramique
Indus t r ion , he t t e c h n i e k m u s e u m in Kerkrade en
arbe idersko lon ies
2002 MIDDEN-FRANKRUK
organisat ie : George en Trees N ieuwme i j e r
16
foto's Wikipedia
• Hangbruggen over de Rhone van Mare Séquin 1 7 9 0 / 1 8 6 0
De gebru i k te ke t t ing l i j nen d ienden als voo rbee ld voor
A n t o n i Gaudf
• Napo leon III on ts lu i t cent raa l Frankr i jk m e t een
s p o o r w e g n e t
Vichy bezit ve le b a d g e b o u w e n , w a t e r b r o n n e n en een
s c h o u w b u r g
• V ichy, vanaf 1940 zetel he t van co l labora t ie bew ind van
Pétain
• Lyon, een markan te mach ineha l o n t w o r p e n door Tony
Garn ier
Fondat ion Ber l iet gest icht d o o r de au to fab r iek van Louis
Renaul t
• Pos tdu ivenau to ui t de W O l
17
2003 FRIESLAND
organisat ie : Evert Jan Nusselder
Fof O Evert Jan Nusselder
• Gevecht t egen he t w a t e r , gema len boezems en sluizen
• Behoud cu l tu ree l e r fgoed zoals gebogen
Po lonceauspanten te Leeuwarden , kerken glas in l ood ,
orgels en ke ramiek
• Demons t ra t i e h is tor isch orgel Dronr i jp
• Ve rded ig ingswerken Ko rnwerde rzand
18
2004 BERGISCHE LAND EN ROERGEBIED
organisat ie : Jan Bernhard Ve rcau te ren en Frits Vers fe i t
• On tw i kke l i ng s teenkoo l van zuid naar n o o r d , van d a g b o u w
naar d i e p b o u w
• Van w a t e r k r a c h t via s t o o m k r a c h t naar e lektr ische
aandr i j v ing
• Rheinische I ndus t r i emuseum fü r Schwer indus t r ie
• S ied lung Eisenheim nabi j Oberhausen en El isabethhöhe in
Essen
• Gesenkschmiede Henr ichs, geschiedenis van een Solingse
fabr iek
• M a r x en bezoek Engelshaus in W u p p e r t a l
• Schwebebahn als e x p e r i m e n t
19 9
Zeche Zol lern l l / IV m e t in Jugendst i l g e b o u w d e
mach ineha l van Bruno M ö h r i n g (1902)
Chemiepark in M a r l
2005 NOORD-HOLLAND
organisat ie : Jan Bernhard Vercau te ren en Frits Vers te l t
f o t o bee ldbank
• De doo r w a t e r bedre igde Friezen leggen het af t egen
'Hou t l ande rs '
• Ui t leg d o o r Verkade in he t koek jesmuseum in Zaandam
• Boo t t och t langs oude en geres taureerde
f ab r i eksgebouwen aan de Zaan.
De Schermer , Purmer en de W o r m e r , m e t de i npo lde r ing
van de Beemster
20
2006 WEST-VLAANDEREN EN PAS NORD DE CALAIS
"Over de Schreve naar Lille"
organisat ie : Jan Bernhard Ve rcau te ren en Frits Vers fe i t
foto Hans Stoutjesdijk
De b e w o g e n Vlaamse gids Adr iaan Linters
MIAT M u s e u m Gent , Indust r ië le Archeo log ie en Text ie l
• Firma Vyncke in Hare lbeke
• Dis t i l leerder i j Claessens
• Kor t r i j k v lascen t rum in de Leiestreek
• Tex t ie lp roduc t ie in de s tedend r i ehoek Robeke, Toerkon je
en Rijsel
S ta t ion Roubaix en de kon ing in van de ci tadels in Lille
• De kon ing in van de c i tadels in Lille
• De V-2 lanceerbasis verscho len in he t Frans Vlaamse land
• Un ive rs i te i t smuseum in Gent
21
2007 UTRECHT
organisat ie : Jan Bern i ia rd Vercau te ren en Frits Vers fe i t
foto Joost Bergisch
Op de f o t o gee f t j ou rna l i s t , sc i i r i jver en His technica l id
M e i n d e r t Stokroos een b loemr i j ke toe l i ch t i ng bi j de
g ie t i jzeren g r a a f m o n u m e n t e n op Begraafplaats
Soestbergen
M u s e u m en s t e r r e n w a c h t Sonneborgh in U t rech t
• Waaiers lu is in Vreeswi jk van Jan Blanken. De M u n t in
U t rech t
• D i jken,boezems mo lens en gema len
• De n ieuwe Hol landse wa te r l i n i e
22
2008 T W E E D E IJZERBEDEVAART ENGELAND
- de eerste vond plaats in 1988 -
organisat ie : Jan Bernhard Ve rcau te ren en Frits Versfe i t
foto Joost Bergisch
De cokes ges took te hoogoven van Darby ui t 1702
I ron br idge over de Severn en m u s e u m
A q u a d u c t e n , kana len, t raps iu izen en g ie t i jzeren bruggen
Thomas Te l fo rd , h is tor ische rou te van Londen naar
Ho lyhead ,
Brons, i jzer en Romeins lood
23
3
2009 TWENTE EN MÜNSTERLAND
organisat ie : Jan Bernhard Vercau te ren en Frits Vers fe i t
foto Joost Bergiscti
• Tex t i e lmuseum in Bocho l t
• S toomhou tzager i j Groen io
• Z o u t w i n n i n g in Boeke lo (Neder land) en Rheine (Dui ts land)
• M u s e u m b u u r t s p o o r w e g in Boekelo
• Deels ge res tau reerde t ex t i e l - en s teen fabr ieken
Heim T e c h n i e k m u s e u m in Hengelo (Stork)
• A r b e i d e r s d o r p ' t Lansink
2010 BARCELONA
Verval len doo r aswolk als gevo lg van vu lkaanu i tba rs t ing in IJsland.
