CYAN MAGENTA YELLOW BLACK - Bank of Greece

BLACK

YELLOW

MAGENTA

CYAN

ΤΡΑΠ

ΕΖΑ

ΤΗΣ

ΕΛΛΑΔΟ

ΣΕΥ

ΡΩ

ΣΥΣ

ΤΗΜ

ΑΦ

ΕΒ

ΡΟ

ΥΑΡ

ΙΟΣ 2

014

ΕΚ

ΘΕ

ΣΗ

ΤΟ

Υ ΔΙΟ

ΙΚΗ

ΤΗ Γ

ΙΑ Τ

Ο Ε

ΤΟΣ 2

013

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2014

ΕΚΘΕΣΗΤΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΗΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2013

ISSN: 1105 - 0497

GENIKO SYMBOYLIO: 1 20-02-14 13:22 1



ΕΚΘΕΣΗΤΟΥ ∆ΙΟΙΚΗΤΗΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2013


ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ

∆ιεύθυνσηΕλ. Βενιζέλου 21102 50 Αθήνα

∆ικτυακός τόποςhttp://www.bankofgreece.gr

Τηλέφωνο+30 210 320.2393

Fax+30 210 323.3025

Τυπώθηκε στοΊδρυµα Εκτύπωσης Τραπεζογραµµατίων και Aξιώντης Τράπεζας της Ελλάδος

ISSN 1105 - 0497


Γ ΕΝ ΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛ ΙΟ

Γεώργιος Α. Προβόπουλος Πρόεδρος – ∆ιοικητής

Ελένη ∆. ∆ενδρινού – Λουρή Υποδιοικητής

Ιωάννης Μ. Παπαδάκης Υποδιοικητής

Ηλίας Σ. Πλασκοβίτης Μέλος ΣυµβουλίουΝοµισµατικής Πολιτικής

και Σύµβουλος

Χαράλαµπος Κ. Σταµατόπουλος »

Γεώργιος-Σπυρίδων ∆. Ταβλάς* »

Ανδρέας Α. Ανδρεάδης Σύµβουλος Λήξη θητείας 2014**

∆ηµήτριος Β. Ασηµακόπουλος » Λήξη θητείας 2014***

Ευάγγελος ∆. Γερανιωτάκης »

Γεώργιος Α. Μυλωνάς » Λήξη θητείας 2014***

Χρήστος Σ. Πολυζωγόπουλος »

Μιχαήλ ∆. Χανδρής » Λήξη θητείας 2014***

Παρίσταται:Παναγιώτης Α. Καρακούσης Επίτροπος του Κράτους

** Με το από 13.6.2013 Προεδρικό ∆ιάταγµα (ΦΕΚ ΥΟ∆∆ 283/19.6.2013) διορίστηκε ο κ. Γεώργιος-Σπυρίδων ∆. Ταβλάςως µέλος του Συµβουλίου Νοµισµατικής Πολιτικής, και συνακόλουθα του Γενικού Συµβουλίου, µε διάρκεια θητείας έως τις10.4.2020, σύµφωνα µε το άρθρο 35Α του Καταστατικού.**** Στη Γενική Συνέλευση του έτους 2014 λήγει η θητεία του κ. Ανδρέα Α. Ανδρεάδη, ο οποίος, µε την από 26.4.2013 (Συν. 5) απόφαση του Γενικού Συµβουλίου, εκλέχθηκε Αναπληρωτής Σύµβουλος στη θέση του εκλιπόντος Γεωργίου Ν. Κασι-µάτη, µέχρι την παρούσα Γενική Συνέλευση, σύµφωνα µε το άρθρο 22 του Καταστατικού της Τράπεζας.****** Στη Γενική Συνέλευση του έτους 2014 λήγει επίσης η θητεία του κ. ∆ηµητρίου Β. Ασηµακόπουλου, του κ. Γεωργίου Α.Μυλωνά και του κ. Μιχαήλ ∆. Χανδρή, οι οποίοι εκλέχθηκαν Σύµβουλοι από την Ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση των Μετό-χων της 18.4.2011, σύµφωνα µε το άρθρο 21 του Καταστατικού.


Έκθεσητου ∆ιοικητήγια το έτος 20136


ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΡΗΣΕΩΣ 20131 Αποτελέσµατα χρήσεως 2013 132 Οργάνωση και λειτουργία της

Τράπεζας της Ελλάδος 153 Λήξη θητείας µελών του Γενικού

Συµβουλίου 18

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ∆ΙΟΡΘΩΣΗ ΧΡΟΝΙΩΝ ΑΝΙΣΟΡΡΟΠΙΩΝΤΟ 2013 – ΕΞΟ∆ΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΥΠΟΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΟ 20141 Ισχυροποιούνται οι πιθανότητες

το 2013 να είναι ο τελευταίοςχρόνος της ύφεσης 19

2 Το 2013 είναι έτος καµπής,καθώς εξαλείφθηκαν τα δίδυµαελλείµµατα και αποκαταστάθηκεη ανταγωνιστικότητα κόστουςτης οικονοµίας 19

3 Την περίοδο 2010-2013 υλοποιήθηκανδιαρθρωτικές αλλαγές που ήταναναγκαίες εδώ και δεκαετίες 20

4 Παράλληλα, µε την υποστήριξητης Πολιτείας και τη µέριµνα τηςΤράπεζας της Ελλάδος διασφαλίστηκεη χρηµατοπιστωτική σταθερότητα 21

5 Την ίδια περίοδο δροµολογήθηκανσηµαντικές θεσµικές αλλαγές πουενδυνάµωσαν την οικονοµικήδιακυβέρνηση στην ΕΕ 22

6 Προϋποθέσεις για να επαληθευθείη πρόβλεψη ανάκαµψης το 2014 23

7 Χρηµατοδότηση και οικονοµικήανάκαµψη 24

8 Μια πολιτική που θα επιταχύνειτην αναδιάρθρωση της οικονοµίαςκαι τη βιώσιµη ανάπτυξη 25

9 Οι προκλήσεις και ο ρόλος τουτραπεζικού συστήµατος σήµερα 26

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙΤΟ ∆ΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ1 Οικονοµικές εξελίξεις και

προοπτικές διεθνώς και στηζώνη του ευρώ και παρεµβάσειςπολιτικής 29

1.1 Εξελίξεις την τελευταία τετραετία 291.2 Εξελίξεις το 2013 και προοπτικές

για το 2014 332 Οι οικονοµίες της νοτιανατολικής

Ευρώπης 44

ΚΕΦΑΛΑΙΟ IVΗ ΕΝΙΑΙΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ 51

ΚΕΦΑΛΑΙΟ VΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α1 Εξελίξεις και προοπτικές της

οικονοµικής δραστηριότητας 602 Εξελίξεις και προοπτικές στην

αγορά ακινήτων 693 Εξελίξεις και προοπτικές της

απασχόλησης και της ανεργίας 724 Εξελίξεις και προοπτικές του

πληθωρισµού, του κόστους εργασίαςκαι των κερδών 744.1 Πληθωρισµός 744.2 Κόστος εργασίας 774.3 Κέρδη επιχειρήσεων 79

5 Ανταγωνιστικότητα 806 Εξελίξεις και προοπτικές του ισοζυγίου

εξωτερικών συναλλαγών 826.1 Ισοζύγιο τρεχουσών

συναλλαγών 826.2 Ισοζύγιο κεφαλαιακών

µεταβιβάσεων 866.3 Ισοζύγιο χρηµατοοικονοµικών

συναλλαγών 877 ∆ιεθνής επενδυτική θέση και

ακαθάριστο εξωτερικό χρέος 89

ΚΕΦΑΛΑΙΟ VI∆ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ1 Σύνοψη εξελίξεων και προοπτικών 1032 Τρέχουσες δηµοσιονοµικές εξελίξεις

(Ιανουάριος-∆εκέµβριος 2013) 1073 Προϋπολογισµός 2014 1164 Κυριότερα µέτρα δηµοσιονοµικής

προσαρµογής και θεσµικέςδηµοσιονοµικές µεταρρυθµίσεις 117

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ VIΜΕΤΡΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 130

Έκθεσητου ∆ιοικητή

για το έτος 2013 7

ΠΕΡ Ι ΕΧΟΜΕΝΑ

PERIEXOMENA 2014: 1 21-02-14 13:34 7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ VIΙΑΓΟΡΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΣ, ΠΙΣΤΩΣΕΩΝ ΚΑΙΚΕΦΑΛΑΙΩΝ1 Τραπεζικές καταθέσεις 1392 Τραπεζικά επιτόκια και κόστος

αναχρηµατοδότησης των πιστωτικώνιδρυµάτων από την Τράπεζα τηςΕλλάδος 142

3 Πιστωτικά µεγέθη 1444 Η αγορά οµολόγων 1485 Η αγορά µετοχών 1506 Εξελίξεις στον τραπεζικό τοµέα 1517 Η αγορά ιδιωτικής ασφάλισης 156

ΚΕΦΑΛΑΙΟ VIΙΙΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΑΛΛΑΓΗ1 Η έρευνα για την κλιµατική αλλαγή

και η πολιτική για την αντιµετώπισήτης: διεθνείς εξελίξεις 1591.1 Επιστηµονικά ευρήµατα και

εκθέσεις το τελευταίο δωδεκάµηνο 1591.2 ∆ιεθνείς αποφάσεις – κατευθύνσεις

πολιτικής 1602 Πρόσφατα στοιχεία για τις εκποµπές

αερίων του θερµοκηπίου στην ΕΕ καιστην Ελλάδα (2011-2012) και αλλαγέςστο σύστηµα εµπορίας δικαιωµάτωνεκποµπής 1642.1 Τα τελευταία διαθέσιµα στοιχεία

για τις εκποµπές 1642.2 Οι αλλαγές στο σύστηµα εµπορίας

δικαιωµάτων εκποµπής και οιενδεχόµενες οικονοµικέςεπιπτώσεις τους στην ελληνικήβιοµηχανία 167

3 Πρόσφατη νοµοθεσία στην Ελλάδακαι άλλα µέτρα σε θέµαταπεριβάλλοντος, ενέργειας καικλιµατικής αλλαγής – Περιβαλλοντικάβιώσιµη ανταγωνιστικότητα 1693.1 Κυριότερες νοµοθετικές και

διοικητικές ρυθµίσεις 1693.2 Η φορολογία του πετρελαίου

θέρµανσης, το πρόβληµα τηςαιθαλοµίχλης και η ενεργειακήαπόδοση των κτιρίων 170

3.3 Ένας νέος δείκτης περιβαλλοντικάβιώσιµης ανταγωνιστικότητας 171

4 Επενδύσεις στον τοµέα της ενέργειας 1715 Το έργο της Επιτροπής Μελέτης

Επιπτώσεων Κλιµατικής Αλλαγής(ΕΜΕΚΑ) το 2013 1725.1 Η δεύτερη φάση των εργασιών 1725.2 Ελληνικός τουρισµός και κλιµατική

αλλαγή: πολιτικές προσαρµογήςκαι νέα στρατηγική ανάπτυξης 172

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Π1

ΠΙΝΑΚΕΣ

IΙI.1 Βασικά µακροοικονοµικάµεγέθη της παγκόσµιαςοικονοµίας 33

IΙI.2 Βασικοί µακροοικονοµικοίκαι τραπεζικοί δείκτες τωνχωρών της ΝΑ Ευρώπης 46

V.1 Ζήτηση και ΑΕΠ 61V.2 ∆είκτες καταναλωτικής ζήτησης 61V.3 ∆είκτες επενδυτικής ζήτησης 64V.4 Ακαθάριστη προστιθέµενη αξία

σε βασικές τιµές και ΑΕΠ σεαγοραίες τιµές 65

V.5 ∆είκτες δραστηριότητας στοντοµέα των υπηρεσιών 66

V.6 ∆είκτες δραστηριότητας στηβιοµηχανία 67

V.7 Βιοµηχανική παραγωγή 68V.8 Η εξέλιξη των τιµών στην Ελλάδα

και τη ζώνη του ευρώ 76V.9 ∆είκτες τιµών 77V.10 Αποδοχές και κόστος εργασίας 78V.11 Μέσες αποδοχές και κόστος

εργασίας ανά µονάδα προϊόντοςστο σύνολο της οικονοµίας:Ελλάδα και ζώνη του ευρώ 79

V.12 Ελλάδα: ∆είκτες ονοµαστικήςκαι πραγµατικής σταθµισµένηςσυναλλαγµατικής ισοτιµίας (ΣΣΙ) 81

V.13 Ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών 83V.14 Μεταβιβάσεις από την ΕΕ 87V.15 ∆ιεθνής επενδυτική θέση ανά

είδος επένδυσης και τοµέαεπενδυτή 88


PERIEXOMENA 2014: 1 21-02-14 13:34 8

V.16 Ακαθάριστο εξωτερικό χρέος(τρέχουσες τιµές) 89

VI.1 Αποτελέσµατα γενικής κυβέρνησηςκαι κρατικού προϋπολογισµού 104

VI.2 Αποτελέσµατα κρατικούπροϋπολογισµού 108

VI.3 Έσοδα κρατικού προϋπολογισµού 109VI.4 ∆απάνες τακτικού προϋπολογισµού

και προϋπολογισµού δηµοσίωνεπενδύσεων 111

VI.5 Έλλειµµα κρατικούπροϋπολογισµού σε ταµειακήβάση 113

VI.6 Πηγές κάλυψης ταµειακούελλείµµατος κρατικούπροϋπολογισµού 114

VI.7 Ενοποιηµένο χρέος γενικήςκυβέρνησης 115

VI.8 Ανάλυση των µεταβολών του λόγουτου χρέους της γενικής κυβέρνησηςπρος το ΑΕΠ 116

VΙΙ.1 Καταθέσεις στην Ελλάδα(εκτός καταθέσεων κεντρικήςκυβέρνησης και µη κατοίκων) 140

VΙΙΙ.1 Εκποµπές αερίων θερµοκηπίου2011-2012 και στόχοι τουΠρωτοκόλλου του Κιότο 165

VΙΙΙ.2 Εκποµπές αερίων θερµοκηπίουανά κατηγορία σε ΕΕ-27, ΕΕ-15και Ελλάδα 166

∆ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΙΙΙ.1 Παγκόσµια οικονοµία: πραγµατικόΑΕΠ 29

ΙΙΙ.2 Προηγµένες οικονοµίες:δηµοσιονοµικό αποτέλεσµα ως %του ΑΕΠ 31

ΙΙΙ.3 ∆ιεθνείς τιµές βασικώνεµπορευµάτων 35

ΙΙΙ.4 Βασικά επιτόκια κεντρικώντραπεζών 37

ΙΙΙ.5 Πραγµατικό ΑΕΠ χωρών ΝΑΕυρώπης 44

ΙΙΙ.6 Τραπεζικές πιστώσεις προς τονιδιωτικό τοµέα σε χώρες της ΝΑΕυρώπης 45

ΙΙΙ.7 ∆ηµοσιονοµικό αποτέλεσµα καιδηµόσιο χρέος χωρών ΝΑ Ευρώπης 45

ΙV.1 Euribor 3 µηνών και διαφοράEuribor 3 µηνών και Eurepo3 µηνών στη ζώνη του ευρώ 52

ΙV.2 Προσαρµογές των βασικώνεπιτοκίων του Ευρωσυστήµατοςκαι επιτόκιο ΕΟΝΙΑ 53

V.1 Ετήσια ποσοστιαία µεταβολήτου ΑΕΠ και δείκτης οικονοµικούκλίµατος 59

V.2 Μεταβολή στο βαθµό ανταπόκρισηςστις συστάσεις του ΟΟΣΑ 59

V.3 ∆είκτες επιχειρηµατικούπεριβάλλοντος 60

V.4 Ιδιωτική κατανάλωση ως %του ΑΕΠ 62

V.5 ∆ιαχρονική εξέλιξη τηςκαταναλωτικής δαπάνης 62

V.6 Αξία εξαγωγών αγαθών καιυπηρεσιών προς αξία εισαγωγώναγαθών και υπηρεσιών 63

V.7 Ποσοστό επενδύσεων ανά είδοςστο σύνολο των επενδύσεων 63

V.8 Απασχόληση 73V.9 ∆ιάρθρωση της απασχόλησης -

% απασχολουµένων σε δηµόσιοκαι ιδιωτικό τοµέα ανάλογα µετη θέση στην επιχείρηση 73

V.10 Ποσοστά ανεργίας 74V.11 Κατανοµή των ανέργων, µε και

χωρίς προηγούµενη εργασιακήεµπειρία, ανάλογα µε τη διάρκειααναζήτησης εργασίας 74

V.12 Εναρµονισµένος δείκτης τιµώνκαταναλωτή (Εν∆ΤΚ) και πυρήναςτου πληθωρισµού Ελλάδος καιζώνης του ευρώ 75

V.13 Εξέλιξη τιµών καυσίµων του ∆ΤΚκαι του ∆ΤΠ και της τιµής τουαργού πετρελαίου σε ευρώ 75



PERIEXOMENA 2014: 1 21-02-14 13:34 9

V.14 Εξέλιξη δεικτών ναύλων πλοίωνξηρού φορτίου (BDI) καιπετρελαιοφόρων (BDTI) 82

V.15 Γεωγραφική κατανοµή τωνελληνικών εξαγωγών αγαθών 84

V.16 ∆ιάρθρωση των εξαγωγών αγαθώνκατά κλάδο 84

V.17 Εξαγωγές ως % του ΑΕΠ καιεξελίξεις των µεριδίων στιςπαγκόσµιες εξαγωγές 84

V.18 ∆ιάρθρωση των εξαγωγώναγαθών ανάλογα µε τοτεχνολογικό περιεχόµενο 85

V.19 ∆ιάρθρωση των εισαγωγώναγαθών ανάλογα µε τη χρήση 85

V.20 ∆ιεθνής επενδυτική θέση ανάείδος επένδυσης 89

V.21 Χρέος γενικής κυβέρνησης απότο Μηχανισµό Στήριξης 90

VI.1 ∆ιαρθρωτικό πρωτογενέςαποτέλεσµα της γενικήςκυβέρνησης 103

VI.2 Καθαρές δανειακές ανάγκεςτης κεντρικής κυβέρνησης σεταµειακή βάση 114

VΙI.1 Χρηµατοδότηση από τα ΝΧΙτης Ελλάδος προς τις µηχρηµατοπιστωτικές επιχειρήσειςκαι τα νοικοκυριά 144

VΙI.2 Χρηµατοδότηση από τα ΝΧΙ τηςΕλλάδος προς τη γενική κυβέρνηση 145

VΙI.3 Αποδόσεις δεκαετών οµολόγωντου Ελληνικού και του Γερµανικού∆ηµοσίου 149

VΙI.4 Γενικός δείκτης τιµών µετοχώνΧρηµατιστηρίου Αθηνών και αξίασυναλλαγών 150

VΙI.5 Ποσοστιαία διάρθρωση τουπαθητικού των ελληνικώντραπεζικών οµίλων 152

VΙI.6 ∆είκτης χορηγήσεων προςκαταθέσεις ελληνικών εµπορικώντραπεζών και τραπεζών στις χώρεςτης ζώνης του ευρώ 153

VΙI.7 Εξέλιξη του λόγου των δανείων σεκαθυστέρηση προς το σύνολο τωνδανείων, ανά κατηγορία δανείων 153

VΙI.8 Εξέλιξη των κερδών µετά απόφόρους των ελληνικών τραπεζικώνοµίλων 154

VΙI.9 Ανάλυση των εποπτικών ιδίωνκεφαλαίων και εξέλιξη τηςκεφαλαιακής επάρκειας τωνελληνικών εµπορικών τραπεζών 155

ΠΛΑΙΣΙΑIII.1 Το Πολυετές ∆ηµοσιονοµικό

Πλαίσιο 2014-2020 της ΕΕ καιη κατανοµή των κονδυλίωνγια την Ελλάδα 38ΠΙΝΑΚΑΣ Η κατανοµή των κονδυλίων

των ∆ιαρθρωτικών καιΕπενδυτικών Ταµείων γιατην Ελλάδα 40

III.2 Κυριότερες αποφάσεις καιµηχανισµοί για την αντιµετώπισητης κρίσης και την πορεία προςµια ουσιαστική Οικονοµικήκαι Νοµισµατική Ένωση 41

III.3 Αποτελέσµατα του Συµποσίουµε θέµα“Grοwth challenges andeconomic integration inSouth-Eastern Europe” 47

V.1 Η κρίση ευνοεί τη στροφήπρος δραστηριότητες παραγωγήςεµπορεύσιµων αγαθώνκαι υπηρεσιών 90∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ A Τιµές εµπορεύσιµων και

µη εµπορεύσιµων 91∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ B Καθαρό περιθώριο

κέρδους σε εµπορεύσιµακαι µη εµπορεύσιµα 93

∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ Γ Εξωστρεφής διάρθρωσητης ελληνικής οικονοµίας 94

V.2 Φτώχεια, ανισότητα και κοινωνικήσυνοχή: τάσεις και προκλήσειςκατά την περίοδο της κρίσης 96∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ A Κίνδυνος σχετικής και

απόλυτης φτώχειας στηνπερίοδο της κρίσης 98

∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ B ∆είκτες ανισοκατανοµήςτου εισοδήµατος στηνπερίοδο της κρίσης 99

∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ Γ Μεταβολές του κινδύνουσχετικής φτώχειας σεεπιλεγµένες οµάδες 100


PERIEXOMENA 2014: 1 21-02-14 13:34 10

VΙ.1 Oι δηµοσιονοµικές εξελίξεις κατάτην περίοδο 2010-2012 120∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ A Έλλειµµα, πρωτογενές

έλλειµµα και χρέοςγενικής κυβέρνησης 121

∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ B Φορολογική επιβάρυνση122∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ Γ Μεταβολή του λόγου

του χρέους της γενικήςκυβέρνησης προς τοΑΕΠ 124

VΙ.2 Ο ρόλος των προσδοκιών τωναγορών κεφαλαίων στηνπροσπάθεια δηµοσιονοµικήςπροσαρµογής 125

VΙ.3 Ανεξάρτητα δηµοσιονοµικάιδρύµατα και δηµοσιονοµικέςεπιδόσεις 126

VΙΙ.Ι Οι επιταγές ως µέσο εµπορικώνπιστώσεων τα τελευταία έτη 146∆ΙΑΓΡΑΜΜΑ Αξία επιταγών και

ονοµαστικό ΑΕΠ 147



PERIEXOMENA 2014: 1 21-02-14 13:34 11


PERIEXOMENA 2014: 1 21-02-14 13:34 12

1 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΡΗΣΕΩΣ 2013

Τα κέρδη της Τράπεζας στη χρήση 2013 δια-µορφώθηκαν σε 831,1 εκατ. ευρώ, έναντι 318,6εκατ. ευρώ την προηγούµενη χρήση.

Τα συνολικά καθαρά έσοδα της Τράπεζας γιατη χρήση 2013 µειώθηκαν κατά 46,6%.Παράλληλα, συνεχίστηκε για µια ακόµη χρο-νιά η µείωση των λειτουργικών εξόδων πληνπροβλέψεων, κατά 10,1%. Σηµαντική συµ-βολή στη µείωση των λειτουργικών εξόδωνείχαν οι δαπάνες προσωπικού, που µειώθη-καν κατά 7,1%.

Οι προβλέψεις που σχηµατίστηκαν ανήλθανσε 468,8 εκατ. ευρώ, έναντι 2.342,7 εκατ. ευρώτο 2012.

Σύµφωνα µε το άρθρο 71 του Καταστατικούκαι µετά από σχετική απόφαση του ΓενικούΣυµβουλίου, προτείνεται στη Γενική Συνέ-λευση από τα κέρδη της χρήσεως 2013 να δια-τεθούν για καταβολή µερίσµατος 13,3 εκατ.ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 12% του µετο-χικού κεφαλαίου της Τράπεζας. Το υπόλοιποτων κερδών, ύψους 817,8 εκατ. ευρώ, περιέρ-χεται στο Ελληνικό ∆ηµόσιο.

Αναλυτικά, τα έσοδα και τα έξοδα της Τρά-πεζας στη χρήση 2013 διαµορφώθηκαν ωςεξής:

Έσοδα

Τα συνολικά καθαρά έσοδα της Τράπεζαςαπό την άσκηση της ενιαίας νοµισµατικήςπολιτικής του Ευρωσυστήµατος, τους τόκουςτων χαρτοφυλακίων, καθώς και τις προµή-θειες και τα λοιπά έσοδα από εργασίες εσω-τερικού και εξωτερικού, ανήλθαν σε 1.600,3εκατ. ευρώ, έναντι 2.995,4 εκατ. ευρώ στηχρήση 2012, σηµειώνοντας µείωση κατά46,6%. Η µείωση αυτή οφείλεται κυρίως στηµειωµένη προσφυγή των τραπεζών σε έκτα-

κτη χρηµατοδότηση από την Τράπεζα τηςΕλλάδος, λόγω της βελτίωσης του οικονοµι-κού κλίµατος και της ανακεφαλαιοποίησηςτων τραπεζών.

Ειδικότερα:

Τα καθαρά έσοδα από τόκους, χρηµατοοικο-νοµικές πράξεις και την αναδιανοµή του νοµι-σµατικού εισοδήµατος του Ευρωσυστήµατοςανήλθαν σε 1.465,8 εκατ. ευρώ, έναντι 2.888,9εκατ. ευρώ την προηγούµενη χρήση, σηµειώ-νοντας µείωση κατά 49,3%.

Το καθαρό αποτέλεσµα από χρηµατοοικονο-µικές πράξεις παρουσίασε µείωση κατά 39,5εκατ. ευρώ και διαµορφώθηκε σε 26,8 εκατ.ευρώ, έναντι 66,3 εκατ. ευρώ την προηγούµενηχρήση. Τα καθαρά έσοδα από αµοιβές καιπροµήθειες µειώθηκαν οριακά σε 70,2 εκατ.ευρώ, από 71,8 εκατ. ευρώ στη χρήση 2012.

Τα έσοδα από µετοχές και συµµετοχές αυξή-θηκαν κατά 34,1 εκατ. ευρώ και διαµορφώ-θηκαν σε 54,2 εκατ. ευρώ, έναντι 20,1 εκατ.ευρώ την προηγούµενη χρήση. Το µεγαλύτεροµέρος της αύξησης οφείλεται στα αυξηµέναέσοδα από την ενδιάµεση διανοµή κερδών τηςΕυρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για τηχρήση 2013.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) µεαπόφαση του ∆ιοικητικού της Συµβουλίουπροχώρησε σε ενδιάµεση διανοµή κερδώνύψους 1.370 εκατ. ευρώ στις εθνικές κεντρικέςτράπεζες (ΕθνΚΤ) του Ευρωσυστήµατος στις31 Ιανουαρίου 2014. Η Τράπεζα της Ελλάδοςεισέπραξε το αναλογούν σε αυτήν ποσό, ύψους38,4 εκατ. ευρώ. Το υπόλοιπο των κερδών τηςΕΚΤ διανεµήθηκε στις ΕθνΚΤ στις 21Φεβρουαρίου 2014 και το αναλογούν στηνΤράπεζα ποσό θα ωφελήσει τη χρήση 2014.

Τέλος, τα λοιπά έσοδα µειώθηκαν κατά 30,8%και ανήλθαν σε 10,1 εκατ. ευρώ, έναντι 14,6



ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ∆ΙΟΙΚΗΤΗκ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α. ΠΡΟΒΟΠΟΥΛΟΥΜΕ ΕΝΤΟΛΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΠΙ ΤΟΥ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΗΣ 31ΗΣ ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2013ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΤΗΣΙΑ ΤΑΚΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ

I ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΡΗΣΕΩΣ 2013

KEF_I: 1 20-02-14 13:23 13

εκατ. ευρώ το 2012. Αφορούν κυρίως έσοδααπό τις εργασίες του Ιδρύµατος ΕκτύπωσηςΤραπεζογραµµατίων και Αξιών (ΙΕΤΑ) γιαλογαριασµό του Ελληνικού ∆ηµοσίου.

Έξοδα

Τα συνολικά έξοδα στη χρήση 2013 µειώθη-καν κατά 1.907,6 εκατ. ευρώ και διαµορφώ-θηκαν σε 769,2 εκατ. ευρώ, έναντι 2.676,8εκατ. ευρώ στη χρήση 2012. Η µείωση οφεί-λεται κυρίως στον περιορισµό των προβλέ-ψεων (468,8 εκατ. ευρώ το 2013, έναντι 2.342,7εκατ. ευρώ το 2012). Στη µείωση των συνολι-κών εξόδων συνέβαλε και η περαιτέρωσυγκράτηση των δαπανών για αµοιβές προ-σωπικού και συνταξιοδοτικές παροχές.


Τα λειτουργικά έξοδα της Τράπεζας πληνπροβλέψεων (δαπάνες προσωπικού, συντά-ξεις, αποσβέσεις, λοιπά έξοδα) µειώθηκανκατά 33,7 εκατ. ευρώ (-10,1%) και διαµορ-φώθηκαν σε 300,4 εκατ. ευρώ, έναντι 334,1εκατ. ευρώ την προηγούµενη χρήση, παρά τηνεπιβάρυνση µε έκτακτες δαπάνες ύψους 4,3εκατ. ευρώ για τον έλεγχο του χρηµατοπι-στωτικού συστήµατος. Ο περιορισµός των λει-τουργικών εξόδων οφείλεται κυρίως στη µεί-ωση των δαπανών προσωπικού κατά 11,2εκατ. ευρώ (-7,1%, δηλ. 146,7 εκατ. ευρώ το2013, έναντι 157,9 εκατ. ευρώ το 2012). Επί-σης, σηµειώθηκε σηµαντικός περιορισµός στιςδαπάνες για συνταξιοδοτικές παροχές, οιοποίες διαµορφώθηκαν σε 98,4 εκατ. ευρώ,έναντι 112,2 εκατ. ευρώ το 2012, µειωµένεςκατά 13,8 εκατ. ευρώ (-12,3%) σε σχέση µε τηνπροηγούµενη χρήση.

Οι παραπάνω µειώσεις αποτυπώνουν τησυνεχιζόµενη προσπάθεια της Τράπεζας καιτου προσωπικού της για συγκράτηση τωνδαπανών µέσω υλοποίησης συγκεκριµένωνµέτρων και πρωτοβουλιών, όπως η ισχύουσατριετής επιχειρησιακή συλλογική σύµβασηεργασίας (2012-2015), που υπογράφηκε τονΑπρίλιο του 2012 µε το Σύλλογο των Υπαλ-λήλων (ΣΥΤΕ).

Η γενικότερη προσπάθεια εξορθολογισµούτων δαπανών της Τράπεζας είχε ως αποτέλε-σµα, τα τέσσερα τελευταία χρόνια, τα λει-τουργικά έξοδα πλην προβλέψεων να µειω-θούν κατά 138,7 εκατ. ευρώ (-31,6%). Στη µεί-ωση αυτή σηµαντική συµβολή είχε η µείωσητων δαπανών προσωπικού κατά 60,3 εκατ.ευρώ (-29,1%).

Κατά την κλειόµενη χρήση οι δαπάνες γιατον έλεγχο του χρηµατοπιστωτικού συστή-µατος περιορίστηκαν σε 4,3 εκατ. ευρώ, ένα-ντι 10,3 εκατ. ευρώ που απαιτήθηκαν κατά το2012.

Οι µειώσεις των λειτουργικών εξόδωνπραγµατοποιήθηκαν παρά τις αυξηµένεςυποχρεώσεις της Τράπεζας για τη διασφά-λιση της σταθερότητας του χρηµατοπιστωτι-κού συστήµατος (διενέργεια ελέγχων, εργα-σίες για την ανακεφαλαιοποίηση των τρα-πεζών κ.λπ.), για την εποπτεία των ασφαλι-στικών εταιριών, καθώς και τις υποχρεώσειςπου ανέλαβε στο πλαίσιο του µηχανισµούστήριξης της χώρας µας.

Οι λοιπές δαπάνες διαχείρισης παρουσιάζουνµείωση κατά 7,7% σε σχέση µε την προηγού-µενη χρήση και διαµορφώθηκαν σε 37 εκατ.ευρώ, έναντι 40,1 εκατ. ευρώ το 2012.

Ο σχηµατισµός προβλέψεων για την κάλυψηκινδύνων και υποχρεώσεων της Τράπεζαςσυνεχίστηκε και στη χρήση 2013, µε την ενί-σχυσή τους κατά 468,8 εκατ. ευρώ. Το σωρευ-τικό ύψος των προβλέψεων στις 31.12.2013ανέρχεται σε 6.651,8 εκατ. ευρώ.

Η πρακτική σχηµατισµού υψηλών προβλέ-ψεων ακολουθείται στο πλαίσιο της εφαρµο-ζόµενης από την ΕΚΤ και τις ΕθνΚΤ τουΕυρωσυστήµατος αρχής της συντηρητικότη-τας. Μέσω της διενέργειας προβλέψεων αφε-νός ισχυροποιείται η οικονοµική θέση τηςΤράπεζας της Ελλάδος, ώστε αυτή να αντε-πεξέρχεται µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο στακαθήκοντα που της έχουν ανατεθεί, και αφε-τέρου ενισχύεται η δυνατότητά της να καλύ-πτει τους κινδύνους που αναλαµβάνει.


KEF_I: 1 20-02-14 13:23 14

2 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ

Οργανωτική αναδιάρθρωση

Η συγχώνευση ή κατάργηση υπηρεσιακώνµονάδων και η ανακατανοµή του έργου τουςσυνεχίστηκε το 2013, µε στόχο την εκµετάλ-λευση συνεργειών, την αποτελεσµατικότερηαξιοποίηση του υφιστάµενου ανθρώπινουδυναµικού (που έχει µειωθεί κατά 865 άτοµατην τελευταία εξαετία), τη βελτίωση της επο-πτείας του χρηµατοπιστωτικού συστήµατοςκαι της εφαρµογής της νοµισµατικής πολιτι-κής, την αποφυγή επικαλύψεων, καθώς καιτη µείωση του λειτουργικού κόστους και κιν-δύνου.

Συγκεκριµένα, σηµαντικές αναδιαρθρώσειςπραγµατοποιήθηκαν στις ∆ιευθύνσεις Χρη-µατοοικονοµικών ∆ραστηριοτήτων, Ανθρώ-πινου ∆υναµικού και Οργάνωσης, ΓενικούΛογιστηρίου, Τεχνικής και ∆ιοικητικής Υπο-στήριξης και Ταµείων, ενώ οργανωτικές προ-σαρµογές έγιναν και σε Τµήµατα των ∆ιευ-θύνσεων Εσωτερικής Επιθεώρησης, Επο-πτείας Ιδιωτικής Ασφάλισης και ΕποπτείαςΠιστωτικού Συστήµατος. Στο πλαίσιο τηςµακροπροληπτικής αρµοδιότητας της Τρά-πεζας, κρίθηκε απαραίτητη η ανάθεση νέουεργασιακού αντικειµένου στο Τµήµα Μακρο-προληπτικής Πολιτικής της ∆ιεύθυνσης Χρη-µατοπιστωτικής Σταθερότητας. Επίσης, διευ-ρύνθηκε το έργο της Μονάδας ΕξυγίανσηςΠιστωτικών Ιδρυµάτων, η οποία έχει ωςκύριο αντικείµενο την υποβολή εισηγήσεωνπρος την Επιτροπή Μέτρων Εξυγίανσης γιατη λήψη µέτρων εξυγίανσης ή την αναγκαιό-τητα διορισµού Επιτρόπου στα πιστωτικάιδρύµατα βάσει της παρακολούθησης τηςκατάστασής τους.

Τέλος, στο πλαίσιο της αρµοδιότητας της Τρά-πεζας της Ελλάδος ως εποπτεύουσας αρχήςτων ειδικών εκκαθαρίσεων πιστωτικών καιεποπτευόµενων χρηµατοδοτικών ιδρυµάτων,οριοθετήθηκε το πεδίο εποπτείας και ελέγχουκαι συστάθηκε η Επιτροπή Ειδικών Εκκαθα-ρίσεων.

Σύµβουλος ∆εοντολογίας

Την 1η Μαρτίου 2013 η ∆ιοίκηση όρισε Σύµ-βουλο ∆εοντολογίας, σε εκπλήρωση σχετικήςαπαίτησης του Κώδικα ∆εοντολογίας τηςΤράπεζας, ο οποίος θεσπίστηκε µε την από1.6.2012 απόφαση του Γενικού Συµβουλίου.Ο Σύµβουλος παρέχει τις υπηρεσίες του προςόλο το προσωπικό της Τράπεζας σχετικά µετην εφαρµογή του Κώδικα σε θέµατα υπη-ρεσιακής και επαγγελµατικής δεοντολογίας,συµπεριφοράς, υποχρεώσεων και δικαιω-µάτων.

Λειτουργία του δικτύου των περιφερειακών Μονά-δων της Τράπεζας

Οι οργανωτικές αναδιαρθρώσεις για τηνορθολογικότερη λειτουργία του δικτύου τωνπεριφερειακών Μονάδων συνεχίστηκαν καιµέσα στο έτος 2013, µε σκοπό την περαιτέρωµείωση του λειτουργικού κόστους και τουκόστους της διακίνησης χρηµατικού. Οργα-νωτικές αλλαγές υλοποιήθηκαν στο Υποκα-τάστηµα Θεσσαλονίκης. Επίσης, διακόπηκε ηλειτουργία των Πρακτορείων της Τράπεζαςστο Λαύριο, στη Σητεία, στη Λήµνο και στονΠόρο, καθώς και των αντίστοιχων ΤαµειακώνΑποθεµάτων (ΤΑΤΕ) σε Καταστήµατα τηςΕΤΕ που τα εξυπηρετούσαν. Οι εργασίες τωνπαραπάνω Πρακτορείων µεταφέρθηκαν σεπαρακείµενες Μονάδες.

Εκπόνηση Κανονισµών Εργασιών ΥπηρεσιακώνΜονάδων της Τράπεζας

Για τον εκσυγχρονισµό του κανονιστικούπλαισίου λειτουργίας των ΥπηρεσιακώνΜονάδων της Τράπεζας και την προσαρµογήτους στα νέα δεδοµένα, συνεχίζεται η εκπό-νηση Κανονισµών Εργασιών και η οριστικο-ποίησή τους από το Γενικό Συµβούλιο, ώστενα διευκολυνθεί η εύρυθµη λειτουργία,καθώς και η αποτελεσµατικότερη εποπτείακαι ο έλεγχος των Υπηρεσιακών Μονάδων.Κατά τη διάρκεια του 2013 εγκρίθηκαν από τοΓενικό Συµβούλιο της Τράπεζας τριάνταΚανονισµοί Εργασιών Τµηµάτων.



KEF_I: 1 20-02-14 13:23 15

∆ράσεις συντονισµού για θέµατα Ευρωσυστήµα-τος/ΕΣΚΤ και διαχείρισης ευαίσθητων πληροφοριών

Με στόχο την αποτελεσµατική διαχείριση τουσυνεχώς αυξανόµενου όγκου εργασίας ανα-φορικά µε θέµατα του Ευρωσυστήµατος/ΕΣΚΤ, ορίστηκαν νέες διαδικασίες συντονι-σµού των ενεργειών που απαιτούνται για τησυµµετοχή της Τράπεζας σε έργα του Ευρω-συστήµατος/ΕΣΚΤ και τέθηκε σε πιλοτική λει-τουργία µια εσωτερική δικτυακή πύλη (portal)για την άµεση ανταλλαγή πληροφοριών και τησυνεργασία µεταξύ των εκπροσώπων της Τρά-πεζας στο Ευρωσύστηµα/ ΕΣΚΤ.

Επίσης, η Τράπεζα διοργάνωσε σειρά επι-µορφωτικών σεµιναρίων για την ευαισθητο-ποίηση του προσωπικού της σε ζητήµαταασφαλούς διαχείρισης ευαίσθητων πληροφο-ριών, µε αναφορά στους σχετικούς κανόνεςκαι διαδικασίες που έχουν θεσπιστεί από τηνΤράπεζα και το Ευρωσύστηµα/ΕΣΚΤ και ανά-λυση πρακτικών συµβουλών για την πρόληψηκαι αντιµετώπιση των κινδύνων.

Κτίρια και τεχνικές εργασίες

Όσον αφορά τις εγκαταστάσεις της Τράπε-ζας της Ελλάδος, το έτος 2013 η ∆ιεύθυνσηΤεχνικής και ∆ιοικητικής Υποστήριξης συνέ-χισε το πρόγραµµα συντήρησης των κτιρίωνκαι αναδιαρρύθµισης των χώρων όπου στε-γάζονται υπηρεσίες της Τράπεζας, τόσο στολεκανοπέδιο της Αττικής όσο και στην περι-φέρεια (Υποκαταστήµατα και Θυρίδες), µεστόχο τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας,την προσαρµογή των χώρων στις νέες οργα-νωτικές δοµές, την ενίσχυση του βαθµούασφαλείας των εγκαταστάσεων και τωνσυναλλαγών και την υλοποίηση περιβαλλο-ντικά ήπιων εφαρµογών.

Με σκοπό την ενίσχυση της ασφάλειας τωνκτιρίων της Τράπεζας, αποφασίστηκε η δηµι-ουργία ενός κεντρικού, πλήρους, σύγχρονου,αξιόπιστου και επεκτάσιµου συστήµατοςασφαλείας για τις εγκαταστάσεις της Τράπε-ζας στο Χαλάνδρι και η διαχείρισή του µέσωτου υπό µελέτη ενιαίου κέντρου λήψης σηµά-

των, το οποίο θα έχει προδιαγραφές υψηλήςτεχνολογίας και θα δύναται να αναβαθµίζεταισταδιακά. Επίσης, για την ενίσχυση τωνµέτρων ασφαλείας των χρηµαταποστολών,παρελήφθησαν εντός του 2013 και δόθηκαν σεχρήση πέντε (5) νέα θωρακισµένα φορτηγάαυτοκίνητα για να εξυπηρετούν τις µεταφορέςχρηµατικού.

Ερευνητικές δραστηριότητες

Στο πλαίσιο της συνεχιζόµενης οικονοµικήςέρευνας για θέµατα που αφορούν την ελλη-νική και ευρωπαϊκή οικονοµία, η Τράπεζασυµµετείχε στις ερευνητικές δραστηριότητεςτου Ευρωσυστήµατος. Ερευνητές από τηνΤράπεζα της Ελλάδος συµµετείχαν στηνΈρευνα για την Οικονοµική Κατάσταση τωνΝοικοκυριών (Household Finance andConsumption Survey), στην οµάδα εργασίαςγια τη Μακροπροληπτική Εποπτεία (Macro-prudential Research Network), καθώς και στο∆ίκτυο για τη ∆υναµική των Μισθών (WageDynamics Network), στo πλαίσιο του οποίουθα διενεργηθεί έρευνα επιχειρήσεων για τηναξιολόγηση των αντιδράσεων της αγοράςεργασίας στην κρίση (για περισσότερες πλη-ροφορίες σχετικά µε τα ερευνητικά δίκτυα,βλ. http://www.ecb.europa.eu/home/html/researcher.en.html).

Το 2013 δηµοσιεύθηκαν είκοσι δοκίµια εργα-σίας (Working Papers) και εκδόθηκε ένα τεύ-χος του Οικονοµικού ∆ελτίου της Τράπεζαςτης Ελλάδος. Συνεχίστηκε το πρόγραµµα επι-στηµονικής συνεργασίας, µε την από κοινούεκπόνηση µελετών από ερευνητές της Τράπε-ζας και ακαδηµαϊκών ιδρυµάτων της Ελλάδοςκαι του εξωτερικού και µε τη συµµετοχή µετα-πτυχιακών φοιτητών από ελληνικά πανεπι-στήµια, σε θέµατα που αφορούν τον ανταγω-νισµό στην αγορά προϊόντων, τους µισθούς καιτην εργασία, υποδείγµατα αβεβαιότηταςστον τραπεζικό τοµέα, τη διαφθορά και φορο-διαφυγή στην Ελλάδα, την προσοµοίωσηµακροκλαδικού υποδείγµατος για την ανά-λυση των επιπτώσεων της κρίσης στην Ελλάδακαι, τέλος, τη µετανάστευση και την εγκλη-µατικότητα.


KEF_I: 1 20-02-14 13:23 16

Στις 23-24 Μαΐου 2013 η Τράπεζα της Ελλά-δος διοργάνωσε συνέδριο µε θέµα την κρίσηστη ζώνη του ευρώ (“The crisis in the euroarea”), µε κεντρικό οµιλητή τον κ. VitorConstâncio, Αντιπρόεδρο της ΕυρωπαϊκήςΚεντρικής Τράπεζας. Οι εισηγήσεις που έγι-ναν στο συνέδριο είναι διαθέσιµες στην ιστο-σελίδα της Τράπεζας ως Ειδικά ∆οκίµιαΕργασίας (Special Conference Papers) και θαδηµοσιευθούν σε ειδικό τεύχος του Journal ofMacroeconomics τον Απρίλιο του 2014.

Στις 13 ∆εκεµβρίου 2013 η Τράπεζα της Ελλά-δος, σε συνεργασία µε την Ευρωπαϊκή Τρά-πεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης(EBRD), διοργάνωσε διεθνές συµπόσιο γιατις οικονοµίες της νοτιοανατολικής (ΝΑ)Ευρώπης µε θέµα “Η πρόκληση της ανάπτυξηςκαι η οικονοµική ολοκλήρωση των χωρών τηςΝΑ Ευρώπης”. Το συµπόσιο επικεντρώθηκεστο ρόλο της οικονοµικής ολοκλήρωσης γιατον εντοπισµό νέων µοχλών ανάπτυξης που θαµπορούσαν να εξασφαλίσουν την επίτευξηδιατηρήσιµης ανάπτυξης στις χώρες της περιο-χής. Στο συµπόσιο συµµετείχαν ο ΥπουργόςΑνάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας, ο Πρόε-δρος της EBRD, διοικητές κεντρικών τραπε-ζών της περιοχής, µέλη της ακαδηµαϊκής κοι-νότητας, καθώς και πρώην κυβερνητικοί αξιω-µατούχοι από χώρες της ΝΑ Ευρώπης.

Επίσης, πραγµατοποιήθηκε ηµερίδα µε θέµατον ελληνικό τουρισµό και την κλιµατικήαλλαγή (αναλυτικότερα βλ. παρακάτω),καθώς και δώδεκα σεµινάρια, διαλέξεις καιερευνητικά εργαστήρια µε οµιλητές από τηνΕλλάδα και το εξωτερικό, µε στόχο την ενη-µέρωση των οικονοµολόγων της Τράπεζας καιτης ακαδηµαϊκής κοινότητας σχετικά µε τιςτελευταίες εξελίξεις στην έρευνα.

Κέντρο Πολιτισµού, Έρευνας και Τεκµηρίωσης

Το Μάρτιο του 2013 η ∆ιοίκηση προχώρησεστη σύσταση του Κέντρου Πολιτισµού, Έρευ-νας και Τεκµηρίωσης, το οποίο αποτελείταιαπό τέσσερις Μονάδες: (α) Μουσείου καιΣυλλογών, (β) Βιβλιοθήκης, (γ) ΙστορικούΑρχείου και (δ) Έρευνας, Εκδόσεων και

∆ιοικητικής Υποστήριξης. Έργο του ΚέντρουΠολιτισµού, Έρευνας και Τεκµηρίωσης είναιη ανάδειξη της συµβολής της Τράπεζας τηςΕλλάδος στην οικονοµική, κοινωνική και πολι-τιστική ανάπτυξη της χώρας, µέσω της λει-τουργίας του Μουσείου και της Βιβλιοθήκης,της οργάνωσης και ανάδειξης του ιστορικούαρχείου, της διαχείρισης και του εµπλουτι-σµού των συλλογών και της πραγµατοποίησηςεκδόσεων και ερευνών, εκθέσεων, πολιτιστι-κών εκδηλώσεων, εκπαιδευτικών προγραµ-µάτων, συνεδρίων και σεµιναρίων.

Στο πλαίσιο της προσπάθειας εκπαίδευσηςτου κοινού σε χρηµατοπιστωτικά θέµατα,συνεχίστηκε η λειτουργία του Μουσείου τηςΤράπεζας. Από τα τέλη του 2010 που ξεκίνησεη λειτουργία του, οι επισκέπτες ξεπέρασαντους 12.000, στην πλειονότητά τους µαθητέςλυκείου και φοιτητές. Το 2013 εξακολούθησενα φιλοξενείται στο Μουσείο η δεύτερηπεριοδική έκθεση µε τίτλο “Παραγωγή2”, αντι-κείµενο της οποίας είναι τόσο η παραγωγήτραπεζογραµµατίων και νοµισµάτων όσο καιη απεικόνιση της πραγµατικής παραγωγήςπάνω σε αυτά.

Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιµατικής Αλλαγής(ΕΜΕΚΑ)

Το 2013 η Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλι-µατικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ), συνεχίζοντας τοέργο της διαµόρφωσης προτάσεων επί τωνπολιτικών προσαρµογής για την αντιµετώπισητων επιπτώσεων της κλιµατικής αλλαγής, επι-κεντρώθηκε στον τοµέα του τουρισµού, οοποίος αποτελεί έναν από τους σηµαντικότε-ρους κλάδους της ελληνικής οικονοµίας, λόγωτης υψηλής συµµετοχής του στο ΑΕΠ τηςχώρας και της ακόµη υψηλότερης συµµετοχήςτου στην απασχόληση. Στο πλαίσιο αυτό, διορ-γάνωσε ηµερίδα, µε τη συµµετοχή καταξιω-µένων επιστηµόνων συναφών κλάδων, επικε-φαλής τουριστικών φορέων και οργανώσεων,καθώς και τον Γ.Γ. του Υπουργείου Τουρισµούκαι τον Γ.Γ. Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτι-κής. Σχετικές πληροφορίες έχουν αναρτηθείστην ιστοσελίδα της Τράπεζας, ενώ αναλυτικάτα αποτελέσµατα της ηµερίδας και της σχετι-



KEF_I: 1 20-02-14 13:23 17

κής έρευνας της ΕΜΕΚΑ θα δηµοσιευθούνστην υπό έκδοση έκθεση: “Ελληνικός τουρι-σµός και κλιµατική αλλαγή: πολιτικές προ-σαρµογής και νέα στρατηγική ανάπτυξης”.

3 ΛΗΞΗ ΘΗΤΕΙΑΣ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Με το από 13.6.2013 Προεδρικό ∆ιάταγµα(ΦΕΚ ΥΟ∆∆ 283/19.6.2013) διορίστηκε ο κ.Γεώργιος-Σπυρίδων ∆. Ταβλάς ως µέλος τουΣυµβουλίου Νοµισµατικής Πολιτικής, καισυνακόλουθα του Γενικού Συµβουλίου, µεδιάρκεια θητείας έως τις 10.4.2020, σύµφωναµε το άρθρο 35Α του Καταστατικού.

Στην παρούσα Τακτική Γενική Συνέλευσηλήγει η θητεία του κ. ∆ηµητρίου Β. Ασηµα-

κόπουλου, του κ. Γεωργίου Α. Μυλωνά καιτου κ. Μιχαήλ ∆. Χανδρή, οι οποίοι εκλέχθη-καν Σύµβουλοι από την Ετήσια ΤακτικήΓενική Συνέλευση των Μετόχων της 18.4.2011,σύµφωνα µε το άρθρο 21 του Καταστατικού.Για το λόγο αυτό, η Γενική Συνέλευση θα κλη-θεί να εκλέξει στη θέση τους τρεις νέους Συµ-βούλους για µία τριετία.

Επίσης, η Γενική Συνέλευση θα κληθεί ναεκλέξει έναν ακόµη Σύµβουλο για τρία χρόνιαστη θέση του κ. Ανδρέα Α. Ανδρεάδη, οοποίος, µε την από 26.4.2013 (Συν. 5) από-φαση του Γενικού Συµβουλίου, εκλέχθηκεΑναπληρωτής Σύµβουλος στη θέση του εκλι-πόντος Γεωργίου Ν. Κασιµάτη µέχρι τηνπαρούσα Γενική Συνέλευση, σύµφωνα µε τοάρθρο 22 του Καταστατικού της Τράπεζας. Οιαπερχόµενοι Σύµβουλοι είναι επανεκλέξιµοι.


KEF_I: 1 20-02-14 13:23 18

1 ΙΣΧΥΡΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟ 2013ΝΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΥΦΕΣΗΣ

Στην προηγούµενη Γενική Συνέλευση της Τρά-πεζας της Ελλάδος, το Φεβρουάριο του 2013,διατυπώθηκε η εκτίµηση ότι η οικονοµία είχεδιανύσει µεγάλο τµήµα της διαδροµής προς τησταθεροποίηση. Είχε επίσης προβλεφθεί τότεότι η ύφεση θα περιορίζεται σταδιακά έως τοτέλος του 2013 και ότι το 2014 θα αρχίσουν νακαταγράφονται θετικοί ρυθµοί µεταβολής τουΑΕΠ. Οι εξελίξεις στο χρόνο που πέρασε επι-βεβαίωσαν τις εκτιµήσεις και ισχυροποίησαντην πρόβλεψη ανάκαµψης το 2014.

Συγκεκριµένα, στο διάστηµα αυτό:

Πρώτον, η οικονοµική πολιτική παρέµεινε προ-σηλωµένη στην εφαρµογή του προγράµµατοςσταθεροποίησης. Η συνέπεια στην εφαρµογήτου προγράµµατος τόνωσε την εµπιστοσύνηστο εσωτερικό και στις διεθνείς αγορές:

• Ο ∆είκτης Οικονοµικού Κλίµατος ήτανσηµαντικά αυξηµένος σε σχέση µε το 2012 καιτα τρία προηγούµενα χρόνια.

• Ο δείκτης τιµών του Χρηµατιστηρίου Αθη-νών κινήθηκε σε επίπεδα αισθητά υψηλότερααπό εκείνα του 2012, χάρη στη βελτίωση τηςεµπιστοσύνης στις προοπτικές της οικονοµίαςκαι του τραπεζικού συστήµατος.

• Η διαφορά αποδόσεων µεταξύ του ελληνι-κού και του γερµανικού δεκαετούς κρατικούοµολόγου περιορίστηκε σε 655 µονάδες βάσηςστο τέλος του 2013 (προσεγγίζοντας τα επί-πεδα του Ιουνίου 2010), σε σύγκριση µε 1.000µονάδες βάσης στο τέλος του 2012.

∆εύτερον, η βελτίωση της εµπιστοσύνης µετα-φέρεται σταδιακά και στην πραγµατική οικο-νοµία:

• Ο ∆είκτης Υπευθύνων Προµηθειών στη βιο-µηχανία (PMI) κατέγραψε ιστορικά υψηλάτετραετίας τους τελευταίους µήνες του 2013και πρόσφατα ξεπέρασε το επίπεδο που σηµα-τοδοτεί αύξηση της παραγωγής.

• Επιταχύνθηκε ο ρυθµός προσλήψεων στηναγορά εργασίας και επιβραδύνθηκε ο ρυθµόςαπολύσεων, µε αποτέλεσµα το ισοζύγιο προ-σλήψεων-απολύσεων να βελτιωθεί σηµαντικάστη διάρκεια του έτους.

• Η ύφεση εκτιµάται ότι ήταν σηµαντικά βρα-δύτερη τόσο σε σχέση µε το 2012 όσο και µετην πρόβλεψη στις αρχές του έτους. Συγκε-κριµένα, οι πρώτες εκτιµήσεις κάνουν λόγογια ετήσια µείωση του ΑΕΠ κατά 3,7% το2013. Η εξέλιξη αυτή αποδίδεται κυρίως στηνκαλύτερη πορεία των εξαγωγών και ειδικά τουτουρισµού, αλλά και στη βραδύτερη υποχώ-ρηση της κατανάλωσης και των επενδύσεων.

Τρίτον, στη διάρκεια του χρόνου αποσοβή-θηκαν κίνδυνοι που θα µπορούσαν να ανα-τρέψουν την πορεία της σταθεροποίησης.Κορυφαίο γεγονός ήταν η κυπριακή κρίση, ηοποία αντιµετωπίστηκε άµεσα και αποτελε-σµατικά, χωρίς να πλήξει την εµπιστοσύνη στοελληνικό τραπεζικό σύστηµα.

Τέταρτον, ολοκληρώθηκε επιτυχώς η ανακε-φαλαιοποίηση των τεσσάρων συστηµικών τρα-πεζών και έγιναν µεγάλα βήµατα στην ανα-διάταξη και αναδιάρθρωση του τραπεζικούτοµέα. Η ριζική αυτή αλλαγή πραγµατοποιή-θηκε απολύτως οµαλά, χωρίς να θιγούν ηασφάλεια των καταθέσεων και η χρηµατοπι-στωτική σταθερότητα. Αυτό συνέβαλε καθο-ριστικά στη σταδιακή αποκατάσταση της εµπι-στοσύνης και τη βελτίωση του κλίµατος.

2 ΤΟ 2013 ΕΙΝΑΙ ΕΤΟΣ ΚΑΜΠΗΣ, ΚΑΘΩΣΕΞΑΛΕΙΦΘΗΚΑΝ ΤΑ ∆Ι∆ΥΜΑ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΚΑΙΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΘΗΚΕ Η ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΚΟΣΤΟΥΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Οι συνθήκες που διαµορφώθηκαν στη διάρ-κεια του χρόνου εξασφάλισαν σταθερότητακαι επέτρεψαν ορατές βελτιώσεις των δηµο-σιονοµικών και µακροοικονοµικών δεδοµέ-νων:

Η πρώτη σηµαντική εξέλιξη που πρέπει νατονιστεί είναι η εκτιµώµενη επίτευξη πρωτο-



Ι Ι ∆ ΙΟΡΘΩΣΗ ΧΡΟΝ ΙΩΝ ΑΝ ΙΣΟΡΡΟΠ ΙΩΝ ΤΟ 2013 –ΕΞΟ∆ΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡ Ι ΣΗ ΥΠΟ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕ Ι ΣΤΟ 2014

KEF_II: 1 21-02-14 13:35 19

γενούς πλεονάσµατος το 2013 για πρώτη φοράµετά το 2002. Έπειτα από µια δηµοσιονοµικήπροσαρµογή πρωτοφανή για τα διεθνή δεδο-µένα, το πρωτογενές αποτέλεσµα της ΓενικήςΚυβέρνησης προβλέπεται να διαµορφωθεί σεπλεόνασµα µεγαλύτερο από 0,4% του ΑΕΠ το2013 και να βελτιωθεί κατά περισσότερο από11 εκατοστιαίες µονάδες του ΑΕΠ σεσύγκριση µε το 2009. Αυτό αποτελεί σηµα-ντικό επίτευγµα, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψητο µέγεθος της ύφεσης.

∆εύτερον, το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγώνεκτιµάται ότι θα παρουσιάσει µικρό πλεόνα-σµα το 2013 για πρώτη φορά στη µεταπολεµικήπερίοδο. Η σηµαντική βελτίωση του ισοζυγίουτρεχουσών συναλλαγών κατά περίπου 16%του ΑΕΠ την τελευταία πενταετία οφείλεταιτόσο στον περιορισµό των εισαγωγών, ως απο-τέλεσµα της ύφεσης, όσο και στην αύξηση τωνεξαγωγών, ως αποτέλεσµα της αποκατάστα-σης της ανταγωνιστικότητας κόστους της οικο-νοµίας. Ειδικότερα, την περίοδο 2010-2013 οιεισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών συρρικνώ-θηκαν σε ονοµαστικούς όρους κατά 15%, ενώοι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 21%.

Τρίτον, έπειτα από περισσότερο από δύοδεκαετίες σχεδόν συνεχούς απώλειας διε-θνούς ανταγωνιστικότητας έως το 2009, ηΕλλάδα το 2013 ανέκτησε πλήρως την απώ-λεια της ανταγωνιστικότητας κόστους έναντιτων εµπορικών της εταίρων. Η ανάκτηση τηςανταγωνιστικότητας κόστους επιτεύχθηκεκυρίως µέσω της µείωσης του κόστους εργα-σίας ανά µονάδα προϊόντος, λόγω της βαθιάςύφεσης και της αλµατώδους αύξησης τηςανεργίας, αλλά και της µεγαλύτερης ευελιξίαςστην αγορά εργασίας. Ωστόσο, η ανταγωνι-στικότητα της οικονοµίας σε όρους τιµών δενέχει αποκατασταθεί πλήρως, καθώς το µέσοεπίπεδο του πληθωρισµού άρχισε να ανταπο-κρίνεται στον περιορισµό της ζήτησης και στηµείωση του κόστους εργασίας µόλις το 2013.Το γεγονός ότι ο πληθωρισµός διαµορφώθηκεσε αρνητικά επίπεδα (-0,9%) το 2013 συµ-βάλλει στη βελτίωση της ανταγωνιστικότηταςτιµών της οικονοµίας και σε σχετική σταθε-ροποίηση του πραγµατικού εισοδήµατος.

3 ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ∆Ο 2010-2013 ΥΛΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ∆ΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΗΤΑΝ ΑΝΑΓΚΑΙΕΣΕ∆Ω ΚΑΙ ∆ΕΚΑΕΤΙΕΣ

Πέρα από την εξάλειψη των εσωτερικών καιεξωτερικών µακροοικονοµικών ανισορρο-πιών της ελληνικής οικονοµίας, την περίοδο2010-2013 δροµολογήθηκε και υλοποιήθηκεπλήθος διαρθρωτικών αλλαγών στις αγορέςεργασίας και προϊόντων και στη λειτουργίατου κράτους.

∆ιαρθρωτικές αλλαγές στις αγορές εργασίας καιπροϊόντων

Στην αγορά εργασίας υιοθετήθηκαν σηµαντι-κές διαρθρωτικές αλλαγές µε βασικό στόχο τηβελτίωση της αντιστοίχισης µεταξύ των µετα-βολών στους µισθούς και τις οικονοµικές επι-δόσεις των επιχειρήσεων, καθώς και την ενί-σχυση της κινητικότητας των εργαζοµένωνµεταξύ κλάδων. Ωστόσο, οι διαρθρωτικέςµεταρρυθµίσεις στις αγορές προϊόντων καιυπηρεσιών προχώρησαν µε λιγότερο ταχύρυθµό από τις µεταρρυθµίσεις στην αγοράεργασίας. Παρ’ όλα αυτά, σύµφωνα µε εκτι-µήσεις του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα ανταποκρίθηκεπερισσότερο από όλες τις χώρες στις συστά-σεις διαρθρωτικών αλλαγών που είχε απευ-θύνει ο Οργανισµός.

Θεσµικές αλλαγές στο κράτος

Οι βασικές δηµοσιονοµικές παρεµβάσεις τηνπερίοδο 2010-2013 είχαν στόχο την ταχύτερηδυνατή βελτίωση του δηµοσιονοµικού αποτε-λέσµατος και γι’ αυτό βασίστηκαν κατά κύριολόγο σε αυξήσεις άµεσων και έµµεσωνφόρων, ενώ από την πλευρά των δαπανών επι-βλήθηκαν περικοπές µισθών, συντάξεων καιεπιδοµάτων.

Ωστόσο, στο εν λόγω διάστηµα έλαβαν χώρακαι σηµαντικές θεσµικές αλλαγές µε στόχο τονεξορθολογισµό της λειτουργίας και τη µείωσητου µεγέθους του κράτους, όπως:

• η καθιέρωση του ενιαίου µισθολογίου καιη ίδρυση της Ενιαίας Αρχής Πληρωµών,


KEF_II: 1 21-02-14 13:35 20

• η περιορισµένη αναπλήρωση των αποχω-ρούντων δηµοσίων υπαλλήλων,

• η κατάρτιση οργανογραµµάτων στα Υπουρ-γεία,

• η ενεργοποίηση του προγράµµατος κινητι-κότητας-διαθεσιµότητας των δηµοσίων υπαλ-λήλων,

• η ενεργοποίηση του Εθνικού ΣυστήµατοςΗλεκτρονικών ∆ηµοσίων Συµβάσεων,

• η εξυγίανση της λειτουργίας των ΟΤΑ µε τοπρόγραµµα “Καλλικράτης”,

• η αναδιάρθρωση δηµόσιων επιχειρήσεωνκαι οργανισµών,

• ο περιορισµός της δηµόσιας ιατροφαρµα-κευτικής δαπάνης και η εξυγίανση της λει-τουργίας των νοσοκοµείων,

• η ενοποίηση των ασφαλιστικών ταµείων καιη ασφαλιστική µεταρρύθµιση του Ιουλίου του2010, που οδήγησαν σε εξορθολογισµό τηςλειτουργίας του ασφαλιστικού συστήµατος,περιορίζοντας σηµαντικά τη µελλοντικήσυνταξιοδοτική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Παράλληλα υλοποιήθηκαν σηµαντικές θεσµι-κές αλλαγές που έθεσαν τις βάσεις για τη βελ-τίωση του συστήµατος κατάρτισης και παρα-κολούθησης του προϋπολογισµού, τον καλύ-τερο έλεγχο των δηµόσιων δαπανών, τη δυνα-τότητα αναπροσαρµογής των ορίων δαπανώνανάλογα µε την πορεία των εσόδων, τη λήψηδιορθωτικών µέτρων και την κατάρτιση µεσο-πρόθεσµων προγραµµάτων δηµοσιονοµικήςπολιτικής.

Παρά τις προαναφερθείσες παρεµβάσεις,πολλές απαιτούµενες αλλαγές, όπως η διοι-κητική µεταρρύθµιση και η αναδιάρθρωσηδηµόσιων φορέων µε συγχώνευση ή µε παύσηλειτουργίας, δεν προχώρησαν µε γρήγορουςρυθµούς, καθυστερώντας την ουσιαστική ανα-διάρθρωση του κράτους και τη βελτίωση τωνπαρεχόµενων δηµόσιων υπηρεσιών.

Σοβαρές προσπάθειες έγιναν και για την ενί-σχυση του φοροεισπρακτικού µηχανισµού.Όµως, παρά τα απτά βήµατα προόδου, έωςτώρα δεν έχει επιτευχθεί αξιόλογη πρόοδοςστην αντιµετώπιση της φοροδιαφυγής καιεισφοροδιαφυγής. Έτσι, επιβάλλονται κατάκαιρούς αυξήσεις φόρων και επιπλέον φορο-λογικές ρυθµίσεις, οι οποίες επιβαρύνουν κατάκανόνα τους ήδη συνεπείς φορολογουµένους.

4 ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗ ΜΕΡΙΜΝΑ ΤΗΣΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ ∆ΙΑΣΦΑΛΙΣΤΗΚΕΗ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ

Ως αποτέλεσµα της παγκόσµιας χρηµατοπι-στωτικής κρίσης του 2008 και της µετεξέλιξήςτης σε δηµοσιονοµική κρίση το 2009, οι ελλη-νικές τράπεζες αποκόπηκαν πλήρως από τιςδιεθνείς αγορές και µέχρι τον Ιούνιο του 2012καταγράφηκε πρωτοφανής σε έκταση καιδιάρκεια εκροή καταθέσεων, η οποία ανήλθεσε 90 δισεκ. ευρώ περίπου, που αντιπροσω-πεύουν το 1/3 της καταθετικής βάσης. Για νααντεπεξέλθουν στα προβλήµατα αυτά, οι τρά-πεζες προσέφευγαν µε συνεχώς µεγαλύτερηένταση στην άντληση βραχυπρόθεσµης χρη-µατοδότησης από το Ευρωσύστηµα. Ενδει-κτικά αναφέρεται ότι στο απόγειο της κρίσης,τον Ιούνιο του 2012, το ύψος αυτής της χρη-µατοδότησης προσέγγισε τα 140 δισεκ. ευρώ.

Επίσης, µολονότι οι ελληνικές τράπεζες είχανεισέλθει στην κρίση µε ικανοποιητικούς δεί-κτες κεφαλαιακής επάρκειας, οι ζηµίες από το2010 και µετά και κυρίως η επίπτωση του PSIείχαν ως αποτέλεσµα οι περισσότερες τρά-πεζες να βρεθούν στο τέλος του 2011 µεέλλειµµα κεφαλαίων, γεγονός που κατέστησεεπιτακτική την ανάγκη ανακεφαλαιοποίησήςτους ώστε να παραµένουν πλήρως διασφαλι-σµένοι οι καταθέτες.

Εν µέσω της δυσµενούς συγκυρίας, η Πολιτείακαι η Τράπεζα της Ελλάδος προέβησαν σεσειρά αποφασιστικών ενεργειών που απο-σκοπούσαν στη διασφάλιση της χρηµατοπι-στωτικής σταθερότητας και την προστασία των



KEF_II: 1 21-02-14 13:35 21

καταθέσεων. Μεταξύ των ενεργειών αυτών,κρίσιµη σηµασία είχαν:

• η αδιάλειπτη κάλυψη των βραχυπρόθεσµωναναγκών ρευστότητας των τραπεζών και της ζήτη-σης τραπεζογραµµατίων εκ µέρους του κοινού,

• η διασφάλιση της επάρκειας των δηµόσιωνπόρων που προορίζονταν για την κάλυψηκεφαλαιακών αναγκών και του κόστους ανα-διάταξης του ελληνικού τραπεζικού τοµέα,

• η εξυγίανση αδύναµων τραπεζών, βάσεινέου νοµικού πλαισίου, και

• η ανακεφαλαιοποίηση των συστηµικών τρα-πεζών.

Η διαµόρφωση του κατάλληλου θεσµικούπλαισίου για την εξυγίανση των πιστωτικώνιδρυµάτων επέτρεψε την εύρυθµη αναδιάταξητου τραπεζικού τοµέα. Μέχρι το τέλος του 2013είχαν εξυγιανθεί έξι εµπορικές και έξι συνε-ταιριστικές τράπεζες είτε µε τη µεταφορά τωνυγιών στοιχείων ενεργητικού τους σε άλλη τρά-πεζα είτε µε τη σύσταση µεταβατικού πιστω-τικού ιδρύµατος. Επίσης, διασφαλίστηκε,κατόπιν διαγωνιστικής διαδικασίας, η οµαλήµεταβίβαση των λειτουργιών των κυπριακώνυποκαταστηµάτων σε εγχώρια τράπεζα.

Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας ανακε-φαλαιοποίησης, στο τέλος του πρώτου εξα-µήνου του 2013, οι δείκτες κεφαλαιακής επάρ-κειας των ελληνικών τραπεζών αποκαταστά-θηκαν. Πλέον, το Ταµείο ΧρηµατοπιστωτικήςΣταθερότητας είναι ο σηµαντικότερος µέτοχοςτων τεσσάρων συστηµικών τραπεζών, ενώ δια-τηρεί απόθεµα ασφαλείας ύψους άνω των 8δισεκ. ευρώ, το οποίο θα ήταν δυνατόν να χρη-σιµοποιηθεί σε περίπτωση που ορισµένες τρά-πεζες χρειαστούν περαιτέρω ενίσχυση κεφα-λαίων. Θετική επίσης εξέλιξη αποτελεί και ηβελτίωση της ποιότητας των κεφαλαίων, ταοποία αποτελούνται πλέον σχεδόν αποκλει-στικά από Βασικά Ίδια Κεφάλαια, σε αντί-θεση µε το 2008, όταν τα ΣυµπληρωµατικάΊδια Κεφαλαία αποτελούσαν το 1/5 του συνό-λου των κεφαλαίων τους.

Σήµερα η δοµή του τραπεζικού τοπίου είναιεντελώς διαφορετική από εκείνη που επικρα-τούσε στην αρχή της κρίσης. Έχει εξαλειφθείσε µεγάλο βαθµό η πλεονάζουσα δυναµικό-τητα και λειτουργούν λιγότερες αλλά ισχυρό-τερες τράπεζες, ενώ τα πρώτα οφέλη από τηναξιοποίηση συνεργειών είναι ήδη ορατά.

Η Τράπεζα της Ελλάδος, ως εποπτική αρχή,είχε επανειληµµένα υποστηρίξει ότι το µέγε-θος της ελληνικής οικονοµίας και η παρούσαοικονοµική συγκυρία απαιτούν λιγότερες σεαριθµό και πιο εύρωστες τράπεζες, εποµένωςκαι περισσότερο ανθεκτικές στις οικονοµικέςαναταράξεις.

5 ΤΗΝ Ι∆ΙΑ ΠΕΡΙΟ∆Ο ∆ΡΟΜΟΛΟΓΗΘΗΚΑΝΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΘΕΣΜΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥΕΝ∆ΥΝΑΜΩΣΑΝ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ∆ΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΕ

Η κρίση δηµόσιου χρέους υπήρξε ο καταλύτηςγια τη βελτίωση της οικονοµικής διακυβέρ-νησης στην ΕΕ και ιδίως στη ζώνη του ευρώ,µε τη δηµιουργία και ενεργοποίηση µηχανι-σµών στήριξης, την ενίσχυση της εποπτείαςκαι του συντονισµού των οικονοµικών καιδηµοσιονοµικών πολιτικών µε την υιοθέτησητου Ευρωπαϊκού Εξαµήνου, καθώς και µε τιςδέσµες των έξι και δύο µέτρων για την ενί-σχυση του Συµφώνου Σταθερότητας και Ανά-πτυξης και το ∆ηµοσιονοµικό Σύµφωνο πουτέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2013.

Το νέο δηµοσιονοµικό πλαίσιο, που καθορί-ζεται από το ∆ηµοσιονοµικό Σύµφωνο, προ-βλέπει την υιοθέτηση από όλα τα συµβαλλό-µενα κράτη εθνικών δηµοσιονοµικών κανό-νων που περιορίζουν το ετήσιο διαρθρωτικόέλλειµµα σε 0,5% του ΑΕΠ, καθώς και έναδιορθωτικό µηχανισµό, ο οποίος θα τίθεταιαυτοµάτως σε λειτουργία σε περίπτωση πουπαρατηρούνται σηµαντικές αποκλίσεις απότο µεσοπρόθεσµο στόχο ή την πορεία προ-σαρµογής προς αυτόν. Όπως προβλέπει το∆ηµοσιονοµικό Σύµφωνο, η επιτήρηση τηςδηµοσιονοµικής πορείας όσον αφορά τηντήρηση των στόχων και την ενεργοποίηση του


KEF_II: 1 21-02-14 13:35 22

διορθωτικού µηχανισµού θα πρέπει να ανα-τεθεί σε ανεξάρτητα εθνικά δηµοσιονοµικάσυµβούλια.

Επιπλέον, στην ΕΕ ελήφθησαν σηµαντικέςαποφάσεις µε σκοπό την ενίσχυση του θεσµι-κού πλαισίου και της εποπτείας του χρηµατο-πιστωτικού τοµέα και τη διασφάλιση της χρη-µατοοικονοµικής σταθερότητας της ζώνης τουευρώ. Σηµαντική ήταν η προτεραιότητα πουδόθηκε στη δηµιουργία της Τραπεζικής Ένω-σης. Η έγκριση του Ενιαίου Εποπτικού Μηχα-νισµού, ο οποίος θα τεθεί σε πλήρη λειτουρ-γία έως το Νοέµβριο του 2014, καθώς και ηγενική προσέγγιση στην οποία κατέληξε πρό-σφατα το Συµβούλιο της ΕΕ όσον αφορά τονΕνιαίο Μηχανισµό Εξυγίανσης αποτελούν ένασηµαντικό βήµα προς την ολοκλήρωση τηςτραπεζικής ένωσης. Το 2013 επήλθε επίσηςτελική συµφωνία σχετικά µε την Οδηγία για τοσύστηµα εγγύησης των καταθέσεων και τηνΟδηγία για την ανάκαµψη και την εξυγίανσηπιστωτικών ιδρυµάτων.

Συνολικά, η ενδυνάµωση της οικονοµικήςδιακυβέρνησης στην ΟΝΕ αναµένεται να ενι-σχύσει τη σταθερότητα της ζώνης του ευρώ µετον έγκαιρο εντοπισµό και τη διόρθωση τωνµακροοικονοµικών ανισορροπιών και τηνενεργοποίηση αποτελεσµατικών µηχανισµώνδιαχείρισης κρίσεων. Όσον αφορά τηνΕλλάδα, οι θεσµικές βελτιώσεις στην ΟΝΕθα διασφαλίσουν ότι δεν θα επαναληφθούντα λάθη του παρελθόντος στη δηµοσιονοµικήδιαχείριση και θα συµβάλουν µακροχρόνιαστην οικονοµική σταθερότητα, ενώ η τραπε-ζική ένωση αναµένεται να ενισχύσει τηνεµπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστηµα.

6 ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΘΕΙΗ ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΑΝΑΚΑΜΨΗΣ ΤΟ 2014

Συνεκτιµώντας όλα τα διαθέσιµα δεδοµένα,µπορεί βάσιµα να προβλεφθεί ότι το 2013ήταν ο τελευταίος χρόνος της ύφεσης. Για ναεπαληθευθεί όµως η παρούσα πρόβλεψη,πρέπει όχι µόνο να µη διαταραχθούν οι συν-θήκες που επέτρεψαν τις βελτιώσεις, αλλά

αντίθετα να ισχυροποιηθούν καθ’ οδόν.Απαιτούνται συνεπώς:

• Αποφασιστικότητα και συνέπεια στην εφαρ-µογή του προγράµµατος σταθεροποίησης. Ταέως τώρα θετικά αποτελέσµατα δεν αφήνουνπεριθώρια εφησυχασµού, ο οποίος θα οδη-γούσε σε χαλάρωση της δηµοσιονοµικής πολι-τικής. Αντίθετα, επιτάσσουν συνέχιση τηςδηµοσιονοµικής προσαρµογής για να διατη-ρηθεί και να διευρυνθεί το πρωτογενές πλεό-νασµα, να διασφαλιστεί η βιωσιµότητα τουχρέους και να εµπεδωθεί κλίµα εµπιστοσύνης.

• Αποσόβηση ή έστω ελαχιστοποίηση των κιν-δύνων και των αβεβαιοτήτων που θα ήτανδυνατόν να προκύψουν από επιδείνωση τουκοινωνικοπολιτικού κλίµατος, λόγω τωνσυνήθων αντιπαραθέσεων και της πόλωσης ενόψει των επικείµενων εκλογικών αναµετρή-σεων για το Ευρωκοινοβούλιο και την τοπικήαυτοδιοίκηση.

Σήµερα, καθώς προσεγγίζουµε το τέλος µιαςµακράς περιόδου ύφεσης, απαιτείται µιαεθνική πολιτική που θα οδηγήσει οριστικά στηνέξοδο από την κρίση και στη βιώσιµη ανάπτυξη.Η πολιτική αυτή, για να είναι αποτελεσµατική,χρειάζεται συνεννόηση και συγκερασµό από-ψεων, που είναι δύσκολο να επιτευχθούν µέσασε κλίµα πόλωσης, το οποίο µεγεθύνει τις δια-φορές και απαξιώνει τις συγκλίσεις.

Προαπαιτούµενο για την εφαρµογή µιας πολι-τικής για την ανάπτυξη είναι η συνέχιση τηςδηµοσιονοµικής προσαρµογής και η ανα-διάρθρωση του δηµόσιου τοµέα.

Η επιτυχής υλοποίηση του Προϋπολογισµούτο 2014 θα αποτελέσει ισχυρή ένδειξη ότι ηδηµοσιονοµική προσαρµογή είναι διατηρή-σιµη και ότι, σε συνδυασµό µε την επανεκκί-νηση της αναπτυξιακής πορείας της οικονο-µίας, µπορεί να οδηγήσει στην οριστική έξοδοτης χώρας από την κρίση.

Βασικές προτεραιότητες για την επίτευξη τωνµελλοντικών δηµοσιονοµικών στόχων θα πρέ-πει να αποτελέσουν:



KEF_II: 1 21-02-14 13:35 23

• η βελτίωση της φορολογικής διοίκησης καιτου φοροεισπρακτικού µηχανισµού,

• η ταχύτερη διευθέτηση των φορολογικώνυποθέσεων από τη δικαιοσύνη, προκειµένουνα αντιµετωπιστεί η φοροδιαφυγή,

• η βελτίωση των βασικών υπηρεσιών πουπαρέχονται στους πολίτες,

• η αξιολόγηση της αποδοτικότητας των δηµο-σίων υπηρεσιών και των δηµοσίων υπαλλήλωνµέσω διαφανών και αντικειµενικών κριτη-ρίων.

Απαιτούνται επίσης αποτελεσµατικότερηπαρακολούθηση και έλεγχος των δαπανών καιενίσχυση των εσόδων µέσω καταπολέµησηςτης εισφοροδιαφυγής, προκειµένου να απο-φευχθεί η συσσώρευση ληξιπρόθεσµων οφει-λών, ειδικά των ασφαλιστικών ταµείων και τουΕΟΠΥΥ. Η συσσώρευση ληξιπρόθεσµωνοφειλών της Γενικής Κυβέρνησης και η υστέ-ρηση εσόδων έναντι των στόχων των ιδιωτι-κοποιήσεων αποτελούν παράγοντες κινδύνουγια τη ρευστότητα της οικονοµίας, την ανά-πτυξη και την κάλυψη των µελλοντικών χρη-µατοδοτικών αναγκών του κράτους.

Η περαιτέρω ενίσχυση του θεσµικού πλαι-σίου κατάρτισης, εκτέλεσης και παρακο-λούθησης του προϋπολογισµού µε τη δηµι-ουργία ενός ανεξάρτητου δηµοσιονοµικούσυµβουλίου θα διασφαλίσει περαιτέρω τηδιατηρησιµότητα της βελτίωσης του δηµο-σιονοµικού αποτελέσµατος στη µετά το Μνη-µόνιο εποχή.

7 ΧΡΗΜΑΤΟ∆ΟΤΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΑΝΑΚΑΜΨΗ

Η ανεπάρκεια χρηµατοδοτικών πόρων απο-τελεί ένα από τα σηµαντικότερα προβλήµατατης οικονοµίας σήµερα. Η ανεπάρκεια όµωςαυτή δεν προέρχεται µόνον από τον περιορι-σµό της τραπεζικής χρηµατοδότησης. Οφεί-λεται σε συνδυασµό παραγόντων, πολλοί απότους οποίους προϋπήρχαν της κρίσης και

είχαν διαµορφώσει ένα πρότυπο ανάπτυξηςπου στηριζόταν σε υπέρµετρο βαθµό στον τρα-πεζικό δανεισµό. Το τραπεζικό σύστηµα σεγενικές γραµµές ακολούθησε τις τάσεις πουεπικρατούσαν στην οικονοµία και την κοινω-νία για να ικανοποιήσει την αυξανόµενηζήτηση δανειακών κεφαλαίων από επιχειρή-σεις και νοικοκυριά.

Από την άλλη πλευρά, οι επιχειρήσεις δενεκµεταλλεύθηκαν τις συνθήκες επαναλαµβα-νόµενης κερδοφορίας για να βελτιώσουν τηχρηµατοδοτική τους δοµή και να µειώσουν τηνεξάρτηση από τον τραπεζικό δανεισµό. Άλλω-στε, δεν είχαν και ισχυρό κίνητρο να τοκάνουν, όσο διατηρούσαν πρόσβαση σε σχε-τικά φθηνό χρήµα.

Με την έναρξη της δηµοσιονοµικής κρίσης το2009 και τη µεγάλη ύφεση που επακολούθησε,µειώθηκαν δραστικά τόσο η ζήτηση όσο και ηπροσφορά δανειακών κεφαλαίων. Μέσα στιςσυνθήκες αυτές η εξασθένηση της πιστοδοτι-κής ικανότητας των τραπεζών ήταν αναπό-φευκτη, καθώς η δηµοσιονοµική κρίση επέ-δρασε έντονα στην πιστοληπτική ικανότητατης χώρας και κατ’ επέκταση του εγχώριουτραπεζικού συστήµατος. Έτσι, η τραπεζικήχρηµατοδότηση προς τον ιδιωτικό τοµέα καιειδικότερα προς τις επιχειρήσεις περιορί-στηκε σταδιακά, µε αποτέλεσµα ένας σηµα-ντικός αριθµός επιχειρήσεων να αντιµετωπί-ζει δυσχέρειες στη χρηµατοδότηση της παρα-γωγικής δραστηριότητας.

Σήµερα το τραπεζικό τοπίο στην Ελλάδα έχειπλέον αλλάξει. Η ανακεφαλαιοποίηση και ηαναδιάταξη του τραπεζικού συστήµατος απο-καθιστούν σταδιακά την εµπιστοσύνη καιδηµιουργούν τις προϋποθέσεις για να ενι-σχυθεί µεσοπρόθεσµα η χορήγηση νέωνπιστώσεων στην οικονοµία. Ωστόσο, εξακο-λουθούν να επιδρούν πολλοί παράγοντες ώστεοι χορηγήσεις νέων δανείων να παραµένουν,τουλάχιστον βραχυπρόθεσµα, περιορισµένες.Οι κυριότεροι από αυτούς είναι:

Πρώτον, οι καθαρές εισροές καταθέσεων,κρίσιµο µέγεθος για τη δυνατότητα των τρα-


KEF_II: 1 21-02-14 13:35 24

πεζών να διοχετεύουν πόρους στην οικονοµία,παραµένουν χαµηλές.

∆εύτερον, ο λόγος δανείων προς καταθέσειςείναι ανάγκη να διατηρείται σε συντηρητικόύψος. Και ο λόγος αυτός έχει διαταραχθεί απότην απώλεια καταθέσεων κατά τη διάρκειατης κρίσης.

Τρίτον, συγκριτικά µε άλλες χώρες η βραχυ-πρόθεσµη χρηµατοδότηση που λαµβάνουν οιελληνικές τράπεζες από το Ευρωσύστηµαπαραµένει υψηλή και θα πρέπει σταδιακά ναπεριοριστεί σε πιο λογικά επίπεδα.

Τέταρτον, η τόνωση της εµπιστοσύνης, τηνοποία πέτυχε η ανακεφαλαιοποίηση, αµβλύ-νεται από την ανησυχία που προκαλεί η συσ-σώρευση δανείων σε καθυστέρηση. Η εξέλιξηαυτή αποθαρρύνει τη χορήγηση νέων πιστώ-σεων, καθώς σηµατοδοτεί ότι ο πιστωτικόςκίνδυνος είναι πολύ αυξηµένος, αποστερεί τιςτράπεζες από πόρους τους οποίους θα µπο-ρούσαν να διοχετεύσουν σε νέα δάνεια καιδηµιουργεί το ενδεχόµενο µελλοντικών απο-µειώσεων της κεφαλαιακής βάσης των τρα-πεζών, συντηρώντας έτσι την ανάγκη δέσµευ-σης κεφαλαίων για σχηµατισµό προβλέψεων.

Το ζήτηµα λοιπόν των προβληµατικώνδανείων προς τις επιχειρήσεις και τα νοικο-κυριά πρέπει τώρα να αντιµετωπιστεί συστη-µατικά. Ήδη γίνονται σηµαντικές ενέργειεςαπό την πλευρά των τραπεζών, αλλά και τηςΠολιτείας προς την κατεύθυνση αυτή.

Η βελτίωση των µακροοικονοµικών συνθη-κών, εφόσον συνεχιστεί, θα ενισχύσει τηνεµπιστοσύνη προς τη χώρα και το τραπεζικότης σύστηµα και θα επιτρέψει τη σταδιακήεξοµάλυνση της πιστωτικής επέκτασης µεσο-πρόθεσµα.

Βραχυχρόνια ωστόσο, οι δυνατότητες γιαπιστωτική επέκταση θα παραµένουν περιορι-σµένες. Το έλλειµµα αυτό µπορεί να αντι-σταθµιστεί µε την άντληση πόρων από άλλεςπηγές, όπως είναι η εσωτερική χρηµατοδό-τηση των επιχειρήσεων, οι αγορές οµολόγων,

µετοχών, ιδιωτικών τοποθετήσεων και άλλωνσύγχρονων χρηµατοοικονοµικών εργαλείων,καθώς και η άντληση πόρων από τα ∆ιαρ-θρωτικά Ταµεία της ΕΕ και την ΕυρωπαϊκήΤράπεζα Επενδύσεων.

8 ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΟΥ ΘΑ ΕΠΙΤΑΧΥΝΕΙΤΗΝ ΑΝΑ∆ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Βασική επιδίωξη σήµερα είναι η ενδυνάµωσητων παραγωγικών δυνατοτήτων της οικονο-µίας, έτσι ώστε η διαφαινόµενη ανάκαµψη νααποτελέσει απαρχή ταχείας ανόδου τα επό-µενα χρόνια. Η οικονοµία βρίσκεται σε µιαδιαδικασία µετάβασης από ένα πρότυπο ανά-πτυξης που έχει εξαντλήσει τα όριά του σ’ ένανέο, που θα εξασφαλίσει ταχείς και αυτοδύ-ναµους ρυθµούς ανάπτυξης στο µέλλον. Όπωςεπανειληµµένα έχει επισηµάνει η Τράπεζα τηςΕλλάδος, αυτό το νέο πρότυπο ανάπτυξης πρέ-πει να στηρίζεται στη µετάβαση:

• από την παραγωγή µη διεθνώς εµπορεύσι-µων στην παραγωγή διεθνώς εµπορεύσιµωναγαθών και υπηρεσιών,

• από την κατανάλωση στην αποταµίευση καιτην επένδυση.

Είναι γεγονός ότι, ενώ το παλιό πρότυπο ανά-πτυξης απαξιώνεται βίαια και γοργά, η ανά-δειξη του νέου καθυστερεί. Η αλλαγή αυτήείναι βεβαίως από τη φύση της βραδεία καιεπίπονη, καθώς συνεπάγεται απαξίωση δρα-στηριοτήτων, ανάδειξη νέων πόλων έλξηςκεφαλαίων, καινοτόµες επενδύσεις, αναπρο-σανατολισµό της λειτουργίας του τραπεζικούσυστήµατος και δηµιουργική επιχειρηµατι-κότητα. Όπως αναλύεται στην παρούσαΈκθεση, η αναδιάρθρωση της οικονοµίαςπρος την κατεύθυνση της παραγωγής διεθνώςεµπορεύσιµων αγαθών έχει ξεκινήσει, όµωςπαραµένει ασθενής, καθώς συντελείται µέσασε περιβάλλον ύφεσης και αβεβαιότητας.Μπορεί όµως να επιταχυνθεί µε µια οικονο-µική πολιτική που θα θέτει στην κορυφή τωνπροτεραιοτήτων τη δηµιουργία προϋποθέ-



KEF_II: 1 21-02-14 13:35 25

σεων που ευνοούν ή τουλάχιστον δεν εµποδί-ζουν την ανάπτυξη.

Η πολιτική αυτή περιλαµβάνει:

• Εύρυθµη λειτουργία των αγορών προϊό-ντων, εργασίας και κεφαλαίων. Μέχρισήµερα οι διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις στιςαγορές προϊόντων προχώρησαν βραδύτερααπό τις µεταβολές στην αγορά εργασίας. Στοντοµέα αυτό πρέπει τώρα να προχωρήσουµε µεπολύ ταχύτερους ρυθµούς.

• Ένα επιχειρηµατικό περιβάλλον στα πρό-τυπα των βέλτιστων πρακτικών, µε χαµηλόγραφειοκρατικό κόστος για τις επιχειρήσειςκαι αποτελεσµατικό δηµόσιο τοµέα. Οιθεσµικές ελλείψεις στα πεδία αυτά και ταοφέλη από την υιοθέτηση των βέλτιστων πρα-κτικών έχουν επισηµανθεί σε µια σειρά απόµελέτες διεθνών οργανισµών. Αξίζει τέλος νασηµειωθεί ότι τα οφέλη από την εύρυθµη λει-τουργία των αγορών αγαθών και υπηρεσιώναφορούν όχι µόνο τη διακλαδική ανακατα-νοµή των πόρων, αλλά και την ενδοκλαδικήαναδιάρθρωση προς τις πλέον παραγωγικέςµονάδες µέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών.

• Σταθερό φορολογικό πλαίσιο µε σαφή προ-σανατολισµό προς τη µείωση της φορολογικήςεπιβάρυνσης επιχειρήσεων και φυσικώνπροσώπων. Η µείωση των φόρων αφενός θακάνει ελκυστικότερες τις επενδύσεις και αφε-τέρου θα διευρύνει τους διαθέσιµους χρηµα-τοδοτικούς πόρους. Προϋπόθεση γι’ αυτόείναι η διεύρυνση της φορολογικής βάσης µετην αποτελεσµατική καταπολέµηση της φορο-διαφυγής.

• Προσέλκυση ξένων επενδύσεων µε τηνταχύτερη πρόοδο των αποκρατικοποιήσεωνκαι µε την ενίσχυση των θεσµών που διέπουντην προστασία των επενδυτών. Η ενίσχυση τουρόλου των κεφαλαιαγορών στη χρηµατοδό-τηση των επιχειρήσεων είναι κρίσιµη και επι-τακτικά αναγκαία, καθώς το ζητούµενο στηνπαρούσα φάση είναι η µεγιστοποίηση τωνχρηµατοδοτικών πόρων που θα είναι διαθέ-σιµοι για τη στήριξη της ανάκαµψης.

• Παραγωγική αξιοποίηση των προγραµµά-των συγχρηµατοδότησης δανείων και εγγυο-δοσίας µε πόρους των ∆ιαρθρωτικών Ταµείωντης ΕΕ και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επεν-δύσεων.

• Ενεργό ρόλο του τραπεζικού συστήµατοςστην ανασύνταξη των λοιπών τοµέων της οικο-νοµίας, µε συγκεκριµένες δράσεις που θα στο-χεύουν στην ενίσχυση των πραγµατικά βιώσι-µων επιχειρήσεων, νέων και παλαιών, καιστην ενθάρρυνση επιχειρηµατικών πρωτο-βουλιών προς την κατεύθυνση γενναίας κλα-δικής αναδιάρθρωσης. Ένας τέτοιος προσα-νατολισµός των τραπεζών µπορεί να προω-θήσει αποτελεσµατικά τη µετάβαση στο νέοπρότυπο ανάπτυξης που χρειάζεται η χώρα.

9 ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΣΗΜΕΡΑ

Το τραπεζικό σύστηµα µπορεί σήµερα να παί-ξει ένα νέο ρόλο και να αποτελέσει µοχλό γιατην αναδιάρθρωση του επιχειρηµατικούτοµέα, καθώς είναι ο µόνος κλάδος της οικο-νοµίας που έχει αναδιαταχθεί-ανακεφαλαιο-ποιηθεί πλήρως. Και φυσικά δεν πρέπει ναπαραγνωρίζεται ότι τέτοιας έκτασης µετα-σχηµατισµός δεν θα µπορούσε να µην έχεισοβαρό κόστος, ιδίως για τους µετόχους.Μέσα από τη διαδικασία αυτή όµως εξαλεί-φθηκε σε µεγάλο βαθµό η πλεονάζουσα παρα-γωγική δυναµικότητα και το νέο τραπεζικόσύστηµα στηρίζεται σε πιο στέρεες βάσεις,σύµφωνα µε τις ανάγκες του νέου µοντέλουανάπτυξης. Αξίζει να σηµειωθεί ότι σε κανέ-ναν άλλο κλάδο δεν έχει γίνει τέτοιας ή παρό-µοιας κλίµακας αναδιάρθρωση, παρά το γεγο-νός ότι οι πρωτόγνωρες συνθήκες οικονοµικήςκρίσης το καθιστούσαν αναγκαίο. Αυτή ηεµπειρία των τραπεζών µπορεί να αποδειχθείπολύτιµη και για τις επιχειρήσεις των λοιπώντοµέων και κλάδων της οικονοµίας µας.

Καλούνται λοιπόν σήµερα οι τράπεζες να συµ-βάλουν ουσιαστικά σε µία προσπάθεια ανα-συγκρότησης του παραγωγικού δυναµικού γιατη δηµιουργία του νέου υποδείγµατος βιώσιµης


KEF_II: 1 21-02-14 13:35 26

ανάπτυξης, που τόσο έχει ανάγκη η χώρα.Σήµερα η παροχή της περιορισµένης τραπεζι-κής ρευστότητας θα πρέπει να κατευθύνεταιστην πραγµατική οικονοµία µε τρόπο που µεγι-στοποιεί τις αναπτυξιακές της δυνατότητες.

Οι πολιτικές των τραπεζών θα πρέπει να προ-σανατολιστούν σε ένα νέο πλαίσιο παροχήςπιστώσεων και διαχείρισης κινδύνων. Έτσι, θααποφευχθούν οι τάσεις που παρατηρήθηκανκατά την προηγούµενη δεκαετία, όταν έναµεγάλο µέρος των πιστώσεων κατευθύνθηκεπρος επενδύσεις σε κατοικίες και κατανά-λωση. Αυτό σηµαίνει ότι οι νέες πιστώσεις θαπρέπει να κατευθύνονται τώρα σε δυναµικέςεπιχειρήσεις µε υψηλό βαθµό εξωστρέφειαςκαι ευοίωνες προοπτικές ανάπτυξης. Εξυπα-κούεται βεβαίως ότι µέσα σε έναν τέτοιο προ-σανατολισµό του τραπεζικού συστήµατος θαήταν ανώφελο και επικίνδυνο αδύναµες και µηβιώσιµες επιχειρήσεις και υπερκορεσµένοικλάδοι να αφεθούν να λειτουργούν µε τουςόρους του παρελθόντος. Ακόµη και αν τα περι-θώρια τραπεζικού δανεισµού ήταν θεωρητικώςµεγάλα, η παροχή ρευστότητας σε αυτές τιςµονάδες δεν θα βοηθούσε την οικονοµία νααναπτυχθεί υγιώς, αλλά ούτε και αυτές τιςµονάδες να επιβιώσουν µακροπρόθεσµα.

Επιπρόσθετα, θα πρέπει να επιδιώκεται ηενδυνάµωση των επιχειρήσεων µέσω συνε-νώσεων και µάλιστα µε στήριξη από τις εµπλε-κόµενες τράπεζες, ιδιαίτερα στο βαθµό που

πολλοί πιστούχοι τους είναι κοινοί. Παράλ-ληλα, οι ίδιες οι επιχειρήσεις πρέπει να ανα-λάβουν πρωτοβουλίες αναδιάρθρωσης καιοργανωτικής ανασύνταξης και να αξιοποιή-σουν συνέργειες και δίκτυα που διευκολύνουντον έλεγχο του κόστους και τον προσανατο-λισµό προς αγορές του εξωτερικού.

***

Μετά από πέντε χρόνια µεγάλης ύφεσης, ηελληνική οικονοµία δείχνει ότι µπορεί να ανα-κάµψει. Μπροστά µας τώρα βρίσκεται ηµεγάλη πρόκληση να µετατρέψουµε την υπόεξέλιξη σταθεροποίηση σε δυναµική ανά-πτυξη πάνω σε στέρεες βάσεις. Αυτή είναισήµερα η κύρια εθνική επιδίωξη, ο µόνος τρό-πος που θα εξασφαλίσει ότι οι θυσίες τωντελευταίων ετών δεν θα πάνε χαµένες. Στηνπροσπάθεια αυτή θα πρωτοστατήσουν οι επι-χειρήσεις και οι τοµείς που θα προσανατολι-στούν σε νέα προϊόντα και αγορές και θασυµπαρασύρουν όλη την οικονοµία σε ένανενάρετο κύκλο ανάπτυξης. Καθήκον της οικο-νοµικής πολιτικής είναι να διευκολύνει µε όλατα µέσα αυτή την προσπάθεια. Στη δύσκοληαυτή πορεία, το τραπεζικό σύστηµα µπορείκαι πρέπει να στηρίξει αποτελεσµατικά τηναναδιάρθρωση της οικονοµίας προς ένα νέοαναπτυξιακό πρότυπο. Η Τράπεζα της Ελλά-δος, ως επόπτης του τραπεζικού συστήµατος,θα επιδιώξει τη διαµόρφωση των προϋποθέ-σεων που θα το επιτρέψουν.



KEF_II: 1 21-02-14 13:35 27


KEF_II: 1 21-02-14 13:35 28

1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ∆ΙΕΘΝΩΣ ΚΑΙ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ ΚΑΙΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

1.1 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΤΕΤΡΑΕΤΙΑ

Η παγκόσµια χρηµατοοικονοµική κρίση πουξεκίνησε το 2007-2008 κατέδειξε την ανάγκηβελτίωσης του ρυθµιστικού πλαισίου και τηςεποπτείας του παγκόσµιου χρηµατοπιστωτικούσυστήµατος και οδήγησε στη στήριξη και ανα-διάρθρωση του χρηµατοπιστωτικού τοµέα σεπολλές χώρες. Στην ΕΕ, ελήφθησαν σηµαντικέςαποφάσεις µε σκοπό την ενίσχυση του θεσµικούπλαισίου και της εποπτείας του χρηµατοπιστω-τικού τοµέα και τη διασφάλιση της χρηµατοοι-κονοµικής σταθερότητας της ζώνης του ευρώ.

Η χρηµατοοικονοµική κρίση και η κρίση δηµό-σιου χρέους υπήρξαν επίσης ο καταλύτης γιατη βελτίωση της οικονοµικής διακυβέρνησηςστην ΕΕ και ιδιαίτερα στη ζώνη του ευρώ µετη δηµιουργία και ενεργοποίηση µηχανισµώνστήριξης, την ενίσχυση της εποπτείας και τουσυντονισµού των οικονοµικών και δηµοσιο-νοµικών πολιτικών και µε την πρόοδο προςµία “Ουσιαστική Οικονοµική ∆ιακυβέρνησηστην ΟΝΕ”, µε προτεραιότητα τη δηµιουργίαΤραπεζικής Ένωσης.

Η βελτίωση της οικονοµικής διακυβέρνησηςαναµένεται να ενισχύσει τη σταθερότητα τηςζώνης του ευρώ µε τον έγκαιρο εντοπισµό καιτη διόρθωση των µακροοικονοµικών ανισορ-ροπιών και την ενεργοποίηση αποτελεσµατι-κών µηχανισµών διαχείρισης κρίσεων, εάνυπάρξει ανάγκη. Ήδη έχει σηµειωθεί σηµα-ντική πρόοδος, καθώς τα δηµοσιονοµικά καιεξωτερικά ελλείµµατα στις αδύναµες χώρες-µέλη έχουν µειωθεί σηµαντικά. Ωστόσο, ηοικονοµική κρίση δεν έχει ακόµη ξεπεραστείκαι οι προσπάθειες για τη συµπλήρωση τηςαρχιτεκτονικής της ΟΝΕ και την οικονοµικήπροσαρµογή στις επιµέρους χώρες συνεχίζο-νται από πιο στέρεη πλέον βάση.

Η κρίση δηµόσιου χρέους στη ζώνη του ευρώ καιη δηµιουργία και ενεργοποίηση µηχανισµών στή-ριξης

Η χρηµατοπιστωτική κρίση, η οποία εκδηλώ-θηκε αρχικά στις ΗΠΑ το 2007 και επιδεινώ-θηκε ραγδαία το φθινόπωρο του 2008 µε τηνκατάρρευση της επενδυτικής τράπεζαςLehman Brothers, εξελίχθηκε σε παγκόσµιαοικονοµική κρίση, προκαλώντας τη µεγαλύ-τερη οικονοµική ύφεση από τη δεκαετία του1930 και σοβαρή δηµοσιονοµική επιδείνωσηστις περισσότερες προηγµένες οικονοµίες (βλ.∆ιαγράµµατα ΙΙΙ.1 και ΙΙΙ.2).

Το 2010, η παγκόσµια χρηµατοπιστωτική κρίσηµετατράπηκε σε κρίση δηµόσιου χρέους στηζώνη του ευρώ, απειλώντας τη σταθερότητατης οικονοµικής και νοµισµατικής ένωσης. ΗΕΕλλλλάάδδαα βρέθηκε στο επίκεντρο, ως η πιο αδύ-ναµη οικονοµία της ζώνης του ευρώ, µε µεγάλαελλείµµατα (δηµοσιονοµικό και τρεχουσώνσυναλλαγών), υψηλό δηµόσιο χρέος καισοβαρά διαρθρωτικά προβλήµατα. Εν όψει τηςεπιδεινούµενης κρίσης, οι αρχηγοί κρατών τηςζώνης του ευρώ ανακοίνωσαν το Μάρτιο του2010 την ετοιµότητά τους να παράσχουν οικο-νοµική βοήθεια στην Ελλάδα, εάν χρειαστεί.



Ι Ι Ι ΤΟ ∆ Ι ΕΘΝΕΣ ΚΑ Ι ΤΟ ΕΥΡΩΠΑ ΪΚΟΟ ΙΚΟΝΟΜ ΙΚΟ ΠΕΡ ΙΒΑΛΛΟΝ

KEF_III: 1 20-02-14 12:43 29

Πράγµατι, στις αρχές Μαΐου του 2010 απο-φασίστηκε η στήριξη της ελληνικής οικονοµίαςµέσω διµερών δανείων από τα κράτη-µέλη τηςζώνης του ευρώ και από το ∆ΝΤ, συνολικούύψους 110 δισεκ. ευρώ, ύστερα από αίτηµα τηςελληνικής κυβέρνησης και µετά την κατάρτισηπρογράµµατος οικονοµικής προσαρµογής.

Ταυτόχρονα, το Μάιο του 2010, αποφασίστηκεη θέσπιση ενός προσωρινού ΕΕυυρρωωππααϊϊκκοούύΤΤααµµεείίοουυ ΧΧρρηηµµααττοοππιισσττωωττιικκήήςς ΣΣττααθθεερρόόττηηττααςς(EFSF) µε χρηµατοδοτική δυνατότητα ύψους440 δισεκ. ευρώ (ένα πρόσθετο ποσό 60 δισεκ.ευρώ είναι επίσης διαθέσιµο µε την εγγύησητου προϋπολογισµού της ΕΕ), προκειµένου νααντιµετωπιστούν ανάλογες κρίσεις στο µέλλονκαι να προστατευθεί η σταθερότητα της ζώνηςτου ευρώ. Μερικούς µήνες αργότερα, τονΟκτώβριο του 2010, οι Ευρωπαίοι ηγέτες απο-φάσισαν τη δηµιουργία ενός µόνιµου µηχανι-σµού αντιµετώπισης κρίσεων, του ΕΕυυρρωωππααϊϊκκοούύΜΜηηχχααννιισσµµοούύ ΣΣττααθθεερρόόττηηττααςς, ο οποίος τέθηκε σεισχύ το Σεπτέµβριο του 2012, επιβεβαιώνο-ντας τη βούλησή τους να προβούν σε όλες τιςαπαραίτητες ενέργειες προκειµένου να δια-σφαλιστεί η σταθερότητα του χρηµατοπιστω-τικού τοµέα και της ζώνης του ευρώ γενικό-τερα (βλ. Πλαίσιο ΙΙΙ.2).

Η ΙΙρρλλααννδδίίαα, το ∆εκέµβριο του 2010, η ΠΠοορρττοο--γγααλλίίαα, το 2011, και η ΚΚύύππρροοςς, το 2013, ζήτησανκαι έλαβαν οικονοµική βοήθεια από τουςευρωπαϊκούς µηχανισµούς και από το ∆ΝΤστο πλαίσιο της εφαρµογής οικονοµικών προ-γραµµάτων, ενώ η ΙΙσσππααννίίαα έλαβε οικονοµικήβοήθεια µόνο από την ΕΕ, το 2012, για τηναναδιάρθρωση του τραπεζικού της συστήµα-τος. Όσον αφορά την ΕΕλλλλάάδδαα, στις 26 Οκτω-βρίου 2011 η σύνοδος κορυφής της ζώνης τουευρώ ενέκρινε ένα νέο χρηµατοδοτικόπακέτο, ύψους 109 δισεκ. ευρώ, καθώς και τηναποµείωση του δηµόσιου χρέους µε συµµε-τοχή του ιδιωτικού τοµέα (PSI).

Ενίσχυση της εποπτείας και του συντονισµού τωνδηµοσιονοµικών και οικονοµικών πολιτικών

Οι µακροοικονοµικές επιπτώσεις της χρηµα-τοπιστωτικής κρίσης επιβεβαίωσαν την αλλη-

λεξάρτηση των οικονοµιών της ΕΕ, ιδιαίτερατων χωρών της ζώνης του ευρώ, και την ανά-γκη στενότερου συντονισµού των οικονοµικώνκαι των δηµοσιονοµικών πολιτικών τους.Έτσι, για πρώτη φορά, τέθηκε το θέµα µιας“ευρωπαϊκής οικονοµικής διακυβέρνησης”, µεσκοπό τη διαµόρφωση κοινής οικονοµικήςατζέντας και ενός ισχυρού πλαισίου για όλατα κράτη-µέλη, ιδίως όσον αφορά τη δηµο-σιονοµική πειθαρχία και την εστίαση της οικο-νοµικής πολιτικής στη βελτίωση της ανταγω-νιστικότητας.

Το Μάιο του 2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπήπρότεινε µια στρατηγική για την ενίσχυση τηςοικονοµικής διακυβέρνησης, εισάγοντας τοθεσµικό πλαίσιο του ““εευυρρωωππααϊϊκκοούύ εεξξααµµήήννοουυ””,µέσω του οποίου επιδιώκεται ο συγχρονισµόςτων δηµοσιονοµικών και των διαρθρωτικώνπολιτικών των κρατών-µελών και ενδυναµώ-νεται η συµµόρφωσή τους µε τους κανόνες τουΣυµφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης.Σηµαντικό µέρος των προτάσεων αφορούσετην ενίσχυση της µακροοικονοµικής επο-πτείας, µε τη θεσµοθέτηση διαδικασιών προ-κειµένου να εντοπίζονται και να διορθώνονταιεγκαίρως οι µακροοικονοµικές ανισορροπίες.Η στρατηγική αυτή αποτυπώθηκε το Σεπτέµ-βριο του 2010 σε έξι νοµοθετικές προτάσεις,γνωστές ως ““δδέέσσµµηη έέξξιι µµέέττρρωωνν””. Το νέοθεσµικό πλαίσιο το οποίο ενσωµατώνει τιςπροτάσεις αυτές υιοθετήθηκε από το Συµ-βούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καιτέθηκε σε ισχύ στις 13.12.2011. Σύµφωνα µε τονέο πλαίσιο:

11.. Η δηµοσιονοµική πειθαρχία και οι προ-βλεπόµενες ποινές σε περίπτωση µη συµ-µόρφωσης λαµβάνουν υπόψη τόσο το δηµο-σιονοµικό έλλειµµα όσο και το δηµόσιοχρέος,

22.. Απλοποιείται η διαδικασία λήψης αποφά-σεων µε την εισαγωγή της αντίστροφης ειδι-κής πλειοψηφίας (δηλ. η πρόταση της Ευρω-παϊκής Επιτροπής υιοθετείται, εκτός εάναπορριφθεί από την ειδική πλειοψηφία τωνκρατών-µελών) και


KEF_III: 1 20-02-14 12:43 30

33.. ∆ηµιουργείται ένας πίνακας οικονοµικώνδεικτών (scoreboard) για την ποσοτικήπαρακολούθηση των µακροοικονοµικώνανισορροπιών και εισάγεται η διαδικασία“Υπερβολικών Μακροοικονοµικών Ανι-σορροπιών”.

Το 2012 έτος καµπής για την ΕΕ και τη ζώνη τουευρώ – το κλίµα βελτιώνεται σταδιακά

Το 2012 υπήρξε έτος καµπής για την αντιµε-τώπιση της κρίσης, καθώς εντάθηκαν οι θεσµι-κές πρωτοβουλίες για τη βελτίωση της οικο-νοµικής διακυβέρνησης και υποχώρησε η αβε-βαιότητα για την πορεία και το µέλλον τηςΟικονοµικής και Νοµισµατικής Ένωσης. Οιανησυχίες για το ενδεχόµενο διάλυσης τηςζώνης του ευρώ, που είχαν κορυφωθεί τοπρώτο εξάµηνο του έτους, σταδιακά υποχώ-ρησαν, καθώς εντείνονταν οι προσπάθειες γιαµια ουσιαστική ολοκλήρωση της ΟΝΕ.

Το Μάρτιο του 2012 υπογράφηκε από τουςηγέτες 25 κρατών-µελών της ΕΕ (εκτός τουΗνωµένου Βασιλείου και της Τσεχίας) η ““ΣΣυυνν--θθήήκκηη γγιιαα ττηη ΣΣττααθθεερρόόττηητταα,, ττοο ΣΣυυννττοοννιισσµµόό κκααιι ττηη∆∆ιιαακκυυββέέρρννηησσηη ττηηςς ΟΟΝΝΕΕ””, γνωστή ως “∆ηµο-σιονοµικό Σύµφωνο” όσον αφορά τις δηµο-σιονοµικές της διατάξεις, η οποία τέθηκε σεισχύ τον Ιανουάριο του 2013. Τα συµβαλλό-µενα µέρη υποχρεούνται να εισαγάγουν στοεθνικό τους δίκαιο δηµοσιονοµικό κανόνα γιαισοσκελισµένο ή πλεονασµατικό προϋπολο-γισµό, καθώς και ένα διορθωτικό µηχανισµό,ο οποίος θα τίθεται αυτοµάτως σε λειτουργίασε περίπτωση που παρατηρούνται σηµαντικέςαποκλίσεις από το µεσοπρόθεσµο στόχο ή τηνπορεία προσαρµογής προς αυτόν.

Η εµπιστοσύνη των αγορών στη ζώνη τουευρώ ενισχύθηκε περαιτέρω από µία σειράάλλων γεγονότων στη διάρκεια του 2012, όπωςη προσήλωση της νέας ελληνικής κυβέρνησης(Ιούνιος) στην υλοποίηση των στόχων τουοικονοµικού προγράµµατος, η µερική επι-στροφή της Ιρλανδίας στις διεθνείς αγορέςκεφαλαίων (Ιούλιος) και η νέα συµφωνία τουEurogroup για τη διασφάλιση της βιωσιµότη-τας του ελληνικού χρέους (Νοέµβριος).

Καταλυτική επίδραση στην ανάκτηση της εµπι-στοσύνης και στην αποµάκρυνση του κινδύνουδιάλυσης της ζώνης του ευρώ άσκησε η από-φαση της ΕΚΤ, στις 6 Σεπτεµβρίου 2012, γιατη δυνατότητα ενεργοποίησης ενός νέου προ-γράµµατος αγοράς κρατικών οµολόγων, τωνΟΟρριισσττιικκώώνν ΝΝοοµµιισσµµααττιικκώώνν ΣΣυυννααλλλλααγγώώνν(Outright Monetary Transactions), µέσω τουοποίου µπορεί να δίνεται απεριόριστη, αλλάυπό ορισµένες προϋποθέσεις (όπως η εφαρ-µογή κατάλληλου οικονοµικού προγράµµα-τος), στήριξη σε χώρες που βρίσκονται υπότην πίεση των αγορών.1

Kαθώς η κρίση κατέδειξε ότι δυσκολίες σεµία χώρα της ζώνης του ευρώ µπορούν ναέχουν σηµαντικές επιπτώσεις στις άλλεςχώρες-µέλη, κρίθηκε απαραίτητη η ενισχυ-



11 Πριν από αυτή την απόφαση της ΕΚΤ προηγήθηκε δήλωση τουΠροέδρου της, M. Draghi, σε οµιλία του στο Λονδίνο τον Αύγου-στο του 2012, ότι “η ΕΚΤ θα κάνει ό,τι απαιτείται για να δια-σφαλίσει το ευρώ”, την οποία υποδέχθηκαν θετικά τα διεθνή µέσαενηµέρωσης και οι αγορές.

KEF_III: 1 20-02-14 12:43 31

µένη οικονοµική και δηµοσιονοµική επο-πτεία, ώστε να προλαµβάνονται τα προβλή-µατα προτού αποκτήσουν συστηµικό χαρα-κτήρα. Αυτός υπήρξε ο σκοπός της ““δδέέσσµµηηςςδδύύοο µµέέττρρωωνν””, τα οποία τέθηκαν σε εφαρµογήστις 30 Μαΐου 2013 και εισάγουν ένα νέοκύκλο εποπτείας για τη ζώνη του ευρώ, µε τηνυποβολή από τις χώρες-µέλη2 σχεδίων για τονπροϋπολογισµό του επόµενου έτους, επί τωνοποίων η Επιτροπή εκφέρει γνώµη και µπο-ρεί να ζητήσει την υποβολή αναθεωρηµένουσχεδίου εάν διαπιστώσει σοβαρές αποκλίσειςαπό τις υποχρεώσεις που έχουν αναληφθείαπό τις χώρες-µέλη. Σε καθεστώς ενισχυµέ-νης εποπτείας τίθενται επίσης χώρες-µέλη οιοποίες αντιµετωπίζουν δυσκολίες χρηµατο-δότησης ή εφαρµόζουν πρόγραµµα οικονο-µικής προσαρµογής. Ακόµη, χώρες-µέλη οιοποίες εξήλθαν από την εφαρµογή οικονοµι-κών προγραµµάτων θα εξακολουθούν ναευρίσκονται υπό “µεταπρογραµµατική επο-πτεία”, ενόσω παραµένει ανεξόφλητο το 75%των δανείων τα οποία έχουν λάβει στο πλαί-σιο οικονοµικής στήριξης.

Οδικός χάρτης “προς µία ουσιαστική ΟΝΕ” - προ-τεραιότητα στην Τραπεζική Ένωση

Με την υιοθέτηση από το Ευρωπαϊκό Συµ-βούλιο, το ∆εκέµβριο του 2012, των προτά-σεων της έκθεσης “Προς µία ΟυσιαστικήΟΝΕ”, η ζώνη του ευρώ απέκτησε µία αξιό-πιστη πρόταση για τη µακροχρόνια στρατη-γική της κατεύθυνση. Η έκθεση αυτή, καθώςκαι το “Σχέδιο στρατηγικής για µια βαθιάκαι ουσιαστική Οικονοµική και ΝοµισµατικήΈνωση” της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, περι-γράφουν τα βήµατα για τη δηµιουργία µιαςεύρωστης και σταθερής αρχιτεκτονικής στοχρηµατοπιστωτικό, το δηµοσιονοµικό, τονοικονοµικό και τον πολιτικό τοµέα, προκει-µένου να διασφαλιστεί η σταθερότητα τουευρώ και της ΕΕ ως συνόλου. Το ΕυρωπαϊκόΣυµβούλιο προωθεί επίσης πρωτοβουλίεςγια την ανάπτυξη της κκοοιιννωωννιικκήήςς δδιιάάσστταασσηηςςττηηςς ΟΟΝΝΕΕ και στο πλαίσιο αυτό η ΕυρωπαϊκήΕπιτροπή δηµοσίευσε τον Οκτώβριο του2013 πρόταση για ενισχυµένη παρακολού-θηση και εναρµόνιση των πολιτικών σε

θέµατα απασχόλησης και κοινωνικών προ-βληµάτων.

Παράλληλα µε την άµεση προτεραιότητα τηςολοκλήρωσης και εφαρµογής του πλαισίουγια ισχυρότερη οικονοµική διακυβέρνηση, τοΕυρωπαϊκό Συµβούλιο υπογράµµισε ότιείναι εξίσου επείγουσα ανάγκη να σηµειωθείπρόοδος προς ένα περισσότερο ενοποιηµένοχρηµατοοικονοµικό πλαίσιο και να σπάσει οφαύλος κύκλος µεταξύ των τραπεζικών καιτων δηµοσιονοµικών επιδόσεων και προο-πτικών. Στην επίτευξη των στόχων αυτών θασυµβάλει η δυνατότητα, µε συντεταγµένεςδιαδικασίες λήψης αποφάσεων, της άάµµεεσσηηςςαανναακκεεφφααλλααιιοοπποοίίηησσηηςς ττωωνν ττρρααππεεζζώώνν από τονΕυρωπαϊκό Μηχανισµό Σταθερότητας ότανθεσπιστεί και λειτουργήσει ο ενιαίος εποπτι-κός µηχανισµός (βλ. παρακάτω). Τον Ιούνιοτου 2013, το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο τόνισε ότιη τραπεζική ένωση είναι πολύ σηµαντική γιατη διασφάλιση της χρηµατοπιστωτικής στα-θερότητας, τη µείωση του κατακερµατισµούτων χρηµατοπιστωτικών αγορών και την απο-κατάσταση της οµαλής ροής πιστώσεων στηνοικονοµία.

Σηµαντικές εξελίξεις προς αυτή την κατεύ-θυνση ήταν η έγκριση του ΕΕννιιααίίοουυ ΕΕπποοππττιικκοούύΜΜηηχχααννιισσµµοούύ, ο οποίος θα τεθεί σε πλήρη λει-τουργία έως το Νοέµβριο του 2014, καθώς καιη γενική προσέγγιση στην οποία κατέληξεπρόσφατα το Συµβούλιο της ΕΕ όσον αφοράτον ΕΕννιιααίίοο ΜΜηηχχααννιισσµµόό ΕΕξξυυγγίίααννσσηηςς, ο οποίοςµαζί µε τον ενιαίο εποπτικό µηχανισµό θααποτελέσουν σηµαντικό βήµα προς την ολο-κλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Σύµφωνα µετην ΕΚΤ,3 είναι ουσιώδες να δηµιουργηθείένας ισχυρός Ενιαίος Μηχανισµός Εξυγίαν-σης ο οποίος θα είναι ενιαίος στην πράξη καιόχι µόνο κατ’ όνοµα, θα διαθέτει επαρκείςχρηµατοδοτικούς πόρους και η διαδικασίαλήψεως αποφάσεων δεν θα είναι υπέρµετραπερίπλοκη.


22 Εκτός από τις χώρες-µέλη που ακολουθούν πρόγραµµα οικονο-µικής προσαρµογής, ώστε να αποφευχθεί επικάλυψη διαδικασιών,ελέγχων και εκθέσεων.

33 Βλ. M. Draghi, “Hearing at the Committee on Economic andMonetary Affairs of the European Parliament”, 16.12.2013.

1.2 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΟ 2013 ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ20144

Ο ρυθµός ανάπτυξης της παγκόσµιας οικονο-µίας προβλέπουµε ότι θα επιταχυνθεί το 2014σε 3,5% έναντι 3,0% το 2013, παράλληλα µετην επιτάχυνση της ανόδου του διεθνούς εµπο-ρίου, η οποία όµως εκτιµούµε ότι θα είναιµικρότερη των πρόσφατων προβλέψεων του∆ΝΤ λόγω της πρόσφατης αναταραχής στιςαγορές κεφαλαίων και συναλλάγµατος σεπολλές αναδυόµενες οικονοµίες. Στην ανά-καµψη της παγκόσµιας οικονοµίας θετικήαναµένεται να είναι η συµβολή της οικονοµίαςτης ζώνης του ευρώ, η οποία προβλέπεται νααναπτυχθεί µε ρυθµό γύρω στο 1% το 2014,έναντι αρνητικού ρυθµού, -0,4%, το 2013,καθώς η εµπιστοσύνη σταδιακά αποκαθίστα-ται και σηµειώνεται πρόοδος στις θεσµικέςµεταρρυθµίσεις, αλλά και βελτίωση των οικο-νοµικών δεικτών, όπως ο δείκτης παραγγε-λιών και παραγωγής στη µεταποίηση (PMI) σεόλες σχεδόν τις χώρες της ζώνης του ευρώ,συµπεριλαµβανόµενης της Ελλάδος.

Η ππααγγκκόόσσµµιιαα οοιικκοοννοοµµιικκήή δδρραασσττηηρριιόόττηητταα παρέ-µεινε υποτονική και ο ρυθµός ανόδου τουπαγκόσµιου ΑΕΠ σχεδόν αµετάβλητος το2013 (3,0% από 3,1% το 2012), ενώ το κλίµαβελτιώθηκε σηµαντικά το τελευταίο τρίµηνοτου έτους. Οι µέτριοι ρυθµοί ανόδου τουπαγκόσµιου ΑΕΠ οφείλονταν στην εξασθε-νηµένη εγχώρια ζήτηση σε πολλές οικονοµίες,ως αποτέλεσµα της εντεινόµενης άρσης τωνεπεκτατικών δηµοσιονοµικών µέτρων στιςπροηγµένες οικονοµίες και της περιοριστικό-τερης νοµισµατικής πολιτικής στις αναδυόµε-νες οικονοµίες. Οι επιδόσεις των µεγαλύτερωνοικονοµιών υπήρξαν αρκετά διαφοροποιηµέ-νες, καθώς η καθεµία αντιµετωπίζει διαφο-ρετικό µίγµα προκλήσεων (βλ. Πίνακα ΙΙΙ.1).

Ο ρυθµός ανόδου ττοουυ όόγγκκοουυ ττοουυ ππααγγκκόόσσµµιιοουυεεµµπποορρίίοουυ αγαθών και υπηρεσιών, αφούπαρέµεινε χαµηλός και αµετάβλητος το 2012



Πίνακας IΙI.1 Βασικά µακροοικονοµικά µεγέθη της παγκόσµιας οικονοµίας

Αριθ-µός

κρα-τών

%Με-

ρίδιοστο

ΑΕΠ1

ΑΕΠ(ετήσιες %

µεταβολές όγκου)

Πληθωρισµός2

(ετήσιες % µεταβολές)

∆ηµοσιονοµικόαποτέλεσµα(% του ΑΕΠ)

Ακαθάριστο δηµόσιο χρέος(% του ΑΕΠ)

Ισοζύγιο τρεχου-σών συναλλαγών

(% του ΑΕΠ)

2012 2013 2014 2012 2013 2014 2012 2013 2014 2012 2013 2014 2012 2013 2014

Παγκόσµιο σύνολο 189 100,0 3,1 3,0 3,7 -4,3 -3,7 -3,0 80,8 79,7 79,6

1. Προηγµένες οικονοµίες

35 50,4 1,4 1,3 2,2 2,0 1,4 1,7 -5,9 -4,5 -3,6 108,7 108,5 109,2 -0,1 0,1 0,2

ΗΠΑ 19,5 2,8 1,9 2,8 2,1 1,2 1,6 -9,3 -6,5 -5,8 102,1 104,1 106,3 -2,7 -2,5 -2,9

Ιαπωνία 5,5 1,4 1,7 1,7 0,0 0,2 2,3 -9,5 -10,0 -8,5 218,8 227,2 231,9 1,0 0,9 1,2

Ην. Βασίλειο 2,8 0,3 1,7 2,4 2,8 2,6 2,3 -6,1 -6,4 -5,3 88,7 94,3 96,9 -3,6 -4,1 -4,2

Ζώνη του ευρώ 18 13,5 -0,7 -0,4 1,0 2,5 1,4 1,2 -3,7 -3,1 -2,5 92,6 95,5 95,9 1,9 2,9 3,0

2. Αναδυόµενες και αναπτυσσόµενες οικονοµίες

154 49,6 4,9 4,7 5,1 6,1 6,2 6,2 -2,1 -2,7 -2,5 36,5 35,3 34,1 1,4 0,8 0,8

Κίνα 14,7 7,7 7,7 7,5 2,7 2,5 2,4 -2,2 -2,5 -2,1 26,1 22,9 20,9 2,3 2,5 2,7

Ρωσία 3,0 3,4 1,5 2,0 5,1 6,7 5,7 0,4 -0,7 -0,3 12,5 14,1 14,6 3,7 2,9 2,3

Πηγές: ∆ΝΤ, World Economic Outlook, Οκτώβριος 2013, WEO Update, Ιανουάριος 2014, Fiscal Monitor, Οκτώβριος 2013, Ευρωπαϊκή Επι-τροπή, European Economic Forecast, Autumn 2013, Νοέµβριος 2013 και ΟΟΣΑ, Economic Outlook, Νο 94, Νοέµβριος 2013 .Σηµείωση: Για το 2013 εκτιµήσεις και για το 2014 προβλέψεις. 1 Ποσοστό συµµετοχής στο παγκόσµιο ΑΕΠ το 2012, µε βάση τις ισοτιµίες αγοραστικών δυνάµεων (PPP). 2 Εν∆ΤΚ για τη ζώνη του ευρώ και το Ην. Βασίλειο και ∆ΤΚ για τις λοιπές περιπτώσεις. Μέσα επίπεδα έτους.

44 Κύριες πηγές στοιχείων: ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο, WorldEconomic Outlook, Οκτ. 2013 και WEO Update, 21 Ιανουαρίου2014, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, European Economic Forecast:Autumn, Νοέµ. 2013, ΟΟΣΑ, Economic Outlook, Νοέµ. 2013.

KEF_III: 1 20-02-14 12:43 33

και το 2013 (άνοδος κατά 2,7%), κυρίως λόγωτης υποτονικής διεθνούς ζήτησης αλλά και τωνδυσκολιών χρηµατοδότησης των εξαγωγικώνεπιχειρήσεων στις προηγµένες οικονοµίες,προβλέπεται ότι το 2014 θα επιταχυνθεί στο4,5%, παραµένοντας ωστόσο κάτω τουµακροχρόνιου µέσου όρου (5,6% την περίοδο1980-2012).

Στις ππρροοηηγγµµέέννεεςς οοιικκοοννοοµµίίεεςς ως σύνολο ο ρυθ-µός αύξησης του ΑΕΠ επιβραδύνθηκε περαι-τέρω (στο 1,3% από 1,4% το 2012), ως απο-τέλεσµα κυρίως της µείωσης της δηµόσιαςκατανάλωσης και της επιβράδυνσης των επεν-δύσεων πάγιου κεφαλαίου. Η εντονότερη σεσχέση µε τα προηγούµενα έτη εφαρµογή τωνπρογραµµάτων δηµοσιονοµικής προσαρµογής(σε όλες τις προηγµένες οικονοµίες πλην τηςΙαπωνίας) και η αναγκαία αποµόχλευση τωνχρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων και του υπερ-δανεισµένου ιδιωτικού τοµέα, αν και λει-τούργησαν ανασχετικά στην ανάκαµψη το2013, συνέβαλαν παράλληλα στη σταδιακήαποκατάσταση της εµπιστοσύνης ―η οποίαείχε πληγεί σοβαρά το 2012, κυρίως στη ζώνητου ευρώ― και τελικά στη βελτίωση των προσ-δοκιών για µια πιο ισόρροπη και βιώσιµη ανά-πτυξη µεσοπρόθεσµα.

Η επιβράδυνση στις προηγµένες οικονοµίεςως σύνολο εµπεριέχει εξαιρετικά διαφορο-ποιηµένες εξελίξεις στις επιµέρους χώρες. Ηάνοδος του ΑΕΠ των ΗΗΠΠΑΑ επιβραδύνθηκε(στο 1,9% από 2,8% το 2012) υπό το βάρος τηςέντονης δηµοσιονοµικής περιστολής, παρά τησυνέχιση της έντονα επεκτατικής νοµισµατι-κής πολιτικής και της ευφορίας στις χρηµατι-στηριακές αγορές. Ο ρυθµός ανόδου του ΑΕΠτης ΙΙααππωωννίίααςς επιταχύνθηκε (1,7% από 1,4%),υποβοηθούµενος από την εφαρµογή µιας εξαι-ρετικά επεκτατικής δηµοσιονοµικής και νοµι-σµατικής πολιτικής, καθώς και από τη βελ-τίωση του εξωτερικού της ισοζυγίου. Στο ΗΗννωω--µµέέννοο ΒΒαασσίίλλεειιοο το ΑΕΠ ανέκαµψε ταχύτερα, µερυθµό 1,7% από 0,3% το 2012, και το ποσοστόανεργίας κινείται πτωτικά ήδη από το 2012.

Η οικονοµία της ζζώώννηηςς ττοουυ εευυρρώώ, µετά από 6συνεχή τρίµηνα υποχώρησης του πραγµατικού

ΑΕΠ, βγήκε από την ύφεση το β’ τρίµηνο του2013 και συνέχισε να αναπτύσσεται στο δεύ-τερο εξάµηνο του έτους, ενώ η οικονοµικήδραστηριότητα εµφάνισε σηµάδια σταθερο-ποίησης στις οικονοµίες που αντιµετωπίζουντις περισσότερες δυσχέρειες. Σε µέσα επίπεδαέτους όµως, η ζώνη του ευρώ κατέγραψε καιπάλι µείωση του ΑΕΠ, µολονότι µικρότερηεκείνης του 2012 (-0,4% έναντι -0,7%).

Οι πρωτοβουλίες των θεσµικών οργάνων τηςΕΕ για την αντιµετώπιση της κρίσης χρέουςκαι των µακροοικονοµικών ανισορροπιώνεντός της ζώνης του ευρώ, καθώς και η διευ-κολυντική νοµισµατική πολιτική της ΕΚΤ,συνέβαλαν στη µείωση της υψηλής αβεβαιό-τητας και την αποτροπή ακραίων σεναρίων,όπως του κινδύνου διάλυσης της ευρωζώνης,ο οποίος είχε γίνει απτός την άνοιξη του 2012.5

Ωστόσο, η πιστωτική στενότητα και η υψηλήανεργία σε αρκετές χώρες-µέλη συνεχίζουνβραχυπρόθεσµα να δρουν ανασχετικά στηνανάκαµψη της ευρωπαϊκής οικονοµίας.

Οι εξελίξεις διαφέρουν σηµαντικά µεταξύ τωνεπιµέρους οικονοµιών της ζώνης του ευρώ,παρότι οι διαφορές στις οικονοµικές τους επι-δόσεις σµικρύνθηκαν. Σε ύφεση βρέθηκανοκτώ χώρες της ζώνης του ευρώ το 2013, ένα-ντι δέκα χωρών το προηγούµενο έτος. Ορι-σµένες χώρες του πυρήνα της ζώνης του ευρώ,όπως η Γερµανία, η Γαλλία και η Αυστρία,συνέχισαν να σηµειώνουν πολύ χαµηλούς ρυθ-µούς µεγέθυνσης, ενώ άλλες συνέχισαν ναείναι σε ύφεση, όπως η Ολλανδία και η Φιν-λανδία. Από τις χώρες που αντιµετώπισανσοβαρές µακροοικονοµικές ανισορροπίεςκατά τη διάρκεια της κρίσης, η Ελλάδα, ηΠορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία εξακο-λούθησαν να βρίσκονται σε ύφεση αλλάµικρότερης έντασης το 2013, ενώ η Ιρλανδία,η οποία το Νοέµβριο ολοκλήρωσε το πρό-γραµµα προσαρµογής, συνεχίζει να σηµειώνειχαµηλούς, αλλά θετικούς ρυθµούς ανάπτυξης.Η ύφεση, η πιστωτική στενότητα και η απο-µόχλευση του ιδιωτικού τοµέα οδήγησαν σε


55 Βλ. Editorial, European Commission, European EconomicForecast: Autumn, Νοέµ. 2013.

KEF_III: 1 20-02-14 12:43 34

περαιτέρω αύξηση του πποοσσοοσσττοούύ ααννεερργγίίααςς σσττηηζζώώννηη ττοουυ εευυρρώώ, ενώ στις χώρες µε τις σοβα-ρότερες εσωτερικές και εξωτερικές ανισορ-ροπίες το ποσοστό ανεργίας έφθασε πλέον σεπολύ υψηλά επίπεδα.

Ο ππλληηθθωωρριισσµµόόςς στις προηγµένες οικονοµίεςυποχώρησε περαιτέρω το 2013 (1,4% από2,0% το 2012), ως συνέπεια του υψηλού καιαυξηµένου σε σχέση µε το προηγούµενο έτοςπαραγωγικού κενού (3,2% του δυνητικούΑΕΠ, από 3,0% το 2012), της επιβράδυνσηςτης ανόδου του κόστους εργασίας ανά µονάδαπροϊόντος και της µικρής υποχώρησης των διε-θνών τιµών του αργού πετρελαίου και των λοι-πών βασικών εµπορευµάτων (βλ. ∆ιάγραµµαΙΙΙ.3). Για το 2014 ο πληθωρισµός στις προηγ-µένες οικονοµίες προβλέπεται ότι θα αυξηθείελαφρά στο 1,7%, παρά την προσδοκώµενηελαφρά υποχώρηση των διεθνών τιµών τωνβασικών εµπορευµάτων (κατά 0,3% του αργούπετρελαίου και κατά 6,1% των λοιπών βασι-κών εµπορευµάτων), κυρίως λόγω της σµί-κρυνσης του παραγωγικού κενού και της επι-τάχυνσης του κόστους εργασίας ανά µονάδαπροϊόντος στις προηγµένες οικονοµίες πληντης ζώνης του ευρώ. Στη ζώνη του ευρώ, ο πλη-θωρισµός προβλέπεται να διαµορφωθεί στο1,1% το 2014 (έναντι 1,4% το 2013), σύµφωναµε τις προβολές των εµπειρογνωµόνων τουΕυρωσυστήµατος. Η διαµόρφωση του πληθω-ρισµού σε χαµηλά επίπεδα θα επιτρέψει τησυνέχιση της έέννττοονναα εεππεεκκττααττιικκήήςς ννοοµµιισσµµααττιικκήήςςπποολλιιττιικκήήςς στις προηγµένες οικονοµίες, προ-κειµένου να διευκολυνθούν η οικονοµική ανά-καµψη και η βελτίωση της χρηµατοοικονοµι-κής κατάστασης του ιδιωτικού και του δηµό-σιου τοµέα.

Το πποοσσοοσσττόό ααννεερργγίίααςς εκτιµάται ότι συνέχισε ναυποχωρεί για τέταρτο συνεχές έτος το 2013 στιςΗΠΑ (στο 7,5%) και για τρίτο στην Ιαπωνία(στο 4,0%), ως αποτέλεσµα κυρίως της έντοναεπεκτατικής νοµισµατικής και δηµοσιονοµικής,αντιστοίχως, πολιτικής στις δύο χώρες. Αντι-θέτως στη ζώνη του ευρώ, όπου σηµειώθηκεύφεση, το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε περαι-τέρω στο 12,2%, δηλ. διαµορφώθηκε σε 5,6µονάδες πάνω από το ιστορικό χαµηλό του

2007 και 2008 (7,6%). Για το 2014 προβλέπε-ται ότι το ποσοστό ανεργίας στη ζώνη του ευρώθα σταθεροποιηθεί στο 12,1% και θα αρχίσεινα υποχωρεί από το 2015 και µετά, ενώ προ-βλέπεται περαιτέρω υποχώρησή του στις ΗΠΑστο 6,9% και στην Ιαπωνία στο 3,9%.

Στις ααννααδδυυόόµµεεννεεςς κκααιι ααννααππττυυσσσσόόµµεεννεεςς οοιικκοο--ννοοµµίίεεςς, το ΑΕΠ επιβραδύνθηκε περαιτέρω στο4,7% το 2013 από 4,9% το 2012, κυρίως λόγωτης σταθεροποίησης ή και υποχώρησης τωνδιεθνών τιµών των βασικών εµπορευµάτωντων οποίων είναι εξαγωγείς, της περιοριστι-κότερης νοµισµατικής πολιτικής και του χαµη-λότερου ρυθµού πιστωτικής επέκτασης. Η δια-φαινόµενη σταθεροποίηση της ανόδου τουΑΕΠ ορισµένων από τις αναδυόµενες οικο-νοµίες σε ρυθµούς χαµηλότερους από ό,τι στοπαρελθόν,6 καθώς και η µεταβολή της νοµι-σµατικής πολιτικής και η άνοδος των µακρο-



66 Βλ. Box 1.2: “What Explains the Slowdown in the BRICS?”, IMF,World Economic Outlook, Οκτ. 2013.

KEF_III: 1 20-02-14 12:43 35

πρόθεσµων επιτοκίων στις ΗΠΑ, έχουν προ-καλέσει σε πολλές αναδυόµενες οικονοµίεςαπό τα µέσα του 2013 και κυρίως στις αρχέςτου 2014, εκροή κεφαλαίων, υποχώρηση τωνσυναλλαγµατικών ισοτιµιών και αύξηση τωνβασικών επιτοκίων τους.

Για το 22001144 προβλέπεται επιτάχυνση του ρυθ-µού ανόδου του παγκόσµιου ΑΕΠ στο 3,5%από 3,0% το 2013, δηλ. µικρότερη από τις πρό-σφατες προβλέψεις του ∆ΝΤ, καθώς οι επι-πτώσεις στην εξωτερική ζήτηση και το παγκό-σµιο εµπόριο από την πρόσφατη συναλλαγ-µατική αναταραχή σε πολλές αναδυόµενεςοικονοµίες εκτιµούµε ότι θα είναι τελικάσοβαρότερες για όλες τις οικονοµικές περιο-χές. Οι νέοι κίνδυνοι για την ανάπτυξη πουεµφανίστηκαν στις αναδυόµενες οικονοµίες,κυκλικής και διαρθρωτικής φύσεως, έχουν ήδηαπό το 2013 ως συνέπεια τη µικρή εξισορρό-πηση της σύνθεσης της ανόδου του παγκό-σµιου ΑΕΠ υπέρ των προηγµένων οικονο-µιών. Το 2014 ο ρυθµός ανόδου του ΑΕΠ προ-βλέπουµε ότι θα επιταχυνθεί στο 2,0% στιςπροηγµένες οικονοµίες και στο 4,9% στις ανα-δυόµενες και αναπτυσσόµενες οικονοµίες. Οισηµαντικότεροι κκίίννδδυυννοοιι που περιβάλλουν τιςπροβλέψεις αυτές αφορούν κυρίως το ενδε-χόµενο εµφάνισης υπερβολικών αποτιµήσεωνστις αγορές περιουσιακών στοιχείων, λόγωτης διατήρησης επί µακρόν εξαιρετικά χαµη-λών βασικών επιτοκίων στις προηγµένες οικο-νοµίες, ή τον πιθανό εγκλωβισµό τους σε“παγίδα ρευστότητας”. Οι επιπτώσεις τηςπροηγούµενης υπερχρέωσης του ιδιωτικού καιτου δηµόσιου τοµέα και, στην περίπτωση τηςζώνης του ευρώ, της πολυδιάσπασης των χρη-µατοπιστωτικών αγορών ενδέχεται να συνε-χίσουν να λειτουργούν ως τροχοπέδη στοµηχανισµό µετάδοσης της νοµισµατικής πολι-τικής. Το ∆ΝΤ, στην πρόσφατη επικαιροποί-ηση των προβλέψεών του για την παγκόσµιαοικονοµία, επισηµαίνει τους κινδύνους πουαπορρέουν από τον πολύ χαµηλό πληθωρισµόστις ανεπτυγµένες οικονοµίες, ιδιαίτερα στηζώνη του ευρώ.

Η προβλεπόµενη ανάκαµψη της ζζώώννηηςς ττοουυεευυρρώώ, µε άνοδο του ΑΕΠ κατά 1,0%, θα έχει

σηµαντική συµβολή στην ανάκαµψη του διε-θνούς εµπορίου. Στη µείωση της αβεβαιότηταςκαι τη βελτίωση του οικονοµικού κλίµατος καιτων προσδοκιών στη ζώνη του ευρώ για το2014 αναµφίβολα συνέβαλαν το τελευταίοδίµηνο του 2013 τόσο η ανακοίνωση εξόδουτης ΙΙσσππααννίίααςς και της ΙΙρρλλααννδδίίααςς από τα προ-γράµµατα προσαρµογής όσο και η προοπτικήεπίτευξης πρωτογενών δηµοσιονοµικών πλε-ονασµάτων στην ΕΕλλλλάάδδαα για το 2013 και για το2014, αλλά και η συνεχής υποχώρηση των απο-δόσεων των κρατικών οµολόγων των χωρώναυτών καθώς και της Πορτογαλίας.

Στις ΗΗΠΠΑΑ, παρά την προβλεπόµενη περαιτέρωδηµοσιονοµική προσαρµογή και τη λιγότεροεπεκτατική νοµισµατική πολιτική, προβλέπε-ται επιτάχυνση του ρυθµού ανόδου του ΑΕΠτο 2014 στο 2,8% και περαιτέρω υποχώρησητου ποσοστού ανεργίας, κυρίως λόγω ανά-καµψης της εγχώριας ζήτησης σε περιβάλλονχαµηλού πληθωρισµού. Στην ΙΙααππωωννίίαα προ-βλέπεται σταθερός ρυθµός ανόδου του ΑΕΠ,καθώς η θετική επίδραση από την επεκτατικήδηµοσιονοµική και νοµισµατική πολιτική πουαποφασίστηκε το ∆εκέµβριο του 2012 θα αντι-σταθµιστεί από τις επιπτώσεις της προγραµ-µατισµένης αύξησης του φόρου κατανάλωσηςαπό το 5% στο 8% το β’ τρίµηνο του 2014.Στην ΚΚίίνναα υπάρχουν ενδείξεις για περισσό-τερο διαρθρωτικού χαρακτήρα επιβράδυνσητης ανάπτυξης και ο ρυθµός ανόδου του ΑΕΠπροβλέπεται ότι θα επιβραδυνθεί σε 7,5% το2014, εξέλιξη µε σηµαντικές και ευρύτερεςεπιπτώσεις στο διεθνές εµπόριο, τις διεθνείςτιµές των βασικών εµπορευµάτων, αλλά καιτην ελληνική ναυτιλία.

H δδηηµµοοσσιιοοννοοµµιικκήή πποολλιιττιικκήή στις προηγµένεςοικονοµίες συνέχισε να λειτουργεί περιορι-στικά. Τα διαρθρωτικά ελλείµµατα µειώθηκανγια τρίτο συνεχόµενο έτος το 2013 ―µε εξαί-ρεση την Ιαπωνία― µε στόχο την εξάλειψητων κινδύνων τους οποίους εγκυµονεί το εξαι-ρετικά υψηλό και αυξανόµενο δηµόσιοχρέος, ως ποσοστό του ΑΕΠ, σε πολλές απόαυτές. Σε όλες σχεδόν τις οικονοµίες τηςζώνης του ευρώ συνεχίστηκε µε προσήλωση ηπολιτική περιορισµού των δηµοσιονοµικών


KEF_III: 1 20-02-14 12:43 36

ελλειµµάτων για την εξάλειψη των κινδύνωναπό τα δηµόσια οικονοµικά και τη ρήξη τουφαύλου κύκλου µεταξύ δηµόσιων οικονοµι-κών, πραγµατικής οικονοµίας και χρηµατοπι-στωτικού τοµέα. Το πρωτογενές δηµοσιονο-µικό έλλειµµα στο σύνολο της ζώνης του ευρώεκτιµάται ότι σχεδόν εξαλείφθηκε το 2013,φθάνοντας στο 0,1% του ΑΕΠ, από 0,6% τοπροηγούµενο έτος, ενώ προβλέπεται ότι θαµετατραπεί σε πλεόνασµα 0,5% το 2014. Τοσυνολικό έλλειµµα της γενικής κυβέρνησης(περιλαµβανοµένων των δαπανών για τόκους)εκτιµάται ότι υποχώρησε στο 3,1% του ΑΕΠτο 2013 από 3,7% το 2012, ενώ προβλέπεταιπεραιτέρω υποχώρησή του στο 2,5% το 2014.Το ακαθάριστο δηµόσιο χρέος αυξήθηκε κατάσχεδόν 3 εκατοστιαίες µονάδες στο 95,5% τουΑΕΠ το 2013, ενώ προβλέπεται ότι θα αρχίσεινα υποχωρεί από το 2015.

Στις ΗΠΑ, αν και το “δηµοσιονοµικό βάρα-θρο” στις αρχές του 2013 αποφεύχθηκετελικά, η περιστολή του ελλείµµατος της γενι-κής κυβέρνησης υπήρξε δραστική, στο 6,5%του ΑΕΠ το 2013 από 9,5% το 2012, ενώ ηδηµοσιονοµική προσαρµογή αναµένεται νασυνεχιστεί ηπιότερα, για πέµπτο συνεχόµενοέτος και το 2014. Στην Ιαπωνία, η απόφασηγια συνέχιση της δηµοσιονοµικής επέκτασηςαύξησε το ήδη εξαιρετικά υψηλό έλλειµµα τηςγενικής κυβέρνησης, το οποίο εκτιµάται στο10,0% του ΑΕΠ το 2013 και 8,5% το 2014.

Η ννοοµµιισσµµααττιικκήή πποολλιιττιικκήή, µε συµβατικά και µηµέτρα, συνεχίζει να είναι εξαιρετικά χαλαρήστις προηγµένες οικονοµίες, υποστηρίζονταςαποφασιστικά τις προσπάθειες ανάκαµψηςαπό τη µεγάλη ύφεση (βλ. ∆ιάγραµµα ΙΙΙ.4),ενώ αποκτά περιοριστική κατεύθυνση σεαρκετές αναδυόµενες οικονοµίες προκειµέ-νου να αντιµετωπιστούν προβλήµατα υπερ-θέρµανσης ή εκροής κεφαλαίων. Στη ζώνη τουευρώ, όπου ο πληθωρισµός βρίσκεται σηµα-ντικά κάτω από το µεσοπρόθεσµο στόχο, ηΕΚΤ συνέχισε τις πράξεις πιο µακροπρόθε-σµης χρηµατοδότησης, ενώ µείωσε περαιτέρωτο βασικό επιτόκιο αναχρηµατοδότησης δύοφορές, στις 8 Μαΐου και στις 13 Νοεµβρίου

2013, καθορίζοντάς το πλέον στο 0,25%. ΣτιςΗΠΑ, η ισχυρότερη των προσδοκιών ανά-καµψη και η συνεχιζόµενη τάση µείωσης τουποσοστού ανεργίας οδήγησε την Οµοσπον-διακή Τράπεζα να ανακοινώσει µειώσεις τουανώτατου µηνιαίου ύψους αγοράς οµολόγωναπό το τρίτο πρόγραµµα ποσοτικής χαλάρω-σης (QE3) κατά 20 δισεκ. δολάρια συνολικά(µε δύο διαδοχικές αποφάσεις µε ισχύ από τιςαρχές του Ιανουαρίου και του Φεβρουαρίουτου 2014) στα 65 δισεκ. δολάρια. Στην Ιαπω-νία, η νέα στόχευση της Τράπεζας της Ιαπω-νίας για επίτευξη πληθωρισµού 2% µέσωδιπλασιασµού της νοµισµατικής βάσης εκτι-µάται ότι έχει συµβάλει στη βελτίωση τουοικονοµικού κλίµατος και του εµπορικού ισο-ζυγίου µέσω της σηµαντικής εξασθένησης τηςισοτιµίας του γιεν από τον Αύγουστο του 2012και µετά.



KEF_III: 1 20-02-14 12:43 37


ΤΟ ΠΟΛΥΕΤΕΣ ∆ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 2014-2020 ΤΗΣ ΕΕ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΚΟΝ∆ΥΛΙΩΝ ΓΙΑΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α

Το Πολυετές ∆ηµοσιονοµικό Πλαίσιο (Π∆Π) της περιόδου 2014-2020

Στις 2 ∆εκεµβρίου 2013, µετά από µακρά διαπραγµατευτική διαδικασία που διήρκησε δυόµισιέτη, οριστικοποιήθηκε το Π∆Π της ΕΕ για την περίοδο 2014-2020 µε την τελική υιοθέτησή τουαπό το Συµβούλιο. Το Π∆Π 2014-2020 προβλέπει ανώτατα συνολικά όρια ύψους 960 δισεκ. ευρώ,δηλ. 1,00% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήµατος (ΑΕΕ) της ΕΕ, για πιστώσεις αναλήψεων υπο-χρεώσεων και 908,4 δισεκ. ευρώ (0,95% του ΑΕΕ της ΕΕ) για πιστώσεις πληρωµών.1 Ειδικότερα,καθορίζει τα επιµέρους ανώτατα όρια για τα ∆ιαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταµεία της ΕΕ,2 τιςεσωτερικές υποθέσεις (προστασία των συνόρων, µετανάστευση, προστασία των καταναλωτώνκ.ά.), την εξωτερική δράση της ΕΕ και τις διοικητικές εργασίες των ευρωπαϊκών θεσµικών οργά-νων. Η χρηµατοδότηση του Π∆Π γίνεται µέσω ιδίων πόρων της ΕΕ από την επιβολή δασµών σεεισαγωγές από χώρες εκτός ΕΕ και ΦΠΑ και από τη συνεισφορά κάθε κράτους-µέλους µε βάσηένα σταθερό ποσοστό επί του ΑΕΕ.

Τα ανώτατα όρια δαπανών για τα ∆ιαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταµεία σχεδιάστηκαν µε γνώ-µονα τις προτεραιότητες της αναπτυξιακής στρατηγικής ““ΕΕυυρρώώππηη 22002200”” για βιώσιµη, έξυπνη ανά-πτυξη, χωρίς αποκλεισµούς, υποστηρίζοντας τους έντεκα θεµατικούς στόχους της στρατηγικής,καθώς και την ευρωπαϊκή επιδίωξη για επίτευξη οικονοµικής και κοινωνικής συνοχής.3

Σε σχέση µε το Π∆Π της περιόδου 2007-2014, το σηµερινό πλαίσιο είναι περιορισµένο κατά 35δισεκ. ευρώ και αποτελεί το 1% του ευρωπαϊκού ΑΕΕ, έναντι 1,25% για το Π∆Π 2007-2014.4

Ειδικότερα, το σύνολο των κονδυλίων χρηµατοδότησης για τους στόχους για έξυπνη, βιώσιµηανάπτυξη, χωρίς αποκλεισµούς (κατηγορίες 1 και 2 του Π∆Π, δηλαδή οι κατηγορίες που αφο-ρούν τα ∆ιαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταµεία) είναι µειωµένο σε 824 δισεκ. ευρώ από 867 δισεκ.ευρώ στο Π∆Π 2007-2014. Ο προσανατολισµός του νέου Π∆Π στις πολιτικές της στρατηγικής“Ευρώπη 2020” διαφαίνεται ωστόσο από την αύξηση των κονδυλίων των προγραµµάτων αντα-γωνιστικότητας για την ανάπτυξη και την απασχόληση, από 91,5 δισεκ. ευρώ (ή 9% των συνο-λικών ορίων δαπανών) σε 125,6 δισεκ. ευρώ (ή 13% των συνολικών ορίων).5

Τα ∆ιαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταµεία της περιόδου 2014-2020

Ειδικότερα για τα ∆ιαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταµεία, το Π∆Π 2014-2020 προβλέπει: για τοΕυρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο συνολικά

Πλαίσιο III.1

1 Οι “πιστώσεις αναλήψεων υποχρεώσεων” είναι υποχρεώσεις νοµικού χαρακτήρα για την πραγµατοποίηση πληρωµών, η καταβολήτων οποίων µπορεί να επεκταθεί σε σειρά δηµοσιονοµικών ετών. Οι “πιστώσεις πληρωµών” είναι τα πραγµατικά ποσά που πρέπεινα καταβληθούν εντός συγκεκριµένου έτους. Τα ποσά είναι εκφρασµένα σε τιµές του 2011.

2 Τα ∆ιαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταµεία αποτελούνται από το Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το ΕυρωπαϊκόΚοινωνικό Ταµείο (ΕΚΤ), το Ταµείο Συνοχής (ΤΣ), το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταµείο για την Αγροτική Ανάπτυξη (ΕΓΤΑΑ) και τοΕυρωπαϊκό Ταµείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ).

3 Οι έντεκα θεµατικοί στόχοι της στρατηγικής “Ευρώπη 2020” είναι: 1. Ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της και-νοτοµίας, 2. Ενίσχυση της πρόσβασης, χρήσης και ποιότητας των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών, 3. Ενίσχυση της αντα-γωνιστικότητας των µικρών και µεσαίων επιχειρήσεων, του γεωργικού τοµέα (για το ΕΓΤΑΑ), και της αλιείας και των υδατοκαλ-λιεργειών (για το ΕΤΘΑ), 4. Ενίσχυση της µετάβασης προς την οικονοµία χαµηλών εκποµπών ρύπων σε όλους τους τοµείς, 5. Προ-ώθηση της προσαρµογής στις κλιµατικές αλλαγές, της πρόληψης και της διαχείρισης του κινδύνου, 6. Προστασία του περιβάλλοντοςκαι προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων, 7. Προώθηση των βιώσιµων µεταφορών και αποµάκρυνση των σηµείων συµφόρησηςσε σηµαντικά δίκτυα υποδοµών, 8. Προώθηση της απασχόλησης και υποστήριξη της κινητικότητας των εργαζοµένων, 9. Προώθησητης κοινωνικής ένταξης και της καταπολέµησης της φτώχειας, 10. Επένδυση στην εκπαίδευση, τις δεξιότητες και στη διά βίου µάθησηκαι 11. Βελτίωση της θεσµικής επάρκειας και της αποτελεσµατικής δηµόσιας διοίκησης.

4 Σε όρους αναλήψεων υποχρεώσεων και τιµές του 2011.5 ∆ελτίο τύπου Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το δηµοσιονοµικό πλαίσιο 2014-2020, 19.11.2013.

KEF_III: 1 20-02-14 12:43 38



288,8 δισεκ. ευρώ, για το Ταµείο Συνοχής 74,9 δισεκ. ευρώ, για το Ταµείο Αγροτικής Ανάπτυ-ξης (πυλώνας ΙΙ της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής – ΚΑΠ) 95,6 δισεκ. ευρώ και για το ΤαµείοΘάλασσας και Αλιείας 7,4 δισεκ. ευρώ. Επίσης προβλέπονται 3 δισεκ. ευρώ για ένα νεοσύστατοΤαµείο για την Απασχόληση των Νέων (συνολικού προϋπολογισµού 6 δισεκ. ευρώ, στα οποίασυµβάλλει µε 3 δισεκ. ευρώ το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο), καθώς και 74,9 δισεκ. ευρώ γιααγροτικές επιδοτήσεις στο πλαίσιο του πυλώνα Ι της ΚΑΠ.6

Επιπλέον, µε το Π∆Π 2014-2020 εισάγονται ορισµένες διαρθρωτικές καινοτοµίες µε στόχο τηµεγιστοποίηση της απόδοσης των επενδύσεων που πραγµατοποιούνται µέσω των ευρωπαϊκώνκονδυλίων. Μεταξύ άλλων, καταρτίζεται για πρώτη φορά κοινή στρατηγική για όλα τα ∆ιαρ-θρωτικά και Επενδυτικά Ταµεία µε στόχο το συντονισµό των πολιτικών και την ελαχιστοποίησητων επικαλύψεων µεταξύ των ταµείων. Επίσης, µε το νέο Π∆Π γίνεται σαφής καθορισµός µετρή-σιµων βραχυπρόθεσµων και µακροπρόθεσµων στόχων και καθιερώνεται ένα αποθεµατικό απο-τελούµενο από το 6% της εθνικής κατανοµής, το οποίο θα διοχετευθεί στα προγράµµατα µε τηνκαλύτερη επίδοση βάσει προκαθορισµένων στόχων. Η εκταµίευση των κονδυλίων θα γίνεταιπλέον µε την προϋπόθεση της εκπλήρωσης συγκεκριµένων όρων, ώστε να διασφαλιστεί ότι προ-ωθείται η υλοποίηση των σηµαντικότερων θεµατικών προτεραιοτήτων µε τον αποτελεσµατικό-τερο τρόπο. Παράλληλα, ενισχύεται η διασύνδεση των διαρθρωτικών και επενδυτικών προ-γραµµάτων µε την ευρύτερη οικονοµική διακυβέρνηση της ΕΕ.7 Συγκεκριµένα, η Ευρωπαϊκή Επι-τροπή µπορεί να ζητήσει την αναθεώρηση των εθνικών επιχειρησιακών προγραµµάτων που στη-ρίζονται από το Π∆Π στην περίπτωση που κρίνει ότι πρέπει να αντιµετωπιστούν συγκεκριµέ-νες µακροοικονοµικές ανισορροπίες ή όταν ένα κράτος-µέλος βρίσκεται σε πρόγραµµα οικο-νοµικής προσαρµογής. Επίσης, µπορεί να προτείνει και την αναστολή µέρους ή όλων των υπο-χρεώσεων ή πληρωµών στην περίπτωση που το κράτος-µέλος δεν λάβει τα απαραίτητα διορθωτικάµέτρα στο πλαίσιο της διαδικασίας υπερβολικού ελλείµµατος ή της διαδικασίας µακροοικονο-µικών ανισορροπιών ή δεν έχει εφαρµόσει επαρκώς το πρόγραµµα οικονοµικής προσαρµογής.Τέλος, µέσω κοινών κανόνων για όλα τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταµεία και εντατικότερης χρή-σης της ψηφιακής τεχνολογίας απλουστεύονται οι διαδικασίες και µειώνεται η γραφειοκρατίαγια την υλοποίηση των επενδύσεων µέσω των ταµείων.

Οι πόροι για την Ελλάδα από τα ∆ιαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταµεία

Μέσω του Π∆Π 2014-2020, στην ΕΕλλλλάάδδαα θα διοχετευθούν έως 20,8 δισεκ. ευρώ από τα ∆ιαρ-θρωτικά και Επενδυτικά Ταµεία, σε σύγκριση µε 24,3 δισεκ. ευρώ την προηγούµενη προγραµ-µατική περίοδο 2007-2013 (βλ. τον πίνακα).8 Σε αυτά θα πρέπει να προστεθούν περίπου 2 δισεκ.ευρώ το 2016, τα οποία αναµένεται να προκύψουν λόγω της αναθεώρησης των κατανοµών µεβάση νεότερα στοιχεία για το ΑΕΠ των κρατών-µελών.

Η αξιοποίηση των πόρων από τα ∆ιαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταµεία θα πραγµατοποιηθεί µέσωενός εθνικού σχεδίου µε την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία αναµένεται στα τέληΦεβρουαρίου 2014. Το εθνικό σχέδιο για την περίοδο 2014-2020 ενσωµατώνει τους έντεκα θεµα-

6 Σε τρέχουσες τιµές.7 Κανονισµός (ΕΕ) αριθ. 1303/2013, 17.12.2013, Επίσηµη Εφηµερίδα L 347/320, 20.12.2013, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµ-

βουλίου περί καθορισµού κοινών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο,το Ταµείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταµείο Αγροτικής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Ταµείο Θάλασσας και Αλιείας, τα οποίακαλύπτονται από το κοινό στρατηγικό πλαίσιο, περί καθορισµού γενικών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανά-πτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο και το Ταµείο Συνοχής και για την κατάργηση του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1083/2006.

8 Στο ποσό αυτό περιλαµβάνονται τα κονδύλια από το Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ευρωπαϊκό ΚοινωνικόΤαµείο (ΕΚΤ), το Ταµείο Συνοχής (ΤΣ), το Ταµείο Υποδοµών, το Ταµείο για την Εδαφική Συνεργασία, το Ταµείο για την Απασχό-ληση των Νέων, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταµείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και το Ευρωπαϊκό Ταµείο Θάλασσας και Αλιείας(ΕΤΘΑ), βλ. παρουσίαση “Το Νέο ΕΣΠΑ 2014-2020 – Προτεραιότητες και Αρχιτεκτονική”, ΥΠΟΙΑΝ, 9.12.2013.

KEF_III: 1 20-02-14 12:43 39


τικούς στόχους της στρατηγικής “Ευρώπη 2020” και τις εθνικές προτεραιότητες για οικονοµικήανάπτυξη και περιορισµό των συνεπειών της κρίσης και προβλέπει τέσσερα εθνικά επιχειρη-σιακά προγράµµατα: (α) Το πρόγραµµα ““ΑΑννττααγγωωννιισσττιικκόόττηητταα κκααιι ΕΕππιιχχεειιρρηηµµααττιικκόόττηητταα””, προϋ-πολογισµού 3,8 δισεκ. ευρώ ή 25% του προϋπολογισµού των ∆ιαρθρωτικών Ταµείων. Μέσω τουπρογράµµατος αυτού δίνεται έµφαση σε κλάδους της οικονοµίας που διαθέτουν συγκριτικά πλε-ονεκτήµατα και µπορούν να δώσουν αναπτυξιακή ώθηση στην ελληνική οικονοµία.9 Επίσης, στη-ρίζεται η καινοτοµία µε αύξηση των δαπανών σε 8% του συνόλου του προϋπολογισµού, από 4%την προηγούµενη περίοδο, και δίνεται έµφαση στην υποστήριξη των εξωστρεφών επιχειρήσεων,β) Το πρόγραµµα ““ΜΜεεττααρρρρύύθθµµιισσηη ττοουυ ∆∆ηηµµοοσσίίοουυ””, προϋπολογισµού 0,4 δισεκ. ευρώ (3% τουσυνολικού προϋπολογισµού), το οποίο στοχεύει στην αντιµετώπιση προβληµάτων οργάνωσης καιδιαχείρισης και τον εκσυγχρονισµό της δηµόσιας διοίκησης, γ) Το πρόγραµµα ““ΠΠεερριιββάάλλλλοονν--ΜΜεεττααφφοορρέέςς””, προϋπολογισµού 3,7 δισεκ. ευρώ (περίπου 24% του συνολικού προϋπολογισµού),µε στόχο την ολοκλήρωση νέων υποδοµών αλλά και έργων του προηγούµενου ΕΣΠΑ που βρί-σκονται σε εξέλιξη, όπως το διευρωπαϊκό οδικό και σιδηροδροµικό δίκτυο, δ) Το πρόγραµµα““ΕΕκκππααίίδδεευυσσηη,, ΚΚααττάάρρττιισσηη,, ΑΑππαασσχχόόλληησσηη””, προϋπολογισµού 2 δισεκ. ευρώ (13% του συνολικούπροϋπολογισµού), για την κοινωνική συνοχή, την απασχόληση και την κατάρτιση και για την ποι-οτική αναβάθµιση του εκπαιδευτικού συστήµατος.

Πέραν των τεσσάρων εθνικών επιχειρησιακών προγραµµάτων, προβλέπονται επίσης 13 περι-φερειακά επιχειρησιακά προγράµµατα, συνολικού προϋπολογισµού 5,4 δισεκ. ευρώ (35% τωνπόρων των ∆ιαρθρωτικών Ταµείων).10

9 Η επιλογή των κλάδων προτεραιότητας έγινε µε βάση µελέτη της McKinsey (“Η Ελλάδα 10 Χρόνια Μπροστά”) και αποτελούνταιαπό: τον τουρισµό, τον αγροδιατροφικό τοµέα, τα logistics, την περιβαλλοντική βιοµηχανία, τον τοµέα της υγείας, τον τοµέα παρα-γωγής και εξοικονόµησης ενέργειας, τις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών και τις δηµιουργικές βιοµηχανίες (π.χ. ελλη-νικό design).

10 Στα κονδύλια από τα ∆ιαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταµεία δεν περιλαµβάνονται οι αγροτικές επιδοτήσεις του πυλώνα Ι της ΚΑΠ,από τον οποίο η Ελλάδα εκτιµάται ότι θα λάβει περίπου 2 δισεκ. ευρώ ανά έτος από το 2015, βλ. Κανονισµό (ΕΕ) αριθ. 1307/2013,17.12.2013, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, Επίσηµη Εφηµερίδα L 347/608, 20.12.2013. Το 2014 για τις άµεσεςεπιδοτήσεις ισχύει το προηγούµενο πλαίσιο, βλ. Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 73/2009 του Συµβουλίου, 19.1.2009, Επίσηµη Εφηµερίδα L30/16, 31.1.2009.

Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης 12,2 8,3

Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο 4,3 3,8

Ταµείο Συνοχής 3,7 3,3

Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταµείο Αγροτικής Ανάπτυξης 3,7 4,2

Ευρωπαϊκό Ταµείο Θάλασσας και Αλιείας 0,3 0,3

Ταµείο Υποδοµών 0,6

Εδαφική Συνεργασία 0,2 0,2

Απασχόληση Νέων 0,2

Σύνολο κονδυλίων 24,3 20,8

Εκτίµηση ∆ηµόσιας ∆απάνης* 23,1

Η κατανοµή των κονδυλίων των ∆ιαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταµείων για την Ελλάδα

(δισεκ. ευρώ)

ΕΣΠΑ 2007-2013 ΕΣΠΑ 2014-2020

Πηγή: Υπουργείο Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας.* Περιλαµβάνει και την εθνική συµµετοχή του ∆ηµοσίου.

KEF_III: 1 20-02-14 12:43 40



Επιπλέον, µε το νέο εθνικό σχέδιο προγραµµατίζεται να υπάρξει ουσιαστική απλοποίηση τουσυστήµατος διαχείρισης των κονδυλίων µέσω εξορθολογισµού των διαδικασιών.11

Τα κονδύλια που είναι διαθέσιµα από τα ∆ιαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταµεία της ΕΕ µπορούννα συµβάλουν σηµαντικά στην οικονοµική ανάκαµψη και την ενίσχυση της απασχόλησης, ειδικάσε µία περίοδο που η παροχή νέων δανείων από τις τράπεζες είναι περιορισµένη. Η αποτελε-σµατική απορρόφηση των κοινοτικών πόρων θα συνεισφέρει στην αντιµετώπιση των κοινωνι-κών επιπτώσεων της κρίσης, καθώς επίσης και στην υλοποίηση των διαρθρωτικών δράσεων τουΜνηµονίου.12 Επιπλέον, ο προσανατολισµός των κονδυλίων της νέας προγραµµατικής περιόδουπρος εξωστρεφείς κλάδους µε συγκριτικό πλεονέκτηµα θα ενισχύσει τον αναπροσανατολισµότων διαθέσιµων πόρων προς κλάδους που παράγουν διεθνώς ανταγωνιστικά προϊόντα και υπη-ρεσίες, διευκολύνοντας έτσι τη µετάβαση προς το επιζητούµενο νέο και υγιές πρότυπο βιώσι-µης ανάπτυξης. Με την ταυτόχρονη ενεργοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων, τα ∆ιαρθρωτικά Ταµείαµπορούν να αποφέρουν σηµαντικά µακροπρόθεσµα οφέλη όσον αφορά την παραγωγικότητα καιτην ανταγωνιστικότητα της οικονοµίας.13

11 Οµιλία Υπουργού Ανάπτυξης για το Νέο ΕΣΠΑ, 9.12.2013.12 Βλ. και Τράπεζα της Ελλάδος, Έκθεση του ∆ιοικητή για το 2012, Φεβρουάριος 2013.13 Για τις επιδράσεις των εισροών από την ΕΕ στην ελληνική οικονοµία, βλ. µελέτη του ΕΛΙΑΜΕΠ κατ’ ανάθεση από την Τράπεζα της

Ελλάδος, “Αξιολόγηση των επιδράσεων που έχουν ασκήσει στην πορεία της ελληνικής οικονοµίας οι πολιτικές που χρηµατοδοτού-νται από τον προϋπολογισµό της Ευρωπαϊκής Ένωσης”, ∆εκέµβριος 2013 (υπό έκδοση).

ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑΠΡΟΣ ΜΙΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ

Στην παγκόσµια οικονοµική κρίση και την κρίση δηµόσιου χρέους τα θεσµικά όργανα της ΕΕαπάντησαν µε τη δηµιουργία και ενεργοποίηση µηχανισµών στήριξης οικονοµιών της ζώνης τουευρώ οι οποίες αντιµετώπισαν σοβαρές χρηµατοδοτικές δυσκολίες, καθώς και µε τη λήψη µιαςσειράς αποφάσεων για την ενίσχυση της εποπτείας και του συντονισµού των δηµοσιονοµικών καιοικονοµικών πολιτικών στην ΕΕ και ιδιαίτερα στη ζώνη του ευρώ. Πιο πρόσφατα, προτεραιό-τητα δόθηκε στη δηµιουργία της Τραπεζικής Ένωσης ως πρώτου σηµαντικού βήµατος στην πορείαπρος µία ουσιαστική ΟΝΕ, σύµφωνα µε τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου. Οι κυριό-τερες µεταρρυθµίσεις είναι οι ακόλουθες.

1. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΧΩΡΩΝ-ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ1

Ευρωπαϊκό Ταµείο Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF-ΕΤΧΣ)Το ΕΤΧΣ ιδρύθηκε στις 7 Ιουνίου 2010 ως ανώνυµη εταιρία µε έδρα το Λουξεµβούργο2 και µετό-χους τα κράτη-µέλη της ζώνης του ευρώ. Χρηµατοδοτείται µέσω της έκδοσης οµολόγων στις χρη-µατοπιστωτικές αγορές µε την εγγύηση των κρατών-µελών της ζώνης του ευρώ και σκοπός του είναι


1 Εκτός από τους µηχανισµούς που δηµιουργήθηκαν ως επακόλουθο της κρίσης, η Συνθήκη της ΕΕ (άρθρο 122(2)) προέβλεπε ήδη τηδυνατότητα χορήγησης οικονοµικής ενίσχυσης, περιορισµένου ύψους και σε εξαιρετικές συνθήκες, σε χώρες της ζώνης του ευρώ. Το2010 η δυνατότητα αυτή έγινε περισσότερο λειτουργική µέσω της δηµιουργίας του Ευρωπαϊκού Μηχανισµού ΧρηµατοοικονοµικήςΣταθεροποίησης (EFSM-ΕΜΧΣ, Κανονισµός της ΕΕ αριθ. 407/2010, 1 Μαΐου 2010), Επίσηµη Εφηµερίδα L 118/1, 12.5.2010). O ΕΜΧΣ,ο οποίος είναι πολύ µικρότερου µεγέθους από το ΕΤΧΣ (EFSF) και από τον ΕΜΣ (ESM), ενεργοποιήθηκε στην οικονοµική στήριξηπρος την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, ως συµπληρωµατική χρηµατοδότηση στο πλαίσιο των προγραµµάτων οικονοµικής προσαρ-µογής των δύο χωρών.

2 Βλ. συµφωνία ιδρύσεως του ΕΤΧΣ (EFSF Framework Agreement) µεταξύ των κρατών-µελών της ευρωζώνηςhttp://www.efsf.europa.eu/attachments/20111019_efsf_framework_agreement_en.pdf . Ίδρυση της ανώνυµης εταιρείας, Service Centralde Legislation Luxembourg C –N° 1189, 8 Ιουνίου 2010.

KEF_III: 1 20-02-14 12:43 41


η χρηµατοδοτική στήριξη των κρατών-µελών που εισέρχονται σε πρόγραµµα οικονοµικής προ-σαρµογής. Η συνολική διαθέσιµη χρηµατοδοτική στήριξη από το ΕΤΧΣ φθάνει τα 440 δισεκ. ευρώ.Έως σήµερα έχουν εκταµιευθεί µέσω του ΕΤΧΣ 176,1 δισεκ. ευρώ στην Ιρλανδία, την Πορτογα-λία και την Ελλάδα.3 Από τον Ιούνιο του 2013 το ΕΤΧΣ δεν συµµετέχει σε νέα προγράµµατα,ωστόσο εξακολουθεί να βρίσκεται σε λειτουργία και να εξυπηρετεί τα υπάρχοντα προγράµµατα.

Ευρωπαϊκός Μηχανισµός Σταθερότητας (ESM-ΕΜΣ)Ο ΕΜΣ αποτελεί έναν µόνιµο διεθνή διακρατικό οργανισµό4 µε στόχο τη διατήρηση της χρη-µατοπιστωτικής σταθερότητας στη ζώνη του ευρώ και αποτελεί, από τον Οκτώβριο του 2012 πουτέθηκε σε ισχύ, τον κύριο µηχανισµό στήριξης των κρατών-µελών της ζώνης του ευρώ. Χρηµα-τοδοτείται µέσω της έκδοσης οµολόγων στις χρηµατοπιστωτικές αγορές και, αντίθετα από τοΕΤΧΣ το οποίο στηρίζεται σε εγγυήσεις, διαθέτει εγγεγραµµένο κεφάλαιο ύψους 700 δισεκ. ευρώαπό τις χώρες τις ζώνης του ευρώ και ικανότητα χρηµατοδοτικής στήριξης έως 500 δισεκ. ευρώ.Ο ΕΜΣ παρέχει δάνεια σε χώρες της ζώνης του ευρώ που αντιµετωπίζουν χρηµατοδοτική στε-νότητα, επεµβαίνει στην πρωτογενή και δευτερογενή αγορά χρεογράφων, δρα στο πλαίσιο προ-ληπτικών προγραµµάτων και παρέχει δάνεια στις εθνικές αρχές µε σκοπό την ανακεφαλαιο-ποίηση χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων. Έως σήµερα ο ΕΜΣ έχει αναλάβει πρόγραµµα για τηνΚύπρο συνολικού ύψους 9 δισεκ. ευρώ (από τα οποία έχουν εκταµιευθεί τα 4,6 δισεκ. ευρώ) καιπρόγραµµα ύψους 41,3 δισεκ. ευρώ για την ανακεφαλαιοποίηση των χρηµατοπιστωτικών ιδρυ-µάτων της Ισπανίας.5

2. ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ∆ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝΠΟΛΙΤΙΚΩΝ

Ευρωπαϊκό Εξάµηνο Το Ευρωπαϊκό Εξάµηνο αποτελεί έναν ετήσιο κύκλο συντονισµού της αξιολόγησης τόσο τωνδηµοσιονοµικών όσο και των οικονοµικών πολιτικών µε στόχο τη διασφάλιση της συνοχής µεταξύτων αλληλένδετων στόχων της δηµοσιονοµικής πειθαρχίας και της ανάπτυξης.

∆έσµη έξι µέτρων – ενίσχυση του Συµφώνου Σταθερότητας και ΑνάπτυξηςΜέσω της “δέσµης έξι µέτρων” (πέντε κανονισµών και µίας οδηγίας), που υιοθετήθηκε το 2011,ενισχύθηκε το Σύµφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) και η εφαρµογή των δηµοσιονο-µικών κανόνων – δηµοσιονοµικό έλλειµµα έως 3%, χρέος έως 60% του ΑΕΠ. Υιοθετήθηκε ηδυνατότητα έναρξης διαδικασίας υπερβολικού ελλείµµατος στην περίπτωση υψηλού χρέους πουδεν µειώνεται µε ικανοποιητικό ρυθµό και διαδικασίας υπερβολικών µακροοικονοµικών ανι-σορροπιών, καθώς και η σταδιακή εφαρµογή οικονοµικών κυρώσεων στην περίπτωση µη συµ-µόρφωσης µε τους κανόνες του ΣΣΑ.6

3 Σύµφωνα µε τα προγράµµατα που έχουν υπογραφεί µε τον ΕΜΧΣ, αποµένουν 1,2 δισεκ. ευρώ προς εκταµίευση για την Πορτογαλίακαι 10,1 δισεκ. ευρώ για την Ελλάδα. Το πρόγραµµα της Ιρλανδίας έληξε επισήµως στις 8 ∆εκεµβρίου 2013.

4 Κυρωτικός νόµος της διακρατικής συµφωνίας δηµιουργίας του ΕΜΣ και της Συνθήκης για τη Σταθερότητα, το Συντονισµό και την Οικο-νοµική ∆ιακυβέρνηση στην ΟΝΕ από την ελληνική Βουλή, Ν. 4063, ΦΕΚ A’ 71/30.3.2012.

5 Το πρόγραµµα της Ισπανίας έληξε στις 31 ∆εκεµβρίου 2013.6 Οι νοµοθετικές πράξεις της δέσµης έξι µέτρων είναι οι εξής: (α) Κανονισµός του Συµβουλίου (ΕΕ) αριθ. 1177/2011 (8 Νοεµβρίου 2011)

για την επιτάχυνση και τη διασαφήνιση της εφαρµογής της διαδικασίας υπερβολικού ελλείµµατος που τροποποιεί τον κανονισµό (ΕΚ)αριθ. 1466/97, (β) Κανονισµός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 (16 Νοεµβρίου 2011) σχε-τικά µε την πρόληψη και τη διόρθωση των υπερβολικών µακροοικονοµικών ανισορροπιών που τροποποιεί τον κανονισµό (ΕΚ) αριθ.1467/97, (γ) Κανονισµός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου (ΕΕ) αριθ. 1175/2011 (16 Νοεµβρίου 2011) για την ενί-σχυση της εποπτείας της δηµοσιονοµικής κατάστασης και την εποπτεία και τον συντονισµό των οικονοµικών πολιτικών που τροπο-ποιεί τον κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1467/97, (δ) Κανονισµός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου (ΕΕ) αριθ. 1174/2011(16 Νοεµβρίου 2011) σχετικά µε κατασταλτικά µέτρα για τη διόρθωση των υπερβολικών µακροοικονοµικών ανισορροπιών στην ευρω-ζώνη, (ε) Κανονισµός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου (ΕΕ) αριθ. 1173/2011 (16 Νοεµβρίου 2011) σχετικά µε κατα-σταλτικά µέτρα για την αποτελεσµατική επιβολή της δηµοσιονοµικής εποπτείας στη ζώνη του ευρώ, (στ) Οδηγία του Συµβουλίου2011/85/ΕΕ (8 Νοεµβρίου 2011) σχετικά µε τις απαιτήσεις για τα δηµοσιονοµικά πλαίσια των κρατών µελών, L 306 23.11.2011.

KEF_III: 1 20-02-14 12:43 42



Σύµφωνο Ευρώ+ Το Σύµφωνο Ευρώ+ συνοµολογήθηκε µεταξύ των κρατών-µελών της ευρωζώνης καθώς και τηςΒουλγαρίας, της ∆ανίας, της Λεττονίας, της Λιθουανίας, της Πολωνίας και της Ρουµανίας το Μάρ-τιο του 2011.7 Τα συµβαλλόµενα κράτη δεσµεύονται να εφαρµόσουν συγκεκριµένες µεταρρυθ-µίσεις, συµπληρωµατικές των µεταρρυθµίσεων της κύριας ευρωπαϊκής στρατηγικής “Ευρώπη2020”,8 µε έµφαση στους τοµείς: ανταγωνιστικότητα, απασχόληση, βιωσιµότητα των δηµόσιωνοικονοµικών και ενίσχυση της χρηµατοπιστωτικής σταθερότητας.

Συνθήκη για τη Σταθερότητα, το Συντονισµό και τη ∆ιακυβέρνηση της ΟΝΕ (“∆ηµοσιονοµικό Σύµφωνο”)Η Συνθήκη υπογράφηκε µεταξύ των χωρών της ζώνης του ευρώ και άλλων οκτώ κρατών-µελώντης ΕΕ9 στις 2 Μαρτίου 2012 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2013.10 Προβλέπει την υιο-θέτηση από όλα τα συµβαλλόµενα κράτη δηµοσιονοµικών κανόνων που περιορίζουν το ετήσιοδιαρθρωτικό έλλειµµα σε 0,5% του ΑΕΠ, καθώς και το σχεδιασµό αυτόµατων διορθωτικών µηχα-νισµών µείωσης του ελλείµµατος σε περίπτωση απόκλισης.

∆έσµη δύο µέτρωνΗ “δέσµη δύο µέτρων” αποτελείται από δύο κανονισµούς11 για την ενίσχυση της παρακολούθησηςκαι της εποπτείας για τα κράτη-µέλη της ζώνης του ευρώ, ενισχύοντας περαιτέρω το ΣΣΑ σε συνέ-χεια της µεταρρύθµισης που επέφερε η δέσµη έξι µέτρων. Οι κανονισµοί προβλέπουν συντονι-σµένη αξιολόγηση των σχεδίων των προϋπολογισµών των κρατών-µελών της ζώνης του ευρώ στοπλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαµήνου πριν από την οριστικοποίησή τους. Τα κράτη-µέλη που αντι-µετωπίζουν ή απειλούνται από σοβαρές οικονοµικές δυσχέρειες υποβάλλονται σε ενισχυµένηεποπτεία, η οποία περιλαµβάνει την έγκαιρη παροχή όλων των απαιτούµενων πληροφοριών καιτην τακτική υποβολή εκθέσεων, καθώς επίσης και την εφαρµογή µέτρων για την έγκαιρη αντι-µετώπιση των εν λόγω δυσχερειών.

3. ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΜΙΑ “ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ” – ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΕΝΩΣΗ

Σε συνέχεια των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου του ∆εκεµβρίου 2012 και των προ-τάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχουν υιοθετηθεί ή βρίσκονται στη διαδικασία διαβούλευ-σης στα αρµόδια όργανα της ΕΕ τα εξής νοµοθετικά κείµενα που αφορούν την τραπεζική ένωση:

Ενιαίος Εποπτικός ΜηχανισµόςΜε την υιοθέτηση δύο κανονισµών τον Οκτώβριο του 2013,12 ιδρύθηκε ο Ενιαίος ΕποπτικόςΜηχανισµός για τις τράπεζες των κρατών-µελών της ζώνης του ευρώ υπό την ΕυρωπαϊκήΚεντρική Τράπεζα σε συνεργασία µε τις εθνικές εποπτικές αρχές. Ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχα-νισµός αποτελεί το πρώτο σηµαντικό βήµα προς την Τραπεζική Ένωση.

7 Συµπεράσµατα των αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων των κρατών-µελών της ευρωζώνης, 11 Μαρτίου 2011. 8 Ευρώπη 2020, η στρατηγική της ΕΕ για έξυπνη, βιώσιµη ανάπτυξη, χωρίς αποκλεισµούς, βλ. http://ec.europa.eu/europe2020/index_en.htm.9 Βουλγαρία, ∆ανία, Λεττονία, Λιθουανία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουµανία και Σουηδία.10 Βλ. υποσηµείωση 4. 11 Κανονισµός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου αριθ. 473/2013 (21 Μαΐου 2013) σχετικά µε κοινές διατάξεις για την

παρακολούθηση και την εκτίµηση των σχεδίων δηµοσιονοµικών προγραµµάτων και τη διασφάλιση της διόρθωσης του υπερβολικούελλείµµατος των κρατών µελών στη ζώνη του ευρώ και Κανονισµός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου αριθ. 472/2013(21 Μαΐου 2013) για την ενίσχυση της οικονοµικής και δηµοσιονοµικής εποπτείας των κρατών µελών στη ζώνη του ευρώ τα οποία αντι-µετωπίζουν ή απειλούνται µε σοβαρές δυσκολίες αναφορικά µε τη χρηµατοοικονοµική τους σταθερότητα, L 140 27.05.2013.

12 Κανονισµός του Συµβουλίου (ΕΕ) αριθ. 1024/2013 (15 Οκτωβρίου 2013) για την ανάθεση ειδικών καθηκόντων στην Ευρωπαϊκή ΚεντρικήΤράπεζα σχετικά µε τις πολιτικές που αφορούν την προληπτική εποπτεία των πιστωτικών ιδρυµάτων και Κανονισµός του Ευρωπαϊ-κού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου (ΕΕ) αριθ. 1022/2013 (22 Οκτωβρίου 2013) για την τροποποίηση του κανονισµού (ΕΕ) αριθ.1093/2010 σχετικά µε τη σύσταση Ευρωπαϊκής Εποπτικής Αρχής (Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών) όσον αφορά την ανάθεση ειδικών καθη-κόντων στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σύµφωνα µε τον κανονισµό (ΕΕ) αριθ. 1024/2013 του Συµβουλίου, L 287 29.10.2013.

KEF_III: 1 20-02-14 12:43 43

2 ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣΕΥΡΩΠΗΣ

Οι οικονοµικές εξελίξεις στις χώρες της νοτιοανα-τολικής Ευρώπης µετά την κρίση του 20087

Την περίοδο πριν από την οικονοµική κρίσητου 2008, οι οικονοµίες της νοτιοανατολικήςΕυρώπης κατέγραψαν ιδιαίτερα υψηλούς ρυθ-µούς ανάπτυξης, οι οποίοι όµως αποδείχθηκανµη διατηρήσιµοι. Ειδικότερα, η µεγάλη άνο-δος της πιστωτικής επέκτασης, ιδίως µετά το2003, η οποία χρηµατοδοτήθηκε πρωτίστωςαπό τη ραγδαία εισροή κεφαλαίων, οδήγησεσε µεγάλη αύξηση της εγχώριας ζήτησης καιστη δηµιουργία σηµαντικών εσωτερικών καιεξωτερικών ανισορροπιών.

Πιο συγκεκριµένα, πολλές χώρες αντιµετώπι-ζαν αυξανόµενο ρυθµό πληθωρισµού καιέντονη τάση ανατίµησης της συναλλαγµατικήςισοτιµίας, µε αποτέλεσµα την απώλεια αντα-γωνιστικότητας και την εµφάνιση µεγάλωνελλειµµάτων στον εξωτερικό τοµέα. Επιπρό-σθετα, σε αρκετές χώρες η επεκτατική δηµο-σιονοµική πολιτική οδήγησε στην εµφάνισησηµαντικών διαρθρωτικών ελλειµµάτων στοδηµόσιο τοµέα. Η χρηµατοδότηση των ελλειµ-µάτων µέσω εισροών κεφαλαίων και το αυξα-νόµενο µερίδιο του δανεισµού σε ξένο νόµισµα(κυρίως σε ευρώ) συνέβαλαν και στην αύξησητου εξωτερικού χρέους. Αυτό είχε ως αποτέ-λεσµα, κατά το ξέσπασµα της κρίσης, τόσο τοεπίπεδο του εξωτερικού χρέους όσο και οι ανά-γκες εξωτερικής χρηµατοδότησης να βρίσκο-

νται σε ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο, καθιστώνταςτις χώρες ιδιαίτερα ευάλωτες. Η µεγάλη κάµψηστις εισροές κεφαλαίων που επακολούθησεείχε συνέπεια τη δηµιουργία βαθιάς ύφεσης. Οιχώρες µε τα µεγαλύτερα ελλείµµατα ήταναυτές που επλήγησαν περισσότερο.


Ενιαίος Μηχανισµός ΕξυγίανσηςΤο Συµβούλιο της ΕΕ κατέληξε σε συµφωνία σχετικά µε τις γενικές παραµέτρους ενός ΕνιαίουΜηχανισµού Εξυγίανσης στις 18 ∆εκεµβρίου 2013,13 µε στόχο την επίτευξη συµφωνίας µε τοΕυρωπαϊκό Κοινοβούλιο έως το Μάιο του 2014. Στο πλαίσιο αυτό προβλέπεται η σύνταξη, έωςτην 1η Μαρτίου 2014, διακρατικής συµφωνίας η οποία θα διέπει τον Ενιαίο Μηχανισµό Εξυ-γίανσης.

Το 2013 επιτεύχθηκε επίσης τελική συµφωνία σχετικά µε την οδηγία για το σύστηµα εγγύησηςτων καταθέσεων και την οδηγία για την ανάκαµψη και την εξυγίανση πιστωτικών ιδρυµάτων.

13 Βλ. ∆ελτίο τύπου του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου 17602/13, 18.12.2013.

77 Η ανάλυση περιλαµβάνει τις εξής χώρες: Αλβανία, Βοσνία-Ερζε-γοβίνη, Βουλγαρία, Πρώην Γιουγκοσλαβική ∆ηµοκρατία τηςΜακεδονίας (ΠΓ∆Μ), Ρουµανία και Σερβία.

KEF_III: 1 20-02-14 12:43 44

Μετά την κρίση του 2008 και τη µεγάλη ύφεσητου 2009, οι περισσότερες χώρες επανήλθανσε θετικούς, αλλά αρκετά χαµηλούς ρυθµούςανάπτυξης (βλ. ∆ιάγραµµα ΙΙΙ.5). Η κρίσηχρέους της ζώνης του ευρώ αποτελεί µια σηµα-ντική αιτία για την υποχώρηση των ρυθµώνανάπτυξης. Ειδικότερα, η επίδρασή της µετα-φέρθηκε στην περιοχή µέσω δύο βασικώνδιαύλων. Ο πρώτος αναφέρεται στη µείωσητων εξαγωγών, καθώς το ποσοστό τους µεπροορισµό τις ευρωπαϊκές χώρες ήταν ιδιαί-τερα υψηλό. Ο δεύτερος συνδέεται µε τησηµαντική µείωση των εισροών κεφαλαίων, ηοποία αντανακλά πρωτίστως την κάµψη τηςπαροχής χρηµατοδότησης από τους ευρωπαϊ-κούς τραπεζικούς οµίλους προς τις θυγατρικέςτους στην περιοχή.

Η µείωση αυτή της χρηµατοδότησης προς τιςθυγατρικές είχε ως αποτέλεσµα την κάµψη τηςπιστωτικής επέκτασης. Πράγµατι, στις περισ-σότερες χώρες ο ρυθµός πιστωτικής επέκτα-σης παραµένει ιδιαίτερα χαµηλός ή και αρνη-τικός (βλ. ∆ιάγραµµα III.6). Επιπρόσθετα, ηχαµηλή πιστωτική επέκταση συνδέεται και µετη µεγάλη αύξηση των µη εξυπηρετούµενωνδανείων σε όλες σχεδόν τις χώρες της περιο-χής. Ο υψηλός δανεισµός κατά την περίοδοπριν από την κρίση, σε συνδυασµό µε τουςχαµηλούς ρυθµούς ανάπτυξης, οδήγησε σεεντυπωσιακή άνοδο τον όγκο των µη εξυπη-ρετούµενων δανείων (βλ. Πίνακα ΙΙΙ.2). Αυτόκαθιστά τις τράπεζες ιδιαίτερα επιφυλακτικέςστη χορήγηση νέων δανείων, καθηλώνοντας τορυθµό πιστωτικής επέκτασης σε χαµηλά επί-πεδα.

Η προσπάθεια δηµοσιονοµικής προσαρµογήςεπίσης συνετέλεσε στη διαµόρφωση χαµηλώνρυθµών ανάπτυξης. Το δηµοσιονοµικόέλλειµµα έχει µειωθεί σηµαντικά µετά το 2009,αλλά σε αρκετές χώρες παραµένει σχετικάυψηλό. Επιπρόσθετα, σε αρκετές χώρες τοδηµόσιο χρέος έχει υπερβεί το 40% του ΑΕΠ(βλ. ∆ιάγραµµα ΙΙΙ.7). Η ανάγκη συγκράτησηςτης ανοδικής πορείας του δηµόσιου χρέους ωςποσοστού του ΑΕΠ αποτελεί επιπρόσθετολόγο περιορισµού των δηµοσιονοµικώνελλειµµάτων.



KEF_III: 1 20-02-14 12:43 45

Γενικότερα, για να επιτύχουν οι χώρες τηςπεριοχής πιο ισορροπηµένη και διατηρήσιµηανάπτυξη, θα πρέπει να περιορίσουν περαι-τέρω τα ελλείµµατα στον εξωτερικό και στοδηµόσιο τοµέα, να επιταχύνουν τις διαρθρω-τικές µεταρρυθµίσεις και να αποκαταστήσουντην ανταγωνιστικότητα των οικονοµιών τους.Αν και υπάρχει σαφής τάση µείωσης των ανι-σορροπιών της προ κρίσης περιόδου (κυρίωςσε ό,τι αφορά τον εξωτερικό τοµέα και τονπληθωρισµό, βλ. Πίνακα IΙΙ.2), η επίτευξη δια-τηρήσιµης ανάπτυξης προϋποθέτει επιπλέοναποτελεσµατικότερη προσπάθεια προσέλκυ-σης ξένων άµεσων επενδύσεων και µεταφοράςπόρων προς τους πιο παραγωγικούς κλάδους.

Εξελίξεις το 2013 και προοπτικές για το 2014

Το 2013, σε αντίθεση µε το προηγούµενο έτος,αποτέλεσε έτος οικονοµικής ανάκαµψης8 γιατην περιοχή (βλ. Πίνακα IΙΙ.2). Οι παράγοντεςπου οδήγησαν σε τροχιά ανάκαµψης κάθεχώρα δεν είναι οµοιόµορφοι. Στη Σερβία, τηΒουλγαρία και τη Ρουµανία η ανάπτυξη έχειστηριχθεί στις εξαγωγικές επιδόσεις, ενώ στην

Αλβανία στις δηµόσιες δαπάνες και στηνΤουρκία στην ιδιωτική κατανάλωση. Το γ’ τρί-µηνο του 2013, συνεχίζοντας στην κατεύθυνσητου πρώτου εξαµήνου, οι χώρες της ΝΑ Ευρώ-πης παρουσίασαν θετικούς ρυθµούς ανάπτυ-ξης, µε εξαίρεση την Αλβανία όπου το ΑΕΠσυρρικνώθηκε κατά 2% έναντι του προηγού-µενου τριµήνου.

Ο πληθωρισµός στις περισσότερες χώρεςσυνεχίζει να παρουσιάζει πτωτική τάση,κυρίως λόγω της υποτονικής εγχώριας ζήτη-σης, αλλά και της υποχώρησης των διεθνώντιµών του πετρελαίου και των πρώτων υλών.

Το πρώτο εξάµηνο του 2013 τα ελλείµµατα τουισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών µειώθηκανχάρη στην υποτονικότητα της εγχώριας κατα-νάλωσης, που περιόρισε τις εισαγωγές, σεσυνδυασµό µε τη σχετική ανάκαµψη της εξω-τερικής ζήτησης, που βελτίωσε τις εξαγωγές


88 Συνέπεια της αύξησης του προϊόντος, αν και µε σχετική υστέρησητις περισσότερες φορές, είναι και η τάση βελτίωσης ή τουλάχιστονσταθεροποίησης στον τοµέα της απασχόλησης που καταγράφεταισε όλες τις χώρες, µε εξαίρεση ίσως τη Σερβία.

Αλβανία1 1,6 -2,3 1,8 2,5 2,0 2,1 2,2 2,7 -10,8 -10,4 -9,4 -9,0 16,2 17,8 58,3 54,6 21,7 24,2

Βοσνία-Ερζεγοβίνη1 -0,9 - 0,5 2,0 2,1 0,7 1,8 1,8 -9,2 -7,5 -8,7 -7,9 14,1 14,6 119,6 115,5 12,7 14,9

Βουλγαρία 0,8 1,5 0,5 1,5 2,4 1,9 0,5 1,4 -1,3 0,6 0,3 0,0 16,6 16,9 97,7 89,1 16,6 17,2

Μαυροβού-νιο

-2,5 3,42 1,9 2,3 4,1 3,5 2,0 2,1 -18,6 -16,1 -16,9 -16,3 14,7 13,43 118,2 117,6 17,6 18,83

ΠΓ∆Μ -0,4 4,1 2,1 2,5 3,3 3,4 3,0 2,7 -3,0 -3,4 -4,5 -5,3 17,1 17,3 89,4 89,0 10,1 11,5

Ρουµανία 0,7 4,1 2,2 2,1 3,4 4,5 3,3 2,5 -4,0 - -1,2 -1,5 14,6 13,9 114,5 106,3 18,2 21,6

Σερβία -1,7 3,4 1,7 1,5 7,3 9,6 8,2 4,9 -10,2 -6,8 -4,9 -4,7 19,9 20,2 129,0 119,6 18,6 19,9

Τουρκία 2,2 4,4 3,5 3,0 9,0 7,3 7,7 7,2 -5,8 -6,6 -7,0 -6,6 17,9 15,7 103,0 110,1 3,2 2,7

Χώρα

ΑΕΠ (ετήσιεςµεταβολές %)

Πληθωρισµός(µέσος, ετήσιες µεταβολές %)

Ισοζύγιο τρεχουσώνσυναλλαγών (% του ΑΕΠ)

∆είκτης κεφαλαιακής

επάρκειας (%)

Λόγος δανείωνπρος κατα-θέσεις (%)

∆άνεια σεκαθυστέρηση

(%)

2012γ’ τρ.2013 2013 2014 2012

Οκτ.2013 2013 2014 2012

β’ τρ.2013 2013 2014 2012

Σεπτ.2013 2012

Οκτ.2013 2012

Σεπτ.2013

Πίνακας ΙΙΙ.2 Βασικοί µακροοικονοµικοί και τραπεζικοί δείκτες των χωρών της ΝΑ Ευρώπης

Πηγές: European Commission, European Economic Forecasts, Autumn 2013, EU Candidate & Pre-accession Countries Economic Quarterly,CCEQ, 3/2013 και εθνικές κεντρικές τράπεζες.Σηµείωση: Για το 2013 εκτιµήσεις και για το 2014 προβλέψεις. 1 Οι προβλέψεις 2013-2014 για την Αλβανία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη προέρχονται από το IMF, World Economic Outlook, April 2013.2 Τα στοιχεία αναφέρονται στο β’ τρίµηνο του 2013.3 Τα στοιχεία αναφέρονται στον Ιούνιο του 2013.

KEF_III: 1 20-02-14 12:43 46

(βλ. Πίνακα IΙΙ.2). Η τάση αυτή συνεχίστηκεκαι το γ’ τρίµηνο του έτους.9 Αντίθετα µε τηγενική τάση στις χώρες της περιοχής, στηνΤουρκία φαίνεται να διευρύνεται και πάλι τοέλλειµµα τρεχουσών συναλλαγών και εκτιµά-ται ότι θα διαµορφωθεί σε 7,0% του ΑΕΠ το2013, έναντι 5,8% το προηγούµενο έτος.

Στο µέτωπο των δηµόσιων οικονοµικών, οισοβαρές αποκλίσεις από τους ετήσιους στό-χους έχουν οδηγήσει σε αρκετές περιπτώσειςσε αναθεώρηση των ετήσιων προϋπολογι-σµών. Στην ΠΓ∆Μ η αναθεώρηση (από 3,6%σε 3,9% του ΑΕΠ) κρίθηκε αναγκαία µετά τηνυπέρβαση, σε ποσοστό άνω του 80%, του στό-χου για το ετήσιο δηµοσιονοµικό έλλειµµααπό τον Αύγουστο. Στην Αλβανία ο στόχος τουαρχικού κρατικού προϋπολογισµού είχεξεπεραστεί κατά 11% τον Αύγουστο, λόγωτων αυξηµένων κρατικών δαπανών σε συν-δυασµό µε µειωµένα έσοδα (τυπική προεκλο-γική χρονιά). Στη Σερβία και το Μαυροβού-νιο τα δηµόσια ελλείµµατα βρέθηκαν αρκετάνωρίς εκτός τροχιάς, µε αποτέλεσµα να υπάρ-ξουν αναθεωρήσεις προς τα άνω. Η εικόναδιαφοροποιείται στην Τουρκία και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, όπου, ιδιαίτερα στη δεύτερη, οπροϋπολογισµός παρουσίασε πλεόνασµα τοπρώτο εξάµηνο του 2013 ίσο µε 0,4% του ΑΕΠ(έναντι στόχου για έλλειµµα 2,0% του ΑΕΠγια το σύνολο του έτους).

Με εξαίρεση την Τουρκία, οι ρυθµοί πιστω-τικής επέκτασης στην περιοχή παραµένουνχαµηλοί, λόγω του υψηλού ποσοστού µη εξυ-πηρετούµενων δανείων και της µερικής από-συρσης κεφαλαίων των µητρικών των τραπε-ζικών οµίλων από την περιοχή.10

Όλες οι ενδείξεις11 συγκλίνουν στην εκδοχήότι η πορεία ανάκαµψης των οικονοµιών τηςπεριοχής θα συνεχιστεί και το 2014 και στιςπερισσότερες των περιπτώσεων προµηνύεταιενισχυµένη. Σηµαντικός παράγοντας των εξε-λίξεων θα είναι ο βαθµός και η ταχύτητα οµα-λοποίησης των εξωτερικών αγορών και ιδιαί-τερα αυτών της ζώνης του ευρώ, η οποία είναιο κύριος εµπορικός εταίρος των χωρών τηςπεριοχής. Η συνέχιση των χαµηλών πληθωρι-στικών πιέσεων και της συρρίκνωσης των εξω-τερικών ελλειµµάτων (µε εξαίρεση την Τουρ-κία) φαίνεται να είναι το κυρίαρχο σενάριοκαι για το επόµενο έτος. Το πρόβληµα τηςαδύναµης πιστωτικής επέκτασης σε συνδυα-σµό µε τα υψηλά ποσοστά µη εξυπηρετούµε-νων δανείων (µε εξαίρεση την Τουρκία) θασυνεχίσουν να λειτουργούν ανασχετικά,περιορίζοντας τη δυναµική ανάπτυξης τωνοικονοµιών τους και διευρύνοντας τα περι-θώρια για νοµισµατική χαλάρωση. Ήδη απότο 2013, στην πλειονότητα των χωρών εφαρ-µόζονται πολιτικές ποσοτικής χαλάρωσης καιµείωσης των βασικών επιτοκίων12 µε στόχο τηνυποβοήθηση της οικονοµικής ανάκαµψης.



99 Αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι, παρά την επιβράδυνση ήύφεση που καταγράφεται σε κάποιες χώρες (της ευρωζώνης) πουαποτελούν σηµαντικούς εµπορικούς εταίρους των εν λόγω χωρών,πολλές χώρες της περιοχής βελτίωσαν σηµαντικά τις εξαγωγικέςτους επιδόσεις ενισχύοντας εναλλακτικούς εµπορικούς δρόµους.

1100 Οι τάσεις απόσυρσης κεφαλαίων φαίνεται να συνεχίζονται, αλλάµε ιδιαίτερα χαµηλούς ρυθµούς και λαµβάνουν µάλλον επιλεκτικόχαρακτήρα, καθώς οι ευρωπαϊκοί όµιλοι διαφοροποιούν τη στρα-τηγική τους από χώρα σε χώρα. Τελευταίες έρευνες επιβεβαιώ-νουν τη βασική τους επιλογή για συνέχιση της δραστηριοποίησήςτους στην περιοχή και µάλιστα µε στόχο την ενδυνάµωση τηςπαρουσίας τους σε ορισµένες χώρες (Monitoring Deleveraging andCredit in CESEE, Klingen C. (IMF) & Revoltela, D. (EIB), ViennaInitiative ΙΙ Forum, October 2013).