24
2011 BARCELONA
organisat ie : Jan Bernhard Vercau te ren en Frits Versfe i t
foto Machiel Brinkhorst
Indus t r ië len als Güel l , Bat t ló en Vidal p r o m o t e n de
tex t ie l i ndus t r i e
In Colonia Güel l , Sants, en Colonia Vidal m.b. t . het
a rbe ide rspo ten t i ee l
Technische musea Cata lon ië, a n k e r p u n t in Terrassa.
Het comp lex is a fgedekt m e t een dubbe l gebogen
" sheddakcons t ruc t i e " en aanwezige s t o o m m a c h i n e voor
de aandr i j v ing van de mach ines
Sagrada Famil ia
Bezoek aan de kon ink l i j ke scheepswerven "Drassanes"
Hou ten d u i k b o o t van Narcis M o n t u r o l (1819-1885)
Anis del M o n o en Palau de la Müsica
25 9
2012 CORNWALL
organisat ie : Ton Boele en Frits Vers fe l t
foto Heritage of Industry
• Lokale assis istent ie doo r Bill Barksf ield
• Royal A lbe r t Br idge bij Saltash van Brunei
• Spectacula i re Levant t i n m i j n me t onde rwa te r schach ten
• T inmi jnen Gevor en Eastpool m e t h istor ische p u m p i n g and
l i f t ing engines
• Hayle m e t Harvey's f o u n d r y , makers van de Cruquius
• Porce ie inaarde, L i t t le johns groeve en
verwerk ings ins ta l la t ies
• King Edward M i n e m u s e u m & mi l l
• Por thcurno Te legraph Museum,aan land ing eerste
i n te rcon t i nen ta le kabels
26
• Kunstenaarsdorp St. Ives
Fa lmou th Docks
Bodmin & W e n f o r d Railways
• Finch Foundry, de laatste m e t w a t e r aangedreven Engelse
smeder i j
2013 ZEELAND
organisat ie : Ton Boele en Frits Vers fe i t
60 jaar na de w a t e r s n o o d r a m p
Droogdok Jan Blanken m e t aquaduc ten en s toomkraan in
bedr i j f
R T M - m u s e u m en t r e i n r i t per h o u t e n m o t o r l o c
De Ooste rsche ldeker ing - van bu i ten en van b innen
27 9
• Histor ische scheepswer f A r n e m u i d e n en de Hoogaars
• Voorma l ige w e r f De Schelde en Perrydok
• Caissons O u w e r k e r k m e t W a t e r s n o o d m u s e u m
2014 SAKSEN
organisat ie : Ton Boele en Frits Versfe i t
f o t o Ger t Jan Lui jendi jk
• Leipzig : Auerbachske l le r (Lu ther en Goe the) , M u s e u m fü r
Druckkunst , ge ïnnoveerde indus t r iew i j k Plagwitz, Karl
Heinekanaal en Weisse Elster en H a u p t b a h n h o f
• Dresden : Glaeserne M a n u f a k t u r van Vo lkswagen ,
EIbebrücke das Blaue W u n d e r , Schwebebahn Loschwi tz ,
Frauenki rche
• Erzgebirge : B e r g b a u m u s e u m Oelsn i tz (oude ko lenm i j n ) ,
Pap ie rmüh ie Zwön i t z , Z inngrube Ehren f r i edersdor f (oude
28
t i n m i j n )
Lausitz : B ru inko lenw inn ing m e t a fda l ing in bedr i j f z i jnde
g roeve Noch ten , B r i ke t ten fab r i k Knappenrode ,
Bek l imming A b r a u m f ö r d e r b r ü c k e F60 in L ichter fe ld
Meissen : per h is tor ische Raderboot "Stadt W e h l e n "
(1879) van Dresden naar Me issen , Porze l lanmanufak tu r
Me issen , Burcht en Me issner Dom
Afs lu i t ingsd iner in he t Coselpalais m e t t w e e viol istes
2015 EMSLAND EN OOST-GRONINGEN
organisat ie : Ton Boele en Frits Vers fe i t
foto Moormuseum
M o o r m u s e u m Gross Hesepe, indust r iee l e r fgoed bij de
on tg i nn i ng van veen zoals de g roo ts te oo i t toegepas te
s t o o m p l o e g
• Sater lander M o o r f a h r t , per bedr i j f s -smalspoor doo r nog
29 a
act ieve t u r f w i n n i n g
• Transrapid in La t l ien , m a g n e e t z w e e f t r e i n , m o n o r a i l als
m o d e r n indust r iee l e r fgoed
• M e y e r w e r f t in Papenburg , VIP- tour , waar s t r o o m o p w a a r t s
van de k le ine r iv ier Ems nog steeds de g roo ts te v i j f s te r ren
cru iseschepen g e b o u w d w o r d e n
Noord -Neder lands T re in - en T r a m m u s e u m in Zu idb roek
• S toomgemaa l W i n s c h o t e n m e t de ouds te mach ine v o o r
ons o n d e r s t o o m gebrach t
• Het B r o n s m o t o r e n m u s e u m in App ingedam m e t een
bru ik leen van de TUDe l f t
* * * * * * *
Snowdon ia (2008) foto Hans Stoutjesdijk
30
Omslag achterzijde
foto boven van Hans Stoutjesdijk
foto onder onbekend