1111 Σύµφωνα µε τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του∆ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου (βλ. Πίνακα ΙΙΙ.2).

1122 Υπήρξαν κατ’ επανάληψη αποφάσεις µείωσης των βασικών επι-τοκίων από τις νοµισµατικές αρχές της Σερβίας, της Ρουµανίας,της Αλβανίας και της ΠΓ∆Μ.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ “GROWTH CHALLENGES AND ECONOMIC INTEGRATION INSOUTH-EASTERN EUROPE”1

Οι οικονοµίες της νοτιοανατολικής Ευρώπης επλήγησαν ιδιαίτερα από την παγκόσµια οικονο-µική κρίση του 2008. Οι περισσότερες υπέστησαν τις συνέπειες µιας µεγάλης ύφεσης και πολύ


1 Το Συµπόσιο συνδιοργανώθηκε από την Τράπεζα της Ελλάδος και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης στις13.12.2013 στην Αθήνα.

KEF_III: 1 20-02-14 12:43 47


λίγες κατάφεραν να ανακάµψουν πλήρως µέχρι το τέλος του 2013. Η πρόοδος των µεταρρυθµί-σεων επιβραδύνθηκε σηµαντικά, ενώ οι επενδύσεις, ο ρυθµός πιστωτικής επέκτασης και ο δεί-κτης εµπιστοσύνης του καταναλωτικού κοινού και των επιχειρήσεων παραµένουν σε ιδιαίτεραχαµηλά επίπεδα. Η διαδικασία πραγµατικής σύγκλισης των οικονοµιών της περιοχής φαίνεταινα βρίσκεται σε στασιµότητα.

Είναι πλέον αποδεκτό από το σύνολο των φορέων πολιτικής ότι η περίοδος της µεγάλης πιστω-τικής επέκτασης χρηµατοδοτούµενης από µαζικές εισροές κεφαλαίων δύσκολα θα επανέλθει,ενώ και ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως βασικού πυλώνα της αναπτυξιακής προοπτικής έχειπεριοριστεί, κυρίως εξαιτίας της κρίσης στην ευρωζώνη. Εποµένως, οι χώρες της περιοχής θαπρέπει παράλληλα να στηριχθούν περισσότερο στους δικούς τους παραγωγικούς πόρους και ναφροντίσουν για την επιτάχυνση των διαρθρωτικών αλλαγών ώστε να δηµιουργηθούν επενδυτι-κές ευκαιρίες σε παραγωγικές και εξαγωγικές δραστηριότητες που θα συµβάλουν στην επίτευξηδιατηρήσιµης ανάπτυξης.

Αυτό όµως προϋποθέτει την ενίσχυση της ενδοπεριφερειακής οικονοµικής ολοκλήρωσης, η οποίαµεταξύ άλλων θα µπορούσε να λειτουργήσει ως αντίβαρο στο δυσµενές διεθνές περιβάλλον.Πράγµατι, ένα σηµαντικό εµπόδιο στην προοπτική ανάπτυξης συνδέεται µε το χαµηλό βαθµόοικονοµικής ολοκλήρωσης των χωρών της περιοχής. Το ενδοπεριφερειακό εµπόριο, για παρά-δειγµα, παρέµεινε µικρότερο του 10% του ΑΕΠ το 2012. Εκτός από παράγοντες που συνδέο-νται µε ιστορικούς λόγους και εθνικιστικές διαφορές, υπάρχουν σηµαντικά διοικητικά εµπόδιακαι ανεπαρκείς υποδοµές που διατηρούν χαµηλό το βαθµό ενδοπεριφερειακής ολοκλήρωσης.Το ρυθµιστικό πλαίσιο των διασυνοριακών συναλλαγών αποτελεί σοβαρό ανασταλτικό παρά-γοντα, ενώ και οι πρακτικές διαφθοράς είναι µέρος του προβλήµατος.

Ο στόχος του Συµποσίου ήταν η ανάδειξη νέων δυνητικών µοχλών ανάπτυξης για τις χώρες τηςπεριοχής. Ειδικότερα, έµφαση δόθηκε κυρίως στην αξιοποίηση τριών βασικών µοχλών ανά-πτυξης µέσω της ενίσχυσης της ενδοπεριφερειακής ολοκλήρωσης. Αυτοί συνδέονται µε: (α) τηδηµιουργία συνεργασιών στον τοµέα της ενέργειας, (β) τη βελτίωση των υποδοµών σε ό,τιαφορά τις τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνιών, καθώς και τις συγκοινωνίες, και (γ) τηνπεραιτέρω ανάπτυξη του χρηµατοπιστωτικού τοµέα και την ενίσχυση του τραπεζικού συστή-µατος.

Αναφορικά µε την αγορά ενέργειας, η ενίσχυση της ενδοπεριφερειακής ολοκλήρωσης και συνερ-γασίας θα οδηγήσει σε πιο αποτελεσµατική χρήση των υφιστάµενων υποδοµών, καλύπτοντας τιςδιαφορές σε αποθέµατα ενεργειακών πόρων, ενώ παράλληλα θα συµβάλει στην ανάπτυξη τουενδοπεριφερειακού εµπορίου και τη δηµιουργία νέων αγορών ενέργειας (για ανανεώσιµες πηγέςκαι φυσικό αέριο). Η εξασφάλιση χαµηλού κόστους ενέργειας αποτελεί κρίσιµο παράγοντα πουενισχύει την ανταγωνιστικότητα, κυρίως στους κλάδους της µεταποίησης.

Η βελτίωση της ποιότητας των συγκοινωνιακών κόµβων, σε συνδυασµό µε τους νέους εµπορι-κούς προορισµούς που αναπτύσσονται, αποτελεί σηµαντική προϋπόθεση για την ενδυνάµωση τηςπροοπτικής ανάπτυξης. Παρά την πρόοδο, πρέπει να γίνουν ακόµη πολλά αναφορικά µε την ανά-πτυξη πανευρωπαϊκών οδικών δικτύων ώστε να αντιµετωπιστεί η αποµόνωση των εγχώριων αγο-ρών. Ο εκσυγχρονισµός λιµένων και αεροδροµίων επίσης θα συµβάλει προς την κατεύθυνση αυτή.Αναµφίβολα, η διαµόρφωση συνεργειών ανάµεσα στις χώρες θα επηρεάσει σε µεγάλο βαθµότην αποτελεσµατική αντιµετώπιση του προβλήµατος.

KEF_III: 1 20-02-14 12:43 48



Η διάχυση της γνώσης δηµιουργεί αξία, βελτιώνει την παραγωγικότητα και ενισχύει την ανά-πτυξη. Ωστόσο, σε ό,τι αφορά τις τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνιών, οι χώρες εξακο-λουθούν να υφίστανται τις συνέπειες της οικονοµικής κρίσης του 2008, καθώς αντιµετωπίζουνπροβλήµατα που σχετίζονται µε ελλείψεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο, τον εκσυγχρονισµό των υπο-δοµών και την προσέλκυση επενδύσεων. Η ενδοπεριφερειακή ολοκλήρωση συµβάλλει στην ενί-σχυση του κλάδου, παρέχοντας τη δυνατότητα επέκτασης των δικτύων και δηµιουργίας µεγα-λύτερων αγορών που επιτρέπουν την παροχή υπηρεσιών υψηλότερης ποιότητας.

Η βελτίωση του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος για την επαρκή χρηµατοδότηση της οικονοµίαςεπίσης αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση για την ενίσχυση της ανάπτυξης. Η περαιτέρω ανάπτυξηεγχώριων αγορών κεφαλαίων για την ενίσχυση της αποταµίευσης και του δανεισµού σε εγχώ-ριο νόµισµα αποτελεί βασική προτεραιότητα για όλες τις χώρες. Μάλιστα, η ανάπτυξη αγοράςκεφαλαίων σε περιφερειακό επίπεδο θα αποτελούσε ιδανική εξέλιξη.

Επιπλέον, βελτίωση των συνθηκών χρηµατοδότησης σηµαίνει πιο αποτελεσµατικές τράπεζες καιπιο υγιή τραπεζικά συστήµατα. Σ’ αυτό µπορεί να συµβάλει η αύξηση του βαθµού συγκέντρω-σης του τραπεζικού τοµέα και η συνεπαγόµενη ενίσχυση της κερδοφορίας τους, µε αποτέλεσµαη χρηµατοπιστωτική σταθερότητα να καθίσταται λιγότερο ευάλωτη σε µακροοικονοµικές δια-ταραχές και προβλήµατα ρευστότητας που προέρχονται από το εξωτερικό. Η µείωση του αριθ-µού των τραπεζών, µέσω της ενθάρρυνσης των µικρότερων από αυτές να επιδιώξουν συνέργειεςκαι αξιοποίηση οικονοµιών κλίµακας, µπορεί να οδηγήσει σε πιο αποτελεσµατική διαµεσολά-βηση, χωρίς απαραίτητα να επηρεάσει δυσµενώς τη ζήτηση και προσφορά τραπεζικών πιστώ-σεων. Για την επιτυχή αναδιάρθρωση των τραπεζικών συστηµάτων, σηµαντικό ρόλο µπορεί ναδιαδραµατίσει η συνεργασία µε διεθνή χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα (όπως η Ευρωπαϊκή Τρά-πεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης), τα οποία διαθέτουν τα κατάλληλα εργαλεία για την οµαλήυλοποίηση της διαδικασίας και τη διασφάλιση της χρηµατοπιστωτικής σταθερότητας.2

Γενικότερα, οι χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης βρίσκονται σε ένα κρίσιµο σταυροδρόµι,καθώς είναι αντιµέτωπες µε σηµαντικές αβεβαιότητες. Τα συµπεράσµατα του Συµποσίου επι-σήµαναν την ανάγκη ενίσχυσης του βαθµού ενδοπεριφερειακής ολοκλήρωσης και συνεργασίαςως σηµαντικής διεξόδου που µπορεί να συµβάλει στην επίτευξη υψηλής και διατηρήσιµης ανά-πτυξης. Η περιοχή διαθέτει σηµαντικές δυνατότητες σε αρκετούς κλάδους, οι οποίες, για να αξιο-ποιηθούν επαρκώς, απαιτούν κοινή προσπάθεια και στρατηγική.

2 Άλλωστε, υπάρχει η προηγούµενη εµπειρία µε την “πρωτοβουλία της Βιέννης”, η οποία αποδείχθηκε ιδιαίτερα αποτελεσµατική στηναντιµετώπιση κοινών προβληµάτων των τραπεζικών συστηµάτων της περιοχής.

KEF_III: 1 20-02-14 12:43 49


KEF_III: 1 20-02-14 12:43 50

Οι αναταράξεις στις διεθνείς χρηµατοπιστω-τικές αγορές που ξεκίνησαν το 2007 κατέ-στησαν αναγκαία την εφαρµογή µη συµβατι-κών µέτρων νοµισµατικής πολιτικής από τοΕυρωσύστηµα, ενώ στο βαθµό που συνδέθη-καν µε υποχώρηση των πληθωριστικών πιέ-σεων (καθώς συνέβαλαν σε εξασθένηση τηςοικονοµικής δραστηριότητας) κατέστησανεπίσης αναγκαίο να µειωθούν τα βασικά επι-τόκια. Στην παρούσα συγκυρία, εξακολουθείο κατακερµατισµός των χρηµατοπιστωτικώναγορών στη ζώνη του ευρώ, ενώ το Ευρωσύ-στηµα αναµένει ότι θα διατηρήσει τα βασικάεπιτόκια στα πολύ χαµηλά επίπεδα στα οποίαβρίσκονται ή και θα τα µειώσει περαιτέρω,δεδοµένης της υποχώρησης των πληθωριστι-κών πιέσεων.

Από το β’ εξάµηνο του 2007 η ενιαία νοµι-σµατική πολιτική ασκήθηκε εν µέσω εντάσεωνστις χρηµατοπιστωτικές αγορές. Στο µέτροπου οι κλυδωνισµοί επηρέαζαν δυσµενώς τηδιαθεσιµότητα και το κόστος χρηµατοδότησηςγια τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά και άρασυνέβαλαν σε υποχώρηση των πληθωριστικώνπιέσεων στη ζώνη του ευρώ, η αντίδραση τουΕυρωσυστήµατος συνίστατο σε µείωση τωνβασικών επιτοκίων. Συνολικά την περίοδοαπό τον Αύγουστο του 2007 (οπότε η αγοράχρήµατος στη ζώνη του ευρώ άρχισε να επη-ρεάζεται από την κρίση των στεγαστικώνδανείων προς νοικοκυριά µειωµένης φερεγ-γυότητας στις ΗΠΑ) µέχρι το τέλος του 2013,το επιτόκιο στις πράξεις κύριας αναχρηµατο-δότησης µειώθηκε 12 φορές, κατά 3 ¾ εκατο-στιαίες µονάδες συνολικά. Τα βασικά επιτό-κια δεν µεταβλήθηκαν µέχρι στιγµής το 2014.

Οι κλυδωνισµοί στις χρηµατοπιστωτικές αγο-ρές επηρέαζαν επιπροσθέτως τη λειτουργίατου µηχανισµού µετάδοσης της νοµισµατικήςπολιτικής και συνεπώς τις δυνατότητες τουΕυρωσυστήµατος να επιτύχει τον πρωταρχικόσκοπό της διατήρησης της σταθερότητας τωντιµών στη ζώνη του ευρώ µεσοπρόθεσµα. Προ-κειµένου να περιορίσει τις συνέπειες αυτήςτης επίδρασης, το Ευρωσύστηµα εφάρµοσεσειρά µη συµβατικών µέτρων νοµισµατικήςπολιτικής, τα οποία ως επί το πλείστον είχαν

ως άµεσο αποτέλεσµα τη βελτίωση της δια-θεσιµότητας και του κόστους άντλησης ρευ-στών διαθεσίµων για τα πιστωτικά ιδρύµατα.Τα µη συµβατικά µέτρα περιέλαβαν τη διεύ-ρυνση της ποικιλίας των πράξεων ανοικτήςαγοράς, την υιοθέτηση σταθερού επιτοκίου σεόλες τις πράξεις και τη χορήγηση ρευστότηταςχωρίς ποσοτικό περιορισµό. Περιέλαβαν επί-σης τη διεύρυνση των στοιχείων που γίνονταιαποδεκτά ως εξασφαλίσεις, τη µείωση τουσυντελεστή υποχρεωτικών καταθέσεων κ.ά.

Στην παρούσα συγκυρία, οι εντάσεις στις χρη-µατοπιστωτικές αγορές από την κρίση δηµό-σιου χρέους έχουν αµβλυνθεί, αλλά ο κατα-κερµατισµός των εν λόγω αγορών σε εθνικήβάση παραµένει. Η βραδύτητα της ανάκαµ-ψης, όπως επίσης και της νοµισµατικής καιπιστωτικής επέκτασης, δικαιολογεί την προσ-δοκία ότι τα βασικά επιτόκια θα παραµείνουνστα παρόντα επίπεδα επί µακρόν ή και θα µει-ωθούν περαιτέρω.

Η διεθνής χρηµατοπιστωτική αναταραχήσήµανε ριζική αλλαγή του περιβάλλοντοςµέσα στο οποίο ασκείται η ενιαία νοµισµατικήπολιτική και κατέστησε αναγκαία τη χρησι-µοποίηση καινοτόµων τακτικών από τοΕυρωσύστηµα ώστε να αντισταθµιστούν οιδυσµενείς επιδράσεις των αναταράξεων στιςχρηµατοπιστωτικές αγορές.

Οι πρώτοι κλυδωνισµοί παρατηρήθηκαν ήδηστις αρχές του 2007, όµως η αναταραχή εντά-θηκε από το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάςκαι µετά, καθώς οι εταιρίες πιστοληπτικήςαξιολόγησης υποβάθµισαν τα χρηµατοπιστω-τικά προϊόντα που σχετίζονταν µε στεγαστικάδάνεια προς νοικοκυριά µειωµένης φερεγ-γυότητας στις ΗΠΑ, λόγω αύξησης των επι-σφαλειών στα εν λόγω δάνεια.

Η ενιαία αγορά χρήµατος άρχισε να επηρεά-ζεται τον Αύγουστο του 2007, οπότε σηµειώ-θηκαν έλλειψη ρευστότητας και ανοδικές πιέ-σεις στα επιτόκια. Πολλά πιστωτικά ιδρύµατααπέφευγαν να χορηγούν διατραπεζικάδάνεια, φοβούµενα ότι οι δυνητικοί αντισυµ-βαλλόµενοι διακρατούσαν σηµαντικά ποσά



I V H EN I A I A NOM I ΣΜΑΤ ΙΚΗ ΠΟΛ Ι Τ Ι ΚΗ ΚΑ Ι Ο ΙΠΑΡΕΜΒΑΣΕ Ι Σ ΤΟΥ ΕΥΡΩΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

KEF_IV: 1 21-02-14 14:15 51

τιτλοποιηµένων στεγαστικών δανείων προςνοικοκυριά χαµηλής πιστοληπτικής ικανότη-τας. Καταγράφηκε διεύρυνση της διαφοράςµεταξύ αφενός του επιτοκίου Euribor και αφε-τέρου (α) του σταθερού επιτοκίου στις συµ-φωνίες ανταλλαγής του επιτοκίου µίας ηµέ-ρας1 (overnight index swaps) και (β) του επι-τοκίου στα διατραπεζικά δάνεια έναντι εξα-σφαλίσεων (Eurepo) – βλ. ∆ιάγραµµα IV.1.

∆ιενεργώντας έκτακτες πράξεις ανοικτήςαγοράς, το Ευρωσύστηµα κατάφερε να στα-θεροποιήσει το επιτόκιο µίας ηµέρας στη δια-τραπεζική αγορά (ΕΟΝΙΑ) γύρω από το επι-τόκιο στις πράξεις κύριας αναχρηµατοδότη-σης. Αντίθετα, τα επιτόκια Euribor ακολού-θησαν ανοδική πορεία µέχρι τα τέλη του 2008.Έγινε εµφανές ότι η χρηµατοπιστωτική ανα-

ταραχή παρεµπόδιζε τη λειτουργία του µηχα-νισµού µετάδοσης των επιδράσεων της νοµι-σµατικής πολιτικής.

Συγκεκριµένα, η κατεύθυνση της νοµισµατι-κής πολιτικής καθοριζόταν από το επιτόκιοστις πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης, τοοποίο επηρέαζε άµεσα το επιτόκιο ΕΟΝΙΑ.Ωστόσο, η εξέλιξη των βραχυπρόθεσµων επι-τοκίων των τραπεζών για δάνεια προς επι-χειρήσεις και νοικοκυριά συνδεόταν στενά µετην πορεία του επιτοκίου Euribor 3 µηνών.Στο βαθµό που η εξέλιξη του επιτοκίουΕuribor άρχισε να αποκλίνει από εκείνη τουεπιτοκίου ΕΟΝΙΑ, οι αποφάσεις νοµισµατικήςπολιτικής δεν ασκούσαν την επιθυµητή επί-δραση στην οικονοµική δραστηριότητα.

Αν και το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ εκτι-µούσε κατά τους τελευταίους µήνες του 2007ότι οι κίνδυνοι για τη σταθερότητα των τιµώνστη ζώνη του ευρώ ήταν αυξηµένοι, η ενί-σχυση της αβεβαιότητας για τις οικονοµικέςπροοπτικές λόγω της αναταραχής απέτρεψετην αύξηση των βασικών επιτοκίων (βλ. ∆ιά-γραµµα IV.2). Οι πληθωριστικές πιέσεις συνέ-χισαν να εντείνονται το α’ εξάµηνο του 2008,λόγω ανόδου των διεθνών τιµών των βασικώνεµπορευµάτων σε συνδυασµό µε το υψηλό επί-πεδο απασχόλησης του εργατικού και τουεργοστασιακού δυναµικού στη ζώνη του ευρώπου καθιστούσε πιθανή την εκδήλωση δευτε-ρογενών επιδράσεων στους µισθούς, ενώ ηνοµισµατική επέκταση ήταν ταχεία. Κατάσυνέπεια, το Ευρωσύστηµα αύξησε τα βασικάεπιτόκια κατά 25 µονάδες βάσης τον Ιούλιοτου 2008.

Όµως στη διάρκεια του 2008 πολλά γεγονόταεπέτειναν τις αναταράξεις, όπως η παρ’ ολί-γον κατάρρευση της τράπεζας Bear Sternsστις ΗΠΑ στα µέσα Μαρτίου και η εξασθέ-νηση της χρηµατοοικονοµικής ευρωστίας τωνειδικών οργανισµών στεγαστικής πίστης υπότην αιγίδα της αµερικανικής κυβέρνησης. Ηαναταραχή κορυφώθηκε το β’ δεκαπενθή-µερο του Σεπτεµβρίου του 2008 κατόπιν της


11 ∆ιάρκειας αντίστοιχης µε το διατραπεζικό δάνειο.

KEF_IV: 1 21-02-14 14:15 52

πτώχευσης της τράπεζας Lehman Brothers,που αποτέλεσε το έναυσµα για την εκδήλωσηπροβληµάτων στο τραπεζικό σύστηµα σε πολ-λές χώρες.

Ο περιορισµός της διαθεσιµότητας και ηαύξηση του κόστους χρηµατοδότησης των επι-χειρήσεων και των νοικοκυριών, που κορυ-φώθηκε µε την κατάρρευση της LehmanBrothers, καθώς επίσης και η υποχώρηση τηςεµπιστοσύνης γρήγορα επηρέασαν την οικο-νοµική δραστηριότητα, η οποία σηµείωσεραγδαία πτώση παγκοσµίως. Το ∆ιοικητικόΣυµβούλιο της ΕΚΤ διαπίστωσε ότι οι πλη-θωριστικές πιέσεις στη ζώνη του ευρώ υπο-χωρούσαν και γι’ αυτό µείωσε το επιτόκιο στιςπράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης συνολικάκατά 175 µονάδες βάσης από τον Οκτώβριοτου 2008 µέχρι το τέλος του έτους.

Προκειµένου να αντιµετωπίσει την ανατα-ραχή, τον Οκτώβριο του 2008 το Ευρωσύ-στηµα άρχισε να χορηγεί µέσω όλων των πρά-ξεων ανοικτής αγοράς χρηµατοδότηση µε στα-θερό επιτόκιο και χωρίς ποσοτικό περιορισµό,

εφόσον τα πιστωτικά ιδρύµατα παρείχανεπαρκείς εξασφαλίσεις. Αύξησε επίσης τησυχνότητα των πράξεων πιο µακροπρόθεσµηςαναχρηµατοδότησης ώστε, κατά τα επόµεναδύο έτη, κάθε µήνα να διεξάγονται µία πράξηµε µηνιαία διάρκεια, δύο πράξεις µε τρίµηνηδιάρκεια και µία πράξη µε εξάµηνη διάρκεια.Επίσης, το Ευρωσύστηµα διεύρυνε την ποικι-λία των τίτλων που αποδέχεται ως εξασφαλί-σεις έναντι της παροχής ρευστότητας. Στιςεξασφαλίσεις περιλήφθηκαν (µέχρι το τέλοςτου 2010) κατηγορίες χρεογράφων οι οποίεςπροηγουµένως δεν γίνονταν αποδεκτές καιµειώθηκε η ελάχιστη πιστωτική διαβάθµιση ηοποία απαιτείτο για τις εξασφαλίσεις.2

Η διαφορά µεταξύ του επιτοκίου της πάγιαςδιευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης καιτου επιτοκίου της πάγιας διευκόλυνσης απο-δοχής καταθέσεων, δηλ. το εύρος του “δια-δρόµου” που ορίζουν αυτά τα δύο επιτόκια,µειώθηκε προσωρινά κατά 100 µονάδεςβάσης, ώστε να περιοριστεί αντιστοίχως η δια-κύµανση των πολύ βραχυπρόθεσµων επιτο-κίων στην αγορά χρήµατος.

Πολλές τράπεζες που εδρεύουν στη ζώνη τουευρώ πραγµατοποιούν αγοραπωλησίες τίτλωνσε δολάρια ή και δραστηριοποιούνται στηναγορά δανείων στις ΗΠΑ. Αυτά τα στοιχείαενεργητικού χρηµατοδοτούνται µέσω τακτικάανανεούµενης άντλησης βραχυπρόθεσµωνδιαθεσίµων σε δολάρια ΗΠΑ, ώστε οι τρά-πεζες να µην αναλαµβάνουν συναλλαγµατικόκίνδυνο. Πριν από την κρίση τα πιστωτικάιδρύµατα στη ζώνη του ευρώ αντλούσαν δολά-ρια από αντισυµβαλλοµένους στις ΗΠΑ.Όµως στο πλαίσιο της κρίσης η άντληση αυτήσυνάντησε δυσχέρειες, ενώ και η διεθνήςαγορά ανταλλαγών νοµισµάτων δυσλειτουρ-γούσε. Έτσι, δηµιουργήθηκε η ανάγκη ναληφθούν µέτρα για την αύξηση της διαθεσι-µότητας και τη µείωση του κόστους χρηµατο-δότησης σε δολάρια για τα ευρωπαϊκά πιστω-τικά ιδρύµατα.



22 Η ελάχιστη πιστωτική διαβάθµιση η οποία εφαρµόζεται στην περί-πτωση τίτλων που εκδίδονται έναντι κατεχόµενων περιουσιακώνστοιχείων (ABS) δεν µεταβλήθηκε τότε.

KEF_IV: 1 21-02-14 14:15 53

Πράγµατι, από τα τέλη του 2007 το Ευρωσύ-στηµα, σε συνεργασία µε την ΟµοσπονδιακήΤράπεζα των ΗΠΑ, χορηγούσε ρευστότητασε δολάρια – από τα τέλη του 2008, χωρίςποσοτικό περιορισµό (έναντι των εξασφαλί-σεων που είναι αποδεκτές στις πράξεις νοµι-σµατικής πολιτικής) και µε σταθερό επιτόκιο.Μετά την πτώχευση της Lehman Brothers, οόγκος των διατραπεζικών συναλλαγών (όχιµόνο µεταξύ ζώνης του ευρώ και άλλων νοµι-σµατικών περιοχών, αλλά και εσωτερικά στηζώνη του ευρώ) συρρικνώθηκε.3 Όσα πιστω-τικά ιδρύµατα είχαν πλεονάζοντα ρευστάδιαθέσιµα απέφευγαν να χορηγήσουν δια-τραπεζικά δάνεια. Προτιµούσαν αντίθετα νατοποθετούν τα ρευστά διαθέσιµά τους στηνπάγια διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεωντου Ευρωσυστήµατος, µε αποτέλεσµα το υπό-λοιπο των καταθέσεων στο πλαίσιο αυτής τηςδιευκόλυνσης να παραµείνει σε υψηλά επί-πεδα από τα τέλη του 2008, αν και µετά ταµέσα του 2012 το υπόλοιπο ακολουθεί καθο-δική τάση.

Οι τράπεζες που είχαν ανάγκη να συγκε-ντρώσουν πρόσθετα διαθέσιµα δεν είχαν άλληεπιλογή4 παρά να προσφύγουν στις πράξειςανοικτής αγοράς του Ευρωσυστήµατος. Έτσι,το Ευρωσύστηµα ανέλαβε ρόλο χρηµατοπι-στωτικού διαµεσολαβητή µεταξύ τραπεζώνπου είχαν πλεόνασµα ρευστών διαθεσίµων καιτραπεζών που είχαν ανάγκη για πρόσθετηρευστότητα. Η εξέλιξη αυτή αποτυπώνεταιστην έντονα ανοδική τάση που ακολούθησε τοσυνολικό ενεργητικό του Ευρωσυστήµατοςαπό την πτώχευση της Lehman Brothers µέχριτα µέσα του 2012. Συγκεκριµένα, το ενεργη-τικό του Ευρωσυστήµατος ανήλθε από 1 περί-που τρισεκ. ευρώ στα µέσα του 2008 σε 2,6 τρι-σεκ. ευρώ τον Ιούνιο του 2012. Έκτοτε υπο-χώρησε σε 1,9 τρισεκ. ευρώ περίπου στα τέλητου 2013.

∆εδοµένου ότι όλες οι προσφορές των αντι-συµβαλλοµένων του Ευρωσυστήµατος γίνο-νταν αποδεκτές στις πράξεις ανοικτής αγοράς,το ύψος της ρευστότητας στο τραπεζικόσύστηµα καθοριζόταν άµεσα από τη ζήτηση εκ

µέρους των τραπεζών και ακολούθησε ανο-δική τάση. Καθώς δηµιουργήθηκαν συνθήκεςπλεονάζουσας ρευστότητας στη διατραπεζικήαγορά, το επιτόκιο ΕΟΝΙΑ δεν διαµορφωνό-ταν πλέον σε στενή συσχέτιση µε το επιτόκιοστις πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης,αλλά προσέγγισε το επιτόκιο στη διευκόλυνσηαποδοχής καταθέσεων.5

Τα µέτρα τα οποία λάµβανε το Ευρωσύστηµα(εκτός των µειώσεων επιτοκίων), ξεκινώνταςκατ’ ουσίαν από το θέρος του 2007, χαρα-κτηρίστηκαν ως “µη συµβατικά”, διότι συν-δέονταν µε τροποποιήσεις στα µέσα και τιςδιαδικασίες για την εφαρµογή της νοµισµα-τικής πολιτικής. Είχαν ως στόχο να αντι-στρέψουν την προαναφερθείσα χειροτέρευσητων συνθηκών χρηµατοδότησης µε µεγαλύ-τερη αποτελεσµατικότητα από ό,τι ήταν δυνα-τόν να επιτευχθεί αποκλειστικά και µόνο µεµειώσεις των βασικών επιτοκίων. Ήταν ανα-γκαίο να ενισχυθεί η παροχή ρευστότηταςπρος τα πιστωτικά ιδρύµατα, πρώτον, για ναµην κλονιστεί η σταθερότητα του τραπεζικούσυστήµατος και, δεύτερον, για να συνεχίσουνοι τράπεζες να χορηγούν επαρκείς πιστώσειςπρος την πραγµατική οικονοµία µε όρουςσυµβατούς µε την κατεύθυνση της νοµισµα-τικής πολιτικής του Ευρωσυστήµατος. Ταβασικά επιτόκια συνέχισαν να προσδιορίζο-νται από το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤµε µοναδικό γνώµονα την επίτευξη του πρω-ταρχικού σκοπού του Ευρωσυστήµατος,δηλ. της σταθερότητας των τιµών (και όχι τηδιαχείριση των εντάσεων στις χρηµατοπι-στωτικές αγορές).

Με τη βοήθεια των µη συµβατικών µέτρων,των µειώσεων των βασικών επιτοκίων, αλλάκαι των µέτρων στήριξης του χρηµατοπιστω-τικού συστήµατος που θέσπισαν τα κράτη-


33 Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο όγκος των συναλλαγών παρέµεινεµειωµένος και υπήρξε στροφή προς πράξεις σχετικά βραχύτερηςδιάρκειας και έναντι εξασφαλίσεων.

44 Σε ένα χρονικό ορίζοντα όπου δεν ήταν δυνατή η προσέλκυση ικα-νών καταθέσεων από νοικοκυριά και επιχειρήσεις ή διότι το επι-χειρηµατικό τους υπόδειγµα συνεπαγόταν µεγάλη εξάρτηση απότις αγορές χονδρικής.

55 Με εξαίρεση περιορισµένα διαστήµατα κατά τα επόµενα έτη όπωςτο β’ εξάµηνο του 2010 και το α’ εξάµηνο του 2011, όταν δηλαδήτο πλεόνασµα ρευστότητας υποχωρούσε.

KEF_IV: 1 21-02-14 14:15 54

µέλη της Νοµισµατικής Ένωσης,6 όπως καιάλλες χώρες, από τον Οκτώβριο του 2008 καιεξής, τα επιτόκια Euribor αποκλιµακώθηκανµέχρι τα τέλη του α’ τριµήνου του 2010. Επι-τεύχθηκαν σηµαντικές µειώσεις των επιτοκίωντων τραπεζικών δανείων προς τις επιχειρήσειςκαι τα νοικοκυριά.

Ωστόσο, το 2009 η οικονοµική ύφεση βάθυνεστη ζώνη του ευρώ. Οι πληθωριστικές πιέσειςεξασθένησαν, όπως εξάλλου ήταν δυνατόν ναεπιβεβαιωθεί και από την επιβράδυνση τωνρυθµών νοµισµατικής επέκτασης. Έτσι, τοΕυρωσύστηµα συνέχισε να µειώνει τα βασικάεπιτόκια. Η συνολική µείωση του επιτοκίουκύριας αναχρηµατοδότησης έφθασε τις 150µονάδες, ενώ µειώθηκε και το εύρος του “δια-δρόµου” κατά 50 µονάδες βάσης.

Το 2009, το Ευρωσύστηµα διεξήγαγε για πρώτηφορά πράξεις πιο µακροπρόθεσµης αναχρη-µατοδότησης διάρκειας ενός έτους και άρχισενα πραγµατοποιεί αγορές καλυµµένων τραπε-ζικών οµολογιών µε στόχο να διευκολυνθεί ησυγκέντρωση αποταµιευτικών πόρων από τιςτράπεζες µε την έκδοση τέτοιων χρεογράφων.

Στα τέλη του έτους δροµολογήθηκε η πολιτικήεξόδου, δηλ. η σταδιακή άρση ορισµένων µησυµβατικών µέτρων, δεδοµένου ότι επί πολ-λούς µήνες είχε καταγραφεί οµαλοποίηση τωνσυνθηκών στις χρηµατοπιστωτικές αγορές.Όµως στα τέλη του 2009 είχαν µόλις αρχίσεινα επηρεάζουν τις εν λόγω αγορές οι ανησυ-χίες σχετικά µε τη δηµοσιονοµική κατάστασησε ορισµένα κράτη-µέλη, ιδίως στην Ελλάδα.Η επίδραση αυτή προοδευτικά εντάθηκε καιστις αρχές Μαΐου του 2010 κορυφώθηκε,καθώς ορισµένες αγορές κρατικών τίτλων επι-πλέον της ελληνικής παρουσίασαν απότοµηαύξηση των αποδόσεων και συρρίκνωση τουόγκου των συναλλαγών. Τότε το ∆ιοικητικόΣυµβούλιο της ΕΚΤ επανενεργοποίησε ορι-σµένα µη συµβατικά µέτρα7 και υιοθέτησε τοΠρόγραµµα για τις Αγορές Τίτλων.

Στο πλαίσιο του Προγράµµατος, το Ευρωσύ-στηµα αγόραζε χρεόγραφα ώστε να εξα-σφαλίσει επαρκές βάθος στις αγορές τίτλων

που παρουσίαζαν δυσλειτουργίες. Τούτοθεωρήθηκε αναγκαίο, καθώς ετίθετο σε κίν-δυνο η λειτουργία του µηχανισµού µετάδοσηςτης ενιαίας νοµισµατικής πολιτικής και ως εκτούτου η επίτευξη του πρωταρχικού της σκο-πού. Η τιµολόγηση πολλών δανείων και ιδιω-τικών οµολόγων επηρεάζεται άµεσα από τηνεξέλιξη των αποδόσεων των κρατικών οµο-λόγων. Έτσι, η άνοδος των αποδόσεων προ-καλούσε ανοδική πίεση στο κόστος χρηµα-τοδότησης σε ορισµένα κράτη-µέλη, παρά τογεγονός ότι η κατεύθυνση της ενιαίας νοµι-σµατικής πολιτικής δεν είχε µεταβληθεί. Ηαπόκτηση χρεογράφων εκ µέρους του Ευρω-συστήµατος συνεπαγόταν κατ’ αρχάς αύξησητης συνολικής ρευστότητας του τραπεζικούσυστήµατος, η οποία όµως ακολούθως απορ-ροφήθηκε µε τη βοήθεια δηµοπρασιών για τησυγκέντρωση καταθέσεων στο Ευρωσύ-στηµα που ανανεώνονται κάθε εβδοµάδαµέχρι σήµερα.

Η ανοδική πορεία των επιτοκίων Euribor το2010 και το α’ εξάµηνο του 2011 αποδίδεταιµεταξύ άλλων στη διόγκωση του ασφαλίστρουέναντι του κινδύνου αντισυµβαλλοµένου. Ανη-συχίες προκαλούσε η έκθεση πολλών τραπε-ζών, λόγω των δανειοδοτήσεων και των χαρ-τοφυλακίων τίτλων τους, σε κράτη-µέλη µεδηµοσιονοµικά προβλήµατα. Ιδίως στις χώρεςγια τη διατηρησιµότητα της δηµοσιονοµικήςκατάστασης των οποίων υπήρχαν αµφιβολίες,τα πιστωτικά ιδρύµατα µε έλλειµµα ρευστό-τητας δυσκολεύονταν (όταν δεν προσέφερανεξασφαλίσεις ή προσέφεραν ως εξασφαλίσειςεγχώρια κρατικά οµόλογα) να προσελκύσουνδιατραπεζικές καταθέσεις από πιστωτικάιδρύµατα µε πλεονάσµατα ρευστότητας σεάλλα κράτη-µέλη.

Το 2011 οι πληθωριστικές πιέσεις ενισχύθη-καν λόγω ανόδου των τιµών των βασικών



66 Τα µέτρα αποσκοπούσαν στην ενίσχυση της κεφαλαιακής βάσηςτων τραπεζών µε την αγορά από τις κυβερνήσεις των κρατών-µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης νεοεκδιδόµενων προνοµιούχωνµετοχών. Επίσης, παρασχέθηκαν εγγυήσεις από τις κυβερνήσειςγια νέες εκδόσεις τραπεζικών οµολόγων, ενώ ενισχύθηκαν τασυστήµατα εγγύησης καταθέσεων.

77 Π.χ. ξανάρχισε η τακτική χορήγηση χρηµατοδότησης στα πιστω-τικά ιδρύµατα σε δολάρια ΗΠΑ έναντι εξασφαλίσεων, η οποίαείχε διακοπεί στις αρχές του 2010.

KEF_IV: 1 21-02-14 14:15 55

εµπορευµάτων. Εξαιτίας της πολυετούς εφαρ-µογής µη συµβατικών µέτρων είχε συσσω-ρευθεί άφθονη ρευστότητα στη ζώνη τουευρώ, γεγονός που ήταν δυνατόν να διευκο-λύνει την υλοποίηση δευτερογενών επιδρά-σεων. Κατά συνέπεια, το Ευρωσύστηµααύξησε τα βασικά επιτόκια τον Απρίλιο καιτον Ιούλιο, συνολικά κατά 50 µονάδες βάσης.Οι αυξήσεις αυτές γρήγορα θα γινόταν ανα-γκαίο να αντιστραφούν. Πράγµατι, το καλο-καίρι του 2011 οι αγορές κρατικών οµολόγωνσε ορισµένα κράτη-µέλη επηρεάστηκαν εκνέου από εντάσεις, ενώ δυσλειτουργίεςπαρουσιάστηκαν και στη διατραπεζική αγορά.Οι εξελίξεις αυτές είχαν δυσµενή επίπτωσηστις συνθήκες χρηµατοδότησης της πραγµα-τικής οικονοµίας, γεγονός που αποτέλεσε τηβάση για την απόφαση του ∆ιοικητικού Συµ-βουλίου της ΕΚΤ να µειώσει τα επιτόκια τοΝοέµβριο και το ∆εκέµβριο, κατά 50 µονάδεςβάσης συνολικά.

Προς τα τέλη του 2011 δροµολογήθηκε νέοπρόγραµµα αγοράς καλυµµένων τραπεζικώνοµολογιών. Το κόστος µε το οποίο επιβαρύ-νονται τα πιστωτικά ιδρύµατα για τηνάντληση ρευστότητας σε δολάρια ΗΠΑ µειώ-θηκε. Επίσης, διευρύνθηκε η διαθεσιµότηταγια τα πιστωτικά ιδρύµατα εξασφαλίσεωνέναντι των οποίων επιτρέπεται να αντλήσουνχρηµατοδότηση από το Ευρωσύστηµα, δεδο-µένου ότι οι εντάσεις στις χρηµατοπιστωτικέςαγορές είχαν ως συνέπεια τη µείωση της αξίαςπολλών από τους τίτλους που χρησιµοποιού-σαν ως ασφάλειες.

Συγκεκριµένα, µειώθηκε η κατώτατη επιτρε-πτή πιστωτική διαβάθµιση για τους τίτλους οιοποίοι έχουν εκδοθεί έναντι ενυπόθηκων στε-γαστικών δανείων ή χορηγήσεων προς επι-χειρήσεις µικρού και µεσαίου µεγέθους καιεπιτράπηκε στις εθνικές κεντρικές τράπεζεςνα αποδέχονται µε ευθύνη τους πρόσθετα ενή-µερα µη τιτλοποιηµένα τραπεζικά δάνεια ωςεξασφαλίσεις.

Τέλος, πραγµατοποιήθηκε για πρώτη φοράπράξη ανοικτής αγοράς για τη χορήγηση χρη-µατοδότησης διάρκειας 36 µηνών, ενώ, µε

στόχο την αύξηση των συναλλαγών µεταξύ τωντραπεζών, διακόπηκε η συγκέντρωση εκµέρους του Ευρωσυστήµατος καταθέσεων απότα πιστωτικά ιδρύµατα µέσω δηµοπρασίας τηντελευταία ηµέρα κάθε περιόδου τήρησης.

Στις αρχές του 2012 υποδιπλασιάστηκε οσυντελεστής υποχρεωτικών καταθέσεων από2% σε 1%. Πολλά πιστωτικά ιδρύµατα εξευ-ρίσκουν τα αναγκαία διαθέσιµα για τροφο-δότηση των υποχρεωτικών καταθέσεωναντλώντας χρηµατοδότηση από το Ευρωσύ-στηµα. Προκειµένου να αντλήσουν χρηµατο-δότηση, είναι αναγκαίο να προσκοµίσουνεξασφαλίσεις στην οικεία εθνική κεντρικήτράπεζα. Έτσι, η µείωση του ύψους των υπο-χρεωτικών καταθέσεων απελευθέρωσε απο-δεκτές εξασφαλίσεις (για τις οποίες παρα-τηρείτο στενότητα) για άλλες χρήσεις (π.χ.στην αγορά διατραπεζικών repos). Η µείωσητου συντελεστή συνέβαλε σε τόνωση τωνσυναλλαγών στην αγορά χρήµατος και στοµέτρο που κάποια πιστωτικά ιδρύµατα διο-χέτευσαν σε διατραπεζικά δάνεια τα διαθέ-σιµα που δεν δεσµεύονταν πλέον σε υποχρε-ωτική κατάθεση.

Παρά το ότι για µέρος του 2012 σηµειώθηκεάνοδος των τιµών της ενέργειας, ενώ αυξά-νονταν καθ’ όλο το έτος οι έµµεσοι φόροι σεπολλά κράτη-µέλη στο πλαίσιο της δηµοσιο-νοµικής εξυγίανσης, οι πληθωριστικές πιέσειςπαρέµειναν συγκρατηµένες λόγω της αδύνα-µης οικονοµικής δραστηριότητας, γεγονός τοοποίο επιβεβαιωνόταν και από το ότι η πιστω-τική επέκταση ήταν υποτονική. Μάλιστα, το∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ έκρινε ότι,προκειµένου να αντισταθµιστεί η συσταλτικήεπίδραση που ασκούσαν στην οικονοµική δρα-στηριότητα οι εντάσεις λόγω της κρίσης δηµό-σιου χρέους, ήταν αναγκαία η µείωση τωνβασικών επιτοκίων κατά 25 µονάδες βάσηςτον Ιούλιο.

Η µείωση αυτή όπως και οι προηγηθείσες µει-ώσεις των βασικών επιτοκίων τους δύο τελευ-ταίους µήνες του 2011, η σηµαντική αύξησητης υπερβάλλουσας ρευστότητας στη διατρα-πεζική αγορά, αλλά και η προοδευτική υπο-


KEF_IV: 1 21-02-14 14:15 56

χώρηση του ασφαλίστρου έναντι του κινδύνουαντισυµβαλλοµένου µετά τη διεξαγωγή τωνπράξεων ανοικτής αγοράς διάρκειας 36µηνών, συνέβαλαν σε σηµαντική υποχώρησητου αντιπροσωπευτικού διατραπεζικού επι-τοκίου Euribor τριών µηνών από τα τέλη του2011 µέχρι τα τέλη του 2012. Έκτοτε το επι-τόκιο αυτό παρέµεινε κατ’ ουσίαν σταθερό.8

Εξάλλου, το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤδιαπίστωσε και βελτίωση της λειτουργίας τουµηχανισµού µετάδοσης της νοµισµατικής πολι-τικής. Σε αυτές τις ευνοϊκές εξελίξεις συνέ-βαλε η πρόοδος ως προς τον περιορισµό τωνδηµοσιονοµικών ανισορροπιών και την εφαρ-µογή διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων σεπολλά κράτη-µέλη, αλλά και η θέσπιση ενόςενισχυµένου πλαισίου για την οικονοµική δια-κυβέρνηση στη ζώνη του ευρώ.

Ο µηδενισµός του επιτοκίου στη διευκόλυνσηαποδοχής καταθέσεων από τις αρχές Ιουλίου2012 είχε ως συνέπεια να καταγραφεί πτωτικήπορεία των καταθέσεων εκ µέρους των πιστω-τικών ιδρυµάτων στο πλαίσιο της διευκόλυν-σης. Ωστόσο, πολλά πιστωτικά ιδρύµατα, αντίνα διοχετεύσουν τα διαθέσιµα που έπαυσαννα τοποθετούν στην πάγια διευκόλυνση σεδιατραπεζικά δάνεια ή χορηγήσεις προς τηνπραγµατική οικονοµία, προτίµησαν να τααφήσουν να συσσωρεύονται στους λογαρια-σµούς υποχρεωτικών καταθέσεων (ώστε τουπόλοιπο σε αυτούς τους λογαριασµούς ναυπερβαίνει σηµαντικά το απαιτούµενο ύψος(excess reserves)) από το β’ εξάµηνο του 2012και εξής.

Το καλοκαίρι του 2012 το ∆ιοικητικό Συµ-βούλιο της ΕΚΤ εκτίµησε ότι η άνοδος τωναποδόσεων στις αγορές οµολόγων ορισµένωνκρατών-µελών (όπως η Ιταλία και η Ισπανία)υποδήλωνε ενσωµάτωση ασφαλίστρου συναλ-λαγµατικού κινδύνου λόγω ενδεχόµενηςαποχώρησης από τη ζώνη του ευρώ. Το ∆ιοι-κητικό Συµβούλιο χαρακτήρισε την εξέλιξηαυτή ως αδικαιολόγητη και έκρινε ότι η ενσω-µάτωση υπερβολικών ασφαλίστρων στιςαποδόσεις έπρεπε να αποτραπεί µε άµεσοτρόπο, καθώς η αποτελεσµατική λειτουργία

της νοµισµατικής πολιτικής δυσχεραίνεταιαπό τον συνακόλουθο κατακερµατισµό τωνχρηµατοπιστωτικών αγορών. Φαινόµενακατακερµατισµού αποτελούν ο περιορισµόςτων διασυνοριακών διατραπεζικών συναλ-λαγών, ο οποίος έχει ως συνέπεια σηµαντικέςαποκλίσεις των επιτοκίων των τραπεζικώνδανείων προς τις επιχειρήσεις και τα νοικο-κυριά µεταξύ των χωρών της ΝοµισµατικήςΈνωσης.

Προκειµένου να περιοριστούν οι δυσλει-τουργίες του µηχανισµού µετάδοσης, το Ευρω-σύστηµα ανακοίνωσε ότι θα πραγµατοποιείΟριστικές Νοµισµατικές Συναλλαγές, δηλ.οριστικές αγορές βραχυπρόθεσµων κρατικώντίτλων επαρκούς ύψους ώστε να εξοµαλύνο-νται οι συνθήκες στις χρηµατοπιστωτικές αγο-ρές. Η θεσµοθέτηση καθαυτή των ΟριστικώνΝοµισµατικών Συναλλαγών (σε αντιδιαστολήµε την ενεργοποίησή τους, η οποία ακόµη δενέχει πραγµατοποιηθεί διότι δεν έχουν συντρέ-ξει οι προϋποθέσεις) συνέβαλε στον περιορι-σµό των εντάσεων στις αγορές κρατικών οµο-λόγων, συµπεριλαµβανοµένης της αποκατά-στασης της πρόσβασης στην πρωτογενή αγοράεκ µέρους κυβερνήσεων που είχαν προσωρινάαποκοπεί ―κάτι ανάλογο εξάλλου συνέβη καιµε ορισµένες τράπεζες― και σε επιστροφήκεφαλαίων στις χώρες της περιφέρειας τηςζώνης του ευρώ και αντίστοιχη αύξηση τουυπολοίπου των καταθέσεων στις τράπεζες σεαυτά τα κράτη-µέλη. Ωστόσο, δεν έχει εξα-λειφθεί ακόµη η κατάτµηση των χρηµατοπι-στωτικών αγορών σε εθνική βάση.

Όσον αφορά το σύνολο των αποδεκτών εξα-σφαλίσεων, στα µέσα του 2012 µειώθηκε εκνέου η κατώτατη επιτρεπτή πιστωτική δια-βάθµιση για τίτλους οι οποίοι έχουν εκδοθείέναντι διαφόρων κατηγοριών κατεχόµενωνπεριουσιακών στοιχείων (ενυπόθηκωνδανείων που χρηµατοδοτούν την απόκτησηκατοικιών ή εµπορικών ακινήτων, χορηγή-σεων προς επιχειρήσεις µικρού και µεσαίου



88 Παρατηρήθηκαν διακυµάνσεις του επιτοκίου Euribor τριών µηνώνστη διάρκεια του 2013 και στις αρχές του 2014, το εύρος τωνοποίων δεν υπερέβη τις 12 µονάδες βάσης.

KEF_IV: 1 21-02-14 14:15 57

µεγέθους, καταναλωτικών δανείων και συµ-βάσεων χρηµατοδοτικής µίσθωσης).

Λίγο αργότερα ανακοινώθηκε ότι αίρεται ηεφαρµογή της ελάχιστης πιστωτικής διαβάθ-µισης στην περίπτωση χρεογράφων που έχουνεκδώσει ή εγγυηθεί κεντρικές κυβερνήσειςκρατών-µελών τα οποία ακολουθούν προ-γράµµατα οικονοµικής προσαρµογής µε τηχρηµατοδοτική στήριξη από κοινού τηςΕυρωπαϊκής Ένωσης και του ∆ΝΤ, εφόσον τακράτη-µέλη συµµορφώνονται µε τους όρουςτων εν λόγω προγραµµάτων.

Το 2013 το Ευρωσύστηµα µείωσε το επιτόκιοστις πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησηςκατά 50 µονάδες βάσης συνολικά, καθώς οιαρνητικοί ρυθµοί µεταβολής του ΑΕΠ επίπολλά τρίµηνα στο πρόσφατο παρελθόν και ηδιατήρηση της νοµισµατικής και πιστωτικήςεπέκτασης σε πολύ χαµηλά επίπεδα συνέβα-λαν σε περιορισµό των πληθωριστικών πιέ-σεων. Επιπροσθέτως, το εύρος του “διαδρό-µου” µειώθηκε κατά 75 µονάδες βάσης προ-κειµένου να περιοριστεί η µεταβλητότητα τουεπιτοκίου µίας ηµέρας. Το ∆ιοικητικό Συµ-βούλιο της ΕΚΤ ανακοίνωσε ότι δεδοµένωντων µακροοικονοµικών συνθηκών τα βασικάεπιτόκια θα παραµείνουν στα παρόντα πολύχαµηλά επίπεδα επί µακρόν ή και θα µειω-θούν περαιτέρω.

Όσον αφορά τον κατακερµατισµό των χρη-µατοπιστωτικών αγορών στη ζώνη του ευρώ,το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ, αφούσηµείωσε την πρόοδο που έχει επιτελεστεί ωςπρος τις δυνατότητες των τραπεζών να αντλή-σουν χρηµατοδοτικούς πόρους από τις αγορέςλιανικής και χονδρικής, υπογράµµισε την ενγένει συµβολή της πορείας προς την εγκαθί-δρυση Τραπεζικής Ένωσης στον περιορισµότου φαινοµένου του κατακερµατισµού. Πιοπρόσφατα υπογράµµισε τη συµβολή ειδικό-τερα της συνολικής αξιολόγησης των σηµα-ντικών πιστωτικών ιδρυµάτων στη ζώνη τουευρώ την οποία διενεργεί η ΕΚΤ, ώστε ναεντοπιστεί πού είναι αναγκαία η εφαρµογήδιορθωτικών µέτρων, καθ’ οδόν προς τηνενεργοποίηση του Ενιαίου Εποπτικού Μηχα-νισµού.

Τέλος, το 2013 (όπως εξάλλου και στις αρχέςτου 2014) περιορίστηκε η πλεονάζουσα ρευ-στότητα στη διατραπεζική αγορά, καθώς ταπιστωτικά ιδρύµατα άσκησαν το δικαίωµα γιαπρόωρη εξόφληση της χρηµατοδότησης µεαρχική διάρκεια 36 µηνών που είχαν αντλήσειτα προηγούµενα έτη. Η εξέλιξη αυτή φανε-ρώνει διεύρυνση των δυνατοτήτων άντλησηςπόρων από την αγορά, λόγω της προαναφερ-θείσας εξοµάλυνσης των συνθηκών κατόπιντης θεσµοθέτησης των Οριστικών Νοµισµατι-κών Συναλλαγών.


KEF_IV: 1 21-02-14 14:15 58

Η τετραετία 2010-2013 χαρακτηρίζεται απόσωρευτική υποχώρηση (σε σταθερές τιµές)του ΑΕΠ κατά 20,4% και του διαθέσιµουεισοδήµατος των νοικοκυριών κατά περισσό-τερο από 30%. Η συρρίκνωση αυτή, ανάλογητης οποίας σε µέγεθος δεν έχει καταγραφείµεταπολεµικά σε άλλη οικονοµία του ΟΟΣΑ,έλαβε χώρα ταυτόχρονα µε την προσπάθειαγια εξάλειψη των εκτεταµένων ανισορροπιώνστο δηµοσιονοµικό αποτέλεσµα της γενικήςκυβέρνησης και στο ισοζύγιο εξωτερικώνσυναλλαγών, οι οποίες υπήρξαν και οι αφορ-µές για την εκδήλωση της κρίσης. Η προσπά-θεια αυτή συντελέστηκε σε περιβάλλονπεριορισµένης τραπεζικής χρηµατοδότησηςµέσα σε κλίµα µεγάλης αβεβαιότητας, τοοποίο επέτεινε την ύφεση που προκλήθηκε(βλ. ∆ιάγραµµα V.1).

Η οικονοµική πολιτική για την εξάλειψη τωνανισορροπιών στηρίχθηκε σε µέτρα άµεσηςαπόδοσης (π.χ. µειώσεις στους µισθούς καιστις συντάξεις, επιβολή έκτακτων φόρωνκ.ά.), αλλά και σε µέτρα µε στόχο την ανα-

διάρθρωση της οικονοµίας και εποµένως τηµακροχρόνια διατηρήσιµη ανάπτυξη. Ταµέτρα άµεσης απόδοσης οδήγησαν σε επί-τευξη πρωτογενούς πλεονάσµατος της γενικήςκυβέρνησης το 2013, σε σηµαντική µείωση τουκόστους ανά µονάδα προϊόντος και σε ανά-κτηση της διεθνούς ανταγωνιστικότηταςκόστους που είχε απολεστεί κατά το διάστηµα2000-2009. Στην αγορά εργασίας πραγµατο-ποιήθηκαν σηµαντικές διαρθρωτικές µεταρ-ρυθµίσεις µε βασικό στόχο τη βελτίωση τηςαντιστοίχισης µεταξύ των µεταβολών στουςµισθούς και τις οικονοµικές επιδόσεις τωνεπιχειρήσεων, καθώς και την ενίσχυση τηςκινητικότητας πόρων µεταξύ κλάδων. Μελιγότερο ταχύ ρυθµό σε σχέση µε τις µεταβο-λές στην αγορά εργασίας προχώρησαν οιδιαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις στις αγορέςπροϊόντων. Ωστόσο, σύµφωνα µε εκτιµήσειςτου ΟΟΣΑ, η Ελλάδα βελτίωσε περισσότεροαπό όλες τις χώρες το βαθµό ανταπόκρισης



V ΜΑΚΡΟΟ ΙΚΟΝΟΜ ΙΚΕΣ ΕΞΕΛ Ι Ξ Ε Ι Σ ΚΑ ΙΠΡΟΟΠΤ ΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α

KEF_V: 1 20-02-14 13:34 59

στις συστάσεις διαρθρωτικών αλλαγών πουείχε απευθύνει ο Οργανισµός (βλ. ∆ιάγραµµαV.2), καθώς έγιναν σηµαντικά βήµατα για τηναπλοποίηση της έναρξης επιχειρηµατικήςδραστηριότητας και την άρση των περιορι-σµών στη δραστηριότητα επαγγελµατιών καιεπιχειρήσεων (π.χ. άνοιγµα των κλειστώνεπαγγελµάτων, ενίσχυση της προστασίας τουανταγωνισµού). Η προσπάθεια ωστόσο πρέ-πει να συνεχιστεί, µε κύριους στόχους, πρώ-τον, την ουσιαστική βελτίωση της αποτελε-σµατικότητας της δηµόσιας διοίκησης και όχιµόνο την περικοπή του κόστους λειτουργίαςτης, και δεύτερον, την αναβάθµιση του θεσµι-κού πλαισίου µέσα στο οποίο λειτουργεί ηοικονοµία.

1 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

Στο διάστηµα 2000-2010 η ελληνική οικονοµίαχαρακτηριζόταν από αυξανόµενο έλλειµµατης γενικής κυβέρνησης, επιδεινούµενοέλλειµµα στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλα-γών, πληθωρισµό που υπερέβαινε εκείνον τηςζώνης του ευρώ και υψηλό ποσοστό ανεργίας,ενώ η παραγωγικότητα ανά ώρα εργασίαςανερχόταν µόλις στο 56% του αντίστοιχουµέσου επιπέδου της ζώνης του ευρώ.

Οι ανισορροπίες αυτές αντανακλούσανµεταξύ άλλων:

Πρώτον, την υψηλή ιδιωτική κατανάλωση ηοποία το 2000-2010 αντιστοιχούσε στο 71,4%του ΑΕΠ (ή άνω του 90% του διαθέσιµουεισοδήµατος των νοικοκυριών), όταν το αντί-στοιχο ποσοστό στη ζώνη του ευρώ ήταν µόλις57,0%.

∆εύτερον, το υψηλό ποσοστό των επενδύσεωνσε κατοικίες (37,2% του συνόλου των επεν-δύσεων το 2000-2010).

Τρίτον, την πολύ χαµηλή κάλυψη των εισα-γωγών από εξαγωγές. Το διάστηµα 2000-2010ο λόγος εξαγωγών προς εισαγωγές διαµορ-φώθηκε σε 65,2%.

Τέταρτον, τις χαµηλές αξιολογήσεις της ελλη-νικής οικονοµίας όσον αφορά τη διαρθρωτικήτης επάρκεια (όπως φαίνεται π.χ. από τουςδείκτες που αποτυπώνουν την ευχέρεια επι-χειρηµατικής δραστηριότητας, βλ. ∆ιάγραµ-µα V.3).

Εξελίξεις από την πλευρά της ζήτησης

Μεταξύ του εννεαµήνου του 2010 και τουεννεαµήνου του 2013 η ιιδδιιωωττιικκήή κκααττααννάάλλωωσσηησε σταθερές τιµές έχει υποχωρήσει (βλ. Πίνα-κες V.1 και V.2) µε ρυθµό περίπου 23%. Ηυποχώρηση της ιδιωτικής κατανάλωσης απο-δίδεται (α) στη δηµοσιονοµική προσαρµογή(που συνεπαγόταν µείωση των µισθών στο


KEF_V: 1 20-02-14 13:34 60



Πίνακας V.1 Ζήτηση και ΑΕΠ

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές και συµβολές στο ΑΕΠ σε εκατοστιαίες µονάδες, σε σταθερές αγοραίες τιµές 2005)

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Εθνικοί Λογαριασµοί, ∆εκέµβριος 2013.Σηµείωση: Εντός παρενθέσεως, συµβολή στο ΑΕΠ σε εκατοστιαίες µονάδες.1 ∆εν περιλαµβάνονται αποθέµατα και στατιστικές διαφορές.2 Με βάση τις προκαταρκτικές εκτιµήσεις της ΕΛΣΤΑΤ για το δ’ τρίµηνο (που ανακοινώθηκαν στις 14.2.2014), το 2013 συνολικά η ύφεση ήταντης τάξεως του 3,7%.

2008 2009 2010 2011 20122013

εννεάµηνο

Ιδιωτική κατανάλωση 4,3(2,9)

-1,6(-1,2)

-6,2(-4,4)

-7,7(-5,6)

-9,1(-6,5)

-7,7(-5,5)

∆ηµόσια κατανάλωση -2,6(-0,5)

4,9(0,9)

-8,7(-1,7)

-5,2(-0,9)

-4,2(-0,8)

-5,2(-1,0)

Ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου -14,3(-3,9)

-13,7(-3,2)

-15(-3,0)

-19,6(-3,6)

-19,2(-3,0)

-11,6(-1,6)

Επενδύσεις σε κατοικίες -33,60(-4,2)

-20,70(-1,7)

-21,60(-1,5)

-18,00(-1,0)

-32,90(-1,6)

-36,80(-1,3)

Εγχώρια τελική ζήτηση1 -1,2(-1,4)

-3,0(-3,5)

-8,3(-9,1)

-9,3(-10,2)

-9,8(-10,4)

-7,8(-8,1)

Αποθέµατα και στατιστικές διαφορές (ως % του ΑΕΠ) 1,1 -1,8 -0,3 0,4 0,8 1,1

Εγχώρια ζήτηση -0,2(-0,3)

-5,4(-6,2)

-7,1(-7,8)

-8,7(-9,5)

-9,4(-10,1)

5,9(-6,1)

Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών 1,7(0,4)

-19,4(-4,7)

5,2(1,0)

0,3(0,1)

-2,4(-0,6)

2,0(0,5)

Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών 0,9(-0,3)

-20,2(7,7)

-6,2(1,9)

-7,3(2,3)

-13,8(4,2)

-5,5(1,6)

Εξωτερική ζήτηση ...(0,1)

...(3,1)

...(2,9)

...(2,4)

...(3,7)

...(2,1)

Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν σε τιµές αγοράς2 -0,2 -3,1 -4,9 -7,1 -6,4 -4,0

Πίνακας V.2 ∆είκτες καταναλωτικής ζήτησης (2009-2013)

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές)

2009 2010 2011 2012

2013(διαθέσιµη

περίοδος)

Όγκος λιανικού εµπορίου (γενικός δείκτης) -11,4 -6,2 -10,2 -12,2 -8,3 (Ιαν.-Νοέµ.)

Όγκος λιανικού εµπορίου (εκτός καυσίµωνκαι λιπαντικών)

-9,3 -6,9 -8,7 -11,8 -8,6 ( » » )

Είδη διατροφής-ποτά-καπνός1 -6,1 -5,5 -6,0 -8,9 -9,4 ( » » )

Ένδυση-υπόδηση 1,4 -11,4 -18,8 -20,4 -2,0 ( » » )

Έπιπλα-ηλεκτρικά είδη-οικιακός εξοπλισµός -15,3 -12,7 -15,7 -16,3 -6,1 ( » » )

Βιβλία-χαρτικά-λοιπά είδη -24,0 -4,3 -5,2 -12,0 -0,8 ( » » )

Έσοδα από ΦΠΑ (σταθερές τιµές) -10,2 0,1 -5,9 -12,8 -6,6 (Ιαν.-∆εκ.)

∆είκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στολιανικό εµπόριο

-21,4 -26,4 -0,5 -3,1 22,9 ( » » )4

Νέες κυκλοφορίες Ι.Χ. επιβατικών αυτοκινήτων -17,4 -37,2 -29,8 -41,7 3,1 ( » » )5

Φορολογικά έσοδα από τέλη κινητής τηλεφωνίας2 13,2 37,1 -16,8 -7,9 -12,8 ( » » )

Τραπεζική χρηµατοδότηση της κατανάλωσης3 1,8 -4,2 -6,4 -5,1 -3,9 ( » » )

Πηγές: ΕΛΣΤΑΤ (λιανικό εµπόριο, αυτοκίνητα), Υπουργείο Οικονοµικών (έσοδα ΦΠΑ, τέλη κινητής τηλεφωνίας), ΙΟΒΕ (προσδοκίες) καιΤράπεζα της Ελλάδος (χρηµατοδότηση κατανάλωσης).1 Περιλαµβάνει τα µεγάλα καταστήµατα τροφίµων και τα ειδικευµένα καταστήµατα τροφίµων-ποτών-καπνού.2 Πάγια µηνιαία τέλη ανά σύνδεση έως τον Ιούλιο του 2009. Από τον Αύγουστο του 2009 νέο κλιµακούµενο τέλος συνδροµητών κινητής τηλε-φωνίας και τέλος καρτοκινητής τηλεφωνίας.3 Περιλαµβάνονται τα δάνεια και τα τιτλοποιηµένα δάνεια. Οι ρυθµοί µεταβολής υπολογίζονται αφού ληφθούν υπόψη οι αναταξινοµήσειςδανείων, οι διαγραφές δανείων, οι διακυµάνσεις συναλλαγµατικών ισοτιµιών και η µεταβίβαση δανείων σε εγχώρια θυγατρική εταιρία παρο-χής πιστώσεων το 2009.4 Η µεταβολή του δείκτη τον Ιανουάριο του 2014 ανέρχεται σε 27,6%.5 Η µεταβολή για τον Ιανουάριο του 2014 ανέρχεται σε 16,2%.

δηµόσιο τοµέα και αύξηση των φόρων), (β) τηµείωση του αριθµού των απασχολουµένων, (γ)την υποχώρηση των αµοιβών στην υπόλοιπηοικονοµία και (δ) τον περιορισµό του εισο-δήµατος από περιουσία. Στο διάστηµα αυτό ολόγος ιδιωτικής κατανάλωσης προς ΑΕΠ υπο-χώρησε αλλά όχι σηµαντικά και εξακολουθείνα είναι πολύ υψηλότερος από ό,τι στη ζώνητου ευρώ (βλ. ∆ιάγραµµα V.4).

Αν και η µεταβολή των καταναλωτικών προ-τύπων είναι εν γένει αργή, παρατηρείταικάποια αλλαγή του καταναλωτικού προτύπου,µε κύριο χαρακτηριστικό την αύξηση τουποσοστού συµµετοχής των δαπανών που δια-τίθενται για την κάλυψη των βασικών ανα-γκών (τρόφιµα και δαπάνες για στέγαση καιυπηρεσίες δικτύων) στο σύνολο των κατανα-λωτικών δαπανών και την αντίστοιχη µείωσητων δαπανών για κάλυψη µη βασικών ανα-γκών (βλ. ∆ιάγραµµα V.5).

Η υποχώρηση της κατανάλωσης και των επεν-δύσεων είχε αποτέλεσµα τη συρρίκνωση τωνεειισσααγγωωγγώώνν ααγγααθθώώνν κκααιι υυππηηρρεεσσιιώώνν (-29,3% σε

εθνικολογιστική βάση µεταξύ 2010 και2013). Οι εεξξααγγωωγγέέςς ααγγααθθώώνν, οι οποίες αντι-προσωπεύουν το ήµισυ των συνολικών εξα-γωγών, αυξήθηκαν κατά περίπου 16% µέσασε αυτό το διάστηµα, ενώ οι εεξξααγγωωγγέέςς υυππηη--ρρεεσσιιώώνν υποχώρησαν κατά 4,4%. Ως αποτέλε-σµα, οι συνολικές εξαγωγές σε σταθερές τιµέςαυξήθηκαν κατά 4,7% µεταξύ 2010 και 2013.Έτσι, ενώ το 2009 τα έσοδα από εξαγωγέςαγαθών και υπηρεσιών κάλυπταν µόνο το66% των δαπανών για εισαγωγές, το 2013 τοποσοστό αυτό είναι πάνω από 90%, κυρίωςλόγω της σηµαντικής υποχώρησης των εισα-γωγών (βλ. ∆ιάγραµµα V.6).


KEF_V: 1 20-02-14 13:35 62

Το 2014 η µείωση της κατανάλωσης αναµένε-ται να συνεχιστεί, αλλά µε πολύ πιο ήπιο ρυθµό,όπως φαίνεται και από τα στοιχεία του διµήνουΟκτωβρίου-Νοεµβρίου 2013 που δείχνουνάνοδο, έστω και οριακή, του όγκου του λιανι-κού εµπορίου (+0,8%), έναντι υποχώρησης10,0% το εννεάµηνο Ιανουαρίου-Σεπτεµβρίου2013. Σε αυτό συνηγορούν και τα στοιχεία γιατις πωλήσεις αυτοκινήτων του Ιανουαρίου 2014τα οποία δείχνουν αύξηση των πωλήσεων σεετήσια βάση για πέµπτο συνεχή µήνα, καθώςκαι οι προθέσεις των καταναλωτών για αγορέςαυτοκινήτων και επισκευές σπιτιών στη διάρ-κεια του 2014, όπως αυτές αποτυπώνονται τονΙανουάριο του 2014 στην Έρευνα Καταναλω-τών ΙΟΒΕ-Ευρωπαϊκής Επιτροπής και οιοποίες είναι λιγότερο αρνητικές σε σύγκριση µεπροηγούµενα τρίµηνα. Λιγότερο απαισιόδοξηείναι και η εικόνα που παρουσιάζουν τονΙανουάριο του 2014 οι επιχειρηµατικές προσ-δοκίες στο λιανικό εµπόριο (βλ. Πίνακα V.2).

Στο διάστηµα 2010-2013 οι δαπάνες για εεππεενν--δδύύσσεειιςς σε σταθερές τιµές υποχώρησαν κατά51% περίπου (βλ. Πίνακα V.1).1 Περίπου το47% αυτής της υποχώρησης (24 εκατοστιαίεςµονάδες) προέρχεται από τη µείωση των επεν-δύσεων σε κατοικίες, το 17% (10 εκατοστιαίεςµονάδες) από τη µείωση των επενδύσεων σελοιπές κατασκευές ―αποτέλεσµα, µεταξύάλλων, της περικοπής του Προγράµµατος∆ηµοσίων Επενδύσεων (Π∆Ε)― ενώ το υπό-λοιπο αποδίδεται στη συρρίκνωση των δαπα-νών για επιχειρηµατικές επενδύσεις (µηχανή-µατα, εξοπλισµό µεταφορών). Ως αποτέλεσµααυτών των εξελίξεων, η σύνθεση των επενδύ-σεων έχει µεταβληθεί: το ποσοστό των επεν-δύσεων σε κατοικίες έχει υποχωρήσει και τοαντίστροφο έχει συµβεί για τις επιχειρηµατικέςεπενδύσεις (επενδύσεις σε µηχανήµατα καιεξοπλισµό) και τις κατασκευές (βλ. ∆ιάγραµµαV.7). H µείωση των επενδύσεων σε κατοικίες,η οποία αναλύεται στην ενότητα 2 του παρό-ντος κεφαλαίου, επηρέασε αναµφίβολα τηζήτηση, τις πάγιες επενδύσεις και την απα-σχόληση σε µια σειρά κλάδους της οικονοµίαςπου είναι συνδεδεµένοι µε την οικοδοµή (όπωςη τσιµεντοβιοµηχανία και τα δοµικά υλικά),αλλά ταυτόχρονα απελευθέρωσε πόρους για



11 Η υποχώρηση των επενδύσεων από το 2008 και µετά ήταν βεβαίωςπολύ µεγαλύτερη και προσέγγισε το 65%. Την περίοδο αυτή, τα 2/3της κατάρρευσης των επενδύσεων αφορούσαν την κατασκευή κατοι-κιών (βλ. Τράπεζα της Ελλάδος, Νοµισµατική Πολιτική – Ενδιά-µεση Έκθεση, ∆εκέµβριος 2013, Ειδικό Θέµα III.1, σελ. 64-72).

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 63

επενδύσεις σε τοµείς παραγωγής διεθνώςεµπορεύσιµων εξαγώγιµων προϊόντων και υπη-ρεσιών (βλ. Πλαίσιο V.1). Από την άλλη, τογεγονός ότι αυξήθηκε το µερίδιο των επιχει-ρηµατικών επενδύσεων στο σύνολο της επεν-δυτικής δαπάνης αντανακλά απλώς την ταχύ-τερη αποεπένδυση στον τοµέα της κατοικίας,παρά το ότι οι επενδύσεις σε µηχανήµατα καιµεταφορικό εξοπλισµό έχουν µειωθεί σηµα-ντικά και µάλιστα ταχύτερα από το ΑΕΠ (περί-που 42% σε τρέχουσες και σε σταθερές τιµέςµεταξύ του εννεαµήνου του 2009 και του εννε-αµήνου του 2013). Οι επιχειρήσεις, σύµφωναµε τις Έρευνες Συγκυρίας ΙΟΒΕ/ ΕυρωπαϊκήςΕπιτροπής, αποδίδουν τη µείωση των επιχει-ρηµατικών επενδύσεων στη διάχυτη αβεβαιό-τητα, στην ανεπάρκεια κεφαλαίων και στηνυψηλή φορολόγηση των κερδών.

Εντός του 2014 αναµένεται ότι οι επιχειρη-µατικές επενδύσεις θα ανακάµψουν, καθώς οι

επιχειρήσεις θα κινηθούν για να αντικατα-στήσουν ή και να επεκτείνουν τα πάγιά τους− κίνηση απαραίτητη για την επιβίωσή τους.Ήδη το δεύτερο εξάµηνο του 2013 παρατη-ρήθηκε αύξηση έναντι του πρώτου εξαµήνουτου 2013, κατά 57,1%, των επενδυτικών σχε-δίων που υποβάλλονται προς επιδότηση βάσειτου αναπτυξιακού νόµου. Στη διαµόρφωσηθετικών προοπτικών για το 2014 συµβάλλουν:πρώτον, η θέσπιση νέου πλαισίου έγκρισηςκαι ελέγχου των επιδοτούµενων επενδύσεων(Ν. 4146/2013) και, δεύτερον, η ταυτόχρονηχρηµατοδότηση τόσο από το ΕΣΠΑ (2007-2013) όσο και από το Πολυετές ∆ηµοσιονο-µικό Πλαίσιο (2014-2020). Ειδικότερα, το α’τρίµηνο του 2014 αναµένεται µεταξύ άλλων ηεπανεκκίνηση των έργων των τεσσάρων µεγά-λων αυτοκινητοδρόµων (Ολυµπία οδός, Ε65,Ιονία οδός, Αυτοκινητόδροµος Αιγαίου). Οεπιχειρηµατικός τοµέας θα ωφεληθεί τόσοάµεσα όσο και έµµεσα από τις επενδύσεις


Πίνακας V.3 ∆είκτες επενδυτικής ζήτησης (2009-2013)

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές1)

2009 2010 2011 2012


περίοδος)


περίοδος)

Παραγωγή κεφαλαιακών αγαθών -22,5 -22,1 -9,7 -16,4 -11,8 (Ιαν.-Νοέµ.) …

Βαθµός χρησιµοποίησης εργοστασιακούδυναµικού στη βιοµηχανία παραγωγήςκεφαλαιακών αγαθών

73,4 66,1 62,7 58,2 61,4 (2013) 60,4 (Ιαν.)

Τραπεζική χρηµατοδότηση των εγχώριωνεπιχειρήσεων2 5,1 1,1 -2,0 -4,4 -4,9 …

Εκταµιεύσεις Προγράµµατος ∆ηµοσίωνΕπενδύσεων (Π∆Ε)3 -2,8 -11,3 … -10,5 14,5 (2013) …

∆είκτης παραγωγής στις κατασκευές (σταθερές τιµές)

-17,5 -29,2 -28,1 -26,1 -6,9 (Ιαν.-Σεπτ.) …

Όγκος νέων οικοδοµών και προσθηκώνβάσει αδειών

-26,5 -23,3 -37,7 -30,6 -29,4 (Ιαν.-Οκτ.) …

Παραγωγή τσιµέντου -21,4 -14,3 -37,8 -12,8 4,6 (Ιαν.-Νοέµ.) …

∆είκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στις κατασκευές

-31,4 -27,4 -27,8 26,1 50,6 (2013) 95,3 (Ιαν.)

Tραπεζική χρηµατοδότηση του οικισµού4 3,7 -0,3 -2,9 -3,4 -3,3 …

Πηγές: ΕΛΣΤΑΤ (παραγωγή κεφαλαιακών αγαθών, όγκος οικοδοµών, παραγωγή τσιµέντου, παραγωγή στις κατασκευές), ΙΟΒΕ (βαθµός χρη-σηµοποίησης, προσδοκίες) και Τράπεζα της Ελλάδος (χρηµατοδότηση επιχειρήσεων, οικισµού και εκταµιεύσεις Π∆Ε). 1 Με εξαίρεση το βαθµό χρησιµοποίησης εργοστασιακού δυναµικού στη βιοµηχανία παραγωγής κεφαλαιακών αγαθών (ποσοστά %).2 Περιλαµβάνονται τα δάνεια, τα εταιρικά οµόλογα, καθώς και τα τιτλοποιηµένα δάνεια και τα τιτλοποιηµένα εταιρικά οµόλογα. Από τονΙούνιο του 2010 δεν περιλαµβάνονται τα δάνεια προς τους ελεύθερους επαγγελµατίες, τους αγρότες και τις ατοµικές επιχειρήσεις. Οι ρυθ-µοί µεταβολής υπολογίζονται αφού ληφθούν υπόψη οι αναταξινοµήσεις δανείων, οι διαγραφές δανείων, οι διακυµάνσεις συναλλαγµατικώνισοτιµιών, καθώς και τα εταιρικά οµόλογα και δάνεια που µεταβίβασαν τα πιστωτικά ιδρύµατα σε θυγατρικές τους τράπεζες εκτός Ελλάδοςκαι σε εγχώρια θυγατρική εταιρία παροχής πιστώσεων το 2009.3 Από τον Ιανουάριο του 2012 τα στοιχεία αφορούν πραγµατικές πληρωµές και όχι πιστώσεις του λογαριασµού δηµοσίων επενδύσεων.4 Περιλαµβάνονται τα δάνεια και τα τιτλοποιηµένα δάνεια. Οι ρυθµοί µεταβολής υπολογίζονται αφού ληφθούν υπόψη οι αναταξινοµήσειςδανείων, οι διαγραφές δανείων, οι διακυµάνσεις συναλλαγµατικών ισοτιµιών και η µεταβίβαση δανείων σε εγχώρια θυγατρική εταιρία παρο-χής πιστώσεων το 2009.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 64

αυτές καθώς δηµιουργούν θετική επίδραση σεσυνδεδεµένους κλάδους (δοµικά υλικά, µετα-φορικά µέσα, υποστηρικτικές υπηρεσίες).

Θετικές εξελίξεις αποτελούν επίσης οι ανα-κοινώσεις µεγάλων ξένων πολυεθνικών εται-ριών που εκδηλώνουν ενδιαφέρον για ναεγκαταστήσουν στη χώρα µας µέρος της παρα-γωγικής τους διαδικασίας ή κέντρα διανοµής,καθώς και η συνέχιση του προγράµµατος τωνιδιωτικοποιήσεων. Μια σειρά σηµαντικοί δια-γωνισµοί βρίσκονται τη στιγµή αυτή σε εξέ-λιξη (µεταξύ άλλων, τα περιφερειακά αερο-δρόµια, 1η οµάδα από 4 τουριστικές µαρίνες,ΤΡΑΙΝΟΣΕ-ROSCO) και ταυτόχρονα προε-τοιµάζεται, στο αµέσως επόµενο διάστηµα, ηέναρξη των διαδικασιών για µείζονες απο-κρατικοποιήσεις όπως των ΟΛΠ-ΟΛΘ, του∆ιεθνούς Αερολιµένα Αθηνών και της έκτα-

σης του Ελληνικού. Εκτιµάται, µε βάση τηνπροεργασία που έχει πραγµατοποιηθεί αλλάκαι το εκδηλωµένο ενδιαφέρον αλλοδαπώνεπενδυτών, ότι είναι δυνατή η επιτάχυνση τουπρογράµµατος των ιδιωτικοποιήσεων εντόςτου 2014, παρά το γεγονός ότι η ολοκλήρωσητων σχετικών διαδικασιών είναι χρονοβόρακαι επηρεάζεται από εξωγενείς παράγοντες,όπως η εφαρµογή του κοινοτικού δικαίου περίανταγωνισµού και επιδοτήσεων. Πάντως, ηεξέλιξη της επενδυτικής ζήτησης θα πρέπει ναθεωρείται στενά συνδεδεµένη µε την αποτε-λεσµατικότητα του προγράµµατος των ιδιωτι-κοποιήσεων, όχι µόνο από την άποψη της δια-µόρφωσης θετικού επενδυτικού κλίµατος αλλάκαι µε την έννοια της δέσµευσης επιπλέονεπενδυτικών πόρων από τους επενδυτές (π.χ.απαιτούµενες επενδύσεις συντήρησης ύψους239 εκατ. ευρώ για τα 3 πρώτα έτη της παρα-



Ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές

2008 2009 2010 2011 20122013

εννεάµηνο

Πίνακας V.4 Ακαθάριστη προστιθέµενη αξία σε βασικές τιµές και ακαθάριστο εγχώριοπροϊόν σε αγοραίες τιµές (2008-2012 και εννεάµηνο 2013)

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Τριµηνιαίοι Εθνικοί Λογαριασµοί, ∆εκέµβριος 2013, µη εποχικώς διορθωµένα στοιχεία.Σηµείωση: Εντός παρενθέσεως, συµβολή στην ακαθάριστη προστιθέµενη αξία σε εκατοστιαίες µονάδες.

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές και συµβολές στην ακαθάριστη προστιθέµενη αξία ανά κλάδο, σε σταθερές τιµές έτους 2005)

1. Γεωργία, δασοκοµία και αλιεία2,0

(0,1)5,2

(0,2)5,5

(0,2)-5,4

(-0,2)-3,2

(-0,1)-2,9

(-0,1)

2. ∆ευτερογενής τοµέας-10,2

(-2,1)-8,5

(-1,5)-9,9

(-1,7)-12,6(-2)

-4,5(-0,7)

-3,9(-0,6)

2.1 Βιοµηχανία συµπεριλαµβανοµένης της ενέργειας-9,7

(-1,2)2,0

(0,2)0,9

(0,1)-7,4

(-0,9)-1,7

(-0,2)-1,7

(-0,2)

2.2 Κατασκευές-11,0

(-0,9)-24,6

(-1,8)-32,3

(-1,8)-28,4

(-1,1)-15,6

(-0,5)-13,8

(-0,4)

3. Tριτογενής τοµέας2,8

(2,1)-1,2(-1)

-4,9(-3,7)

-5,7(-4,6)

-6,8(-5,4)

-4,1(-3,3)

3.1 Εµπόριο, ξενοδοχεία και εστιατόρια, µεταφορές και αποθήκευση

-1,5(-0,4)

-9,2(-2,5)

-3,8(-0,9)

-10,9(-2,8)

-13,3(-3,2)

-7,8(-1,8)

3.2 Ενηµέρωση και επικοινωνία17,2

(0,7)7,6

(0,4)-10,3

(-0,6)-8,1

(-0,4)-5,7

(-0,3)-10,3

(-0,5)

3.3 Χρηµατοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες11,6

(0,6)-2,5

(-0,1)-1,0

(-0,1)-8,0

(-0,5)-9,4

(-0,5)-7,9

(-0,5)

3.4 ∆ραστηριότητες σχετικές µε την ακίνητη περιουσία7,8

(0,9)2,3

(0,3)-8,1

(-1,1)2,4

(0,3)0,3(0)

0,1(0)

3.5 Επαγγελµατικές, επιστηµονικές και τεχνικές δραστηριότητες

-3,6(-0,2)

7,4(0,4)

-14,1(-0,9)

-18,1(-1)

-4,0(-0,2)

-6,9(-0,3)

3.6 ∆ηµόσια διοίκηση και άµυνα3,8

(0,7)1,1

(0,2)-1,5

(-0,3)-0,8

(-0,2)-3,2

(-0,7)-0,6

(-0,2)

3.7 Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία-4,1

(-0,2)8,8

(0,3)-0,7(0)

-0,2(0)

-11,4(-0,5)

-0,9(0)

4. Ακαθάριστη προστιθέµενη αξία σε βασικές τιµές 0,0 -2,2 -5,2 -6,6 -6,2 -3,9

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 65

χώρησης των περιφερειακών αεροδροµίων,δέσµευση για επενδύσεις 500 εκατ. ευρώεντός της πενταετίας για τον ΟΛΠ).

Η εξέλιξη του Π∆Ε στη διάρκεια του 2013χαρακτηρίζεται ικανοποιητική. Οι πληρωµέςτου Προγράµµατος εµφανίζονται αυξηµένεςκατά 14,5% σε σχέση µε το 2012 (βλ. ΠίνακαV.3). Για το 2014, ο στόχος είναι τα 7 δισεκ.ευρώ που αποτελεί µικρή αύξηση από τα 6,65

δισεκ. ευρώ (εκτίµηση της υλοποίησης το2013). Η υλοποίηση του στόχου για το 2014εξαρτάται από τους περιορισµούς της δηµο-σιονοµικής προσαρµογής.

Μεταξύ του εννεαµήνου του 2009 και τουεννεαµήνου του 2013 η αακκααθθάάρριισσττηη ππρροοσσττιιθθέέ--µµεεννηη ααξξίίαα ττηηςς οοιικκοοννοοµµίίααςς σε σταθερές τιµέςυποχώρησε κατά περίπου 20% (βλ. ΠίνακαV.4). Σε ορισµένους κλάδους (κατασκευα-


Πίνακας V.5 ∆είκτες δραστηριότητας στον τοµέα των υπηρεσιών (2009-2013)


2009 2010 2011 2012


περίοδος)

Α. ∆είκτες κύκλου εργασιών στις υπηρεσίες

1. Εµπόριο

Χονδρικό εµπόριο -8,9 -5,9 -13,5 -12,2 -11,6 (Ιαν.-Σεπτ.)

Λιανικό εµπόριο -10,2 -1,1 -7,2 -11,0 -8,7 (Ιαν.-Νοέµ.)

Εµπορία και επισκευή αυτοκινήτων-µοτοσικλετών -15,7 -36,5 -26,5 -29,3 -6,2 (Ιαν.-Σεπτ.)

2. Μεταφορές

Χερσαίες µεταφορές -31,5 -18,1 -1,7 -3,3 -8,1 ( » » )

Θαλάσσιες και ακτοπλοϊκές µεταφορές -22,8 -8,5 -2,7 -15,3 -7,6 ( » » )

Αεροπορικές µεταφορές -11,7 -7,0 -0,9 -1,1 18,2 ( » » )

Αποθήκευση και υποστηρικτικές προς τη µεταφοράδραστηριότητες

-32,2 -10,8 -7,9 -4,8 -6,7 ( » » )

3. Ξενοδοχεία και εστιατόρια

Υπηρεσίες παροχής καταλύµατος και εστίασης -9,1 -8,2 -7,4 -17,2 -0,2 ( » » )

4. Ενηµέρωση και επικοινωνία

Τηλεπικοινωνίες -8,9 -11,3 -8,9 -5,1 -13,2 ( » » )

Παραγωγή κιν/κών ταινιών-βίντεο-τηλ/κών προγραµµάτων - ηχογραφήσεις και µουσικές εκδόσεις

1,4 -6,6 -28,4 -4,9 -14,9 ( » » )

∆ραστηριότητες προγραµµατισµού και ραδιοτηλεοπτικών εκποµπών

-6,7 -2,1 -27,1 -16,3 -13,8 ( » » )

5. Επαγγελµατικές-επιστηµονικές-τεχνικές δραστηριότητες

Νοµικές-λογιστικές δραστηριότητες και υπηρεσίεςπαροχής συµβουλών διαχείρισης

-12,4 -7,3 -0,3 4,5 7,7 ( » » )

∆ραστηριότητες αρχιτεκτόνων-µηχανικών -18,6 -20,4 -19,6 -12,3 -11,4 ( » » )

Υπηρεσίες διαφήµισης και έρευνας αγοράς -18,4 -23,8 -21,2 -16,7 -20,7 ( » » )

Ταξιδιωτικά πρακτορεία και λοιπές δραστηριότητες -9,9 -24,5 -35,3 -26,9 6,9 ( » » )

Β. Επιβατική κίνηση

Eπιβάτες ∆ιεθνούς Αερολιµένα Αθηνών (∆ΑΑ) -1,5 -5,0 -6,3 -10,4 -3,2 (Ιαν.-∆εκ.)

Επιβάτες Aegean Airlines1 9,9 -5,1 4,2 -5,8 9,0 (Ιαν.-Σεπτ.)

Επιβατική κίνηση Οργανισµού Λιµένος Πειραιώς(ΟΛΠ)

-3,8 -6,0 -0,8 -17,5 1,0 (Ιαν.-∆εκ.)

Γ. ∆είκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στις υπηρεσίες -28,3 -9,3 -2,9 -11,2 28,4 ( » » )

Πηγές: ΕΛΣΤΑΤ (δείκτες κύκλου εργασιών στις υπηρεσίες), ∆ΑA, Aegean Airlines, ΟΛΠ και ΙΟΒΕ (προσδοκίες).1 Περιλαµβάνονται και οι ναυλωµένες πτήσεις (charter).

στικός κλάδος, εµπόριο) η υποχώρηση ήτανσηµαντικά υψηλότερη (65% και 29% αντί-στοιχα), µε αποτέλεσµα το ποσοστό συµµετο-χής των κλάδων αυτών στη συνολική οικονο-µική δραστηριότητα να έχει υποχωρήσειαισθητά. Στο διάστηµα 2000-2009 η προστι-θέµενη αξία του κατασκευαστικού κλάδουαντιστοιχούσε στο 7,4% της συνολικής προ-στιθέµενης αξίας της οικονοµίας, ενώ στο διά-στηµα 2010-2013 το ποσοστό αυτό περιορί-στηκε στο 3,1%. Tο µερίδιο του κλάδου τουεεµµπποορρίίοουυ,, ττωωνν ξξεεννοοδδοοχχεείίωωνν κκααιι εεσσττιιααττοορρίίωωνν κκααιιττωωνν µµεεττααφφοορρώώνν κκααιι ααπποοθθήήκκεευυσσηηςς στη συνολικήπροστιθέµενη αξία υποχώρησε οριακά, από25,5% σε 24,0%, στο ίδιο διάστηµα (βλ.

Πίνακα V.5). Το µερίδιο της βιοµηχανίας στησυνολική προστιθέµενη αξία έχει παραµείνεισταθερό (κοντά στο 13%), αν και έχουν συντε-λεστεί µεγάλες ανακατατάξεις εντός της βιο-µηχανίας (βλ. Πίνακες V.6 και V.7) και ιδι-αίτερα στον τοµέα της µεταποίησης. Παρα-δοσιακοί κλάδοι (κλωστοϋφαντουργία, είδηένδυσης, βιοµηχανία κατεργασίας δέρµατος)έχουν µειώσει την παραγωγή τους στο µισό ήλιγότερο. Άλλοι παραδοσιακοί αλλά δυναµι-κοί κλάδοι έχουν µειώσει την παραγωγή τουςκατά περίπου 10% (τρόφιµα, καπνός) ή τηνέχουν αυξήσει οριακά (µέταλλα: άνοδος 6%).Τέλος, κλάδοι µε έντονα εξαγωγικό προσα-νατολισµό (διύλιση πετρελαίων, φαρµακευτι-



Πίνακας V.6 ∆είκτες δραστηριότητας στη βιοµηχανία (2009-2013)

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές)1

2009 2010 2011 2012

2013(διαθέσιµη περίοδος)

2014(διαθέσιµη περίοδος)

Πηγές: ΕΛΣΤΑΤ (δείκτης βιοµηχανικής παραγωγής, δείκτες κύκλου εργασιών και νέων παραγγελιών στη βιοµηχανία), ΙΟΒΕ (επιχειρηµα-τικές προσδοκίες, βαθµός χρησιµοποίησης εργοστασιακού δυναµικού) και Markit Economics και Ελληνικό Ινστιτούτο Προµηθειών (PΜΙ).1 Με εξαίρεση το βαθµό χρησιµοποίησης εργοστασιακού δυναµικού στη βιοµηχανία (%) και το ∆είκτη Υπευθύνων Προµηθειών για τη µετα-ποίηση (ΡΜΙ). 2 Αφορά τις πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών των βιοµηχανικών επιχειρήσεων σε όρους αξίας. 3 Παρακολουθεί την εξέλιξη της ζήτησης βιοµηχανικών προϊόντων σε όρους αξίας.4 Εποχικά διορθωµένος δείκτης, τιµή άνω του 50 υποδηλώνει άνοδο.

1. ∆είκτης βιοµηχανικής παραγωγής (γενικός) -9,4 -5,9 -7,8 -3,4 -3,9 (Ιαν.-Νοέµ.) …

Μεταποίηση -11,2 -5,1 -8,5 -4,2 -1,9 ( » » ) …

Ορυχεία-λατοµεία -11,8 -6,5 0,6 0,7 -10,5 ( » » ) …

Ηλεκτρισµός -4,2 -9,2 -8,8 -3,0 -8,2 ( » » ) …

Βασικές οµάδες αγαθών

Ενέργεια -2,9 -4,9 -8,4 5,3 -4,3 ( » » ) …

Ενδιάµεσα αγαθά -18,4 -0,9 -8,8 -10,6 -3,3 ( » » ) …

Κεφαλαιακά αγαθά -22,5 -22,1 -9,7 -16,4 -11,8 ( » » ) …

∆ιαρκή καταναλωτικά αγαθά -20,7 -13,4 -15,6 -18,4 -15,1 ( » » ) …

Μη διαρκή καταναλωτικά αγαθά -4,1 -7,2 -4,8 -6,0 -2,0 ( » » ) …

2. ∆είκτης κύκλου εργασιών στη βιοµηχανία2 -23,2 6,0 7,1 3,0 -5,8 ( » » ) …

Εγχώρια αγορά -22,2 -0,7 -2,3 -6,4 -11,0 ( » » ) …

Εξωτερική αγορά -25,6 29,3 21,6 20,2 1,4 ( » » ) …

3. ∆είκτης νέων παραγγελιών στη βιοµηχανία3 -28,1 4,2 1,8 -8,1 -6,8 ( » » ) …

Εγχώρια αγορά -23,4 -3,4 -23,7 -11,9 -6,8 ( » » ) …

Εξωτερική αγορά -34,7 28,2 22,3 -4,6 -7,3 ( » » ) …

4. ∆είκτης επιχειρηµατικών προσδοκιών στη βιοµηχανία -21,5 5,1 1,4 0,4 13,7 (2013) 1,3 (Ιαν.)

5. Βαθµός χρησιµοποίησης εργοστασιακούδυναµικού στη βιοµηχανία 70,5 68,5 67,6 64,4 65,9 (2013) 65,9 (Ιαν.)

6. ∆είκτης Υπευθύνων Προµηθειών για τη µεταποίηση (PMI)4 45,3 43,8 43,6 41,2 49,6 (2013) 51,2 (Ιαν.)

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 67


Πίνακας V.7 Βιοµηχανική παραγωγή

(2005=100)

Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ.

Βιοµηχανία 100,0 89,7 -5,9 -7,8 -3,4 -3,6 72,5

1. Ορυχεία-Λατοµεία 6,1 100,0 81,5 -6,5 0,6 0,7 -9,8 69,6

Εξόρυξη άνθρακα και λιγνίτη 56,6 92,9 -13,1 5,9 8,6 -14,7 79,1

Άντληση αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου 1,9 82,7 42,5 -24,3 -2,2 -7,9 80,3

Εξόρυξη µεταλλευµάτων 9,1 63,9 16,2 18,5 -13,9 -0,1 75,7

Άλλες εξορυκτικές και λατοµικές δραστηριότητες 32,4 66,6 -0,1 -13,7 -13,6 2,0 50,6

2. Μεταποίηση 69,8 100,0 88,2 -5,1 -8,5 -4,2 -2,0 71,9

Τρόφιµα 18,2 100,8 -4,1 -0,9 -3,4 -5,0 87,9

Ποτά 6,0 104,2 -7,6 -9,3 -8,3 -2,2 78,4

Καπνός 1,9 90,4 -17,5 10,5 -8,9 2,7 77,1

Κλωστοϋφαντουργικές ύλες 3,1 52,8 -20,6 -22,0 -19,8 -14,8 22,3

Είδη ένδυσης 3,4 62,9 -23,1 -25,2 -6,9 -4,1 32,2

∆έρµα-είδη υπόδησης 0,6 79,2 -36,9 -15,6 -31,7 -1,2 28,5

Ξύλο και φελλός 1,2 55,2 9,4 24,9 -29,5 -24,8 40,0

Χαρτί και προϊόντα από χαρτί 2,3 97,4 -3,4 -8,9 -10,8 2,5 78,3

Εκτυπώσεις και αναπαραγωγή προεγγεγραµµένωνµέσων

1,9 88,1 -14,1 -24,5 -20,7 -9,9 40,8

Παράγωγα πετρελαίου και άνθρακα 11,3 104,8 5,7 -14,5 24,3 4,3 122,9

Χηµικά προϊόντα 5,3 83,4 1,5 -4,4 -12,2 2,1 72,6

Βασικά φαρµακευτικά προϊόντα και σκευάσµατα 2,5 149,9 2,4 -0,4 -5,2 13,4 164,4

Προϊόντα από ελαστική και πλαστική ύλη 4,2 91,8 -7,0 -7,7 -9,2 1,4 72,6

Μη µεταλλικά ορυκτά 10,3 69,3 -14,2 -35,7 -15,8 -1,7 31,6

Βασικά µέταλλα 8,0 82,7 12,0 6,4 -6,2 -5,6 87,2

Κατασκευή µεταλλικών προϊόντων 5,1 79,6 0,2 -4,4 -10,4 -13,1 59,3

Ηλεκτρονικοί υπολογιστές, ηλεκτρονικά και οπτικά προϊόντα

1,2 41,7 -26,6 -23,6 -6,9 31,2 28,6

Ηλεκτρολογικός εξοπλισµός 3,0 82,4 -4,1 -11,0 -6,1 -12,5 57,8

Μηχανήµατα και είδη εξοπλισµού 2,1 82,1 -21,0 -8,0 -11,3 2,1 54,0

Μηχανοκίνητα οχήµατα, ρυµουλκούµενα, ηµιρυµουλκούµενα

0,8 72,8 -1,6 -30,5 -13,8 -2,4 41,9

Λοιπός εξοπλισµός µεταφορών 1,6 84,4 -35,1 -32,4 -41,9 -10,2 19,3

Έπιπλα 1,5 77,6 -19,0 -22,1 -29,9 -18,0 28,1

Άλλες µεταποιητικές δραστηριότητες 0,5 72,0 -10,5 -13,3 -12,7 -5,1 46,3

Επισκευή και εγκατάσταση µηχανηµάτων και εξοπλισµού

4,1 75,2 -22,8 -1,4 -14,6 -14,8 41,6

3. Ηλεκτρισµός 20,8 100,0 94,7 -9,2 -8,8 -3,0 -6,9 70,8

4. Παροχή νερού 3,3 100,0 103,0 0,7 -1,6 1,0 -2,8 100,1

Βιοµηχανία 100,0 89,7 -5,9 -7,8 -3,4 -3,6 72,5

Βασικές οµάδες αγαθών

Ενέργεια 36,8 97,5 -4,9 -8,4 5,3 -4,0 85,9

Ενδιάµεσα αγαθά 28,0 78,5 -0,9 -8,8 -10,6 -3,1 61,5

Κεφαλαιακά αγαθά 8,6 71,5 -22,1 -9,7 -16,4 -12,2 36,9

∆ιαρκή καταναλωτικά αγαθά 2,3 77,6 -13,4 -15,6 -18,4 -14,6 39,5

Μη διαρκή καταναλωτικά αγαθά 24,3 98,4 -7,2 -4,8 -6,0 -1,4 80,6

Συντελεστέςστάθµισηςέτους 2005

Επίπεδο2009

(2005=100)

Ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές µέσουεπιπέδου δεικτών

Επίπεδο2013

(2005=100)2010 2011 2012 2013

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 68

κές εταιρίες) έχουν αυξήσει την παραγωγήτους µε διψήφιους ρυθµούς.

Η σηµασία της αναδιάρθρωσης της οικονοµίαςµε τη µετατόπιση πόρων προς πιο εξωστρεφείςδραστηριότητες είναι µεγάλη. Η έκταση στηνοποία η στροφή αυτή έχει πραγµατοποιηθείείναι ακόµη περιορισµένη (βλ. Πλαίσιο V.1).Ωστόσο, οι διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις πουπραγµατοποιήθηκαν τα προηγούµενα χρόνιακαι οι οποίες συνεχίζονται τόσο στην αγοράεργασίας όσο και στις αγορές προϊόντων θαενισχύσουν την ανάπτυξη, επειδή µεταξύάλλων διευκολύνουν τη µεταφορά πόρωνµεταξύ κλάδων. Σύµφωνα µε τον ΟΟΣΑ,2 ταοφέλη από τις µεταρρυθµίσεις που έχουν γίνειµπορεί να είναι σηµαντικά. Ενδεικτικά ανα-φέρεται ότι, µε βάση εκτιµήσεις του ΟΟΣΑ,µεταρρυθµίσεις που βελτιώνουν το δείκτηπεριορισµών στις αγορές προϊόντων (δείκτηςPMR) κατά 0,8 περίπου της µονάδας οδηγούνσε αύξηση του ετήσιου ρυθµού µεταβολής τουΑΕΠ κατά περίπου 0,7 της εκατοστιαίας µονά-δας για πάνω από 10 χρόνια, µέσω της βελ-τίωσης της συνολικής παραγωγικότητας τωνσυντελεστών παραγωγής. Στην Ελλάδα ο δεί-κτης PMR βελτιώθηκε κατά περίπου 0,4 τηςµονάδας µεταξύ 2008 και 2013. Αν συνυπολο-γιστεί και η βελτίωση στη λειτουργία της αγο-ράς εργασίας, τότε η θετική επίδραση στορυθµό ανάπτυξης θα είναι ακόµη µεγαλύτερη.

Το 2014 αναµένεται να είναι το πρώτο έτοςθετικών ρυθµών ανάπτυξης. Η ώθηση θα προ-έλθει από την άνοδο των επιχειρηµατικώνεπενδύσεων και των εξαγωγών, η οποία θαυπεραντισταθµίσει την αρνητική επίδραση τηςσυνεχιζόµενης υποχώρησης της κατανάλωσης.Η µείωση των αποδοχών προβλέπεται να είναιπολύ περιορισµένη σε σύγκριση µε την τελευ-ταία διετία, ενώ η απασχόληση στον ιδιωτικότοµέα αναµένεται να εµφανίσει σηµάδια ανά-καµψης και η ανεργία να αρχίσει να αποκλι-µακώνεται. Η ενίσχυση της εµπιστοσύνης στιςπροοπτικές της χώρας, η συνέχιση των διαρ-θρωτικών µεταρρυθµίσεων και η αποκατά-σταση της χρηµατοδότησης της οικονοµίαςαποτελούν τις µεγαλύτερες προκλήσεις για τοτρέχον έτος.

2 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣΑΚΙΝΗΤΩΝ

Tο διάστηµα 2010-2013 oι εντεινόµενες πιέσειςστις εµπορικές αξίες, τις τιµές και τα µισθώµατατόσο των οικιστικών όσο και των επαγγελµατι-κών ακινήτων ήταν το βασικό χαρακτηριστικότης αγοράς ακινήτων, καθώς η σηµαντική υπο-χώρηση της ζήτησης δηµιούργησε υπερβάλ-λουσα προσφορά. Η πτώση της ζήτησης µπορείνα αποδοθεί κυρίως στη δραµατική αύξηση τηςανεργίας και τη µείωση του διαθέσιµου εισο-δήµατος των νοικοκυριών, στην αύξηση τηςφορολογίας των ακινήτων και την, έως πρό-σφατα τουλάχιστον, σηµαντική αστάθεια τουφορολογικού πλαισίου, καθώς και στηνέλλειψη ρευστότητας µε δεδοµένους τουςαυστηρότερους όρους τραπεζικής χρηµατοδό-τησης. Επιπλέον, οι προσδοκίες για περαιτέρωαποκλιµάκωση των τιµών είχαν και έχουνδυσµενή αντίκτυπο στην ελληνική κτηµαταγορά.

Στην ααγγοορράά ττωωνν κκααττοοιικκιιώώνν, η µείωση των τιµώνσυνεχίστηκε µε υψηλούς ρυθµούς από το 2011και µετά.3 Στοιχεία που συλλέγονται από ταπιστωτικά ιδρύµατα δείχνουν ότι οι τιµές τωνδιαµερισµάτων υποχώρησαν σωρευτικά απότο 2008 (µέσο επίπεδο) έως το τελευταίο τρί-µηνο του 2013 κατά 33,4%. Τα στοιχεία πουσυγκεντρώνονται από τα κτηµατοµεσιτικάγραφεία δείχνουν ακόµη µεγαλύτερη µείωση.Η υποχώρηση των τιµών ήταν εντονότερη σταδύο µεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα: -35,8%και Θεσσαλονίκη: -37,1%) έναντι των άλλωνµεγάλων πόλεων (-30,9%) και των λοιπώνπεριοχών (-29,4%), καθώς και για τα µεγα-λύτερου εµβαδού ακίνητα στις σχετικά ακρι-βότερες περιοχές της χώρας.



22 OECD (2013), Economic Outlook, Vol. 2013/2, OECD Publishing(http://dx.doi.org/10.1787/eco_outlook-v2013-2-en).

33 Έως το τέλος του 2011 οι τιµές των διαµερισµάτων και κυρίως τωννεόδµητων, που διατίθενται προς πώληση κυρίως από κατασκευ-αστές, χαρακτηρίζονταν από σχετική ανθεκτικότητα, στην οποίαεκτιµάται ότι συνέβαλαν το υψηλό ποσοστό ιδιοκατοίκησης, οµεγάλος αριθµός των πολύ µικρών επιχειρήσεων οικογενειακούχαρακτήρα που δραστηριοποιούνται στην κατασκευή κατοικιών,η υψηλή κερδοφορία των επιχειρήσεων αυτών πριν από την τρέ-χουσα κρίση και η µικρή εξάρτησή τους από τον τραπεζικό δανει-σµό, το υψηλό κόστος συναλλαγών (φορολογία µεταβιβάσεων,συµβολαιογραφικά και δικηγορικά έξοδα κ.λπ.), το αυξανόµενοκόστος κατασκευής που δυσχεραίνει την αντικατάσταση του δια-θέσιµου αποθέµατος κατοικιών, η αυξηµένη εµπιστοσύνη τωνελληνικών νοικοκυριών προς την ακίνητη περιουσία κ.ά.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 69

Κατά την περίοδο της κρίσης καταγράφεταιστροφή του αγοραστικού ενδιαφέροντος τωννοικοκυριών προς παλαιότερα ακίνητα,µικρότερου εµβαδού και χαµηλότερης αξίας,σε µεσαίου κόστους περιοχές. Σηµειώνεταιεπίσης αύξηση του ποσοστού των συναλλαγώνµε µετρητά και του µεριδίου των µετρητών στησυνολική χρηµατοδότηση της απόκτησης ακι-νήτων. Τα αποτελέσµατα της τριµηνιαίαςέρευνας κτηµατοµεσιτικών γραφείων και συµ-βούλων ακίνητης περιουσίας από την Τρά-πεζα της Ελλάδος δείχνουν ότι το 2013 µόλιςτο 17% των συναλλαγών πραγµατοποιήθηκεµε τη συµµετοχή τραπεζικού δανεισµού (ένα-ντι 82% στις αρχές του 2009), ενώ το µέσοποσοστό δανειοδότησης ανήλθε σε περίπου35% επί της συνολικής αξίας του ακινήτου(έναντι 70% στις αρχές του 2009). Επιπλέον,η µέση περίοδος αναµονής για τη διάθεση τωνπροσφερόµενων προς πώληση ακινήτωνυπερδιπλασιάστηκε στην περίοδο της κρίσης(από περίπου 5 µήνες στις αρχές του 2009 σεπερίπου ένα έτος το 2013), ενώ αυξήθηκεσηµαντικά το µέσο ποσοστό της έκπτωσης επίτης αρχικής τιµής (από 12,6% σε 20,7% αντί-στοιχα).4

Ο κκλλάάδδοοςς ττωωνν εεππααγγγγεελλµµααττιικκώώνν αακκιιννήήττωωννεµφανίζει επίσης δραµατική συρρίκνωση τατελευταία έτη, µε σηµαντικές πιέσεις για επα-ναδιαπραγµάτευση και µείωση των ενοικίων,ιδίως σε συνοικιακά εµπορικά ακίνητα, σεαποθηκευτικούς χώρους και σε λιγότερο πλε-ονεκτικά κτίρια γραφείων. Τόσο οι µισθωτι-κές όσο και οι αγοραίες αξίες συρρικνώθηκανπεραιτέρω το 2013, µε µέσο ετήσιο ρυθµό -16,3% και -16,9% αντίστοιχα (στοιχεία απότην έρευνα κτηµατοµεσιτικών γραφείων).Αµυδρά σηµάδια σταθεροποίησης καταγρά-φονται στην αγορά των καταστηµάτων, ηοποία έχει υποστεί και τις µεγαλύτερες πιέ-σεις από την αρχή της τρέχουσας κρίσης. Θετι-κές προσδοκίες καταγράφονται για τον τοµέατων τουριστικών ακινήτων και της παραθερι-στικής κατοικίας, ενώ ορισµένες ενδείξειςκινητοποίησης ξένων επενδυτικών κεφαλαίωνπροκύπτουν από τη συµµετοχή τους στο µετο-χικό κεφάλαιο ελληνικών Ανωνύµων ΕταιριώνΕπενδύσεων Ακίνητης Περιουσίας (ΑΕΕΑΠ).

Σε όλη την περίοδο της τρέχουσας κρίσης,παράλληλα µε την έντονη συρρίκνωση της επι-χειρηµατικής δραστηριότητας καταγράφεταιµειούµενη ζήτηση επαγγελµατικών ακινήτωνκαι στροφή των επιχειρήσεων προς φθηνό-τερη επαγγελµατική στέγη. Έτσι, η αγοράχαρακτηρίζεται από υπερβάλλουσα προ-σφορά, µε αύξηση των κενών εµπορικώνκαταστηµάτων και γραφείων, δραµατική µεί-ωση των συναλλαγών και πτωτική τάση τωντιµών. Οι περιορισµοί από την πλευρά τηςχρηµατοδότησης, σε συνδυασµό µε την αβε-βαιότητα στο οικονοµικό περιβάλλον, συντη-ρούν τη σχετική επιφυλακτικότητα των επεν-δυτών. Πάντως, κατά τη διάρκεια του 2013 έγι-ναν µεµονωµένες συµφωνίες αγοραπωλησίαςακινήτων µεγάλης αξίας, µε τις οποίες υπο-λογίζεται ότι τοποθετήθηκαν στην ελληνικήαγορά επαγγελµατικών ακινήτων περισσό-τερα από 1 δισεκ. ευρώ. ∆ραστήριες αποδεί-χθηκαν και οι ΑΕΕΑΠ, καθώς το νέο θεσµικόπλαίσιο για τις ΑΕΕΑΠ (Ν. 4141/2013) εισή-γαγε σηµαντικές βελτιώσεις και έδωσε πρό-σθετα κίνητρα. Τα κίνητρα αυτά αναµένεταινα δώσουν περαιτέρω ώθηση στο θεσµό καινα προκαλέσουν το επενδυτικό ενδιαφέρον,ενώ είναι πιθανόν να οδηγήσουν και στηνεµφάνιση νέων σχηµάτων.

Μετά από καθυστερήσεις πολλών ετών, γίνο-νται πλέον αξιόλογες προσπάθειες για τηνααξξιιοοπποοίίηησσηη σσηηµµααννττιικκώώνν εεκκττάάσσεεωωνν κκααιι αακκιιννήήττωωννττοουυ ∆∆ηηµµοοσσίίοουυ, αν και ο ρυθµός υλοποίησης τουσχετικού προγράµµατος παραµένει βραδύςκαι τα ταµειακά έσοδα χαµηλά. Οι σηµαντι-κότερες συµφωνίες που έχουν ολοκληρωθείµέχρι σήµερα περιλαµβάνουν την αξιοποίησητου ∆ιεθνούς Κέντρου Ραδιοτηλεόρασης(IBC) στο ∆ήµο Αµαρουσίου, την έκταση τηςΚασσιόπης στην Κέρκυρα, την πώληση τωνπέντε ακινήτων του εξωτερικού (Λονδίνο,Βρυξέλλες, Τασκένδη, Βελιγράδι και Λευκω-σία), ενώ υπό οριστικοποίηση βρίσκεται καιη συµφωνία για την αξιοποίηση των ακινήτωνστο Παλιούρι της Χαλκιδικής. Η πιο σηµα-


44 Βλ. αποτελέσµατα τριµηνιαίας έρευνας κτηµατοµεσιτικών γρα-φείων και συµβούλων ακίνητης περιουσίας στο δικτυακό τόπο τηςΤράπεζας της Ελλάδος, http://www.bankofgreece.gr/Pages/el/Statistics/realestate/publications.aspx.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 70

ντική πάντως από τις αξιοποιήσεις που έχουνδροµολογηθεί σχετίζεται µε την πρόσφατησυµφωνία για την εκµετάλλευση και ανάπτυξητης έκτασης του Αστέρα Βουλιαγµένης, ηοποία εκτιµάται ότι θα δηµιουργήσει σηµα-ντικού ύψους προστιθέµενη αξία.

Η ταχεία ολοκλήρωση των επιµέρους διαδι-κασιών αξιοποίησης δηµόσιων εκτάσεων καιακινήτων που έχουν δροµολογηθεί (έκτασητου πρώην αεροδροµίου του Ελληνικού, περι-φερειακά αεροδρόµια και λιµάνια κ.ά.) έχειπολύ µεγάλη σηµασία, καθώς οι εν λόγω συµ-φωνίες αναµένεται να προσελκύσουν πρό-σθετα κεφάλαια και κυρίως να δώσουν τοκατάλληλο θετικό µήνυµα προς τους διεθνείςεπενδυτές και τις αγορές.

Η ενίσχυση της ζήτησης και του επενδυτικούενδιαφέροντος για την ελληνική αγορά ακινή-των προϋποθέτει ωστόσο και µια σειρά παρεµ-βάσεων για τον περιορισµό της γραφειοκρα-τίας και της πολυπλοκότητας του υφιστάµενουπολεοδοµικού θεσµικού πλαισίου. Η γραφει-οκρατία που χαρακτηρίζει την ελληνική κτη-µαταγορά, ο µεγάλος αριθµός υποχρεωτικώναπό το νόµο διαδικασιών και επιβαρύνσεων(παράσταση δικηγόρων παρά την πρόσφατηµερική άρση της υποχρεωτικότητας, αµοιβέςσυµβολαιογράφων, πιστοποιητικό µηχανικού,ενεργειακό πιστοποιητικό και, πρόσφατα,πιστοποιητικό Ενιαίου Φόρου Ιδιοκτησίας Ακι-νήτων κ.λπ.), σε συνδυασµό µε την ασάφειατων πολεοδοµικών κανονισµών και τις πολλα-πλές παραβάσεις του, την έλλειψη ενός στα-θερού και σαφούς πλαισίου χωροταξικού σχε-διασµού και χρήσεων γης, καθώς και την ανυ-παρξία πλήρους και ακριβούς κτηµατολογίου,αποτελούν ορισµένους ακόµη παράγοντες πουαποθαρρύνουν τη ζήτηση και συχνά αποτρέ-πουν την ολοκλήρωση επενδυτικών συµφωνιώνµε ενδιαφερόµενους επενδυτές από το εξωτε-ρικό. Πολλά από τα προβλήµατα αυτά, σε συν-δυασµό µε την ελλιπή καταγραφή των ακινήτωντου ∆ηµοσίου, δυσχεραίνουν και την αξιοποί-ηση της ακίνητης περιουσίας του τελευταίου.

Η προοπτική ανάκαµψης της ελληνικής κτη-µαταγοράς εξαρτάται, µεταξύ άλλων, από την

περαιτέρω βελτίωση των προσδοκιών των επι-χειρήσεων και των νοικοκυριών, τη βελτίωσητων συνθηκών χρηµατοδότησης από το τραπε-ζικό σύστηµα, καθώς και από τον περιορισµότης αβεβαιότητας και την ενίσχυση των προο-πτικών ανάκαµψης της ελληνικής οικονοµίας.Η φορολογική επιβάρυνση της ακίνητης περι-ουσίας στη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης έχειεπιτείνει την ύφεση στην αγορά ακινήτων καιέχει αποθαρρύνει σηµαντικά τη ζήτηση.Μάλιστα, η στρέβλωση, η οποία προκαλείταιαπό την ύπαρξη αντικειµενικών αξιών που σεπολλές περιπτώσεις (π.χ. ακίνητα µεγάλουµεγέθους σε “ακριβές” περιοχές, υποβαθµι-σµένες περιοχές του κέντρου της Αθήνας κ.ά.)υπερβαίνουν σηµαντικά τις εµπορικές αξίεςτων ακινήτων, οδηγεί σε ττεεχχννηηττήή υυππεερρφφοορροολλόό--γγηησσηη ττηηςς αακκίίννηηττηηςς ππεερριιοουυσσίίααςς και σε περαιτέρω,µη ορθολογική πλέον, συµπίεση των αξιών.

Οι πρόσφατες νοµοθετικές ρυθµίσεις σεσχέση µε τη φορολόγηση της ακίνητης περι-ουσίας έχουν περιορίσει την αβεβαιότητα ωςπρος το φορολογικό καθεστώς των ακινήτων,ενώ η σηµαντική µείωση του φόρου µεταβι-βάσεων (στο 3%) εκτιµάται ότι θα συντελέσειστην αύξηση της πολύ χαµηλής συχνότηταςσυναλλαγών στην εγχώρια αγορά ακινήτων.5

Επιπλέον, εκτιµάται ότι στη σταθεροποίησητης αγοράς θα συµβάλει η ρύθµιση για µερικήπαράταση της αναστολής των πλειστηριασµώνγια την πρώτη κατοικία το 2014, σε συνδυασµό



55 Οι πιο σηµαντικές αλλαγές στη φορολογία ακινήτων που τέθηκανσε εφαρµογή από τις αρχές του 2014 αφορούν: (α) την εισαγωγήτου Ενιαίου Φόρου Ιδιοκτησίας Ακινήτων (ΕΝΦΙΑ – επιβάλλε-ται πλέον σε όλα τα είδη ακινήτων συµπεριλαµβανοµένων οικο-πέδων και αγροτεµαχίων) και του συµπληρωµατικού φόρου πουεπιβαρύνει πρόσθετα όσους έχουν ακίνητη περιουσία άνω των300.000 ευρώ, σε αντικατάσταση του Έκτακτου Ειδικού ΤέλουςΑκινήτων (όπως µετονοµάστηκε το Έκτακτο Ειδικό Τέλος Ηλε-κτροδοτούµενων ∆οµηµένων Επιφανειών – ΕΕΤΗ∆Ε) και τουΦόρου Ακίνητης Περιουσίας (ΦΑΠ), (β) την εφαρµογή τουΦόρου Υπεραξίας ο οποίος επιβαρύνει τους ιδιοκτήτες που θαπροβούν σε πώληση ακινήτου (15% επί της διαφοράς µεταξύ τηςαξίας πώλησης και της αξίας κτήσης µε αποµείωση ανάλογα µετα έτη διακράτησης του ακινήτου), (γ) την ειδική πλέον φορο-λόγηση στα εισοδήµατα από ακίνητα µε συντελεστή 11% (χωρίςαφορολόγητο όριο) για εισοδήµατα έως 12.000 ευρώ και 33% γιαεισοδήµατα άνω των 12.000 ευρώ και (δ) το Φόρο ΜεταβίβασηςΑκινήτων ο οποίος µειώθηκε σηµαντικά (σε 3%, από 8% για αξίαέως 20.000 ευρώ και από 10% για µεγαλύτερης αξίας ακίνητα).Επιπλέον, επανέρχεται το “πόθεν έσχες” για την αγορά ή τηνκατασκευή ακινήτων. Επισηµαίνεται ότι η εφαρµογή του ΦόρουΥπεραξίας αντιµετωπίζει σηµαντικά προβλήµατα, µε αποτέλεσµατην αναστολή σηµαντικού αριθµού µεταβιβάσεων κατά το α’δίµηνο του 2014.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 71

µε την ουσιαστική επανασύνδεση µε το τρα-πεζικό σύστηµα των νοικοκυριών που αδυνα-τούσαν να εξυπηρετούν τα δάνειά τους και τηνεισαγωγή της δυνατότητας πληρωµής σηµα-ντικά µικρότερων και ανάλογα µε τις δυνα-τότητές τους δόσεων.

Οι πτωτικές τάσεις στις τιµές των κατοικιώνείναι πιθανόν να συνεχιστούν και τα επόµενατρίµηνα, αλλά µε σχετικά πιο συγκρατηµένουςρυθµούς, καθώς οι υψηλοί ρυθµοί µείωσης τωντιµών που είχαν καταγραφεί το 2012 και τοπρώτο εξάµηνο του 2013 έδειξαν να αµβλύ-νονται τα δύο επόµενα τρίµηνα.

3 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ

Το κκόόσσττοοςς ττηηςς ύύφφεεσσηηςς σσεε όόρροουυςς θθέέσσεεωωνν ααππαα--σσχχόόλληησσηηςς είναι τεράστιο. Μεταξύ του γ’ τριµή-νου του 2009 και του γ’ τριµήνου του 2013 χάθη-καν 904,2 χιλιάδες θέσεις εργασίας (-19,9%).Ως αποτέλεσµα, το πποοσσοοσσττόό ααππαασσχχόόλληησσηηςς τουπληθυσµού ηλικίας 20-64 ετών µειώθηκε στο53,3% το εννεάµηνο του 2013, από 64,4% τοεννεάµηνο του 2010 και έναντι 70% που απο-τελεί τον ελληνικό στόχο για το 2020 (ο στόχοςείναι 75% για την ΕΕ-28 ως σύνολο).

Η έκταση της υποχώρησης της απασχόλησηςδεν ήταν ίδια καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής τηςπεριόδου. Η απασχόληση µειωνόταν µε διαρ-κώς εντεινόµενο ρυθµό από το 2010 µέχρι τογ’ τρίµηνο του 2012, ενώ έκτοτε η απασχό-ληση, τόσο των µισθωτών όσο και των αυτοα-πασχολουµένων, υποχωρεί µε φθίνονταρυθµό (βλ. ∆ιάγραµµα V.8). Η εξασθένησητου ρυθµού µείωσης της απασχόλησηςπροήλθε, όπως φαίνεται από τα στοιχεία τωνροών µισθωτής απασχόλησης στον ιδιωτικότοµέα (Πληροφοριακό Σύστηµα “Εργάνη”)από άνοδο των προσλήψεων και όχι τόσο απόµείωση των καταγγελιών συµβάσεων εργα-σίας. Αν και από το Σεπτέµβριο του 2013 είναιπιθανόν τα µεγέθη αυτά να επηρεάστηκαν ενµέρει και από την αυστηροποίηση των προ-στίµων για την αδήλωτη εργασία (βλ. δελτίοτύπου Εργάνη, 6.1.2014), εντούτοις η τάση

αυτή είχε αρχίσει να καταγράφεται αρκετάνωρίτερα και µπορεί να αποδοθεί και στιςδιαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις στην αγοράεργασίας. Η έκταση των µεταρρυθµίσεωναποτυπώνεται και στο δείκτη EmploymentProtection Legislation του ΟΟΣΑ, ο οποίοςµετρά την έκταση στην οποία η αγορά εργα-σίας υπόκειται σε διοικητικούς περιορισµούς.Ο δείκτης αυτός έχει βελτιωθεί για τηνΕλλάδα, συγκλίνοντας προς το µέσο επίπεδοτων χωρών του ΟΟΣΑ.

Η µείωση του αριθµού των απασχολουµένωνπροέκυψε τόσο από την οριστική παύση τηςλειτουργίας µεγάλου αριθµού επιχειρήσεων(σύµφωνα µε τα στοιχεία του ΙΚΑ, περίπου75,6 χιλιάδες επιχειρήσεις ―δηλ. 30% τωνεπιχειρήσεων― διέκοψαν τη δραστηριότητάτους) όσο και από τη µείωση του προσωπικούτων επιχειρήσεων που συνέχισαν να λειτουρ-γούν. Ο ααρριιθθµµόόςς ττωωνν εεππιιχχεειιρρήήσσεεωωνν µειώθηκεπερισσότερο στο εµπόριο, τη µεταποίηση, τιςκατασκευές, τα ξενοδοχεία και εστιατόρια καιτην εκπαίδευση. Ο αριθµός των µικρών επι-χειρήσεων µειώθηκε, σε όλους τους κλάδους,µε εξαίρεση τη µεταποίηση, περισσότερο απόό,τι ο αριθµός των µεγάλων και έτσι ο µέσοςαριθµός απασχολουµένων ανά επιχείρησηαυξήθηκε.

Τα εεππααγγγγέέλλµµαατταα τα οποία επλήγησαν περισ-σότερο είναι οι ανειδίκευτοι εργάτες, οι πωλη-τές, οι χειριστές µηχανηµάτων, αλλά και οιυπάλληλοι γραφείου.

Η χρήση του θεσµού της µµεερριικκήήςς ααππαασσχχόόλληησσηηςςεπεκτάθηκε σηµαντικά, ιδίως στον ιδιωτικότοµέα. Το ποσοστό των µισθωτών στον ιδιω-τικό τοµέα που είναι µερικώς απασχολούµε-νοι αυξήθηκε κατά 5,2 εκατοστιαίες µονάδες,από 7,7% το εννεάµηνο του 2010 σε 12,9% τοαντίστοιχο διάστηµα του 2013, αντανακλώνταςτην αυξηµένη προσφυγή σε συµβάσεις µερικήςαπασχόλησης σε πολλούς κλάδους, αλλά καιτην αναδιάρθρωση της απασχόλησης προςκλάδους στους οποίους η µερική απασχόλησηείναι συνήθως πιο διαδεδοµένη (λιανικόεµπόριο). Το ποσοστό των απασχολουµένωνµε σσυυµµββάάσσεειιςς οορριισσµµέέννοουυ χχρρόόννοουυ µειώθηκε, εξέ-


KEF_V: 1 20-02-14 13:35 72

λιξη στην οποία πιθανώς συνέβαλαν και οιαλλαγές στις προϋποθέσεις για αποζηµίωσησε περίπτωση καταγγελίας συµβάσεων,καθώς σε περίπτωση καταγγελίας της σύµβα-σης ορισµένου χρόνου πριν από την παρέ-λευση έτους η αποζηµίωση που πρέπει νακαταβάλει ο εργοδότης είναι υψηλότερη απόό,τι αν η σύµβαση ήταν αορίστου χρόνου.

Ως αποτέλεσµα των παραπάνω µεταβολών,ορισµένα δδιιααρρθθρρωωττιικκάά χχααρραακκττηηρριισσττιικκάά της αγο-ράς εργασίας έχουν τώρα διαφοροποιηθεί. Ηδιάρθρωση ανά επάγγελµα έχει µεταβληθείυπέρ των πιο ειδικευµένων, ενώ το ποσοστόαπασχόλησης στο δευτερογενή τοµέα έχει υπο-χωρήσει ―κυρίως λόγω της σηµαντικής υπο-χώρησης της απασχόλησης στις κατασκευές,αλλά και λόγω της µείωσης της απασχόλησηςστη µεταποίηση― σε αντίθεση µε το ποσοστόαπασχόλησης στον τριτογενή και στον πρωτο-γενή τοµέα. Παρότι η απασχόληση υποχώρησετόσο στο δηµόσιο όσο και στον ιδιωτικό τοµέα,το εννεάµηνο του 2013 το ποσοστό των απα-σχολουµένων στο δηµόσιο τοµέα είναι ελαφράυψηλότερο από ό,τι το εννεάµηνο του 2009(23,1% το 2013 από 22,1%) (βλ. ∆ιάγραµµαV.9). Μεταξύ 2010 και 2013 το ποσοστό τωνµισθωτών στον ιδιωτικό τοµέα έχει µειωθεί,ενώ αντίθετα έχει αυξηθεί το ποσοστό τωναυτοαπασχολουµένων χωρίς προσωπικό (βλ.∆ιάγραµµα V.9).

Ο ααρριιθθµµόόςς ττωωνν ααννέέρργγωωνν αυξήθηκε κατά 880,3χιλ. άτοµα µεταξύ του γ’ τριµήνου του 2009 καιτου αντίστοιχου τριµήνου του 2013 και το ποσο-στό ανεργίας µεταβλήθηκε από 9,3% το γ’ τρί-µηνο του 2009 και 12,4% το αντίστοιχο τρίµηνοτου 2010 σε 27,0% το γ’ τρίµηνο του 2013 (βλ.∆ιάγραµµα V.10). Το πποοσσοοσσττόό ααννεερργγίίααςς το γ’τρίµηνο του 2013 είναι το υψηλότερο στηνΕυρωπαϊκή Ένωση των 28. Έπεται εκείνο τηςΙσπανίας, κατά περίπου µια εκατοστιαίαµονάδα χαµηλότερο, σύµφωνα µε την Ευρω-παϊκή Έρευνα Εργατικού ∆υναµικού (ΕΕΕ∆).

Από τα άτοµα τα οποία είναι άνεργα το 2013,περίπου το 1/5 είναι άνεργα από το 2009. Ηπολύ µεγάλη αυτή διάρκεια της ανεργίαςαπαντάται συχνότερα ανάµεσα σε άτοµα



KEF_V: 1 20-02-14 13:35 73

µεγαλύτερης ηλικίας και ανάµεσα σε άτοµαχωρίς εργασιακή εµπειρία (βλ. ∆ιάγραµµαV.11). Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι απόεκείνους που δηλώνουν άνεργοι τα τελευταία4 χρόνια, περίπου το 30% δεν έχει εργαστείστο παρελθόν.

Το υψηλό ποσοστό των µµαακκρροοχχρρόόννιιαα ααννέέρργγωωνν(βλ. ∆ιάγραµµα V.10) γεννά ανησυχίες ότι,όταν θα ξεκινήσει η ανάπτυξη, θα υπάρχειέλλειψη ατόµων µε τις ειδικότητες που απαι-τούνται και θα προκληθούν ανοδικές πιέσειςστους µισθούς. Ωστόσο, η ανησυχία αυτή είναιυπερβολική, καθώς η προσφορά εργασίαςείναι µεγάλη, όπως φαίνεται τόσο από τοναριθµό των ανέργων όσο και από τον υψηλόαριθµό των µερικώς απασχολουµένων, ακόµηκαι ειδικευµένων, που θα ήθελαν να εργάζο-νται περισσότερες ώρες.

Το 2014 το ποσοστό ανεργίας αναµένεται ναυποχωρήσει. Μέσα στο 2014 αναµένεται ελα-φρά άνοδος τόσο του αριθµού των µισθωτώνστον ιδιωτικό τοµέα όσο και του αριθµού τωναυτοαπασχολουµένων. Στην κατεύθυνση αυτήθα συµβάλουν και τα προγράµµατα απασχό-λησης και κατάρτισης του ΟΑΕ∆ (πρόσφαταανακοινώθηκε η εντατικοποίησή τους), ταοποία στην τρέχουσα συγκυρία είναι απαραί-τητα, καθώς έχουν στόχο να µην απαξιωθούνοι δεξιότητες όσων δεν εργάζονται.

4 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ, ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙΤΩΝ ΚΕΡ∆ΩΝ

4.1 ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ

Στο διάστηµα 2010-2013 ο µέσος ετήσιος ρυθ-µός πληθωρισµού, µε βάση τον Εναρµονι-σµένο ∆είκτη Τιµών Καταναλωτή (Εν∆ΤΚ),ήταν 2%. Ωστόσο, ο ρυθµός πληθωρισµούεµφάνισε µεγάλες διακυµάνσεις στο διάστηµααυτό (βλ. Πίνακα V.8 και ∆ιάγραµµα V.12): το2010 και το 2011 υπερέβη σηµαντικά το 2%(4,7% και 3,1% αντίστοιχα), ενώ το 2012περιορίστηκε αισθητά στο 1,0% και το 2013διαµορφώθηκε σε αρνητικά επίπεδα (-0,9%).


KEF_V: 1 20-02-14 13:35 74

Οι εξελίξεις των τιµών καταναλωτή αντανα-κλούν τις µεταβολές στους συντελεστές τουΦΠΑ (το Μάρτιο και τον Ιούλιο του 2010 καιτον Ιανουάριο του 2011), στους ΕιδικούςΦόρους Κατανάλωσης (µε την πιο πρόσφατηαύξηση στο πετρέλαιο θέρµανσης τον Οκτώ-βριο του 2012), τις µεταβολές στις τιµές τωνκαυσίµων, καθώς και την αναιµική ζήτηση.Ενδεικτικό της συµβολής της έµµεσης φορο-λογίας στη µεταβολή του Εν∆ΤΚ είναι ότιχωρίς την επίπτωση της έµµεσης φορολογίαςο µέσος ετήσιος ρυθµός πληθωρισµού εκτιµά-ται ότι διαµορφώθηκε στο 1,3% στο διάστηµα2010-2011, ενώ το 2012 ήταν µόλις 0,1%.

Στους υψηλούς ρυθµούς πληθωρισµού το 2010και το 2011 συνέβαλε σηµαντικά η µεγάληάνοδος των διεθνών τιµών των καυσίµων, τωνοποίων οι τιµές συνέχισαν να αυξάνονται µεδιψήφιους ρυθµούς (βλ. ∆ιάγραµµα V.13),ενώ το 2011 συνέβαλε και η άνοδος των τιµώντων µη επεξεργασµένων ειδών διατροφής.Έτσι, το διάστηµα 2010-2012 το µέσο ετήσιο

επίπεδο του πυρήνα του πληθωρισµού ―πουδεν περιλαµβάνει τις τιµές της ενέργειας καιτων µη επεξεργασµένων ειδών διατροφής―ήταν κατά µέσο όρο 1,4 µονάδα χαµηλότεροαπό εκείνο του συνολικού Εν∆ΤΚ. Οι τιµέςτων καυσίµων επέδρασαν επιβαρυντικά καιστις τιµές των βιοµηχανικών αγαθών (βλ.Πίνακα V.9). Για τους παραπάνω λόγους οιαυξήσεις των τιµών των αγαθών ήταν υψηλό-τερες από ό,τι των τιµών των υπηρεσιών.

Ειδικότερα, όσον αφορά τη διαµόρφωση τωντιµών στα νωπά οπωροκηπευτικά, πρόσφατηµελέτη της Επιτροπής Ανταγωνισµού (∆εκ.2013)6 που εξετάζει τη διαµόρφωση των τιµών7 προϊόντων καταλήγει στο συµπέρασµα ότι,πρώτον, το κόστος παραγωγής των προϊόντωναυτών είναι υψηλότερο από ό,τι σε άλλεςχώρες κυρίως λόγω του µικρού µεγέθους τωνεπιµέρους παραγωγικών µονάδων και, δεύ-τερον, ότι οι χονδρέµποροι, οι οποίοι επίσης



66 www.epant.gr/img/x2/news/news598_1_1386157505.pdf.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 75

είναι οργανωµένοι σε πολύ µεγάλο αριθµόµικρών επιχειρήσεων, έχουν µεγάλη δια-πραγµατευτική ισχύ έναντι των παραγωγών.Οι χονδρέµποροι και οι έµποροι λιανικής δενµετακυλίουν στον τελικό καταναλωτή τις µει-ώσεις στις τιµές ορισµένων προϊόντων µε τηνίδια ταχύτητα µε την οποία µετακυλίουν τιςαυξήσεις.

Το 2013 η συµπλήρωση του ετήσιου κύκλουτων παλαιοτέρων αυξήσεων των έµµεσωνφόρων, σε συνδυασµό µε την υποχώρηση τουµοναδιαίου κόστους εργασίας, που σωρευ-τικά ήταν της τάξεως του 18% περίπου κατάτην τετραετία 2010-2013 (στο σύνολο της

οικονοµίας), τις δραστικές µειώσεις του δια-θέσιµου εισοδήµατος και τη συνακόλουθηκατακόρυφη πτώση της ζήτησης, οδήγησαν τοµέσο γενικό πληθωρισµό σε αρνητικούς ετή-σιους ρυθµούς από το Μάρτιο του 2013, οιοποίοι εντάθηκαν κατά το τελευταίο τρίµηνοτου έτους. Στους σαφώς αρνητικούς ετήσιουςρυθµούς του πληθωρισµού προς το τέλος του2013 συνέβαλαν επίσης η µείωση του συντε-λεστή του ΦΠΑ στην εστίαση στο 13% από23%, η συµπλήρωση του ετήσιου κύκλου απότην αύξηση του ΕΦΚ στο πετρέλαιο θέρµαν-σης τον Οκτώβριο του 2012, αλλά και ο νέοςθεσµός των ενδιάµεσων εκπτώσεων πουεφαρµόστηκε για πρώτη φορά το πρώτο


Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Εurostat και ΕΛΣΤΑΤ.1 Περιλαµβάνονται τα αλκοολούχα ποτά και ο καπνός.

Πίνακας V.8 Η εξέλιξη των τιµών στην Ελλάδα και τη ζώνη του ευρώ


Α. Ζώνη ευρώ

Εναρµονισµένος ∆είκτης Τιµών Καταναλωτή (Εν∆ΤΚ) και συνιστώσες του

Γενικός δείκτης 0,3 1,6 2,7 2,5 1,4

Αγαθά -0,9 1,8 3,3 3,0 1,3

Είδη διατροφής 0,7 1,1 2,7 3,1 2,7

Επεξεργασµένα είδη διατροφής1 1,1 0,9 3,3 3,1 2,2

Μη επεξεργασµένα είδη διατροφής 0,2 1,3 1,8 3,0 3,5

Βιοµηχανικά αγαθά -1,7 2,2 3,7 3,0 0,6

Βιοµηχανικά αγαθά εκτός ενέργειας 0,6 0,5 0,8 1,2 0,6

Ενέργεια -8,1 7,4 11,9 7,6 0,6

Υπηρεσίες 2,0 1,4 1,8 1,8 1,4

Τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία -4,8 2,7 5,7 2,8 -0,2

Β. Ελλάδα

Εναρµονισµένος ∆είκτης Τιµών Καταναλωτή (Εν∆ΤΚ) και συνιστώσες του

Γενικός δείκτης 1,3 4,7 3,1 1,0 -0,9

Αγαθά -0,1 5,9 4,0 1,9 0,7

Είδη διατροφής 2,5 3,1 4,2 1,3 0,9

Επεξεργασµένα είδη διατροφής1 1,6 5,0 4,7 1,2 0,7

Μη επεξεργασµένα είδη διατροφής 3,9 0,2 3,4 1,4 1,3

Βιοµηχανικά αγαθά -1,7 7,7 3,9 2,3 0,4

Βιοµηχανικά αγαθά εκτός ενέργειας 0,8 1,9 -0,2 -0,6 -1,7

Ενέργεια -12,1 30,4 16,7 12,6 6,3

Υπηρεσίες 3,2 3,1 1,9 -0,2 -2,9

Τιµές παραγωγού στη βιοµηχανία -5,8 6,1 7,4 4,9 -0,7

2009 2010 2011 2012 2013

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 76

δεκαήµερο του Νοεµβρίου. Έτσι, το µέσοεπίπεδο του πληθωρισµού υποχώρησε από4,7% το 2010 σε 3,1% το 2011, 1,0% το 2012και -0,9% το 2013. Κατ’ αντιστοιχία, το µέσοεπίπεδο του πυρήνα του πληθωρισµού(Εν∆ΤΚ χωρίς την ενέργεια και τα µη επε-ξεργασµένα είδη διατροφής) επίσης υποχώ-ρησε από 3,0% το 2010 σε 1,7% το 2011, -0,1% το 2012 και -1,9% το 2013.

Το 2014 ο ρυθµός του πληθωρισµού αναµένε-ται να διατηρηθεί περίπου στα ίδια επίπεδα µετο 2013. Ο πυρήνας του πληθωρισµού ωστόσοαναµένεται να µειωθεί µε σηµαντικά ηπιότερορυθµό από εκείνον του 2013.

4.2 ΚΟΣΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η τετραετία 2010-2013 χαρακτηρίζεται απόµεγάλη σωρευτική µείωση των µέσων ακαθά-ριστων αποδοχών στο σύνολο της οικονοµίας(-18,9%),7 η οποία οφειλόταν (α) στη δηµο-

σιονοµική προσαρµογή (που συνεπαγόταν µεί-ωση των µισθών στο δηµόσιο τοµέα), (β) στιςθεσµικές ρυθµίσεις για την ενίσχυση της ευε-λιξίας στην αγορά εργασίας και (γ) στις συν-θήκες οικονοµικής ύφεσης, που επηρέαζανόλο και περισσότερο τη διαπραγµατευτικήισχύ των µισθωτών. Επίσης, οι ονοµαστικέςκατώτατες αποδοχές µειώθηκαν σωρευτικάκατά 19,9%. Η σωρευτική µείωση των µέσωνακαθάριστων αποδοχών οδήγησε:

− πρώτον, σε συνδυασµό µε την αύξηση τηςπαραγωγικότητας (ΑΕΠ ανά απασχολούµενο)κατά 1,3%, σε µείωση του κόστους εργασίαςανά µονάδα προϊόντος κατά 18,2% στοσύνολο της οικονοµίας και ακόµη περισσό-



Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ και επεξεργασία στοιχείων ΕΛΣΤΑΤ.

Πίνακας V.9 ∆είκτες τιµών


2009 1,2 -0,5 3,6 2,4 2,6 1,9 5,3 -15,7

2010 4,7 5,6 3,6 3,0 3,4 0,1 -4,3 36,2

2011 3,3 4,2 2,3 1,5 1,3 3,1 5,1 18,8

2012 1,5 2,2 0,5 0,3 0,1 1,5 1,5 12,0

2013 -0,9 0,1 -2,2 -1,7 -1,9 0,0 3,0 4,6

2009 -5,8 -0,1 -1,2 0,9 -6,0 -1,8 0,5

2010 6,1 0,9 2,3 -0,3 8,8 6,6 1,4

2011 7,4 2,7 4,8 1,1 8,8 7,6 1,5

2012 4,9 0,8 0,6 1,1 4,1 4,5 0,6

2013 -0,7 0,0 -1,1 1,1 -1,7 -2,7 -0,4

Έτη

∆είκτης τιµών καταναλωτή

Γενικός

Ειδικοί δείκτες

Αγαθά Υπηρεσίες

∆ΤΚ χωρίςνωπά οπωρο-

κηπευτικά& καύσιµα

∆ΤΚ χωρίςείδη διατρο-

φής& καύσιµα

∆ιατροφή καιµη αλκοο-

λούχαποτά

Νωπάοπωρο-

κηπευτικά Καύσιµα

Έτη

∆είκτης τιµών παραγωγού στη βιοµηχανία ∆είκτης τιµών εισαγωγών στη

βιοµηχανίαΕγχώρια αγοράΕξωτερική

αγορά

Γενικός

Ειδικοί δείκτες

Γενικός Γενικός χωρίς

τιµές ενέργειαςΓενικός χωρίς

τιµές ενέργειαςΕνδιάµεσα

αγαθάΚαταναλωτικά

αγαθά Γενικός

77 Εξάλλου, σύµφωνα µε το ∆είκτη Μισθών στο σύνολο της οικο-νοµίας της ΕΛΣΤΑΤ (και αν υποτεθεί ότι η ετήσια µεταβολή τουεννεαµήνου Ιανουαρίου-Σεπτεµβρίου 2013 αποτελεί ένδειξη γιατη µέση ετήσια µεταβολή ολόκληρου του 2013), προκύπτει σωρευ-τική µείωση 18,7% την τετραετία 2010-2013, ενώ η σωρευτική µεί-ωση κατά την πενταετία έως και το γ’ τρίµηνο του 2013 (δηλ.σύγκριση γ’ τριµήνου 2013 προς γ’ τρίµηνο 2009) φθάνει το 23,0%.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 77

τερο (κατά 23,9%) στον επιχειρηµατικό τοµέα(λόγω µεγαλύτερης µείωσης των αποδοχών,αλλά και µεγαλύτερης ανόδου της παραγωγι-κότητας), εξέλιξη που συνετέλεσε στην ανά-κτηση της απώλειας της διεθνούς ανταγωνι-στικότητας κόστους κατά την προηγηθείσαεννεαετία, και

− δεύτερον, σε συνδυασµό µε τη µείωση τουαριθµού των απασχολούµενων µισθωτών κατά20,8%, σε µείωση της συνολικής δαπάνης γιααποδοχές και εργοδοτικές εισφορές κατά34,9%, εξέλιξη που συνετέλεσε αποφασιστικάστη µεγάλη υποχώρηση της καταναλωτικήςζήτησης, καθώς η αγοραστική δύναµη τωνµέσων ακαθάριστων αποδοχών στο σύνολοτης οικονοµίας µειώθηκε κατά 25,2%.

Ανάµεσα στις θεσµικές αλλαγές που υιοθε-τήθηκαν, προβλέπεται η δυνατότητα σύναψηςεπιχειρησιακών συλλογικών συµβάσεων καιαπό ενώσεις προσώπων, ενώ επιτρέπεται επί-

σης να συµφωνείται µεταξύ των µερών αµοιβήπου υπολείπεται εκείνης που προβλέπει ηκλαδική συλλογική σύµβαση – όχι όµως καιτου γενικού κατώτατου µισθού. Έτσι, από τατέλη Οκτωβρίου του 2011 (όταν µε τον Ν. 4024τροποποιήθηκε το σχετικό νοµικό πλαίσιο)µέχρι τις αρχές Φεβρουαρίου του 2014 υπο-γράφηκαν περίπου 1.445 συλλογικές επιχει-ρησιακές συµβάσεις (409 το 2013). Οι συµ-βάσεις αυτές κατά κανόνα προβλέπουν“πάγωµα” αποδοχών ή προς τα κάτω προ-σαρµογή τους κατά 10%-40%. Υπολογίζεταιότι από τα τέλη του 2011 έως τα τέλη του 2013οι µειώσεις µισθών µέσω επιχειρησιακών καιατοµικών συµβάσεων αφορούσαν τουλάχι-στον το 29% των µισθωτών του επιχειρηµατι-κού τοµέα. Μειώσεις προέβλεπαν επίσης καιοι κλαδικές και οµοιοεπαγγελµατικές συλλο-γικές συµβάσεις, οι οποίες αφορούσαν το27,5% των µισθωτών του επιχειρηµατικούτοµέα, ενώ οι µειώσεις αποδοχών µέσω µετα-τροπής συµβάσεων πλήρους απασχόλησης σε


Πίνακας V.10 Aποδοχές και κόστος εργασίας (2007-2014)


Ελλάδα

Mέσες ακαθάριστες αποδοχές (ονοµαστικές)

– στο σύνολο της οικονοµίας 5,2 6,2 4,6 -4,6 -1,7 -6,6 -7,4 -18,9 -1,5

– στο ∆ηµόσιο1 3,8 7,1 5,2 -7,7 -0,5 -3,8 -4,8 -15,9 0,0

– στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας 7,1 8,2 7,7 -5,5 -7,9 -9,5 -10,0 -29,1 0,0

– στις τράπεζες 8,9 0,0 3,7 -1,8 0,1 -7,5 -10,0 -18,2 -6,3

– στο µη τραπεζικό ιδιωτικό τοµέα 6,1 6,5 2,8 -2,9 -1,7 -9,3 -8,0 -20,4 -1,4

Kατώτατες αποδοχές 5,4 6,2 5,7 1,7 0,9 -19,63 -2,93 -19,9 0,0

Μέσες ακαθάριστες αποδοχές (πραγµατικές) 2,2 1,9 3,3 -8,9 -4,7 -7,6 -6,7 -25,2 …

Συνολική δαπάνη για αποδοχές και εργοδοτικέςεισφορές 8,2 8,5 3,2 -6,9 -8,1 -14,0 -11,5 -34,9 -1,2

∆απάνη για αποδοχές και εργοδοτικές εισφορέςανά µισθωτό 5,6 6,8 4,9 -4,0 -0,7 -6,0 -7,5 -17,1 -0,8

Kόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος

– στο σύνολο της οικονοµίας 4,5 8,7 6,4 -2,1 -1,1 -8,1 -8,1 -18,2 -1,7

– στον επιχειρηµατικό τοµέα2 5,3 7,9 4,4 -1,1 -3,5 -12,3 -9,0 -23,9 -2,2

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Σωρευτικήµεταβολή

4ετίας 2010-2013

2014(προβλ.)

Πηγές: ΕΛΣΤΑΤ (ΑΕΠ 2007-2012) και εκτιµήσεις-προβλέψεις της Τράπεζας της Ελλάδος για το ΑΕΠ το 2013-2014 και για τα υπόλοιπα ετήσιαµεγέθη το 2007-2014.1 Mέση µισθολογική δαπάνη.2 Ο επιχειρηµατικός τοµέας περιλαµβάνει τις ιδιωτικές και δηµόσιες επιχειρήσεις και τις τράπεζες.3 Μέση ετήσια µεταβολή το 2012 και µεταφερόµενη επιβάρυνση το 2013, µε βάση τη µείωση από 15.2.2012 των κατώτατων αποδοχών κατά22% (για άτοµα ηλικίας 25 ετών και άνω) έως 32% (για άτοµα κάτω των 25 ετών).

µερική ή εκ περιτροπής απασχόληση αφο-ρούσαν αντίστοιχα το 8,4%.

Το 2013 καταγράφηκε ο υψηλότερος ρυθµόςµείωσης των αποδοχών κατά την τελευταίατετραετία. Η Τράπεζα της Ελλάδος εκτιµά ότιοι µέσες αποδοχές στο σύνολο της οικονοµίαςµειώθηκαν κατά 7,4%8 (2012: -6,6%).

Το 2013 εκτιµάται ότι το κόστος εργασίας ανάµονάδα προϊόντος µειώθηκε κατά 8,1% στοσύνολο της οικονοµίας και κατά 9,0% στον επι-χειρηµατικό τοµέα (βλ. Πίνακες V.10 και V.11).

Το 2014 αναµένεται ότι η µέση µείωση τωναποδοχών θα είναι πολύ περιορισµένη σεσύγκριση µε την τελευταία διετία, για ορι-σµένες µάλιστα κατηγορίες εργαζοµένων τοεπίπεδο των µισθών θα παραµείνει σταθερό,ενώ ο µέσος χρόνος εργασίας στον ιδιωτικότοµέα, που µειωνόταν από το 2008, ενδέχεταινα αρχίσει να αυξάνεται σταδιακά. To κόστοςεργασίας ανά µονάδα προϊόντος προβλέπεταιότι θα µειωθεί κατά 1,7% στο σύνολο της οικο-νοµίας και κατά 2,0% στον επιχειρηµατικότοµέα το 2014, αντανακλώντας και την ελα-

φρώς ταχύτερη άνοδο της παραγωγικότητας,καθώς θα αρχίσει να ανακάµπτει η οικονοµία.Συνέπεια των ανωτέρω θα είναι η υπερακό-ντιση του στόχου του 2ου ΠρογράµµατοςΟικονοµικής Προσαρµογής (Φεβρ. 2012) γιαµείωση του κόστους εργασίας ανά µονάδαπροϊόντος την τριετία 2012-2014 κατά 15%,καθώς η σωρευτική µείωση την εν λόγω τριε-τία θα φθάσει το 22,0%.

4.3 ΚΕΡ∆Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Αν ληφθούν υπόψη τα δηµοσιευµένα στοιχείατων εισηγµένων στο ΧΑ επιχειρήσεων του µη



Πίνακας V.11 Μέσες αποδοχές και κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος στο σύνολο τηςοικονοµίας: Ελλάδα και ζώνη του ευρώ (2001-2014)


2001 4,7 2,8 3,9 2,4

2002 6,6 2,7 5,5 2,5

2003 5,6 2,9 2,3 2,2

2004 7,2 2,6 4,3 1,0

2005 4,4 2,2 3,4 1,3

2006 5,7 2,5 2,2 1,1

2007 5,2 2,5 4,5 1,4

2008 6,2 3,4 8,7 3,8

2009 4,6 1,8 6,4 4,3

2010 -4,6 2,0 -2,1 -0,6

2011 -1,7 2,2 -1,1 0,8

2012 -6,6 1,8 -8,1 1,9

2013 (εκτιµ.) -7,4 1,8 -8,1 1,1

2014 (προβλ.) -1,5 1,8 -1,7 0,7

Έτος

Μέσες αποδοχές Κόστος εργασίας ανά µονάδα προϊόντος

Ελλάδα Ζώνη του ευρώ Ελλάδα Ζώνη του ευρώ

Πηγές: Για την Ελλάδα: εκτιµήσεις της Tράπεζας της Eλλάδος. Για τη ζώνη του ευρώ: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Economic Forecast, Autumn 2013.

88 Σύµφωνα µε την ΕΛΣΤΑΤ, σε εθνικολογιστική βάση οι αµοιβέςεργαζοµένων µειώθηκαν µε ετήσιο ρυθµό 12,1% και οι αµοιβέςεργαζοµένων ανά µισθωτό µε ετήσιο ρυθµό 7,4% το εννεάµηνοΙανουαρίου-Σεπτεµβρίου 2013, ενώ µε βάση τους µη χρηµατοοικο-νοµικούς λογαριασµούς των θεσµικών τοµέων οι αµοιβές εργαζο-µένων του τοµέα της γενικής κυβέρνησης (στις οποίες περιλαµβά-νεται και η δαπάνη για συντάξεις δηµοσίων υπαλλήλων) µειώθηκανµε ετήσιο ρυθµό 7,7% το ίδιο διάστηµα και οι αµοιβές εργαζοµέ-νων του επιχειρηµατικού τοµέα κατά 14,8%. Εξάλλου, ο ∆είκτηςΜισθών στο σύνολο της οικονοµίας (εκτός από τον πρωτογενή τοµέακαι τις δραστηριότητες των νοικοκυριών – µη εποχικώς διορθωµέναστοιχεία) µειώθηκε µε ετήσιο ρυθµό 8,5% το εννεάµηνο Ιανουα-ρίου-Σεπτεµβρίου 2013. Τέλος, σύµφωνα µε στοιχεία του ΣΕΠΕ καιτου πληροφοριακού συστήµατος Εργάνη του Υπουργείου Εργασίας,στις επιχειρησιακές συµβάσεις που υπογράφηκαν στη διάρκεια του2013 στον επιχειρηµατικό τοµέα η µείωση µισθών ήταν 5,6%.

χρηµατοπιστωτικού τοµέα (εκτός των δύο διυ-λιστηρίων), κατά την τετραετία 2010-2013παρατηρείται συνεχής µείωση των µικτών κερ-δών. Τα καθαρά κέρδη µειώθηκαν το 2010 καιτο 2013, ενώ το 2011 και το 2012 καταγράφη-καν καθαρές ζηµίες. Συνολικά, εξάλλου, ηπερίοδος χαρακτηρίζεται από µείωση τωνπεριθωρίων κέρδους, καθώς και από µείωσητης αποδοτικότητας των ιδίων και των συνο-λικών κεφαλαίων.

Το εννεάµηνο Ιανουαρίου-Σεπτεµβρίου 2013εξακολούθησε να καταγράφεται µείωση τωνπεριθωρίων µικτού και καθαρού κέρδους9

των εισηγµένων στο ΧΑ επιχειρήσεων του µηχρηµατοπιστωτικού τοµέα (δηλαδή του λόγουτων κερδών προς τον κύκλο εργασιών). Σύµ-φωνα µε τις δηµοσιευµένες οικονοµικέςκαταστάσεις 164 εισηγµένων στο ΧΑ επιχει-ρήσεων10 εκτός του χρηµατοπιστωτικούτοµέα, οι πωλήσεις µειώθηκαν κατά 7,5%, ταµικτά κέρδη κατά 11,0% και τα καθαράκέρδη προ φόρων κατά 52,2%. Έτσι, το περι-θώριο µικτού κέρδους µειώθηκε κατά 0,6 τηςεκατοστιαίας µονάδας (στο 14,1%, από14,7% το εννεάµηνο Ιανουαρίου-Σεπτεµ-βρίου 2012) και το περιθώριο καθαρού κέρ-δους κατά 1,8 εκατ. µονάδα (σε 1,9%, από3,7%). Η αποδοτικότητα τόσο των ιδίων όσοκαι των συνολικών κεφαλαίων µειώθηκε (στο1,5% από 3,2% και στο 0,7% από 1,3%, αντί-στοιχα). Ενδείξεις για σηµαντική υποχώρησητων κερδών των µη χρηµατοοικονοµικώνεταιριών προκύπτουν και από τους µη χρη-µατοοικονοµικούς λογαριασµούς των θεσµι-κών τοµέων της ΕΛΣΤΑΤ, που δείχνουν ότιτο εννεάµηνο Ιανουαρίου-Σεπτεµβρίου 2013το καθαρό λειτουργικό πλεόνασµα των µηχρηµατοοικονοµικών εταιριών µειώθηκε µεετήσιο ρυθµό 21,8%. ∆ιαφορετική εικόνα γιατην εξέλιξη του περιθωρίου κέρδους στηνοικονοµία προκύπτει ωστόσο από σύγκρισητης µεταβολής του κόστους εργασίας ανάµονάδα προϊόντος στο σύνολο της οικονοµίας(ετήσια εκτίµηση: -8,1%) µε τη µεταβολή τουαποπληθωριστή του ΑΕΠ (-2,6% το 2013,σύµφωνα µε προσωρινές εκτιµήσεις τηςΕΛΣΤΑΤ), η οποία υποδηλώνει κατ’ αρχήνότι το περιθώριο κέρδους στο σύνολο της

οικονοµίας αυξήθηκε.11 Ωστόσο, η σύγκρισηαυτή λαµβάνει υπόψη µόνο το κόστος εργα-σίας, ενώ αγνοεί το κόστος των άλλων εισ-ροών (πρώτων υλών και ενδιάµεσων προϊό-ντων, κατανάλωσης ενέργειας), το χρηµατο-οικονοµικό κόστος και τη φορολογική επι-βάρυνση των επιχειρήσεων.

5 ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

Η µείωση του κόστους εργασίας έχει οδηγή-σει σε βελτίωση της ανταγωνιστικότηταςκόστους. Σύµφωνα µε τους διαθέσιµους δεί-κτες της Τράπεζας της Ελλάδος και των διε-θνών οργανισµών, η ελληνική οικονοµία,έπειτα από περισσότερο από δύο δεκαετίεςσχεδόν συνεχούς απώλειας διεθνούς αντα-γωνιστικότητας ως προς τις τιµές και τοκόστος εργασίας, από το 2010 και µετά ανα-κτά σηµαντικό τµήµα των απωλειών αυτών.

Βάσει των δεικτών της πραγµατικής σταθµι-σµένης συναλλαγµατικής ισοτιµίας που στη-ρίζονται στο σχετικό κόστος εργασίας ανάµονάδα προϊόντος στο σύνολο της οικονοµίας,η Τράπεζα της Ελλάδος εκτιµά ότι η βελτίωσητου 2013, η οποία ήταν 7,8%, προστιθέµενηστη βελτίωση των αµέσως προηγούµενωνετών, οδήγησε σε πλήρη ανάκτηση της απώ-λειας ανταγωνιστικότητας της περιόδου 2001-2009 (βλ. Πίνακα V.12). Βάσει των δεικτώνπου στηρίζονται στις σχετικές τιµές κατανα-λωτή, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας τηνπερίοδο 2010-2013 είναι µικρότερη, τόσολόγω των αυξήσεων των έµµεσων φόρων καιτου ενεργειακού κόστους που επιβάρυναν ιδι-αιτέρως τις εγχώριες τιµές όσο και λόγω τωνστρεβλώσεων που εξακολουθούν να χαρα-κτηρίζουν τις εγχώριες αγορές αγαθών καιυπηρεσιών. Παρά τη σηµαντική ονοµαστικήανατίµηση του ευρώ από τα τέλη του 2012, η


99 Το µικρό περιθώριο κέρδους υπολογίζεται ως ο λόγος των µικτώνκερδών προ φόρων προς τις πωλήσεις, ενώ το καθαρό περιθώριουπολογίζεται ως ο λόγος των καθαρών κερδών προ φόρων προςτις πωλήσεις.

1100 Στις 164 επιχειρήσεις δεν έχουν περιληφθεί τα δύο διυλιστήρια.1111 Ο λόγος του αποπληθωριστή του ΑΕΠ προς το δείκτη του κόστους

εργασίας ανά µονάδα προϊόντος συχνά χρησιµοποιείται ως δεί-κτης του περιθωρίου κέρδους στην οικονοµία.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 80

Τράπεζα της Ελλάδος εκτιµά ότι το 2013 επι-τεύχθηκε βελτίωση της πραγµατικής σταθµι-σµένης συναλλαγµατικής ισοτιµίας κατά0,6%. Αυτό οφείλεται στον αρνητικό πληθω-ρισµό στην Ελλάδα και στην αξιόλογη αρνη-τική διαφορά πληθωρισµού µεταξύ της Ελλά-δος και των εµπορικών εταίρων της. Έτσι, ησωρευτική απώλεια της περιόδου 2001-2009µειώθηκε από 18,7% στο 13,5% το 2013. Επί-σης, προβλέπεται περαιτέρω βελτίωση τηανταγωνιστικότητας τιµών, καθώς η διαφοράπληθωρισµού της Ελλάδος και των κυριότε-ρων εµπορικών της εταίρων θα παραµείνεισηµαντική και το 2014.

Ως προς τη διαρθρωτική ανταγωνιστικότητατης Ελλάδος, επίσης σηµειώνεται πρόοδος,

ωστόσο αυτή είναι βραδεία και από εξαιρε-τικά χαµηλά επίπεδα. Αναλυτικότερα, σύµ-φωνα µε το δείκτη “ευχέρειας προς το επι-χειρείν” (Ease of Doing Business) τηςΠαγκόσµιας Τράπεζας (Οκτώβριος 2013),σηµειώνεται βελτίωση στην κατάταξη τηςχώρας από την 89η στην 72η θέση µεταξύ 189χωρών. Σύµφωνα µε το δείκτη παγκόσµιαςανταγωνιστικότητας του World EconomicForum (Σεπτέµβριος 2013), η Ελλάδα κατα-τάσσεται 91η µεταξύ 148 χωρών (ενώ ήταν 96ηπέρυσι), ενώ το IMD World CompetitivenessScoreboard (Μάιος 2013) τοποθετεί τηνΕλλάδα στην 54η θέση µεταξύ 60 χωρών, τέσ-σερις θέσεις υψηλότερα σε σχέση µε την περυ-σινή κατάταξη. Παρά το ότι η Ελλάδα είναι ηχώρα που έχει ανταποκριθεί στον καλύτερο



Πίνακας V.12 Ελλάδα: ∆είκτες ονοµαστικής και πραγµατικής σταθµισµένης συναλλαγµατικήςισοτιµίας (ΣΣΙ)1

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές µέσου επιπέδου έτους)

2000 -6,3 -6,9 -5,0

2001 1,7 1,1 0,7

2002 2,3 2,6 4,0

2003 5,0 5,5 4,0

2004 1,7 1,9 4,3

2005 -1,0 -0,1 0,5

2006 0,0 0,8 0,8

2007 1,3 1,6 3,6

2008 2,4 2,5 7,1

2009 1,2 1,6 3,3

2010 -2,8 -0,5 -5,1

2011 0,5 0,4 -2,3

2012 -2,0 -3,7 -12,2

2013* 2,0 -0,6 -7,8

Σωρευτική εκατοστιαία µεταβολή περιόδου 2001-2013

12,7 13,5 -1,0

Ονοµαστική ΣΣΙ

Πραγµατική ΣΣΙ

Με βάση τις σχετικές τιµές καταναλωτή

Με βάση το σχετικό κόστος εργασίας ανά

µονάδα προϊόντος στοσύνολο της οικονοµίας

Πηγές: Συναλλαγµατικές ισοτιµίες: ΕΚΤ, ισοτιµίες αναφοράς του ευρώ. Τιµές καταναλωτή: ∆ΤΚ: ΕΚΤ, εναρµονισµένος ∆ΤΚ όπου υπάρχει. Κόστοςεργασίας ανά µονάδα προϊόντος στο σύνολο της οικονοµίας: για την Ελλάδα εκτιµήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος, για τις άλλες χώρες ΕΚΤ.* Προσωρινά στοιχεία.1 Οι δείκτες καταρτίζονται από την Τράπεζα της Ελλάδος και περιλαµβάνουν τους 28 κυριότερους εµπορικούς εταίρους της Ελλάδος. Οι συντε-λεστές στάθµισης υπολογίστηκαν εκ νέου µε βάση τις εισαγωγές και εξαγωγές των προϊόντων της µεταποίησης (κατηγορίες 5-8 της Τυπο-ποιηµένης Ταξινόµησης ∆ιεθνούς Εµπορίου – SITC 5-8) κατά την τριετία 1998-2000 για την περίοδο 1993-2000 και κατά την τριετία 2004-2006 για την περίοδο 2001-2013, λαµβανοµένου υπόψη και του ανταγωνισµού στις τρίτες αγορές.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 81

δυνατό βαθµό στις συστάσεις του ΟΟΣΑ γιατην υιοθέτηση διαθρωτικών µεταρρυθµίσεων(βλ. ∆ιάγραµµα V.2), εντούτοις σύµφωνα µετους σύνθετους δείκτες συνολικής ανταγωνι-στικότητας εξακολουθεί να κατατάσσεταιστην τελευταία θέση µεταξύ των προηγµένωνοικονοµιών.

6 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ

Κατά την τελευταία πενταετία, η ελληνικήοικονοµία κατόρθωσε να µειώσει το έλλειµµατου ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών κατάπερίπου 16 ποσοστιαίες µονάδες σε όρουςΑΕΠ και να δηµιουργήσει πλεόνασµα το 2013(βλ. Πίνακα V.13). Λόγω της ύφεσης, περιο-ρίστηκαν σηµαντικά οι δαπάνες για εισαγω-γές τόσο καταναλωτικών όσο και επενδυτι-κών αγαθών. Οι εξαγωγές αγαθών, περιλαµ-βανοµένων των πετρελαιοειδών, επωφελή-θηκαν από την ανάκαµψη της ευρωπαϊκήςοικονοµίας έως τα µέσα του 2011, την επέ-κταση σε αγορές εκτός της ζώνης του ευρώ,αλλά και από τη βελτίωση της ανταγωνιστι-κότητας κόστους από το 2010 και µετά. Αντί-θετα, οι εξαγωγικές εισπράξεις από υπηρε-σίες, κυρίως ταξιδιωτικές και µεταφορικές,επηρεάστηκαν αρνητικά από την κατά και-ρούς αυξηµένη αβεβαιότητα στην Ελλάδα,αλλά και από την επιβράδυνση του ρυθµούανάπτυξης του διεθνούς εµπορίου η οποίαπίεσε τους ναύλους (βλ. ∆ιάγραµµα V.14).Στην αποκατάσταση της ισορροπίας στο ισο-ζύγιο τρεχουσών συναλλαγών συνέβαλεωστόσο σηµαντικά η µείωση των καθαρώνπληρωµών τόκων επί του δηµόσιου χρέους,αφενός λόγω της εφαρµογής του PSI και αφε-τέρου λόγω της χρονικής µετάθεσης της κατα-βολής των τόκων που αφορούν δάνεια τουΜηχανισµού Στήριξης. Αποτέλεσµα τωνεξελίξεων αυτών ήταν η κατά 6,5 δισεκ. ευρώµείωση των πληρωµών τόκων για το έτος2012, η οποία σε συνδυασµό µε τον κατά 7,5δισεκ. ευρώ περιορισµό του εµπορικούελλείµµατος συνέβαλε κατά 90% περίπου στηµείωση του ελλείµµατος του ισοζυγίου τρε-χουσών συναλλαγών για το 2012.

6.1 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ

6.1.1 ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ

Η δραστική µείωση του εµπορικού ελλείµµα-τος αντιπροσωπεύει περίπου το µισό της συνο-λικής βελτίωσης του ισοζυγίου τρεχουσώνσυναλλαγών το διάστηµα 2010-2013. Η εξέ-λιξη αυτή αντανακλά τον περιορισµό τουελλείµµατος εκτός καυσίµων, ενώ ήδη από το2012 η συνεχιζόµενη βελτίωση του εµπορικούισοζυγίου αντανακλά σε µεγάλο βαθµό τησηµαντική υποχώρηση των καθαρών πληρω-µών για εισαγωγές καυσίµων.

Το 2013 οι εισπράξεις από εξαγωγές ξεπέρα-σαν, σε τρέχουσες τιµές, το επίπεδο του 2008,εξέλιξη η οποία συνοδεύθηκε από άνοδο τωνµεριδίων αγοράς των ελληνικών προϊόντωνστις αγορές του εξωτερικού, κυρίως εκτός της


KEF_V: 1 20-02-14 13:35 82



Πίνακας V.13 Ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών

(εκατ. ευρώ)

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος.* Προσωρινά στοιχεία.1 (+) καθαρή εισροή, (-) καθαρή εκροή.2 (+) µείωση, (-) αύξηση.

I ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ (Ι.Α+Ι.Β+Ι.Γ+Ι.∆) -22.506,0 -20.633,5 -4.615,0 1.244,7Ι.A Εµπορικό ισοζύγιο (I.Α.1–I.Α.2) -28.279,6 -27.229,1 -19.619,0 -17.229,4

Iσοζύγιο καυσίµων -8.627,2 -11.126,9 -10.220,0 -7.697,5Εµπορικό ισοζύγιο χωρίς καύσιµα -19.652,4 -16.102,1 -9.399,1 -9.531,9Iσοζύγιο πλοίων -3.621,3 -3.261,2 -1.042,6 -1.483,3Εµπορικό ισοζύγιο χωρίς καύσιµα και πλοία -16.031,1 -12.840,9 -8.356,4 -8.048,7I.A.1 Εξαγωγές αγαθών 17.081,5 20.230,6 22.020,6 22.534,8

Καύσιµα 4.950,0 6.187,7 7.426,4 7.941,2Πλοία (εισπράξεις) 798,6 754,7 737,8 443,0Λοιπά αγαθά 11.332,9 13.288,2 13.856,5 14.150,7

I.A.2 Εισαγωγές αγαθών 45.361,0 47.459,6 41.639,7 39.764,2Καύσιµα 13.577,1 17.314,6 17.646,3 15.638,7Πλοία (πληρωµές) 4.419,9 4.015,9 1.780,4 1.926,2Λοιπά αγαθά 27.364,0 26.129,2 22.213,0 22.199,3

Ι.Β Ισοζύγιο υπηρεσιών (I.Β.1–I.Β.2) 13.248,5 14.629,6 15.138,9 16.817,4I.B.1 Εισπράξεις 28.477,8 28.609,2 27.526,4 27.802,1

Ταξιδιωτικό 9.611,3 10.504,7 10.442,5 11.994,8Μεταφορές 15.418,4 14.096,6 13.287,4 12.089,9Λοιπές υπηρεσίες 3.448,1 4.007,9 3.796,5 3.717,4

I.B.2 Πληρωµές 15.229,4 13.979,6 12.387,4 10.984,8Ταξιδιωτικό 2.156,0 2.266,5 1.843,9 1.839,3Μεταφορές 8.155,4 7.234,4 6.328,0 5.553,0Λοιπές υπηρεσίες 4.917,9 4.478,7 4.215,5 3.592,4

Ι.Γ Ισοζύγιο εισοδηµάτων (I.Γ.1–I.Γ.2) -7.673,8 -8.594,8 -1.566,4 -2.819,0Ι.Γ.1 Εισπράξεις 4.009,3 3.322,1 3.832,2 3.542,4

Αµοιβές, µισθοί 199,7 188,0 200,8 209,3Τόκοι, µερίσµατα, κέρδη 3.809,6 3.134,1 3.631,4 3.333,1

Ι.Γ.2 Πληρωµές 11.683,1 11.916,9 5.398,6 6.361,4Αµοιβές, µισθοί 377,6 470,0 468,0 453,0Τόκοι, µερίσµατα, κέρδη 11.305,5 11.447,0 4.930,7 5.908,4

Ι.∆ Ισοζύγιο τρεχουσών µεταβιβάσεων (I.∆.1–I.∆.2) 198,9 560,8 1.431,5 4.475,8Ι.∆.1 Εισπράξεις 4.654,3 4.435,0 5.125,6 7.687,8

Γενική κυβέρνηση (κυρίως µεταβιβάσεις από ΕΕ) 3.188,5 3.254,9 4.060,2 6.410,6Λοιποί τοµείς (µεταναστευτικά εµβάσµατα κ.λπ.) 1.465,8 1.180,1 1.065,4 1.277,3

Ι.∆.2 Πληρωµές 4.455,4 3.874,2 3.694,1 3.212,1Γενική κυβέρνηση (κυρίως πληρωµές προς ΕΕ) 2.860,4 2.485,4 2.647,9 2.433,0Λοιποί τοµείς 1.595,0 1.388,8 1.046,2 779,0

ΙΙ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΩΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΩΝ (IΙ.1–IΙ.2) 2.071,5 2.671,8 2.327,6 3.040,8ΙΙ.1 Εισπράξεις 2.356,2 2.932,7 2.564,6 3.380,6

Γενική κυβέρνηση (κυρίως µεταβιβάσεις από ΕΕ) 2.239,3 2.798,5 2.486,0 3.298,9Λοιποί τοµείς 116,9 134,2 78,6 81,7

ΙΙ.2 Πληρωµές 284,7 260,8 237,1 339,8Γενική κυβέρνηση (κυρίως πληρωµές προς ΕΕ) 15,8 12,7 13,7 9,7Λοιποί τοµείς 268,9 248,1 223,3 330,1

ΙΙΙ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝ/ΓΩΝ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΩΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΩΝ (I+II)

-20.434,5 -17.961,7 -2.287,5 4.285,5

ΙV ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΧΡΗΜ/ΚΩΝ ΣΥΝ/ΓΩΝ (ΙV.Α+IV.Β+IV.Γ+IV.∆) 20.853,9 17.838,1 2.658,2 -3.608,9ΙV.Α Άµεσες επενδύσεις1 -927,0 -452,6 827,1 2.405,5

Κατοίκων στο εξωτερικό -1.176,2 -1.274,9 -527,3 469,0Μη κατοίκων στην Ελλάδα 249,2 822,3 1.354,3 1.936,5

ΙV.Β Επενδύσεις χαρτοφυλακίου1 -20.855,0 -19.778,3 -99.903,9 -6.583,1Απαιτήσεις 13.278,7 4.139,0 -58.086,1 1.023,6Υποχρεώσεις -34.133,6 -23.917,3 -41.817,8 -7.606,7

ΙV.Γ Λοιπές επενδύσεις1 42.538,8 38.050,0 101.744,1 675,8Απαιτήσεις 7.658,7 7.638,7 13.863,4 17.491,9Υποχρεώσεις 34.880,2 30.411,3 87.880,7 -16.816,1(∆άνεια γενικής κυβέρνησης) 29.978,2 39.873,9 109.093,9 30.061,21

ΙV.∆ Μεταβολή συναλλαγµατικών διαθεσίµων2 97,0 19,0 -9,0 -107,0V ΤΑΚΤΟΠΟΙΗΤΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ -419,4 123,6 -370,8 -676,7ΥΨΟΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ∆ΙΑΘΕΣΙΜΩΝ 4.777 5.332 5.500 4.172

Ιανουάριος-∆εκέµβριος

2010 2011 2012 2013

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 83

ΕΕ. Ωστόσο, η στροφή αυτή, η οποία εντάθηκετο 2012 και συντήρησε το θετικό ρυθµό ανόδουτων συνολικών εξαγωγών, δεν διατηρήθηκε το2013, καθώς οι ελληνικές εξαγωγές προς τις


KEF_V: 1 20-02-14 13:35 84

παραδοσιακές αγορές της ΕΕ εµφανίζουνσηµεία ανάκαµψης (βλ. ∆ιάγραµµα V.15).

Στην αύξηση των εισπράξεων από εξαγωγέςσυνέβαλε, κατά 50% περίπου, ο κλάδος τωνκαυσίµων, λόγω της ανόδου τόσο των τιµών τουπετρελαίου όσο και του όγκου των εξαγωγών.Αξιόλογη συµβολή στην άνοδο των εισπράξεων

από εξαγωγές είχαν και οι κλάδοι των τροφί-µων και ποτών, των µετάλλων και µεταλλικώνπροϊόντων, των µη µεταλλικών ορυκτών και τωνπλαστικών (βλ. ∆ιάγραµµα V.16). Σηµειώνεταιότι οι εξαγωγές ως ποσοστό του ΑΕΠ και ταµερίδια αγοράς των ελληνικών προϊόντωναυξήθηκαν ταχύτερα από ό,τι σε άλλες χώρες,όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιρλανδία(βλ. ∆ιάγραµµα V.17). Παρά ταύτα, η εξω-στρέφεια της ελληνικής οικονοµίας, όπωςµετράται µε το ποσοστό των εξαγωγών στοΑΕΠ, παραµένει σε πολύ χαµηλότερα επίπεδααπό εκείνα των χωρών αυτών, ενώ υψηλόποσοστό των εξαγωγών αφορά προϊόντα χαµη-λής τεχνολογίας (βλ. ∆ιάγραµµα V.18).

Η µείωση του εµπορικού ελλείµµατος όµως σεµεγάλο βαθµό οφείλεται και στη µείωση τηςδαπάνης για εισαγωγές. Η συνεχιζόµενη µεί-ωση του διαθέσιµου εισοδήµατος των νοικο-κυριών και η επιδείνωση των συνθηκών ρευ-στότητας των επιχειρήσεων συνέβαλαν στηνεπιτάχυνση, τα τελευταία χρόνια, του ρυθµούµείωσης της δαπάνης για εισαγωγές (βλ. ∆ιά-γραµµα V.19).

6.1.2 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

Στο διάστηµα 2010-2013 το ισοζύγιο υπηρε-σιών παρουσιάζει πλεόνασµα κατά µέσο όρο15 δισεκ. ευρώ περίπου, µε µέσο ετήσιο ρυθµόαύξησης άνω του 7%, συµβάλλοντας καθορι-στικά στον περιορισµό του ελλείµµατος τουεµπορικού ισοζυγίου κατά 70% περίπου. Ειδι-κότερα, οι καθαρές εισπράξεις από τηνπαροχή ταξιδιωτικών υπηρεσιών τη συγκεκρι-µένη περίοδο αντιπροσωπεύουν, κατά µέσοόρο, σχεδόν το 60% του συνόλου των καθαρώνεισπράξεων από υπηρεσίες (4,3% του ΑΕΠ)και χρηµατοδοτούν άνω του 40% του εµπορι-κού ελλείµµατος. Ο κύριος όγκος των εισπρά-ξεων από την παροχή ταξιδιωτικών υπηρεσιώναφορά επισκέπτες προερχόµενους από χώρεςτης ΕΕ-27, ενώ ανοδική τάση τα τελευταία έτηπαρουσιάζει και ο αριθµός των επισκεπτώναπό τη Ρωσία. Το ίδιο χρονικό διάστηµα, οικαθαρές εισπράξεις από την παροχή υπηρε-σιών µεταφορών αντιπροσώπευαν το 3,4% τουΑΕΠ και χρηµατοδότησαν άνω του 30% του



KEF_V: 1 20-02-14 13:35 85

εµπορικού ελλείµµατος. Ωστόσο, οι καθαρέςεισπράξεις άρχισαν να µειώνονται από το2011, λόγω της σηµαντικής πτώσης που παρου-σίασε κυρίως ο δείκτης ναύλων για πλοία µετα-φοράς ξηρού φορτίου BDI, η οποία συνδέεταιπρωτίστως µε το ότι η µεταφορική ικανότητατου παγκόσµιου στόλου αυξήθηκε ταχύτερααπό τον όγκο τoυ παγκόσµιου εµπορίου.

Το ισοζύγιο υπηρεσιών το 2013 παρουσίασεπλεόνασµα 16,8 δισεκ. ευρώ, αυξηµένο κατά11,1% σε σχέση µε το 2012. Η άνοδος αυτήοφείλεται κυρίως στην άνοδο των καθαρώνεισπράξεων από ταξιδιωτικές υπηρεσίες, ηοποία αντιστάθµισε τη µείωση των καθαρώνεισπράξεων από υπηρεσίες µεταφορών.

Οι προοπτικές για το ταξιδιωτικό ισοζύγιο το2014 είναι ευοίωνες, καθώς σύµφωνα µε τιςεκτιµήσεις του ΣΕΤΕ οι αφίξεις θα υπερβούν τα18 εκατοµµύρια και οι τουριστικές εισπράξειςτα 13 δισεκ. ευρώ. Ευοίωνες είναι επίσης οιπροοπτικές για τη ναυτιλία το 2014, δεδοµένουότι οι προβλέψεις για τον όγκο του παγκόσµιουεµπορίου εµφανίζουν ανοδική τάση,12 ενώ τοήµισυ περίπου της αναµενόµενης αύξησης τωνναύλων13 εκτιµάται ότι θα µεταφραστεί σεαύξηση των ναυτιλιακών εισπράξεων.14

6.1.3 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΕΙΣΟ∆ΗΜΑΤΩΝ

Η επιβάρυνση του ισοζυγίου εισοδηµάτων προτης εφαρµογής του PSI, κυρίως λόγω των πλη-ρωµών τόκων επί των τίτλων του ∆ηµοσίου πουδιακρατούν κάτοικοι του εξωτερικού, υπερέ-βαινε το 5% του ΑΕΠ έως το 2012. Το 2012ωστόσο, το ποσοστό αυτό µειώθηκε περίπουκατά το ήµισυ, µετά το σηµαντικό περιορισµότων καθαρών πληρωµών για τόκους της συγκε-κριµένης κατηγορίας τίτλων του ∆ηµοσίου λόγωτης εφαρµογής του PSI, καθώς και µετά τη χρο-νική µετάθεση της καταβολής των τόκων πουαφορούν δάνεια του Μηχανισµού Στήριξης,λόγω αναπροσαρµογής του επιτοκίου. Για το2013 το έλλειµµα του ισοζυγίου εισοδηµάτωνανήλθε σε 1,5% του ΑΕΠ, έναντι 0,8% τουΑΕΠ για το 2012. Η εξέλιξη αυτή είναι αποτέ-λεσµα της ανόδου των καθαρών πληρωµών γιατόκους, µερίσµατα και κέρδη µετά τη µείωση

των καθαρών εισπράξεων από επανεπενδυθέ-ντα κέρδη, κυρίως λόγω της πώλησης ζηµιογό-νων θυγατρικών τραπεζών από µη κατοίκους.

6.1.4 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΩΝ

Το 2013 το ισοζύγιο τρεχουσών µεταβιβάσεωνπαρουσίασε πλεόνασµα 4,5 δισεκ. ευρώ, µεγα-λύτερο κατά 3,0 δισεκ. ευρώ από το 2012,κυρίως λόγω της αύξησης των τρεχουσώνµεταβιβαστικών εισπράξεων της γενικήςκυβέρνησης (κυρίως από την ΕΕ). Οι καθαρέςτρέχουσες µεταβιβάσεις από την ΕΕ ανήλθανσε 3,9 το 2013, έναντι 1,4 δισεκ. ευρώ το 2012(βλ. Πίνακα V.14). Η εξέλιξη αυτή προέρχε-ται κυρίως από την αύξηση των τρεχουσώνµεταβιβαστικών εισπράξεων, λόγω της µετα-φοράς εσόδων των εθνικών κεντρικών τρα-πεζών της ζώνης του ευρώ ύψους 2,4 δισεκ.ευρώ, κατ’ εφαρµογή των αποφάσεων τουEurogroup στις 21.2.2012 και στις 27.11.2012.Ταυτόχρονα, το 2013 βελτιώθηκε η απορρό-φηση των κονδυλίων του Ευρωπαϊκού Κοι-νωνικού Ταµείου σε σχέση µε τα προηγούµεναέτη, ενώ οι εισπράξεις από την εφαρµογή τηςΚοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) παρέ-µειναν στα µέσα επίπεδα των προηγούµενωνετών. Τα επόµενα έτη, οι καθαρές τρέχουσεςµεταβιβάσεις από την ΕΕ αναµένεται ναπαραµείνουν υψηλές, κυρίως λόγω της µετα-φοράς εσόδων των εθνικών κεντρικών τρα-πεζών των χωρών-µελών της ζώνης του ευρώ.15

6.2 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΩΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΩΝ

Το 2013 το ισοζύγιο κεφαλαιακών µεταβιβά-σεων (κυρίως µεταβιβάσεις από την ΕΕ)παρουσίασε πλεόνασµα 3 δισεκ. ευρώ, έναντι2,3 δισεκ. ευρώ το 2012. Όσον αφορά τιςκαθαρές κεφαλαιακές µεταβιβάσεις, το 2013ανέρχονται σε 3,3 δισεκ. ευρώ, λόγω της σηµα-ντικής επιτάχυνσης της απορρόφησης των


1122 IMF, World Economic Outlook, October 2013.1133 Moody’s Investors Service, Global Credit Research, 13.6.2013.1144 Βλ. Μπραγουδάκης και Παναγιώτου (2010), ”Προσδιοριστικοί

παράγοντες των εισπράξεων από θαλάσσιες µεταφορές: Η περί-πτωση της Ελλάδος”, Τράπεζα της Ελλάδος, Οικονοµικό ∆ελτίο,τεύχος 34, σελ. 43-58.

1155 Το 2014 αναµένονται 2 δισεκ. ευρώ και το 2015 1,6 δισεκ. ευρώκατ’ εφαρµογή των αποφάσεων του Eurogroup στις 21.2.2012 καιστις 27.11.2012.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 86

διαρθρωτικών κονδυλίων το πρώτο εξάµηνοτου 2013 (βλ. Πίνακα V.14). Το ποσοστόαπορρόφησης των διαρθρωτικών κονδυλίωναπό το 2007 ανέρχεται στο 69% και η Ελλάδαβρίσκεται στην 4η θέση µεταξύ των ευρωπαϊ-κών χωρών όσον αφορά την απορρόφηση κον-δυλίων.16 Το επόµενο διάστηµα, η απορρό-φηση των κονδυλίων θα εξαρτηθεί από τηνοµαλή µετάβαση στο πλαίσιο της νέας προ-γραµµατικής περιόδου 2014-2020, την υλο-ποίηση των επιχειρησιακών προγραµµάτωνκαι την εντατικοποίηση των προσπαθειών γιααπορρόφηση των κονδυλίων που αποµένουναπό τις προηγούµενες περιόδους.17

6.3 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ

Το ισοζύγιο χρηµατοοικονοµικών συναλλα-γών το 2013 παρουσίασε καθαρή εκροή 3,6δισεκ ευρώ, έναντι καθαρής εισροής 2,6 δισεκ.ευρώ το 2012. Ειδικότερα, καθαρή εκροήεµφάνισε η κατηγορία των επενδύσεων χαρ-τοφυλακίου, ύψους 6,6 δισεκ. ευρώ, κυρίως

λόγω των µειωµένων τοποθετήσεων µη κατοί-κων Ελλάδος σε οµόλογα και έντοκα γραµ-µάτια του Ελληνικού ∆ηµοσίου, ενώ καθαρήεισροή εµφάνισαν τόσο η κατηγορία των λοι-πών18 όσο και αυτή των άµεσων επενδύσεων(0,7 και 2,4 δισεκ. ευρώ αντίστοιχα).

Οι άµεσες επενδύσεις στην Ελλάδα από µηκατοίκους εµφάνισαν καθαρή εισροή ύψους1,9 δισεκ. ευρώ (έναντι εισροής 1,3 δισεκ.ευρώ το 2012).19 Οι άµεσες επενδύσεις στο



Εκατ. ευρώ % του ΑΕΠ

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Πίνακας V.14 Μεταβιβάσεις από την ΕΕ

Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Τράπεζας της Ελλάδος, AMECO και ΕΛΣΤΑΤ.

A.1Τρέχουσες εισπράξεις

4.679 3.528 3.189 3.255 4.060 6.411 2,0% 1,5% 1,4% 1,6% 2,1% 3,5%

A.2Τρέχουσες πληρωµές

2.718 2.680 2.860 2.485 2.648 2.433 1,2% 1,2% 1,3% 1,2% 1,4% 1,3%

A Καθαρές τρέχουσες µεταβιβάσεις

1.961 848 329 770 1.412 3.978 0,8% 0,4% 0,1% 0,4% 0,7% 2,2%

B.1 Κεφαλαιακέςεισπράξεις

4.242 2.133 2.239 2.799 2.486 3.299 1,8% 0,9% 1,0% 1,3% 1,3% 1,8%

B.2Κεφαλαιακές πληρωµές

192 14 16 13 14 10 0,1% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%

B Καθαρές κεφαλαιακές µεταβιβάσεις

4.050 2.119 2.223 2.786 2.472 3.289 1,7% 0,9% 1,0% 1,3% 1,3% 1,8%

ΓΣυνολικές καθαρές µεταβιβάσεις

6.011 2.967 2.552 3.556 3.884 7.267 2,6% 1,3% 1,1% 1,7% 2,0% 4,0%

∆

Συνολικές καθαρέςµεταβιβάσεις εκτόςεσόδων κατ’ εφαρµο-γή των αποφάσεωντου Eurogroup

6.011 2.967 2.552 3.556 3.535 4.881 2,6% 1,3% 1,1% 1,7% 1,8% 2,7%

1166 Συνέντευξη τύπου του Υπουργού Ανάπτυξης, 1.7.2013.1177 Σύµφωνα µε προσωρινές εκτιµήσεις των υπηρεσιών της Τράπεζας

της Ελλάδος, οι καθαρές κεφαλαιακές µεταβιβάσεις από την ΕΕθα ανέλθουν σε περίπου 4 δισεκ. ευρώ το 2014 και το 2015.

1188 Στην κατηγορία των “λοιπών” επενδύσεων καταγράφηκεκαθαρή εισροή ύψους 676 εκατ. ευρώ (έναντι καθαρής εισροής101,7 δισεκ. ευρώ το αντίστοιχο διάστηµα του 2012), η οποία οφεί-λεται κυρίως στον καθαρό δανεισµό του τοµέα της γενικής κυβέρ-νησης, ύψους 30,1 δισεκ. ευρώ, που αντιστοιχεί σε ακαθάριστοδανεισµό 31,6 δισεκ. ευρώ από το EFSF και το ∆ΝΤ.

1199 Οι κυριότερες εισροές της κατηγορίας αυτής αφορούσαν α) τηνεισροή 622 εκατ. ευρώ από την πώληση µετοχών του ΟΠΑΠ πουκατείχε το ΤΑΙΠΕ∆ στην Emma Delta Ltd. (Κύπρος), (β) την εισ-ροή 585 εκατ. ευρώ για την αύξηση µετοχικού κεφαλαίου τηςΕµπορικής Τράπεζας από την µητρική Crédit Agricole (Γαλλία)και (γ) την εισροή 615 εκατ. ευρώ από την Invel Real Estate Part-ners (Ολλανδία) για αγορά µετοχών της Εθνικής Πανγαίας.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 87

εξωτερικό από κατοίκους Ελλάδος εµφάνι-σαν εισροή (αποεπένδυση) ύψους 0,5 δισεκ.ευρώ, έναντι εκροής 0,5 δισεκ. ευρώ το2012.20

Στο τέλος του 2013 τα συναλλαγµατικά δια-θέσιµα της χώρας διαµορφώθηκαν σε 4,2

δισεκ. ευρώ, έναντι 5,5 δισεκ. ευρώ στο τέλοςτου 2012.


2200 Οι σηµαντικότερες συναλλαγές αφορούν α) την εισροή 208 εκατ.ευρώ από την πώληση της θυγατρικής του ΟΤΕ Hellas SAT (Κύπρος)στην ArabSat (Σαουδική Αραβία), β) την εισροή 640 εκατ. ευρώ απότην πώληση δύο θυγατρικών της Cosmote στη Βουλγαρία, της CosmoBulgaria Mobile EAD (Globul) και της Germanos Telecom Bulgariaκαι γ) εισροή 615 εκατ. ευρώ από την Invel Real Estate Partners(Ολλανδία) για αγορά µετοχών της Εθνικής Πανγαίας.

Ι. ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΕΝ∆ΥΣΕΙΣ 5.686 14.672 15.310 13.495

1.1 Κατοίκων στο εξωτερικό 31.899 37.131 34.080 33.610

1.2 Μη κατοίκων στην Ελλάδα 26.213 22.459 18.770 20.115

ΙΙ. ΕΠΕΝ∆ΥΣΕΙΣ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΟΥ -86.767 -15.612 55.401 54.425

1. Γενική κυβέρνηση -141.416 -73.152 -35.202 -30.791

1.1 Απαιτήσεις 0 165 14.865 14.771

1.2 Υποχρεώσεις 141.416 73.317 50.067 45.562

2. Τράπεζα της Ελλάδος 16.122 14.475 15.749 16.727

2.1 Απαιτήσεις 16.122 14.475 15.749 16.727

2.2 Υποχρεώσεις 0 0 0 0

3. Λοιπά πιστωτικά ιδρύµατα 33.105 31.162 63.568 61.521

3.1 Απαιτήσεις 36.444 31.708 64.084 63.624

3.2 Υποχρεώσεις 3.339 546 516 2.103

4. Λοιποί τοµείς 5.422 11.903 11.286 6.968

4.1 Απαιτήσεις 20.668 19.676 20.415 17.109

4.2 Υποχρεώσεις 15.246 7.773 9.129 10.141

ΙΙI. ΛΟΙΠΕΣ ΕΠΕΝ∆ΥΣΕΙΣ -142.328 -180.504 -287.064 -288.927

1. Γενική κυβέρνηση -40.486 -83.678 -191.656 -220.503

1.1 Απαιτήσεις 0 0 946 1.757

1.2 Υποχρεώσεις 40.486 83.678 192.602 222.260

2. Τράπεζα της Ελλάδος -85.922 -103.504 -97.080 -50.252

2.1 Απαιτήσεις 1.166 1.246 1.275 1.354

2.2 Υποχρεώσεις 87.088 104.750 98.355 51.606

3. Λοιπά πιστωτικά ιδρύµατα -30.088 -18.846 -23.719 -35.597

3.1 Απαιτήσεις 86.334 72.345 51.783 35.150

3.2 Υποχρεώσεις 116.422 91.191 75.502 70.747

4. Λοιποί τοµείς 14.168 25.524 25.391 17.425

4.1 Απαιτήσεις 25.076 32.684 37.143 34.330

4.2 Υποχρεώσεις 10.908 7.160 11.752 16.905

ΙV. ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΑ ∆ΙΑΘΕΣΙΜΑ 4.777 5.332 5.500 4.172

ΚΑΘΑΡΗ ∆ΙΕΘΝΗΣ ΕΠΕΝ∆ΥΤΙΚΗ ΘΕΣΗ (I+II+III+IV) -218.632 -176.112 -210.853 -216.835

ΑΕΠ3 222.151 208.532 193.749 181.710

% του ΑΕΠ -98,4% -84,5% -108,8% -119,3%

Πίνακας V.15 ∆ιεθνής επενδυτική θέση ανά είδος επένδυσης και τοµέα επενδυτή


2010 2011 20121 20132

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος.1 Αναθεωρηµένα στοιχεία.2 Για το έτος 2013, τα στοιχεία αφορούν εκτιµήσεις της ΤτΕ µε βάση τα προσωρινά στοιχεία του Ισοζυγίου Πληρωµών και της ∆ΕΘ.3 Προκαταρκτικές εκτιµήσεις της ΕΛΣΤΑΤ, 14.2.2014.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 88

7 ∆ΙΕΘΝΗΣ ΕΠΕΝ∆ΥΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΧΡΕΟΣ

Το 2013 οι καθαρές υποχρεώσεις της χώραςαυξήθηκαν κατά 6,0 δισεκ. ευρώ σε σχέση µετο 2012 και η ∆ιεθνής Επενδυτική Θέση(∆ΕΘ)21 κατέγραψε αρνητικό υπόλοιπο, φθά-νοντας στο τέλος του 2013 τα 216,8 δισεκ.ευρώ (119,3% του ΑΕΠ), έναντι αρνητικούυπολοίπου 210,8 δισεκ. ευρώ το 2012 (βλ.Πίνακα V.15 και ∆ιάγραµµα V.20). Η ∆ΕΘεπηρεάστηκε αρνητικά κυρίως από: πρώτον,την αύξηση κατά 29,6 δισεκ. ευρώ των υπο-χρεώσεων της γενικής κυβέρνησης µε δάνειααπό το Μηχανισµό Στήριξης, δεύτερον, τη µεί-ωση κατά 16,6 δισεκ. ευρώ των απαιτήσεων σεκαταθέσεις στο εξωτερικό των εγχώριων χρη-µατοπιστωτικών ιδρυµάτων και, τρίτον, τη µεί-ωση των απαιτήσεων των “λοιπών τοµέων”κατά 2,8 δισεκ. ευρώ, η οποία οφείλεται



2211 H ∆ιεθνής Επενδυτική Θέση (∆ΕΘ) συνοψίζει τις καθαρές υπο-χρεώσεις της χώρας έναντι µη κατοίκων και λαµβάνει υπόψη τιςάµεσες επενδύσεις, τις επενδύσεις χαρτοφυλακίου, τις λοιπέςεπενδύσεις και το ύψος των συναλλαγµατικών διαθεσίµων. Σηµει-ώνεται ότι, σύµφωνα µε τους διεθνείς κανονισµούς, η καταγραφήτων µεγεθών που αφορούν τις άµεσες επενδύσεις, τα οµόλογα καιτις µετοχές πρέπει να γίνεται σε αγοραίες τιµές όπως ισχύουν τηντελευταία ηµέρα της περιόδου αναφοράς.

Πίνακας V.16 Ακαθάριστο εξωτερικό χρέος (τρέχουσες τιµές)


2010 2011 20121 20132

Α. Γενική κυβέρνηση 181.902 156.995 242.669 267.822

Β. Τράπεζα της Ελλάδος 87.088 104.750 98.355 51.606

Γ. Λοιπά πιστωτικά ιδρύµατα 116.422 91.191 75.502 70.747

∆. Λοιποί τοµείς 16.691 9.698 13.521 19.505

Ε. Άµεσες επενδύσεις 5.072 7.548 7.411 7.315

Υποχρεώσεις προς θυγατρικές εταιρίες 1.635 1.847 2.097 2.064

Υποχρεώσεις προς άµεσους επενδυτές 3.437 5.654 5.314 5.251

Ακαθάριστο εξωτερικό χρέος (ΑΕΧ) (Α+Β+Γ+∆+Ε) 407.175 370.182 437.458 416.995

ΑΕΠ3 222.151 208.532 193.749 181.710

Συνολικό ακαθάριστο εξωτερικό χρέος ως % του ΑΕΠ3 183,29% 177,52% 225,79% 229,48%

Ακαθάριστο εξωτερικό χρέος γενικής κυβέρνησης ως % του ΑΕΠ3 81,88% 75,29% 125,25% 147,39%

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος.1 Αναθεωρηµένα στοιχεία.2 Για το έτος 2013, τα στοιχεία αφορούν εκτιµήσεις της ΤτΕ µε βάση τα προσωρινά στοιχεία του Ισοζυγίου Πληρωµών και της ∆ΕΘ.3 Προκαταρκτικές εκτιµήσεις της ΕΛΣΤΑΤ, 14.2.2014.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 89

κυρίως σε επιστροφή καταθέσεων ιδιωτών καιεπιχειρήσεων στο ελληνικό τραπεζικό

σύστηµα. Η ∆ΕΘ επηρεάστηκε θετικά από τηµείωση των υποχρεώσεων της χώρας µέσω τουλογαριασµού TARGET κατά 46,7 δισεκ.ευρώ. Η εξέλιξη αυτή προκλήθηκε από τονπεριορισµό της έκτακτης χρηµατοδότησης τωνελληνικών τραπεζών από την Τράπεζα τηςΕλλάδος (ELA).

Το 2013 το Ακαθάριστο Εξωτερικό Χρέος, τοοποίο προκύπτει αν από τις υποχρεώσεις της∆ΕΘ εξαιρεθούν οι υποχρεώσεις σε µετοχέςκαι χρηµατοοικονοµικά παράγωγα, µειώθηκεκατά 20,5 δισεκ. ευρώ, φθάνοντας τα 416,9δισεκ. ευρώ, έναντι 437,4 δισεκ. ευρώ στοτέλος του 2012 (βλ. Πίνακα V.16). Η µετα-βολή αυτή αντανακλά την υποχώρηση τωνυποχρεώσεων της χώρας µέσω του λογαρια-σµού TARGET, που αναφέρθηκε παραπάνω,και την αύξηση των υποχρεώσεων του τοµέατης γενικής κυβέρνησης (σε οµόλογα καιδάνεια) κατά 25,1 δισεκ. ευρώ. Αξίζει νασηµειωθεί ότι η αύξηση αυτή, η οποία επη-ρεάζει και τη ∆ιεθνή Επενδυτική Θέση, δενείναι µόνο αποτέλεσµα καθαρού δανεισµού(µέσω του Μηχανισµού Στήριξης – βλ. ∆ιά-γραµµα V.21), αλλά οφείλεται κατά έναµέρος και στην αύξηση της αποτίµησης τωνδιαπραγµατεύσιµων οµολόγων του Ελληνικού∆ηµοσίου που έχουν ακόµη στην κατοχή τουςµη κάτοικοι.


Η ΚΡΙΣΗ ΕΥΝΟΕΙ ΤΗ ΣΤΡΟΦΗ ΠΡΟΣ ∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΜΠΟΡΕΥΣΙΜΩΝ ΑΓΑΘΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

Τα οφέλη από την ενίσχυση της εξωστρέφειας της παραγωγήςΗ διατήρηση και η αύξηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας για µια µικρή ανοικτή οικονοµίαπου συµµετέχει σε ζώνη κοινού νοµίσµατος, όπως η Ελλάδα, είναι αναγκαίες για τη διασφάλισηκαι τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου της.

Η διεθνής ανταγωνιστικότητα εξαρτάται και από την εγχώρια κατανοµή πόρων µεταξύ δρα-στηριοτήτων που παράγουν διεθνώς εµπορεύσιµα αγαθά και υπηρεσίες (“τοµέας εµπορεύσιµων”)και αυτών που παράγουν µη εµπορεύσιµα αγαθά και υπηρεσίες (“τοµέας µη εµπορεύσιµων”).Πρόσφατες µελέτες1 αναγνωρίζουν ότι ένας από τους παράγοντες που συνετέλεσαν στην απώ-λεια διεθνούς ανταγωνιστικότητας στις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου ήταν η µεγάλη επέκτασητου τοµέα των µη εµπορεύσιµων στις χώρες αυτές (κυρίως του κατασκευαστικού κλάδου) πριν

Πλαίσιο V.1

1 Βλ. European Commission 2013α και 2013β, Malliaropulos and Anastasatos 2011 και 2013.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 90



από το 2008. Η απώλεια παραγωγικότητας οφείλεται στο ότι η µεγέθυνση του τοµέα των µη εµπο-ρεύσιµων στερεί παραγωγικούς πόρους από τον τοµέα των εµπορεύσιµων, ο οποίος είναι σχε-τικά υψηλής παραγωγικότητας. Η απώλεια αυτή είναι µεγαλύτερη στο βαθµό που οι µη εµπο-ρεύσιµες δραστηριότητες χαρακτηρίζονται από µεγαλύτερες στρεβλώσεις στον ανταγωνισµό.Παράλληλα, η µεγέθυνση του τοµέα των µη εµπορεύσιµων προκαλεί την αύξηση της ζήτησης γιαπαραγωγικές εισροές, µε αποτέλεσµα την αύξηση µισθών και αµοιβών κεφαλαίου στο σύνολοτης οικονοµίας. Επιπλέον, προκαλεί αύξηση των τιµών των µη εµπορεύσιµων που χρησιµοποι-ούνται και για την παραγωγή των εµπορεύσιµων. Ως αποτέλεσµα, µειώνεται η ανταγωνιστικό-τητα κόστους των δραστηριοτήτων που αντιµετωπίζουν διεθνή ανταγωνισµό.

Αν ως εµπορεύσιµα οριστούν τα προϊόντα του πρωτογενούς και του δευτερογενούς τοµέα, οι του-ριστικές υπηρεσίες (εστίαση, στέγαση και µεταφορικές υπηρεσίες), οι υπηρεσίες του χρηµατο-πιστωτικού κλάδου, των τηλεπικοινωνιών και της πληροφόρησης και οι επαγγελµατικές υπη-ρεσίες, υπολογίζεται ότι η προστιθέµενη αξία των εµπορεύσιµων στην ελληνική οικονοµία αντι-στοιχεί σε λίγο πάνω από το µισό της συνολικής προστιθέµενης αξίας (51,2% το 2009).2

Η παραγωγικότητα στους κλάδους αυτούς είναι σηµαντικά µεγαλύτερη από την παραγωγικότηταστους κλάδους των µη εµπορεύσιµων αγαθών.3 Εποµένως, η ανακατανοµή των πόρων προς τοντοµέα των εµπορεύσιµων θα αποφέρει σηµαντικά οφέλη στην ελληνική οικονοµία σε όρους παρα-

2 Ελλείψει τυποποιηµένου ορισµού, στην παρούσα ανάλυση ο τοµέας των εµπορεύσιµων νοείται ότι αποτελείται από εν γένει (π.χ. µετα-ποίηση) ή εν δυνάµει (π.χ. επαγγελµατικές υπηρεσίες) εµπορεύσιµες δραστηριότητες. Εξαιρείται ο κλάδος “διαχείριση ακίνητης περι-ουσίας” από τον υπολογισµό της συνολικής προστιθέµενης αξίας (βλ. Gibson and Malley 2008). Εναλλακτικοί ορισµοί του κλάδου τωνεµπορεύσιµων (π.χ. µε εξαίρεση τις χρηµατοοικονοµικές υπηρεσίες και τις υπηρεσίες επικοινωνίας και πληροφόρησης) δεν επηρε-άζουν τα βασικά ποιοτικά συµπεράσµατα της παρούσας ανάλυσης.

3 Την περίοδο 2006-2011 η ακαθάριστη προστιθέµενη αξία ανά εργαζόµενο (σταθερές τιµές 2005) του τοµέα των εµπορεύσιµων ήτανκατά µέσο όρο έως 29% µεγαλύτερη αυτής των εµπορεύσιµων. Βλ. ∆ιάγραµµα ΙΙΙ.6Α, σελ. 49, Τράπεζα της Ελλάδος, ΝοµισµατικήΠολιτική – Ενδιάµεση Έκθεση, ∆εκέµβριος 2013.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 91


γωγικότητας και συνεπώς βιοτικού επιπέδου. Μάλιστα, στις συνθήκες έντονης ύφεσης και υπο-χώρησης της εγχώριας ζήτησης των τελευταίων τεσσάρων χρόνων, η στροφή προς τις διεθνείςαγορές προσφέρει στις εγχώριες επιχειρήσεις διέξοδο επιβίωσης βραχυπρόθεσµα και ευκαιρίεςεπέκτασης.

Ο µηχανισµός που υποστηρίζει την αναδιάρθρωση προς την παραγωγή εµπορεύσιµωνΣε µία οικονοµία όπου λειτουργούν απρόσκοπτα οι κανόνες της αγοράς, οι παραγωγικοί πόροι(κεφάλαιο και εργασία) κατανέµονται στις επιµέρους παραγωγικές δραστηριότητες ανάλογα µετις αµοιβές τους. Συνεπώς, η άνοδος των τιµών των εµπορεύσιµων σε σχέση µε τις τιµές των µηεµπορεύσιµων ευνοεί την αναδιάρθρωση της παραγωγής της ελληνικής οικονοµίας προς εµπο-ρεύσιµα αγαθά και υπηρεσίες.

Οι σχετικές τιµές των εµπορεύσιµων έχουν αυξηθεί µετά το 2009. Το ∆ιάγραµµα Α.1 παρουσιάζειτην εξέλιξη σε ετήσια βάση στις σχετικές τιµές των εµπορεύσιµων για κάθε τρίµηνο µετά το 2007.4

Ενώ ο µέσος όρος αυτών των µεταβολών έως το 2010 ήταν αρνητικός (-2,6%), η εικόνα αυτή αντι-στράφηκε από το α’ τρίµηνο του 2010 και παραµένει θετικός έως και το γ’ τρίµηνο του 2013 (µέσηετήσια µεταβολή 4,3%). Το ∆ιάγραµµα Α.2 δείχνει ότι ο θετικός ρυθµός µεταβολής των σχετι-κών τιµών των εµπορεύσιµων οφείλεται στη µεγαλύτερη υποχώρηση του ρυθµού µεταβολής τωντιµών των µη εµπορεύσιµων έναντι εκείνου των εµπορεύσιµων από το 2008 και µετά, καθώς καιστο ότι ο ρυθµός µεταβολής των τιµών των µη εµπορεύσιµων ήταν αρνητικός για την περίοδο 2010-2012 (-1,6%). Η υποχώρηση στις τιµές των µη εµπορεύσιµων αποδίδεται κυρίως στη µείωση τωνµισθολογικών δαπανών του ∆ηµοσίου.

Η εξέλιξη των τιµών στις επιµέρους δραστηριότητες παραγωγής εµπορεύσιµων και µη εµπο-ρεύσιµων αγαθών και υπηρεσιών µετά το 2010 δεν ήταν οµοιογενής. Η πτώση των τιµών µετάτο 2010 για το σύνολο των µη εµπορεύσιµων οφείλεται εκτός από τις εξελίξεις στη δηµόσια διοί-κηση και στη σηµαντική υποχώρηση των τιµών στις κατασκευές. Η µέση ετήσια µεταβολή τωντιµών ήταν αρνητική και σε επιµέρους εµπορεύσιµες δραστηριότητες, όπως ο πρωτογενής τοµέαςκαι οι επαγγελµατικές υπηρεσίες. Ωστόσο, οι δραστηριότητες αυτές έχουν µικρό µερίδιο στοσύνολο της προστιθέµενης αξίας εµπορεύσιµων και συνεπώς µικρή συµβολή στο ρυθµό µεταβολήςτων τιµών για το σύνολο των εµπορεύσιµων.

Η εξέλιξη στις συνθήκες κόστους παραγωγής ήταν διαφορετική στους τοµείς εµπορεύσιµων καιµη εµπορεύσιµων, καθώς οι δραστηριότητες παραγωγής εµπορεύσιµων είναι µεγαλύτερης έντα-σης κεφαλαίου και ενέργειας σε σύγκριση µε τις δραστηριότητες παραγωγής µη εµπορεύσιµων.5

∆εδοµένου του πολύ µικρού µεριδίου κόστους της ενέργειας και στους δύο τοµείς, οι εξελίξειςστις συνθήκες κόστους µετά το 2010 κυριαρχούνται από τη µείωση του µισθολογικού κόστουςκαι ήταν ευνοϊκές και για τους δύο τοµείς.6

4 Οι τιµές σε επίπεδο τοµέα εµπορεύσιµων και µη εµπορεύσιµων υπολογίζονται ως σταθµισµένος µέσος όρος των δεικτών τιµών ανάκλάδο, όπου οι σταθµίσεις γίνονται µε βάση το µερίδιο κάθε κλάδου στην αξία παραγωγής του συνόλου του κλάδου (Πηγή: Eurostat,Εθνικοί Λογαριασµοί). Στα τριµηνιαία στοιχεία που είναι διαθέσιµα σε ανάλυση κατά µονοψήφιο κωδικό της NACE 2 (10 κλάδων),ο κλάδος του εµπορίου συµπεριλαµβάνεται στα εµπορεύσιµα. Στα ετήσια στοιχεία, ο ρυθµός µεταβολής των τιµών στους κλάδους τωνµεταφορών και του εµπορίου βασίζεται σε υπολογισµούς και εκτιµήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος.

5 Το µερίδιο της εργασίας και της ενέργειας στο συνολικό κόστος παραγωγής του τοµέα των εµπορεύσιµων είναι 17,4% και 5%, έναντι 36,9%και 1,5%, αντίστοιχα για τον τοµέα των µη εµπορεύσιµων (επεξεργασία στοιχείων Πίνακα Εισροών-Εκροών της ΕΛΣΤΑΤ για το 2010).

6 Σωρευτικά το µισθολογικό κόστος έχει µειωθεί κατά 20% έως και το 2013 (εκτίµηση Τράπεζας της Ελλάδος για το 2013). Η σωρευ-τική αύξηση της τιµής της ενέργειας (βάσει του Εν∆ΤΚ χωρίς την επίπτωση ΕΦΚ και ΦΠΑ) την περίοδο 2010-2012 ήταν υπερδιπλάσιατης µείωσης του µισθολογικού κόστους (βλ. Καράµπαλης και Κοντέλης 2013). Ωστόσο, το µερίδιο του κόστους ενέργειας στην παρα-γωγή είναι 3% για το σύνολο της ελληνικής οικονοµίας (επεξεργασία στοιχείων Πίνακα Εισροών-Εκροών της ΕΛΣΤΑΤ για το 2010).

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 92



Συνολικά, µετά το 2009 σηµειώθηκε έντονηυποχώρηση του περιθωρίου καθαρού κέρδουςτου τοµέα των µη εµπορεύσιµων (βλ. ∆ιά-γραµµα Β).7 Την ίδια περίοδο το περιθώριοκαθαρού κέρδους στον τοµέα των εµπορεύσι-µων έµεινε σχεδόν αµετάβλητο, βελτιώνονταςέτσι τις συνθήκες για τη µεταφορά παραγωγι-κών πόρων προς τον τοµέα των εµπορεύσιµων.8

Η έκταση της αναδιάρθρωσης προς εξωστρε-φείς δραστηριότητες στη συγκυρία της κρίσηςΟι εξελίξεις στον κατασκευαστικό τοµέα σεαντιπαραβολή µε αυτές στη βιoµηχανία απο-τελούν ένδειξη της συντελούµενης αναδιάρ-θρωσης της ελληνικής οικονοµίας.

Αν και η υποχώρηση του κατασκευαστικούκλάδου είχε αρχίσει από τα µέσα της δεκαε-τίας του 2000,9 η ύφεση εντάθηκε µετά το2010. Οι τιµές των κατοικιών υποχώρησαν µε ιδιαίτερη ένταση την περίοδο 2010-2012 (-21,9% σωρευτικά),10 ενώ το κόστος παρα-γωγής νέων κατοικιών11 παρουσίασε µόνοοριακή υποχώρηση. Ως αποτέλεσµα, το περιθώριο κέρδους στον κατασκευαστικό κλάδο υπο-χώρησε έντονα, διαµορφώνοντας συνθήκες που ευνοούν την έξοδο παραγωγικών πόρων απότον κλάδο των κατασκευών. Το 2008 ο κλάδος είχε µερίδιο 7,8% στη συνολική προστιθέµενηαξία και µερίδιο 7,9% στη συνολική απασχόληση, ενώ το 2012 τα αντίστοιχα µερίδια ήταν 2,5%και 5% αντίστοιχα.

Την ίδια περίοδο η βιοµηχανία έχει κερδίσει έδαφος στο σύνολο της εγχώριας παραγωγής (από14,3% της συνολικής προστιθέµενης αξίας το 2008 στο 17,2% το 2012). Η σηµαντική βελτίωσηπου παρουσίασε ο δείκτης τιµών παραγωγού στη βιοµηχανία (19,1% σωρευτικά την περίοδο 2010-2012) και οι εξελίξεις στο κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων επέτρεψαν τη βελτίωση του περι-θωρίου καθαρού κέρδους του κλάδου.12

Η διαχρονική εξέλιξη της παραγωγικής διάρθρωσης της ελληνικής οικονοµίας ως προς τουςτοµείς των εµπορεύσιµων και µη εµπορεύσιµων αποτυπώνεται στο ∆ιάγραµµα Γ. Το διάγραµµα

7 Σε εθνικολογική βάση ορίζεται ως το ποσοστό του καθαρού (χωρίς αποσβέσεις) λειτουργικού πλεονάσµατος επί της αξίας παραγω-γής. Το λειτουργικό πλεόνασµα που χρησιµοποιείται εδώ δεν περιλαµβάνει το µικτό εισόδηµα των αυτοαπασχολουµένων. Το εισόδηµατων τελευταίων, το οποίο έχει υπολογιστεί µε βάση τη µέση αµοιβή των µισθωτών, έχει αφαιρεθεί από το λειτουργικό πλεόνασµα.

8 Η συντήρηση του περιθωρίου κέρδους του τοµέα των εµπορεύσιµων ευνοείται και από την περιορισµένη µετακύλιση (limited pass-through) των µεταβολών του µισθολογικού κόστους στις µεταβολές των τελικών τιµών ιδιαίτερα των εµπορεύσιµων αγαθών και υπη-ρεσιών (βλ. European Commission 2013β).

9 Η αποκλιµάκωση της κατασκευαστικής δραστηριότητας µετά το 2005 αντανακλά και την ολοκλήρωση των έργων που συνδέονταν µετους Ολυµπιακούς Αγώνες.

10 Στοιχεία Τράπεζας της Ελλάδος (βλ. Πίνακα ΙΙ.6, Στατιστικό ∆ελτίο Οικονοµικής Συγκυρίας).11 ∆είκτης Τιµών Παραγωγού στις Κατασκευές, ΕΛΣΤΑΤ.12 Από 7,9% το 2008 σε 9,8% το 2011 (τελευταίο έτος µε διαθέσιµα στοιχεία). Υπολογισµοί σε εθνικολογιστική βάση για το σύνολο της

βιοµηχανίας (ορυχεία και λατοµεία, µεταποίηση και παραγωγή ενέργειας). Η ανάλυση λογιστικών καταστάσεων των επιχειρήσεωντου βιοµηχανικού κλάδου δείχνει πτώση των δεικτών κερδοφορίας µετά το 2009, αν και σε µικρότερο βαθµό σωρευτικά σε σύγκρισηµε τον κατασκευαστικό κλάδο (π.χ. βλ. τις εκδόσεις του ΣΕΒ: “Ανάλυση Αποτελεσµάτων και Απασχόλησης Ελληνικών Επιχειρήσεων”,για διάφορα έτη χρήσης).

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 93


παρουσιάζει δείκτες13 που αφορούν την ακα-θάριστη προστιθέµενη αξία σε τρέχουσες καισταθερές (2005) τιµές, την απασχόληση και τοδείκτη τιµών για τον τοµέα των εµπορεύσιµωνσε σχέση µε τον τοµέα των µη εµπορεύσιµων.

Oι σχετικές τιµές των εµπορεύσιµων µεταβάλ-λονται προς την ίδια κατεύθυνση µε την παρα-γωγή τους, αν και µε χαµηλότερο ρυθµό.14 Τηνπερίοδο 2000-2004 είναι φανερή η αναδιάρ-θρωση της παραγωγής εις βάρος των εµπο-ρεύσιµων. Συνολικά, κατά την περίοδο αυτή οκλάδος των εµπορεύσιµων συρρικνώνεται κατά8,6% σε όρους παραγωγής και κατά 16% σεόρους απασχόλησης.

Η εικόνα αυτή αντιστρέφεται µετά το 2007,καθώς σηµειώνεται αύξηση του όγκου παρα-γωγής των εµπορεύσιµων σε σχέση µε τα µηεµπορεύσιµα. Την περίοδο 2008-2012, κατάτην οποία επικρατούν συνθήκες ύφεσης στοσύνολο των παραγωγικών κλάδων, παρατη-ρείται άνοδος των σχετικών τιµών των εµπο-ρεύσιµων και αύξηση του τοµέα των εµπο-ρεύσιµων σε σχέση µε τα µη εµπορεύσιµα ωςπρος τον όγκο παραγωγής του κατά 5,4% και ως προς την απασχόληση κατά 5,7%. Το σχετικόποσοστό επενδύσεων στον τοµέα αυτό έχει παραµείνει σχεδόν αµετάβλητο.

Συµπερασµατικά, καθώς έχουν βελτιωθεί τα σχετικά περιθώρια κέρδους εµπορεύσιµων αγαθώνκαι υπηρεσιών, ο τοµέας αυτός εµφανίζει ευνοϊκές προοπτικές ανάπτυξης. Η αναδιάρθρωση τηςπαραγωγής προς όφελος της παραγωγής εµπορεύσιµων αγαθών και υπηρεσιών έχει ξεκινήσει,όµως παραµένει ιδιαίτερα ασθενής, καθώς συντελείται σε συνθήκες ύφεσης της οικονοµίας (βλ.και συµπεράσµατα σε European Commission 2013β και OECD 2013). Η διαδικασία αναδιάρ-θρωσης της παραγωγής αναµένεται να επιταχυνθεί όταν η οικονοµία εισέλθει σε αναπτυξιακήτροχιά και ανακάµψουν οι επενδύσεις.

Προοπτικές και περιθώρια ανάληψης πρωτοβουλιών πολιτικήςΜε βάση ενδείξεις που αφορούν τις προσδοκίες απασχόλησης και επένδυσης στον επιχειρηµατικότοµέα, η διαδικασία αναδιάρθρωσης της ελληνικής οικονοµίας υπέρ του τοµέα των εµπορεύσι-µων αναµένεται να ενισχυθεί το 2014. Το τελευταίο τρίµηνο του 2013 οι δείκτες οικονοµικού κλί-µατος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το α’ τρίµηνο του 2014 υποδηλώνουν ότι οι προοπτικές τηςζήτησης και της απασχόλησης είναι πιο ευνοϊκές για τη µεταποίηση15 σε σχέση µε τις (ιδιωτικές)κατασκευές. Μάλιστα, οι καλύτερες προσδοκίες ζήτησης υποστηρίζονται από τις προσδοκίες γιατην εξέλιξη της ζήτησης στις διεθνείς αγορές. Οι ευµενέστερες προοπτικές για τις επιχειρήσεις

13 Λαµβάνουν την τιµή 1 το 2005, έτος µε διακοπή στη χρονολογική σειρά.14 Το γεγονός αυτό υποδηλώνει χαµηλή ελαστικότητα υποκατάστασης µεταξύ εµπορεύσιµων και µη εµπορεύσιµων (βλ. Corsetti, Dedola

and Viani 2011).15 Βλ. και δείκτη PMI (Markit) για τις πραγµατοποιηθείσες θετικές εξελίξεις στη µεταποίηση το τελευταίο τρίµηνο του 2013.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 94



µε εξαγωγική δραστηριότητα σε σχέση µε τις µη εξαγωγικές προκύπτουν και από τα συµπερά-σµατα των πρόσφατων ερευνών συγκυρίας σε µικροµεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) (Εθνική Τρά-πεζα, Μάρτιος και ∆εκέµβριος 2013), καθώς και έρευνας στις µεγαλύτερες ελληνικές επιχει-ρήσεις (ΙΟΒΕ-ΕΜΠ 2013).16

Προκειµένου οι παραγωγικοί πόροι να ανακατανεµηθούν προς τους πιο παραγωγικούς εξω-στρεφείς κλάδους, είναι απαραίτητη η εύρυθµη λειτουργία των αγορών προϊόντων, εργασίας καικεφαλαίων. Για τη διασφάλισή της, υπάρχουν σηµαντικά περιθώρια ανάληψης πρωτοβουλιώνπολιτικής.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (European Commission 2013β) επισηµαίνει την αδυναµία του ελλη-νικού τραπεζικού συστήµατος στην τρέχουσα συγκυρία να καλύψει τις λειτουργικές και επεν-δυτικές ανάγκες του τοµέα των εµπορεύσιµων. Συνεπώς, πέραν της αναγκαιότητας να συνε-χιστεί η αντιµετώπιση των προβληµάτων στο ελληνικό τραπεζικό σύστηµα, χρειάζονται πρό-σθετες δράσεις για την άµεση αποκατάσταση της ρευστότητας εξωστρεφών επιχειρήσεων(π.χ. αυξηµένη χρηµατοδότηση από τις κεφαλαιαγορές, καλύτερη αξιοποίηση ευρωπαϊκώνπόρων).

Όσον αφορά την αγορά εργασίας, οι πρόσφατες µεταρρυθµίσεις ευνοούν την απρόσκοπτη ανα-κατανοµή της απασχόλησης εντός και µεταξύ των οικονοµικών µονάδων. Ωστόσο, χρειάζονταισυµπληρωµατικές πολιτικές για να βελτιωθεί ο µηχανισµός αντιστοίχισης των δεξιοτήτων τωνεργαζοµένων µε τις ανάγκες των επιχειρήσεων, όπως η εκπαιδευτική µεταρρύθµιση, η ανα-βάθµιση του ρόλου της επιχειρησιακής κατάρτισης και ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης.

Την ανακατανοµή των πόρων ευνοεί επίσης ένα επιχειρηµατικό περιβάλλον κατά τα πρότυπατων βέλτιστων πρακτικών, µε χαµηλό γραφειοκρατικό κόστος για τις επιχειρήσεις, αποτελε-σµατικό δηµόσιο τοµέα και σταθερό φορολογικό πλαίσιο. Οι θεσµικές ελλείψεις στα πεδία αυτάκαι τα οφέλη από την υιοθέτηση των βέλτιστων πρακτικών έχουν επισηµανθεί σε µια σειρά απόµελέτες διεθνών οργανισµών (π.χ. OECD 2013α, 2013β, και World Bank 2013).

Αξίζει τέλος να σηµειωθεί ότι τα οφέλη από την εύρυθµη λειτουργία των αγορών αγαθών καιυπηρεσιών αφορούν όχι µόνο τη διακλαδική ανακατανοµή των πόρων, αλλά και την ενδοκλα-δική αναδιάρθρωση προς τις πλέον παραγωγικές µονάδες µέσω συγχωνεύσεων και εξαγορών.Ακόµη, η αναδιάρθρωση της εγχώριας παραγωγής προς τις πιο εξωστρεφείς δραστηριότητες καιτις πλέον παραγωγικές µονάδες είναι αναγκαία, αλλά όχι ικανή συνθήκη για τη διασφάλιση τηςδιεθνούς ανταγωνιστικότητας. Για το λόγο αυτό, είναι σηµαντική µεταξύ άλλων η προώθηση τηςέρευνας και καινοτοµίας και της επιχειρηµατικότητας.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Corsetti, G., L. Dedola and F. Viani (2011), “Traded and Nontraded Goods Prices, and Inter-national Risk Sharing: An Empirical Investigation”, παρουσίαση στο συνέδριο ISOM στη Μάλτα.

Εθνική Τράπεζα (2013), Μικροµεσαίες επιχειρήσεις: Έρευνα Συγκυρίας, Μάρτιος και ∆εκέµβριος.

16 Βλ. http://www.sev.org.gr/Uploads/pdf/erevna_pa_17122013.pdf και http://www.liee-ntua.gr/wp-content/uploads/2013/12/Press_17_12_2013_tsak_final.pdf.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 95


ΦΤΩΧΕΙΑ, ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ: ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ∆Ο ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

Η εξέταση των ζητηµάτων της ανισότητας, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού έχειαυτονόητη σηµασία, η σπουδαιότητά της µάλιστα αυξάνεται σε συγκυρίες όπως η τωρινή, πουχαρακτηρίζεται από βαθιά ύφεση και από πρωτόγνωρα υψηλή και παρατεταµένη ανεργία. Ταευρήµατα των διαθέσιµων συναφών ερευνών µπορούν να βοηθήσουν σηµαντικά στο δηµόσιοπολιτικό και κοινωνικό διάλογο σχετικά µε τη λήψη µέτρων οικονοµικής και κοινωνικής πολι-τικής που είναι απαραίτητα για τη διασφάλιση και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Επι-πλέον, όπως έχουν καταδείξει σχετικές µελέτες, σε περιόδους δηµοσιονοµικής κρίσης και προ-σαρµογής η στοχευµένη υποστήριξη προς τις πιο αδύναµες κοινωνικές οµάδες, πρώτον, συντε-λεί στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, που είναι απαραίτητη για τη σταθερότητα και τηνανάπτυξη, και, δεύτερον, είναι κρίσιµος παράγοντας για την επιτυχία του ίδιου του προγράµ-µατος, δηλ. τη µείωση του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος και την αποκλιµάκωση του δηµόσιου χρέ-ους. Στη συνέχεια, συνοψίζονται οι σηµαντικότερες διαπιστώσεις κυρίως όσον αφορά τις δια-στάσεις της ανισότητας και της φτώχειας στην Ελλάδα και τη µεταβολή των αντίστοιχων δεικτώνκατά την πρόσφατη περίοδο της χρηµατοπιστωτικής και δηµοσιονοµικής κρίσης. Παρουσιάζο-νται επίσης οι µεταβολές στο καταναλωτικό πρότυπο των νοικοκυριών την ίδια περίοδο.

Πλαίσιο V.2

European Commission (2013α), “Labour Costs Pass-through, Profits and Rebalancing in Vul-nerable Member States”, Quarterly Report on the Euro Area, Vol. 12 (3).

European Commission (2013β), “Economic Activity and Finance: Main Challenges at the Cur-rent Juncture”, Product Market Review 2013.

Gibson, H. and J. Malley (2008), “The Contribution of Sectoral Productivity Differentials to Infla-tion in Greece”, Open Economies Review, Springer, vol. 19(5), 629-650.

ΙΟΒΕ και ΕΜΠ – Εργαστήριο Βιοµηχανικής και Ενεργειακής Οικονοµίας (2013), Χαρτογρά-φηση του επιχειρηµατικού τοµέα στην Ελλάδα: Έρευνα σε 2.000 Επιχειρήσεις, Σύνδεσµος Επι-χειρήσεων και Βιοµηχανιών.

Καράµπαλης, Ν. και Ε. Κοντέλης (2013), “Οι αυξήσεις των έµµεσων φόρων και η επίπτωσή τουςστον πληθωρισµό κατά την περίοδο 2010-2012”, Τράπεζα της Ελλάδος, Οικονοµικό ∆ελτίο, τεύ-χος 38, Νοέµβριος.

Malliaropulos, D. and T. Anastasatos (2011), “Competitiveness, External Deficit and ExternalsDebt of the Greek Economy”, Eurobank, Economy & Markets, April.

Malliaropulos, D. and T. Anastasatos (2013), “The Improvement in the Competitive Position ofthe Greek Economy and Prospects for an Export-led Growth Model”, Eurobank, Economy & Mar-kets, January.

OECD (2013α), Economic Surveys: Greece 2013.

OECD (2013β), Competition Assessment Report.

World Bank (2013), Doing Business 2014.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 96

• Με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία της δειγµατοληπτικής Έρευνας Εισοδήµατος και Συνθηκών∆ιαβίωσης των Νοικοκυριών (EU-SILC)1 για το 2012 που ανακοινώθηκαν από την ΕΛΣΤΑΤ καιλαµβάνουν υπόψη τα εισοδήµατα του 2011, το 23,1% του πληθυσµού της χώρας ή 914.873 νοι-κοκυριά µε συνολικό αριθµό µελών 2.535.700 άτοµα βρίσκονται κάτω από το χρηµατικό όριο τηςσχετικής φτώχειας.2 Ο δδεείίκκττηηςς ττοουυ κκιιννδδύύννοουυ σσχχεεττιικκήήςς φφττώώχχεειιααςς για την Ελλάδα είναι πλέον σηµα-ντικά υψηλότερος από ό,τι σε όλες τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ (ΕΕ-28: µέσος όρος 17,2%), καθώςτα δύο τελευταία έτη η σχετική θέση της Ελλάδος χειροτέρευσε έναντι των έξι χωρών στις οποίεςη έρευνα του 2010 είχε καταγράψει υψηλότερο κίνδυνο (Βουλγαρία, Ισπανία, Κροατία, Λεττο-νία, Λιθουανία και Ρουµανία). Το µέσο ετήσιο διαθέσιµο εισόδηµα του συνόλου των νοικοκυ-ριών για την Ελλάδα, που αποτελεί τη βάση για να υπολογιστεί το χρηµατικό όριο (γραµµή ήκατώφλι) της σχετικής φτώχειας, ανήλθε το 2011 σε 17.977 ευρώ και ήταν µειωµένο κατά 16,7%και 25,8%, έναντι του 2010 και του 2009 αντίστοιχα.3

• Ακόµη υψηλότερο σε σύγκριση µε το σύνολο της ΕΕ είναι το ποσοστό του πληθυσµού της Ελλά-δος που βρίσκεται είτε σε κίνδυνο φτώχειας είτε σε κατάσταση κοινωνικού αποκλεισµού, δηλαδήζει µε υλικές στερήσεις ή διαβιοί σε νοικοκυριά µε χαµηλή ένταση εργασίας. Στην έρευνα γιατο 2012, το εν λόγω ποσοστό ανέρχεται σε 34,6%, αντιστοιχώντας σε 3.795.100 άτοµα, και είναιυψηλότερο από ό,τι στις άλλες χώρες τις ΕΕ (ΕΕ-28: 25,1%) µε εξαίρεση τη Βουλγαρία (49,3%),τη Ρουµανία (41,7%) και τη Λεττονία (36,6%).4

• Και άλλοι όµως δείκτες σχετικής φτώχειας οδηγούν σε παρόµοια συµπεράσµατα όσον αφοράτις διαστάσεις του φαινοµένου στη χώρα µας και τη σχετική θέση της Ελλάδος έναντι των άλλωνχωρών της ΕΕ. Το χχάάσσµµαα ήή ββάάθθοοςς ττηηςς σσχχεεττιικκήήςς φφττώώχχεειιααςς, το οποίο µετρά την απόσταση του ορίουτης φτώχειας (για το σύνολο του πληθυσµού) από τη διάµεσο του ισοδύναµου εισοδήµατος τωνατόµων που βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας, ως ποσοστό του ορίου της φτώχειας, υπο-λογίζεται σε 29,9% το 2012 στην Ελλάδα (ΕΕ-28: 24,1%). Αυτό σηµαίνει ότι 50% των φτωχώνέχουν εισόδηµα µικρότερο από το 70,1% της γραµµής φτώχειας, δηλαδή κάτω από 4.000 ευρώετησίως ανά άτοµο. Επιπλέον, ο πληθυσµός που διαβιοί σε νοικοκυριά στα οποία δεν εργάζε-ται κανένα µέλος ή εργάζεται λιγότερο από 3 µήνες συνολικά το χρόνο ανέρχεται σε 1.010.900άτοµα ή σε 16,1% του πληθυσµού ηλικίας 18-59 ετών, ενώ το 2011 και το 2010 ήταν 837.300 και544.800 άτοµα αντίστοιχα.

• Όπως προκύπτει από τα διαθέσιµα στοιχεία, όλοι οι δείκτες του κινδύνου σχετικής φτώχειαςαυξήθηκαν σηµαντικά για την Ελλάδα κατά τα τρία πρώτα έτη της τρέχουσας κρίσης. Πράγµατι,



1 Η EU-SILC αποτελεί τη βασική πηγή των συγκριτικών στατιστικών για την κατανοµή του εισοδήµατος, τον κίνδυνο φτώχειας και τονκοινωνικό αποκλεισµό στις χώρες της ΕΕ. Επισηµαίνεται πάντως ότι στον ερευνώµενο πληθυσµό δεν περιλαµβάνονται οµάδες πλη-θυσµού που είναι κατά τεκµήριο φτωχές, όπως άστεγοι, διαβιούντες σε ιδρύµατα, µεγάλος αριθµός παράνοµων οικονοµικών µετα-ναστών, Ροµά κ.ά. Βλ. δελτίο τύπου ΕΛΣΤΑΤ, 29.11.2013, “Έρευνα Εισοδήµατος και Συνθηκών ∆ιαβίωσης των Νοικοκυριών 2012”.

2 Σύµφωνα µε τη σχετική προσέγγιση, η γραµµή φτώχειας µεταβάλλεται κατ’ αναλογία προς το µέσο βιοτικό επίπεδο του πληθυσµού,ενώ σύµφωνα µε την απόλυτη προσέγγιση η γραµµή φτώχειας διατηρείται σταθερή διαχρονικά σε όρους πραγµατικής αγοραστικήςδύναµης. Το χρηµατικό όριο της σχετικής φτώχειας ορίζεται στο 60% της διαµέσου του συνολικού διαθέσιµου ισοδύναµου εισοδή-µατος για το σύνολο των νοικοκυριών (ορισµός Eurostat). Για τον υπολογισµό του ισοδύναµου εισοδήµατος του νοικοκυριού, ο αρχη-γός του λαµβάνει συντελεστή στάθµισης 1, τα άλλα ενήλικα µέλη 0,5 και τα παιδιά κάτω των 14 ετών 0,3. Με τον τρόπο αυτό λαµβά-νονται υπόψη τόσο οι οικονοµίες κλίµακας στην κατανάλωση των νοικοκυριών όσο και η σύνθεση του νοικοκυριού και οι διαφορε-τικές ανάγκες ενηλίκων και παιδιών.

3 Στην έρευνα του 2012 το χρηµατικό όριο της σχετικής φτώχειας για ένα µονοµελές νοικοκυριό ήταν 5.708 ευρώ (έναντι 6.591 και 7.178ευρώ στην έρευνα του 2011 και του 2010 αντίστοιχα), ενώ για ένα τετραµελές νοικοκυριό µε δύο ενήλικες και δύο παιδιά ηλικίας κάτωτων 14 ετών ήταν 11.986 ευρώ (2011: 13.842 ευρώ, 2010: 15.073 ευρώ).

4 Για τον ορισµό αυτό λαµβάνονται υπόψη τρεις δείκτες: (α) το ποσοστό ατόµων που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας (βλ. υποσηµεί-ωση 2), (β) το ποσοστό ατόµων µε υλικές στερήσεις, δηλ. το ποσοστό του πληθυσµού που στερείται τουλάχιστον 4 από ένα κατάλογο9 αγαθών και υπηρεσιών (τηλέφωνο, έγχρωµη τηλεόραση, πλυντήριο ρούχων, ΙΧ επιβατηγό αυτοκίνητο, ικανοποιητική θέρµανση κ.ά.)και (γ) το ποσοστό του πληθυσµού που διαβιοί σε νοικοκυριά µε χαµηλή ένταση εργασίας, δηλ. το ποσοστό των ατόµων ηλικίας 18-59 που διαβιούν σε νοικοκυριά των οποίων τα µέλη εργάστηκαν λιγότερο από το 20% της συνήθους απασχόλησης κατά τη διάρκειατου προηγούµενου έτους.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 97


το ποσοστό της σχετικής φτώχειας αυξήθηκεκατά 3,4 εκατοστιαίες µονάδες ή 17,3% (εισο-δήµατα 2008: 19,7%, 2011: 23,1%), το χάσµατης φτώχειας αυξήθηκε κατά 5,8 εκατοστιαίεςµονάδες ή 24,1%, ενώ ο κίνδυνος φτώχειας ήκοινωνικού αποκλεισµού αυξήθηκε κατά 7,0εκατοστιαίες µονάδες ή 25,4%. Ωστόσο, εξαι-ρετικά πιο δραµατική είναι η επιδείνωση τωνδεικτών φτώχειας στην περίοδο της τρέχουσαςκρίσης, σε απόλυτους όρους, δηλ. όταν ηγραµµή της φτώχειας παραµένει διαχρονικάσταθερή σε όρους πραγµατικής αγοραστικήςδύναµης. Πράγµατι, το ποσοστό φτώχειας γιατο έτος 2010 υπολογιζόµενο µε το κατώφλιφτώχειας του έτους 2005 (60% του διάµεσουεισοδήµατος του 2005 εκφρασµένου σε τιµέςτου 2010 µε βάση τον Εναρµονισµένο ∆είκτηΤιµών Καταναλωτή) ήταν 16,3%, ενώ το αντί-στοιχο ποσοστό για το επόµενο έτος της έρευ-νας (2011) έφθασε στο 22,9% και για το 2012στο 32,3%. Με άλλα λόγια, στην περίοδο τηςτρέχουσας κρίσης και µέσα στα δύο µόλιςτελευταία έτη για τα οποία υπάρχουν στοιχεία

σχεδόν διπλασιάστηκαν οι διαστάσεις της φτώχειας σε απόλυτους όρους (αύξηση κατά 16 εκα-τοστιαίες µονάδες ή 98,2%, βλ. ∆ιάγραµµα Α).5

• Λιγότερο δυσµενείς είναι για τη χώρα µας στην περίοδο της τρέχουσας κρίσης οι εεξξεελλίίξξεειιςςσσεε όόρροουυςς εειισσοοδδηηµµααττιικκήήςς ααννιισσόόττηηττααςς. Ωστόσο, από τα ίδια στοιχεία (EU-SILC 2012, εισοδήµατα2011) προκύπτει ότι σε όρους ανισότητας η Ελλάδα βρίσκεται στις υψηλότερες θέσεις µεταξύτων χωρών της ΕΕ (συντελεστής Gini, Ελλάδα: 34,3, ΕΕ-28: 30,4) µε εξαίρεση την Ισπανία (35,0),τη Λεττονία (35,9) και την Πορτογαλία (34,5). Επιπλέον, το πλουσιότερο 20% των νοικοκυριώνστη χώρα µας κατέχει 6,6 φορές µεγαλύτερο µερίδιο εισοδήµατος από ό,τι το φτωχότερο 20%(δείκτης S80/S20), ενώ ο αντίστοιχος λόγος λαµβάνει τιµή 5,1 για το σύνολο των χωρών της ΕΕ-28. Πάντως, τα τρία πρώτα έτη της τρέχουσας κρίσης για τα οποία υπάρχουν διαθέσιµα στοι-χεία, οι ανωτέρω δείκτες ανισότητας (συντελεστής Gini και S80/S20) διατηρήθηκαν σχεδόν στα-θεροί το πρώτο έτος (εισοδήµατα 2009), ενώ αυξήθηκαν συγκρατηµένα το επόµενο έτος (2010,κατά 1,8% και 7,1% αντίστοιχα) και πιο σηµαντικά το τελευταίο διαθέσιµο έτος (2011, κατά2,4% και 10,0% αντίστοιχα, βλ. ∆ιάγραµµα Β).

5 Ανάλογα συµπεράσµατα προκύπτουν και από τις πρόσφατες µελέτες ερευνητών του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου. Βλ. Οµάδα Ανά-λυσης ∆ηµόσιας Πολιτικής, Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών, Ενηµερωτικό ∆ελτίο 5/2013, Μάνος Ματσαγγάνης και Χρύσα Λεβέ-ντη, “Η ανατοµία στη φτώχεια της Ελλάδας του 2013”, καθώς και Ενηµερωτικό ∆ελτίο 6/2013, Μάνος Ματσαγγάνης, “Η πολιτική κατάτης φτώχειας στην Ελλάδα της κρίσης”. Στις µελέτες αυτές γίνονται εναλλακτικοί υπολογισµοί των ποσοστών σχετικής και απόλυτηςφτώχειας για τα έτη 2012 και 2013. Ως δείκτες χρησιµοποιούνται το κυµαινόµενο όριο σχετικής φτώχειας (ίσο µε το 60% του διάµε-σου εισοδήµατος), το σταθερό όριο σχετικής φτώχειας (ίσο µε 60% του διάµεσου εισοδήµατος του 2009, σε σταθερές τιµές) και τοόριο ακραίας φτώχειας (ίσο µε το κόστος ενός βασικού καλαθιού αγαθών απαραίτητου για την εξασφάλιση ενός ελάχιστου επιπέ-δου αξιοπρεπούς διαβίωσης). Οι µελέτες διαπιστώνουν ότι το ποσοστό του πληθυσµού µε εισόδηµα χαµηλότερο από το συµβατικόόριο σχετικής φτώχειας αυξάνεται αργά αλλά σταθερά, από 19,4% το 2009 σε 21,4% το 2012 και 22,3% το 2013. Εναλλακτικά, µε βάσηένα σταθερό όριο (το τιµαριθµικά αναπροσαρµοσµένο όριο φτώχειας του 2009), καταγράφεται δραµατική αύξηση της φτώχειας, από19,4% το 2009 σε 38,9% το 2012 και 44,3% το 2013. Επιπλέον, εκτιµάται ότι ένα στα επτά άτοµα έχει το 2013 εισόδηµα κάτω από τοόριο ακραίας φτώχειας (από ένα στα εννέα το 2012 και µόλις ένα στα 45 το 2009).

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 98



• ΟΟµµάάδδεεςς υυψψηηλλοούύ κκιιννδδύύννοουυ φφττώώχχεειιααςς στηνΕλλάδα κατά την περίοδο της τρέχουσας κρί-σης είναι κυρίως οι άνεργοι (για τους οποίουςστην έρευνα του 2012 το ποσοστό σχετικήςφτώχειας φθάνει το 45,8%, έναντι 38,5% στηνέρευνα του 2010) και ιδίως οι άνεργοι άνδρες(52,1%, έναντι 48,4%), τα µονογονεϊκά νοι-κοκυριά µε τουλάχιστον ένα εξαρτώµενο παιδί(66,0% έναντι 33,4%), τα πολυµελή νοικοκυ-ριά µε δύο ενήλικες και τρία ή περισσότεραεξαρτώµενα παιδιά (36,8% έναντι 26,7%), οιµη οικονοµικά ενεργοί εκτός των συνταξιού-χων (νοικοκυρές κ.λπ., 32,9% έναντι 27,6%),τα νοικοκυριά που διαµένουν σε ενοικιασµένηκατοικία (29,6% έναντι 27,2%), αλλά και ταπαιδιά ηλικίας έως 17 ετών (26,9% έναντι23,0%) και κυρίως τα παιδιά των µεταναστών(44,4% έναντι 46,4%). Ωστόσο, τα τελευταίαέτη στην Ελλάδα η φτώχεια φαίνεται να µετα-τοπίζεται ταχύτατα από την οµάδα των ηλι-κιωµένων προς την οµάδα των νεότερων ζευγαριών µε παιδιά, αλλά και προς τους νέους εργα-ζοµένους και κυρίως τους ανέργους (βλ. ∆ιάγραµµα Γ).6 TTοο ππρρόόββλληηµµαα ττηηςς ππρροοσστταασσίίααςς ττωωνν ππααιι--δδιιώώνν κκααιι ττωωνν ααννέέρργγωωνν ααππόό ττιιςς χχεειιρρόόττεερρεεςς σσυυννέέππεειιεεςς ττηηςς οοιικκοοννοοµµιικκήήςς κκρρίίσσηηςς θθαα ππρρέέππεειι ππλλέέοονννναα ααννττιιµµεεττωωππιισσττεείί ωωςς έένναα ααππόό τταα ππιιοο εεππεείίγγοονντταα ζζηηττήήµµαατταα δδηηµµόόσσιιααςς πποολλιιττιικκήήςς σσττηηνν ΕΕλλλλάάδδαα..7

• Από την εξέταση των δεικτών για τις σσυυννθθήήκκεεςς δδιιααββίίωωσσηηςς ττοουυ ππλληηθθυυσσµµοούύ στην Ελλάδα προ-κύπτει ότι κατά τη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης υπάρχει σηµαντική επιδείνωση (δυσκολία ικα-νοποίησης βασικών αναγκών, ανεπαρκείς συνθήκες στέγασης, επιβάρυνση από τις δαπάνες στέ-γασης, αδυναµία πληρωµής υφιστάµενων δανείων ή αγορών µε δόσεις, δυσκολίες στην πληρωµήπάγιων λογαριασµών, χαµηλή/υποβαθµισµένη ποιότητα ζωής) και αύξηση της υλικής στέρησηςβασικών αγαθών και υπηρεσιών.8 Για παράδειγµα, το ποσοστό του πληθυσµού που αντιµετωπίζειοικονοµικές δυσκολίες µε αποτέλεσµα να στερείται τουλάχιστον τέσσερις από τις εννέα συνο-λικά διαστάσεις της υλικής στέρησης ανέρχεται σε 19,5% το 2012, ενώ το ποσοστό αυτό ήταν15,2% το 2011 και 11,6% το 2010.9 Επιπλέον, η στέρηση βασικών αγαθών και υπηρεσιών δεναφορά µόνο το φτωχό πληθυσµό, αλλά και σηµαντικό µέρος του µη φτωχού πληθυσµού.

6 Η σηµαντική µείωση του κινδύνου φτώχειας των ατόµων ηλικίας 65 ετών και άνω, από 23,6% στην έρευνα του 2011 σε 17,2% στηνέρευνα του 2012, οφείλεται στη µείωση του κατωφλίου του κινδύνου φτώχειας κατά 13,4% (από 6.591 ευρώ το 2011 σε 5.708 ευρώ το2012), χωρίς αντίστοιχη µείωση των συντάξεων κάτω των 1.000 ευρώ το µήνα, κατά το έτος αναφοράς του εισοδήµατος 2011, µε απο-τέλεσµα µέρος των ηλικιωµένων αυτών να βρίσκεται πλέον πάνω από το νέο κατώφλι του κινδύνου φτώχειας.

7 Ανάλογες συστάσεις γίνονται και στο ειδικό κεφάλαιο “A fair sharing of the costs and benefits of adjustment” της πρόσφατης έκθε-σης του ΟΟΣΑ, OECD Economic Surveys: Greece 2013, Νοέµβριος 2013. Ειδικότερα, για ένα πιο αποτελεσµατικό σύστηµα κοινω-νικής πρόνοιας, µεταξύ άλλων, προτείνονται ενίσχυση της διακυβέρνησης των κοινωνικών προγραµµάτων µε την επιτάχυνση της ενο-ποίησης της διαχείρισής τους, εντατικοποίηση των ελέγχων στους δικαιούχους των παροχών κοινωνικής πρόνοιας (ιδίως των παρο-χών αναπηρίας), στοχευµένες παροχές για την αποτελεσµατική προστασία των πιο ευάλωτων, εισαγωγή ενός προγράµµατος ελάχι-στου εισοδήµατος για όλους και ενός εθνικού προγράµµατος επιδοτούµενων σχολικών γευµάτων για τα παιδιά, αύξηση κατά ένα έτοςτης διάρκειας των παροχών κατά της ανεργίας, εναρµόνιση των συνταξιοδοτικών εισφορών και εισφορών υγείας, επέκταση των µέτρωνγια την εξασφάλιση της πρόσβασης των πιο ευάλωτων οµάδων στην περίθαλψη και περαιτέρω µέτρα για την προστασία της δηµό-σιας υγείας. Βλ. επίσης Greece: Reforms of Social Welfare Programmes, OECD, July 2013.

8 Βλ. ενδεικτικά και ∆ήµος Αθηναίων: “Τι δείχνει η έρευνα για τη φτώχεια και την κοινωνική συνοχή στην Αθήνα”, δελτίο τύπου16.10.2013.

9 Στις σοβαρές οικονοµικές δυσκολίες που συνεπάγονται ότι τα άτοµα στερούνται βασικά αγαθά και υπηρεσίες περιλαµβάνονται δυσκο-λίες στην πληρωµή πάγιων λογαριασµών, για διατροφή που να περιλαµβάνει κάθε δεύτερη ηµέρα κοτόπουλο ή κρέας ή ψάρι ή λαχανικάίσης θρεπτικής αξίας, οικονοµική αδυναµία να διαθέτουν τηλέφωνο, έγχρωµη τηλεόραση, πλυντήριο ρούχων, ΙΧ επιβατηγό αυτοκίνητο,για πληρωµή µιας εβδοµάδας διακοπών, για αντιµετώπιση έκτακτων αλλά αναγκαίων δαπανών και τέλος για ικανοποιητική θέρµανση.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 99


• Η µέση µηνιαία δαπάνη των νοικοκυριών,στην Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογι-σµών (ΕΟΠ) της ΕΛΣΤΑΤ για το 2012, ανήλθεστα 1.637 ευρώ, καταγράφοντας ονοµαστικήµείωση κατά 10,2% (ή 11,6% σε πραγµατικούςόρους) σε σύγκριση µε το 2011. Το µεγαλύτεροµερίδιο των δαπανών του µέσου προϋπολογι-σµού των νοικοκυριών αφορά τα είδη διατρο-φής (20,1%) και ακολουθούν η στέγαση(13,9%) και οι µεταφορές (12,8%), ενώ οι υπη-ρεσίες της εκπαίδευσης αποτελούν το µικρό-τερο µερίδιο των δαπανών (3,5%). Από τησύγκριση των αποτελεσµάτων της ΕΟΠ 2012µε εκείνα των προηγούµενων ερευνών κατα-γράφεται σηµαντική µείωση της µέσης µηνι-αίας δαπάνης των νοικοκυριών από 2.113 ευρώτο 2010 (σε σταθερές τιµές 2012) σε 1.637 ευρώτο 2012, η οποία αντιστοιχεί σε µείωση κατά22,5%. Την περίοδο 2010-2012 παρατηρείταιεπίσης συνεχής µµεεττααββοολλήή ττοουυ κκααττααννααλλωωττιικκοούύππρροοττύύπποουυ ττωωνν ννοοιικκοοκκυυρριιώώνν µε µετατόπιση τωνδαπανών από τις κατηγορίες ξενοδοχεία καιεστιατόρια, ένδυση-υπόδηση, µεταφορές, αναψυχή, διαρκή αγαθά και διάφορα αγαθά και υπη-ρεσίες προς τις δαπάνες που αφορούν κυρίως τη στέγαση, τη διατροφή, τα αλκοολούχα ποτά καιτον καπνό, τις επικοινωνίες και την εκπαίδευση (βλ. ∆ιάγραµµα V.5 στο κυρίως κείµενο). Ειδι-κότερα, ως ποσοστό του οικογενειακού προϋπολογισµού, οι δαπάνες για είδη ένδυσης και υπό-δησης µειώθηκαν από 7,2% το 2010 σε 5,8% το 2012, για διαρκή αγαθά από 6,7% σε 5,8%, γιαξενοδοχεία-εστιατόρια από 10,7% σε 9,8% και για µεταφορές από 13,5% σε 12,8%. Αντίθετα,την ίδια περίοδο σηµαντική αύξηση κατέγραψε το µερίδιο των δαπανών για στέγαση από 11,7%σε 13,9%, καθώς και το µερίδιο για είδη διατροφής από 18,0% σε 20,1%.10

• Συνοψίζοντας, ο κύριος µηχανισµός διεύρυνσης της φτώχειας στην περίοδο της τρέχουσας κρί-σης είναι η κατακόρυφη αύξηση του αριθµού των ανέργων (από 355 χιλιάδες το γ’ τρίµηνο του2008 σε 1.345 χιλιάδες το γ’ τρίµηνο του 2013) και της διάρκειας της ανεργίας (οι µακροχρό-νια άνεργοι αυξήθηκαν από 185,4 χιλιάδες σε 955,6 χιλιάδες αντίστοιχα), σε συνδυασµό µε τασηµαντικά κενά που παρουσιάζει το δηµόσιο κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας στη χώρα µας. Η σύν-θεση του φτωχού πληθυσµού και το καταναλωτικό πρότυπο όλων των νοικοκυριών άλλαξαν σηµα-ντικά, ενώ η απότοµη µείωση του διαθέσιµου εισοδήµατος των νοικοκυριών και τα µέτρα πουελήφθησαν στο πλαίσιο της προσπάθειας για δηµοσιονοµική προσαρµογή είναι βέβαιο ότι οδή-γησαν σε επιδείνωση των κοινωνικών δεικτών της οικονοµικής και κοινωνικής ευηµερίας, τηςεισοδηµατικής ανισότητας και κυρίως της απόλυτης φτώχειας (όπως υπολογίζεται όταν η γραµµήφτώχειας παραµένει σταθερή στα επίπεδα που ήταν πριν από την τρέχουσα κρίση). Στη συγκυ-ρία αυτή, είναι προφανές ότι οι παρεµβάσεις πολιτικής θα πρέπει να στοχεύουν στη βελτίωσητης αποτελεσµατικότητας των περιορισµένων κοινωνικών δαπανών, δίνοντας προτεραιότητα στην

10 Μεταξύ των ΕΟΠ 2011 και 2012 µειώθηκε σηµαντικά ο αριθµός των νοικοκυριών που χρησιµοποιούν την κεντρική θέρµανση ως κύριαπηγή θέρµανσης (-22,6%), κατέχουν ή νοικιάζουν δευτερεύουσες ή εξοχικές κατοικίες (-2,8%) και διαθέτουν τουλάχιστον ένα επι-βατηγό αυτοκίνητο ΙΧ (-0,6%, ενώ ο αριθµός των αυτοκινήτων µειώθηκε κατά 3,1%). Βλ. δελτίο τύπου ΕΛΣΤΑΤ, 29.11.2013, “ΈρευναΟικογενειακών Προϋπολογισµών 2012”.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 100



εξάλειψη ακραίων φαινοµένων φτώχειας σε οικογένειες µε παιδιά, χωρίς κανέναν εργαζόµενο,χωρίς επίδοµα ανεργίας ή άλλη εισοδηµατική ενίσχυση και συχνά χωρίς πρόσβαση στην κοι-νωνική ασφάλιση. Ορισµένα πρόσφατα µέτρα εισοδηµατικής στήριξης φαίνεται να κινούνταιπρος τη σωστή κατεύθυνση. Μεταξύ αυτών είναι η χορήγηση ενιαίου επιδόµατος στήριξης τέκνωνµε εισοδηµατικά κριτήρια, η χορήγηση βοηθήµατος ανεργίας αυτοαπασχολουµένων, η διεύρυνσητων κριτηρίων επιλεξιµότητας του επιδόµατος µακροχρόνιας ανεργίας (το οποίο εξακολουθείόµως να αφορά σχετικά µικρό ποσοστό του συνόλου των µακροχρόνια ανέργων), καθώς και ηπιλοτική εφαρµογή του ελάχιστου εγγυηµένου εισοδήµατος, η οποία βρίσκεται ακόµη στο στά-διο της µελέτης.

KEF_V: 1 20-02-14 13:35 101


KEF_V: 1 20-02-14 13:35 102

Τα τελευταία τέσσερα έτη έχει επιτευχθείδηµοσιονοµική προσαρµογή πρωτοφανής γιατα διεθνή δεδοµένα, µε συνέπεια να είναιπλέον ορατή η επίτευξη σηµαντικού πρωτο-γενούς πλεονάσµατος σε επίπεδο ΓενικήςΚυβέρνησης (ΓΚ) το 2013. Το πρωτογενέςαποτέλεσµα της ΓΚ, σύµφωνα µε τη µεθοδο-λογία του Προγράµµατος Οικονοµικής Προ-σαρµογής (ΠΟΠ), προβλέπεται να διαµορ-φωθεί σε πλεόνασµα µεγαλύτερο από 0,4%του ΑΕΠ το 2013 που προβλέπει ο Προϋπο-λογισµός του 2014 και να βελτιωθεί κατάπερισσότερο από 11 εκατοστιαίες µονάδες τουΑΕΠ σε σύγκριση µε το 2009. Το διαρθρωτικόπρωτογενές αποτέλεσµα της ΓΚ εκτιµάται ότιθα διαµορφωθεί σε πλεόνασµα µεγαλύτεροαπό 4,4% του δυνητικού ΑΕΠ το 2013, εµφα-νίζοντας έτσι συνολική εκτιµώµενη βελτίωσηκατά περισσότερο από 19,0 εκατοστιαίεςµονάδες του δυνητικού ΑΕΠ την περίοδο2010-2013. Η επιτυχής υλοποίηση του Προϋ-πολογισµού το 2014 θα σηµατοδοτήσει τηνεπίτευξη διατηρήσιµης δηµοσιονοµικής προ-σαρµογής, η οποία σε συνδυασµό µε την επα-νεκκίνηση της αναπτυξιακής πορείας της οικο-νοµίας θα συµβάλει στην οριστική έξοδο τηςχώρας από την κρίση.

1 ΣΥΝΟΨΗ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΩΝ1

Οι δηµοσιονοµικές επιδόσεις του 2013 σηµα-τοδοτούν την έλευση µιας νέας εποχής για ταδηµόσια οικονοµικά της χώρας. Μετά από τέσ-σερα χρόνια έντονης προσπάθειας δηµοσιο-νοµικής προσαρµογής, υπό αντίξοες µακρο-οικονοµικές συνθήκες, είναι πλέον ορατή ηδιαµόρφωση σηµαντικού πρωτογενούς πλεο-νάσµατος, σύµφωνα µε τη µεθοδολογία τουΠρογράµµατος Οικονοµικής Προσαρµογής(ΠΟΠ),2 σε επίπεδο Γενικής Κυβέρνησης(ΓΚ) το 2013.

Τα διαθέσιµα στοιχεία της περιόδου Ιανουα-ρίου-∆εκεµβρίου 2013 για την εκτέλεση τουκρατικού προϋπολογισµού και για το ταµει-ακό αποτέλεσµα της γενικής κυβέρνησης υπο-δηλώνουν ότι το εθνικολογιστικό πρωτογενέςπλεόνασµα, βάσει της µεθοδολογίας του

ΠΟΠ, θα είναι µεγαλύτερο του 0,4% του ΑΕΠπου προβλέπει ο Προϋπολογισµός του 2014.Συνεπώς, το πρωτογενές αποτέλεσµα προ-βλέπεται ότι θα βελτιωθεί κατά περισσότεροαπό 1,9 εκατοστιαίες µονάδες του ΑΕΠ σεσύγκριση µε το 2012 και συνολικά περισσό-τερο από 11 εκατοστιαίες µονάδες του ΑΕΠσε σύγκριση µε το 2009 (βλ. Πίνακα VI.1). Τοπρωτογενές πλεόνασµα το 2013, που θα πρέ-πει να επικυρωθεί από την Eurostat τον Απρί-λιο του 2014, αποτελεί, σύµφωνα µε τις απο-φάσεις του Eurogroup στις 26-27 Νοεµβρίουκαι 13 ∆εκεµβρίου 2012, προαπαιτούµενο γιαανάληψη επιπλέον δράσεων από την ευρω-ζώνη προκειµένου να διασφαλιστεί ότι το



V I ∆ΗΜΟΣ ΙΟΝΟΜ ΙΚΕΣ ΕΞΕΛ Ι Ξ Ε Ι Σ ΚΑ ΙΠΡΟΟΠΤ ΙΚΕΣ

11 Στο κεφάλαιο αυτό έχουν ληφθεί υπόψη στοιχεία και πληροφο-ρίες που είχαν δηµοσιευθεί έως τις 11 Φεβρουαρίου 2014.

22 Η µεθοδολογία του ΠΟΠ διαφέρει από τη µεθοδολογία κατά ESA95, καθώς ειδικότερα για το 2013 δεν συµπεριλαµβάνει στο απο-τέλεσµα της ΓΚ: α) την επίπτωση της υποστήριξης προς τα χρη-µατοπιστωτικά ιδρύµατα, β) τα έσοδα ANFA, δηλαδή την εκχώ-ρηση στο Ελληνικό ∆ηµόσιο εκ µέρους των εθνικών κεντρικώντραπεζών του Ευρωσυστήµατος των κερδών τους από τη διακρά-τηση τίτλων του Ελληνικού ∆ηµοσίου (που δεν συµµετείχαν στοPSI), γ) τα έσοδα SMP, δηλαδή τη µεταφορά των αποδόσεων οµο-λόγων του Ελληνικού ∆ηµοσίου από τις κεντρικές τράπεζες τουΕυρωσυστήµατος και δ) την αναδροµική µείωση του επιτοκίου τωνδανείων του πρώτου προγράµµατος δανεισµού (Greek LoanFacility), ενώ συµπεριλαµβάνει το µέρος των εσόδων από τοΈκτακτο Ειδικό Τέλος Ηλεκτροδοτηµένων ∆οµηµένων Επιφα-νειών που εισπράχθηκε το β’ τρίµηνο του 2013 και που ενώ έχειυπολογιστεί στο εθνικολογιστικό αποτέλεσµα του 2012 περιλαµ-βάνεται στους δηµοσιονοµικούς στόχους του 2013.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 103

δηµόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ θα δια-µορφωθεί σε 124% το 2020 και σηµαντικάχαµηλότερο του 110% το 2022.

Αφαιρώντας την επίδραση του οικονοµικούκύκλου στα έσοδα και στις δαπάνες του ∆ηµο-σίου, καθώς και προσωρινών παρεµβάσεων, ηβελτίωση του διαρθρωτικού3 πρωτογενούςαποτελέσµατος της ΓΚ την περίοδο 2010-2013εκτιµάται βάσει µεθοδολογίας του Ευρωσυ-στήµατος σε περισσότερο από 19,0 εκατοστι-αίες µονάδες του δυνητικού ΑΕΠ, οπότε τοδιαρθρωτικό πρωτογενές αποτέλεσµα εκτι-µάται ότι θα διαµορφωθεί σε πλεόνασµα άνωτου 4,4% του δυνητικού ΑΕΠ το 2013 (βλ. ∆ιά-γραµµα VΙ.1).

Αντίθετα µε την περίοδο 2010-2012 όπου ηπροσαρµογή είχε βασιστεί κυρίως σε αύξησηεσόδων, η δηµοσιονοµική προσαρµογή το2013 στηρίχθηκε κατά κύριο λόγο σε µέτραπεριορισµού και εξορθολογισµού των κοινω-

νικών δαπανών, των δαπανών προσωπικούκαι της καταναλωτικής δαπάνης του ∆ηµοσίουµέσω της εφαρµογής των µέτρων που προ-βλέπονταν στο Μεσοπρόθεσµο Πλαίσιο∆ηµοσιονοµικής Στρατηγικής (ΜΠ∆Σ) 2013-2016 (βλ. Πλαίσιο VI.1). Θετική συµβολή στηναύξηση των εσόδων το 2013, σε κυκλικά προ-σαρµοσµένους όρους, είχαν οι νοµοθετικέςπαρεµβάσεις στον τοµέα των κοινωνικώνεισφορών και των έµµεσων φόρων που περι-λαµβάνονταν στα ΜΠ∆Σ 2012-2015 και 2013-2016. Συνολικά, την περίοδο 2010-2013 εκτι-µάται ότι έχουν ληφθεί µέτρα αρχικής από-δοσης ύψους 73,4 δισεκ. ευρώ, ή 36,2% τουΑΕΠ, τα οποία επιµερίζονται ισόποσα σεαύξηση εσόδων και περικοπή δαπανών.


33 Το διαρθρωτικό αποτέλεσµα αποµονώνει τη συνιστώσα τουκυκλικά προσαρµοσµένου αποτελέσµατος αφαιρώντας την επί-δραση παραγόντων προσωρινού χαρακτήρα (π.χ. µη επαναλαµ-βανόµενες δαπάνες ενίσχυσης του τραπεζικού κλάδου). Αποτελείθεωρητική έννοια και η εκτίµησή του µπορεί να διαφέρει σηµα-ντικά, ανάλογα µε τη µέθοδο ποσοτικοποίησης.

Αποτέλεσµα γενικής κυβέρνησης1

(στοιχεία εθνικών λογαριασµών – κριτήριο σύγκλισης)-15,7 -10,7 -9,5 -9,0 -12,6*

– Κεντρική κυβέρνηση -15,4 -11,8 -9,0 -8,2 -

– Ασφαλιστικοί οργανισµοί, οργανισµοί τοπικής αυτοδιοίκησης και ΝΠ∆∆ -0,3 1,1 -0,5 -0,8 -

Αποτέλεσµα γενικής κυβέρνησης διορθωµένο ως προς την καθαρήκρατική υποστήριξη προς τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα1 -15,8 -11,1 -9,8 -6,2 -2,2*

Πρωτογενές αποτέλεσµα γενικής κυβέρνησης διορθωµένο ως προς την καθαρή κρατική υποστήριξη προς τα χρηµατοπιστωτικάιδρύµατα1

-10,6 -5,3 -2,7 -1,2 2,1*

Πρωτογενές αποτέλεσµα γενικής κυβέρνησης (Πρόγραµµα Οικονοµικής Πολιτικής)2 -1,5 0,4*

Αποτέλεσµα κρατικού προϋπολογισµού

∆ηµοσιονοµικά στοιχεία2 -14,6 -10,0 -10,9 -8,1 -3,0

Ταµειακά στοιχεία3 -14,1 -10,5 -11,1 -5,54 -7,05

2009 2010 2011 2012 2013

Πίνακας VI.1 Αποτελέσµατα γενικής κυβέρνησης και κρατικού προϋπολογισµού

(ως % του ΑΕΠ)

Πηγές: Τράπεζα της Ελλάδος, Υπουργείο Οικονοµικών και ΕΛΣΤΑΤ.* Προσωρινά στοιχεία (ΓΛΚ, Εισηγητική Έκθεση Προϋπολογισµού του 2014).1 Στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ, όπως γνωστοποιούνται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή (∆ιαδικασία Υπερβολικού Ελλείµµατος). Το άθροισµα των επιµέ-ρους στοιχείων ενδέχεται να µη συµφωνεί µε το σύνολο λόγω στρογγυλοποίησης.2 Στοιχεία Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους (∆ελτία Εκτέλεσης ΚΠ και Εισηγητική Έκθεση Προϋπολογισµού του 2014).3 Στοιχεία Τράπεζας της Ελλάδος. Τα στοιχεία αυτά αφορούν µόνο το έλλειµµα του κρατικού προϋπολογισµού σε ταµειακή βάση χωρίς τηνκίνηση του λογαριασµού του ΟΠΕΚΕΠΕ. 4 ∆εν περιλαµβάνονται δεδουλευµένοι τόκοι ύψους 4.751 εκατ. ευρώ για τα οµόλογα που συµµετείχαν στο PSI, καθώς και τόκοι ύψους 519εκατ. ευρώ λόγω της επαναγοράς χρέους, που καταβλήθηκαν µε τη µορφή βραχυχρόνιων τίτλων του EFSF.5 ∆εν περιλαµβάνονται έσοδα ύψους 2,0 δισεκ. ευρώ από τη µεταφορά των αποδόσεων των ελληνικών οµολόγων από τις κεντρικές τράπε-ζες του Ευρωσυστήµατος (Securities Markets Programme – SMP). Περιλαµβάνονται δαπάνες ύψους περίπου 6.155 εκατ. ευρώ που αφορούντην αποπληρωµή ληξιπρόθεσµων οφειλών.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 104

Τα έως τώρα θετικά αποτελέσµατα δεν δηµι-ουργούν περιθώρια εφησυχασµού. Η δηµο-σιονοµική προσαρµογή θα πρέπει να συνεχι-στεί και τα επόµενα χρόνια, έτσι ώστε να δια-σφαλιστεί η πτωτική πορεία του δηµόσιου χρέ-ους ως ποσοστού του ΑΕΠ και να υλοποιηθείη σταδιακή επιστροφή της χώρας στις διεθνείςαγορές κεφαλαίων.

Ο Προϋπολογισµός του 2014 θέτει ως στόχοτην επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσµατος σεεπίπεδο Γενικής Κυβέρνησης ύψους 1,6% τουΑΕΠ, σύµφωνα µε τη µεθοδολογία του ΠΟΠ,που είναι οριακά υψηλότερος από τους στό-χους του δευτέρου ΠΟΠ (1,5% του ΑΕΠ) γιατο 2014. Η επιτυχής υλοποίηση του Προϋπο-λογισµού το 2014 θα σηµατοδοτήσει την επί-τευξη διατηρήσιµης δηµοσιονοµικής προσαρ-µογής, η οποία σε συνδυασµό µε την επανεκ-κίνηση της αναπτυξιακής πορείας της οικο-νοµίας θα συµβάλει στην αποκατάσταση τηςαξιοπιστίας της χώρας, στην τόνωση της εµπι-στοσύνης και στην οριστική έξοδο από τηνκρίση (βλ. Πλαίσιο VI.2). Οι επαναλαµβανό-µενες όµως καθυστερήσεις στην υλοποίησηπροαπαιτούµενων, ήδη συµφωνηθεισών, δρά-σεων στο πλαίσιο του ΠΟΠ, αποτελούν παρά-γοντα αβεβαιότητας, όπως επίσης και οι εντει-νόµενες πολιτικές αντιπαραθέσεις εν όψει τωνπροσεχών εκλογικών αναµετρήσεων.

Ωστόσο, για να είναι τα δηµοσιονοµικά επι-τεύγµατα διατηρήσιµα σε µεσοµακροπρόθε-σµο ορίζοντα, απαραίτητη προϋπόθεση είναιη βελτίωση του µακροοικονοµικού περιβάλ-λοντος και η επιστροφή της χώρας σε ανα-πτυξιακή τροχιά το 2014. Η ανάκαµψη τηςοικονοµικής δραστηριότητας θα επιτρέψει τηνταχύτερη αποκλιµάκωση του λόγου τουδηµόσιου χρέους προς το ΑΕΠ, καθώς θααναστρέψει την ιδιαίτερα επιβαρυντική επί-πτωση της σχέσης ονοµαστικού επιτοκίου-ονο-µαστικού ρυθµού µεγέθυνσης του ΑΕΠ(snowball effect), η οποία την περίοδο 2010-2013 συνέβαλε κατά περίπου 59,7 εκατοστι-αίες µονάδες του ΑΕΠ στην αύξηση του δηµό-σιου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ.

Επιπλέον, η βελτίωση του µακροοικονοµικού

περιβάλλοντος και η µείωση της αβεβαιότηταςθα συµβάλουν στην προσέλκυση ξένων επεν-δύσεων και στην επιτάχυνση του προγράµµατοςαποκρατικοποιήσεων. Κάτι τέτοιο θα οδηγήσεισε περαιτέρω αποκλιµάκωση του δηµόσιου χρέ-ους και θα βελτιώσει τις µεσοµακροπρόθεσµεςπροοπτικές της ελληνικής οικονοµίας.

Βασικές προτεραιότητες για την επίτευξη τωνδηµοσιονοµικών στόχων τα επόµενα χρόνιαθα πρέπει να αποτελέσουν η βελτίωση τηςφορολογικής διοίκησης και του φοροεισπρα-κτικού µηχανισµού, καθώς και η πιο γρήγορηδιευθέτηση των φορολογικών υποθέσεων απότη δικαιοσύνη προκειµένου να αντιµετωπι-στούν η φοροδιαφυγή και η εισφοροδιαφυγή.Η πρόοδος σε αυτούς τους τοµείς θα συµβά-λει στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης,συνεισφέροντας µε αυτό τον τρόπο στηναύξηση των εσόδων, αλλά και στην ενίσχυσητου αισθήµατος κοινωνικής δικαιοσύνηςεφόσον όλοι θα συµµετέχουν στη δηµοσιονο-µική προσπάθεια ανάλογα µε τις δυνάµειςτους. Κάτι τέτοιο θα ενισχύσει και τη φορο-λογική συµµόρφωση των πολιτών, διευκολύ-νοντας τη συνέχιση της δηµοσιονοµικής προ-σπάθειας και την επίτευξη των δηµοσιονοµι-κών στόχων τα επόµενα χρόνια.

Παρά τα απτά βήµατα προόδου σε σηµαντι-κούς τοµείς (εντατικοποίηση των φορολογικώνελέγχων ειδικά σε οµάδες υψηλού κινδύνου,αύξηση της αυτονοµίας των φορολογικώναρχών, καλύτερη στοχοθέτηση όσον αφορά ταπροσδοκώµενα δηµόσια έσοδα κ.λπ.), έωςτώρα δεν έχει επιτευχθεί η προσδοκώµενηπρόοδος στην αντιµετώπιση της φοροδιαφυγήςκαι εισφοροδιαφυγής. Κατά συνέπεια, επι-βάλλονται συνήθως νέες αυξήσεις φόρων καιεπιπλέον φορολογικές ρυθµίσεις, οι οποίεςεπιβαρύνουν τους ήδη συνεπείς φορολογου-µένους. Είναι ενδεικτικό ότι, ενώ το πρώτοΠΟΠ του Μαΐου του 2010 προέβλεπε ότι το2013 θα υπάρξουν έσοδα από την καταπολέ-µηση της φοροδιαφυγής, τελικά κάτι τέτοιοέχει πλέον µετατεθεί για την περίοδο 2014-2016. Συγκεκριµένα, προβλέπεται ότι η βελ-τίωση της φορολογικής διοίκησης θα συµβάλειστα έσοδα κατά 0,4% του ΑΕΠ το 2014 και έως



KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 105

1,5% του ΑΕΠ σωρευτικά έως το 2016.

Η πρόοδος σε αυτόν τον τοµέα είναι προα-παιτούµενο για να είναι διατηρήσιµη η δηµο-σιονοµική προσαρµογή. Σύµφωνα µε πρό-σφατη έκθεση του ΟΟΣΑ (2013),4 αν ηΕλλάδα επιτύγχανε τους µέσους όρους τωνχωρών του ΟΟΣΑ το 2011 στη φορολογικήαποδοτικότητα του ΦΠΑ και των εισφορώνκοινωνικής ασφάλισης (µε τους ισχύοντεςσυντελεστές), τότε τα δηµόσια έσοδα θα ήτανυψηλότερα κατά 6 εκατοστιαίες µονάδες τουΑΕΠ. ∆ηλαδή θα υπερκαλυπτόταν το όποιοδηµοσιονοµικό κενό της περιόδου 2014-2016.Όπως όµως αναφέρει η έκθεση του ΟΟΣΑ(2013) και έχει επισηµάνει και η Τράπεζα τηςΕλλάδος στην Έκθεση Νοµισµατικής Πολιτι-κής το Μάιο του 2013,5 η φορολογική αποδο-τικότητα φθίνει σε περιόδους ύφεσης. Στηνπερίπτωση της φορολογικής αποδοτικότηταςτου ΦΠΑ, αυτό ενδεχοµένως αντανακλά τηναύξηση της φοροδιαφυγής και τη στροφή τηςκαταναλωτικής δαπάνης προς αγαθά πρώτηςανάγκης, τα οποία επιβαρύνονται µε χαµηλό-τερο συντελεστή ΦΠΑ. Συνεπώς, η προσδο-κώµενη άνοδος της οικονοµικής δραστηριό-τητας και η ενίσχυση των φορολογικών µηχα-νισµών αναµένεται να βελτιώσουν τη φορο-λογική αποδοτικότητα και να ενισχύσουν ταδηµόσια έσοδα τα επόµενα χρόνια.

Παρά την ορατή πρόοδο στον περιορισµό τουµεγέθους του κράτους, µέσω της µείωσης τουαριθµού των δηµοσίων υπαλλήλων µε τηνεφαρµογή του κανόνα “1 πρόσληψη για κάθε5 αποχωρήσεις”, θα πρέπει να συνεχιστεί ηπροσπάθεια καταπολέµησης της σπατάληςµέσω της αναδιάρθρωσης και του εξορθολο-γισµού της λειτουργίας του, προκειµένου ναεπιτευχθούν οι δηµοσιονοµικοί στόχοι, να µει-ωθούν η γραφειοκρατία και το διοικητικόβάρος για τον ιδιωτικό τοµέα, αλλά και ναβελτιωθούν οι βασικές δηµόσιες υπηρεσίεςπου παρέχονται στους πολίτες.

Επιπλέον, όπως προτείνει και η έκθεση τουΟΟΣΑ (2013), η αποδοτικότητα της δηµόσιαςδιοίκησης θα µπορούσε να βελτιωθεί περαι-τέρω µε την επέκταση σε όλους τους τοµείς επι-

κοινωνίας/επαφής µε τους πολίτες πρακτικώνκαι διαδικασιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης(e-government). Παράλληλα, προϋπόθεση γιατη βελτίωση του παραγόµενου αποτελέσµατοςαποτελεί η επιτάχυνση της υλοποίησης της διοι-κητικής µεταρρύθµισης (η οποία έχει καθυ-στερήσει) µε την αξιολόγηση της αποδοτικό-τητας των δηµοσίων υπηρεσιών και των δηµο-σίων υπαλλήλων µέσω διαφανών και αντικει-µενικών κριτηρίων. Απαιτείται επίσης καλύ-τερη παρακολούθηση και έλεγχος των δαπα-νών, προκειµένου να αποφευχθεί η συνεχήςσυσσώρευση ληξιπρόθεσµων οφειλών ειδικάστα ασφαλιστικά ταµεία και τον ΕΟΠΥΥ. Ησυσσώρευση ληξιπρόθεσµων οφειλών και ηυστέρηση εσόδων έναντι των στόχων των ιδιω-τικοποιήσεων αποτελούν παράγοντες κινδύνουγια τη ρευστότητα της οικονοµίας, την ανά-πτυξη και την κάλυψη των µελλοντικών χρη-µατοδοτικών αναγκών του κράτους.

Η περαιτέρω ενίσχυση του θεσµικού πλαισίουκατάρτισης, εκτέλεσης και παρακολούθησηςτου προϋπολογισµού µε τη δηµιουργία ενόςανεξάρτητου δηµοσιονοµικού συµβουλίουθα διασφαλίσει περαιτέρω τη διατηρησιµό-τητα της δηµοσιονοµικής προσπάθειας στηµετά το Μνηµόνιο εποχή (βλ. Πλαίσιο VI.3).

Συνολικά, η λειτουργία της δηµόσιας διοίκη-σης θα πρέπει να γίνει πιο αποτελεσµατική,προκειµένου να µπορέσει να φέρει εις πέραςτις απαιτούµενες διαρθρωτικές αλλαγές, όπωςγια παράδειγµα την εφαρµογή των ΚαλυτέρωνΚανονιστικών Αρχών του ΟΟΣΑ για τη µεί-ωση του διοικητικού βάρους κατά 25% σε 13τοµείς της ελληνικής οικονοµίας (π.χ. ενέρ-γεια, δηµόσιες προµήθειες, εταιρική νοµοθε-σία, ΦΠΑ και περιβάλλον). Ωστόσο, προα-παιτούµενο για την υλοποίηση των µεταρ-ρυθµίσεων είναι η καλύτερη εποπτεία επί τηςεφαρµογής των απαιτούµενων διαρθρωτικώναλλαγών. Προς το σκοπό αυτό, απαιτείταικαλύτερος συντονισµός µεταξύ των αρµόδιωνυπηρεσιών, ενώ, όπως προτείνει και ο ΟΟΣΑ,


44 OECD (2013), Economic Surveys: Greece, Νοέµβριος.55 Τράπεζα της Ελλάδος (2013), Νοµισµατική Πολιτική 2012-2013,

Μάιος, Πλαίσιο IV.2, σελ. 78-80.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 106

η αρµοδιότητα αυτή θα µπορούσε να ανατεθείσε µια ανεξάρτητη αρχή.

2 ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ∆ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ(ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013)

Γενική κυβέρνηση (στοιχεία Γενικού Λογιστηρίουτου Κράτους)

Σύµφωνα µε τα στοιχεία της γενικής κυβέρ-νησης που συλλέγει το Γενικό Λογιστήριο τουΚράτους (ΓΛΚ), το 2013 το αποτέλεσµα τηςΓΚ διαµορφώθηκε σε έλλειµµα 3,9% τουΑΕΠ, έναντι ελλείµµατος 7,0% του ΑΕΠ το2012. Το πρωτογενές αποτέλεσµα της ΓΚ το2013 διαµορφώθηκε σε έλλειµµα 0,2% τουΑΕΠ, έναντι ελλείµµατος 0,4% του ΑΕΠ το2012. Η βελτίωση του αποτελέσµατος σεσχέση µε το 2012 οφείλεται πρωτίστως στηµείωση των δαπανών για τόκους, των µισθο-λογικών και συνταξιοδοτικών δαπανών καιστα έσοδα από το SMP, ενώ έχει επηρεαστείαρνητικά από την πληρωµή των ληξιπρόθε-σµων οφειλών, οι οποίες όµως δεν θα επηρε-άσουν το εθνικολογιστικό αποτέλεσµα του2013 διότι αφορούν προηγούµενες χρήσεις.

Κρατικός Προϋπολογισµός (δηµοσιονοµικά στοι-χεία)

Την περίοδο Ιανουαρίου-∆εκεµβρίου 2013 οΚρατικός Προϋπολογισµός (ΚΠ) εκτελέστηκεκαλύτερα από τους αναθεωρηµένους στόχουςκαι παρουσίασε έλλειµµα 3,0% του ΑΕΠ, ένα-ντι ελλείµµατος 8,1% του ΑΕΠ το αντίστοιχοδιάστηµα του 2012 (βλ. Πίνακα VΙ.2). Το πρω-τογενές αποτέλεσµα του ΚΠ διαµορφώθηκεσε πλεόνασµα 0,3% του ΑΕΠ, έναντι ελλείµ-µατος 1,8% του ΑΕΠ το αντίστοιχο διάστηµατου 2012 και είναι βελτιωµένο κατά περίπου600 εκατ. ευρώ σε σχέση µε τους αναθεωρη-µένους στόχους περιόδου του ΥπουργείουΟικονοµικών.

Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι η βελτίωση εντο-πίζεται εξ ολοκλήρου στον Τακτικό Προϋ-πολογισµό (ΤΠ), το έλλειµµα του οποίουδιαµορφώθηκε µικρότερο κατά 1,1 δισεκ.

ευρώ από τους αναθεωρηµένους στόχους,και µάλιστα προκύπτει τόσο από το σκέλοςτων εσόδων όσο και από το σκέλος τωνδαπανών.

Έσοδα Τακτικού Προϋπολογισµού

Το 2013 τα έσοδα του ΤΠ (προ µείωσης επι-στροφών6) παρουσίασαν για πρώτη φορά µετάτο 2010 ελαφρά θετικό ρυθµό µεταβολής(0,1%) (βλ. Πίνακα VI.3). Η εξέλιξη αυτήυποδηλώνει υπερκάλυψη κατά 521 εκατ. ευρώτου αναθεωρηµένου στόχου (για µείωση 1%)που περιλαµβανόταν στην ΕισηγητικήΈκθεση του Προϋπολογισµού του 2014. Ηβελτιωµένη απόδοση των εσόδων οφείλεταιπρωτίστως στις εισπράξεις από το τέλος ακι-νήτων µέσω της ∆ΕΗ, από την πληρωµή τουΦόρου Ακίνητης Περιουσίας (ΦΑΠ) (2011,2012, 2013) και τα έσοδα από ANFA και SMP.

Τα έσοδα από την άµεση φορολογία παρου-σίασαν µείωση κατά 4,9% σε σχέση µε το2012. Ωστόσο, εξαιτίας της καλύτερης στοχο-θεσίας εκ µέρους του ΓΛΚ, κινήθηκαν οριακάυψηλότερα από ό,τι αναµενόταν (181 εκατ.ευρώ). Οι εισπράξεις στην εν λόγω κατηγορίαενισχύθηκαν σηµαντικά από το ειδικό τέλοςστα ηλεκτροδοτούµενα ακίνητα του 2012 καιτου 2013 και τους φόρους της περιουσίας.Ειδικότερα:

• Τα έσοδα από τη φορολογία εισοδήµατοςφυσικών προσώπων παρουσίασαν σηµαντικήµείωση (-20,0%) σε σχέση µε το 2012, πουοφείλεται κυρίως στη µειωµένη παρακράτησηλόγω της µείωσης της απασχόλησης και τωνµισθών. Επιπλέον, το 2012 η εν λόγω κατηγο-ρία ήταν ενισχυµένη από την ειδική εισφοράαλληλεγγύης των φυσικών προσώπων για ταεισοδήµατα του 2012.7 Σηµειώνεται ότι η ενλόγω κατηγορία έχει ενισχυθεί από τα επι-



66 Συµπεριλαµβάνονται τα ειδικά έσοδα από εκχώρηση αδειών καιδικαιωµάτων του ∆ηµοσίου.

77 Το 2012 είχε επιβληθεί διπλή ειδική εισφορά αλληλεγγύης για ταεισοδήµατα του 2011 και του 2012. Η εισφορά που αφορούσε ταεισοδήµατα του 2011 περιλήφθηκε στους λοιπούς άµεσους φόρους.Η εισφορά που αφορούσε τα εισοδήµατα του 2012 παρακρατή-θηκε ανά µήνα και κατανεµήθηκε σε όλους τους µήνες του 2012,όπως ακριβώς και η µηνιαία παρακράτηση.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 107


Πίν

ακας

VI.

2Απ

οτελ

έσµατα

κρατι

κού

προϋ

πολ

ογισ

µού

(εκα

τ. ε

υρώ

)

Ετή

σια

στοι

χεία

Εκα

τοστ

ιαίε

ς µε

ταβο

λές

2011

2012

2013

2014

2012

/201

120

13/2

012

2014

/201

3

Εκτ

ιµήσ

εις

πρα

γµατ

ο-

ποι

ήσεω

νΕ

κτέλ

εση

Προ

ϋπ/σ

µός

Εκτ

ιµήσ

εις

πρα

γµατ

ο-

ποι

ήσεω

νΕ

κτέλ

εση*

Προ

ϋπ./

Εκτ

έλεσ

η*

(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6=

2:1)

(7=

3:2)

(8=

4:2)

(9=

5:4)

Πηγ

ή: Υ

πουρ

γείο

Οικ

ονοµ

ικώ

ν.*

Προ

σωρι

νά σ

τοιχ

εία.

Ι. Έ

σοδα

53.9

3251

.925

53.2

4253

.018

54.6

95-3

,72,

52,

13,

21.

Τα

κτικ

ός π

ροϋπ

ολογ

ισµό

ς -

καθα

ρά έ

σοδα

50.1

5948

.325

48.1

0648

.423

49.6

93-3

,7-0

,50,

22,

6Έ

σοδα

προ

επ

ιστρ

οφώ

ν φ

όρω

ν54

.285

51.4

8250

.921

51.4

4252

.252

-5,2

-1,1

-0,1

1,6

Ειδ

ικά

έσο

δα ε

κχώ

ρηση

ς α

δειώ

ν ∆

ηµοσ

ίου

1.15

715

8686

230

Επ

ιστρ

οφές

φόρ

ων

5.28

33.

172

2.90

13.

105

2.78

9-4

0,0

-8,5

-2,1

-10,

22.

Προ

ϋπολ

ογισ

µός

δηµο

σίω

ν επ

ενδύ

σεω

ν3.

773

3.60

15.

136

4.59

55.

002

-4,6

42,6

27,6

8,9

–Ίδι

α έ

σοδα

147

166

200

7620

012

,920

,5-5

4,2

163,

2–Έ

σοδα

από

ΕE

3.62

63.

434

4.93

64.

520

4.80

2-5

,343

,731

,66,

2ΙΙ

. ∆απ

άνες

76.7

0567

.614

59.3

2758

.459

56.2

48-1

1,9

-12,

3-1

3,5

-3,8

(Πρω

τογε

νείς

δα

πάνε

ς Κ

Π)

60.3

5755

.391

53.2

2752

.415

50.0

98-8

,2-3

,9-5

,4-4

,41.

Τα

κτικ

ός π

ροϋπ

ολογ

ισµό

ς70

.146

61.4

9952

.677

51.8

0949

.448

-12,

3-1

4,3

-15,

8-4

,6–

Τόκ

οι16

.348

12.2

236.

100

6.04

46.

150

-25,

2-5

0,1

-50,

61,

8–

Πρω

τογε

νείς

δα

πάνε

ς τα

κτικ

ού π

ροϋπ

ολογ

ισµο

ύ51

.996

47.5

2944

.831

44.2

3041

.946

-8,6

-5,7

-6,9

-5,2

–Ε

ξοπλ

ιστι

κά π

ρογρ

άµµ

ατα

36

041

065

052

958

3

–Κ

αταπ

τώσε

ις ε

γγυή

σεω

ν φ

ορέω

νεκ

τω

ν οπ

οίω

ν:1.

442

796

956

879

699

εντό

ς γε

νική

ς κυ

βέρν

ησης

1.24

967

952

251

446

6εκ

τός

γενι

κής

κυβέ

ρνησ

ης

193

117

434

365

233

–Π

ροµή

θεια

εκτ

αµίε

υσης

δαν

είω

ν στ

ο E

FSF

054

114

012

770

2.Π

ροϋπ

ολογ

ισµό

ς δη

µοσί

ων

επεν

δύσε

ων

6.55

96.

114

6.65

06.

650

6.80

0-6

,88,

88,

82,

3ΙI

I. Α

ποτ

έλεσ

µα

κρατ

ικού

προ

ϋπολ

ογισ

µού

(Κ

Π)

-22.

773

-15.

688

-6.0

85-5

.441

-1.5

53-3

1,1

-61,

2-6

5,3

-71,

5%

του

ΑΕ

Π-1

0,9

-8,1

-3,3

-3,0

-0,8

1.Τ

ακτ

ικός

προ

ϋπολ

ογισ

µός

-19.

987

-13.

174

-4.5

71-3

.386

245

2.Π

ροϋπ

ολογ

ισµό

ς δη

µοσί

ων

επεν

δύσε

ων

-2.7

86-2

.513

-1.5

14-2

.055

-1.7

98IV

. Πρω

τογε

νές

αποτ

έλεσ

µα

ΚΠ

-6.4

25-3

.465

1560

34.

597

-46,

1-1

00,4

-117

,466

2,4

% τ

ου Α

ΕΠ

-3,1

-1,8

0,0

0,3

2,5

Χρε

ολύσ

ια28

.843

23.9

0512

.755

12.7

5524

.930

-17,

1-4

6,6

-46,

695

,5Α

ΕΠ

(τρ

έχου

σες

τιµέ

ς)20

8.53

219

3.74

918

2.91

118

2.91

118

3.08

9-7

,1-5

,6-5

,60,

1

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 108

πλέον φορολογικά µέτρα που ελήφθησαν στιςαρχές του 2013.8

• Τα έσοδα από τη φορολογία εισοδήµατοςνοµικών προσώπων παρουσίασαν µείωση σεσχέση µε το 2012 (-2,0%). Η κάµψη αυτή οφεί-λεται στο ότι το µεγαλύτερο µέρος των επι-

χειρήσεων, µεταξύ των οποίων και οι τράπε-ζες, εµφάνισαν σηµαντικές ζηµίες το 2012.



I. Άµεσοι φόροι 20.224 20.318 21.096 20.065 0,5 3,8 -4,9

1. Φόρος εισοδήµατος 14.287 12.933 13.311 11.496 -9,5 2,9 -13,6

– Φυσικών προσώπων 9.398 8.285 9.968 7.979 -11,8 20,3 -20,0

– Νοµικών προσώπων 3.149 2.760 1.715 1.681 -12,4 -37,9 -2,0

– Ειδικές κατηγορίες φόρων εισοδήµατος 1.670 1.888 1.628 1.837 13,1 -13,8 12,8

2. Φόροι κληρονοµιών, δωρεών, γονικών παροχών και ακίνητης περιουσίας

487 1.172 2.857 2.991 140,7 143,8 4,7

3. Άµεσοι φόροι παρελθόντων οικονοµικών ετών 2.874 1.911 1.812 2.826 -33,5 -5,2 56,0

4. Έκτακτοι και λοιποί άµεσοι φόροι 2.576 4.302 3.116 2.752 67,0 -27,6 -11,7

ΙΙ. Έµµεσοι φόροι 31.042 28.632 26.082 24.548 -7,8 -8,9 -5,9

1. ∆ασµοί και ειδικές εισφορές εισαγωγών-εξαγωγών

217 198 154 146 -8,8 -22,2 -5,2

2. Φόροι κατανάλωσης στα εισαγόµενα 2.046 1.910 1.433 1.378 -6,6 -25,0 -3,8

– ΦΠΑ 1.796 1.810 1.380 1.322 0,8 -23,8 -4,2

– Ειδικός φόρος κατανάλωσης αυτοκινήτων 226 89 44 45 -60,6 -50,6 2,3

3. Φόροι κατανάλωσης εγχωρίων 27.150 25.106 23.147 21.462 -7,5 -7,8 -7,3

– ΦΠΑ 15.578 15.077 13.575 12.526 -3,2 -10,0 -7,7

– Καύσιµα 5.698 4.653 4.464 4.228 -18,3 -4,1 -5,3

– Καπνά 2.913 3.045 2.707 2.503 4,5 -11,1 -7,5

– Τέλη κυκλοφορίας 1.591 1.117 1.305 1.183 -29,8 16,8 -9,3

– Ειδικά τέλη και εισφορές αυτοκινήτων 52 42 36 35 -19,2 -14,3 -2,8

– Λοιποί 1.317 1.172 1.059 987 -11,0 -9,6 -6,8

4. Φόροι συναλλαγών 1.120 905 733 819 -19,2 -19,0 11,7

– Μεταβίβαση κεφαλαίων 702 509 387 503 -27,5 -24,0 30,0

– Τέλη χαρτοσήµου 414 393 342 313 -5,1 -13,0 -8,5

5. Λοιποί έµµεσοι φόροι 509 513 614 743 0,8 19,7 21,0

ΙΙΙ. Σύνολο φορολογικών εσόδων 51.266 48.951 47.178 44.614 -4,5 -3,6 -5,4

IV. Μη φορολογικά έσοδα1 4.912 6.490 4.318 6.915 32,1 -33,5 60,1

– Μεταφορά αποδόσεων από τη διακράτηση οµο-λόγων του Ε.∆. στα χαρτοφυλάκια των κεντρικώντραπεζών του Ευρωσυστήµατος (ANFA και SMP)

303 2.715 - - -

V. Σύνολο εσόδων προ µείωσης επιστροφών1 56.179 55.442 51.497 51.528 -1,3 -7,1 0,1

2010 2011 2012 2013*

Εκατοστιαίες µεταβολές

2011/2010 2012/2011 2013*/2012

Πίνακας VΙ.3 Έσοδα τακτικού προϋπολογισµού


Πηγή: Γενικό Λογιστήριο του Κράτους.* Προσωρινά στοιχεία.1 Συµπεριλαµβάνονται τα ειδικά έσοδα από εκχώρηση αδειών και δικαιωµάτων του ∆ηµοσίου.

88 Ο φορολογικός νόµος 4110/2013 µεταξύ άλλων προβλέπει για τηχρήση 2013 την κατάργηση του αφορολόγητου ορίου των 5.000ευρώ, την κατάργηση των περισσότερων φοροαπαλλαγών και τηναναµόρφωση της φορολογικής κλίµακας για µισθωτούς και συντα-ξιούχους.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 109

Επιπλέον, λόγω της παράτασης που δόθηκεστην προθεσµία υποβολής φορολογικώνδηλώσεων, µία δόση του οφειλόµενου φόρουεισπράχθηκε τον Ιανουάριο του 2014.

• Στις ειδικές κατηγορίες φόρων εισοδήµα-τος, παρατηρείται αύξηση (12,8%) σε σχέσηµε το 2012. Αυτό εν µέρει οφείλεται στις αυξη-µένες εισπράξεις του φόρου επί των καταθέ-σεων, λόγω της αύξησης του συντελεστή από10% σε 15% από 1.1.2013.

• Οι εισπράξεις από τη φορολογία κληρονο-µιών, δωρεών, γονικών παροχών και ακίνητηςπεριουσίας παρουσίασαν αύξηση (4,7%) σεσχέση µε το 2012, λόγω είσπραξης των τελευ-ταίων δόσεων του ειδικού τέλους ακινήτων γιατο 2012 και τριών δόσεων για το 2013. Η εξό-φληση του ειδικού τέλους ακινήτων του 2013θα γίνει σε πέντε διµηνιαίες δόσεις και ανα-µένεται να ολοκληρωθεί τους πρώτους µήνεςτου 2014. Σηµειώνεται ότι το τέλος είναι µει-ωµένο κατά 15% σε σχέση µε το 2012.

• Τα έσοδα παρελθόντων οικονοµικών ετώνπαρουσίασαν σηµαντική αύξηση (56%) σεσχέση µε το 2012. Η εν λόγω κατηγορία έχειενισχυθεί από τις εισπράξεις του ΦΑΠ του2010.9 Επιπλέον, περιλαµβάνονται οι εισπρά-ξεις από την αποπληρωµή δόσεων του ΦΑΠτου 2011, του 2012 και του 2013. Η είσπραξήτους αναµένεται να ολοκληρωθεί το Φεβρου-άριο του 2014. Τέλος, η εν λόγω κατηγορίαέχει ενισχυθεί και από τις δύο τελευταίεςδόσεις του φόρου εισοδήµατος του 2012.

• Οι λοιποί άµεσοι φόροι παρουσίασανπτώση (-11,7%) σε σχέση µε το προηγούµενοέτος, κυρίως λόγω των µειωµένων εισπράξεωναπό την ειδική εισφορά αλληλεγγύης σε σχέσηµε το 2012.10

Οι εισπράξεις από την έµµεση φορολογίαπαρουσίασαν πτώση για τρίτο συνεχές έτοςκατά 5,9%, καθώς οι περισσότερες κατηγορίεςέµµεσων φόρων µειώθηκαν. Ωστόσο, εξαιτίαςτης καλύτερης στοχοθεσίας εκ µέρους τουΓΛΚ, κινήθηκαν οριακά υψηλότερα από ό,τιαναµενόταν (29 εκατ. ευρώ). Αναλυτικότερα:

• Οι εισπράξεις από τον ΦΠΑ, παρότι παρου-σίασαν µείωση (-7,4%) σε σχέση µε το 2012λόγω της συνεχιζόµενης κάµψης της οικονο-µικής δραστηριότητας, διαµορφώθηκαν σεσηµαντικά υψηλότερο επίπεδο από ό,τι ανα-µενόταν (υπέρβαση στόχου: 204 εκατ. ευρώ).11

Σηµειώνεται ότι από 1.8.201312 ο ΦΠΑ στηνεστίαση µειώθηκε από 23% σε 13%.

• Μειωµένα (-5,3%) σε σχέση µε το 2012 καιτους στόχους του 2013 ήταν τα έσοδα από τηφορολογία υγρών καυσίµων, παρά τη σηµα-ντική αύξηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης(ΕΦΚ) στο πετρέλαιο θέρµανσης.13 Η εξέλιξηαυτή συνδέεται µε την κάµψη της κατανάλω-σης υγρών καυσίµων,14 λόγω της αυξηµένηςτιµής στο πετρέλαιο θέρµανσης, αλλά και τηςπαρατεταµένης ύφεσης της οικονοµίας.

• Τµήµα των ανωτέρω αποκλίσεων καλύ-φθηκε από τις αυξηµένες εισπράξεις (30%)φόρων µεταβίβασης κεφαλαίων, λόγω τουφόρου στη συγκέντρωση κεφαλαίων πουπροήλθε από την αύξηση του µετοχικού κεφα-λαίου των τραπεζών.

Τα µη φορολογικά έσοδα παρουσίασαν σηµα-ντική αύξηση (60,1%), κυρίως λόγω των εσό-δων ANFA (682 εκατ. ευρώ) και SMP (2.033εκατ. ευρώ).

Τέλος, το 2013 οι επιστροφές φόρων κινήθηκανπερίπου στα ίδια επίπεδα µε πέρυσι και ανήλθανσε 3.105 εκατ. ευρώ, υπερβαίνοντας τον αναθε-ωρηµένο ετήσιο στόχο κατά 204 εκατ. ευρώ.

∆απάνες Τακτικού Προϋπολογισµού

Οι δαπάνες του ΤΠ το 2013 παρουσίασανπεραιτέρω µείωση (-15,8%) από το 2012, και


99 Η αποστολή του ΦΑΠ 2010 ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2012 καιολοκληρώθηκε στο τέλος του έτους, ενώ η πληρωµή των δόσεωνολοκληρώθηκε µέσα στο α’ τρίµηνο του 2013.

1100 Η εν λόγω κατηγορία για το 2012 περιλάµβανε την έκτακτηεισφορά αλληλεγγύης για το 2011, βλ. υποσηµείωση 7.

1111 Σύµφωνα µε την ΕΛΣΤΑΤ, ο δείκτης κύκλου εργασιών τηνπερίοδο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2014 µειώθηκε κατά 9,5%.

1122 Ν. 4172/2013.1133 Με τον Ν. 4092/2012 επήλθε εξίσωση του ΕΦΚ στο πετρέλαιο θέρ-

µανσης και κίνησης.1144 Σύµφωνα µε τα στοιχεία κατανάλωσης δεκαµήνου, το σύνολο των

υγρών καυσίµων παρουσίασε µείωση κατά 13,4%.



Πηγ

ή: Γ

ενικ

ό Λ

ογισ

τήρι

ο το

υ Κ

ράτο

υς.

*Π

ροσω

ρινά

στο

ιχεί

α.

I. ∆

απάν

ες τ

ακτι

κού

προ

ϋπολ

ογισ

µού

70.1

4661

.499

52.6

7751

.809

49.4

48-1

2,3

-14,

3-1

5,8

-4,6

1.Α

ποδο

χές

και σ

υντά

ξεις

21.8

1820

.511

18.5

4318

.422

18.4

12-6

,0-9

,6-1

0,2

-0,1

εκ τ

ων

οποί

ων:

µισθ

οί

15.2

4613

.947

12.7

4512

.572

12.3

72-8

,5-8

,6-9

,9-1

,6

συντ

άξε

ις6.

572

6.56

45.

798

5.85

06.

040

-0,1

-11,

7-1

0,9

3,2

2.Α

σφά

λιση

κα

ι περ

ίθα

λψη

18.1

5017

.134

15.9

3515

.922

13.2

71-5

,6-7

,0-7

,1-1

6,6

εκ τ

ων

οποί

ων:

επ

ιχορ

ηγήσ

εις

ασφ

αλι

στικ

ών

ταµε

ίων

15.1

5314

.466

12.6

5012

.740

10.6

22-4

,5-1

2,6

-11,

9-1

6,6

επιχ

ορήγ

ηση

νοση

λευτ

ικώ

ν ιδ

ρυµά

των

για

εξό

φλη

ση µ

έρου

ςπα

λαιώ

ν οφ

ειλώ

ν το

υς43

540

040

040

040

0-8

,00,

00,

00,

0

3.Λ

ειτο

υργι

κές

και λ

οιπέ

ς δα

πάνε

ς7.

027

6.40

86.

624

6.33

75.

369

-8,8

3,4

-1,1

-15,

3

εκ τ

ων

οποί

ων:

κα

τανα

λωτι

κές

δαπά

νες

και δ

απά

νες

υπό

κατα

νοµή

2.15

32.

064

2.17

51.

732

1.75

4-4

,15,

4-1

6,1

1,3

4.Α

ποδι

δόµε

νοι π

όροι

5.00

13.

474

3.52

63.

549

3.77

4-3

0,5

1,5

2,2

6,3

5.Α

ποθε

µατι

κό20

30

1.12

0

6.Τ

όκοι

16

.348

12.2

246.

100

6.04

46.

150

-25,

2-5

0,1

-50,

61,

8

7.Ε

ξοπλ

ιστι

κά π

ρογρ

άµµ

ατα

Υπο

υργε

ίου

Εθν

ικής

Άµυ

νας

360

410

650

529

583

13,9

58,5

29,0

10,2

8.Κ

ατα

πτώ

σεις

εγγ

υήσε

ων

(φορ

έων

εντό

ς γε

νική

ς κυ

βέρν

ησης

)1.

249

679

522

514

466

-45,

6-2

3,1

-24,

3-9

,3

9.Κ

ατα

πτώ

σεις

εγγ

υήσε

ων

(φορ

έων

εκτό

ς γε

νική

ς κυ

βέρν

ησης

)19

311

743

436

523

3

10.Π

ροµή

θεια

εκτ

αµί

ευση

ς δα

νείω

ν στ

ο Ε

υρω

παϊκ

ό Τ

αµε

ίο

Χρη

µατο

πιστ

ωτι

κής

Στα

θερό

τητα

ς (E

FSF

)0

541

140

127

70-

-74,

1-7

6,5

-44,

9

II. ∆

απάν

ες π

ροϋπ

ολογ

ισµ

ού δ

ηµ

οσίω

ν επ

ενδύ

σεω

ν6.

559

6.11

46.

650

6.65

06.

800

-6,8

8,8

8,8

2,3

1.Ε

κτέλ

εση

έργω

ν1.

500

1.50

0…

……

2.Ε

πιχο

ρηγή

σεις

5.01

64.

570

……

…

3.∆

ιοικ

ητικ

ές δ

απά

νες

4344

……

…

III.

∆απ

άνες

κρα

τικο

ύ π

ροϋπ

/σµ

ού (

I+II

)76

.705

67.6

1459

.327

58.4

5956

.248

-11,

9-1

2,3

-13,

5-3

,8

Πρω

τογε

νείς

δα

πάνε

ς κρ

ατι

κού

προϋ

π/σµ

ού (

ΙΙΙ-

Ι6)

60.3

5755

.390

53.2

2752

.415

50.0

98-8

,2-3

,9-5

,4-4

,4

Πρω

τογε

νείς

δα

πάνε

ς τα

κτικ

ού π

ροϋπ

/σµο

ύ(Ι

1+Ι2

+Ι3

+Ι4

+Ι5

)51

.996

47.5

2944

.831

44.2

3041

.946

-8,6

-5,7

-6,9

-5,2

Χρε

ολύσ

ια28

.843

23.9

0512

.755

12.7

5524

.930

-17,

1-4

6,6

-46,

695

,5

Πίν

ακας

VΙ.4

∆απ

άνε

ς τα

κτι

κού

προϋ

πολ

ογισ

µού

και

προϋ

πολ

ογισ

µού

δηµοσ

ίων

επεν

δύσεω

ν

(εκα

τ. ε

υρώ

)

Ετή

σια

στοι

χεία

Εκα

τοστ

ιαίε

ς µε

ταβο

λές

2011

2012

2013

*20

1420

12/1

120

13*/

1220

14/1

3

(1)

(2)

Εκτ

ιµήσ

εις

πραγ

-µα

τοπο

ιήσε

ων

(3)

Εκτ

έλεσ

η

(4)

Προ

ϋπολ

ογισ

µός

(5)

(6=

2:1)

(7=

3:2)

(8=

4:2)

(9=

5:4)

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 111

µάλιστα περισσότερο απ’ ό,τι είχε εκτιµηθείστην Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογι-σµού 2014, χάρη κυρίως στη µεγάλη προσπά-θεια για συγκράτηση των πρωτογενών δαπα-νών του ΤΠ, ενώ και οι δαπάνες για τόκουςπαρουσίασαν σηµαντική µείωση έναντι του2012 (βλ. Πίνακα VI.4).

Βάσει των διαθέσιµων αναλυτικών στοιχείων,η εξέλιξη των κυριότερων κατηγοριών δαπα-νών του ΤΠ έχει ως εξής:

• Οι δαπάνες για αποδοχές και συντάξειςπαρουσίασαν περαιτέρω µείωση (-10,2%) το2013 και διαµορφώθηκαν χαµηλότερα του στό-χου, ως αποτέλεσµα της υλοποίησης των µέτρωνπου έχουν ληφθεί µέχρι σήµερα για τον περιο-ρισµό της µισθολογικής και συνταξιοδοτικήςδαπάνης. Η καλύτερη του αναµενόµενου εξέ-λιξη οφείλεται στη µεγαλύτερη συγκράτηση τωνδαπανών για µισθούς, καθώς η συνταξιοδοτικήδαπάνη, παρότι µειώθηκε, απέκλινε του στόχουλόγω του αυξηµένου αριθµού συνταξιοδοτή-σεων. Ειδικότερα, το 2013 οι κυριότερες νέεςπαρεµβάσεις που υλοποιήθηκαν στον τοµέατων αποδοχών και συντάξεων αφορούσαν τονεξορθολογισµό των ειδικών µισθολογίων, τηνεπέκταση του ενιαίου µισθολογίου και σε άλλεςκατηγορίες προσωπικού του ∆ηµοσίου, τηνπλήρη κατάργηση των επιδοµάτων εορτών καιαδείας των δηµοσίων υπαλλήλων και τωνσυνταξιούχων, τη µείωση του προσωπικού σεΑΕΙ/ΤΕΙ, την αύξηση του ορίου συνταξιοδό-τησης κατά δύο έτη, την περαιτέρω προσαρ-µογή των κύριων και επικουρικών συντάξεωνκαι τον αυστηρό έλεγχο και διασταύρωση στοι-χείων για την εφαρµογή των κριτηρίων παρο-χής συνταξιοδοτικών παροχών και επιδοµάτων.

• Οι δαπάνες για ασφάλιση και περίθαλψηπαρουσίασαν επίσης µείωση (-7,1%) το 2013σύµφωνα µε τον αναθεωρηµένο ετήσιοστόχο, λόγω της εφαρµογής των µέτρων εξορ-θολογισµού τους. Εντούτοις, οι δαπάνες γιαεπιχορηγήσεις ασφαλιστικών οργανισµών, ανκαι µειώθηκαν (-11,9%), παρουσίασαν µικρήαπόκλιση (υπέρβαση κατά 90 εκατ. ευρώ) απότο στόχο, λόγω κυρίως αυξηµένης χρηµατο-δότησης προς το ΙΚΑ και τη ∆ΕΗ.

• Οι λειτουργικές και λοιπές δαπάνες παρου-σίασαν επίσης µείωση (-1,1%) το 2013, παράτον αναθεωρηµένο στόχο τους για αύξησηέναντι του 2012, λόγω της σηµαντικά µεγαλύ-τερης συγκράτησης των καταναλωτικώνδαπανών.

• Οι δαπάνες για αποδιδόµενους πόρουςαυξήθηκαν (+2,2%) το 2013 έναντι του 2012,ενώ διαµορφώθηκαν ελαφρώς υψηλότερα(23 εκατ. ευρώ) από τον αναθεωρηµένοστόχο.

• Τέλος, οι δαπάνες για τόκους µειώθηκανσηµαντικά (-50,6%) το 2013, συνεχίζοντας τηνπτωτική πορεία που ξεκίνησε το 2012. Η µεί-ωση των δαπανών για τόκους από το 2012 καιµετά οφείλεται στη µείωση του ύψους του δηµό-σιου χρέους µετά την ανταλλαγή των οµολόγων(PSI) του Μαρτίου 2012 και την επαναγορά του∆εκεµβρίου 2012, τη µείωση του περιθωρίουεπιτοκίου των δανείων του Μηχανισµού Στή-ριξης και την αναβολή καταβολής τόκων για ταδάνεια που χορηγήθηκαν από το ΕυρωπαϊκόΤαµείο Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας(αποφάσεις Eurogroup της 27.11.2012).

Ο Προϋπολογισµός ∆ηµοσίων Επενδύσεων

Το έλλειµµα του Π∆Ε το 2013 απέκλινε τουαναθεωρηµένου στόχου στην ΕισηγητικήΈκθεση του Προϋπολογισµού του 2014 κατά541 εκατ. ευρώ εξαιτίας καθυστερήσεων πλη-ρωµών από τα Ευρωπαϊκά Κοινοτικά Ταµεία.Αντίθετα, οι δαπάνες δηµοσίων επενδύσεωνπραγµατοποιήθηκαν σύµφωνα µε τον αναθε-ωρηµένο στόχο, παρουσιάζοντας αύξηση κατά8,8% έναντι του 2012. Η αύξηση αυτή είναι ηπρώτη µετά το 2009 και αποτελεί ιδιαίτεραθετική εξέλιξη.

Οι εξελίξεις του Κρατικού Προϋπολογισµού σεταµειακή βάση

Το 2013 το ταµειακό έλλειµµα (δανειακέςανάγκες) του κρατικού προϋπολογισµού15


1155 ∆εν περιλαµβάνεται η κίνηση του λογαριασµού ΟΠΕΚΕΠΕ.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 112

αυξήθηκε έναντι του 2012 κατά 1,5% του ΑΕΠ(βλ. Πίνακα VΙ.5 και ∆ιάγραµµα VI.2). Ηεικόνα αυτή κυρίως προκύπτει από το γεγονόςότι οι πρωτογενείς δαπάνες έχουν επηρεαστείαπό την πληρωµή ληξιπρόθεσµων οφειλών καιτα έσοδα από επιστροφές ANFA και από απο-κρατικοποιήσεις. Συνεπώς, εάν γίνουν οι απα-ραίτητες προσαρµογές, τότε το ταµειακό απο-τέλεσµα του 2013 παρουσιάζει βελτίωση κατά0,8% του ΑΕΠ έναντι του 2012.

Η χρηµατοδότηση των δανειακών αναγκώντου Κρατικού Προϋπολογισµού και η απο-πληρωµή χρεολυσίων έγινε αποκλειστικά µεδανεισµό από το Μηχανισµό Στήριξης, τοήµισυ περίπου του οποίου χρησιµοποιήθηκεγια την εξόφληση υποχρεώσεων του ∆ηµοσίου(έντοκα γραµµάτια, εξωτερικός δανεισµόςκ.λπ., βλ. Πίνακα VΙ.6), καθώς και για απο-πληρωµή ληξιπρόθεσµων υποχρεώσεωνπαρελθόντων οικονοµικών ετών.



Πίνακας VI.5 Έλλειµµα κρατικού προϋπολογισµού σε ταµειακή βάση1,2


Κρατικός προϋπολογισµός 32.622 23.396 23.144 10.697 12.794

% του ΑΕΠ 14,1 10,5 11,1 5,5 7,0

―Τακτικός προϋπολογισµός3 25.3184 18.3335 20.4626 8.5037 10.7858

―Προϋπολογισµός δηµοσίων επενδύσεων 7.304 5.063 2.682 2.194 2.009

Ετήσια στοιχεία

2009 2010 2011 2012 2013*

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος.* Προσωρινά στοιχεία.1 Όπως προκύπτει από την κίνηση των σχετικών λογαριασµών στην Τράπεζα της Ελλάδος και στα πιστωτικά ιδρύµατα.2 ∆εν περιλαµβάνεται η κίνηση του λογαριασµού του Οργανισµού Πληρωµών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισµού καιΕγγυήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ).3 Συµπεριλαµβάνεται η κίνηση των λογαριασµών διαχείρισης δηµόσιου χρέους.4 ∆εν περιλαµβάνεται δαπάνη ύψους 3.769 εκατ. ευρώ για αγορά προνοµιούχων µετοχών από ελληνικές τράπεζες, στο πλαίσιο της κεφαλαιακήςτους ενίσχυσης (Ν. 3723/2008), καθώς και δαπάνη ύψους 1.500 εκατ. ευρώ για την κάλυψη της αύξησης του µετοχικού κεφαλαίου του ΤαµείουΕγγυοδοσίας Μικρών και πολύ Μικρών Επιχειρήσεων Α.Ε. µε έκδοση οµολόγων. Αντίθετα περιλαµβάνεται ποσό 673,6 εκατ. ευρώ από πώλησηµετοχών του ΟΤΕ, ποσό 72,3 εκατ.ευρώ από την αποκρατικοποίηση της Ολυµπιακής, καθώς και οµολογιακό δάνειο ύψους 531 εκατ. ευρώ τοπροϊόν του οπoίου δόθηκε στον ΟΓΑ για κάλυψη υποχρεώσεων του Ελληνικού ∆ηµοσίου.5 Περιλαµβάνεται δαπάνη: α) για κάλυψη υποχρεώσεων παρελθόντων ετών του Ελληνικού ∆ηµοσίου προς το ΙΚΑ (επανέκδοση οµολογια-κού δανείου) ύψους 297,9 εκατ. ευρώ και β) για την καλύψη από το Ελληνικό ∆ηµόσιο υποχρεώσεων παρελθόντων ετών προς ΕΛΠΕ ΑΕ, ΕΓΝΑ-ΤΙΑ ΑΕ και ΑΤΕ (έκδοση οµολογιακού δανείου) ύψους 714,7 εκατ. ευρώ. ∆εν περιλαµβάνεται δαπάνη: α) για κάλυψη από το Ελληνικό ∆ηµό-σιο οφειλών των νοσοκοµείων παρελθόντων ετών (επανέκδοση οµολ. δανείου) ύψους 849,2 εκατ. ευρώ βάσει των διατάξεων του άρθρου 27του Ν. 3867/2010 καθώς οι εν λόγω οφειλές επιβαρύνουν το χρέος του 2010 και β) για κάλυψη από το Ελληνικό ∆ηµόσιο υποχρεώσεων τουΕΛΓΑ (έκδοση οµολ. δανείου) ύψους 424,3 εκατ. ευρώ αφού πρόκειται για αντικατάσταση προηγούµενου δανείου µε όµοιους όρους. Επί-σης, δεν περιλαµβάνεται καταβολή κεφαλαίου στο Ταµείο Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας ύψους 1.500 εκατ. ευρώ.6 ∆εν περιλαµβάνονται έσοδα: α) από ΑΤΕ ύψους 675 εκατ. ευρώ λόγω εξαγοράς προνοµιούχων µετοχών της από το Ε.∆. και β) από ΤΠ&∆ύψους 250 εκατ. ευρώ λόγω µείωσης του αποθεµατικού του. Αντίθετα, περιλαµβάνονται έσοδα από αποκρατικοποιήσεις ύψους 1.536 εκατ.ευρώ. ∆εν περιλαµβάνεται δαπάνη: α) για κάλυψη από το Ε.∆. οφειλών των νοσοκοµείων παρελθόντων ετών (επανέκδοση οµολ. δανείου)ύψους 4.011 εκατ. ευρώ βάσει των διατάξεων του άρθρου 27 του Ν. 3867/2010 καθώς οι εν λόγω οφειλές επιβαρύνουν το χρέος του 2011, β)για κάλυψη από το Ε.∆. υποχρεώσεων του ΕΛΓΑ (έκδοση οµολ. δανείου) ύψους 350 εκατ. ευρώ αφού πρόκειται για αντικατάσταση προη-γούµενου δανείου µε όµοιους όρους και γ) δαπάνη για κάλυψη οφειλών του Ε.∆. προς τους απολυµένους της Ολυµπιακής (έκδοση οµολ. δανείου)ύψους 140,2 εκατ. ευρώ. Επίσης, δεν περιλαµβάνεται δαπάνη ύψους 1.551,8 εκατ. ευρώ από τη συµµετοχή του Ελληνικού ∆ηµοσίου σε αυξή-σεις µετοχικού κεφαλαίου, εκ των οποίων ποσό ύψους 1.434,5 εκατ. ευρώ αφορά την αύξηση του µετοχικού κεφαλαίου της ΑΤΕ, καθώς καιτο προϊόν οµολογιακού δανείου (επανέκδοση) ύψους 1.380 εκατ. ευρώ που διατέθηκε για την αγορά από το Ε.∆. προνοµιούχων µετοχών τηςΕΤΕ και της Τράπεζας Πειραιώς.7 Περιλαµβάνονται έσοδα: α) 303 εκατ. ευρώ που αφορούν επιστροφές ANFA και β) 10,6 εκατ. ευρώ από αποκρατικοποιήσεις. ∆εν περιλαµβά-νεται δαπάνη: α) για τόκους ύψους 4.751 εκ. ευρώ για τα οµόλογα που συµµετείχαν στο PSI, καθώς και τόκους ύψους 519 εκατ. ευρώ λόγω της επα-ναγοράς χρέους, που καταβλήθηκαν µε τη µορφή βραχυπρόθεσµων τίτλων του EFSF, β) για κάλυψη από το Ε.∆. οφειλών προς την Ισραηλιτική Κοι-νότητα Θεσ/κης (µε έκδοση οµολ. δανείου) ύψους 9,9 εκατ. ευρώ και γ) για συµµετοχές του Ε.∆. ύψους 73 εκατ. ευρώ σε αυξήσεις µετοχικών κεφα-λαίων (Ο∆ΙΕ ΑΕ, ΕΛΒΟ ΑΕ, Ελληνικά Αµυντικά Συστήµατα ΑΕ κ.ά.). Περιλαµβάνεται δαπάνη 901,3 εκατ. ευρώ που αφορά τη συµµετοχή µαςστον Ευρωπαϊκό Μηχανισµό Σταθερότητας.8 Περιλαµβάνονται έσοδα: α) 682 εκατ. ευρώ που αφορούν επιστροφές ANFA και β) 998 εκατ. ευρώ από αποκρατικοποιήσεις (πώληση κτι-ρίου IBC κ.ά.). ∆εν περιλαµβάνονται έσοδα ύψους 2,0 δισεκ. ευρώ από τη µεταφορά των αποδόσεων των ελληνικών οµολόγων από τις κεντρι-κές τράπεζες του Ευρωσυστήµατος (Securities Markets Programme – SMP). ∆εν περιλαµβάνoνται συµµετοχές του Ε.∆. ύψους 37,6 εκατ. ευρώσε αυξήσεις µετοχικού κεφαλαίου των Ελληνικών Αµυντικών Συστηµάτων ΑΕ κ.ά. Περιλαµβάνονται δαπάνες ύψους περίπου 6.155 εκατ. ευρώπου αφορούν την αποπληρωµή ληξιπρόθεσµων οφειλών, καθώς και 901,3 εκατ. ευρώ που αφορούν τη συµµετοχή µας στον Ευρωπαϊκό Μηχα-νισµό Σταθερότητας.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 113

Ληξιπρόθεσµες υποχρεώσεις

Προκειµένου να επιτευχθεί ο στόχος τουΠΟΠ που αφορά τη µείωση του συνολικούύψους των ληξιπρόθεσµων υποχρεώσεων(απλήρωτες υποχρεώσεις από δαπάνες,καθώς και εκκρεµείς επιστροφές φόρων),συµφωνήθηκε µε τους εταίρους η χρηµατο-δότηση της εκκαθάρισής τους µε κύριο στόχονα µη δηµιουργηθούν νέες. Στο πλαίσιο αυτό,τέθηκε σε εφαρµογή το ∆εκέµβριο του 2012πρόγραµµα αποπληρωµής ληξιπρόθεσµωνυποχρεώσεων ύψους έως 8 δισεκ. ευρώ.Μέσα στο 2013 αποπληρώθηκαν συνολικάληξιπρόθεσµες υποχρεώσεις ύψους 6,0 δισεκ.ευρώ, καθώς κατά την εφαρµογή του προ-γράµµατος προέκυψαν καθυστερήσεις πουεπιβράδυναν το ρυθµό εξόφλησής τους. Οιπληρωµές αυτές αποτέλεσαν ταµειακέςδαπάνες για τον ΚΠ, ενώ δεν επηρεάζουν τοεθνικολογιστικό αποτέλεσµα της ΓΚ για το2013, καθώς έχουν επιβαρύνει το αποτέλεσµα


Πίνακας VI.6 Πηγές κάλυψης ταµειακού ελλείµµατος κρατικού προϋπολογισµού


Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος.* Προσωρινά στοιχεία.1 Περιλαµβάνονται τα έντοκα γραµµάτια, οι βραχυπρόθεσµοι τίτλοι και τα οµόλογα του ∆ηµοσίου που έχουν εκδοθεί στο εσωτερικό, καθώςκαι τα προµέτοχα.2 Περιλαµβάνονται οι µεταβολές των λογαριασµών της κεντρικής κυβέρνησης στην Τράπεζα της Ελλάδος και τα πιστωτικά ιδρύµατα, ενώδεν περιλαµβάνεται η µεταβολή του λογαριασµού του ΟΠΕΚΕΠΕ.3 Περιλαµβάνονται οι εκδόσεις τίτλων και η σύναψη δανείων στο εξωτερικό (σε οποιοδήποτε νόµισµα). ∆εν περιλαµβάνεται η διακράτησητίτλων από κατοίκους του εξωτερικού που έχουν εκδοθεί στο εσωτερικό της χώρας.4 ∆εν περιλαµβάνεται η έκδοση οµολόγων του Ελληνικού ∆ηµοσίου για την εξόφληση οφειλών νοσοκοµείων και ΕΛΓΑ. Βλ. και υποσηµείωση 5του Πίνακα VI.5.5 ∆εν περιλαµβάνεται η έκδοση οµολόγων του Ελληνικού ∆ηµοσίου για την εξόφληση οφειλών νοσοκοµείων, ΕΛΓΑ και Ολυµπιακής. Βλ. καιυποσηµείωση 6 του Πίνακα VI.5.6 ∆εν περιλαµβάνεται η έκδοση οµολόγων για την εξόφληση από το Ελληνικό ∆ηµόσιο οφειλών προς την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσ/κηςύψους 9,9 εκατ. ευρώ.

Οµολογιακοί τίτλοι και έντοκα γραµµάτιαΕλληνικού ∆ηµοσίου1 1.1554 4,9 -19.7635 -85,4 -8.3656 -78,2 -11.799 -92,2

Μεταβολή λογαριασµών κεντρικής κυβέρνησης στο πιστωτικό σύστηµα2 -8.148 -34,8 3.086 13,3 -2.895 -27,1 3.415 26,7

Εξωτερικός δανεισµός3 -1.314 -5,6 -1.650 -7,1 -1.071 -10,0 -3.600 -28,1

∆ανεισµός από το Μηχανισµό Στήριξης 31.703 135,5 41.471 179,2 23.028 215,3 24.778 193,7

– από ΕΕ 21.000 31.900 21.397 18.100

– από ∆ΝΤ 10.703 9.571 1.631 6.678

Σύνολο 23.396 100,0 23.144 100,0 10.697 100,0 12.794 100,0

2010 2011 2012 2013*

Ποσά

Εκατο-στιαία

συµµε-τοχή Ποσά






συµµε-τοχή

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 114

του έτους στο οποίο δηµιουργήθηκαν οι αντί-στοιχες υποχρεώσεις.

Η αποπληρωµή των ληξιπρόθεσµων υποχρε-ώσεων έχει θετική επίπτωση στη ρευστότητατης οικονοµίας, µε προϋπόθεση τη µη δηµι-ουργία νέων. Εντούτοις, µέσα στο 2013 έχουνδηµιουργηθεί νέες ληξιπρόθεσµες υποχρεώ-σεις ύψους περίπου 1,4 δισεκ. ευρώ, κυρίωςαπό το Ταµείο Πρόνοιας ∆ηµοσίων Υπαλλή-λων και τον ΕΟΠΥΥ. Είναι σηµαντικό νασυνεχιστεί η προσπάθεια για αποτελεσµατι-κότερο έλεγχο και συγκράτηση των δαπανών,καθώς και για την ολοκλήρωση του προ-γράµµατος αποπληρωµής ληξιπρόθεσµωνυποχρεώσεων, για το οποίο έχει υπάρξει χρο-νική επέκταση µέσα στο 2014 µε ετήσιο στόχο1,5 δισεκ. ευρώ. Σηµειώνεται ότι το σύνολοτων ληξιπρόθεσµων οφειλών στο τέλος του2013 ανέρχεται σε 4,7 δισεκ. ευρώ, από ταοποία 519 εκατ. ευρώ αφορούν εκκρεµείς επι-στροφές φόρων.

Χρέος Γενικής Κυβέρνησης

Σύµφωνα µε την Εισηγητική Έκθεση του Προ-ϋπολογισµού για το 2014, το δηµόσιο χρέοςεκτιµάται ότι θα ανέλθει στα 321 δισεκ. ευρώή 175,5% του ΑΕΠ το 2013, από 303,9 δισεκ.ευρώ ή 156,9% του ΑΕΠ το 2012 (βλ. ΠίνακαVI.7). Η παρατηρούµενη αύξηση του ύψουςτου δηµόσιου χρέους το 2013 αποδίδεταικυρίως στη χρηµατοδότηση της αναµενόµενηςανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών µέσω τουΤαµείου Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας(7,2 δισεκ. ευρώ) και στον πρόσθετο δανεισµόγια την αποπληρωµή των ληξιπρόθεσµων υπο-χρεώσεων ύψους 6,5 δισεκ. ευρώ. Παρά ταεξαιρετικά χαµηλά επιτόκια, εξακολουθεί ναείναι ιδιαίτερα επιβαρυντική η διαφορά επι-τοκίων-ρυθµού οικονοµικής µεγέθυνσης. Επι-πλέον, αναµένεται ότι και το πρωτογενέςέλλειµµα (κατά ESA 95, βλ. υποσηµείωση 2για ορολογία ελλειµµάτων) θα συµβάλει στηναύξηση του δηµόσιου χρέους, ενώ η προσαρ-



Βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις 2.478 2.180 5.791 12.335 11.886 14.464 18.723

– τίτλοι 943 1.625 5.496 10.820 9.121 11.844 16.516

– δάνεια 1.536 555 295 1.515 2.765 2.620 2.207

Μεσοµακροπρόθεσµες υποχρεώσεις 221.409 236.617 256.768 285.878 316.623 339.857 284.431

– τίτλοι 178.600 192.712 211.515 242.802 244.312 240.154 77.098

– δάνεια 42.809 43.905 45.253 43.076 72.311 99.703 207.333

Κέρµατα και καταθέσεις 988 693 728 1.477 1005 820 774

Σύνολο 224.876 239.490 263.287 299.690 329.514 355.141 303.928

% του ΑΕΠ 107,8 107,3 112,9 129,7 148,3 170,3 156,9

– χρέος σε ευρώ 222.820 237.574 261.655 298.430 329.514 355.141 303.928

εκ του οποίου:

προς την Τράπεζα της Ελλάδος (7.991) (7.521) (7.051) (6.581) (6.111) (5.684) (5.212)

προς το Μηχανισµό Στήριξης (27.121) (65.379) (174.558)

– χρέος σε νοµίσµατα εκτός ευρώ 2.056 1.916 1.632 1.260 6.013 9.185 9.9872

εκ του οποίου: προς το Μηχανισµό Στήριξης (4.704) (7.831) (8.541)

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Πίνακας VI.7 Ενοποιηµένο χρέος γενικής κυβέρνησης1


Πηγή: Γενικό Λογιστήριο του Κράτους.1 Σύµφωνα µε τον ορισµό της Συνθήκης του Μάαστριχτ.2 Αποτίµηση µε βάση τις συναλλαγµατικές ισοτιµίες στις 31.12 εκάστου έτους.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 115

µογή ελλείµµατος-χρέους υπολογίζεται ότι θατο µειώσει (βλ. Πίνακα VI.8).

Για το 2014, η προβλεπόµενη επίτευξη πρω-τογενούς πλεονάσµατος θα έχει θετική επί-δραση στην αποκλιµάκωση του δηµόσιου χρέ-ους, εντούτοις προβλέπεται η συνέχιση (αλλάσε µικρότερο βαθµό) της αρνητικής επίδρασηςτης σχέσης ρυθµού οικονοµικής µεγέθυνσηςκαι µεσοσταθµικού επιτοκίου δανεισµού. Ωςεκ τούτου, το 2014 το χρέος προβλέπεται νασταθεροποιηθεί στο επίπεδο του 2013 και ναδιαµορφωθεί στα 320 δισεκ. ευρώ ή 174,8%του ΑΕΠ. Πρόκειται για σηµαντική εξέλιξη ηοποία σε συνδυασµό µε τη συνέχιση της επί-τευξης πρωτογενών πλεονασµάτων και τηνεπανεκκίνηση της οικονοµίας θα οδηγήσει σεµείωση του λόγου του χρέους προς το ΑΕΠ.

3 ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2014

Σύµφωνα µε την Εισηγητική Έκθεση του Προ-ϋπολογισµού του 2014, το έλλειµµα της ΓΚ

(κατά ESA 95 και χωρίς την επίπτωση τουπρογράµµατος στήριξης των τραπεζών) θαδιαµορφωθεί σε 4.266 εκατ. ευρώ ή 2.3% τουΑΕΠ το 2014 και το πρωτογενές πλεόνασµατης ΓΚ (κατά ESA 95) προβλέπεται να δια-µορφωθεί σε 5.399 εκατ. ευρώ (ή 2,9% τουΑΕΠ). Αφαιρώντας τα έσοδα από ANFA καιSMP, το πρωτογενές αποτέλεσµα (σύµφωναµε τον ορισµό του ΠΟΠ) προβλέπεται να δια-µορφωθεί σε πλεόνασµα ύψους 2.956 εκατ.ευρώ ή 1,6% του ΑΕΠ, οριακά καλύτερο απότο στόχο του ΠΟΠ (2.751 εκατ. ευρώ ή 1,5%του ΑΕΠ). Σε σχέση µε το 2013, το πρωτογε-νές αποτέλεσµα προβλέπεται να βελτιωθείκατά περίπου 1,2% του ΑΕΠ το 2014.

Το µεγαλύτερο µέρος της προσαρµογής ανα-µένεται από τον Κρατικό Προϋπολογι-σµό, του οποίου το ταµειακό πρωτογενές απο-τέλεσµα προβλέπεται να διαµορφωθεί σε πλε-όνασµα 2,5% του ΑΕΠ από πλεόνασµα 0,3%του ΑΕΠ το 2013 (και έλλειµµα 1,8% του ΑΕΠτο 2012) (βλ. Πίνακα VI.2). Η βελτίωση αυτήαναµένεται τόσο από την αύξηση των καθα-


Πίνακας VI.8 Ανάλυση των µεταβολών του λόγου του χρέους της γενικής κυβέρνησης προςτο ΑΕΠ1

(εκατοστιαίες µονάδες του ΑΕΠ)

Πηγή: Υπουργείο Οικονοµικών, Γενική ∆ιεύθυνση Οικονοµικής Πολιτικής "Hellas: Macroeconomic Aggregates". * Προσωρινά στοιχεία. 1 Η µαθηµατική σχέση που χρησιµοποιείται για την ανάλυση των µεταβολών του λόγου του δηµόσιου χρέους προς το ΑΕΠ είναι η εξής:

Dt – Dt-1 = PBt + Dt-1 *it – gt + SFt Yt Yt-1 Yt Yt-1 1 + gt Yt

όπου Dt = χρέος γενικής κυβέρνησηςPBt = πρωτογενές αποτέλεσµα (έλλειµµα ή πλεόνασµα)Yt = ΑΕΠ σε τρέχουσες τιµέςgt = ονοµαστικός ρυθµός µεταβολής του ΑΕΠit = µέσο ονοµαστικό επιτόκιο δανεισµού του ∆ηµοσίουSFt = προσαρµογή ελλείµµατος-χρέους

2 Η “προσαρµογή ελλείµµατος-χρέους” περιλαµβάνει και δαπάνες ή ανάληψη υποχρεώσεων που, ενώ δεν επηρεάζουν το έλλειµµα, αυξά-νουν το χρέος, καθώς και εισπράξεις (π.χ. από αποκρατικοποιήσεις) οι οποίες δεν επηρεάζουν το έλλειµµα αλλά µειώνουν το χρέος.

Λόγος χρέους γενικής κυβέρνησηςπρος το ΑΕΠ

97,4 98,9 110,0 107,8 107,3 112,9 129,7 148,3 170,3 156,9 175,5

Μεταβολές λόγου χρέους γενικήςκυβέρνησης προς το ΑΕΠ

-4,2 1,4 11,2 -2,2 -0,5 5,6 16,8 18,6 22,0 -13,4 18,6

– Επίδραση του πρωτογενούς αποτελέσµατος

0,7 2,6 1,0 1,3 2,0 4,8 10,5 4,9 2,4 4,0 8,3

– Επίδραση από τη µεταβολή του ΑΕΠ και τη µεταβολή τωνεπιτοκίων

-4,3 -1,9 0,7 -3,5 -2,2 0,5 6,2 11,2 16,9 18,0 13,6

– Προσαρµογή ελλείµµατος-χρέους2 -0,6 0,8 9,5 -0,1 -0,2 0,3 0,1 2,6 2,7 -35,5 -3,3

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013*

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 116

ρών εσόδων του κρατικού προϋπολογισµού,λόγω της προσδοκώµενης αυξηµένης απόδο-σης των άµεσων φόρων, όσο και από τησυγκράτηση πρωτογενών δαπανών του ΤΠ.

Η επίτευξη των στόχων για το 2014 βασίζεταισε µέτρα ύψους περίπου 3,4 δισεκ. ευρώ, ταοποία έχουν ήδη ψηφιστεί και περιλαµβάνο-νται στο ΜΠ∆Σ 2013-2016, σε ένα νέο πρό-γραµµα διαρθρωτικών δράσεων για την ενί-σχυση των εσόδων από ασφαλιστικές εισφο-ρές και την καταπολέµηση της εισφοροδια-φυγής, στις καλύτερες µακροοικονοµικές συν-θήκες που προβλέπονται για το 2014, στη βελ-τιωµένη φορολογική συµµόρφωση και στηναντιµετώπιση της φοροδιαφυγής.

4 ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΜΕΤΡΑ ∆ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΕΣ ∆ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

Μέτρα δηµοσιονοµικής πολιτικής

Η δηµοσιονοµική προσπάθεια θα πρέπει νασυνεχιστεί και τα επόµενα χρόνια, προκειµέ-νου να επιτευχθούν οι στόχοι του ΠΟΠ γιαπρωτογενές πλεόνασµα γενικής κυβέρνησηςύψους 1,5% του ΑΕΠ το 2014, 3,0% του ΑΕΠτο 2015 και 4,5% του ΑΕΠ το 2016. Στον Προ-ϋπολογισµό του 2014 περιλαµβάνονται µέτραπου έχουν ήδη ψηφιστεί και αφορούν παρεµ-βάσεις του ΜΠ∆Σ 2013-2016 µε εκτιµώµενηαπόδοση 3,4 δισεκ. ευρώ. Σηµαντικό µέροςτων παρεµβάσεων αφορά µεταβολές στηφορολογία, όπως η νέα κλίµακα φορολογίαςεισοδήµατος φυσικών προσώπων για όλουςτους φορολογουµένους, η αύξηση της φορο-λογίας για ατοµικές επιχειρήσεις και ελεύθε-ρους επαγγελµατίες και η κατάργηση τωνπερισσότερων φοροαπαλλαγών µε παράλληληδιατήρηση των υφιστάµενων τεκµηρίων δια-βίωσης. Επιπλέον, τα έσοδα του 2014 αναµέ-νεται να ενισχυθούν και από την αύξηση τηςφορολογίας των κερδών των Ο.Ε. και Ε.Ε.,την αύξηση της φορολόγησης µε συντελεστή26% (από 20%) των αδιανέµητων κερδών τωνΑ.Ε. και Ε.Π.Ε.16 και την επιβολή του φόρουυπεραξίας στις µετοχές, µερίδια προσωπικών

εταιριών, κρατικά και εταιρικά οµόλογα καιπαράγωγα χρηµατοοικονοµικά προϊόνταύψους 15% (Ν. 4172/2013). Ωστόσο, η ταυτό-χρονη επιβολή του φόρου υπεραξίας και ηύπαρξη του φόρου συναλλαγών ύψους 0,2%δηµιουργούν κινδύνους όσον αφορά την επί-δραση στη συναλλακτική κίνηση. Η επιβολήτέλους παραµονής και πλόων για τα σκάφηαναψυχής, η φορολόγηση αποθεµατικών πουδεν είχαν φορολογηθεί, καθώς και η απόδοσητης προσυµπλήρωσης των φορολογικών δηλώ-σεων των συνταξιούχων θα ενισχύσουνπεραιτέρω τα έσοδα. Επιπλέον, η εφαρµογήενός προγράµµατος διαρθρωτικών δράσεωνµε στόχο την ενίσχυση των εσόδων από ασφα-λιστικές εισφορές και την καταπολέµηση τηςεισφοροδιαφυγής εκτιµάται ότι θα εισφέρειετησίως τουλάχιστον 600 εκατ. ευρώ.17

Με τον Ν. 4223/201318 επιβάλλεται ο νέος Ενι-αίος Φόρος Ιδιοκτησίας Ακινήτων (ΕΝΦΙΑ),ενώ παράλληλα µειώνεται ο φόρος µεταβίβα-σης από περίπου 10% σε 3%. Οι διατάξεις τουεν λόγω νόµου είναι δηµοσιονοµικά ουδέτερεςκαι προβλέπεται να εξορθολογίσουν τουςφόρους περιουσίας, όπως ισχύει και σε άλλεςχώρες του ΟΟΣΑ (βλ. υποσηµείωση 4).Μεταξύ άλλων, ο νόµος επιβάλλει ετήσια“παροχή” για τα τρία επόµενα χρόνια (2014-2016) στη ναυτιλιακή κοινότητα για την αντι-µετώπιση της οικονοµικής κρίσης της χώρας.19

Επίσης, προβλέπει τη φορολόγηση µε συντε-λεστή 26% των κερδών από επιχειρηµατικήδραστηριότητα των νοµικών πρόσωπων µηκερδοσκοπικού χαρακτήρα (αδιακρίτως τηςκατηγορίας τύπου βιβλίων που τηρούν). Μεδιάταξη στο πολυνοµοσχέδιο που αφορά τηναναβολή πλειστηριασµών παρατείνεται µέχριτις 31 ∆εκεµβρίου 2014 η εφαρµογή του µει-ωµένου συντελεστή ΦΠΑ 13% στις υπηρεσίεςεστίασης (η οποία ισχύει από την 1η Αυγού-στου 2013), καθώς κρίθηκε από την κυβέρ-



1166 Στα διανεµόµενα κέρδη θα επιβάλλεται επιπλέον φόρος µε συντε-λεστή 10%, έναντι 25% που ίσχυε.

1177 Ν. 4225/2014 “Αναβάθµιση και βελτίωση των µηχανισµών είσπρα-ξης των ασφαλιστικών φορέων, πρόστιµα για την ανασφάλιστη καιαδήλωτη εργασία και λοιπές διατάξεις αρµοδιότητας ΥπουργείουΕργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας”.

1188 “Ενιαίος Φόρος Ιδιοκτησίας Ακινήτων και άλλες διατάξεις”.1199 Η έκτακτη παροχή θα είναι ίση µε το διπλάσιο του τελικού φόρου

που βεβαιώθηκε την προηγούµενη χρονιά για κάθε πλοίο.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 117

νηση ότι είχε θετικές επιπτώσεις στην ιδιωτικήδραστηριότητα και δεν οδήγησε σε σηµαντικήπτώση των εσόδων από ΦΠΑ.20

Εξοικονόµηση δαπανών θα προέλθει από τηνπλευρά των λειτουργικών και αµυντικώνδαπανών, ενώ θετικά θα συµβάλουν και οπεριορισµός των δικαιούχων του ΕΚΑΣ(αφορά όσους είναι κάτω των 65 ετών) και οπεριορισµός των εφάπαξ και των επικουρικώνσυντάξεων βάσει προηγούµενων νοµοθετικώνπαρεµβάσεων. Με τροπολογία του Υπουρ-γείου Υγείας σε νόµο που ψηφίστηκε στις 28Νοεµβρίου 201321 προωθούνται ρυθµίσεις πουσυµβάλλουν στον περαιτέρω περιορισµό τηςτιµής των φαρµάκων µέσω του επανακαθορι-σµού της τιµής των πρωτοτύπων και γενοσή-µων και των ποσοστών επιστροφής (rebates).Οι ρυθµίσεις αυτές συµβάλλουν σε επιπρό-σθετη ετήσια εξοικονόµηση των προϋπολογι-σµών των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης,του ΕΟΠΥΥ και των νοσηλευτικών ιδρυµά-των, ύψους 480 εκατ. ευρώ.

Όπως όµως αναφέρεται και στο ΜΠ∆Σ 2013-2016, απαιτούνται πρόσθετα µέτρα ύψους1.877 εκατ. ευρώ το 2015 και 2.765 εκατ. ευρώτο 2016, για να διασφαλιστεί η επίτευξη τωνστόχων του 2015 και του 2016. Τα µέτρα αυτάαναµένεται να περιληφθούν στο αναθεωρη-µένο ΜΠ∆Σ 2014-2017, το οποίο έχει καθυ-στερήσει αρκετά εξαιτίας των παρατεταµένωνδιαπραγµατεύσεων µε την τρόικα.

Θεσµικές δηµοσιονοµικές µεταρρυθµίσεις

Το 2013 συνεχίστηκε η προσπάθεια αναµόρ-φωσης της φορολογικής διοίκησης και εκσυγ-χρονισµού των φορολογικών διαδικασιών.Συγκεκριµένα, υιοθετήθηκαν ρυθµίσεις πουαφορούν την αναδιοργάνωση του ελεγκτικούµηχανισµού, την επιτάχυνση της είσπραξηςτων ληξιπρόθεσµων χρεών προς το ∆ηµόσιοκαι την αντιµετώπιση της φοροδιαφυγής. Οιέλεγχοι επικεντρώνονται στους φορολογου-µένους µεγάλου πλούτου, διαχωρίζονται ταχρέη σε εισπράξιµα και µη, µειώνονται στο 1/5τα πρόστιµα σε περίπτωση οικειοθελούς συµ-µόρφωσης και θεσπίζεται η δυνατότητα ηλε-

κτρονικών κατασχέσεων τραπεζικών καταθέ-σεων για χρέη προς το ∆ηµόσιο, καθώς και ηδυνατότητα άµεσων πλειστηριασµών για τηνεξόφληση οφειλών.

Στο πλαίσιο της προσπάθειας καταπολέµησηςτης φοροδιαφυγής αποφασίστηκε να ενισχυ-θεί η ανεξαρτησία της φορολογικής διοίκη-σης.22 Για να επιτευχθεί αυτό αυξήθηκαν οιαρµοδιότητες της Γενικής Γραµµατείας Εσό-δων σε φορολογικά και τελωνειακά θέµατα,ενώ ελήφθη µέριµνα για πιο αποτελεσµατι-κούς µηχανισµούς φορολογικού ελέγχου,καθώς και ενίσχυση των διαδικασιών είσπρα-ξης. Επιπλέον, µε διατάξεις που περιλήφθη-καν στο νόµο για τον νέο ΕΝΦΙΑ και στο νόµο4224/2013, διευρύνονται οι ελεγκτικές δυνα-τότητες του φορολογικού µηχανισµού (π.χ.διενέργεια ελέγχων σε 24ωρη βάση) και αυξή-θηκαν οι ποινές και τα πρόστιµα που επιβάλ-λονται σε περιπτώσεις φοροδιαφυγής, µηύπαρξης φορολογικού πιστοποιητικού και σεπεριπτώσεις καθυστέρησης εξόφλησης βεβαι-ωµένων οφειλών προς την εφορία. Επίσης, µετροποποίηση του Ν. 4172/2013 διευκρινίζεταιότι το εισόδηµα φυσικών προσώπων (ανε-ξάρτητα από το αν προέρχεται από άσκησηεπιχειρηµατικής δραστηριότητας) θα µπορείνα προσδιορίζεται µε κάθε διαθέσιµο στοιχείοή έµµεσες τεχνικές ελέγχου, όπως γίνεταισήµερα για τους επιτηδευµατίες και τις επι-χειρήσεις. Αυτό αφορά τις περιπτώσεις που τοποσό του δηλούµενου εισοδήµατος δεν επαρ-κεί για την κάλυψη των προσωπικών δαπανώνδιαβίωσης ή σε περίπτωση που υπάρχει προ-σαύξηση περιουσίας η οποία δεν καλύπτεταιαπό το δηλούµενο εισόδηµα. Παράλληλα,γίνονται περαιτέρω βήµατα απλοποίησης των


2200 Σύµφωνα µε την αιτιολογική έκθεση του ΓΛΚ, η απώλεια εσόδωντο 2014 από τη διατήρηση του ΦΠΑ στο 13% (έναντι 23%) υπο-λογίζεται ότι θα ανέλθει σε 44 έως 107 εκατ. ευρώ, ανάλογα µετην εξέλιξη της ιδιωτικής κατανάλωσης. Βλ. σχέδιο νόµου “Κυβερ-νητικό Συµβούλιο ∆ιαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, Ελληνικό Επεν-δυτικό Ταµείο, Αξιοποίηση Ιδιωτικής Περιουσίας του ∆ηµοσίουκαι άλλες κατεπείγουσες διατάξεις”, το οποίο κατατέθηκε στηΒουλή στις 19.12.2013.

2211 “Προσαρµογή της εθνικής νοµοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας2011/24/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίουτης 9ης Μαρτίου 2011 περί εφαρµογής των δικαιωµάτων των ασθε-νών στο πλαίσιο της διασυνοριακής υγειονοµικής περίθαλψης (L88/45/4.4.2011)”.

2222 Ν. 4152/2013 “Επείγοντα µέτρα εφαρµογής των Ν. 4046/2012,4093/2012 και 4127/2013”.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 118

κανόνων φορολογικής απεικόνισης τωνσυναλλαγών,23 ενώ µε διάταξη στο πολυνοµο-σχέδιο που αφορά την αναστολή πλειστηρια-σµών απλοποιείται και το σύστηµα βεβαίωσηςκαι είσπραξης οφειλών.24

Ανάλογες ενέργειες ενδυνάµωσης των µηχα-νισµών ελέγχου, διασταυρώσεων και αυστη-ροποίησης των προστίµων προκειµένου νακαταπολεµηθεί η εισφοροδιαφυγή στην κοι-νωνική ασφάλιση περιλαµβάνονται σε νόµοτου Υπουργείου Εργασίας, ΚοινωνικήςΑσφάλισης και Πρόνοιας (Ν. 4225/2014), οοποίος ψηφίστηκε από τη Βουλή στις 11∆εκεµβρίου 2013. Το νέο νοµοθετικό πλαίσιοαναµένεται να συµβάλει στον περιορισµό τωνελλειµµάτων των ασφαλιστικών ταµείωνµέσω της είσπραξης των ληξιπρόθεσµωνοφειλών.

Ωστόσο, τα έως τώρα αποτελέσµατα από τουςφορολογικούς ελέγχους δεν είναι ιδιαίτεραενθαρρυντικά, καθώς, παρότι οι έλεγχοι σεαυτοαπασχολουµένους και µεγάλους φορο-λογουµένους έχουν ενταθεί, ο αριθµός τουςυπολείπεται των αναθεωρηµένων στόχων, ενώκαι το ποσοστό είσπραξης βεβαιωµένων οφει-λών υπολείπεται του ετήσιου στόχου.

Θετική εξέλιξη αποτέλεσε η υιοθέτηση ενόςµόνιµου και ενός έκτακτου σχήµατος είσπρα-ξης δόσεων (που διευκολύνει τους οφειλέτεςπου αντιµετωπίζουν χρηµατοδοτικούς περιο-ρισµούς λόγω της ύφεσης) που αφορούν ληξι-πρόθεσµες φορολογικές και ασφαλιστικέςοφειλές προκειµένου να αντικατασταθούν οιεπαναλαµβανόµενες φορολογικές αµνηστίες,οι οποίες, όπως επισηµαίνει και ο ΟΟΣΑ(2013), αποθαρρύνουν τη φορολογική συµ-µόρφωση και οδηγούν σε συσσώρευση ανεί-σπρακτων οφειλών.

Σηµαντικές δράσεις έχουν αναληφθεί για τηνεξοικονόµηση των δηµόσιων δαπανών, εξα-κολουθούν όµως να υπάρχουν καθυστερήσειςστην υλοποίηση των αλλαγών. Επιπλέον, η µηεφαρµογή του ενιαίου µισθολογίου σε ορι-σµένες υπηρεσίες και φορείς του ∆ηµοσίουδηµιουργεί προβλήµατα ισονοµίας και στερεί

προϋπολογισµένους πόρους από το πρό-γραµµα προσαρµογής.

Παρ’ όλα αυτά, η αποτελεσµατική εφαρµογήτου κανόνα “1 πρόσληψη για κάθε 5 αποχω-ρήσεις” και ο περιορισµός των συµβάσεων ορι-σµένου χρόνου συνέβαλε ώστε το συνολικότακτικό και λοιπό προσωπικού του δηµόσιουτοµέα (πλην ∆ΕΚΟ) να µειωθεί κατά 19.670άτοµα την περίοδο Ιανουαρίου-Νοεµβρίου2013, µε αποτέλεσµα αυτό να διαµορφωθεί σε681.388 άτοµα το Νοέµβριο του 2013, από701.058 το ∆εκέµβριο του 2012 και 868.457 το∆εκέµβριο του 2009. Στο πλαίσιο του περιο-ρισµού του µεγέθους του κράτους και της βελ-τίωσης των παρεχόµενων υπηρεσιών του, θετι-κές είναι οι δράσεις που αναλήφθηκαν το 2013για την αναδιοργάνωση δηµόσιων οργανισµώνκαι επιχειρήσεων, όπως η ΕΡΤ, τα ΕΑΣ, ηΕΛΒΟ, η ΛΑΡΚΟ, καθώς επίσης και οι σχε-διαζόµενες παρεµβάσεις το Φεβρουάριο του2014 που στοχεύουν σε διοικητικές απλου-στεύσεις µε στόχο την άρση των διοικητικώνβαρών, τον εξορθολογισµό των δοµών µε τηνκατάργηση δηµόσιων φορέων και την καλύ-τερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναµικούµέσω νέου, µεταβατικού τρόπου αξιολόγησηςτων δηµοσίων υπαλλήλων.25 Εξοικονόµησηδαπάνης, µείωση της γραφειοκρατίας και βελ-τίωση της αποδοτικότητας του ∆ηµοσίου επι-φέρει και η ενεργοποίηση του Εθνικού Συστή-µατος Ηλεκτρονικών ∆ηµοσίων Συµβάσεων.

Επιπλέον, προκειµένου να αντιµετωπιστούν ταλειτουργικά προβλήµατα του ΕΟΠΥΥ, µενόµο που ψηφίστηκε το Φεβρουάριο του 201426

αποφασίστηκε η µετατροπή του ΕΟΠΥΥ απο-κλειστικά σε αγοραστή (και όχι πάροχο) υπη-



2233 Καταργείται η υποχρεωτική χρήση του δελτίου αποστολής καιαντικαθίσταται από την εφαρµογή κατάλληλων δικλίδων για τηνπαρακολούθηση των παραλαµβανοµένων και µη τιµολογηµένωνακόµη από τους προµηθευτές αποθεµάτων, καθώς και των απο-θεµάτων που έχουν διακινηθεί και εκκρεµεί η τιµολόγησή τους.

2244 ∆ίνεται η δυνατότητα σε περιπτώσεις οικειοθελούς συµµόρφωσηςνα επιλέγει ο ίδιος ο οφειλέτης µεταξύ περισσότερων χρεών ποιοθα εξοφληθεί πρώτο, ενώ µέχρι σήµερα αυτό το αποφάσιζε ηφορολογική αρχή.

2255 Στις 11.2.2014 κατατέθηκε στη Βουλή το σχέδιο νόµου “∆ιοικη-τικές απλουστεύσεις – Καταργήσεις, Συγχωνεύσεις Νοµικών Προ-σώπων και Υπηρεσιών του ∆ηµόσιου Τοµέα – Τροποποίηση δια-τάξεων Π.∆. 318/1992 (Α’ 161) και λοιπές ρυθµίσεις”.

2266 Ν. 4238/2014 “Πρωτοβάθµιο Εθνικό ∆ίκτυο Υγείας (Π.Ε.∆.Υ.),αλλαγή σκοπού Ε.Ο.Π.Υ.Υ. και λοιπές διατάξεις”.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 119

ρεσιών υγείας. Λειτουργώντας µόνο ως αγο-ραστής υπηρεσιών υγείας, ο ΕΟΠΥΥ θα µπο-ρεί να επιτυγχάνει πιο συµφέρουσες συµβά-σεις µε τους παρόχους υγείας ώστε να κατα-στεί δυνατή η ορθολογική αξιοποίηση των δια-τιθέµενων πόρων. Ο ίδιος νόµος προβλέπειεπίσης την ανάπτυξη του Πρωτοβάθµιου Εθνι-κού ∆ικτύου Υγείας (ΠΕ∆Υ), ενός ενιαίουσυστήµατος Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας(ΠΦΥ) στην Ελλάδα, µέσω της ενοποίησηςτων δοµών ΠΦΥ του ΕΟΠΥΥ και του ΕΣΥ.Προς το σκοπό αυτό, το σύνολο του µόνιµουκαι µε σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίουαορίστου χρόνου προσωπικού των ΜονάδωνΥγείας του ΕΟΠΥΥ τίθεται αυτοδικαίως σεκαθεστώς διαθεσιµότητας επί ένα µήνα (καιαµείβεται µε το 75% των αποδοχών του) καιστη συνέχεια µετατάσσεται/µεταφέρεται σεοργανικές θέσεις που συστήνονται για τονσκοπό αυτό στις ∆ιοικήσεις των αντίστοιχωνχωροταξικά Υγειονοµικών Περιφερειών.Αυτό εκτιµάται ότι θα µειώσει τον κατακερ-µατισµό του συστήµατος υγείας και θα ενδυ-ναµώσει τόσο τις µονάδες ΠΦΥ όσο και τιςεξειδικευµένες υπηρεσίες.

Ιδιαίτερα θετική κρίνεται η αναθεώρηση τουδηµοσιονοµικού πλαισίου σύµφωνα µε τον Ν.4111/2013, που προβλέπει αυστηρότερη επο-πτεία, αλλά και κυρώσεις σε όλους τους φορείςτης Γενικής Κυβέρνησης προκειµένου ναπεριοριστούν οι αποκλίσεις από τους στόχους,καθώς και την υποχρέωση λήψης διορθωτικώνµέτρων.

Το 2013 έγινε προσπάθεια επανεκκίνησηςτου προγράµµατος αξιοποίησης της περιου-σίας του ∆ηµοσίου. Σε αυτό συνέβαλαν οι

αποκρατικοποιήσεις του ΟΠΑΠ, των Κρατι-κών Λαχείων και της ∆ΕΣΦΑ, καθώς και ηανάδειξη, από το ΤΑΙΠΕ∆, πλειοδότη για το“Αστήρ Παλλάς Βουλιαγµένης Α.Ξ.Ε.”.Ωστόσο, η µη επιτυχής έκβαση της διαδικα-σίας αποκρατικοποίησης της ∆ΕΠΑ οδήγησεσε νέα προς τα κάτω αναθεώρηση των στόχωντων εσόδων για το 2013 (1.230 δισεκ. ευρώ,έναντι αρχικού σχεδιασµού για 2,6 δισεκ.ευρώ).

Σύµφωνα µε τον Προϋπολογισµό του 2014, οετήσιος στόχος εσόδων από αποκρατικοποιή-σεις το 2014 έχει τεθεί στα 3.560 εκατ. ευρώ.Προς το σκοπό αυτό, η κυβέρνηση έχει εγκρί-νει την αναδιάρθρωση και ιδιωτικοποίηση τωνΕΑΣ, ΕΑΒ και ΛΑΡΚΟ το 2014 και της ∆ΕΗ(σε τρία στάδια) έως το 2016. Ενώ το ΤΑΙΠΕ∆συνεχίζει την προετοιµασία διαφόρων περι-ουσιακών στοιχείων προς ιδιωτικοποίηση (π.χ.µικρά λιµάνια και µαρίνες, ΟΛΠ, ΟΛΘ, περι-φερειακά αεροδρόµια, ΤΡΑΙΝΟΣΕ, ΕλληνικήΕταιρεία Συντήρησης Σιδηροδροµικού Τρο-χαίου Υλικού (ΕΕΣΣΤΥ), έκταση Ελληνικού,∆ΕΠΑ, καθώς και ακίνητα στο εξωτερικό),ταυτόχρονα γίνεται επεξεργασία σχεδίου τιτ-λοποίησης µελλοντικών εσόδων από την αξιο-ποίηση της ακίνητης περιουσίας του ∆ηµο-σίου. Επίσης, µε την αποπληρωµή των ληξι-πρόθεσµων οφειλών του ∆ηµοσίου προς τιςΕΥ∆ΑΠ και ΕΥΑΘ βελτιώνεται η οικονοµικήκατάσταση των εταιριών και διευκολύνεταιέτσι η ιδιωτικοποίησή τους. Προκειµένου ναεπιτευχθούν οι στόχοι του προγράµµατος απο-κρατικοποιήσεων, απαιτείται επιτάχυνση τωνδιαδικασιών και εντατικοποίηση των προ-σπαθειών από το ΤΑΙΠΕ∆ και όλους τουςεµπλεκόµενους φορείς.


ΟΙ ∆ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ∆Ο 2010-2012

Παρά τις όποιες καθυστερήσεις στην εφαρµογή των απαιτήσεων του Προγράµµατος Οικονοµι-κής Προσαρµογής (ΠΟΠ), τις έντονες πολιτικές αναταράξεις και το αρνητικό διεθνές κλίµα, ηπροσπάθεια δηµοσιονοµικής εξυγίανσης της περιόδου 2010-2012 συνέβαλε αποφασιστικά στονπεριορισµό των δηµοσιονοµικών ανισορροπιών. Το έλλειµµα της Γενικής Κυβέρνησης (ΓΚ) το 2012διαµορφώθηκε σε 9,0% του ΑΕΠ, από 15,7% του ΑΕΠ το 2009. Η µείωση του ελλείµµατος της

Πλαίσιο VI.1

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 120



ΓΚ είναι σηµαντικά µεγαλύτερη αν αφαιρεθείη καθαρή επίπτωση της κρατικής υποστήριξηςπρος τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα. Συγκε-κριµένα, το έλλειµµα της γενικής κυβέρνησης το2012 διαµορφώνεται σε 6,2% του ΑΕΠ (βλ.∆ιάγραµµα Α).

Το πρωτογενές έλλειµµα της ΓΚ, σύµφωνα µε τηµεθοδολογία του ΠΟΠ, διαµορφώθηκε το 2012σε 1,5% του ΑΕΠ, δηλαδή περιορίστηκε κατάπερίπου 9,0 εκατοστιαίες µονάδες του ΑΕΠκατά την περίοδο 2010-2012. Αν αποµονωθεί ηεπίδραση του οικονοµικού κύκλου και προσω-ρινών παρεµβάσεων στα έσοδα και στις δαπά-νες του ∆ηµοσίου, η βελτίωση του διαρθρωτικούπρωτογενούς αποτελέσµατος της ΓΚ τηνπερίοδο 2010-2012 είναι πολύ µεγαλύτερη. Εκτι-µάται σε 14,9 εκατοστιαίες µονάδες του δυνη-τικού ΑΕΠ, µε συνέπεια το διαρθρωτικό πρω-τογενές αποτέλεσµα να µεταστραφεί σε µικρόπλεόνασµα ύψους 0,2% του δυνητικού ΑΕΠ το2012 (βλ. ∆ιάγραµµα VI.1 στο κυρίως κείµενο).

Η µείωση του πρωτογενούς ελλείµµατος της ΓΚ ως ποσοστό του ΑΕΠ (σύµφωνα µε τη µεθοδο-λογία του ΠΟΠ) την περίοδο 2010-2012 αποδίδεται κατά περίπου 38% στη µείωση του λόγουπρωτογενών δαπανών προς ΑΕΠ και κατά περίπου 62% στην αύξηση του λόγου εσόδων προςΑΕΠ. Οι πρωτογενείς δαπάνες περιορίστηκαν κατά 3,4 εκατοστιαίες µονάδες του ΑΕΠ, µε απο-τέλεσµα να διαµορφωθούν στο 45,4% του ΑΕΠ το 2012. Αντίστοιχα, τα έσοδα αυξήθηκαν κατά5,6 εκατοστιαίες µονάδες του ΑΕΠ την περίοδο 2010-2012, φθάνοντας το 43,9% του ΑΕΠ το 2012.

Η µείωση των πρωτογενών δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ οφείλεται στον περιορισµό των δαπα-νών προσωπικού, στη µείωση της ενδιάµεσης καταναλωτικής δαπάνης του ∆ηµοσίου και στη δρα-στική περικοπή του προγράµµατος δηµοσίων επενδύσεων.1 Αντιθέτως, οι κοινωνικές δαπάνες,παρά την ονοµαστική τους µείωση κατά 9,5% (ή 4,7 δισεκ. ευρώ), ακολούθησαν αυξητική τάσηως ποσοστό του ΑΕΠ, φθάνοντας στο 22,9% του ΑΕΠ το 2012 (από 21,2% του ΑΕΠ το 2009),εν µέρει εξαιτίας της ανόδου της ανεργίας και των αυξηµένων συνταξιοδοτήσεων.

Οι βασικές παρεµβάσεις από την πλευρά των δαπανών, ειδικά το 2010, είχαν στόχο την επίτευξηάµεσου δηµοσιονοµικού αποτελέσµατος, γι’ αυτό βασίστηκαν κατά κύριο λόγο σε περικοπέςµισθών, συντάξεων, επιδοµάτων και δώρων. Με στόχο τη µείωση του µισθολογικού κόστους προ-ωθήθηκε επίσης η καθιέρωση του ενιαίου µισθολογίου και η ίδρυση της Ενιαίας Αρχής Πληρωµών(Ν. 3845/2010). Με τον περιορισµό των προσλήψεων µε τον κανόνα “1 πρόσληψη για κάθε 5 απο-χωρήσεις” και τη συνακόλουθη µείωση των απασχολούµενων µε συµβάσεις ορισµένου χρόνου,ο αριθµός των δηµοσίων υπαλλήλων στη ΓΚ περιορίστηκε κατά 194.093 άτοµα από το 2009 καιδιαµορφώθηκε σε 713.258 άτοµα στο τέλος του 2012.2

1 Οι δαπάνες προσωπικού περιορίστηκαν σε 12,4% του ΑΕΠ το 2012, από 13,4% του ΑΕΠ το 2009. Την ίδια περίοδο η ενδιάµεση κατα-νάλωση του ∆ηµοσίου περιορίστηκε κατά 2,4% του ΑΕΠ, ενώ οι δηµόσιες επενδύσεις µειώθηκαν κατά 1,3% του ΑΕΠ, µε αποτέλε-σµα να διαµορφωθούν σε 5,0% και 1,8% του ΑΕΠ αντίστοιχα το 2012.

2 Το 2011 ο περιορισµός των προσλήψεων έγινε µε τον κανόνα “1 πρόσληψη για κάθε 10 αποχωρήσεις”.



KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 121


Στο πλαίσιο του περιορισµού του µεγέθους τουκράτους και µε στόχο την εξυγίανση της λει-τουργίας των ΟΤΑ, την καταπολέµηση τηςσπατάλης και την επίτευξη οικονοµιών κλίµα-κας, ψηφίστηκε ο νόµος για τη νέα Αρχιτε-κτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκε-ντρωµένης ∆ιοίκησης (“Πρόγραµµα Καλλι-κράτης” Ν. 3852/2010). Επίσης, από το 2010ξεκίνησε η προσπάθεια κατάργησης και συγ-χώνευσης δηµόσιων φορέων και οργανισµών,η οποία όµως δεν έδωσε έως σήµερα σηµα-ντικά αποτελέσµατα. Ιδιαίτερη έµφαση δόθηκεστην εξυγίανση και αναδιάρθρωση των δηµό-σιων επιχειρήσεων και ειδικά στους οµίλουςΟΣΕ-ΤΡΑΙΝΟΣΕ και ΟΑΣΑ.3

Σειρά µέτρων στόχευαν επίσης στον περιορι-σµό της δηµόσιας ιατροφαρµακευτικής δαπά-νης και την εξυγίανση της λειτουργίας τωννοσοκοµείων (Ν. 3840, 3868/2010), µε αποτέ-λεσµα η δηµόσια δαπάνη υγείας να περιορι-στεί από 7,4% του ΑΕΠ το 2009 σε 5,8% τουΑΕΠ το 2012.4 Προκειµένου να εξορθολογιστούν οι παροχές και εισφορές υγείας, δηµιουργή-θηκε ο Εθνικός Οργανισµός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ). Παρά τη σηµαντική προ-σπάθεια αποπληρωµής ληξιπρόθεσµων οφειλών προηγούµενων ετών, η µεγάλη συσσώρευση ληξι-πρόθεσµων οφειλών του ΕΟΠΥΥ έως και σήµερα υποδηλώνει ότι δεν έχει επιτευχθεί ο απαι-τούµενος έλεγχος των δαπανών.

Η ασφαλιστική µεταρρύθµιση του Ιουλίου του 2010 (Ν. 3863, 3865/2010) οδήγησε σε µεταβολήτου τρόπου υπολογισµού της σύνταξης και σταδιακή αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότη-σης από το 2015 και έπειτα. Η ασφαλιστική µεταρρύθµιση θεωρήθηκε επιτυχής, γιατί περιόρισεσηµαντικά τη µελλοντική συνταξιοδοτική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ.5 Την περίοδο 2011-2012προωθήθηκαν σηµαντικές νοµοθετικές παρεµβάσεις, όπως η ενοποίηση των κυριότερων επι-κουρικών ταµείων µισθωτών υπό το Ενιαίο Ταµείο Επικουρικής Ασφάλισης (ΕΤΕΑ), καθώς καιο καθορισµός ενός συστήµατος “νοητής” κεφαλαιοποίησης καθορισµένων εισφορών για όσουςασφαλίστηκαν µετά την 1.1.2011. Αποφασίστηκε επίσης η αύξηση του θεσµικού ορίου συντα-ξιοδότησης από τα 65 στα 67 έτη µε ισχύ από 1.1.2013,6 ενώ παράλληλα σηµαντικές παρεµβά-σεις συνέβαλαν στην αναδιάρθρωση και την καλύτερη στόχευση των κοινωνικών δαπανών.

Παράλληλα, υλοποιήθηκαν ιδιαίτερα σηµαντικές θεσµικές αλλαγές (Ν. 3871/2010, Ν. 4111/2013),που έθεσαν τις βάσεις για τη βελτίωση του συστήµατος κατάρτισης και παρακολούθησης του προ-ϋπολογισµού σε επίπεδο ΓΚ, τον καλύτερο έλεγχο των δηµόσιων δαπανών, τη δυνατότητα ανα-

3 Ν. 3833, 3845, 3871, 3891, 3895, 3899/2010, Ν. 3899, 3920, 3986, 4002/2011 και Ν. 4038, 4051/2012.4 Η εκτίµηση για το 2012 προέρχεται από πρόσφατη έκθεση του ∆ΝΤ. Βλ. IMF (2013), Greece: Fourth Review Under the Extended

Arrangement Under the Extended Fund Facility, and Request for Waivers of Applicability and Modification of Performance Criterion,July, Country Report No 13/241 (Box 2, σελ. 30).

5 Συγκεκριµένα, ενώ προ της µεταρρύθµισης εκτιµάτο ότι το 2060 η συνταξιοδοτική δαπάνη θα αποτελούσε το 24,1% του ΑΕΠ, µετάτη µεταρρύθµιση εκτιµάται ότι το 2060 η δαπάνη αυτή θα απορροφήσει το 14,6% του ΑΕΠ (European Commission (2012), The 2012Ageing Report, σελ. 154, Πίνακας 2.27.

6 Ν. 4024/2011, Ν. 4093/2012 και Ν. 4052/2012.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 122



προσαρµογής των ορίων δαπανών ανάλογα µε την πορεία των εσόδων, τη λήψη διορθωτικώνµέτρων και την κατάρτιση µεσοπρόθεσµων προγραµµάτων δηµοσιονοµικής πολιτικής.

Οι άµεσοι και έµµεσοι φόροι, καθώς και τα έσοδα από εισφορές κοινωνικής ασφάλισης αποτέλε-σαν τους βασικούς πυλώνες της δηµοσιονοµικής προσαρµογής από την πλευρά των εσόδων. Συγκε-κριµένα, οι άµεσοι φόροι αυξήθηκαν από 8,3% του ΑΕΠ το 2009 σε 10,1% του ΑΕΠ το 2012, ενώοι έµµεσοι φόροι αυξήθηκαν από 11,3% του ΑΕΠ το 2009 σε 12,5% του ΑΕΠ το 2012. Επιπλέον,οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης αυξήθηκαν από 12,7% του ΑΕΠ το 2009 σε 13,7% του ΑΕΠ το2012. Εξαιτίας των φορολογικών παρεµβάσεων της περιόδου 2010-2012, η φορολογική επιβάρυνση(δηλαδή το σύνολο των άµεσων και έµµεσων φόρων, των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης και τωνφόρων κεφαλαίου) αυξήθηκε κατά περίπου 4% του ΑΕΠ, από 32,6% το 2009 σε 36,4% το 2012 (βλ.∆ιάγραµµα Β). Εξακολουθεί όµως να υπολείπεται σηµαντικά (αν και η απόκλιση βαίνει µειούµενη)των αντίστοιχων µέσων όρων για τις χώρες της ζώνης του ευρώ, πιθανόν λόγω της αδυναµίας τωνφορολογικών αρχών να αντιµετωπίσουν φαινόµενα φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής.

Προκειµένου να επιτευχθεί άµεση τόνωση των εσόδων, ειδικά το 2010, έλαβαν χώρα διαδοχι-κές αυξήσεις έµµεσων φόρων, όπως οι αυξήσεις του ΦΠΑ και των ειδικών φόρων κατανάλω-σης καπνού, οινοπνευµατωδών και υγρών καυσίµων).7 Πέρα από τις αυξήσεις των έµµεσωνφόρων, οι περισσότερες παρεµβάσεις είχαν κατά κύριο λόγο εισπρακτικό χαρακτήρα. ∆ηλαδήδόθηκε έµφαση στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης µε επιπλέον επιβάρυνση των ήδη φορο-λογουµένων παρά µέσω της καταπολέµησης της φοροδιαφυγής. Ειδικότερα, αποφασίστηκε η επι-βολή έκτακτων εισφορών στα φυσικά και νοµικά πρόσωπα και η επιβολή του έκτακτου τέλουςηλεκτροδοτούµενων επιφανειών µέσω της ∆ΕΗ. Επίσης, επήλθαν διαδοχικές µεταβολές στηφορολογία εισοδήµατος φυσικών και νοµικών προσώπων, καθώς και στη φορολόγηση της περι-ουσίας, µε περιορισµό του αφορολόγητου ορίου και των φοροαπαλλαγών και µεταβολή των συντε-λεστών µε στόχο την περαιτέρω ενίσχυση των εσόδων του προϋπολογισµού.8 Ωστόσο, οι συχνέςαλλαγές της βασικής κλίµακας του φόρου εισοδήµατος και οι διαδοχικές φορολογικές παρεµ-βάσεις, που κατά κανόνα επιβαρύνουν τους ήδη συνεπείς φορολογουµένους, δεν συνέβαλαν στηδιαµόρφωση ενός σταθερού θεσµικού και φορολογικού πλαισίου.

Ταυτόχρονα, έγιναν και κάποιες προσπάθειες προκειµένου να ενισχυθεί ο φοροεισπρακτικόςµηχανισµός. Ήδη από το 2010 προωθήθηκε η αναδιάρθρωση των φορολογικών υπηρεσιών µεστόχο την εντατικοποίηση των ελέγχων σε οµάδες “υψηλού κινδύνου” διάπραξης φοροδιαφυ-γής. Το Μάιο του 2011 υιοθετήθηκαν ρυθµίσεις (Ν. 3943/2011) που αφορούσαν την επιτάχυνσητης επίλυσης φορολογικών διαφορών, την αυστηροποίηση των ποινών, την καθιέρωση του θεσµούτου Εισαγγελέα οικονοµικού εγκλήµατος, την αναδιάρθρωση του ελεγκτικού και εισπρακτικούµηχανισµού και την καθιέρωση εσωτερικών µηχανισµών ελέγχων. Το 2012 αποφασίστηκε η ενί-σχυση της λειτουργίας, αυτονοµίας και λογοδοσίας των φορολογικών αρχών µε το διορισµό µόνι-µου Γενικού Γραµµατέα ∆ηµοσίων Εσόδων (Ν. 4046, 4093/2012).Τέλος καθιερώθηκε η χρήσηέµµεσων τεχνικών φορολογικού ελέγχου (µέσω του τεκµαρτού προσδιορισµού του εισοδήµατοςαπό διάφορες πηγές) σε όλες τις κατηγορίες φορολογούµενων (Ν. 4038, 4079/2012).

Τα αποτελέσµατα όµως από τη µάχη κατά της φοροδιαφυγής δεν ήταν ενθαρρυντικά, µε συνέ-πεια ο στόχος για είσπραξη εσόδων ύψους 1,5% του ΑΕΠ (σωρευτικά) από δράσεις κατά της

7 Οι σηµαντικότερες φορολογικές παρεµβάσεις της περιόδου 2010-2012 περιλαµβάνονται στους παρακάτω νόµους: Ν. 3815, 3828, 3833,3842, 3843, 3845, 3888, 3899/2010, Ν. 3986, 4002, 4021, 4024, 4046,4051/2011 και Ν. 4110, 4024, 4038, 4046, 4072, 4092, 4093/2012.

8 Στην απλοποίηση του φορολογικού συστήµατος συνέβαλε η κατάργηση του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων και η αντικατάστασή τουαπό τον Κώδικα Φορολογικής Απεικόνισης Συναλλαγών.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 123


φοροδιαφυγής να έχει πλέον µετατεθεί για τηνπερίοδο 2014-2016.

∆ηµόσιο χρέοςΤο δηµόσιο χρέος, από 129,7% του ΑΕΠ το2009, αυξήθηκε στο 170,3% το 2011, για ναδιαµορφωθεί σε 156,9% του ΑΕΠ το 2012. Ηπορεία του δηµόσιου χρέους ως ποσοστού τουΑΕΠ επηρεάστηκε από τα πρωτογενή ελλείµ-µατα. Ωστόσο, εξαιρώντας την κρατική υπο-στήριξη προς τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα,η συµβολή των πρωτογενών ελλειµµάτων στηνανοδική πορεία του χρέους βαίνει µειούµενηόσο βελτιώνεται η δηµοσιονοµική θέση τηςχώρας. Ιδιαίτερα επιβαρυντική ήταν η επί-πτωση της διαφοράς µεταξύ επιτοκίου και ρυθ-µού οικονοµικής µεγέθυνσης (snowball effect),καθώς, παρά τα χαµηλά επιτόκια δανεισµούστο πλαίσιο του Μηχανισµού Στήριξης, συνέ-βαλε στη σωρευτική αύξηση του λόγου δηµό-σιου χρέους προς ΑΕΠ την περίοδο 2010-2012κατά 46,0% του ΑΕΠ (βλ. ∆ιάγραµµα Γ).

Η µείωση του ύψους του δηµόσιου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ για το 2012 είναι αποτέλεσµατης συµφωνίας ανταλλαγής οµολόγων (PSI) του Μαρτίου του 2012 και της συµφωνίας για τηνεπαναγορά δηµόσιου χρέους (του ∆εκεµβρίου 2012). Η επίδραση των εν λόγω εξελίξεων αντα-νακλάται στη διαµόρφωση της “προσαρµογής ελλείµµατος-χρέους”, η οποία εκτιµάται στο 35,4%του ΑΕΠ για το 2012.

Πιο αναλυτικά, η µείωση του αποθέµατος χρέους το 2012 κατά 51,2 δισεκ. ευρώ οφείλεται στησυµφωνία ανταλλαγής οµολόγων (κατά 106 δισεκ. ευρώ), καθώς και στο πρόγραµµα επαναγο-ράς χρέους (κατά 31,9 δισεκ. ευρώ), ενώ µετριάζεται σηµαντικά κυρίως από: α) την ανακεφα-λαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών µε έκδοση νέου χρέους (ύψους 41 δισεκ. ευρώ), β) το δανει-σµό ύψους 11,3 δισεκ. ευρώ για την επαναγορά χρέους, γ) τη µείωση της αξίας των οµολόγωνπου διακρατούσαν τα ελληνικά ασφαλιστικά ταµεία (ύψους 16,2 δισεκ. ευρώ), η οποία δεν οδή-γησε σε µείωση του χρέους επειδή επρόκειτο για ενδοκυβερνητικό χρέος, και δ) την ανάγκη νέουδανεισµού (17,4 δισεκ. ευρώ) για την κάλυψη του ελλείµµατος του 2012 (συµπεριλαµβανοµένηςτης πληρωµής δεδουλευµένων τόκων το Φεβρουάριο του 2012).

Θετική εξέλιξη αποτέλεσε η ίδρυση του ΤΑΙΠΕ∆, καθώς συνέβαλε στον καλύτερο προγραµ-µατισµό και συντονισµό του προγράµµατος αποκρατικοποιήσεων και αξιοποίησης της ακίνητηςπεριουσίας του ∆ηµοσίου. Ωστόσο, η εξέλιξη του προγράµµατος αποκρατικοποιήσεων και αξιο-ποίησης της δηµόσιας περιουσίας χαρακτηρίστηκε από σηµαντικές καθυστερήσεις και συχνέςαναθεωρήσεις των ιδιαίτερα φιλόδοξων στόχων που είχαν τεθεί στο ΜΠ∆Σ 2012-2015 (έσοδαύψους 50 δισεκ. ευρώ έως και το 2015). Συνολικά, τα έσοδα από αποκρατικοποιήσεις την περίοδο2010-2012 ανήλθαν σε περίπου 1,7 δισεκ. ευρώ, µε αποτέλεσµα να έχουν µέχρι στιγµής ασκή-σει αµελητέα επίδραση στην εξέλιξη του δηµόσιου χρέους.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 124



Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣ∆ΟΚΙΩΝ ΤΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ∆ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ

Ένα βασικό συστατικό του προγράµµατος οικονοµικής προσαρµογής (ΠΟΠ) αποτελεί η υπό-θεση ότι η δηµοσιονοµική εξυγίανση θα οδηγήσει σε βελτίωση των προσδοκιών όσον αφορά τιςµεσοµακροπρόθεσµες προοπτικές της ελληνικής οικονοµίας. ∆ηλαδή οι διεθνείς αγορές θα αξιο-λογήσουν θετικά τις προσπάθειες δηµοσιονοµικής προσαρµογής, ενώ και οι εγχώριοι κατανα-λωτές και επενδυτές (πέρα από τις άµεσες αρνητικές επιπτώσεις της δηµοσιονοµικής πολιτικής)θα διαµορφώσουν θετικές προσδοκίες όσον αφορά την έξοδο από την ύφεση και την αποτελε-σµατική αντιµετώπιση της κρίσης χρέους. Οι θετικές αυτές προσδοκίες αναµένεται να συµβά-λουν µεσοµακροπρόθεσµα σε περιορισµό των αρνητικών επιπτώσεων της δηµοσιονοµικής προ-σαρµογής και σε ταχύτερη οικονοµική ανάκαµψη.

Με βάση το οικονοµετρικό υπόδειγµα SVAR των Blanchard and Perotti (2002) και τις αναλύ-σεις των Ardagna (2009), Laubach (2009), Favero and Giavazzi, (2007, 2012) και Tagkalakis(2013), εξετάζεται η επίπτωση της µείωσης των δηµόσιων δαπανών και της αύξησης των δηµό-σιων εσόδων στο πραγµατικό ΑΕΠ για την περίοδο α’ τρίµηνο 2000-α’ τρίµηνο 2013.1 Ακολου-θώντας την Ardagna (2009), χρησιµοποιείται ως µέτρο προσέγγισης των προσδοκιών των κεφα-λαιαγορών η εξέλιξη του δείκτη τιµών του Χρηµατιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ), καθώς επί-σης και το spread των 10ετών ελληνικών και γερµανικών οµολόγων.

Προκειµένου να αξιολογηθεί ο ρόλος των προσδοκιών, εξετάζονται δύο περιπτώσεις: α) Στηνπρώτη γίνεται η υπόθεση ότι οι µεταβλητές που αντικατοπτρίζουν τις προσδοκίες των αγορώνδεν αντιδρούν στην περίπτωση περικοπής των δηµόσιων δαπανών ή αύξησης των φόρων(restricted SVAR). Στην περίπτωση αυτή εξετάζεται µόνο η άµεση επίπτωση των δηµοσιονοµι-κών παρεµβάσεων στο πραγµατικό ΑΕΠ. ∆ηλαδή, δεν λαµβάνεται υπόψη οποιαδήποτε έµµεσηεπίδραση µέσω των χρηµατοοικονοµικών µεταβλητών. β) Στη δεύτερη περίπτωση δεν υφίστα-νται οι προαναφερθέντες περιορισµοί και οι χρηµατοοικονοµικές µεταβλητές αντιδρούν άµεσαστις µεταβολές της δηµοσιονοµικής πολιτικής (unrestricted SVAR).

Τα βασικά αποτελέσµατα είναι τα εξής:

• Όπως προκύπτει από το unrestricted SVAR, η περικοπή των δηµόσιων δαπανών και η αύξησητων φόρων στο πλαίσιο της δηµοσιονοµικής προσαρµογής βελτιώνουν τις µεσοµακροπρόθεσµεςπροσδοκίες των κεφαλαιαγορών για τις προοπτικές της ελληνικής οικονοµίας, όπως αντικατο-πτρίζονται από την αύξηση του δείκτη του χρηµατιστηρίου και την πτώση του spread.

• Τα θετικά αυτά αποτελέσµατα στο δείκτη του χρηµατιστηρίου συµβάλλουν στο να περιοριστούνσε µέγεθος και σε διάρκεια οι αρνητικές επιπτώσεις της δηµοσιονοµικής προσαρµογής στο πραγ-µατικό ΑΕΠ, σε σύγκριση µε την περίπτωση που έχει αποκλειστεί ο δίαυλος των προσδοκιών

Πλαίσιο VI.2

1 Blanchard, O. and R. Perotti (2002), “An empirical characterization of the dynamic effects of changes in government spending andtaxes on output”, Quarterly Journal of Economics, 117, 1329-68. Ardagna, S. (2009), “Financial markets’ behavior around episodesof large changes in the fiscal stance”, European Economic Review, 53(1): 37-55. Favero, C. and F. Giavazzi (2007), “Debt and theeffects of fiscal policy”, NBER, Working Paper No 12822. Favero, C. and F. Giavazzi (2012),“Measuring tax multipliers: The narrativemethod in fiscal VARs”, American Economic Journal: Economic Policy 4, 69-94. Laubach, T. (2009), “New Evidence on the InterestRate Effects of Budget Deficits and Debt,” Journal of the European Economic Association, MIT Press, vol. 7(4), 858-885, 06.Tagkalakis, A. (2013), “The unemployment effects of fiscal policy: recent evidence from Greece”, IZA Journal of European LaborStudies, 2.1 (2013): 11.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 125


(restricted SVAR). Ειδικότερα, εξαλείφεται κάθε αρνητική επίπτωση στο ΑΕΠ 4-5 χρόνια µετάτην αρχική µείωση των δηµόσιων δαπανών. Ενώ, αν και παραµένουν αρνητικές επιπτώσεις απότην αρχική αύξηση των φόρων, αυτές αντιστοιχούν σε λιγότερο από το 1/3 αυτών που προκύπτουναπό τον αποκλεισµό του διαύλου των προσδοκιών.

• Στην περίπτωση που η δηµοσιονοµική προσαρµογή οδηγεί σε πτώση των spread, το πραγµα-τικό ΑΕΠ εµφανίζει σηµάδια ανάκαµψης 3 έως 3,5 χρόνια µετά τις αρχικές δηµοσιονοµικέςπαρεµβάσεις, συγκριτικά µε την περίπτωση που έχει αποκλειστεί ο δίαυλος των προσδοκιών(restricted SVAR). ∆ηλαδή τα άµεσα αρνητικά αποτελέσµατα της δηµοσιονοµικής προσαρµο-γής στο ΑΕΠ αρχίζουν να αναστρέφονται.

• Στην περίπτωση που αποκλειστεί ο δίαυλος των προσδοκιών (π.χ. για εξωγενείς λόγους, όπωςη καθυστέρηση της εφαρµογής του προγράµµατος προσαρµογής ή η αδυναµία λήψης γρήγορωναποφάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο), η δηµοσιονοµική προσαρµογή που δίνει µεγαλύτερη έµφασηστις αυξήσεις φόρων θα έχει σηµαντικά υψηλότερη και µεγαλύτερης διάρκειας αρνητική επί-πτωση στο ΑΕΠ.

Συµπεράσµατα

• Η ανάλυση επιβεβαιώνει τις θετικές επιδράσεις που έχει η δηµοσιονοµική προσαρµογή στηδιαµόρφωση θετικών προσδοκιών στις αγορές κεφαλαίων, οι οποίες µε την σειρά τους περιορί-ζουν τον αρνητικό αντίκτυπο της δηµοσιονοµικής προσαρµογής. Στην περίπτωση της χώρας µας,αυτό θα συνέβαλλε στην έξοδο της ελληνικής οικονοµίας από την κρίση.

• Η δηµιουργία αυτών των θετικών προσδοκιών συνηγορεί υπέρ µιας εµπροσθοβαρούς δηµο-σιονοµικής προσπάθειας. Ωστόσο, αναδεικνύεται επίσης το γεγονός ότι τυχόν καθυστερήσειςστην εφαρµογή του προγράµµατος προσαρµογής ή και θεσµικές αδυναµίες σε ευρωπαϊκό επί-πεδο για τη λήψη γρήγορων αποφάσεων (π.χ. στην αντιµετώπιση της κρίσης χρέους) ενδεχοµέ-νως επηρεάζουν αρνητικά τη λειτουργικότητα του διαύλου των προσδοκιών και κατ’ επέκτασητο µετριασµό των άµεσων αρνητικών επιπτώσεων της δηµοσιονοµικής προσαρµογής.

ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ∆ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΑ Ι∆ΡΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ∆ΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙ∆ΟΣΕΙΣ

Ο ρόλος των ανεξάρτητων εθνικών ∆ηµοσιονοµικών Ιδρυµάτων (∆Ι) ―στα οποία περιλαµβά-νονται τα ∆ηµοσιονοµικά Συµβούλια (∆Σ) και γενικότερα οποιασδήποτε µορφής ανεξάρτητεςδηµοσιονοµικές αρχές― για τη διασφάλιση της ορθής δηµοσιονοµικής διαχείρισης αποκτά βαρύ-νουσα σηµασία, καθώς ο έντονος πολιτικός κύκλος αφήνει περιθώρια δηµοσιονοµικής εκτρο-πής. Εν όψει του στόχου για βελτίωση της παρακολούθησης των δηµοσιονοµικών εξελίξεων, απο-στολή των ∆Ι είναι να συµβάλλουν στον περιορισµό των παρεκκλίσεων από τους δηµοσιονοµι-κούς στόχους, οι οποίες ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο την πορεία µιας οικονοµίας. Ο ρόλοςτους συνίσταται: στην παροχή ανεξάρτητων εκτιµήσεων για την πορεία µιας οικονοµίας και τούψος του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος και του δηµόσιου χρέους, αλλά και στην αξιολόγηση τηςεφαρµογής των δηµοσιονοµικών κανόνων (∆Κ).

Πλαίσιο VI.3

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 126



Η βιβλιογραφία περί των ∆Ι αναφέρεται στη σκοπιµότητα εισαγωγής τους (Debrun1 et al. 2007,2012), το εύρος των αρµοδιοτήτων (Kopits2 2011 και Calmfors3 et al. 2010α) και τη σηµασία καιεπιρροή που έχουν τα ∆Ι στο δηµόσιο διάλογο και τον καθορισµό της δηµοσιονοµικής πολιτι-κής (Curristine4 et al. 2013). Παράλληλα, σύµφωνα µε τους Schaechter et al. (2012),5 η εισαγωγή∆Κ σε παγκόσµιο επίπεδο εντείνεται σηµαντικά κατά την πρόσφατη δεκαετία (από συνολικά 7εισηγµένους δηµοσιονοµικούς κανόνες το 1985, αυξάνονται σε 167 το 2011), διευρύνοντας περαι-τέρω το πεδίο παρέµβασης των ∆Ι.

Ειδικότερα στην ΟΝΕ, λόγω της εφαρµογής του ∆ηµοσιονοµικού Συµφώνου (fiscal compact) απότην 1η Ιανουαρίου 2014, αποτελεί θεσµική υποχρέωση των χωρών-µελών η δηµιουργία ∆Ι. Στα∆Ι θα πρέπει να διαβιβαστούν αρµοδιότητες που θα εξασφαλίζουν την τήρηση των δεσµεύσεωντων χωρών-µελών της ΟΝΕ υπό το νέο Σύµφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΕ).

Τι δείχνουν οι εµπειρικές µελέτες;

Οι εµπειρικές µελέτες (αν και περιορισµένες σε αριθµό) υποδεικνύουν τη θετική συµβολή τωνανεξάρτητων ∆ηµοσιονοµικών Ιδρυµάτων στις δηµοσιονοµικές επιδόσεις. Ενδεικτικά, οιLebrun (2006)6, Coene (2010)7, Hageman (2011),8 συγκρίνοντας δείκτες δηµοσιονοµικών επι-δόσεων πριν και µετά τη λειτουργία των δηµοσιονοµικών ιδρυµάτων διαπιστώνουν ότι τα ∆Ισυµβάλλουν θετικά στις δηµοσιονοµικές επιδόσεις. Ακόµη, οι Debrun and Kumar (2008),9 εξε-τάζοντας ένα δείγµα 15 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υποστηρίζουν τη συµπληρωµατικό-τητα των δηµοσιονοµικών κανόνων και συµβουλίων, καθώς οι δηµοσιονοµικοί κανόνες συσχε-τίζονται θετικά µε τις δηµοσιονικές επιδόσεις, ενώ και τα ∆Ι βοηθούν στην καλύτερη εφαρ-µογή τέτοιων κανόνων.

Α. Το ∆ηµοσιονοµικό Σύµφωνο

Το ∆ηµοσιονοµικό Σύµφωνο αποτελεί µέρος της Συνθήκης για τη Σταθερότητα, το Συντονισµόκαι τη ∆ιακυβέρνηση στην Οικονοµική και Νοµισµατική Ένωση (ΣΣ∆ΟΝΕ10), µε την οποία τίθε-ται σε ισχύ ένα αυστηρό πλαίσιο κανόνων, προκειµένου να διασφαλιστεί η επίτευξη των δια-κηρυγµένων στόχων και να αποφευχθούν µελλοντικές δηµοσιονοµικές αποκλίσεις και ανισορ-ροπίες. Υποχρέωση των χωρών-µελών αποτελεί η δηµιουργία ενός αυτόµατου µηχανισµού γιατη διόρθωση τυχόν αποκλίσεων από τους στόχους.

Προβλέπεται ότι τα κράτη-µέλη θα πρέπει να διαθέτουν αυστηρούς αριθµητικούς δηµοσιονο-µικούς κανόνες µε σαφώς διατυπωµένο καθορισµό στόχων και µηχανισµούς αποτελεσµατικήςκαι έγκαιρης παρακολούθησης. Οι κανόνες αυτοί θα πρέπει να βασίζονται σε αξιόπιστη και ανε-ξάρτητη ανάλυση και αντικειµενικές και ρεαλιστικές µακροοικονοµικές προβλέψεις από ανε-

1 Debrun, Χ. and M.S. Kumar (2007), “The Discipline-Enhancing Role of Fiscal Institutions: Theory and Empirical Evidence”, InternationalMonetary Fund, Fiscal Affairs Department. Debrun X., M. Gérard, J. Harris (2012), “Fiscal Policies in Crisis Mode: Has the Time forFiscal Councils Come at Last?”, International Monetary Fund, Fiscal Affairs Department.

2 Kopits, G. (2011), “Independent fiscal institutions: Developing good practices“, OECD Journal on Budgeting, Volume 2011 no 3. 3 Calmfors L., G. Kopits and C. Teulings (2010), “A new breed of fiscal watchdogs”, EVRO Intelligence 2010.4 Curristine, Τ., J. Harris andJ. Seiwald (2013), Case studies of fiscal councils, functions and impact, International Monetary Fund. 5 Schaechter, Α., T. Kinda, N. Budina And A. Weber (2012), “Fiscal rules in response to the crisis-toward the ‘Next-generation’ rules.

A New Dataset”, International Monetary Fund.6 Lebrun, I. (2006), “Fiscal Councils, Independent Forecasts and the Budgetary Process: Lessons from the Belgian Case”, in Ayuso-i-

Casals et al. (2006), Policy instruments for Sound Fiscal Policy, Palgrave MacMillan. 7 Coene, C. (2010),”Lessons from Belgium”, paper presented at the Conference on Independent Fiscal Institutions, Budapest, 18-19 March.8 Hagemann, R. (2011), “How can fiscal councils Strengthen Fiscal Performance?”, OECD Journal: Economic Studies, Vol. 2011/1.9 Debrun, X. and M.S. Kumar (2008), “Fiscal Rules, Fiscal Councils and All That: Commitment Devices, Signaling Tools or

Smokescreens?”, Proceedings of the Banca d’Italia Public Finance Workshop, Banca d’Italia, Rome. 10 Κύρωση µε τον Ν. 4063/2012.


ξάρτητους φορείς ή φορείς µε λειτουργική αυτονοµία έναντι των δηµοσιονοµικών αρχών των κρα-τών-µελών.11

Βάσει της Oδηγίας 85/2011, άρθρο 4, παρ. 5, τα κράτη-µέλη είναι υποχρεωµένα να ορίσουν ποιοόργανο είναι αρµόδιο για την κατάρτιση των µακροοικονοµικών και δηµοσιονοµικών προβλέ-ψεων και να δηµοσιεύουν τις επίσηµες µακροοικονοµικές και δηµοσιονοµικές προβλέψεις πουκαταρτίζονται για το δηµοσιονοµικό σχεδιασµό, συµπεριλαµβανοµένων των µεθοδολογιών, παρα-δοχών και σχετικών παραµέτρων στις οποίες στηρίζονται οι εν λόγω προβλέψεις.

Β. Η χρησιµότητα των ∆ηµοσιονοµικών Ιδρυµάτων

Σύµφωνα µε το ∆ηµοσιονοµικό Σύµφωνο, τα εθνικά ∆Ι θα είναι αρµόδια για την επιτήρηση τηςδηµοσιονοµικής πορείας και τη συµµόρφωση των χωρών µελών τόσο ως προς την επίτευξη ισο-σκελισµένου προϋπολογισµού κατά τη διάρκεια του οικονοµικού κύκλου όσο και ως προς τηδυνατότητα ενεργοποίησης ενός διορθωτικού µηχανισµού στην περίπτωση που παρατηρηθούνπιθανές αποκλίσεις. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να είναι ανεξάρτητα και αυτόνοµα, ώστε ναπαρέχουν:

• Αµερόληπτη αξιολόγηση της τήρησης των δηµοσιονοµικών κανόνων και υποχρεώσεων τωνχωρών.

• ∆ιαρκή ενηµέρωση των πολιτών για τις δηµοσιονοµικές εξελίξεις.

• Συστάσεις προς τις κυβερνήσεις για τις δηµοσιονοµικές και µακροοικονοµικές εξελίξεις ανα-φορικά µε τους στόχους που θα πρέπει να επιτευχθούν,12 γεγονός που καθιστά τις κυβερνήσειςυπεύθυνες απέναντι στους ψηφοφόρους τους, αφού θα πρέπει να δικαιολογήσουν τυχόν δια-φωνίες τους µε τις συστάσεις των ∆Ι ή να τις υιοθετήσουν.

Βέβαια αυτό προϋποθέτει ότι, πέρα από την προαναφερθείσα ανεξαρτησία και αυτονοµία, ταεθνικά ∆Ι θα έχουν τόσο τους απαραίτητους πόρους όσο και πρόσβαση στις πληροφορίες πουχρειάζονται για την επίτευξη του έργου τους, καθώς επίσης και την απαραίτητη στελέχωση µεκαταρτισµένο προσωπικό.

Η βελτιστοποίηση της αποτελεσµατικότητας των Εθνικών ∆ηµοσιονοµικών Συµβουλίων, όπωςεπανειληµµένα έχει επισηµανθεί13 από την Τράπεζα της Ελλάδος, εντάσσεται σε ένα ευρύτεροπλαίσιο και λειτουργεί συµπληρωµατικά µε την ύπαρξη τόσο των δηµοσιονοµικών κανόνων όσοκαι των ποσοτικοποιηµένων δηµοσιονοµικών στόχων, καθώς όλα αποτελούν στοιχεία ενός ολο-κληρωµένου δηµοσιονοµικού σχεδιασµού.

Συµπερασµατικά, ένα αυστηρό πλαίσιο εθνικών δηµοσιονοµικών κανόνων, σε συνδυασµό µε τουςεν ισχύ ευρωπαϊκούς κανόνες και θεσµούς, εφόσον συµπληρωθεί µε µια ανεξάρτητη εθνική δηµο-

11 Όπως προβλέπει η Οδηγία 85/2011 στο άρθρο 6, παρ. 1β.12 Ειδικότερα, σύµφωνα µε τον εφαρµοστικό Κανονισµό 473/2013 της ΣΣ∆ΟΝΕ, οι εν λόγω φορείς παρέχουν δηµόσιες εκτιµήσεις σχε-

τικά µε: α) την ύπαρξη περιστάσεων που οδηγούν στην ενεργοποίηση του διορθωτικού µηχανισµού όπου παρατηρείται σηµαντική από-κλιση από το µεσοπρόθεσµο στόχο ή την πορεία προσαρµογής προς αυτόν σύµφωνα µε το άρθρο 6 παρ. 2 του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ.1466/97, β) το κατά πόσον η εκτέλεση της δηµοσιονοµικής διόρθωσης διενεργείται σύµφωνα µε τους εθνικούς κανόνες και σχέδιακαι γ) τυχόν ύπαρξη περιστάσεων (αναφέρονται στο άρθρο 5 παρ. 1 δέκατο εδάφιο του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1466/97) που µπο-ρεί να επιτρέπουν προσωρινή απόκλιση από το µεσοπρόθεσµο δηµοσιονοµικό στόχο ή την πορεία προσαρµογής προς αυτόν, υπό τονόρο ότι η απόκλιση αυτή δεν θέτει σε κίνδυνο τη µεσοπρόθεσµη δηµοσιονοµική σταθερότητα.

13 Εκθέσεις του ∆ιοικητή για τα έτη 1999, 2001, 2003, 2004, 2008.



σιονοµική αρχή που επιφορτίζεται µε την τήρηση των δηµοσιονοµικών δεσµεύσεων της χώρας,θα συµβάλει στην ορθή δηµοσιονοµική διαχείριση και θα αποµακρύνει το ενδεχόµενο µελλο-ντικής δηµοσιονοµικής εκτροπής. Σύµφωνα µε τις επιταγές της ΣΣ∆ΟΝΕ και τις διεθνείς δεσµεύ-σεις της χώρας, κάτι τέτοιο απαιτεί τη δηµιουργία µιας νέας ανεξάρτητης αρχής που θα επι-φορτιστεί µε το ρόλο του ∆Ι.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 129

Κατά τη διάρκεια του 2013 συνεχίστηκε η προ-σπάθεια εδραίωσης της δηµοσιονοµικής εξυ-γίανσης και πειθαρχίας, µε δράσεις που αφο-ρούν την ενίσχυση των φορολογικών εσόδωνκαι την αναµόρφωση του φορολογικούσυστήµατος. Οι βασικές ρυθµίσεις περιλαµ-βάνονται σε επτά συνολικά νοµοθετήµατα:στους δύο φορολογικούς νόµους που ψηφί-στηκαν τον Ιανουάριο1 και τον Ιούλιο του2013, στους “πολυνόµους” του Απριλίου καιτου Μαΐου, στον Κώδικα Φορολογικών ∆ια-δικασιών του Ιουλίου, στο νέο Ενιαίο ΦόροΙδιοκτησίας στα Ακίνητα και στον “πολυνόµο”του ∆εκεµβρίου. Με αυτούς τους νόµους ολο-κληρώνεται η πρώτη φάση της µεταρρύθµισηςτου φορολογικού συστήµατος µε την υιοθέ-τηση ενός νέου, απλοποιηµένου κώδικα φορο-λογίας εισοδήµατος. Επιπλέον, επιδιώκεται ηαναµόρφωση της φορολογικής διοίκησης καιο εκσυγχρονισµός των φορολογικών διαδι-κασιών µε διατάξεις που διαµορφώνουν τονέο ποινολόγιο και συµβάλλουν στην αντιµε-τώπιση της φοροδιαφυγής. Τέλος, θεσπίζεταινέος ενιαίος φόρος στα ακίνητα, που αντικα-θιστά το ειδικό τέλος ακινήτων και το φόροακίνητης περιουσίας.

Ο “πολυνόµος” 44114411//220011332 του Απριλίου 2013περιλαµβάνει, µεταξύ άλλων, σειρά ρυθµί-σεων που αφορούν την οργάνωση του ελε-γκτικού µηχανισµού, την επιτάχυνση τηςείσπραξης των ληξιπρόθεσµων χρεών και τηναντιµετώπιση της φοροδιαφυγής µε απώτεροστόχο την ενίσχυση των εισπράξεων του ∆ηµο-σίου. Σ’ αυτό το πλαίσιο, δίδεται έµφαση στονέλεγχο των φορολογουµένων µεγάλου πλού-του, διαχωρίζονται τα χρέη σε εισπράξιµα καιµη, µειώνονται στο 1/5 τα πρόστιµα για οικει-οθελή συµµόρφωση, θεσπίζεται η δυνατότηταηλεκτρονικών κατασχέσεων για χρέη προς το∆ηµόσιο και η δυνατότητα άµεσων πλειστη-ριασµών για την εξόφληση οφειλών.

Με την ερµηνευτική εγκύκλιο υυππ’’ ααρριιθθ..∆∆ΕΕΣΣ//ΑΑ11007777335577//ΕΕΞΞ 1100..55..22001133, ενεργοποιείται ηδιάταξη του Ν. 4079/2012 που αφορά τις έµµε-σες µεθόδους τεκµαρτού προσδιορισµού τωνφορολογητέων εισοδηµάτων σε όλες τις κατη-γορίες φορολογουµένων (φυσικά πρόσωπα,

ελεύθερους επαγγελµατίες, επιχειρήσεις). Τοπραγµατικό φορολογητέο εισόδηµα κάθεφορολογουµένου θα προσδιορίζεται µε βάσηόλα τα έσοδα και τα έξοδά του, τα περιου-σιακά του στοιχεία (κινητά και ακίνητα) καιτις καταθέσεις του.

Στο πλαίσιο της καταπολέµησης της διαφθο-ράς στο δηµόσιο βίο, το Μάιο δηµοσιοποιή-θηκε το ““ΣΣττρρααττηηγγιικκόό σσχχέέδδιιοο κκααττααπποολλέέµµηησσηηςς ττηηςςδδιιααφφθθοορράάςς σσττηη φφοορροολλοογγιικκήή κκααιι ττεελλωωννεειιαακκήήδδιιοοίίκκηησσηη””. Οι βασικοί του άξονες περιλαµβά-νουν τη βελτίωση του νοµικού και θεσµικούπλαισίου που αφορά τη διαφανή λειτουργίατου οργανισµού, την ενίσχυση των εσωτερικώνκαι εξωτερικών ελέγχων (φορολογικών καιτελωνειακών), την ενίσχυση της συνεργασίας(εσωτερικής και εξωτερικής) και της ανταλ-λαγής πληροφοριών και την ενίσχυση της πρό-ληψης, της ευαισθητοποίησης και της δηµό-σιας ακεραιότητας.

Με την απόφαση ΠΠΟΟΛΛ..11110011//1133..55..22001133 ττοουυ ΓΓ..ΓΓ..∆∆ηηµµοοσσίίωωνν ΕΕσσόόδδωωνν ορίζονται τα κριτήρια µε ταοποία ο φορολογούµενος µπορεί να ζητήσειαπαλλαγή ή περισσότερες δόσεις για το ειδικότέλος ακινήτων για το 2013.

Με τον “πολυνόµο” 44115522//220011333 του Μαΐου2013 ρυθµίζονται µεταξύ άλλων σηµαντικάθέµατα όσον αφορά τη φορολογία των ακι-νήτων. Επιπλέον, περιλαµβάνονται διατάξειςπου στοχεύουν στην είσπραξη των ληξιπρό-θεσµων οφειλών, την προώθηση της οικειο-θελούς συµµόρφωσης των φορολογουµένωνκαι την ενίσχυση των αρµοδιοτήτων της Γενι-κής Γραµµατείας Εσόδων. Συγκεκριµένα:

− Προβλέπεται η µετονοµασία του τέλουςτων ακινήτων (πρώην ΕΕΤΗ∆Ε) σε ΈκτακτοΕιδικό Τέλος Ακινήτων (ΕΕΤΑ), που εξακο-λουθεί να εισπράττεται µέσω των λογαρια-σµών της ∆ΕΗ. Επιπλέον, προβλέπεται η ορι-


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΦΑΛΑ ΙΟΥ V IΜΕΤΡΑ ΦΟΡΟΛΟΓ ΙΚΗΣ ΠΟΛ Ι Τ Ι ΚΗΣ

11 Ν. 4110/2013. Τα µέτρα µέχρι το Φεβρουάριο του 2013 περιγρά-φονται στην Έκθεση του ∆ιοικητή για το έτος 2012, σελ. 171-178.

22 “Επενδυτικά εργαλεία ανάπτυξης, παροχή πιστώσεων και άλλεςδιατάξεις”.

33 “Επείγοντα µέτρα εφαρµογής των νόµων 4046/2012, 4093/2012 και4127/2013”.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 130

ζόντια µείωση του φόρου κατά 15% και η εξό-φλησή του καθορίζεται σε 5 διµηνιαίεςδόσεις. Τέλος, καθορίζεται ότι ο φόρος ακί-νητης περιουσίας για τα έτη 2011 και 2012πρόκειται να εξοφληθεί σε έως και επτά µηνι-αίες δόσεις, ενώ για το 2013 σε 4 µηνιαίεςδόσεις. Ελάχιστο ποσό δόσης ορίζονται τα 50ευρώ.

− Ορίζεται ότι οι των άνω των 18 ετών, εφό-σον δεν έχουν εισόδηµα και είναι προστα-τευόµενα µέλη, απαλλάσσονται από το τεκ-µήριο διαβίωσης και από την υποχρέωση υπο-βολής φορολογικής δήλωσης.

− Επιδιώκεται η αναµόρφωση του υφιστάµε-νου θεσµικού πλαισίου ρυθµίσεων τµηµατικήςκαταβολής των βεβαιωµένων και ληξιπρόθε-σµων οφειλών προς τις εφορίες και τα ασφα-λιστικά ταµεία. Οι δόσεις καθορίζονται σε 48,ενώ για τα φυσικά πρόσωπα που έχουν χρέηέως 5.000 ευρώ θα είναι απεριόριστες µε ελά-χιστο ποσό της µηνιαίας δόσης τα 10 ευρώ. Τοίδιο ισχύει και για όσους χρωστούν ποσά άνωτων 5.000 ευρώ, µε την προϋπόθεση ότι θααποδεικνύουν οικονοµική αδυναµία. Οι ρυθ-µιζόµενες οφειλές θα επιβαρύνονται µε ετή-σιο επιτόκιο 8,75%.

− Ορίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις γιατη διαγραφή χρεών προς το ∆ηµόσιο. Συγκε-κριµένα, τίθενται οι προϋποθέσεις για τοποιες οφειλές είναι ανεπίδεκτες είσπραξηςκαι υπό ποιους όρους θα διαγράφονται. Τηναπόφαση για το αν µια οφειλή είναι επιδε-κτική ή ανεπίδεκτη είσπραξης τη λαµβάνει οΓ. Γ. ∆ηµοσίων Εσόδων µε τη σύµφωνη γνώµητης ∆ιεύθυνσης Πολιτικής Εισπράξεων ή της∆ιεύθυνσης Τελωνειακών ∆ιαδικασιών, κατάπερίπτωση, εφόσον πρόκειται για συνολικήβασική οφειλή µέχρι 1,5 εκατ. ευρώ, ενώ γιατις άνω του 1,5 εκατ. ευρώ οφειλές θα απαι-τείται και η σύµφωνη γνώµη του αρµόδιουΤµήµατος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

− Γίνονται αλλαγές στο σύστηµα πληρωµήςΦΠΑ: Προβλέπεται υποβολή της περιοδικήςδήλωσης ΦΠΑ µε την καταβολή τουλάχιστοντου ποσού των 10 ευρώ. Το υπόλοιπο ποσό θα

εξοφλείται σε δύο µηνιαίες δόσεις, εφόσονέχει υποβληθεί εµπρόθεσµα η δήλωση.

− Αναβαθµίζεται ο θεσµός της διοικητικήςεπίλυσης φορολογικών διαφορών: για να προ-σφύγει ο φορολογούµενος στη δικαιοσύνη γιατην επίλυση φορολογικών διαφορών µε τηνεφορία, θα πρέπει να καταβάλει το 50% τουαµφισβητούµενου ποσού της πράξης επιβολήςστην οποία έχει προχωρήσει η φορολογικήαρχή.

Με το νόµο 44117700//220011334 του Ιουλίου ρυθµίζο-νται διοικητικά και οργανωτικά θέµατα τουΥπουργείου Οικονοµικών. Ιδιαίτερη έµφασηδίνεται στην ενεργοποίηση των διαδικασιώνγια την κατάσχεση καταθέσεων από τις τρά-πεζες για όσους έχουν ληξιπρόθεσµα χρέηπρος το ∆ηµόσιο. Ειδικότερα, ενσωµατώνεταιστο εθνικό δίκαιο η Οδηγία 2011/16/ΕΕ τουΣυµβουλίου της 15ης Φεβρουαρίου 2011 πουορίζει την υποχρεωτική αυτόµατη ανταλλαγήπληροφοριών µεταξύ των κρατών-µελών τηςΕΕ για την καταπολέµηση της φορολογικήςαπάτης. Επιπλέον, επιταχύνονται οι διαδικα-σίες για το άνοιγµα τραπεζικών λογαριασµώνυπόπτων για φοροδιαφυγή ύστερα απόαίτηµα των ελεγκτικών µηχανισµών. Με άλληδιάταξη δίνεται στο ∆ηµόσιο η δυνατότητα ναεπιβάλλει κατασχέσεις χρηµατικών καταθέ-σεων εις χείρας των πιστωτικών ιδρυµάτων,ως τρίτων, µε χρήση σύγχρονων τεχνολογιών,διασφαλίζοντας συγχρόνως την ασφαλή δια-κίνηση των σχετικών δεδοµένων. Επίσης προ-βλέπεται ότι οι κάτοχοι τραπεζικών λογαρια-σµών θα πρέπει να δηλώνουν τον ΑΦΜ τους.Τέλος, ορίζεται ότι για την καταβολή οικογε-νειακού επιδόµατος θα λαµβάνονται υπόψηόλα τα εισοδήµατα, ακόµη και αυτά που φορο-λογούνται αυτοτελώς.

Ο “πολυνόµος” 44117722//220011335 του Ιουλίου περι-λαµβάνει το νέο Κώδικα Φορολογίας Εισο-δήµατος και θέτει νέο πλαίσιο για τη φορο-



44 “Ενσωµάτωση της Οδηγίας 2011/16/ΕΕ, ρύθµιση θεµάτων τηςΕ.Λ.Τ.Ε., αναµόρφωση Οργανισµού του Ν.Σ.Κ. και άλλες διατά-ξεις”.

55 “Φορολογία εισοδήµατος, επείγοντα µέτρα εφαρµογής του Ν.4046/2012 και του Ν. 4127/2013 και άλλες διατάξεις”.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 131

λόγηση των εισοδηµάτων των φυσικών καινοµικών προσώπων και νοµικών οντοτήτων,που θα ισχύσει για τα εισοδήµατα του 2014.Κορµό της κωδικοποίησης αποτελεί ο φορο-λογικός νόµος 4110/20136 του Ιανουαρίου, πουεπέφερε αύξηση της φορολογικής επιβάρυν-σης και εισήγαγε τη διακριτή φορολόγηση τωνεισοδηµάτων ανάλογα µε την πηγή προέλευ-σής τους. Ειδικότερα, θεσπίζονται διατάξειςσχετικά µε τη φορολογία εισοδήµατος φυσι-κών προσώπων, τη φορολογία νοµικών προ-σώπων, ζητήµατα παρακράτησης φόρου,καθώς και διατάξεις για την καταπολέµησητης φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής.Αναλυτικότερα, µε τον νέο Κώδικα Φορολο-γίας Εισοδήµατος:

− Κωδικοποιούνται διάσπαρτες νοµοθετικέςδιατάξεις, κυρίως του φορολογικού νόµου4110/2013,7 που αφορούν τη φορολόγηση τουεισοδήµατος για τα φυσικά και τα νοµικά πρό-σωπα, καθώς και ζητήµατα παρακράτησηςφόρου.

− Προσδιορίζονται λεπτοµερώς οι δαπάνεςτων επιχειρήσεων που εκπίπτουν από τα ακα-θάριστα έσοδα και αντίστοιχα οι δαπάνες πουδεν εκπίπτουν.

− Προβλέπεται ότι, εάν µε τον προσδιορισµότων επιχειρηµατικών κερδών, το αποτέλεσµαείναι ζηµία εντός του φορολογικού έτους, ηζηµία αυτή µεταφέρεται για να συµψηφιστείµε τα επιχειρηµατικά κέρδη διαδοχικά σταεπόµενα πέντε φορολογικά έτη.

− Νοµοθετείται για πολλοστή φορά ο φόροςυπεραξίας επί των χρηµατοπιστωτικώνµέσων, που επιβάλλεται µε συντελεστή 15%σε όλα τα χρηµατοπιστωτικά µέσα, δηλαδήµετοχές εισηγµένων και µη εταιριών, καθώςκαι τα παράγωγα προϊόντα, στα ελληνικάκρατικά και εταιρικά οµόλογα και σταέντοκα γραµµάτια του Ελληνικού ∆ηµοσίουπου αποκτώνται από 1.1.2014 και µετά. Επι-πλέον, προβλέπεται η µεταφορά τυχόνζηµίας από συναλλαγές πραγµατοποιούµενεςκατά τη διάρκεια ενός έτους, σε επόµενα έτηεπ’ αόριστον.

− Στο 15% µειώνεται και ο συντελεστής τουφόρου υπεραξίας στα ακίνητα.8 Καταργείταιτο κριτήριο του χρόνου αγοράς του ακινήτουαπό τον πωλητή. Συνεπώς, ο φόρος υπεραξίαςεπιβάλλεται σε ακίνητα που µεταπωλούνταιµετά την 1.1.2014, όποτε και αν αποκτήθηκαν.Ως υπεραξία νοείται η διαφορά µεταξύ τηςτιµής κτήσης που κατέβαλε ο φορολογούµενοςκαι της τιµής πώλησης που καταβάλλεται σεαυτόν και λαµβάνεται αποπληθωρισµένη.

− Επανέρχεται το “πόθεν έσχες”, καθώς ορί-ζεται ότι η απόκτηση ή ανέγερση ακινήτων, ηαγορά µετοχών, µεριδίων αµοιβαίων κεφα-λαίων, οµολόγων, όπως και τα κεφάλαια πουδιαθέτει κάθε φορολογούµενος για να συστή-σει οποιασδήποτε µορφής επιχείρηση ή νασυµµετέχει στο µετοχικό κεφάλαιο οποιασ-δήποτε εταιρίας θα θεωρούνται τεκµήρια από-κτησης περιουσιακών στοιχείων.

− Προβλέπεται η αναδροµική επιβολή φόρουπολυτελούς διαβίωσης στα αυτοκίνητα, στιςπισίνες και στα αεροσκάφη από το 2013 καιόχι από το 2014, όπως είχε αρχικά προβλε-φθεί µε τον Ν. 4111/2013. Για το οικονοµικόέτος 2013 η καταβολή του φόρου ορίζεταιεφάπαξ. Σε περίπτωση εµπρόθεσµης υποβο-λής δήλωσης φορολογίας εισοδήµατος καιεµπρόθεσµης καταβολής του συνολικά οφει-λόµενου φόρου πολυτελούς διαβίωσης προ-βλέπεται έκπτωση 1,5%. Λόγω της αδυναµίαςσυµβεβαίωσής του µε τον φόρο εισοδήµατοςστο ίδιο εκκαθαριστικό κατά το τρέχον οικο-νοµικό έτος, ρυθµίζεται νοµοθετικά η χωρι-στή βεβαίωσή του ειδικά για το οικονοµικόέτος 2013.

− Προβλέπεται από 1.8.2013 µέχρι και31.12.2013 η µείωση του ΦΠΑ στην εστίασηστο 13% από 23% αρχικά, ενώ µε τον Ν.4224/2013 (βλ. πιο κάτω), η ισχύς αυτής τηςµείωσης παρατείνεται µέχρι 31.12.2014.


66 Ο φορολογικός νόµος 4110/2013 έχει ήδη παρουσιαστεί στηνΈκθεση του ∆ιοικητή για το έτος 2012, σελ. 174-177.

77 Οι βασικές του ρυθµίσεις περιγράφονται στην Έκθεση του ∆ιοι-κητή για το έτος 2012, σελ. 174-177.

88 Με τον Ν. 4110/2013 είχε επιβληθεί φόρος υπεραξίας στη µετα-βίβαση ακινήτων από 1.1.2013 και µετά µε συντελεστή 20% πουόµως δεν ίσχυσε.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 132

Ο ΝΝ.. 44117744//220011339 του Ιουλίου περιλαµβάνει τονΚώδικα Φορολογικών ∆ιαδικασιών και κωδι-κοποιεί διάσπαρτες νοµοθετικές διατάξεις,που αφορούν τις φορολογικές διαδικασίες, τησχέση µεταξύ φορολογουµένου και φορολο-γικής διοίκησης και τις διαδικασίες είσπραξηςτων φόρων, και θεσπίζει µέτρα που έχεισυστήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη µεί-ωση της φοροαποφυγής.

Ειδικότερα, µεταξύ άλλων, ορίζεται η διαδι-κασία είσπραξης των φόρων και η δυνατό-τητα του πολίτη να εντάσσεται σε προγράµ-µατα ρύθµισης υπό προϋποθέσεις, θεσπίζο-νται µέτρα διασφάλισης υπέρ του ∆ηµοσίουγια την είσπραξη των φόρων, όπως να προ-βαίνει χωρίς δικαστική απόφαση στην επι-βολή συντηρητικής κατάσχεσης κινητών καιακινήτων, και προβλέπονται τόκοι και πρό-στιµα σε περίπτωση παραβάσεων και εκπρό-θεσµης καταβολής φόρων ή και δηλώσεων.Τέλος, προβλέπεται µείωση των προστίµων,προκειµένου να γίνει εφικτή η είσπραξή τους.

Με την Πράξη Νοµοθετικού ΠεριεχοµένουΦΦΕΕΚΚ ΑΑ’’ 117766//99--88--2200113310 δίνεται η δυνατότηταστο ∆ηµόσιο να επιβάλλει κατασχέσεις ειςβάρος επιχειρήσεων που φοροδιαφεύγουν καιέχουν σηµαντικό ύψος ταµειακά βεβαιωµένωνοφειλών προς αυτό και κατά τη διάρκεια τηςνύχτας, τα Σάββατα, τις Κυριακές, τις ηµέρεςπου εξαιρεί ο νόµος, καθώς και το µήναΑύγουστο.

Με τον ΝΝ.. 44220033//22001133,,11 του Νοεµβρίου παρα-τείνονται για δύο έτη οι προθεσµίες παρα-γραφής του δικαιώµατος του ∆ηµοσίου γιακοινοποίηση φύλλων ελέγχου και κάθε άλληςπράξης επιβολής φόρων, τελών, προστίµωνκαι εισφορών που λήγουν στις 31.12.2013. Ηδιάταξη αυτή αφορά όλα τα φορολογικά αντι-κείµενα (εισόδηµα, ΦΠΑ, κεφάλαιο, ακίνητηπεριουσία κ.λπ.).

Με τον ΝΝ.. 44222233//2200113312 του ∆εκεµβρίου ολο-κληρώνεται η πρώτη φάση της φορολογικήςµεταρρύθµισης µε την επιβολή ενιαίου φόρουιδιοκτησίας (ΕΝΦΙΑ) σε όλα τα ακίνητα σεαντικατάσταση του ειδικού τέλους ακινήτων

και του φόρου ακίνητης περιουσίας. Επιπλέον,περιλαµβάνονται συµπληρώσεις, διασαφηνί-σεις και τροποποιήσεις όσον αφορά τονΚώδικα Φορολογίας Εισοδήµατος13 και τονΚώδικα Φορολογικών ∆ιαδικασιών.14 Ανα-λυτικότερα:

− Από 1.1.2014 επιβάλλεται ενιαίος φόροςιδιοκτησίας ακινήτων (ΕΝΦΙΑ) σε όλα ταακίνητα (κτίσµατα, οικόπεδα εντός σχεδίουπόλεως και οικισµού και αγροτεµάχια) µεκριτήριο το εµβαδόν, την τοποθεσία και άλλαχαρακτηριστικά. Ο ΕΝΦΙΑ προκύπτει ωςάθροισµα του κύριου φόρου επί του κάθε ακι-νήτου και του συµπληρωµατικού φόρου επίτης συνολικής αξίας των δικαιωµάτων επί τωνακινήτων του υποκείµενου στο φόρο φυσικούή νοµικού προσώπου. Συγκεκριµένα, για τιςκατοικίες ο κύριος φόρος κυµαίνεται από 2έως 13 ευρώ ανά τ.µ., για τα οικόπεδα εντόςσχεδίου πόλεως από 0,003 ευρώ έως 9 ευρώανά τ.µ. και για τα οικόπεδα εκτός σχεδίουορίζεται στο 0,001 ευρώ ανά τ.µ. Ο φόροςβαρύνει όλα τα ακίνητα, πλην αυτών που ανή-κουν στο ∆ηµόσιο, στο Ταµείο Αξιοποίησηςτης Ιδιωτικής Περιουσίας του ∆ηµοσίου καιστην Εταιρεία Ακινήτων ∆ηµοσίου, ενώ άλλοιφορείς του ∆ηµοσίου, µη κερδοσκοπικά ιδρύ-µατα κ.λπ., είναι όλοι υποκείµενοι στο φόρογια ακίνητα που δεν ιδιοχρησιµοποιούν. Προ-βλέπεται χορήγηση έκπτωσης 50% ή και100% σε ευπαθείς κοινωνικές οµάδες,καθώς και υπό προϋποθέσεις η αναστολήπληρωµής φόρου για τα νοµικά πρόσωπα,προκειµένου να µπορούν να επιλέξουν τοχρόνο καταβολής του ΕΝΦΙΑ σε καταλληλό-τερο γι’ αυτά χρόνο. Ο φόρος καταβάλλεταιεφάπαξ ή σε ισόποσες µηνιαίες δόσεις, όχιµικρότερες των 10 ευρώ η καθεµία, µέχρι τηντελευταία εργάσιµη του ∆εκεµβρίου του ίδιουέτους. Επιπλέον, θεσπίζεται συµπληρωµατι-κός φόρος που θα επιβαρύνει τους ιδιοκτήτες



99 “Φορολογικές διαδικασίες και άλλες διατάξεις”.1100 “Επείγουσες ρυθµίσεις εφαρµογής Κώδικα Είσπραξης ∆ηµοσίων

Εσόδων”.1111 “Ρυθµίσεις θεµάτων ανανεώσιµων πηγών ενέργειας και άλλες δια-

τάξεις”.1122 “Ενιαίος Φόρος Ιδιοκτησίας Ακινήτων και άλλες διατάξεις”.1133 Ν. 4172/2013, βλ. πιο πάνω.1144 Ν. 4174/2013, βλ. πιο πάνω.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 133

µε ακίνητη περιουσία άνω των 300.000 ευρώ,µε συντελεστές που ξεκινούν από 0,1% γιαακίνητα συνολικής αξίας πάνω από το αφο-ρολόγητο όριο των 300.000 ευρώ και φθάνουντο 1% για συνολική ακίνητη περιουσίες αξίαςάνω του 1.000.000 ευρώ. Με ρύθµιση τουίδιου νόµου, από 1.1.2014 µειώνεται από 10%σε 3% ο φόρος µεταβίβασης ακινήτων εξ επα-χθούς αιτίας.

− Προβλέπεται για τα έτη 2013-2016 η επι-βολή έκτακτης παροχής της ναυτιλιακής κοι-νότητας προς το ∆ηµόσιο για την αντιµετώ-πιση της οικονοµικής κρίσης, ίση µε το διπλά-σιο του τελικού φόρου που βεβαιώθηκε τηνπροηγούµενη χρονιά για κάθε πλοίο.

− Παρατείνεται µέχρι 31.12.2014 η προθεσµίαγια την αντικατάσταση αυτοκινήτων παλαιάςτεχνολογίας (απόσυρση) µε καινούργια επι-βατικά ΙΧ αυτοκίνητα µέχρι 2000 κ.εκ, µε ταυφιστάµενα κίνητρα απαλλαγής ή µείωσης τουτέλους ταξινόµησης.

− Με πληθώρα διατάξεων του ίδιου νόµουσυµπληρώνεται και οριστικοποιείται το κεί-µενο του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήµατοςτου Ιουλίου (Ν. 4172/2013): Καταργείται οπεριορισµός των 9.250 ευρώ για τις δαπάνεςπου εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα τωνελεύθερων επαγγελµατιών. Ενσωµατώνεταισειρά ειδικών φορολογικών κινήτρων, όπως ηέκπτωση των δαπανών επιστηµονικής καιτεχνολογικής έρευνας, προσαυξηµένων κατάποσοστό 30%, από τα ακαθάριστα έσοδα τωνεπιχειρήσεων. Προβλέπεται προσαύξηση κατά50% του φορολογητέου εισοδήµατος του πρώ-του κλιµακίου της φορολογικής κλίµακας γιατους φορολογουµένους που κατοικούν µόνιµασε νησιά µε πληθυσµό κάτω από 3.100 κατοί-κους, όπως επίσης και µείωση κατά 40% τωνφορολογικών συντελεστών για τα κέρδη τωννοµικών προσώπων και νοµικών οντοτήτωνπου προκύπτουν από επιχειρηµατική δραστη-ριότητα που ασκείται στα νησιά αυτά.

− Προβλέπεται ότι τα νοµικά πρόσωπα µηκερδοσκοπικού χαρακτήρα φορολογούνταιγια τα κέρδη από επιχειρηµατική δραστηριό-

τητα µε συντελεστή 26%, αδιακρίτως της κατη-γορίας βιβλίων που τηρούν.

− Αλλαγές επέρχονται και στο καθεστώς συλ-λογής αποδείξεων: Προβλέπεται ότι από το2014 οι µισθωτοί και οι συνταξιούχοι θα πρέ-πει να συλλέγουν αποδείξεις για το 10% τουεισοδήµατός τους.15 Οι δαπάνες για τις οποίεςθα απαιτείται η συλλογή αποδείξεων, καθώςκαι οι φορολογούµενοι µε εισοδήµατα απόµισθούς και συντάξεις που θα εξαιρούνταιαπό την υποχρέωση κάλυψης του 10% τουεισοδήµατός τους, θα καθορίζονται µε από-φαση του Υπουργού Οικονοµικών.

− Προβλέπεται η παρακράτηση φόρου µεσυντελεστή 20% στα εισοδήµατα από µισθωτήεργασία και στις συντάξεις που καταβάλλο-νται αναδροµικά σε µεταγενέστερο χρόνο.Επίσης ορίζεται ότι οι φορολογικές δηλώσειςγια τα φυσικά πρόσωπα θα υποβάλλονται έωςκαι τις 30 Απριλίου κάθε έτους, αρχής γενο-µένης από το 2015, και η καταβολή του φόρουθα γίνεται σε 5 µήνες από την υποβολή τηςδήλωσης.

− Τροποποιούνται οι διατάξεις για την ανα-γνώριση των δαπανών τόκων ως επιχειρηµα-τικών δαπανών που εκπίπτουν από το εισό-δηµα: Το ποσοστό των πλεοναζουσών δαπα-νών τόκων που εκπίπτουν αυξάνεται σεµόνιµη βάση (από 25% σε 30%) και ειδικά γιατα προσεχή τρία έτη αυξάνεται περισσότερο(σε ποσοστό 40% έως και 60% των φορολο-γητέων κερδών προ τόκων, φόρων και απο-σβέσεων). Αντίστοιχα, το ποσό των καθαρώνδαπανών τόκων που αναγνωρίζονται πλήρωςως εκπίπτουσες επιχειρηµατικές δαπάνεςαυξάνεται σε 5.000.000 ευρώ για µεταβατικήπερίοδο δύο ετών και σε 3.000.000 ευρώ σεµόνιµη βάση. Τέλος, κάθε δαπάνη τόκων πουδεν εκπίπτει µεταφέρεται στα επόµενα έτη,χωρίς χρονικό περιορισµό.

− Προβλέπεται εξαίρεση από την υποχρέωσητήρησης βιβλίων για όσους πραγµατοποιούν


1155 Το παρόν σύστηµα (φορολογικός νόµος 4110/2013) προβλέπει τησυλλογή αποδείξεων για το 25% του εισοδήµατός τους.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 134



συναλλαγές σε µετοχές εισηγµένων εταιριών,κρατικά ή εταιρικά οµόλογα, µερίδια προσω-πικών εταιριών και παράγωγα χρηµατοοικο-νοµικά προϊόντα. ∆ιορθώνεται συνεπώς ηστρέβλωση που υπήρχε στον Κώδικα Φορο-λογίας Εισοδήµατος (Ν. 4172/2013) που προ-έβλεπε ότι όποιος πραγµατοποιεί τρειςσυναλλαγές εντός ενός εξαµήνου στο χρηµα-τιστήριο θα θεωρείται από την εφορία επιτη-δευµατίας και θα καλείται να καταβάλει φόρο26% ή 33%, καθώς και να ανοίξει βιβλία εσό-δων-εξόδων. Όσον αφορά τις οµολογιακέςεκδόσεις µη εισηγµένων εταιριών, κάθε επεν-δυτής που θα πραγµατοποιεί τρεις πράξειςεντός ενός εξαµήνου θα χαρακτηρίζεται ωςεπιτηδευµατίας και θα υποχρεώνεται να ανοί-γει βιβλία εσόδων-εξόδων. Με τη διευκρινι-στική εγκύκλιο ΠΠΟΟΛΛ..11000044//22..11..2200114416 καθορί-ζεται ο τρόπος υπολογισµού της αξίας τίτλωνπου αποκτήθηκαν κατά το παρελθόν.

− Εισάγονται τροποποιήσεις στον ΚώδικαΦορολογικών ∆ιαδικασιών του Ιουλίου (Ν.4174/2013), ώστε να περιλαµβάνει το σύνολοτων προβλεπόµενων στη νοµοθεσία φόρωνκαι προστίµων. Επιπλέον, προστίθεται σειράµεταβατικών διατάξεων, προκειµένου νααποσαφηνιστεί η µετάβαση στο νέο καθε-στώς. Ειδικότερα, διευρύνεται το πεδίο εφαρ-µογής του Κώδικα Φορολογικών ∆ιαδικασιών(Κ.Φ.∆.) πέραν του Φόρου Εισοδήµατος καιτου Φόρου Προστιθέµενης Αξίας, σε µιασειρά άλλων φόρων, τελών, εισφορών καιχρηµατικών κυρώσεων.

− Προβλέπεται ότι θεωρείται απόκρυψη εισο-δηµάτων η µη απόδοση για κάθε φορολογικόέτος ποσού φόρου τουλάχιστον 10.000 ευρώ,εφόσον πρόκειται για φυσικά πρόσωπα ή υπό-χρεους τήρησης διπλογραφικών βιβλίων καιαντιστοίχως για ποσό φόρου τουλάχιστον60.000 ευρώ για υπόχρεους τήρησης διπλο-γραφικών βιβλίων. Επιπλέον, ενσωµατώνεταιστον Κώδικα Φορολογικών ∆ιαδικασιών ηήδη υπάρχουσα δυνατότητα της φορολογικήςδιοίκησης, εφόσον διαπιστώσει παραβάσειςφοροδιαφυγής, να επιβάλει εις βάρος του

παραβάτη προληπτικά ή διασφαλιστικά τουδηµοσίου συµφέροντος µέτρα, όπως τηδέσµευση του 50% των καταθέσεων, τωνπάσης φύσεως λογαριασµών και του περιε-χοµένου των θυρίδων. Τέλος, παρατείνεταιγια δύο χρόνια ακόµη η υποχρέωση έκδοσηςφορολογικού πιστοποιητικού από ΑΕ, ΕΠΕκαι υποκαταστήµατα αλλοδαπών επιχειρή-σεων. Τα προβλεπόµενα πρόστιµα ανέρχονταιπλέον σε 5.000 έως 40.000 ευρώ.

− Παρατείνεται η αναστολή για έναν ακόµηχρόνο (από 1.1.2015 αντί 1.1.2014) στην επι-βολή φόρου 20% στις διαφηµίσεις που προ-βάλλονται στην τηλεόραση.17

Με το νόµο 44222244//2200113318 του ∆εκεµβρίου τρο-ποποιούνται οι διατάξεις του Κ.Φ.∆.19 οιοποίες αφορούν τα πρόστιµα που επιβάλλονταισε ληξιπρόθεσµες οφειλές προς το ∆ηµόσιο:Απλοποιείται η διαδικασία της βεβαίωσης καιτης είσπραξης και δίνεται για πρώτη φορά στονοφειλέτη η δυνατότητα να επιλέγει ο ίδιος,µεταξύ περισσότερων χρεών του, ποιο θα εξο-φληθεί, ενώ έως τώρα τη σειρά αυτή καθόριζεη φορολογική αρχή. Μεταβολές υπάρχουν καιστο καθεστώς υπολογισµού των τόκων και τωνλοιπών διοικητικών κυρώσεων επί εκπροθέ-σµου καταβολής, καθώς και στους όρους καιτις περιπτώσεις απαλλαγής από τους τόκους.

Τέλος, µε διάταξη του νόµου 44223355//2200114420

προβλέπεται η αύξηση του πάγιου φόρου τωντσιγάρων από τα 80 στα 82,5 ευρώ ανάφορολογική µονάδα (1000 τσιγάρα).

1166 “Προσδιορισµός της τιµής κτήσης, σύµφωνα µε τις διατάξεις τηςπαραγράφου 4 του άρθρου 42 του ν. 4172/2013, κατά τη µεταβί-βαση µε επαχθή αιτία τίτλων από φυσικά πρόσωπα, στις περι-πτώσεις που οι τίτλοι αυτοί έχουν αποκτηθεί πριν την 29η Σεπτεµ-βρίου 1999”.

1177 Ο εν λόγω φόρος είχε πρωτοεπιβληθεί µε τον Ν. 3835/2010. Είναιη τέταρτη φορά που αναστέλλεται η εφαρµογή του.

1188 “Κυβερνητικό Συµβούλιο ∆ιαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, Ελλη-νικό Επενδυτικό Ταµείο Αξιοποίησης Περιουσίας του ∆ηµοσίουκαι άλλες επείγουσες διατάξεις”.

1199 Ν. 4174/2013.2200 “∆ιοικητικά µέτρα, διαδικασίες και κυρώσεις στην εφαρµογή της

ενωσιακής και εθνικής νοµοθεσίας στους τοµείς των τροφίµων,των ζωοτροφών και της υγείας και προστασίας των ζώων και άλλεςδιατάξεις αρµοδιότητας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξηςκαι Τροφίµων”.

KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 135


KEF_VI: 1 20-02-14 14:55 136

Η κρίση δηµόσιου χρέους στην Ελλάδα απότα τέλη του 2009 και εξής κατ’ εξοχήν επη-ρέασε τις νοµισµατικές και πιστωτικές εξε-λίξεις, τις αγορές κεφαλαίων και το τραπε-ζικό σύστηµα. Σηµειώθηκε έντονη συρρί-κνωση των καταθέσεων και η χορήγηση τρα-πεζικής χρηµατοδότησης περιορίστηκε δρα-στικά, ενώ καταγράφηκε σηµαντική αύξησητων τραπεζικών επιτοκίων, ραγδαία άνοδοςτων αποδόσεων των κρατικών οµολόγων καιπτώση των τιµών των µετοχών. Οι τράπεζεςαποκόπηκαν από τις διεθνείς αγορές χρήµα-τος και οµολόγων, κατέγραψαν ζηµίες ―ενµέρει λόγω της αναδιάρθρωσης του δηµόσιουχρέους― και επιπλέον χρειάστηκε ναδεσµεύσουν κεφάλαια για προβλέψεις δεδο-µένης της σηµαντικής αύξησης των προβλη-µατικών στοιχείων ενεργητικού.

Η Τράπεζα της Ελλάδος και η Πολιτεία ανα-κούφισαν τις πιέσεις επί της ρευστότητας τωντραπεζών και το 2012 άρχισαν να αναπλη-ρώνουν την κεφαλαιακή βάση των συστηµι-κών πιστωτικών ιδρυµάτων µε πόρους πουδιοχετεύθηκαν στη χώρα µέσω της δεύτερηςδανειακής σύµβασης. Από τα µέσα εκείνηςτης χρονιάς το φαινόµενο των έντονωνεκροών καταθέσεων έφθασε στο τέλος του, τατραπεζικά επιτόκια και οι αποδόσεις τωνκρατικών οµολόγων άρχισαν να αποκλιµα-κώνονται, οι τιµές των µετοχών να ανακά-µπτουν, η υποχώρηση της τραπεζικής χρηµα-τοδότησης προς την πραγµατική οικονοµία ναεπιβραδύνεται και η ρευστότητα των τραπε-ζών να αποκαθίσταται. Ειδικότερα, το 2013 ηανακεφαλαιοποίηση των πιστωτικών ιδρυ-µάτων ολοκληρώθηκε, η αναδιάταξη και εξυ-γίανση του τραπεζικού συστήµατος προχώ-ρησε περαιτέρω και καταγράφηκαν µόνοπεριορισµένες εκροές καταθέσεων. Οι ρυθ-µοί µείωσης των δανείων προς τον ιδιωτικότοµέα συγκρατήθηκαν παράλληλα µε περιο-ρισµό της χρηµατοδοτικής εξάρτησης τωνεµπορικών τραπεζών από την κεντρική τρά-πεζα, καθώς τα πιστωτικά ιδρύµατα απέκτη-σαν εκ νέου πρόσβαση στη διασυνοριακή δια-τραπεζική αγορά, ενώ η καθοδική πορεία τωντραπεζικών επιτοκίων και των µακροπρόθε-σµων αποδόσεων παγιώθηκε.

Όσο δεν σηµειώνεται αναζωπύρωση της αβε-βαιότητας, οι ευνοϊκές εξελίξεις θα συνεχί-ζονται και µάλιστα, µε την έλευση της οικο-νοµικής ανάκαµψης, θα επιταχυνθούν και θααποκτήσουν βάθος. Η αποκατάσταση της ρευ-στότητας και η εσωτερική δηµιουργία ιδίωνκεφαλαίων στις τράπεζες, όπως και η υπο-χώρηση του κόστους των κεφαλαίων για τηχρηµατοδότηση της πραγµατικής οικονοµίας,µε τη σειρά τους θα συµβάλουν σε στήριξη τηςανόδου της οικονοµικής δραστηριότητας.

Ο τραπεζικός τοµέας στην Ελλάδα δεν συνε-τέλεσε στη γένεση της κρίσης δηµόσιου χρέ-ους που ξέσπασε στα τέλη του 2009, αντίθεταεπλήγη σοβαρά από την κρίση. Υπερέβη τιςαντιξοότητες όµως, χωρίς να διαταραχθεί ηχρηµατοπιστωτική σταθερότητα, ανασυντασ-σόµενος µε τη στήριξη της Τράπεζας τηςΕλλάδος και της Πολιτείας, και συνέβαλε στηναντιµετώπιση της κρίσης αποτρέποντας τηναπότοµη πιστωτική συρρίκνωση.

Η αβεβαιότητα που έφερε η κρίση προκάλεσεµεγάλες εκροές καταθέσεων από το ελληνικότραπεζικό σύστηµα. Οι καταθέσεις των νοι-κοκυριών στο εξωτερικό αυξήθηκαν σηµα-ντικά, όπως επίσης και η εκτιµώµενη εγχώριανοµισµατική κυκλοφορία.

Οι εκροές καταθέσεων και ο αποκλεισµόςαπό τη διεθνή αγορά χρήµατος και οµολόγωνδηµιούργησαν πιέσεις στη ρευστότητα τωνπιστωτικών ιδρυµάτων, ενώ η αναδιάρθρωσητου δηµόσιου χρέους και η χειροτέρευση τηςποιότητας των χαρτοφυλακίων δανείων λόγωτης ύφεσης προκάλεσαν διάβρωση της κεφα-λαιακής βάσης του τραπεζικού συστήµατος.

Η άµεση αντίδραση των τραπεζών στη συρρί-κνωση των καταθέσεων ήταν να αυξήσουν ταεπιτόκια καταθέσεων προθεσµίας, οι εκτετα-µένες εκροές όµως σταµάτησαν µόνον ότανάρχισε να εδραιώνεται κλίµα εµπιστοσύνηςστις οικονοµικές προοπτικές της Ελλάδος.Έτσι, τα επιτόκια των καταθέσεων προθε-σµίας ακολούθησαν ανοδική πορεία από τιςαρχές της κρίσης µέχρι τον Ιούνιο του 2012,ενώ έκτοτε υποχωρούν.



V I I Α ΓΟΡΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΣ , Π Ι Σ ΤΩΣΕΩΝ ΚΑ ΙΚΕΦΑΛΑ ΙΩΝ

KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 137

Όσο διατηρείται το κλίµα εµπιστοσύνης καιβελτιώνονται οι οικονοµικές επιδόσεις τηςχώρας, δεν θα παρατηρούνται εκροές, αλλ’αντιθέτως το απόθεµα των εγχώριων καταθέ-σεων θα αρχίσει να αυξάνεται καθώς η ζήτησηκαταθέσεων θα ενισχύεται λόγω της ανάκαµ-ψης της οικονοµικής δραστηριότητας.

Κατά τα τελευταία έτη, οι ετήσιοι ρυθµοίµεταβολής της τραπεζικής χρηµατοδότησηςπρος τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσειςκαι τα νοικοκυριά υποχώρησαν και διαµορ-φώθηκαν σε αρνητικά επίπεδα. Τόσο η προ-σφορά όσο και η ζήτηση πιστώσεων περιορί-στηκαν. Το Ευρωσύστηµα και η Τράπεζα τηςΕλλάδος ενίσχυαν τη ρευστότητα των πιστω-τικών ιδρυµάτων. Επιπρόσθετα, πόροι τωνΕυρωπαίων εταίρων και του ∆ΝΤ, που εξα-σφάλισε η χώρα µας µέσω της δεύτερης δανει-ακής σύµβασης, διοχετεύθηκαν στις σηµαντι-κότερες ελληνικές τράπεζες µέσω του ΤαµείουΧρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας προκειµέ-νου να αναπληρωθεί η κεφαλαιακή τους βάση.Η ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστή-µατος πραγµατοποιήθηκε σύµφωνα µε εκτί-µηση των κεφαλαιακών αναγκών των πιστω-τικών ιδρυµάτων εκ µέρους της Τράπεζας τηςΕλλάδος. Η ενίσχυση της ρευστότητας και τηςκεφαλαιακής βάσης των τραπεζών συνέβαλεσε συγκράτηση της υποχώρησης της πιστωτι-κής επέκτασης, µε αποτέλεσµα να αποβεί ανα-λογικά µικρότερη από την υποχώρηση τωνκαταθέσεων και την υποχώρηση του ονοµα-στικού ΑΕΠ. Εντονότερη µεταξύ όλων τωνκατηγοριών πιστώσεων ήταν η υποχώρηση τωνκαταναλωτικών.

Άλλα σηµαντικά µέτρα πολιτικής εκτός τωνπροαναφερθέντων ήταν ήδη από τα τέλη του2008 η κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών µετην ανάληψη προνοµιούχων µετοχών από τοΕλληνικό ∆ηµόσιο και η κάλυψη τραπεζικώνοµολόγων µε κρατικές εγγυήσεις δεδοµένηςτης έξαρσης της ανησυχίας στις χρηµατοπι-στωτικές αγορές διεθνώς µετά την κατάρ-ρευση της Lehman Brothers, ο εφοδιασµός τουκοινού µε ικανό όγκο τραπεζογραµµατίωναπό τα τέλη του 2009 και εξής, προκειµένου ναικανοποιείται η ιδιαίτερα αυξηµένη ζήτηση,

και η νοµοθέτηση το 2011 πλαισίου για τηνεξυγίανση των αδύναµων τραπεζών.

Στα πρώτα χρόνια της κρίσης, τα επιτόκιατραπεζικού δανεισµού αυξήθηκαν κυρίωςλόγω της ανόδου των επιτοκίων καταθέσεων,της αύξησης του πιστωτικού κινδύνου και τηςαναγκαιότητας να περιοριστεί η προσφοράπιστώσεων όχι µόνο µέσω αυστηροποίησηςτων µη επιτοκιακών όρων δανεισµού, αλλάκαι µε χρήση του µηχανισµού των τιµών. Σεδιαφορετικό χρονικό σηµείο µέσα στο 2011για κάθε κατηγορία δανείων, το ονοµαστικόεπιτόκιο άρχισε να υποχωρεί. ∆ιάφοροιπαράγοντες συνετέλεσαν σε αυτή την εξέλιξη,η οποία συνεχίζεται, όπως π.χ. οι µειώσειςτων επιτοκίων Euribor και οι µειώσεις τουκόστους της χρηµατοδότησης που αντλούν οιτράπεζες από την Τράπεζα της Ελλάδος (µετάτο 2012).

Όσο δεν επιστρέφει η αβεβαιότητα της κρί-σης, το επιτόκιο καταθέσεων θα υποχωρεί,δηµιουργώντας τις συνθήκες για περαιτέρωαποκλιµάκωση των επιτοκίων τραπεζικούδανεισµού, υπό την προϋπόθεση ότι ο αντα-γωνισµός στο τραπεζικό σύστηµα θα διαφυ-λαχθεί. Σε ένα περιβάλλον οικονοµικής ανά-καµψης (α) θα ενισχυθεί η εµπιστοσύνη προςτις τράπεζες, γεγονός που θα συµβάλει σεδιεύρυνση της πρόσβασής τους στη διεθνήαγορά καταθέσεων χονδρικής, ενώ ήδη σχε-διάζεται να επιχειρηθεί άντληση πόρων καιαπό την αγορά οµολόγων, (β) θα επανακατα-τίθενται σε τραπεζικούς λογαριασµούς καιάλλα αποθησαυρισµένα τραπεζογραµµάτια,(γ) θα αυξάνεται η ζήτηση για εγχώριες κατα-θέσεις λιανικής και (δ) θα βελτιώνεται ηκεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών µε τηνεπανεπένδυση κερδών αλλά και την επιδιω-κόµενη αποτελεσµατικότερη διαχείριση τωνπροβληµατικών στοιχείων ενεργητικού. Όλατούτα θα συµβάλουν στη δηµιουργία κατάλ-ληλων προϋποθέσεων ώστε µεσοπρόθεσµα ναεπέλθει αύξηση της προσφοράς τραπεζικώνδανείων και άρα να ασκηθεί πρόσθετη καθο-δική πίεση στα επιτόκια δανεισµού. Προςαυτή την κατεύθυνση θα επιδράσει και οπεριορισµός του πιστωτικού κινδύνου.


KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 138

Η εξέλιξη της κρίσης συχνά περιγράφεται µεαναφορά στις µεταβολές της διαφοράς απο-δόσεων µεταξύ ελληνικών και γερµανικώνµακροπρόθεσµων κρατικών οµολόγων. Πράγ-µατι, η ανοδική πορεία της διαφοράς αποδό-σεων έγινε έκδηλη από τα τέλη του 2009 καιη µέγιστη τιµή της καταγράφηκε τις παραµο-νές της αναδιάρθρωσης του δηµόσιου χρέουςστις αρχές του 2012. Η διαφορά αποδόσεωνµειώθηκε σηµαντικά αφού, στα µέσα του 2012,µε το σχηµατισµό κυβέρνησης συνεργασίας,εξασφαλίστηκε η εφαρµογή οικονοµικής πολι-τικής συνεπούς µε τις υποχρεώσεις της χώραςπου απέρρεαν από τη δεύτερη δανειακή σύµ-βαση, η οποία θα επέτρεπε την παραµονή τηςΕλλάδος στη ζώνη του ευρώ. Κατ’ αναλογία,οι µεταβολές των τιµών στην αγορά µετοχώναντικατόπτρισαν αρχικά την αβεβαιότητα καιτην ύφεση που προκάλεσε η κρίση. Από ταµέσα όµως του 2012 αντανακλούν τηνευνοϊκή επίδραση της επιτελούµενης προόδουως προς τον περιορισµό των µακροοικονοµι-κών ανισορροπιών, την εισαγωγή διαρθρωτι-κών µεταρρυθµίσεων και ειδικότερα την ανα-διάταξη του τραπεζικού συστήµατος.

Εξαγορές και µέτρα εξυγίανσης, σε συνδυα-σµό µε τη διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης,οδήγησαν σε αύξηση του µεριδίου των τεσσά-ρων συστηµικών πιστωτικών ιδρυµάτων απόπερίπου 65% του συνολικού ενεργητικού τωντραπεζών το 2009 σε άνω του 90% το 2013. Ηεξέλιξη αυτή συµβάλλει σε εξάλειψη της πλε-ονάζουσας δυναµικότητας, ανοίγει το δρόµογια την αξιοποίηση συνεργειών και οικονο-µιών κλίµακας και δηµιουργεί πολύ ανθεκτι-κότερες τράπεζες, επιτείνοντας ωστόσο τηνανάγκη διαφύλαξης του ανταγωνισµού.

Μη επαναλαµβανόµενα γεγονότα (όπως ηκαταγραφή αρνητικής υπεραξίας στο πλαίσιοτης προαναφερθείσας αναδιάταξης του τρα-πεζικού συστήµατος) συνετέλεσαν στηνπραγµατοποίηση κερδών από τα πιστωτικάιδρύµατα το 2013. Ωστόσο, τα έτη 2010-2012οι τράπεζες κατέγραψαν ζηµίες λόγω τουσχηµατισµού αυξηµένων προβλέψεων έναντιτου πιστωτικού κινδύνου και της αναδιάρ-θρωσης του δηµόσιου χρέους. Αρνητική επί-

δραση στα κέρδη άσκησε επίσης η αύξησητων επιτοκίων καταθέσεων και η προσφυγήσε έκτακτη χρηµατοδότηση από την Τράπεζατης Ελλάδος, ενώ τα έσοδα από τόκους υπο-χώρησαν λόγω της συρρίκνωσης του ποσο-στού των ενήµερων δανείων.

Εν κατακλείδι, το κατάλληλο επιχειρηµατικόυπόδειγµα για τις ελληνικές τράπεζες στο νέοτοπίο που έχει δηµιουργηθεί στο τραπεζικόσύστηµα θα πρέπει να επιτυγχάνει εσωτερικήδηµιουργία κεφαλαίων κατ’ αρχάς µε εξορ-θολογισµό του κόστους λειτουργίας. Ταπιστωτικά ιδρύµατα πρέπει να παρέχουν πλή-ρες φάσµα τραπεζικών εργασιών ορθά τιµο-λογηµένων, καθώς και να επιδιώξουν πέραντης διαχείρισης των προβληµατικών στοιχείωνενεργητικού, απεµπλοκή από τις µη αµιγώςτραπεζικές εργασίες και επανασχεδίαση τωνδραστηριοτήτων στο εξωτερικό.

1 ΤΡΑΠΕΖΙΚΕΣ ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ

Χαρακτηριστικές της κρίσης ήταν οι εκτεταµέ-νες και επαναλαµβανόµενες µηνιαίες εκροέςαπό τις καταθέσεις των µη χρηµατοπιστωτικώνεπιχειρήσεων και των νοικοκυριών (βλ.Πίνακα VII.1). Οι εκροές ήταν κυρίως αποτέ-λεσµα εξάρσεων της αβεβαιότητας, ενώ όποτεενισχυόταν η εµπιστοσύνη σηµειώνονταν εισ-ροές καταθέσεων. Μέρος των εκροών αντανα-κλά την υποχώρηση της ζήτησης καταθέσεων σεσυνάρτηση µε την πτωτική τάση των ονοµαστι-κών εισοδηµάτων και του όγκου των συναλλα-γών στην αγορά ακινήτων και στις εγχώριεςαγορές χρηµατοπιστωτικών στοιχείων.

Από τους 33 µήνες που παρήλθαν από τηνεκδήλωση της δηµοσιονοµικής κρίσης (τέληΟκτωβρίου 2009) µέχρι τον Ιούνιο του 2012,οι 27 χαρακτηρίστηκαν από εκροές καταθέ-σεων. Σωρευτικά, η καθαρή εκροή από τοσύνολο των καταθέσεων1 ανήλθε σε 111 δισεκ.



11 Περιλαµβάνονται οι καταθέσεις της γενικής κυβέρνησης, των µηχρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων, των ασφαλιστικών επιχειρή-σεων, των λοιπών χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων, των νοικοκυ-ριών και των µη κατοίκων, στις τράπεζες (εκτός της Τράπεζας τηςΕλλάδος) στην Ελλάδα.

KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 139

ευρώ (39% του αρχικού υπολοίπου των κατα-θέσεων το Σεπτέµβριο του 2009). Η καθαρήεκροή από τις καταθέσεις των µη χρηµατοπι-στωτικών επιχειρήσεων ανήλθε σε 20 δισεκ.ευρώ (52% του αντίστοιχου αρχικού υπολοί-που) και αυτή από τις καταθέσεις των νοικο-κυριών σε 69 δισεκ. ευρώ (36%). Όσον αφοράειδικότερα τις µη χρηµατοπιστωτικές επιχει-ρήσεις και τα νοικοκυριά, η καθαρή εκροήαπό τις καταθέσεις προθεσµίας ανήλθε σε 53δισεκ. ευρώ ή 39%, ενώ η καθαρή εκροή απότις καταθέσεις µίας ηµέρας ανήλθε σε 35δισεκ. ευρώ ή 36%.

Το γεγονός ότι οι εκροές προήλθαν αναλογικάπερισσότερο από τις καταθέσεις των µη χρη-µατοπιστωτικών επιχειρήσεων υποδηλώνει ότιοι επιχειρήσεις διαθέτουν µεγαλύτερες δυνα-τότητες από τα νοικοκυριά να διαχειριστούντη ρευστότητά τους αποφεύγοντας την επίµακρόν διατήρηση υψηλών υπολοίπων στουςκαταθετικούς τους λογαριασµούς. Ένα συνα-φές φαινόµενο, που εξετάζεται στο ΠλαίσιοVII.1, αφορά τον περιορισµό, σε σύγκριση µετα έτη πριν από την κρίση, των εµπορικώνπιστώσεων µεταξύ των επιχειρήσεων και τηνυποκατάστασή τους µε άµεσο διακανονισµότων συναλλαγών, κυρίως µε µετρητά.

Το ότι οι εκροές επηρέασαν αναλογικά λιγό-τερο τις καταθέσεις µίας ηµέρας συνδέεταιµε το γεγονός ότι αυτές χρησιµοποιούνται ως

µέσα πληρωµής. Έτσι, ακόµη και υπό συν-θήκες κρίσης, οι δυνατότητες υποκατάστασήςτους είναι σχετικά µικρές.2 Τουναντίον, ηδιακράτηση καταθέσεων προθεσµίας υπα-γορεύεται κυρίως από το κίνητρο της επέν-δυσης. Υπό συνθήκες όξυνσης της αβεβαιό-τητας, τα τραπεζογραµµάτια ή οι τραπεζικέςκαταθέσεις ή άλλες επενδύσεις στο εξωτε-ρικό θεωρήθηκε από το κοινό ότι διέθεταναυξηµένη ελκυστικότητα η οποία υπεραντι-στάθµιζε µειονεκτήµατα όπως ο κίνδυνοςκλοπής ή καταστροφής των τραπεζογραµµα-τίων, ο περιορισµένος συγκριτικά βαθµόςρευστότητας των στοιχείων στο εξωτερικόγια έναν κάτοικο εσωτερικού κ.λπ. Τέλος, τογεγονός ότι οι καταθέσεις προθεσµίας µειώ-θηκαν αναλογικά περισσότερο είναι συνεπέςµε το εύρηµα πολλών παραδοσιακών µελετώντης ζήτησης χρήµατος ότι το χρήµα µε τηνευρεία έννοια παρουσιάζει υψηλότερη εισο-δηµατική ελαστικότητα από το χρήµα µε τηνστενή έννοια.

Σε σύγκριση µε το γ’ τρίµηνο του 2009, µέχριτο β’ τρίµηνο του 2012 οι τραπεζικές κατα-θέσεις του συνόλου των ελληνικών επιχειρή-σεων (εκτός ΝΧΙ) και νοικοκυριών στο εξω-


Πίνακας VII.1 Καταθέσεις στην Ελλάδα (εκτός καταθέσεων κεντρικής κυβέρνησης και µηκατοίκων1)

(ετήσιες εκατοστιαίες µεταβολές,2 µέσοι όροι έτους)

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος.1 Περιλαµβάνονται ωστόσο οι καταθέσεις των κατοίκων των λοιπών χωρών της ζώνης του ευρώ.2 Ετήσιοι ρυθµοί µεταβολής του αντίστοιχου δείκτη διορθωµένοι για διακυµάνσεις συναλλαγµατικών ισοτιµιών, σφάλµατα ταξινόµησης κ.ά. 3 Περιλαµβάνονται και καταθέσεις ταµιευτηρίου σε λοιπά νοµίσµατα (εκτός ευρώ).

1. Καταθέσεις µίας ηµέρας 3,3 1,4 -13,8 -19,9 -1,4

1.1 Όψεως και τρεχούµενοι λογαριασµοί 6,9 1,4 -9,4 -17,3 11,1

1.2 Ταµιευτηρίου 2,0 1,4 -15,9 -20,8 -7,3

2. Καταθέσεις προθεσµίας έως 2 ετών 16,8 -12,3 -10,8 -13,5 6,8

3. Καταθέσεις υπό προειδοποίηση έως 3 µηνών3 23,8 17,6 -9,5 -14,9 -8,5

4. Καταθέσεις όλων των παραπάνω κατηγοριών (1+2+3) 10,5 -6,6 -12,1 -16,2 3,2

2009 2010 2011 2012 2013

22 Ορισµένες πληρωµές µεγάλων σχετικά ποσών, για λόγους ασφα-λείας και συµµόρφωσης µε την κείµενη νοµοθεσία, δεν είναι δυνα-τόν να πραγµατοποιηθούν µε µετρητά. Η καταβολή της µισθοδο-σίας από την επιχείρηση µε πίστωση των τραπεζικών λογαριασµώντων εργαζόµενων αποτελεί σχετικό παράδειγµα.

KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 140

τερικό είχαν αυξηθεί κατά 24 δισεκ. ευρώ ή160%. Αναλογικά µικρότερη αύξηση σηµεί-ωσαν οι τοποθετήσεις σε µετοχές και οµό-λογα που έχουν εκδοθεί στο εξωτερικό. Εάνσυνεχιστεί ο επαναπατρισµός κεφαλαίων πουπαρατηρήθηκε την περίοδο Ιουλίου 2012-∆εκεµβρίου 2013 (περίπου 5,7 δισεκ. ευρώ),είναι δυνατόν να επιστρέψουν σταδιακά σεµεσοπρόθεσµο ορίζοντα πόροι της τάξεωςτων 20 δισεκ. ευρώ για τη χρηµατοδότηση τηςεγχώριας οικονοµίας.

Είναι επίσης δυνατόν να υπολογιστεί ότι τοαπόθεµα των τραπεζογραµµατίων σε κυκλο-φορία3 το β’ εξάµηνο του 2012 ήταν υπερδι-πλάσιο σε σύγκριση µε το 2009, και τούτοπαρά το γεγονός ότι η οικονοµική δραστη-ριότητα µειώθηκε σηµαντικά (ενώ τα επιτόκιακαταθέσεων είχαν αυξηθεί). ∆εν πρέπει ναυποτιµώνται οι δυσκολίες που έπρεπε ναυπερπηδήσει η Τράπεζα της Ελλάδος για ναικανοποιηθούν οι εξάρσεις της ζήτησης µετρη-τών χωρίς ποσοτικά όρια ή καθυστερήσειςώστε να αποφευχθεί η πρόκληση πρόσθετηςανησυχίας στο κοινό σε στιγµές που η αβε-βαιότητα ήταν ήδη έντονη.

Οι τράπεζες προσπάθησαν να αναχαιτίσουντις εκροές καταθέσεων αυξάνοντας το επιτό-κιο στις καταθέσεις προθεσµίας, ενώ το επι-τόκιο στις καταθέσεις µίας ηµέρας µεταβλή-θηκε ελάχιστα (βλ. Τµήµα VII.2). Η πολιτικήαυτή συνέβαλε σε οριακή µόνο αύξηση τουµεριδίου των καταθέσεων προθεσµίας στοσύνολο των καταθέσεων των µη χρηµατοπι-στωτικών επιχειρήσεων και νοικοκυριών από58% το 2009 σε 60% το β’ εξάµηνο του 2012,ενώ κατά τη διάρκεια του 2013 το µερίδιοαυτό µειώθηκε παράλληλα µε την υποχώρησητου επιτοκίου καταθέσεων προθεσµίας.

Ωστόσο, οι εκροές καταθέσεων αναστράφη-καν µόνο µετά τα µέσα του 2012, όταν ενι-σχύθηκε η εµπιστοσύνη στις οικονοµικές προ-οπτικές της χώρας. Έτσι, το β’ εξάµηνο του2012 σηµειώθηκαν σχεδόν αποκλειστικάµηνιαίες καθαρές εισροές. Ενδεικτικό τηςευαισθησίας που παρουσιάζουν οι καταθέσειςπροθεσµίας των µη χρηµατοπιστωτικών επι-

χειρήσεων και των νοικοκυριών στις αυξο-µειώσεις της αβεβαιότητας είναι το γεγονόςότι από τις καταθέσεις που επέστρεψαν κατάτο β’ εξάµηνο του 2012, το 96% ήταν προθε-σµίας και το 4% µίας ηµέρας, παρά το ότι τοεπιτόκιο καταθέσεων προθεσµίας ακολου-θούσε πτωτική τροχιά.

Το 2013 καταγράφηκαν και πάλι εκροές κατα-θέσεων, οι οποίες όµως είχαν πολύ µικρότεροµέγεθος κατά µέσο όρο (600 εκατ. ευρώ µηνι-αίως) από ό,τι οι εκροές κατά την περίοδο απότην εκδήλωση της κρίσης µέχρι τα µέσα του2012 (4 δισεκ. ευρώ). Η σύγκριση αυτή επι-βεβαιώνει ότι οι εκροές το 2013 δεν οφείλο-νταν σε εξάρσεις της αβεβαιότητας ―αν εξαι-ρέσουµε τη µεγάλη εκροή τον Απρίλιο η οποίαήταν επακόλουθο της ανασφάλειας που προ-κάλεσε η κυπριακή κρίση µε την αποµείωσητης αξίας των καταθέσεων στην Κύπρο― αλλάστην πτωτική τάση του ονοµαστικού ΑΕΠ.Πάντως, το υπόλοιπο τόσο των συνολικώνκαταθέσεων όσο και των καταθέσεων των µηχρηµατοπιστωτικών επιχειρήσεων και των νοι-κοκυριών παρέµεινε κατά µέσο όρο υψηλό-τερο το 2013 σε σύγκριση µε το 2012.

Αρκετά σηµαντική για τους συνολικούςπόρους του τραπεζικού συστήµατος ήταν ηεξέλιξη των καταθέσεων µη κατοίκων.Μεταξύ Σεπτεµβρίου 2009 και ∆εκεµβρίου2013 οι καταθέσεις των µη κατοίκων µειώθη-καν κατά 69%, ενώ καταγράφηκαν µειώσειςκατά 42% των καταθέσεων των µη χρηµατο-πιστωτικών επιχειρήσεων και κατά 31% τωνκαταθέσεων των νοικοκυριών. Η εξέλιξη αυτήµάλλον δεν συνδέεται άµεσα µε την πορείατης οικονοµικής δραστηριότητας στην Ελλάδα,αλλά ενδέχεται να αντανακλά µείωση τηςελκυστικότητας για τους µη κατοίκους τωνεγχώριων τραπεζών σε σύγκριση µε τράπεζεςτου εξωτερικού (ή υποκαταστήµατα ελληνικώντραπεζών στο εξωτερικό).



33 Κατ’ ακρίβεια, το σύνολο των τραπεζογραµµατίων που έχει θέσειστην κυκλοφορία η Τράπεζα της Ελλάδος. Λόγω της λειτουργίαςτης Νοµισµατικής Ένωσης, δηλ. των κατ’ ουσίαν ελεύθερωνεκροών τραπεζογραµµατίων και κερµάτων προς τα λοιπά κράτη-µέλη της ζώνης του ευρώ και αντιστρόφως, τα τραπεζογραµµάτιακαι τα κέρµατα που έχει θέσει σε κυκλοφορία η Τράπεζα τηςΕλλάδος δεν συµπίπτουν κατ’ ανάγκην µε τη νοµισµατική κυκλο-φορία εντός της ελληνικής επικράτειας.

KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 141

2 ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΕΠΙΤΟΚΙΑ ΚΑΙ ΚΟΣΤΟΣΑΝΑΧΡΗΜΑΤΟ∆ΟΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΤΙΚΩΝΙ∆ΡΥΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ

Στα τέλη του 2009, οι τράπεζες αντιµετώπισαν,όπως προαναφέρθηκε, σηµαντικές εκροέςκαταθέσεων. Ήδη από διετίας η πρόσβασήτους στις διεθνείς αγορές χρήµατος συνα-ντούσε προσκόµµατα λόγω της χρηµατοπι-στωτικής αναταραχής. Όµως στα τέλη του2009 η πρόσβαση χάθηκε πλέον σχεδόν ολο-κληρωτικά, εξέλιξη την οποία επιτάχυναν καιοι τότε υποβαθµίσεις της πιστοληπτικής ικα-νότητας της χώρας και των τραπεζών.

Προκειµένου να περιορίσουν την επίπτωση στηρευστότητά τους, οι τράπεζες αύξησαν σταδιακά(∆εκέµβριος 2009-Ιούνιος 2012) τα επιτόκια τωνκαταθέσεων προθεσµίας. Αύξησαν επίσης ταεπιτόκια των καταθέσεων µίας ηµέρας (Μάιος2010-∆εκέµβριος 2012),4 οριακά όµως, δεδοµέ-νου ότι οι δυνατότητες υποκατάστασης αυτώντων καταθέσεων είναι µικρότερες.

Μεταξύ Νοεµβρίου 2009 (οπότε καταγράφηκεη ελάχιστη τιµή) και Ιουνίου 2012 (οπότεκαταγράφηκε η µέγιστη τιµή), το επιτόκιο τωνκαταθέσεων προθεσµίας των νοικοκυριών(των επιχειρήσεων) αυξήθηκε κατά 3 (3,4)εκατοστιαίες µονάδες.

Όταν οι εκροές καταθέσεων διακόπηκαν µετάτα µέσα του 2012, τo επιτόκιo των καταθέσεωνπροθεσµίας των νοικοκυριών άρχισε να υπο-χωρεί. Mεταξύ Ιουνίου 2012 (µέγιστη τιµή)και ∆εκεµβρίου 2013, µειώθηκε κατά περίπου2 εκατοστιαίες µονάδες. Το επιτόκιο τωνκαταθέσεων προθεσµίας των µη χρηµατοπι-στωτικών επιχειρήσεων είχε αρχίσει να υπο-χωρεί από τον Απρίλιο 2012. Μεταξύ Ιουνίου2012 και ∆εκεµβρίου 2013 µειώθηκε κατάπερίπου 1½ εκατοστιαία µονάδα.

Τα επιτόκια δανεισµού άρχισαν να αυξάνο-νται στα τέλη του 2009. Η ανοδική πορείαδιήρκεσε µέχρι το 2011. Μεταξύ της ελάχι-στης (Οκτώβριος 2009) και της µέγιστης τιµής(∆εκέµβριος 2011), το µεσοσταθµικό επιτόκιοτων πιστώσεων προς µη χρηµατοπιστωτικές

επιχειρήσεις αυξήθηκε κατά περίπου 2¾ εκα-τοστιαίες µονάδες. Το επιτόκιο των δανείωνάνω του 1 εκατ. ευρώ, τα οποία αφορούνκυρίως µεγάλες επιχειρήσεις, αυξήθηκεπερισσότερο (3¾ εκατοστιαίες µονάδες) απόό,τι το επιτόκιο στα δάνεια χαµηλότερουύψους, που κατευθύνονται και σε επιχειρή-σεις µικρού και µεσαίου µεγέθους (2¾ εκα-τοστιαίες µονάδες), προφανώς σε µία προ-σπάθεια των τραπεζών να διαφοροποιήσουντο χαρτοφυλάκιο δανείων τους και να περιο-ρίσουν το µέσο ποσό ανά χορήγηση. Τέλος,µεταξύ της ελάχιστης (∆εκέµβριος 2009) καιτης µέγιστης κατά τα έτη της κρίσης τιµής(Αύγουστος 2011), το µεσοσταθµικό επιτόκιοστεγαστικών (καταναλωτικών) δανείων κατέ-γραψε αύξηση κατά περίπου 1¼ (1½ ) εκα-τοστιαία µονάδα.

Η αυξητική πορεία των επιτοκίων δανεισµού(τέλη 2009-2011) ήταν συνεπής µε:

11.. την αύξηση του µέσου επιτοκίου καταθέ-σεων, καθώς αυτή επηρεάζει το κόστος συγκέ-ντρωσης πόρων εκ µέρους των τραπεζών προςδιοχέτευση σε χορηγήσεις,

22.. την αύξηση των επιτοκίων Euribor (κατάµία εκατοστιαία µονάδα για το τρίµηνο επι-τόκιο µεταξύ Μαρτίου 2010 και Ιουλίου 2011),καθώς αυτά χρησιµοποιούνται ως επιτόκιααναφοράς στις συµβάσεις πολλών δανείων –ιδίως στεγαστικών και καταναλωτικών.

33.. την αύξηση των επιτοκίων της ΕΚΤ (Απρί-λιος και Ιούλιος 2011), η οποία οδήγησε σεαύξηση του κόστους αναχρηµατοδότησης τωνπιστωτικών ιδρυµάτων από την Τράπεζα τηςΕλλάδος. Το κόστος αναχρηµατοδότησηςαυξήθηκε περαιτέρω λόγω προσφυγής τωνπιστωτικών ιδρυµάτων σε έκτακτη χρηµατο-δότηση (κατ’ ουσίαν από τον Αύγουστο 2011και εξής) µε υψηλότερο επιτόκιο σε σύγκρισηµε τις πράξεις ανοικτής αγοράς και τη διευ-κόλυνση οριακής χρηµατοδότησης του Ευρω-συστήµατος (στις οποίες επίσης τα πιστωτικά


44 Ως καταθέσεις µίας ηµέρας χαρακτηρίζονται οι καταθέσεις ταµι-ευτηρίου και όψεως και οι τρεχούµενοι λογαριασµοί.

KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 142

ιδρύµατα έχουν πρόσβαση µέσω των λογα-ριασµών τους στην Τράπεζα της Ελλάδος).

Λόγω της εκροής καταθέσεων και της αδυνα-µίας πρόσβασης στη διατραπεζική αγορά, ηεξάρτηση των πιστωτικών ιδρυµάτων από τιςπράξεις νοµισµατικής πολιτικής και το µηχα-νισµό έκτακτης χρηµατοδότησης αυξήθηκε. Το2009, το υπόλοιπο των καταθέσεων (πλην δια-τραπεζικών) στο τραπεζικό σύστηµα ήτανπάνω από 6 φορές µεγαλύτερο από το υπό-λοιπο της αντλούµενης από το Ευρωσύστηµαχρηµατοδότησης. Το α’ εξάµηνο του 2012 τουπόλοιπο της χρηµατοδότησης από τηνκεντρική τράπεζα είχε φθάσει στα 4/5 του υπο-λοίπου των καταθέσεων. Ωστόσο, το 2013 τουπόλοιπο της εν λόγω χρηµατοδότησης περιο-ρίστηκε στο 1/3 περίπου των καταθέσεων.

Η αναχρηµατοδότηση των τραπεζών έγινεδυσχερέστερη (τέλη 2009-αρχές 2012) λόγω τηςυποχώρησης των τιµών των οµολόγων του Ελλη-νικού ∆ηµοσίου (που αποτελούσαν την κυριό-τερη µορφή εξασφάλισης διαθέσιµη στις εγχώ-ριες τράπεζες), σε συνδυασµό µε την αύξησητων περικοπών αποτίµησης που εφάρµοζε τοΕυρωσύστηµα καθώς η πιστοληπτική αξιολό-γηση της χώρας ολοένα υποβαθµιζόταν. Επι-πλέον, λόγω των υποβαθµίσεων οι καλυµµένεςτραπεζικές οµολογίες και τα χρεόγραφα πουπροέκυπταν από τιτλοποίηση δανείων έπαυσαν(στη διάρκεια της διετίας 2011-2012) να γίνο-νται αποδεκτά ως εξασφαλίσεις στις πράξειςνοµισµατικής πολιτικής. Τα ποσά ρευστότηταςπου ήταν δυνατόν να αντληθούν από το Ευρω-σύστηµα και να εξασφαλιστούν µε το χαρτο-φυλάκιο τίτλων των πιστωτικών ιδρυµάτων γίνο-νταν ολοένα και χαµηλότερα. Προκειµένου ναµετριάσει αυτή τη δυσµενή εξέλιξη, η Πολιτείααύξησε (2010-2011) το συνολικό ποσό τωνεγγυήσεων που παρείχε για κάλυψη οµολόγωντα οποία εκδίδουν τα πιστωτικά ιδρύµατα, ώστενα είναι δυνατόν να χρησιµοποιούνται ως εξα-σφαλίσεις, και εξέδωσε προς τα πιστωτικά ιδρύ-µατα πρόσθετα ειδικά οµόλογα, επίσης για ναχρησιµοποιηθούν ως εξασφαλίσεις.

Κατά τη διάρκεια του 2011, η πορεία των ονο-µαστικών επιτοκίων δανεισµού αντιστράφηκε

και έγινε πτωτική. Μεταξύ ∆εκεµβρίου 2011και ∆εκεµβρίου 2013, το επιτόκιο επιχειρη-µατικών πιστώσεων µειώθηκε περίπου κατά1¾ εκατοστιαία µονάδα. Το επιτόκιο των στε-γαστικών (καταναλωτικών) δανείων ακολού-θησε καθοδική πορεία µετά τον Αύγουστο2011 και µειώθηκε µέχρι το Νοέµβριο του 2013κατά περίπου 1¾ (3¼) εκατοστιαίες µονάδες.

Η συνεχιζόµενη υποχώρηση των ονοµαστικώνεπιτοκίων είναι συνεπής µε:

11.. την πτώση των επιτοκίων Euribor µετά τονΙούλιο του 2011 (µέχρι το ∆εκέµβριο 2013 τοτρίµηνο επιτόκιο είχε µειωθεί περίπου κατά1¼ εκατοστιαία µονάδα),

22.. την υποχώρηση των επιτοκίων καταθέσεωνπου προαναφέρθηκε,

33.. τη σηµαντική κάµψη του κόστους αναχρη-µατοδότησης από την Τράπεζα της Ελλάδοςαπό τα τέλη του 2012 και εξής. Η κάµψη αυτήενσωµάτωσε τις µειώσεις των επιτοκίων τουΕυρωσυστήµατος και πραγµατοποιήθηκεκατόπιν της υπαγωγής εκ νέου των τίτλων πουέχει εκδώσει ή καλύψει µε εγγυήσεις το ∆ηµό-σιο στις αποδεκτές από το Ευρωσύστηµα εξα-σφαλίσεις στα τέλη ∆εκεµβρίου 2012. Τότε ταπιστωτικά ιδρύµατα υποκατέστησαν την προ-σφυγή σε έκτακτη χρηµατοδότηση µε συµµε-τοχή στις πράξεις του Ευρωσυστήµατος. Προη-γουµένως, το µερίδιο της έκτακτης χρηµατο-δότησης στη συνολική χρηµατοδότηση από τηνΤράπεζα της Ελλάδος είχε αυξηθεί από 14%τον Αύγουστο του 2011 σε 55% τον Ιούνιο και95% το Νοέµβριο του 20125 (2013: 20%).

Πάντως, επισηµαίνεται ότι, σύµφωνα µε απλήεκτίµηση,6 τα επιτόκια δανεισµού σε πραγ-



55 Σε σχετικό περιορισµό της προσφυγής σε έκτακτη χρηµατοδότησησυνέβαλε το γεγονός ότι η αναδιάρθρωση του δηµόσιου χρέους, ηανακεφαλαιοποίηση και η εξυγίανση του τραπεζικού συστήµατος,όπως επίσης και η επαναγορά χρέους από το Ελληνικό ∆ηµόσιοείχαν ως αποτέλεσµα τα πιστωτικά ιδρύµατα να αποκτήσουν οµό-λογα του EFSF, τα οποία είναι αποδεκτά µε χαµηλή περικοπή απο-τίµησης ως εξασφαλίσεις στις συνήθεις πράξεις νοµισµατικής πολι-τικής, καθώς και σε διασυνοριακές διατραπεζικές συναλλαγές.

66 Το πραγµατικό επιτόκιο για ένα δεδοµένο µήνα προκύπτει όταναπό το ονοµαστικό επιτόκιο που παρατηρείται το συγκεκριµένοµήνα αφαιρεθεί ο δωδεκάµηνος ρυθµός πληθωρισµού ο οποίοςκαταγράφεται τον ίδιο µήνα.

KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 143

µατικούς όρους ακολουθούν ανοδική τάσηαπό το 2010. Τούτο µάλλον οφείλεται στογεγονός ότι ο απλός υπολογισµός υπερεκτιµάτο πραγµατικό επιτόκιο, διότι υποεκτιµά τοναναµενόµενο σε µεσοπρόθεσµο ορίζοντα πλη-θωρισµό, καθώς τον προσεγγίζει µε τον πραγ-µατοποιούµενο πληθωρισµό, ο οποίος, λόγωτης προηγηθείσας πολυετούς ύφεσης, είναιπροσωρινά αρνητικός.

3 ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ

Οι ετήσιοι ρυθµοί µεταβολής της τραπεζικήςχρηµατοδότησης αφενός προς τις µη χρηµα-τοπιστωτικές επιχειρήσεις και αφετέρου προςτα νοικοκυριά (βλ. ∆ιάγραµµα VII.1) είχαναρχίσει να υποχωρούν πριν από το 2009. Απότα τέλη του 2007 οι τράπεζες αυστηροποιούσαντα πιστοδοτικά κριτήρια, συνεπώς η προσφοράπιστώσεων περιοριζόταν, κυρίως διότι συνα-ντούσαν δυσκολίες ως προς την άντληση ρευ-στών διαθεσίµων από τις χρηµατοπιστωτικέςαγορές λόγω της διεθνούς αναταραχής.

Τα επόµενα έτη υποχώρησε και η ζήτηση όλωντων κατηγοριών τραπεζικών πιστώσεων,καθώς συρρικνώθηκε η οικονοµική δραστη-ριότητα, υποχώρησαν οι τιµές και τα ενοίκιαστην αγορά ακινήτων, αυξήθηκαν τα επιτόκιαδανεισµού και εντάθηκε η αβεβαιότητα.

Εξάλλου, από τα τέλη του 2009 µέχρι τις αρχέςτου 2013 συνεχίστηκε η αυστηροποίηση τωνπιστοδοτικών κριτηρίων από τις τράπεζες, οιοποίες πλέον συναντούσαν δυσχέρειες και ωςπρος τη συγκέντρωση καταθέσεων λιανικής.Επιπροσθέτως, η κεφαλαιακή βάση η οποίαήταν διαθέσιµη για να υποστηρίξει την πιστο-δοτική δραστηριότητα του τραπεζικού συστή-µατος περιοριζόταν (βλ. Τµήµα VII.6).

Το 2012 και 2013, η ανακεφαλαιοποίηση καιη αναδιάρθρωση του τραπεζικού συστήµατοςαποκατέστησαν την επάρκεια των εποπτικώνιδίων κεφαλαίων, ενώ και η πρόσβαση τωντραπεζών σε χρηµατοδοτικούς πόρους προςδιοχέτευση σε δάνεια βελτιώθηκε (βλ. ΤµήµαVII.1 και VII.2). Παραµένει ωστόσο η ανα-

σταλτική για την πιστωτική επέκταση επί-δραση των προβληµατικών στοιχείων ενερ-γητικού και της υποχρέωσης των εµπορικώντραπεζών (που απορρέει από το Μνηµόνιο)να περιορίσουν την άντληση χρηµατοδότησηςαπό την κεντρική τράπεζα. Σε ενίσχυση τηςπροσφοράς τραπεζικών δανείων συνέβαλανκαι συνεχίζουν να συµβάλλουν διάφορες κοι-νοτικές πρωτοβουλίες και η δράση του Εθνι-κού Ταµείου Επιχειρηµατικότητας και Ανά-πτυξης (ΕΤΕΑΝ).

Επίσης, η επιβράδυνση του ρυθµού µείωσηςτης οικονοµικής δραστηριότητας συντελεί σεσυγκράτηση της υποχώρησης της ζήτησης γιαπιστώσεις. Ταυτόχρονα, η βελτίωση των


οικονοµικών προοπτικών θα ενθαρρύνει τηνπροσφορά πιστώσεων από τις τράπεζεςµεσοπρόθεσµα, καθώς συνδέεται µε προσ-δοκίες µελλοντικού περιορισµού του πιστω-τικού κινδύνου.

Η συγκράτηση της υποχώρησης της ζήτησηςκαι της προσφοράς πιστώσεων (όπως στοι-χειοθετείται και από την Έρευνα για τις Τρα-πεζικές Χορηγήσεις) εξηγεί το γεγονός ότι οιρυθµοί µείωσης της τραπεζικής χρηµατοδό-τησης, πρωτίστως προς τα νοικοκυριά και δευ-τερευόντως προς τις επιχειρήσεις, έχουν επι-βραδυνθεί από τα µέσα του 2012 και µετά.

Σχετικά µε την τραπεζική χρηµατοδότησηπρος τα νοικοκυριά, είναι αξιοσηµείωτο ότιµεταξύ 2009 και 2013 µειώθηκε το µερίδιοτων καταναλωτικών δανείων (από 32% σε29%), ενώ αυξήθηκε αντίστοιχα το µερίδιοτων στεγαστικών δανείων.7 Αυτό αντανακλάτο γεγονός ότι οι καταναλωτικές πιστώσειςείναι πιο βραχυπρόθεσµες: καθώς στο πλαί-σιο της γενικής αποµόχλευσης δεν ανανεώ-νονταν, το υπόλοιπό τους γρήγορα υποχώ-ρησε, ενώ θα παρέλθει µεγαλύτερος χρόνοςµέχρι να λήξουν τα υφιστάµενα στεγαστικάδάνεια. Επιπρόσθετα, οι καθυστερήσειςείναι σχετικά συχνότερες στα καταναλωτικάδάνεια (βλ. Τµήµα VII.6),8 µε αποτέλεσµα οιτράπεζες να αποφεύγουν τις νέες χορηγήσειςσε αυτή την κατηγορία.

Όσον αφορά τις µη χρηµατοπιστωτικές επι-χειρήσεις, την περίοδο 2009-2013 οι µόνοικλάδοι οι οποίοι αύξησαν το δανεισµό τουςαπό το τραπεζικό σύστηµα ήταν ο τουρισµός,η ναυτιλία και ο κλάδος του ηλεκτρισµού, τουφωταερίου και της ύδρευσης. ∆ύο εξωστρε-φείς κλάδοι (τουρισµός, ναυτιλία) ευνοήθηκανέναντι λιγότερο εξωστρεφών κλάδων. Αυτόαποτελεί ένδειξη ότι η κατανοµή των πιστώ-σεων από τις τράπεζες ήταν κατ’ αρχήν συνε-πής µε τις απαιτήσεις της παραγωγικής ανα-διάρθρωσης της οικονοµίας. Κατ’ ανάγκηνόµως η κλίµακα της πιστοδοτικής δραστηριό-τητας των τραπεζών δεν είναι επαρκής για τηνοικοδόµηση του νέου παραγωγικού προτύπου.Όσον αφορά τα µερίδια των επιµέρους κλά-

δων της οικονοµικής δραστηριότητας στησυνολική πιστωτική επέκταση προς τις µη χρη-µατοπιστωτικές επιχειρήσεις, εντονότερηµείωση υπέστη ο κλάδος του εµπορίου (κατά4 εκατοστιαίες µονάδες, από 26% σε 22%).

Την περίοδο 2009-2011, για την οποία είναιδιαθέσιµη πλήρης κλαδική ανάλυση µε τηναπαραίτητη λεπτοµέρεια, η προστιθέµενηαξία υποχώρησε σε όλους τους κλάδους εκτός



77 Η εξέλιξη αυτή δεν οφείλεται σε διαφορετική συχνότητα δια-γραφών µεταξύ των δύο κατηγοριών δανείων.

88 Τούτο βεβαίως σηµαίνει ότι οι εξοφλήσεις είναι σπανιότερες,συνεπώς ―αγνοώντας τις διαγραφές― το συνολικό υπόλοιπο τωνδανείων σε αυτή την κατηγορία υποχωρεί βραδύτερα από ό,τι ανόλα τα καταναλωτικά δάνεια εξυπηρετούνταν οµαλά.

KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 145

της ναυτιλίας και του κλάδου του ηλεκτρισµούκ.λπ. Ο λόγος της υφιστάµενης τραπεζικήςχρηµατοδότησης προς την προστιθέµενη αξίααυξήθηκε σε όλους τους κλάδους.9 Αυτόσυνέβη διότι, µε τη βοήθεια των µέσων πολι-τικής που αναλύονται στο Τµήµα VII.6, η τρα-πεζική χρηµατοδότηση είτε αυξήθηκε είτε ορυθµός µε τον οποίον περιορίστηκε συγκρα-τήθηκε, µε συνέπεια να υπολειφθεί του ρυθ-µού µε τον οποίο µειώθηκε η προστιθέµενηαξία. Μάλιστα, στον κλάδο της ναυτιλίας καιστον κλάδο του ηλεκτρισµού κ.λπ., στους οποί-ους η προστιθέµενη αξία σηµείωσε αύξηση, ητραπεζική χρηµατοδότηση αυξήθηκε ακόµηταχύτερα.10 Η παροχή τραπεζικής χρηµατο-δότησης είναι επιθυµητή για τη στήριξη κατάτο δυνατόν της οικονοµικής δραστηριότητας,θα πρέπει όµως να αποφεύγεται η χρόνιαπιστοδότηση από το τραπεζικό σύστηµα επι-χειρήσεων οι οποίες δεν είναι βιώσιµεςµακροπρόθεσµα.

Τέλος, περιορίστηκε το µερίδιο της γενικήςκυβέρνησης στη συνολική τραπεζική χρηµα-τοδότηση της οικονοµίας (2009: 19%, 2013:13%). Η πιστοδότηση του κυβερνητικούτοµέα από τις εγχώριες τράπεζες (βλ. ∆ιά-γραµµα VII.2) αντικαταστάθηκε σε µεγάλοβαθµό από τη χρηµατοδοτική στήριξη τωνκρατών-µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης καιτου ∆ΝΤ.


OΙ ΕΠΙΤΑΓΕΣ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΠΙΣΤΩΣΕΩΝ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΤΗ

Η ιδιωτική επιταγή (σε αντιδιαστολή προς την τραπεζική επιταγή, που επέχει θέση µετρητών)λειτουργεί µεταξύ άλλων ως µέσο παροχής εµπορικής πίστωσης: µε τη µεταχρονολόγηση δηµι-ουργείται χρονική υστέρηση µεταξύ της πραγµατοποίησης της συναλλαγής και της ηµεροµηνίαςχρέωσης του τραπεζικού λογαριασµού του εκδότη. Η χρονική υστέρηση αυξάνει τη σηµασία τηςαξιοπιστίας του εκδότη της επιταγής, καθώς ο δικαιούχος της πληρωµής πρέπει να σταθµίσει ανο εκδότης θα διαθέτει επαρκές υπόλοιπο στον τραπεζικό λογαριασµό του για την κάλυψή της.Επιπρόσθετα, οι επιταγές είναι δυνατόν να χρησιµοποιηθούν ως ενέχυρο για τη χορήγηση τρα-πεζικών πιστώσεων από τα πιστωτικά ιδρύµατα.

Από τα στοιχεία του συστήµατος ∆ΙΑΣ, τα οποία βεβαίως αφορούν µόνο τις επιταγές που διεκ-περαιώνονται ηλεκτρονικά, είναι δυνατός ο διαχωρισµός σε τραπεζικές και ιδιωτικές επιταγές.Οι ιδιωτικές επιταγές αποτελούσαν το 2013 το 85% του συνολικού αριθµού επιταγών στο ∆ΙΑΣ(έναντι 90% το 2008), ενώ η αξία τους αντιπροσώπευε το 67% του συνόλου (έναντι 72% το 2008).

H Έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΚΤ για την πρόσβαση των µικρών και µεσαίωνεπιχειρήσεων σε χρηµατοδότηση εξετάζει, µεταξύ άλλων, τη διαθεσιµότητα εµπορικών πιστώ-σεων.1 Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις των ελληνικών επιχειρήσεων στην έρευνα αυτή, η διαθεσιµό-τητα εµπορικών πιστώσεων επιδεινωνόταν από το β’ εξάµηνο του 2010 µέχρι τα µέσα του 2012,ενώ στη συνέχεια η συρρίκνωση των εµπορικών πιστώσεων άρχισε σταδιακά να αναστρέφεται– παρόµοια ήταν και η µεταβολή του αριθµού των ιδιωτικών επιταγών στο σύστηµα ∆ΙΑΣ. Ο περιο-

Πλαίσιο VII.1

1 Σηµειώνεται ότι η έννοια των εµπορικών πιστώσεων στην Έρευνα αυτή περιλαµβάνει και άλλα µέσα εµπορικών πιστώσεων πέραντων ιδιωτικών επιταγών.

99 Το συµπέρασµα αυτό εξάγεται εφόσον εξουδετερωθεί η επίδρασητων αναταξινοµήσεων και διαγραφών στα υφιστάµενα υπόλοιπαχρηµατοδότησης. Εάν δεν γίνει αυτή η αναγκαία διόρθωση, τότεο λόγος χρηµατοδότησης προς προστιθέµενη αξία παρουσιάζειµείωση στον κλάδο της γεωργίας, δασοκοµίας, αλιείας, στονκλάδο του εµπορίου και στον κλάδο των λοιπών δραστηριοτήτων(διαχείριση ακίνητης περιουσίας, εκπαίδευση, υγεία και άλλεςυπηρεσίες).

1100 Τα διαθέσιµα στοιχεία δείχνουν συνέχιση της ανόδου του λόγουτραπεζικής χρηµατοδότησης προς προστιθέµενη αξία στον κλάδοτων κατασκευών κατά το έτος 2012 και το δωδεκάµηνο δ’ τριµή-νου 2012-γ’ τριµήνου 2013. Αντίθετα, στον κλάδο της γεωργίαςκ.λπ. ο λόγος αυτός διαµορφώθηκε κατά την περίοδο δ’ τριµήνου2012-γ’ τριµήνου 2013 σε χαµηλότερο επίπεδο από ό,τι το 2009 (µεδεδοµένη τη διόρθωση που αναφέρεται παραπάνω στην υποση-µείωση 9).

KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 146



ρισµός της χρήσης επιταγών συνεπαγόταν γιαπολλές επιχειρήσεις συρρίκνωση της διαθεσι-µότητας πιστώσεων επιπλέον από αυτήν τηςτραπεζικής χρηµατοδότησης.

Στο διάγραµµα απεικονίζεται η εξέλιξη τηςαξίας των επιταγών (τραπεζικών και ιδιωτι-κών) στην Ελλάδα αντίστοιχα, όπως κατα-γράφεται: (i) στο Γραφείο Συµψηφισµού Αθη-νών, (ii) στο ηλεκτρονικό σύστηµα ∆ΙΑΣ και(iii) από τα πιστωτικά ιδρύµατα.2

Το ύψος της συνολικής αξίας των επιταγών τηνπερίοδο 2003-2008, που ήταν πολλαπλάσιο τουυπολοίπου της τραπεζικής χρηµατοδότησης τουιδιωτικού τοµέα και ακόµη του ονοµαστικούΑΕΠ,3 υπό τη βάσιµη παραδοχή ότι η πλειο-νότητα των επιταγών ήταν µεταχρονολογηµέ-νες, είναι ενδεικτικό του σηµαντικού ρόλουπου διαδραµάτιζαν οι εµπορικές αυτές πιστώ-σεις ως µέσο εξωτερικής χρηµατοδότησης.

Η κάµψη που εµφανίζουν ο αριθµός και η αξίατων επιταγών από το 2008, µε αποτέλεσµα στοτέλος του 2012 να έχουν µειωθεί4 περίπου κατάτο ήµισυ σε σχέση µε το 2007, αποτυπώνει τηνύφεση της ελληνικής οικονοµίας και τη συνακόλουθη συρρίκνωση των εµπορικών συναλλαγών,συµπεριλαµβανοµένων των αγοραπωλησιών ακινήτων.5 Επίσης, αποτυπώνει την αύξηση τουπιστωτικού κινδύνου, ο οποίος οδήγησε σε προτίµηση µεταξύ των συναλλασσοµένων για χρήσηµετρητών και σε αυστηρότερα κριτήρια χορήγησης µπλοκ επιταγών από τις τράπεζες, καθώς καιτη µακροχρόνια και διεθνή τάση περιορισµού της χρήσης των επιταγών ως συναλλακτικού µέσουλόγω υψηλού κόστους διαχείρισης.6

Η αύξηση του πιστωτικού κινδύνου αντανακλάται στα στοιχεία για τις ακάλυπτες επιταγές:7 ανκαι ακολουθούν πτωτική πορεία από το 2010, η συµµετοχή τους στο σύνολο αυξήθηκε σηµαντικάτην περίοδο 2009-2012 έναντι της προηγούµενης εξαετίας. Η προσφυγή στη χρήση µετρητών εκµέρους των επιχειρήσεων κατά την κρίση εξυπηρετούσε τόσο το στόχο της αποφυγής των ακά-λυπτων επιταγών, η συχνότητα των οποίων είχε αυξηθεί, όσο και το στόχο της κινητοποίησης απο-θησαυρισµένων τραπεζογραµµατίων τα οποία ούτως ή άλλως διακρατούσαν οι επιχειρήσεις αντι-

2 ∆ιευκρινίζεται ότι οι επιταγές που καταγράφονται στο Γραφείο Συµψηφισµού Αθηνών και στο ∆ΙΑΣ αφορούν συναλλαγές µεταξύδύο λογαριασµών οι οποίοι τηρούνται σε διαφορετικές τράπεζες, ενώ η τρίτη σειρά (σύνολο) περιλαµβάνει επιπρόσθετα και τις συναλ-λαγές που αφορούν δύο λογαριασµούς εντός της ίδιας τράπεζας.

3 Ανάλογου µεγέθους είναι η αξία των επιταγών ως ποσοστό του ΑΕΠ και στην Πορτογαλία.4 Με ρυθµό εντονότερο από εκείνον του ΑΕΠ και της βραχυπρόθεσµης τραπεζικής χρηµατοδότησης.5 Την περίοδο 2008-2012 η µεταβολή του αριθµού των τραπεζικών επιταγών συσχετίζεται µε τη µεταβολή του αριθµού των συναλλα-

γών στην αγορά ακινήτων.6 ECB (2010), “The Payment System: payments, securities and derivatives, and the role of the Eurosystem”. Η επεξεργασία και ο συµ-

ψηφισµός των επιταγών σε φυσική µορφή έχει συγκριτικά µεγάλο κόστος σε σχέση µε άλλα µέσα πληρωµών όπως οι ηλεκτρονικέςσυναλλαγές και τα εµβάσµατα. Βεβαίως, γίνεται προσπάθεια µείωσης του κόστους διαχείρισης των επιταγών µέσω της αποϋλοποί-ησης της διαδικασίας συµψηφισµού και εκκαθάρισής τους.

7 Τειρεσίας Α.Ε.

KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 147

4 H AΓΟΡΑ ΟΜΟΛΟΓΩΝ

Tο 2008, ιδίως µετά την κατάρρευση τηςLehman Brothers, και στις αρχές του 2009,λόγω της χρηµατοπιστωτικής αναταραχής οισυνθήκες στην αγορά οµολόγων του Ελληνι-κού ∆ηµοσίου άρχισαν να επιδεινώνονται,καθώς οι επενδυτές προέβησαν σε δραστικήεπανεκτίµηση προς τα άνω των κινδύνων σεδιεθνές επίπεδο. Από το τελευταίο τρίµηνοτου 2009, οι αποδόσεις των ελληνικών κρατι-κών οµολόγων άρχισαν να αυξάνονται (βλ.∆ιάγραµµα VII.3), παράλληλα µε αλλεπάλ-ληλες υποβαθµίσεις της πιστοληπτικής ικα-νότητας της χώρας. Οι εξελίξεις αυτές οδή-γησαν τελικά στον αποκλεισµό του ∆ηµοσίουαπό τη διεθνή κεφαλαιαγορά το β’ τρίµηνοτου 2010.

Η άνοδος των αποδόσεων τροφοδοτήθηκεαπό ανησυχία όσον αφορά τη διατηρησιµό-τητα του δηµόσιου χρέους στην Ελλάδα, τιςδυνατότητες άρσης των δηµοσιονοµικών καιτων υπόλοιπων µακροοικονοµικών ανισορ-ροπιών της ελληνικής οικονοµίας και τηνεπάρκεια της στήριξης που θα της προσέφερε

η Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρά τη χρηµατοδο-τική στήριξη που χορηγήθηκε στην Ελλάδααπό το Μάιο του 2010 και την εφαρµογή τουΠρογράµµατος για τις Αγορές Τίτλων από τηνΕΚΤ (βλ. Κεφ. ΙV), στη διάρκεια του 2011 ηαβεβαιότητα για τις οικονοµικές προοπτικέςενισχυόταν, όπως εξάλλου επιβεβαιώνει και ησειρά υποβαθµίσεων της πιστοληπτικής αξιο-λόγησης της χώρας την περίοδο αυτή. Έτσικαταγράφηκε διαρκής αύξηση των οµολογια-κών αποδόσεων.

Το Μάρτιο (και δευτερευόντως τον Απρίλιο)του 2012 πραγµατοποιήθηκε η ανταλλαγή οµο-λόγων στο πλαίσιο της συµµετοχής του ιδιω-τικού τοµέα στην αναδιάρθρωση του δηµόσιουχρέους (PSI). H αναδιάρθρωση πέτυχε σηµα-ντική βελτίωση της δηµοσιονοµικής κατάστα-σης και οι αποδόσεις των νέων οµολόγων δια-µορφώθηκαν σε σηµαντικά χαµηλότερα επί-πεδα. Γρήγορα όµως επηρεάστηκαν εκ νέουαπό ανοδικές πιέσεις, κυρίως διότι στο πλαί-σιο της προεκλογικής περιόδου οξύνθηκε ηαβεβαιότητα σχετικά µε την έκβαση της κρί-σης δηµόσιου χρέους και την παραµονή τηςχώρας στη ζώνη του ευρώ.


δρώντας στη γενική αβεβαιότητα που χαρακτήρισε την κρίση. Πράγµατι, παρατηρείται έντονηαρνητική συσχέτιση µεταξύ του αποθέµατος των τραπεζογραµµατίων στην Ελλάδα και του αριθ-µού των επιταγών που κυκλοφορούν.

Το γεγονός ότι ο λόγος της αξίας των ιδιωτικών επιταγών (όπως καταγράφονται στο ∆ΙΑΣ) προςτο ονοµαστικό ΑΕΠ µειώθηκε κατά την κρίση επιβεβαιώνει ότι ο περιορισµός της αξίας των ιδιω-τικών επιταγών δεν αντανακλά απλώς τη συρρίκνωση των συναλλαγών, αλλά και την αυξανό-µενη χρήση µετρητών για να διακανονιστούν οι συναλλαγές που συνέχιζαν να πραγµατοποιού-νται µεταξύ των επιχειρήσεων, σε αντικατάσταση των επιταγών. Επιπλέον, το γεγονός ότι ο λόγοςτης αξίας των ιδιωτικών επιταγών (όπως καταγράφεται στο ∆ΙΑΣ) προς τις καταθέσεις όψεωςτων επιχειρήσεων και των νοικοκυριών υποχωρούσε κατά την κρίση υποδεικνύει ότι η υποχώ-ρηση της αξίας των επιταγών δεν οφείλεται απλώς στο ότι µειώθηκε το διαθέσιµο υπόλοιπο τωντραπεζικών καταθέσεων επί των οποίων επιτρέπεται να σύρονται επιταγές. Φαίνεται ότι παράτον περιορισµό της χρήσης των επιταγών, οι οικονοµικές µονάδες συνέχισαν να διακρατούν κατα-θέσεις όψεως ώστε να έχουν τη δυνατότητα υπεραναλήψεων ή αποστολής εµβασµάτων.

Η ανάκαµψη της οικονοµίας, η ενίσχυση της εµπιστοσύνης και ο συνακόλουθος περιορισµός τουπιστωτικού κινδύνου αναµένεται να επηρεάσουν θετικά την εξέλιξη των εµπορικών πιστώσεων.Όσον αφορά τις επιταγές, ωστόσο, σηµαντικό ρόλο θα έχει και η µακροχρόνια τάση υποκατά-στασής τους.

KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 148

Μετά τα µέσα Ιουνίου του 2012, µε το σχηµα-τισµό της κυβέρνησης συνεργασίας, η επεν-δυτική εµπιστοσύνη άρχισε να βελτιώνεταισταδιακά, καθώς η οικονοµική πολιτικήεκπλήρωνε τις υποχρεώσεις της χώρας πουαπέρρεαν από τις δανειακές συµβάσεις, γεγο-νός που οδήγησε σε σχεδόν συνεχή αποκλι-µάκωση των αποδόσεων. Το 2013 η πτωτικήτάση των αποδόσεων τροφοδοτήθηκε τόσοαπό την πρόοδο της δηµοσιονοµικής προσαρ-µογής όσο και από τη βελτίωση πολλώνµακροοικονοµικών µεγεθών και των προο-πτικών της ελληνικής οικονοµίας, που αποτυ-

πώνονται και στις αναβαθµίσεις της πιστολη-πτικής αξιολόγησης της χώρας από δύο µεγά-λους διεθνείς οίκους. Ενδεικτικό της σταδια-κής βελτίωσης του κλίµατος είναι το γεγονόςότι η επίδραση που είχαν στις αποδόσειςπαράγοντες που αφορούσαν αποκλειστικά ταελληνικά οµόλογα περιοριζόταν σταδιακάυπέρ των διεθνών επιδράσεων.

Ειδικότερα, στο τέλος του 2013 η απόδοσητων οµολόγων του Ελληνικού ∆ηµοσίου υπο-χώρησε σε 8,5%11 (14.2.2014: 7,6%), έναντι11,5% στο τέλος του 2012 – η υποχώρησηαυτή ήταν αισθητά µεγαλύτερη σε σύγκρισηµε τη µείωση των αποδόσεων οµολόγωνάλλων χωρών µε υψηλό δηµόσιο χρέος όπωςη Πορτογαλία και η Ιταλία. Η διαφορά απο-δόσεων µεταξύ του ελληνικού και του γερ-µανικού δεκαετούς κρατικού οµολόγουπεριορίστηκε σε 655 µονάδες βάσης στοτέλος του 2013 (προσεγγίζοντας δηλ. τα επί-πεδα του Iουνίου 2010), σε σύγκριση µε 1.017µονάδες βάσης στο τέλος του 2012 (µέσοςόρος 2001-2007: 25 µονάδες βάσης, 14.2.2014:591 µονάδες βάσης).

Η κλίση της καµπύλης αποδόσεων των ελλη-νικών οµολόγων, η οποία από τον Απρίλιο του2010 ήταν αρνητική, το 2013 έγινε και πάλιθετική στις διάρκειες µεταξύ 10 και 15 ετών.

Η περίοδος από το 2009 χαρακτηρίστηκε απόσηµαντική µείωση της εµπορευσιµότητας τωνελληνικών οµολόγων. Η µέση ηµερήσια αξίατων αγοραπωλησιών στο ΣΑΤ (Η∆ΑΤ) υπο-χώρησε την περίοδο αυτή και το 2013 δια-µορφώθηκε σε 218 εκατ. ευρώ (6 εκατ.ευρώ), έναντι 10 δισεκ. ευρώ (1,3 δισεκ.ευρώ) το 2009.

Από τον Απρίλιο του 2010 και εξής το ∆ηµό-σιο εκδίδει µόνον έντοκα γραµµάτια (από το2011 αποκλειστικά διάρκειας 13 και 26 εβδο-µάδων). Το 2013 αντλήθηκαν µέσω εντόκωνγραµµατίων 39,4 δισεκ. ευρώ, ποσό µειωµένοκατά 10% περίπου σε σχέση µε το 2012, ενώτο µέσο σταθµικό επιτόκιο, που άρχισε να



1111 Αποδόσεις βάσει στοιχείων Reuters.

KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 149

υποχωρεί από το 2012, διαµορφώθηκε το 2013στο 4,1% (α’ δίµηνο 2014: 3,9%).

5 Η ΑΓΟΡΑ ΜΕΤΟΧΩΝ

Το δυσµενές επενδυτικό κλίµα που διαµορ-φώθηκε από τα τέλη του 2009 λόγω της κρί-σης, σε συνδυασµό µε την επίδραση της ύφε-σης στα οικονοµικά µεγέθη των εισηγµένωνεπιχειρήσεων, οδήγησαν τις τιµές των µετο-χών στο Χρηµατιστήριο Αθηνών σε έντονηυποχώρηση (14.10.2009-5.6.2012: -84%, βλ.∆ιάγραµµα VII.4). Η πορεία των τιµών τωνµετοχών στο ελληνικό χρηµατιστήριο απέ-κλινε σηµαντικά από τις άλλες ανεπτυγµένεςαγορές. Οι διακυµάνσεις των τιµών των µετο-χών κάτω από την καθοδική τους τάση συσχε-τίζονταν στενά µε τις εξάρσεις αβεβαιότηταςπου προκαλούσαν αύξηση της διαφοράς απο-δόσεων των ελληνικών έναντι των γερµανι-κών κρατικών οµολόγων.

Από τα τέλη του α’ εξαµήνου του 2012, οι τιµέςτων µετοχών ακολούθησαν ανοδική πορεία(6.6.2012-31.12.2013: +144%) λόγω της βελ-τίωσης της εµπιστοσύνης και των µακροοικο-νοµικών συνθηκών, καθώς επίσης και τωνδιαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων και ειδικό-τερα της επιτυχούς ανακεφαλαιοποίησης τωνελληνικών τραπεζών εν µέρει µε ιδιωτικάκεφάλαια. Ένδειξη της βελτίωσης του κλίµα-τος στη χρηµατιστηριακή αγορά αποτελεί τογεγονός ότι η συσχέτιση των εξελίξεων στοΧρηµατιστήριο Αθηνών µε τις χρηµατιστη-ριακές αγορές διεθνώς την περίοδο αυτή ενι-σχύθηκε και πάλι.

Ειδικότερα στη διάρκεια του 2013, ο γενικόςδείκτης τιµών των µετοχών στο ΧρηµατιστήριοΑθηνών αυξήθηκε κατά 28% (1.1.2014-14.2.2014: 10%), επίδοση που υπερέβη τηνάνοδο του δείκτη Dow Jones EURO STOXXστη ζώνη του ευρώ. Η υποβάθµιση του ελλη-νικού χρηµατιστηρίου σε αναδυόµενη αγοράαπό τον οίκο ΜSCI οδήγησε σε σηµαντική εισ-ροή κεφαλαίων από ξένους επενδυτές πουέχουν ειδικό ενδιαφέρον για τις αγορές αυτές.

Μετά τη µεγάλη κάµψη (-75%) που παρου-σίασε την τετραετία 2009-2012, η µέση ηµε-ρήσια αξία των συναλλαγών στο Χρηµατιστή-ριο Αθηνών ενισχύθηκε το 2013 και διαµορ-φώθηκε σε 87 εκατ. ευρώ (1.1.2014-14.2.2014:100 εκατ. ευρώ). Αυτό συνέβη κυρίως λόγω τηςπροαναφερθείσας καθαρής εισροής κεφα-λαίων από ξένους επενδυτές, η οποία ανήλθεσυνολικά το 2013 σε 2,3 δισεκ. ευρώ, έναντισωρευτικής εκροής 1,4 δισεκ. ευρώ την προη-γούµενη τριετία. Η άντληση κεφαλαίων µέσωτου Χρηµατιστηρίου Αθηνών την περίοδο2009-2013 προήλθε ως επί το πλείστον από τιςελληνικές τράπεζες. Η άντληση κεφαλαίωναπό µη χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσειςέβαινε µειούµενη στη διάρκεια της εν λόγωπεριόδου και τη διετία 2012-2013 ήταν ιδιαί-τερα υποτονική (2008: 472 εκατ. ευρώ, 2012-2013: συνολικά 226 εκατ. ευρώ).

Από τα τέλη του 2009 µέχρι τον Ιούνιο του2012 οι τιµές των µετοχών του τραπεζικούκλάδου υποχώρησαν κατά 96% (14.10.2009-5.6.2012), ως αποτέλεσµα των επιπτώσεων τηςκρίσης στις ελληνικές τράπεζες (βλ. Τµήµα


KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 150

VII.6). Στη συνέχεια, µέχρι τις αρχές Απρι-λίου 2013 οι τιµές των τραπεζικών µετοχώνσηµείωσαν περαιτέρω πτώση, καθώς επικρα-τούσε αβεβαιότητα σχετικά µε τις δυνατότη-τες του ιδιωτικού τοµέα να καλύψει επαρκώςτις απαιτούµενες στο πλαίσιο της ανακεφα-λαιοποίησης κεφαλαιακές ανάγκες ώστε ναδιατηρήσει τον έλεγχο των συστηµικών τρα-πεζών. Έκτοτε µέχρι το τέλος του 2013, οιτιµές των µετοχών του τραπεζικού κλάδουσηµείωσαν άνοδο κατά 75% (1.1.2014-14.2.2014: 9%) επειδή διαλύθηκε η προανα-φερθείσα αβεβαιότητα, ενώ βελτιώθηκαν ταοικονοµικά αποτελέσµατα των τραπεζών καιγενικότερα δηµιουργήθηκαν θετικές προσ-δοκίες λόγω της επιτυχούς αναδιάταξης τουτραπεζικού συστήµατος.

6 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΤΟΜΕΑ

Ο τραπεζικός τοµέας στην Ελλάδα, σε αντί-θεση µε ό,τι παρατηρήθηκε σε άλλες χώρες,όχι µόνο δεν προξένησε την κρίση, αλλά ήτανο αποδέκτης πρωτοφανών προκλήσεων, στιςοποίες αντεπεξήλθε µε τη βοήθεια των συντο-νισµένων ενεργειών της Τράπεζας της Ελλά-δος και της Πολιτείας. Οι πρώτοι κραδασµοίέγιναν αισθητοί µε το ξέσπασµα της διεθνούςχρηµατοπιστωτικής κρίσης το 2008 και οι πιέ-σεις εντάθηκαν στη συνέχεια εξαιτίας τηςεγχώριας δηµοσιονοµικής κρίσης. Αποτελείεπίτευγµα το γεγονός ότι παρά τις πιέσεις δενδιαταράχθηκε η σταθερότητα του τραπεζικούσυστήµατος, ενώ κατά τη διάρκεια της ανα-γκαίας εκ βάθρων αναδιάταξής του, κανέναςαποταµιευτής δεν υπέστη αποµείωση τωνκαταθέσεών του. Ήδη υλοποιείται το επόµενοκρίσιµο βήµα για τον ελληνικό τραπεζικότοµέα βάσει ενός µακροχρόνια βιώσιµου επι-χειρηµατικού υποδείγµατος, το οποίο θα συµ-βάλει στον επαναπροσδιορισµό και τη στήριξητου νέου αναπτυξιακού προτύπου της ελληνι-κής οικονοµίας µεσοπρόθεσµα.

Τα πρώτα χρόνια της κρίσης οι τράπεζες επέ-δειξαν ατολµία και οι πρωτοβουλίες για συγ-χωνεύσεις δεν τελεσφόρησαν. Μετά την επί-πτωση της αναδιάρθρωσης του δηµόσιου χρέ-

ους στην κεφαλαιακή τους βάση, κατέστη επι-τακτική η ανάγκη αναδιάταξης και ισχυρο-ποίησης του κλάδου. Αυτό πραγµατοποιήθηκεµέσω εξαγορών, εφαρµογής µέτρων εξυγίαν-σης και της διαδικασίας ανακεφαλαιοποίη-σης.12 Παράλληλα, περιορίστηκε η παρουσίαξένων τραπεζών στην Ελλάδα εξαιτίας αφενόςπροβληµάτων που αντιµετώπισαν οι µητρικέςτους, ως απόρροια της διεθνούς κρίσης, καιαφετέρου του αναπροσανατολισµού της στρα-τηγικής τους.13 Συρρίκνωση παρατηρήθηκε καιστο µερίδιο των λοιπών ελληνικών τραπεζών.14

Πλέον, η δοµή του τραπεζικού τοπίου είναιεντελώς διαφορετική εκείνης που επικρα-τούσε στην αρχή της κρίσης. Έχει εξαλειφθείη πλεονάζουσα δυναµικότητα και λειτουργούνλιγότερες αλλά ισχυρότερες τράπεζες, ενώ ταπρώτα οφέλη από την αξιοποίηση συνεργειώνείναι ήδη ορατά.

Σύµφωνα µε στοιχεία τέλους Σεπτεµβρίου2013, το ενεργητικό των τεσσάρων συστηµι-κών τραπεζών αποτελούσε το 91,6% του συνο-λικού ενεργητικού του τραπεζικού συστήµα-τος, έναντι 63,4% το 2009. Εάν συµπεριλη-φθούν τα υποκαταστήµατα των ξένων τραπε-ζών, ο αριθµός των πιστωτικών ιδρυµάτωνπαρουσιάζεται µειωµένος σε 43, από 66 στοτέλος ∆εκεµβρίου 2008.

Η Τράπεζα της Ελλάδος, ως εποπτική αρχή,είχε επανειληµµένα υποστηρίξει ότι το µέγε-θος της ελληνικής οικονοµίας και η παρούσαοικονοµική συγκυρία απαιτούν λιγότερες σεαριθµό τράπεζες, περισσότερο ανθεκτικέςστις οικονοµικές αναταράξεις. Η µεγιστοποί-



1122 Η Τράπεζα Πειραιώς εξαγόρασε το υγιές τµήµα της ATEbank, τηΓενική Τράπεζα, τις εγχώριες δραστηριότητες των κυπριακών τρα-πεζών (Ελληνική Τράπεζα, Τράπεζα Κύπρου και Cyprus PopularBank) και τη Millennium Bank Ελλάδoς. Η ΕΤΕ εξαγόρασε τουγιές τµήµα της First Business Bank και της Probank, καθώς καιτο σύνολο των καταθέσεων των Συνεταιριστικών ΤραπεζώνΑχαΐας, Λαµίας και Λέσβου-Λήµνου. Η Eurobank εξαγόρασε τηΝέα Proton Bank και το Νέο Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο. Τέλος,η Alpha Bank εξαγόρασε την Εµπορική Τράπεζα και το σύνολοτων καταθέσεων των Συνεταιριστικών Τραπεζών ∆υτικής Μακε-δονίας, ∆ωδεκανήσου και Ευβοίας.

1133 Οι µητρικές τράπεζες κάλυψαν πλήρως τις κεφαλαιακές ανάγκεςτων θυγατρικών και υποκαταστηµάτων τους στην Ελλάδα πριν απότην πώλησή τους.

1144 Στην κατηγορία “λοιπές ελληνικές τράπεζες” περιλαµβάνονται οιµικρές εµπορικές τράπεζες, οι συνεταιριστικές τράπεζες και τοΤαµείο Παρακαταθηκών και ∆ανείων.

KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 151

ηση της ευηµερίας των χρηστών των χρηµα-τοοικονοµικών υπηρεσιών απαιτεί βέβαια,πέρα από τη χρηµατοπιστωτική σταθερότητα,και διατήρηση του ανταγωνισµού στο τραπε-ζικό σύστηµα.

Το σύνολο του ελληνικού τραπεζικού τοµέαδέχθηκε ισχυρές πιέσεις στη ρευστότητα, τηνκερδοφορία και την κεφαλαιακή του βάσηαπό τη συνδυαστική επίδραση:

− της αδυναµίας πρόσβασης στις διεθνείςαγορές,

− των συνεχών εκροών καταθέσεων,

− της αναδιάρθρωσης του δηµόσιου χρέους,

− των επιπτώσεων της ύφεσης στο µέγεθοςκαι στην ποιότητα των δανειακών χαρτο-φυλακίων.

Αναφορικά µε τη ρευστότητα, είναι εµφανήςη µεταβολή στη διάρθρωση των στοιχείωνπαθητικού των τραπεζών (βλ. ∆ιάγραµµαVII.5), όπου παρατηρείται µείωση του µερι-δίου των καταθέσεων, των τραπεζικών οµο-λόγων και της άντλησης χρηµατοδότησης µέσωτης διατραπεζικής αγοράς, ιδίως την περίοδο2008-2011. Ωστόσο, από τον Ιούνιο του 2012παρατηρείται βελτίωση µε την επιστροφήκαταθέσεων στο τραπεζικό σύστηµα και τηνανάκτηση πρόσβασης, ακόµη σχετικά µικρής,στη διεθνή αγορά διατραπεζικών repos.

Οι εκροές καταθέσεων είχαν ως αποτέλεσµατην επιδείνωση του λόγου δανείων προς κατα-θέσεις παρά τον περιορισµό της χορήγησηςνέων δανείων. Με τη σταδιακή ανάκαµψη τωνκαταθέσεων ο λόγος αυτός µειώθηκε σε ικα-νοποιητικό επίπεδο σε σύγκριση µε τον αντί-στοιχο µέσο όρο των χωρών της ζώνης τουευρώ (βλ. ∆ιάγραµµα VII.6).

Καταλυτική για τα µεγέθη του τραπεζικούτοµέα υπήρξε η αποµείωση της κεφαλαιακήςβάσης λόγω της επίδρασης της αναδιάρθρω-σης του δηµόσιου χρέους το Μάρτιο του 2012,ως συνέπεια της οποίας οι ελληνικές τράπεζεςκατέγραψαν ζηµίες 37,7 δισεκ. ευρώ. Οιζηµίες αυτές αποτέλεσαν το σηµαντικότεροπαράγοντα για τον καθορισµό των κεφαλαι-ακών αναγκών των τραπεζών, στο πλαίσιο τηςάσκησης ανακεφαλαιοποίησης που διενήρ-γησε η Τράπεζα της Ελλάδος το 2012.

Η ύφεση αλλά και η αύξηση της φορολογικήςεπιβάρυνσης οδήγησαν σε επιδείνωση τηςχρηµατοοικονοµικής κατάστασης νοικοκυριώνκαι επιχειρήσεων. Κατά συνέπεια, ο πιστωτι-κός κίνδυνος αυξήθηκε, ενώ ο λόγος τωνδανείων σε καθυστέρηση προς το σύνολο τωνδανείων εξαπλασιάστηκε µέσα σε µία πεντα-ετία (Σεπτέµβριος 2013: 31,2%, ∆εκέµβριος2008: 5,1%) (βλ. ∆ιάγραµµα VII.7). Ο ρυθµόςσχηµατισµού δανείων σε καθυστέρηση ήτανσυγκρατηµένος µέχρι το 2010, αλλά αυξήθηκεσηµαντικά το 2011 και το 2012, ως αποτέλεσµατης βάθυνσης της ύφεσης και της γενικευµένηςαβεβαιότητας που φαίνεται να επηρέασε τησυναλλακτική συµπεριφορά. Το εννεάµηνο


KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 152

του 2013 παρουσίασε σηµάδια σταθεροποίη-σης. Όπως και τα προηγούµενα έτη, στο τέλοςΣεπτεµβρίου 2013, το υψηλότερο ποσοστόδανείων σε καθυστέρηση παρατηρήθηκε στακαταναλωτικά δάνεια15 (45,8%), δεδοµένουότι συνήθως δεν καλύπονται από εξασφαλί-σεις (βλ. ∆ιάγραµµα VII.7). Τα στεγαστικάδάνεια εµφάνισαν χαµηλότερο ποσοστόκαθυστερήσεων (Σεπτέµβριος 2013: 25,8%),ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα επιχειρη-µατικά δάνεια ήταν 31,2%.

Οι τράπεζες, διστακτικά στην αρχή και πιοενεργά στη συνέχεια, προέβησαν σε ρυθµίσειςδανείων µε στόχο να διευκολύνουν τους δανει-ολήπτες και να περιορίσουν το σχηµατισµόδανείων σε καθυστέρηση. Παράλληλα, οι τρά-πεζες επιδίωξαν να επαυξήσουν τις εξασφα-λίσεις για την κάλυψη δανείων που είχαν ήδηχορηγηθεί (µε στόχο να µειώσουν τη ζηµία σεπερίπτωση αθέτησης) και κατέστησαν πιοαυστηρά τα κριτήρια χορήγησης νέων δανείων.

Η κρίση επηρέασε και τους παράγοντες εκεί-νους που προσδιορίζουν την ανθεκτικότητα

του τραπεζικού τοµέα, δηλ. την κερδοφορία,την πολιτική προβλέψεων και την κεφαλαι-ακή επάρκεια των τραπεζών. Μετά τηνπεριορισµένη κερδοφορία του 2009, ακο-λούθησε µία τριετία κατά την οποία οι τρά-πεζες, λόγω της ανάγκης σχηµατισµού αυξη-µένων προβλέψεων για τον πιστωτικό κίν-δυνο αλλά και, ιδίως το 2011, της επίδρασηςτης αναδιάρθρωσης του δηµόσιου χρέους,κατέγραψαν σηµαντικού ύψους ζηµίες (µετάαπό φόρους).

Την περίοδο 2009-2012, µείωση εµφάνισαν τακαθαρά έσοδα από τόκους, τα οποία διαχρο-νικά αποτελούν τη σηµαντικότερη πηγή εσό-δων των τραπεζών. Tα έσοδα από τόκους µει-ώθηκαν, αφενός λόγω της αύξησης των µηεξυπηρετούµενων δανείων (για τα οποία δενεισπράττονται οι οφειλόµενοι τόκοι) και αφε-τέρου λόγω της µείωσης του υπολοίπου τωνδανείων (δεδοµένου ότι περιορίστηκαν οινέες χορηγήσεις δανείων). Παράλληλα, τα



1155 Συµπεριλαµβανοµένων των ανοιγµάτων σε πιστωτικές κάρτες καιτων υπεραναλήψεων από τρεχούµενους λογαριασµούς.

KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 153

έξοδα τόκων επιβαρύνθηκαν κατά διαστή-µατα και από τη χρήση του µηχανισµού έκτα-κτης χρηµατοδότησης της Τράπεζας της Ελλά-δος.16 Η µείωση των τραπεζικών εργασιώνεπηρέασε και τα καθαρά έσοδα από προµή-θειες, που αποτελούν τη δεύτερη σηµαντικό-τερη πηγή εσόδων των τραπεζών. Επιπρο-σθέτως, η οικονοµική ύφεση οδήγησε σε µεί-ωση και των “λοιπών εσόδων”, δηλ. των εσό-δων από µερίσµατα θυγατρικών εταιριών,ασφαλιστικών εργασιών κ.λπ. Κάµψη εµφά-νισαν επίσης τα έσοδα από τις διεθνείς δρα-στηριότητες των τραπεζών στη Νοτιοανατο-λική Ευρώπη, µε εξαίρεση τις δραστηριότητεςστην Τουρκία, που παρέµειναν ιδιαίτερα απο-δοτικές. Τις ανωτέρω αρνητικές επιδράσειςαντιστάθµισε, σε µικρό ωστόσο βαθµό, ηπεριστολή του λειτουργικού κόστους, κυρίωςτων εξόδων προσωπικού. Τα επόµενα χρόνιααναµένεται να επιτευχθεί περαιτέρω βελ-τίωση στη διαχείριση του λειτουργικούκόστους µέσω των συνεργειών.

Εξάλλου, τα αποτελέσµατα των τραπεζών(βλ. ∆ιάγραµµα VII.8) επιβαρύνθηκαν απότην επιδείνωση της ποιότητας του δανειακούχαρτοφυλακίου, εξέλιξη που κατέστησε ανα-γκαίο το σχηµατισµό αυξηµένων προβλέψεωνέναντι του πιστωτικού κινδύνου.17 Από τηνάλλη πλευρά, η πολιτική αυτή συνέβαλε ώστεο δείκτης κάλυψης των δανείων σε καθυστέ-ρηση από συσσωρευµένες προβλέψεις ναπαραµένει σχετικά ικανοποιητικός και εφά-µιλλος της διαµέσου τιµής των χωρών τηςζώνης του ευρώ.

Σηµάδια ανάκαµψης σε όλες τις κατηγορίεςεσόδων εµφανίζονται στα µέχρι στιγµής απο-τελέσµατα του 2013, αν και η µετά από φόρουςκερδοφορία οφείλεται κυρίως σε µη επανα-λαµβανόµενα γεγονότα. Επίσης, συνεχίστη-καν οι προσπάθειες περιστολής του λειτουρ-γικού κόστους.

Μολονότι οι ελληνικές τράπεζες είχανεισέλθει στην κρίση µε ικανοποιητικούς δεί-κτες κεφαλαιακής επάρκειας, οι ζηµίες απότο 2010 και µετά και κυρίως η επίπτωση τουPSI είχαν ως αποτέλεσµα οι περισσότερες

τράπεζες να βρεθούν στο τέλος του 2011 µεέλλειµµα κεφαλαίων (βλ. ∆ιάγραµµα VII.9).Με τη µεταβατική ανακεφαλαιοποίηση τωνσυστηµικών τραπεζών το 2012 και την ολο-κλήρωση της διαδικασίας στο τέλος του πρώ-του εξαµήνου του 2013, οι δείκτες κεφαλαι-ακής επάρκειας των ελληνικών τραπεζώναποκαταστάθηκαν. Πλέον, το Ταµείο Χρη-µατοπιστωτικής Σταθερότητας είναι ο σηµα-ντικότερος µέτοχος των τεσσάρων συστηµι-κών τραπεζών, ενώ διατηρεί απόθεµα ασφα-λείας ύψους άνω των 8 δισεκ. ευρώ, το οποίοθα ήταν δυνατόν να χρησιµοποιηθεί σε περί-πτωση που κάποια τράπεζα χρειαστεί περαι-τέρω ενίσχυση κεφαλαίων υπό το φως τωναποτελεσµάτων της διενεργούµενης άσκησηςπροσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων (stresstest). Θετική επίσης εξέλιξη αποτελεί και ηβελτίωση της ποιότητας των κεφαλαίων, ταοποία αποτελούνται πλέον σχεδόν αποκλει-στικά από Βασικά Ίδια Κεφάλαια, σε αντί-θεση µε το 2008, οπότε τα ΣυµπληρωµατικάΊδια Κεφάλαια αποτελούσαν το 1/5 του


1166 Συνεπάγεται υψηλότερα επιτόκια σε σύγκριση µε την άντληση ρευ-στότητας µέσω των πράξεων του Ευρωσυστήµατος.

1177 Μεταξύ τέλους 2008 και τέλους Σεπτεµβρίου 2013, οι συσσωρευ-µένες προβλέψεις των τραπεζών έναντι του πιστωτικού κινδύνουυπερτριπλασιάστηκαν.

KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 154

συνόλου των κεφαλαίων (βλ. ∆ιάγραµµαVII.9).18

Εν µέσω της δυσµενούς συγκυρίας, η Τράπεζατης Ελλάδος και η Πολιτεία προέβησαν σεσειρά αποφασιστικών ενεργειών που απο-σκοπούσαν στη διασφάλιση της χρηµατοπι-στωτικής σταθερότητας και την προστασία τωνκαταθέσεων. Μεταξύ των ενεργειών αυτών,κρίσιµη σηµασία είχαν:

− η αδιάλειπτη κάλυψη των βραχυπρόθεσµωναναγκών ρευστότητας των τραπεζών και τηςζήτησης τραπεζογραµµατίων εκ µέρους τουκοινού,

− η διασφάλιση της επάρκειας των δηµόσιωνπόρων που προορίζονταν για την κάλυψηκεφαλαιακών αναγκών και του κόστουςαναδιάταξης του ελληνικού τραπεζικούτοµέα,

− η εξυγίανση αδύναµων τραπεζών,19 βάσειενός διευρυµένου νοµικού πλαισίου, και

− η απαίτηση προς όλες τις ελληνικές τράπε-ζες να αυξήσουν την κεφαλαιακή τους βάσησε ένα συντηρητικά εκτιµηµένο επαρκέςεπίπεδο.

Η διαµόρφωση του κατάλληλου θεσµικούπλαισίου για την εξυγίανση των πιστωτικώνιδρυµάτων µε το νόµο 4021/201120 επέτρεψετην εύρυθµη αναδιάταξη του τραπεζικούτοµέα. Μέχρι το τέλος 2013 είχαν εξυγιανθείέξι εµπορικές και έξι συνεταιριστικές τράπε-ζες, είτε µε τη µεταφορά των υγιών στοιχείωνενεργητικού τους σε άλλη τράπεζα είτε µε τησύσταση µεταβατικού πιστωτικού ιδρύµατος.21

Η Τράπεζα της Ελλάδος, θέλοντας να προα-γάγει τη διαφάνεια και την εµπιστοσύνη προςτον τραπεζικό τοµέα και στο πλαίσιο των υπο-χρεώσεών της εκ του Μνηµονίου, ανέθεσε τονΙούλιο του 2013, για δεύτερη φορά, στη διε-θνώς αναγνωρισµένη συµβουλευτική εταιρίαBlackRock Solutions τη διεξαγωγή διαγνω-στικής µελέτης στα δανειακά χαρτοφυλάκιατων ελληνικών τραπεζών. Τα αποτελέσµατατης διαγνωστικής µελέτης, σε συνδυασµό µε τασχέδια αναδιάρθρωσης που έχουν υποβάλει οιτράπεζες, θα ληφθούν υπόψη στο πλαίσιο τηςάσκησης προσοµοίωσης ακραίων καταστά-σεων (stress test) που βρίσκεται σε εξέλιξη.

Οι κυριότερες προκλήσεις που αντιµετωπίζειο τραπεζικός τοµέας στην πορεία προς τηνανάκαµψη της ελληνικής οικονοµίας είναι:

− η διεύρυνση των πηγών χρηµατοδότησηςτων τραπεζών,



1188 Προς την κατεύθυνση αυτή συνέβαλε και η διενέργεια εθελοντι-κών προτάσεων επαναγοράς υβριδικών τίτλων και τίτλων µειω-µένης εξασφάλισης των ελληνικών τραπεζών στο πλαίσιο του επι-µερισµού του κόστους ανακεφαλαιοποίησης και στους κατόχουςτων τίτλων αυτών.

1199 Σύµφωνα µε το σχέδιο Οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίουκαι του Συµβουλίου για τη θέσπιση πλαισίου για την ανάκαµψηκαι την εξυγίανση πιστωτικών ιδρυµάτων και επιχειρήσεων επεν-δύσεων, ως “εξυγίανση” ορίζεται η αναδιάρθρωση ενός ιδρύµα-τος µε σκοπό να διασφαλιστεί η συνέχιση των ουσιαστικών λει-τουργιών του, να διατηρηθεί η χρηµατοπιστωτική σταθερότητα καινα αποκατασταθεί η βιωσιµότητα του συνόλου ή µέρους των δρα-στηριοτήτων του ιδρύµατος.

2200 Σε συνέχεια και εξειδίκευση του νόµου 3601/2007.2211 Τον Ιούλιο του 2012 το ΤΧΣ προέβη στην πώληση των δύο µετα-

βατικών πιστωτικών ιδρυµάτων που είχαν συσταθεί (Νέα ProtonBank και Νέο Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο) στη Eurobank.

KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 155

− η διαχείριση των προβληµατικών στοιχείωνενεργητικού (δηλ. των δανείων σε καθυ-στέρηση και των ρυθµισθέντων δανείων),

− ο επανασχεδιασµός του επιχειρηµατικούυποδείγµατος των τραπεζών ώστε να προ-σαρµοστεί στις νέες οικονοµικές συνθήκεςπου διαµορφώνονται,

− η συµβολή του κλάδου στη γενικότερη προ-σπάθεια ανασυγκρότησης των κλάδων τηςπραγµατικής οικονοµίας.

Το 2013 οι ελληνικές τράπεζες ανέκτησαν,όπως προαναφέρθηκε, την πρόσβαση στη δια-τραπεζική χρηµατοδότηση. Επίσης, ξέναεπενδυτικά κεφάλαια και θεσµικοί επενδυτέςσυµµετείχαν στις αυξήσεις µετοχικού κεφα-λαίου τους, καθώς και στη διάθεση µετοχώντους στη συνέχεια.22 Ωστόσο, βασική επιδίωξηπαραµένει η έκδοση τραπεζικών οµολόγων(χωρίς εξασφαλίσεις) στις διεθνείς αγορές,όποτε το επιτρέψουν οι συνθήκες. Αργότεραθα µπορούσε να διερευνηθεί η δυνατότηταέκδοσης και τιτλοποιηµένων απαιτήσεων. Ηδιαφοροποίηση των πηγών χρηµατοδότησηςθα µειώσει την εξάρτηση των ελληνικών τρα-πεζών από το Ευρωσύστηµα και θα επιτρέψειτην παροχή περισσότερων νέων πιστώσεωνµεσοπρόθεσµα.

Απαραίτητη είναι η αποτελεσµατική διαχείρισητων προβληµατικών στοιχείων ενεργητικού. Ησυσσώρευση δανείων σε καθυστέρηση απο-θαρρύνει τη χορήγηση νέων πιστώσεων,µεταξύ άλλων αποστερώντας τις τράπεζες απόπόρους που θα µπορούσαν να διοχετεύσουν σενέα δάνεια. Επίσης, καθιστά αναγκαίο το σχη-µατισµό προβλέψεων και αυξάνει τις ανάγκεςτων τραπεζών σε κεφάλαια, περιορίζονταςπεραιτέρω τη δυνατότητα και τη διάθεση τωντραπεζών για ανάληψη κινδύνων και άρα χορή-γηση δανείων. Η βελτίωση της ποιότητας τουχαρτοφυλακίου δανείων, µέσω της αποτελε-σµατικής διαχείρισης αλλά και ως απόρροια τηςβελτίωσης των οικονοµικών συνθηκών, αφενόςθα ενισχύσει την εµπιστοσύνη των καταθετώνκαι των αγορών και αφετέρου θα οδηγήσει σεµείωση των επιτοκιακών περιθωρίων.

Τα παραπάνω µπορούν να επιτευχθούν µόνοµέσω του σχεδιασµού ενός µακροχρόνια βιώ-σιµου επιχειρηµατικού υποδείγµατος. Οιβασικοί άξονες του σχεδιασµού στον τραπε-ζικό τοµέα πρέπει να επικεντρώνονται: (α)στον εξορθολογισµό του κόστους λειτουργίαςκαι γενικότερα την εσωτερική δηµιουργίακεφαλαίου µέσω οργανικής κερδοφορίας, (β)στην απεµπλοκή από µη αµιγώς τραπεζικέςεργασίες, (γ) στον επανασχεδιασµό των δρα-στηριοτήτων στο εξωτερικό, (δ) στην ενεργόδιαχείριση των προβληµατικών στοιχείωνενεργητικού, (ε) στην παροχή πλήρουςφάσµατος τραπεζικών εργασιών και στηνορθή τιµολόγησή τους.

Η Τράπεζα της Ελλάδος θα συνεχίσει ναενεργεί µε γνώµονα τη διατήρηση της σταθε-ρότητας του τραπεζικού τοµέα, την προστασίατων καταθέσεων και τη δηµιουργία µακρο-χρόνια βιώσιµων πιστωτικών ιδρυµάτων µεισχυρή κεφαλαιακή βάση.

7 Η ΑΓΟΡΑ Ι∆ΙΩΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ

Συνοπτική παρουσίαση της πορείας της αγοράςιδιωτικής ασφάλισης µετά την ανάληψη τηςεποπτείας από την Τράπεζα της Ελλάδος

Το 2013 ολοκληρώθηκαν τρία χρόνια από τηνανάληψη από την Τράπεζα της Ελλάδος καιτης εποπτείας της αγοράς ιδιωτικής ασφάλι-σης. Τα συσσωρευµένα προβλήµατα του κλά-δου, σε συνδυασµό µε την επίπτωση της δηµο-σιονοµικής κρίσης, οδήγησαν αναπόφευκταστην ανάκληση της άδειας λειτουργίας πέντεασφαλιστικών επιχειρήσεων, ενώ δύο ακόµηεταιρίες έκλεισαν µε ιδία βούληση, αφούπρώτα µετέφεραν το χαρτοφυλάκιό τους σεάλλη εταιρία. Οι θεσµικές και ελεγκτικέςπαρεµβάσεις της Τράπεζας της Ελλάδος είχανως γνώµονα αφενός την εξυγίανση της λει-


2222 Χαρακτηριστικό παράδειγµα η διάθεση κυρίως σε ξένους επεν-δυτές του µεριδίου της Millennium BCP στην Τράπεζα Πειραιώς,ύψους 400 εκατ. ευρώ. Θετική εξέλιξη το 2013 αποτελεί και ηάσκηση µέρους των παραστατικών τίτλων δικαιωµάτων κτήσηςµετοχών (warrants) στην Alpha Bank, µε τους οποίους αγορά-στηκαν µετοχές αξίας 96 εκατ. ευρώ.

KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 156

τουργίας της ιδιωτικής ασφάλισης προς όφε-λος των καταναλωτών και αφετέρου τηνέγκαιρη και πλήρη προετοιµασία της αγοράςγια τη µετάβαση στο νέο θεσµικό καθεστώςτης Φερεγγυότητας ΙΙ (Solvency II). Με τουςενδελεχείς και εντατικούς ελέγχους που διε-νεργήθηκαν, ασκήθηκε πίεση ώστε οι ίδιες οιεπιχειρήσεις να επιδιώκουν τη διαρκή βελ-τίωση των διαδικασιών τους, αλλά και να προ-χωρήσουν σε αυξήσεις µετοχικού κεφαλαίουσυνολικού ύψους περίπου 2 δισεκ. ευρώ.

Η σταθεροποίηση της πορείας προς τον εξορ-θολογισµό και τον εκσυγχρονισµό των δοµώναποτελεί κρίσιµο παράγοντα για την αποτε-λεσµατική ανάπτυξη της ασφαλιστικής αγο-ράς, παρά τις αντιξοότητες της αρνητικήςοικονοµικής συγκυρίας. Στην κατεύθυνσηαυτή, η Τράπεζα της Ελλάδος µε συνεχείςελέγχους στοχεύει στη βελτίωση της εσωτερι-κής οργάνωσης των ασφαλιστικών επιχειρή-σεων, τη διαφάνεια των συναλλαγών, καθώςκαι την προστασία της αγοράς, συνεπώς καιτου χρηµατοπιστωτικού τοµέα γενικότερα,από κάθε είδους αθέµιτες και ζηµιογόνες πρα-κτικές, προς όφελος του κοινωνικού συνόλουκαι της ελληνικής οικονοµίας.

Η αγορά ιδιωτικής ασφάλισης κατά το 2013

Στο τέλος Σεπτεµβρίου 2013, η ασφαλιστικήαγορά στην Ελλάδα περιλάµβανε εβδοµήνταδύο (72) ασφαλιστικές επιχειρήσεις µε καθε-στώς εγκατάστασης, µε συνολικό ενεργητικόύψους 14,9 δισεκ. ευρώ. Σε όρους παραγωγήςασφαλίστρων, το µερίδιο αγοράς των ελληνι-κών ανώνυµων εταιριών ανήλθε σε 50,9%, τωνθυγατρικών οµίλων ΕΕ σε 42,8%, των υπο-καταστηµάτων τρίτων χωρών και των υποκα-ταστηµάτων κρατών-µελών της ΕΕ σε 6,3%.Όσον αφορά το βαθµό συγκέντρωσης, ωςπρος την παραγωγή ασφαλίστρων, οι 5 και 10µεγαλύτερες επιχειρήσεις κατέχουν το 71,8%και 89,8% της αγοράς στις ασφαλίσεις ζωήςκαι το 37,5% και 63,2% στις ασφαλίσεις κατάζηµιών αντίστοιχα.

Την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεµβρίου 2013,κύρια χαρακτηριστικά της ασφαλιστικής

αγοράς ήταν η µείωση για δεύτερη συνεχήχρονιά της παραγωγής ασφαλίστρων και ησυνέχιση των αυξήσεων µετοχικού κεφαλαίου,το ύψος των οποίων κατά την επισκοπούµενηπερίοδο ανήλθε σε 200 εκατ. ευρώ. Αναφο-ρικά µε άλλα µεγέθη, τα έσοδα από πάσηςφύσεως ασφάλιστρα υποχώρησαν κατά 9,75%σε σύγκριση µε την αντίστοιχη περίοδο του2012 και ανήλθαν σε 3 δισεκ. ευρώ, εκ τωνοποίων το 40,3% προήλθε από ασφαλίσειςζωής και το 59,7% από ασφαλίσεις κατάζηµιών. Ειδικότερα, η µείωση των εσόδων απόασφαλίσεις ζωής ήταν της τάξεως του 13,7%,ενώ των εσόδων από ασφαλίσεις κατά ζηµιών6,9%. Το σύνολο των Τεχνικών Αποθεµάτωντων ασφαλιστικών επιχειρήσεων που επο-πτεύονται από την Τράπεζα της Ελλάδος υπο-χώρησε περαιτέρω και διαµορφώθηκε σε 11,7δισεκ. ευρώ (2012: 12,0 δισεκ. ευρώ). Η εξέ-λιξη αυτή οφείλεται στις ασφαλίσεις ζωής,εξαιτίας των εξαγορών συµβολαίων αλλά καιτης υποχώρησης της νέας παραγωγής.

Κατά την ίδια περίοδο, η Τράπεζα της Ελλά-δος συνέχισε την πολιτική εντατικοποίησηςτων επιτόπιων ελέγχων στις ασφαλιστικές επι-χειρήσεις, διενεργώντας πάνω από 100 επι-τόπιους έλεγχους και επιβάλλοντας τα προ-βλεπόµενα εποπτικά µέτρα στις περιπτώσειςόπου παρατηρήθηκαν αποκλίσεις από τα προ-βλεπόµενα στο κανονιστικό πλαίσιο. Παράλ-ληλα, σε τακτά χρονικά διαστήµατα, πραγµα-τοποιήθηκαν συναντήσεις µε τις διοικήσειςκαι στελέχη των επιχειρήσεων, όπου και τουςεπισηµάνθηκαν ζητήµατα διοικητικής οργά-νωσης και κανονιστικής συµµόρφωσης, µεέµφαση στην προετοιµασία της σταδιακήςπροσαρµογής των πρακτικών της αγοράς καιτης εσωτερικής οργάνωσης στις απαιτήσειςτης Φερεγγυότητας ΙΙ.

Στο πλαίσιο της εν λόγω προετοιµασίας, συνε-χίστηκε και κατά το 2013 η συµµετοχή τηςΤράπεζας της Ελλάδος στο σχεδιασµό και τηνυλοποίηση πανευρωπαϊκών ασκήσεων ποσο-τικών επιπτώσεων. Συγκεκριµένα, η Τράπεζατης Ελλάδος συµµετείχε, σε συνεργασία µετην Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγ-γελµατικών Συντάξεων (EIOPA), στην πανευ-



KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 157

ρωπαϊκή άσκηση για την εκτίµηση των οικο-νοµικών επιπτώσεων µιας σειράς τροποποιή-σεων που αφορούν προϊόντα µε µακροχρόνιεςεγγυήσεις επιτοκίου (Long Term Guarantees– LTG).

Συνεχίστηκαν επίσης οι εργασίες των οκτώΟµάδων Εργασίας, που συστάθηκαν το 2012µε πρωτοβουλία της Τράπεζας της Ελλάδος,µε σκοπό την αναβάθµιση της ποιότητας τωνκατάλληλων στατιστικών στοιχείων των επι-χειρήσεων αλλά και τη δηµιουργία κατάλλη-λων αναλογιστικών υποδειγµάτων αποτίµησηςσυγκεκριµένων ασφαλιστικών κινδύνων. Σεσυνεργασία µε τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις,πραγµατοποιήθηκε ο σχεδιασµός και η ανά-πτυξη των λογισµικών για την παραγωγή τωνστατιστικών στοιχείων και την υποστήριξη τωνεν λόγω υποδειγµάτων και οριστικοποιήθηκανοι σχετικές εκθέσεις.

Εκτός από τα µέτρα ενδιάµεσης εφαρµογήςτης Οδηγίας “Φερεγγυότητα ΙΙ”, οι ρυθµιστι-κές παρεµβάσεις της Τράπεζας της Ελλάδοςεπεκτάθηκαν και στον κλάδο της ασφαλιστι-κής διαµεσολάβησης, µε την έκδοση των Πρά-ξεων Εκτελεστικής Επιτροπής 30 και31/30.9.2013 (ΦΕΚ Β 2556). Με την Πράξη30/2013 για τη “Ρύθµιση θεµάτων διοικητικήςκαι λογιστικής οργάνωσης των ασφαλιστικώνεπιχειρήσεων, ιδία δε αναφορικά µε τηνεµπορική πολιτική, την πρόσκτηση εργασιώνκαι τα συναφή µε αυτήν δίκτυα, καθώς και τηνπαρακολούθηση της παραγωγής, της είσπρα-ξης ασφαλίστρων και της απόδοσης προµη-θειών, και συναφείς κανόνες ∆εοντολογίας”,οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις υποχρεούνται,µεταξύ άλλων, να υιοθετήσουν και να εφαρ-µόσουν εµπορική πολιτική, κανονισµό πωλή-σεων και πολιτική διαχείρισης παραγωγής καιείσπραξης ασφαλίστρου, το ελάχιστο περιε-χόµενο των οποίων καθορίζει η Πράξη. Επί-σης, περιγράφονται οι θεµελιώδεις αρχές πουδιέπουν τις συναλλαγές των ασφαλιστικώνεπιχειρήσεων µε τους ασφαλιστικούς διαµε-σολαβητές, ενώ επιβάλλονται συγκεκριµένεςυποχρεώσεις τήρησης αρχείων και υποβολής

αναφορών στην εποπτική αρχή. Η Πράξη31/2013 “Κανονισµός Συµπεριφοράς των(Αντ)ασφαλιστικών ∆ιαµεσολαβητών” περι-γράφει τα πρότυπα ενηµέρωσης και επαγ-γελµατικής συµπεριφοράς που οφείλουν νατηρούν οι διαµεσολαβητές κατά την προώ-θηση ασφαλιστικών προϊόντων, τόσο έναντιτου πελάτη όσο και έναντι των άλλων διαµε-σολαβητών και των ασφαλιστικών επιχειρή-σεων. Η Πράξη περιέχει ενδεικτική περι-πτωσιολογία αθέµιτων ή παραπλανητικώνπρακτικών και προβλέπει την επιβολή διοι-κητικών κυρώσεων σε βάρος όσων ασφαλι-στικών διαµεσολαβητών µετέρχονται αυτές.Επίσης, διά της θέσεως σε ισχύ της εν λόγωΠράξης, καταργήθηκε το Π.∆. 298/86 (ΦΕΚ Α133) “∆ικαιώµατα και υποχρεώσεις ασφαλι-στικών πρακτόρων και παραγωγών ασφαλί-σεων και Κανονισµός Συµπεριφοράς για τηνάσκηση του επαγγέλµατος αυτών”, που προ-έβλεπε ότι οι ασφαλιστικοί πράκτορες µπο-ρούν να παρακρατούν το εισπραχθέν απότους πελάτες ασφάλιστρο για ένα δίµηνο και,σε ό,τι αφορά τους χρόνους απόδοσης τωνασφαλίστρων, εφαρµόζεται πλέον η διάταξητου άρθρου 33 παρ. 2 του Ν.∆. 400/1970. ΟιΠράξεις τέθηκαν σε ισχύ από την 1 Ιανουα-ρίου 2014.

Παράλληλα µε την αλλαγή του κανονιστικούπλαισίου για την ασφαλιστική διαµεσολάβηση,η Τράπεζα της Ελλάδος πραγµατοποίησε ήδηέναν πρώτο κύκλο επισκέψεων σε επιχειρή-σεις (αντ)ασφαλιστικής διαµεσολάβησης µεµεγάλη παραγωγή. Σκοπός των συναντήσεωνήταν η γόνιµη ανταλλαγή απόψεων και προ-βληµατισµών εν όψει της προετοιµασίας καιτου κλάδου της διαµεσολάβησης για τονουσιαστικότερο ρόλο του στο καθεστώς τηςΦερεγγυότητας ΙΙ.

Τέλος, στο πλαίσιο της άσκησης προσοµοίω-σης ακραίων καταστάσεων κρίσης που διεξή-γαγε η Τράπεζα της Ελλάδος στα πιστωτικάιδρύµατα, αξιολογήθηκαν και οι κεφαλαιακέςαπαιτήσεις των ασφαλιστικών εταιριών πουαποτελούν θυγατρικές τραπεζών.


KEF_VII: 1 20-02-14 15:07 158

Στη διάρκεια του 2013 ισχυροποιήθηκανπεραιτέρω τα επιστηµονικά ευρήµατα για τοφαινόµενο της κλιµατικής αλλαγής και απέ-κτησαν πρόσθετη τεκµηρίωση οι προτάσειςπολιτικής για την αναγκαιότητα επείγουσαςδράσης. Η διεθνής συνεργασία για τη µείωσητων εκποµπών δεν προχώρησε ουσιαστικά,υπάρχουν όµως ενδείξεις ότι µπορεί να υπάρ-ξει ένα θετικό αποτέλεσµα το 2015, όταν επι-διώκεται να υπογραφεί µια νέα διεθνής συµ-φωνία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξετάζει τονκαθορισµό νέων στόχων πολιτικής για τοκλίµα και την ενέργεια, εν µέρει πιο φιλό-δοξων και εν µέρει πιο µετριοπαθών, λαµ-βάνοντας υπόψη και την ανταγωνιστικότητατης ευρωπαϊκής οικονοµίας, που έχει επηρε-αστεί δυσµενώς από το σχετικά υψηλό κόστοςτης ενέργειας. Η Ελλάδα συνεχίζει να βρί-σκεται εντός των στόχων του Κιότο, ενώ ηκατάταξή της βάσει ενός νέου δείκτη περι-βαλλοντικά βιώσιµης ανταγωνιστικότηταςήταν καλύτερη από ό,τι βάσει του παραδο-σιακού δείκτη. Ωστόσο, µια πρόσφατηέρευνα επισήµανε την ανάγκη να αντιµετω-πιστούν οι παρενέργειες ―όσον αφορά τηνανταγωνιστικότητα της ελληνικής βιοµηχα-νίας― ορισµένων αλλαγών στο ΣύστηµαΕµπορίας ∆ικαιωµάτων Εκποµπών και ηελληνική κυβέρνηση υπέβαλε σχετική πρό-ταση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιανου-άριο του τρέχοντος έτους. Οι κυριότερεςνοµοθετικές και διοικητικές ρυθµίσεις τουδωδεκαµήνου αφορούσαν την αναδιάρ-θρωση και αποκρατικοποίηση της ∆ΕΗ, τιςανανεώσιµες πηγές ενέργειας και την αντι-µετώπιση της “ενεργειακής φτώχειας” σεσυνδυασµό µε το πρόβληµα της αιθαλοµί-χλης. Τέλος, οι κυριότερες επενδύσεις στοντοµέα της ενέργειας αφορούσαν την από-κτηση της πλειοψηφίας του µετοχικού κεφα-λαίου του ∆ΕΣΦΑ από τη SOCAR και τηνεπιλογή του Αδριατικού αγωγού, που θαδιέρχεται από την Ελλάδα, για τη µεταφοράαερίου από το Αζερµπαϊτζάν στην Ευρώπη,ενώ αξιοσηµείωτη ήταν η συµφωνία µε τηνοποία η πολυεθνική BP κατέστη αποκλειστι-κός αγοραστής της παραγωγής πετρελαίουαπό τα κοιτάσµατα του Πρίνου για την επό-µενη εξαετία.

1 Η ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ:∆ΙΕΘΝΕΙΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ

1.1 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΤΟΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ∆Ω∆ΕΚΑΜΗΝΟ

Η κυριότερη επιστηµονική έκθεση των τελευ-ταίων µηνών ήταν η 5η Έκθεση Αξιολόγησηςτης 1ης Οµάδας Εργασίας της ∆ιακυβερνητι-κής Επιτροπής Εµπειρογνωµόνων για την Κλι-µατική Αλλαγή (IPCC) του ΟΗΕ που δηµοσι-εύθηκε το Σεπτέµβριο του 2013.1 Η έκθεσηείναι προϊόν συνεργασίας 259 επιστηµόνωναπό 39 χώρες και κατέληξε στο συµπέρασµαότι η ανθρώπινη επίδραση είναι το κύριο αίτιοτης ανόδου της θερµοκρασίας από τα µέσα του20ού αιώνα, επισηµαίνοντας ότι η άνοδος αυτήείναι αναµφισβήτητη, ότι έχουν καταγραφείπολλές αλλαγές χωρίς προηγούµενο στο κλι-µατικό σύστηµα και ότι τα αποδεικτικά στοι-χεία έχουν αυξηθεί. Όπως έγραψε ο SirNicholas Stern, µετά τη δηµοσίευση της Έκθε-σης Αξιολόγησης του IPCC, “οι κυβερνήσειςκαι οι επιχειρήσεις δεν πρέπει πλέον να αµφι-βάλλουν καθόλου σχετικά µε τους κινδύνουςπου συνεπάγεται η καθυστέρηση περαιτέρωπερικοπών των εκποµπών αερίων του θερµο-κηπίου”.2

Προηγουµένως, έκθεση της ∆ιεθνούς Υπηρε-σίας Ενέργειας3 είχε καταλήξει σε πολύενδιαφέροντα συµπεράσµατα:

− Οι εκποµπές CO2 έφθασαν σε επίπεδα-ρεκόρ το 2012.

− Οι δύο χώρες µε τις µεγαλύτερες εκποµπές(οι ΗΠΑ και η Κίνα) έκαναν ενθαρρυντικάβήµατα προς την “αποανθρακοποίηση”. Το2012 οι εκποµπές στις ΗΠΑ είχαν υποχωρήσειστα επίπεδα των µέσων της δεκαετίας του1990, ενώ η αύξηση των εκποµπών CO2 ήταναπό τις χαµηλότερες της τελευταίας δεκαετίας.



V I I I ΠΕΡ Ι ΒΑΛΛΟΝ , ΕΝΕΡ ΓΕ Ι Α ΚΑ Ι ΚΛ ΙΜΑΤ ΙΚΗΑΛΛΑ ΓΗ

11 IPCC 5th Assessment Report – Working Group I, Climate Change2013 ―The Physical Science Basis― Summary for Policymakers,27.9.2013.

22 Nicholas Stern, “World leaders must act faster on climate change”,Financial Times, 30.9.2013.

33 IEA, Redrawing the Energy-Climate Map, 10.6.2013.

KEF_VIII: 1 20-02-14 10:06 159

− Ωστόσο, η τάση των εκποµπών CO2 προοι-ωνίζεται µακροπρόθεσµη άνοδο της θερµο-κρασίας έως 5,3°C.

Τα ευρήµατα αυτά αντανακλώνται σε έκθεσητου Περιβαλλοντικού Προγράµµατος τουΟΗΕ,4 η οποία συµπεραίνει ότι, αν δεν υπάρ-ξει τώρα δράση για τη µείωση των εκποµπώναερίων του θερµοκηπίου και τον περιορισµότης ανόδου της θερµοκρασίας στους 2°C, θαείναι πολύ πιο δύσκολο και πιο δαπανηρό ναεπιτευχθεί αυτό αργότερα. Εξάλλου, στη διάρ-κεια του 2013 και τις αρχές του 2014 συνεχί-στηκε η επιστηµονική διερεύνηση της συσχέ-τισης της κλιµατικής αλλαγής µε τα ακραίακαιρικά φαινόµενα, τα οποία παρατηρούνταιολοένα και συχνότερα.5 Το ότι η αυξηµένησυχνότητα εµφάνισης ακραίων καιρικώνκαταστάσεων συνδέεται µε την ανθρωπογενήκλιµατική αλλαγή υποστηρίζεται και από τιςεπιστηµονικές εκθέσεις της Ένωσης Ευρω-παϊκών Ακαδηµιών6 και της IPCC.7

1.2 ∆ΙΕΘΝΕΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ – ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η 19η ∆ιάσκεψη των Ηνωµένων Εθνών για την κλι-µατική αλλαγή

Η 19η ∆ιάσκεψη των Ηνωµένων Εθνών γιατην κλιµατική αλλαγή πραγµατοποιήθηκε στηΒαρσοβία στις 11-22 Νοεµβρίου 2013.8 Σκο-πός της διάσκεψης ήταν να προετοιµάσει τοέδαφος για την υπογραφή µιας νέας δεσµευ-τικής παγκόσµιας συµφωνίας το 2015 στοΠαρίσι, µε απώτερο στόχο να περιοριστείστους 2°C η άνοδος της θερµοκρασίας τουπλανήτη έως το τέλος του αιώνα. Ωστόσο, οιεργασίες της διάσκεψης ολοκληρώθηκανχωρίς να τεθεί χρονοδιάγραµµα για την κατά-θεση δεσµευτικών στόχων. Οι γρήγορα ανα-πτυσσόµενες οικονοµίες, που έχουν και τερά-στια “αποτυπώµατα” εκποµπών αερίου τουθερµοκηπίου, επιµένουν πως παραµένουναναπτυσσόµενες και ως εκ τούτου δεν θαέπρεπε να καλούνται να λαµβάνουν περιορι-στικά µέτρα, όπως εκείνα των ανεπτυγµένωνχωρών. Από την πλευρά τους, οι ανεπτυγµένεςχώρες απέρριψαν το αίτηµα για αποζηµιώσειςστις νησιωτικές χώρες χαµηλού υψοµέτρου για

ζηµίες από την άνοδο της στάθµης της θάλασ-σας. Ταυτόχρονα, εκατοντάδες εκπρόσωποιµη κυβερνητικών περιβαλλοντικών οργανώ-σεων, οι οποίοι συµµετείχαν στη σύνοδο ωςπαρατηρητές, λίγο πριν από τη λήξη της συνό-δου αποσύρθηκαν από το χώρο των διαπραγ-µατεύσεων, σε ένδειξη διαµαρτυρίας, καταγ-γέλλοντας παράλληλα το γεγονός ότι την ίδιαχρονική περίοδο πραγµατοποιήθηκε στηΒαρσοβία το Παγκόσµιο Φόρουµ Άνθρακα,που εκπροσωπεί τη βιοµηχανία από την οποίαπροέρχεται µεγάλο µέρος των εκποµπώναερίων του θερµοκηπίου.

Τελικά συµφωνήθηκαν τα εξής:

− πρώτον, οι χώρες να αρχίσουν ή να εντεί-νουν την προετοιµασία για τη συµβολή τουςστη διεθνή συµφωνία που επιδιώκεται νασυναφθεί το 2015 και να ισχύσει από το 2020,

− δεύτερον, να δηµιουργηθεί ένας διεθνήςµηχανισµός προστασίας των πιο ευάλωτων


44 UN Environment Programme, Emissions Gap Report, 5.11.2013. 55 Βλ. π.χ. Peterson, T.C., M.P. Hoerling, P.A. Stott and S. Herring,

(eds), “Explaining Extreme Events of 2012 from a Climate Per-spective”, Bulletin of the American Meteorological Society, 2013,vol. 94(9), 1–74, καθώς και “Assessing the Role of Global Warm-ing in Extreme Weather of 2012” και “Research Cites Role ofWarming in Extremes”, New York Times, 5-6.9.2013. Βλ. επίσηςέκθεση του Climate Council της Αυστραλίας που δηµοσιεύθηκεστα µέσα Ιανουαρίου 2014 (“Australian heatwave shows man-madeclimate change, scientists say”, Financial Times, 16.1.2014), καισύνοψη των ευρηµάτων του Rutherford Appleton Laboratory γιατην ηλιακή δραστηριότητα (“Is our Sun Falling Silent?”, BBCNews, 18.1.2014, και “Στη δίνη της υπερθέρµανσης ή µιας µίνιεποχής παγετώνων ο πλανήτης;”, Ηµερησία, 25.1.2014).

66 Βλ. (1) “Extreme Weather Events in Europe: preparing for climatechange adaptation”, Norwegian Meteorological Institute, NILU, 2013,των Øystein Hov, Ulrich Cubasch, Erich Fischer, Peter Höppe, TrondIversen, Nils Gunnar Kvamst, Zbigniew W. Kundzewicz, DanielaRezacova, David Rios, Filipe Duarte Santos, Bruno Schädler, OttVeisz, Christos Zerefos, Rasmus Benestad, John Murlis, M. Donat,Gregor C. Leckebusch, Uwe Ulbrich και (2) “Trends in extremeweather events in Europe: implications for national and EuropeanUnion adaptation strategies”, EASAC Policy Report 22, 2013, τωνØystein Hov, Ulrich Cubasch, Erich Fischer, Peter Höppe, TrondIversen, Nils Gunnar Kvamst, Zbigniew W. Kundzewicz, DanielaRezacova, David Rios, Filipe Duarte Santos, Bruno Schädler, OttVeisz, Christos Zerefos, Rasmus Benestad, Mike Norton, John Murlis.

77 IPCC Special Report on Managing the Risks of Extreme Eventsand Disasters to Advance Climate Change Adaptation (SREX),επιµ. Field, C.B., V. Barros, T.F. Stocker, D. Qin, D.J. Dokken,K.L. Ebi, M.D. Mastrandrea, K.J. Mach, G.-K. Plattner, S.K. Allen,M. Tignor, και P.M. Midgley, Cambridge University Press, 2012.

88 UNFCCC, “UN Climate Change Conference in Warsaw keeps gov-ernments on a track towards 2015 climate agreement”, Pressrelease, 23.11.2013. Στη διάσκεψη συµµετείχαν οι 195 χώρες πουέχουν υπογράψει τη Σύµβαση-πλαίσιο των Ηνωµένων Εθνών γιατην κλιµατική αλλαγή (United Nations Framework Convention onClimate Change), συνέχεια της οποίας υπήρξε το Πρωτόκολλο τουΚιότο το 1997, το οποίο έχει κυρωθεί από 192 χώρες µέχρι στιγµής.

χωρών από “απώλειες και ζηµίες” που οφεί-λονται σε ακραία καιρικά φαινόµενα ή στησταδιακή άνοδο της στάθµης της θάλασσας,

− τρίτον, να βοηθήσουν οι ανεπτυγµένες τιςαναπτυσσόµενες χώρες να µειώσουν τις εκπο-µπές αερίων που προέρχονται από την απο-ψίλωση και τη µείωση των δασικών εκτάσεων(οι ΗΠΑ, η Νορβηγία και το Ην. Βασίλειοδεσµεύθηκαν να χρηµατοδοτήσουν την πρω-τοβουλία REDD+ (Collaborative initiative onReducing Emissions from Deforestation andforest Degradation in developing countries) µε280 εκατ. δολ.) και

− τέταρτον, οι ανεπτυγµένες χώρες (συµπε-ριλαµβάνονται η Αυστρία, το Βέλγιο, η Φιν-λανδία, η Γαλλία, η Γερµανία, η Νορβηγία, ηΣουηδία και η Ελβετία) να χρηµατοδοτήσουνµε πάνω από 100 εκατ. δολ. το Ταµείο Προ-σαρµογής (Adaptation Fund), ενώ 48 από τιςφτωχότερες χώρες οριστικοποίησαν σχέδιαγια την αντιµετώπιση των συνεπειών της κλι-µατικής αλλαγής.

Στις 14.1.2014 η Christiana Figueres, εκτε-λεστική γραµµατέας για τη Σύµβαση-πλαί-σιο των Ηνωµένων Εθνών για την κλιµατικήαλλαγή, εκτίµησε ότι έως το τέλος του τρέ-χοντος έτους θα έχει καταρτιστεί ένα σχέδιοτης διεθνούς συµφωνίας που επιδιώκεται ναυπογραφεί το 2015 και ότι θα περιλαµβάνειστόχο µηδενικών καθαρών εκποµπώναερίων του θερµοκηπίου έως το δεύτεροµισό του αιώνα.9

Είναι χαρακτηριστικό ότι στη διάρκεια της∆ιάσκεψης ο Γεν. Γραµµατέας του ΟΗΕ BanKi-moon δήλωσε ότι είχε “καλέσει τους ηγέ-τες του κόσµου να είναι πιο φιλόδοξοι και νααφιερώσουν στην κλιµατική αλλαγή τους ήδηπεριορισµένους πόρους τους”, προσθέτονταςότι “έπρεπε να έχουν ένα ευρύτερο όραµα,αντί να λαµβάνουν υπόψη βραχυπρόθεσµεςεγχώριες σκοπιµότητες”.10

Ανάλογες σκέψεις διατύπωσαν σηµαντικοίεπιστήµονες και σχολιαστές, µε αφορµή τη∆ιάσκεψη του ΟΗΕ. Ο Jeffrey Sachs (ειδικός

σύµβουλος του Γεν. Γραµµατέα του ΟΗΕ και∆ιευθυντής του Sustainable DevelopmentSolutions Network) ανέδειξε τέσσερις κατευ-θύνσεις δράσης: περισσότερη ηλεκτρικήενέργεια από τεχνολογίες χαµηλής περιε-κτικότητας σε άνθρακα, αντικατάσταση τωνστερεών καυσίµων µε την ηλεκτρική ενέργειασε τοµείς όπως τα αυτοκίνητα και η θέρµανσητων κατοικιών, µεγαλύτερη ενεργειακή απο-δοτικότητα στη βιοµηχανία και τις κατοικίες,τέρµα στη µείωση των δασικών εκτάσεων.11

O γνωστός αρθρογράφος Martin Wolf προέ-βαλε τα τελευταία ευρήµατα του οικονοµο-λόγου William Nordhaus,12 σύµφωνα µε ταοποία το κόστος του περιορισµού της ανόδουτης θερµοκρασίας κατά 2°C εκτιµάται στο1,5% του παγκόσµιου ΑΕΠ, εφόσον ακο-λουθηθεί η ορθή πολιτική, και πολύ µεγαλύ-τερο αν δεν συµµετάσχουν οι χώρες πουευθύνονται για το 50% των εκποµπών.13

Εξάλλου, το Παγκόσµιο Οικονοµικό Φόρουµ(WEF), µε αφορµή τη δηµοσίευση της ετή-σιας έκθεσής του Global Risks 2014(16.1.2014), που συνοψίζει τις απαντήσειςειδικών και ηγετικών στελεχών της οικονο-µίας διεθνώς, συµπέρανε ότι µία από τις 4κυριότερες απειλές για την παγκόσµια στα-θερότητα τα επόµενα 5-10 χρόνια είναι “ηβραδεία πρόοδος όσον αφορά τις παγκόσµιεςπροκλήσεις, καθώς το συνεχιζόµενο αδιέ-ξοδο στους θεσµούς παγκόσµιας διακυβέρ-νησης έχει αποτέλεσµα να µην αντιµετωπί-ζονται κατάλληλα οι περιβαλλοντικές καιαναπτυξιακές προκλήσεις που έχουν πραγ-µατικά παγκόσµιο χαρακτήρα”. Η έκθεσησυγκαταλέγει τα ακραία καιρικά φαινόµενακαι την κλιµατική αλλαγή µεταξύ των πέντεπιθανότερων παγκόσµιων κινδύνων (“mostlikely risks”), ενώ η κλιµατική αλλαγή θεω-ρείται ο δεύτερος σηµαντικότερος κίνδυνος



99 “Compelling case for global deal on climate, says UN”, FinancialTimes, 14.1.2014. Γίνεται αναφορά σε “goal of zero net greenhousegas emissions by the second half of the century”.

1100 “UN presses rich nations to act on climate funds”, Financial Times,22.11.2013.

1111 Jeffrey Sachs, “We risk more Haiyans if we ignore climate change”,Financial Times, 16.11.2013.

1122 William Nordhaus, The Climate Casino, Yale University Press,2013.

1133 M. Wolf, “Green growth is a worthwhile goal”, Financial Times,26.11.2013.

KEF_VIII: 1 20-02-14 10:06 161

µε κριτήριο τις ενδεχόµενες επιπτώσεις(“most potentially impactful risks”).14

**

Σηµαντικές ήταν και δύο εκθέσεις του ΟΟΣΑπου δηµοσιεύθηκαν τον Οκτώβριο και τοΝοέµβριο του 2013.15 Σ’ αυτές τονιζόταν ότι “ηαξιόπιστη και συνεπής τιµολόγηση τουάνθρακα πρέπει να αποτελέσει τον ακρογω-νιαίο λίθο των κυβερνητικών πολιτικών γιατην αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής” καιότι “οι φόροι επί του άνθρακα και τα συστή-µατα εµπορίας των εκποµπών είναι οι αποτε-λεσµατικότεροι τρόποι, από πλευράς κόστους,προκειµένου να µειωθούν οι εκποµπές διο-ξειδίου του άνθρακα”.

Πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι η πολιτικήτης ΕΕ αρχικά συνοψίστηκε στην Ανακοίνωσητης Ευρωπαϊκής Επιτροπής “Στρατηγική τηςΕυρωπαϊκής Ένωσης για την προσαρµογήστην κλιµατική αλλαγή”,16 η οποία υιοθετή-θηκε από το Συµβούλιο ECOFIN στις21.6.2013. Στις 18 ∆εκεµβρίου 2013 εκπρό-σωποι του Συµβουλίου και του Ευρωκοινο-βουλίου κατέληξαν σε συµφωνία επί της πρό-τασης που είχε υποβάλει στις 7 Νοεµβρίου ηΕυρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά µε τη µείωσητης χρήσης και των εκποµπών των φθοριού-χων αερίων του θερµοκηπίου, δηλαδή τωνυδροφθορανθράκων (HFC), των υπερφθο-ρανθράκων (PFC) και του εξαφθοριούχουθείου (SF6). Ο σχετικός κανονισµός (τουοποίου αποµένει η τυπική έγκριση) θα προ-βλέπει τη µείωση των πωλήσεων υδροφθο-ρανθράκων κατά 80% και τον περιορισµό τωνεκποµπών φθοριούχων αερίων κατά τα 2/3έως το 2030.17 Είχαν προηγηθεί τον Ιούνιοσυµφωνία ΗΠΑ-Κίνας για µείωση και τοΣεπτέµβριο σχετική δέσµευση των ηγετών τηςΟµάδας των 20 (G20).18

Στις 22 Ιανουαρίου 2014 ανακοινώθηκαν οιπροτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχε-τικά µε το πλαίσιο πολιτικής για την αντιµε-τώπιση της κλιµατικής αλλαγής και για τηνενέργεια µε ορίζοντα το 2030. Το προτεινό-µενο νέο πλαίσιο περιλαµβάνει στόχους για

το 2030, που ―αφού εγκριθούν ή τροποποι-ηθούν από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο στις 20-21 Μαρτίου εφέτος― θα αντικαταστήσουντους στόχους για το 2020 που είχαν τεθεί απότο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο το Μάρτιο του 2007(την περίφηµη τριάδα 20-20-20: µείωση τωνεκποµπών κατά 20% έως το 2020 σεσύγκριση µε το 1990, αύξηση του µεριδίου τωνΑΠΕ στη συνολική κατανάλωση ενέργειαςστο 20% και βελτίωση της ενεργειακής από-δοσης ―δηλαδή εξοικονόµηση κατανάλωσηςενέργειας― έως το 2020 κατά 20% σεσύγκριση µε τις υπάρχουσες το 2007 εκτιµή-σεις για το 2020). Πριν από την υποβολή τωνπροτάσεων, οι αρµόδιοι υπουργοί της Γαλ-λίας, της Γερµανίας, του Ηνωµένου Βασιλείουκαι της Ιταλίας είχαν απευθύνει επιστολήπρος την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (7 Ιανουα-ρίου) προτείνοντας να τεθεί πλέον ένας πιοφιλόδοξος δεσµευτικός στόχος – για µείωσητων εκποµπών έως το 2030 κατά 40% σεσύγκριση µε το 1990.19 Ταυτόχρονα, άρχισεέντονος διάλογος, ο οποίος συνεχίζεται καιαφορά µεταξύ άλλων τα εξής: (α) αν θατεθούν δεσµευτικοί στόχοι για τη χρήση τωνανανεώσιµων πηγών ενέργειας, (β) ποιοςείναι ο καταλληλότερος συνδυασµός µέσωνκαι στόχων, προκειµένου και η µείωση τωνεκποµπών να επιτευχθεί και να αποφευχθείεπιβάρυνση της ανταγωνιστικότητας ορισµέ-


1144 World Economic Forum, “Worsening Wealth Gap Seen as BiggestRisk Facing the World in 2014”, δελτίο τύπου 16.1.2014 για τηνέκθεση Global Risks 2014.

1155 OECD, 1) Aligning prices and policies, 9.10.2013, 2) Effective car-bon prices, 4.11.2013.

1166 16.4.2013, COM(2013) 216 final.1177 Βλ. “Η Επιτροπή προτείνει σηµαντική µείωση των εκποµπών

φθοριούχων αερίων που προκαλούν άνοδο της θερµοκρασίας τουπλανήτη”, δελτίο τύπου 7.11.2013, και “Memo – European Com-missioner Connie Hedegaard welcomes major step forward toreduce some of the most dangerous greenhouse gases”, δελτίοτύπου 18.12.2013.

1188 Οι υδροφθοράνθρακες (HFC) αντικατέστησαν τους χλωροφθο-ράνθρακες (CFC), των οποίων η χρήση σταµάτησε βάσει του Πρω-τοκόλλου του Μόντρεαλ επειδή κατέστρεφαν το στρώµα του όζο-ντος. Οι HFC δεν επηρεάζουν το στρώµα του όζοντος, προβλέ-πεται όµως ότι, αν δεν ελεγχθούν οι εκποµπές τους, θα συµβάλ-λουν όλο και περισσότερο στο φαινόµενο του θερµοκηπίου, καθώςη δυνητική επίδρασή τους στην άνοδο της θερµοκρασίας είναιυπερπολλαπλάσια (έως 23.000 φορές!) από εκείνη του διοξειδίουτου άνθρακα, όπως επισηµαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (“Thewarming effect of F-gases on the atmosphere is up to 23,000 timesstronger than carbon dioxide”, δελτίο τύπου 18.12.2013). Βλ. επί-σης “Curbing a Potent Greenhouse Gas”, κύριο άρθρο New YorkTimes, 7.1.2014.

1199 Για τα προβλήµατα της ενεργειακής πολιτικής στην ΕΕ και τωνδιαφορετικών εθνικών επιλογών, βλ. και “EuropäischeEnergiewenden”, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 29.10.2013.

KEF_VIII: 1 20-02-14 10:06 162

νων κλάδων της οικονοµίας20 (βλ. και Τµήµα2.2 πιο κάτω). Τελικά, οι προτάσεις της Επι-τροπής, οι οποίες κρίθηκαν ανεπαρκείς απότις κυριότερες οικολογικές οργανώσεις,21

µεταξύ άλλων προβλέπουν:22

11οονν Ένα δεσµευτικό στόχο µείωσης των εκπο-µπών αερίων θερµοκηπίου κατά 40% κάτωαπό το επίπεδο του 1990, ο οποίος µπορεί ναεπιτευχθεί έως το 2030 µόνο µε εθνικά µέτρα.Οι εκποµπές από τοµείς που δεν υπάγονταιστο σύστηµα εµπορίας εκποµπών θα πρέπεινα µειωθούν κατά 30% κάτω από το επίπεδοτου 2005. Η Επιτροπή καλεί το Συµβούλιο καιτο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να συµφωνήσουνότι η ΕΕ θα δεσµευθεί για τη µείωση κατά40% στο πλαίσιο των διεθνών διαπραγµατεύ-σεων για τη νέα παγκόσµια συµφωνία για τοκλίµα που θα ολοκληρωθούν στο Παρίσι στοτέλος του 2015.

22οονν Ένα δεσµευτικό στόχο, αλλά µόνο σε επί-πεδο ΕΕ και όχι επιµέρους χωρών, για τηχρήση ανανεώσιµων πηγών ενέργειας του-λάχιστον κατά 27% επί του συνόλου της κατα-νάλωσης έως το 2030. Ο στόχος σε επίπεδοΕΕ είναι απαραίτητος για να ενθαρρύνει τησυνέχιση των επενδύσεων στον κλάδο, αλλάδεν θα µεταφραστεί σε εθνικούς στόχους,ώστε να αφήσει στα κράτη-µέλη ευελιξία ωςπρος το µετασχηµατισµό του ενεργειακούτους συστήµατος.

33οονν Η βελτιωµένη ενεργειακή απόδοση κρί-νεται απαραίτητη για τη µετάβαση προς έναανταγωνιστικό και βιώσιµο ενεργειακόσύστηµα, αλλά ο ρόλος της µε ορίζοντα το2030 “θα εξεταστεί περαιτέρω κατά την επα-νεξέταση της οδηγίας για την ενεργειακήαπόδοση που πρόκειται να ολοκληρωθείεντός του έτους”.

Η ανακοίνωση της Επιτροπής συνοδεύεταιαπό έκθεση σχετικά µε τις ενεργειακές τιµέςκαι το κόστος, η οποία διαπιστώνει µεταξύάλλων ότι: (α) οι τιµές της ενέργειας αυξή-θηκαν σχεδόν σε όλα τα κράτη-µέλη από το2008, κυρίως λόγω των φόρων και των τελών,αλλά και λόγω του υψηλότερου κόστους

δικτύου, (β) η σύγκριση µε τους εµπορικούςεταίρους της ΕΕ αναδεικνύει τη διεύρυνσητων διαφορών στις τιµές, ιδίως µε τις τιµέςαερίου στις ΗΠΑ,23 η οποία θα µπορούσε ναυπονοµεύσει την ανταγωνιστικότητα τηςΕυρώπης, ιδίως για τις ενεργοβόρες βιοµη-χανίες, (γ) η αύξηση των τιµών της ενέργειαςµπορεί να αντισταθµιστεί εν µέρει µε τις οικο-νοµικά αποδοτικές ενεργειακές και κλιµατι-κές πολιτικές, τις ανταγωνιστικές αγορέςενέργειας και µέτρα βελτίωσης της ενεργεια-κής απόδοσης, όπως η χρήση ενεργειακά απο-δοτικότερων προϊόντων. Η έκθεση προσθέτειότι “…οι προσπάθειες της ευρωπαϊκής βιοµη-χανίας για την ενεργειακή αποδοτικότηταµπορεί να χρειαστεί να προχωρήσουν ακόµηπερισσότερο, έχοντας κατά νου τους φυσικούςπεριορισµούς, καθώς οι ανταγωνιστές κάνουντο ίδιο και η ευρωπαϊκή βιοµηχανία επενδύειστο εξωτερικό ώστε να είναι πιο κοντά στιςδιευρυνόµενες αγορές”. Ταυτόχρονα, η Επι-τροπή εξέδωσε και Σύσταση “µε σκοπό τη δια-σφάλιση της προστασίας του περιβάλλοντοςκαι του κλίµατος από την τεχνική της υδραυ-λικής ρωγµάτωσης µεγάλου όγκου που χρη-



2200 Βλ. και: N. Butler, “Energy Policy – Europe takes power”, Finan-cial Times, 5-6.1.2014 και “EU considers scrapping 2030 bindingrenewables targets”, Financial Times, 14.1.2014. “Sluggish Econ-omy Prompts Europe to Reconsider Its Intentions on ClimateChange”, New York Times, 17.1.2014. “Rewrite energy policy andre-industrialise Europe”, άρθρο του Lakshmi Mittal, επικεφαλήςτης βιοµηχανίας χάλυβα ArcelorMittal, Financial Times,20-21.1.2014. ∆ηλώσεις του Υπουργού Οικονοµίας και Ενέργειαςτης Γερµανίας Sigmar Gabriel, “German Energy Official Soundsa Warning”, New York Times, 21.1.2014, και “Germany cautionson impact of renewables”, Financial Times, 21-22.1.2014. “Highenergy prices hold Europe back”, κύριο άρθρο Financial Times,21-22.1.2014.

2211 Βλ. “Ευρωπαϊκή οπισθοδρόµηση οι προτάσεις της ΕυρωπαϊκήςΕπιτροπής για το νέο κλιµατικό και ενεργειακό πακέτο 2030”,ανακοίνωση WWF, 22.1.2014, http://www.wwf.gr/news/913-2030.Επίσης: “New EU climate targets ‘weaken renewable energy goals”και “EU sets out new climate change goals”, Financial Times, 22-23.1.2014, καθώς και “Europe, Facing Economic Pain, May EaseClimate Rules”, New York Times, 23.1.2014.

2222 Βλ. “Κλιµατικοί και ενεργειακοί στόχοι για το 2030 για µια οικο-νοµία της ΕΕ ανταγωνιστική, ασφαλή και µε χαµηλές εκποµπέςάνθρακα”, δελτίο τύπου Ευρωπαϊκής Επιτροπής, 22.1.2014.

2233 Η µείωση του κόστους ενέργειας στις ΗΠΑ µεταξύ άλλων αντα-νακλά και την αυξανόµενη αξιοποίηση του σχιστολιθικού φυσικούαερίου (shale gas), η οποία ωστόσο φαίνεται να οδήγησε σεαύξηση των εξαγωγών άνθρακα και εποµένως σε “εκτόπιση” τωνεκποµπών αερίων του θερµοκηπίου σε άλλες περιοχές του πλα-νήτη. Για το θέµα αυτό και για τις δυνατότητες της Ευρώπης ναπροχωρήσει σε οικονοµικά συµφέρουσα εξόρυξη και αξιοποίησητου σχιστολιθικού αερίου, βλ. (α) Daniel Yergin, “The GlobalImpact of US Shale”, Project Syndicate, 8.1.2014, (β) FlorenceGény, Can Unconventional Gas be a Game Changer in EuropeanGas Markets?, Oxford Institute for Energy Studies, ∆εκέµβριος2010, και (γ) Γ. Παλαιολόγου, “∆ιχάζει ο ενεργειακός θησαυρόςτης Ευρώπης”, Καθηµερινή, 9.2.2014.

KEF_VIII: 1 20-02-14 10:06 163

σιµοποιείται ιδίως σε έργα εξόρυξης σχιστο-λιθικού αερίου”. Αξίζει πάντως να σηµειωθείότι ο Fatih Birol, επικεφαλής οικονοµολόγοςτης ∆ιεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας, δήλωσεότι το υψηλό κόστος της ενέργειας στηνΕυρώπη δεν οφείλεται κατά κύριο λόγο στηνπολιτική της ΕΕ για την αντιµετώπιση της κλι-µατικής αλλαγής ή στις επιδοτήσεις για τιςανανεώσιµες πηγές ενέργειας, αλλά στουψηλό κόστος της εισαγόµενης ενέργειας.24

Επίσης, έκθεση του οργανισµού “ClimateStrategies”, που στηρίζεται σε ευρήµατα έγκυ-ρων ευρωπαϊκών ερευνητικών ιδρυµάτων,κατέληξε στο συµπέρασµα ότι το κόστος τηςενέργειας έχει µόνο µικρή επίδραση στηνανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονο-µίας και ότι η Ευρώπη πρέπει να παραµείνειστην πρωτοπορία της παγκόσµιας προσπά-θειας για “αποανθρακοποίηση”.25

Με δεδοµένους αυτούς τους προβληµατι-σµούς, είναι ενδιαφέρον ότι κατά τις προ-γραµµατικές δηλώσεις της κυβέρνησης συνα-σπισµού στη Γερµανία η καγκελάριος Μέρκελεπιβεβαίωσε το φιλόδοξο στόχο για στροφήπρος τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, ώστεαυτές να καλύπτουν το 80% των ενεργειακώναναγκών της χώρας έως το 2050, από 25%σήµερα.26

Εξάλλου, στις ΗΠΑ δόθηκε νέα ώθηση στηνπολιτική για την αντιµετώπιση της κλιµατικήςαλλαγής όταν η οµοσπονδιακή ΥπηρεσίαΠροστασίας του Περιβάλλοντος (Environ-mental Protection Agency) άρχισε να εκδίδειαυστηρούς κανονισµούς (για τους οποίουςδεν απαιτείται έγκριση του Κογκρέσου),εξαιτίας των οποίων ουσιαστικά σταµάτησε ηκατασκευή νέων µονάδων παραγωγής ενέρ-γειας από άνθρακα, ενώ και οι υπάρχουσεςενδέχεται να οδηγηθούν σε διακοπή λει-τουργίας. Εξάλλου, σύµφωνα µε δηµοσιεύ-µατα του τύπου,27 ο Υπουργός Εξωτερικώνεπιδιώκει στενή συνεργασία µε την Κίνα προ-κειµένου να υπάρξει το 2015 νέα παγκόσµιασυνθήκη, µε την οποία οι ΗΠΑ και άλλεςχώρες θα δεσµευθούν για ιστορικής σηµασίαςµειώσεις στις εκποµπές αερίων του θερµο-κηπίου. Στην Κίνα, πάντως, στη διάρκεια του

2013 βρέθηκε στο προσκήνιο της διεθνούςδηµοσιότητας το οξύτατο πρόβληµα της ατµο-σφαιρικής ρύπανσης λόγω αιωρούµενωνµικροσωµατιδίων στις πόλεις της, αποτέλε-σµα του υψηλού επιπέδου των εκποµπώναερίων του θερµοκηπίου και της εκτεταµένηςχρήσης του άνθρακα ως καυσίµου στις µονά-δες παραγωγής ενέργειας στη χώρα αυτή.28

Στις ΗΠΑ, στην οµιλία του για την “Κατά-σταση της Ένωσης” στις 28.1.2014, ο πρόε-δρος Οµπάµα τόνισε ότι η ασφαλής εξόρυξητου φυσικού αερίου έχει συµβάλει καθορι-στικά ώστε να πλησιάσει η χώρα του τηνενεργειακή ανεξαρτησία και ανέδειξε τηνεπέκταση της χρήσης ηλιακής ενέργειας.29

Τέλος, στην Ελλάδα δηµοσιεύθηκε το Σεπτέµ-βριο του 2013 εκτενής έκθεση του WWF-Ελλάς,30 στην οποία µεταξύ άλλων αναλύονταιοι βασικές προτεραιότητες για τη µετάβαση σεβιώσιµη οικονοµία.

2 ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΕ ΚΑΙΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α (2011-2012) ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝΕΚΠΟΜΠΗΣ

2.1 ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ∆ΙΑΘΕΣΙΜΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣΕΚΠΟΜΠΕΣ

Το 2011, το σύνολο των εκποµπών αερίων τουθερµοκηπίου στην ΕΕ-27 (µε εξαίρεση τοντοµέα “χρήσεις γης, αλλαγή χρήσεων γης καιδασοπονία”, καθώς και τις εκποµπές που προ-έρχονται από τις διεθνείς αεροµεταφορές καιτη ναυτιλία) ανήλθε σε 4.550 εκατ. τόνους ισο-


2244 “Energy price gap with the US to hurt Europe for ‘at least 20years’”, Financial Times, 30.1.2014.

2255 Βλ. Climate Strategies, Staying with the Leaders: Europe’s Path toa Successful Low-Carbon Economy, 6.2.2014, και “Claims of highEU energy prices ‘overblown’”, Financial Times, 7.2.2014.

2266 “Chancellor Merkel delivers State of the Nation”, Deutsche Welle,29.1.2014.

2277 “Kerry Quietly Makes Priority of Climate Pact”, New York Times,2.1.2014.

2288 Βλ. Thomas Friedman, “Too Big to Breathe?”, New York Times,5.11.2013, “China’s Dirty Air” (κύριο άρθρο), New York Times,7.11.2013, “Airpocalypse – China is getting airy ambitions”, Finan-cial Times, 31.12.2013.

2299 President Barack Obama, “State of the Union Address”, 28.1.2014. 3300 Η έκθεση έχει τίτλο Ζωντανή ελληνική οικονοµία.

KEF_VIII: 1 20-02-14 10:06 164

δυνάµου διοξειδίου του άνθρακα (CO2) καιήταν µειωµένο κατά 18% σε σύγκριση µε το1990. Το ίδιο έτος οι εκποµπές αερίων στηνΕΕ-15 ανήλθαν σε 3.631 εκατ. τόνους (µείωσηκατά 15% σε σχέση µε το 1990), αντιπροσω-πεύοντας το 80% των συνολικών εκποµπώντης ΕΕ-27 (έναντι 76% το 1990). Από τιςπαλαιές χώρες-µέλη, η Γερµανία και το Ην.Βασίλειο ευθύνονται για το µεγαλύτερο µέροςτων εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου στηνΕΕ το 2011 (32% των συνολικών εκποµπώντης ΕΕ-27 και 40% των ρύπων της ΕΕ-15), ενώακολουθούν η Γαλλία και η Ιταλία (το αντί-

στοιχο ποσοστό είναι 13% για καθεµία). Οιχώρες-µέλη µε τη µικρότερη συµβολή είναι τοΛουξεµβούργο (0,3%), η ∆ανία, η Ιρλανδία,η Σουηδία και η Φινλανδία (1% για καθεµία),διατηρώντας παρόµοια ποσοστά συµµετοχήςκαι ως προς το σύνολο των ρύπων της ΕΕ-15(βλ. Πίνακα VIII.1).

Αξίζει όµως να σηµειωθεί ότι χώρες οι οποίεςλόγω µεγέθους συµβάλλουν περισσότερο στιςσυνολικές εκποµπές αερίων του θερµοκηπίουέχουν καλύτερες επιδόσεις όσον αφορά τιςεκποµπές ρύπων κατά κεφαλήν ή τις εκποµπές



Πίνακας VIIΙ.1 Εκποµπές αερίων θερµοκηπίου1 και στόχοι του Πρωτοκόλλου του Κιότο

Πηγές: Για το 2011: European Environment Agency Technical Report no. 8/2013, Annual European Union greenhouse gas inventory 1990-2011and inventory report 2013, 29.5.2013. Για το 2012: European Environment Agency Technical Report no. 14/2013, Approximated EU GHG inven-tory: Early GHG Estimates for 2012, 30.9.2013.1 Εξαιρούνται οι εκποµπές του τοµέα "χρήσεις γης, αλλαγή χρήσεων γης και δασοπονία", καθώς και οι εκποµπές από διεθνείς αεροµεταφορέςκαι ναυτιλία.2 Για τα αέρια CO2, CH4, N2O το σύνολο των χωρών-µελών επέλεξε ως έτος βάσης το 1990. Για τα αέρια HFC, PFC, SF6 12 χώρες-µέλη επέ-λεξαν το 1995 ως έτος βάσης, ενώ η Αυστρία, η Γαλλία και η Ιταλία επέλεξαν το 1990. Επίσης, διευκρινίζεται ότι για την Κύπρο, τη Μάλτακαι την ΕΕ-27 δεν υπάρχουν στόχοι βάσει του Πρωτοκόλλου του Κιότο ούτε και αντίστοιχα δεδοµένα "έτους βάσης".3 Οι προσωρινές εκτιµήσεις για το 2012 αναφέρονται στην ΕΕ-28, εν όψει της ένταξης της Κροατίας ως 28ου µέλους της ΕΕ από 1.7.2013.

Χώρα

Στοιχεία 2011Προσωρινές

εκτιµήσεις 2012

1990

ΠρωτόκολλοΚιότο (έτος

βάσης)2 2011Μεταβολή2010-2011

Μεταβολή1990-2011

Μεταβολήέτους

βάσης-2011

ΣτόχοιΚιότο

2008-2012Μεταβολή2011-2012

Μεταβολή1990-2012

(σε εκατ. τόνους ισοδυνάµου CO2) (εκατοστιαίες µεταβολές) (εκατοστιαίες µεταβολές)

Αυστρία 78,2 79,0 82,8 -2,6 6,0 4,8 -13,0 -3,0 2,8

Βέλγιο 143,1 145,7 120,2 -8,8 -16,0 -17,5 -7,5 -2,3 -18,0

Γαλλία 556,4 563,9 485,5 -5,6 -12,7 -13,9 0,0 0,7 -12,1

Γερµανία 1.250,3 1.232,4 916,5 -2,9 -26,7 -25,6 -21,0 1,4 -25,7

∆ανία 68,7 69,3 56,2 -8,1 -18,1 -18,9 -21,0 -7,0 -23,9

Ελλάδα 104,6 107,0 115,0 -1,9 10,0 7,5 25,0 1,2 11,3

Ην. Βασίλειο 767,3 776,3 552,6 -7,0 -28,0 -28,8 -12,5 3,1 -25,7

Ιρλανδία 55,2 55,6 57,5 -6,5 4,1 3,4 13,0 0,4 4,5

Ισπανία 282,8 289,8 350,5 0,5 23,9 21,0 15,0 0,9 22,8

Ιταλία 519,0 516,9 488,8 -2,3 -5,8 -5,4 -6,5 -5,0 -10,5

Λουξεµβούργο 12,9 13,2 12,1 -1,3 -6,2 -8,1 -28,0 -3,1 -9,1

Ολλανδία 211,8 213,0 194,4 -7,1 -8,2 -8,8 -6,0 0,4 -7,9

Πορτογαλία 61,0 60,1 70,0 -2,0 14,8 16,4 27,0 -0,2 14,5

Σουηδία 72,8 72,2 61,4 -6,2 -15,5 -14,8 4,0 3,9 -18,8

Φινλανδία 70,4 71,0 67,0 -10,1 -4,9 -5,6 0,0 -7,6 -12,1

ΕΕ-15 4.254,5 4.265,5 3.630,7 -4,2 -14,7 -14,9 -8,0 -0,3 -14,9

ΕΕ-273 5.574,4 … 4.550,2 -3,3 -18,4 … … -0,9 -19,1

KEF_VIII: 1 20-02-14 10:06 165

ρύπων ανά µονάδα ακαθάριστου εγχώριουπροϊόντος (ΑΕΠ).31 Αυτό κατά πάσα πιθανό-τητα αντανακλά καλύτερες επιδόσεις όσοναφορά την ενεργειακή απόδοση των µονάδωνπαραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας καθώς καιάλλων εργοστασιακών µονάδων, την εξοικο-νόµηση ενέργειας στα νοικοκυριά και τις επι-χειρήσεις, την απελευθέρωση των αγορώνενέργειας κ.ά.

Ως προς την ποσοστιαία κατανοµή των εκπο-µπών των έξι αερίων του θερµοκηπίου στηνΕΕ-27 το 2011, το διοξείδιο του άνθρακα(CO2) κατέχει το µεγαλύτερο µερίδιο (82%).Ακολουθούν µε µικρότερα ποσοστά, 9% και7% αντίστοιχα, το µεθάνιο (CH4) και το υπο-

ξείδιο του αζώτου (N2O). Σχετικά µε την εξέ-λιξη των ρύπων των ανωτέρω αερίων, το διο-ξείδιο του άνθρακα (CO2) ανήλθε το 2011 σε3.743 εκατ. τόνους (µείωση κατά 15% σε σχέσηµε το 1990), ενώ το µεθάνιο (CH4) και το υπο-ξείδιο του αζώτου (N2O) έφθασαν το ίδιο έτοςσε 389 και 335 τόνους ισοδυνάµου διοξειδίου


3311 Για παράδειγµα, το Λουξεµβούργο και η Φινλανδία, αν και έχουνµικρή συµβολή στην παραγωγή ρύπων (µόλις 0,3% και 2% τωνρύπων της ΕΕ-15), κατατάσσονται µεταξύ των χωρών µε τις υψη-λότερες εκποµπές ρύπων κατά κεφαλήν (23 και 13 τόνοι ισοδυ-νάµου CO2 αντίστοιχα) και ανά µονάδα ακαθάριστου εγχώριουπροϊόντος (0,45 και 0,40 κιλά ισοδυνάµου CO2 αντίστοιχα). Αντί-θετα, τα αντίστοιχα µεγέθη για τη Γερµανία και το Ην. Βασίλειο,που έχουν τη µεγαλύτερη ποσοστιαία συµµετοχή στις συνολικέςεκποµπές ρύπων όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, είναι 11 και9 τόνοι ισοδυνάµου CO2 κατά κεφαλήν και 0,37 και 0,30 κιλά ισο-δυνάµου CO2 ανά µονάδα ΑΕΠ.

Πίνακας VIII.2 Εκποµπές αερίων θερµοκηπίου ανά κατηγορία σε ΕΕ-27, ΕΕ-15 και Ελλάδα

(σε εκατ. τόνους ισοδυνάµου CO2)

Πηγές: European Environment Agency, Annual European Union greenhouse gas inventory 1990-2011 and inventory report 2013, 29.5.2013 καιΥΠΕΚΑ, Annual inventory submission of Greece under the Convention and the Kyoto Protocol for greenhouse and other gases for the years1990-2011, Απρίλιος 2013. * Εξαιρούνται οι εκποµπές του τοµέα "χρήσεις γης, αλλαγή χρήσεων γης και δασοπονία", καθώς και οι εκποµπές από διεθνείς αεροµεταφορέςκαι ναυτιλία.

1990 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

ΕΕ-27

Ενέργεια 4.297 4.029 3.981 4.084 4.080 4.015 3.936 3.659 3.763 3.614

Βιοµηχανικές διεργασίες 458 437 390 403 400 412 388 323 335 332

∆ιαλύτες 17 14 13 12 12 12 11 10 10 10

Γεωργία 600 517 505 478 474 475 474 463 460 461

Απόβλητα 204 198 177 152 150 146 142 139 137 133

Σύνολο* 5.574 5.195 5.066 5.129 5.117 5.059 4.952 4.593 4.705 4.550

ΕΕ-15

Ενέργεια 3.282 3.206 3.259 3.348 3.329 3.265 3.200 2.972 3.048 2.898


∆ιαλύτες 13 12 11 10 10 9 9 8 8 8

Γεωργία 434 412 413 385 380 380 379 370 369 370

Απόβλητα 172 166 144 119 116 113 109 106 104 102

Σύνολο* 4.255 4.146 4.138 4.173 4.138 4.075 3.989 3.710 3.790 3.631

Ελλάδα

Ενέργεια 77 81 96 106 105 107 104 100 92 92


∆ιαλύτες 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3

Γεωργία 11 10 10 10 9 10 9 9 9 9

Απόβλητα 6 6 6 5 5 5 5 5 5 5

Σύνολο* 105 109 126 135 131 134 130 124 117 115

KEF_VIII: 1 20-02-14 10:06 166

του άνθρακα και ήταν µειωµένα κατά 35% και36% αντίστοιχα, σε σύγκριση µε το 1990. Σχε-τικά µε την προέλευση των εκποµπών αερίων(βλ. Πίνακα VIII.2), οι δραστηριότητες πουέχουν σχέση µε την ενέργεια αποτελούν τηµεγαλύτερη πηγή αερίων του θερµοκηπίου, µεποσοστό 79% το 2011 για την ΕΕ-27 (3.614εκατ. τόνοι ισοδυνάµου CO2). ∆εύτερη σεσπουδαιότητα πηγή αερίων του θερµοκηπίου,µετά την ενέργεια, είναι η γεωργία µε µερίδιο10% (461 εκατ. τόνοι ισοδυνάµου CO2), ενώακολουθούν οι βιοµηχανικές διεργασίες και τααπόβλητα, µε µερίδια 7% και 3% (332 και 133εκατ. τόνοι ισοδυνάµου CO2 αντίστοιχα).

Ως προς την εξέλιξη των εκποµπών αερίων τουθερµοκηπίου σε σχέση µε τους στόχους τουΠρωτοκόλλου του Κιότο, αξίζει να σηµειωθείότι τα περισσότερα κράτη-µέλη της ΕΕ-15 βρί-σκονται εντός του στόχου που έχει τεθεί γιακαθένα από αυτά (βλ. Πίνακα VIII.1). Από τιςπαλαιές χώρες-µέλη, οκτώ ((µµεεττααξξύύ ττοουυςς κκααιι ηηΕΕλλλλάάδδαα)) έχουν ήδη υπερκαλύψει τους στόχουςτους βάσει του Κιότο, ενώ επτά απέχουνακόµη. ΓΓιιαα ττηηνν ΕΕλλλλάάδδαα,, οο σσττόόχχοοςς ττοουυ ΠΠρρωωττοο--κκόόλλλλοουυ ττοουυ ΚΚιιόόττοο εείίννααιι νναα ππεερριιοορρίίσσεειι σσττοο 2255%%ττηηνν ααύύξξηησσηη ττωωνν εεκκπποοµµππώώνν ααεερρίίωωνν θθεερρµµοοκκηηππίίοουυµµεεττααξξύύ ττοουυ ““έέττοουυςς ββάάσσηηςς”” κκααιι ττηηςς ππεερριιόόδδοουυ22000088--22001122.. ΤΤοο 22001111,, ττοο εεππίίππεεδδοο ττωωνν εεκκπποοµµππώώννήήτταανν µµόόννοο κκααττάά 77,,55%% υυψψηηλλόόττεερροο ααππόό όό,,ττιι ττοο έέττοοςςββάάσσηηςς ((δδηηλλααδδήή εεννττόόςς ττοουυ σσττόόχχοουυ)),, εεξξέέλλιιξξηη πποουυεενν µµέέρρεειι αανντταανναακκλλάά κκααιι ττηηνν υυπποοχχώώρρηησσηη ττηηςςοοιικκοοννοοµµιικκήήςς δδρραασσττηηρριιόόττηηττααςς,, εεννώώ ττοο 22001122 ααυυξξήή--θθηηκκεε ――ββάάσσεειι ππρροοσσωωρριιννώώνν εεκκττιιµµήήσσεεωωνν―― κκααττάά11,,22%%,, ππααρρααµµέέννοοννττααςς εεννττόόςς σσττόόχχοουυ..

2.2 ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΜΠΟΡΙΑΣ ∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΝ∆ΕΧΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

Σύµφωνα µε την κοινοτική νοµοθεσία, κατάτην 3η φάση του Συστήµατος Εµπορίας ∆ικαι-ωµάτων Εκποµπής (ΣΕ∆Ε), η οποία καλύπτειτην περίοδο 2013-2020, προβλέπεται σηµα-ντική αύξηση του µεριδίου των δικαιωµάτωνπρος δηµοπράτηση. Η δηµοπράτηση, και όχιη δωρεάν κατανοµή, αποτελεί πλέον την επι-κρατούσα µέθοδο για την κατανοµή των δικαι-

ωµάτων, ενώ για τα δικαιώµατα που εξακο-λουθούν να δίδονται δωρεάν εφαρµόζονταιεναρµονισµένοι κανόνες κατανοµής.

Όπως επισηµάνθηκε σε πρόσφατη µελέτη τουΙΟΒΕ,32 “από την 1η Ιανουαρίου 2013 οι εται-ρείες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας τωνκρατών µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναιυποχρεωµένες να αγοράζουν το σύνολο τωνδικαιωµάτων εκποµπής CO2. Η δαπάνη αυτήαποτελεί πρόσθετο κόστος, το οποίο συντελείστη διαµόρφωση της τιµής χονδρικής ηλε-κτρικής ενέργειας. Ανάλογα µε τη δοµή τηςαγοράς, µπορεί να µετακυλιστεί πλήρως ήµερικώς στα τιµολόγια ηλεκτρισµού των προ-µηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας, επιβαρύνο-ντας τους τελικούς καταναλωτές ηλεκτρικήςενέργειας (έµµεσο κόστος εκποµπών). Η πρα-κτική που ακολούθησε η ∆ΕΗ ΑΕ, ο σχεδόναποκλειστικός προµηθευτής ηλεκτρικής ενέρ-γειας στην Ελλάδα, είναι η µετακύλιση τηςδαπάνης αγοράς δικαιωµάτων εκποµπής στατιµολόγια προς τους πελάτες της.”

Έτσι, επιβαρύνεται η ανταγωνιστική θέση τωνεπιχειρήσεων στις οποίες η ηλεκτρική ενέρ-γεια αποτελεί σηµαντικό στοιχείο του κόστουςπαραγωγής, καθώς και αυτών που ανταγωνί-ζονται επιχειρήσεις τρίτων χωρών που δενεπιβαρύνονται µε το έµµεσο κόστος εκπο-µπών. Οι επιχειρήσεις αυτές είναι εκτεθειµέ-νες στον “κίνδυνο διαρροής άνθρακα”, είναιδηλαδή πιθανόν να µη µπορέσουν να αντεπε-ξέλθουν στην επιδείνωση της ανταγωνιστικό-τητάς τους, µε συνέπεια είτε την παύση τηςλειτουργίας τους είτε τη µετεγκατάστασή τουςσε χώρες που δεν επιβάλλουν περιορισµούςσχετικά µε τις εκποµπές άνθρακα.

Σύµφωνα µε τη µελέτη του ΙΟΒΕ, οι οικονο-µικές επιπτώσεις από το αυξηµένο έµµεσοκόστος εκποµπών, σε κλάδους της ελληνικήςβιοµηχανίας που είναι εκτεθειµένοι στον “κίν-



3322 ΙΟΒΕ, Οικονοµικές επιπτώσεις από τη µετακύλιση του κόστουςαγοράς δικαιωµάτων εκποµπής CO2 στις τιµές ηλεκτρικής ενέρ-γειας προς τους κλάδους που είναι εκτεθειµένοι στον κίνδυνο“διαρροής άνθρακα” (carbon leakage), 23.10.2013. Το θέµα αυτόσυζητήθηκε σε ηµερίδα µε θέµα “Ανταγωνιστικότητα και Πολι-τικές για την Κλιµατική Αλλαγή”, που διοργάνωσε το Συµβούλιοτου ΣΕΒ για τη Βιώσιµη Ανάπτυξη στις 6.2.2014.

KEF_VIII: 1 20-02-14 10:06 167

δυνο διαρροής άνθρακα”, είναι σηµαντικές.Οι κλάδοι της µεταποίησης που έχουν προσ-διοριστεί ως εκτεθειµένοι στον “κίνδυνο διαρ-ροής άνθρακα”33 συµβάλλουν κατά 5,9% στηνπροστιθέµενη αξία και κατά 4,1% στην απα-σχόληση της εγχώριας µεταποίησης, ενώσυνεισφέρουν σηµαντικά και στο εµπορικόισοζύγιο, καθώς το 2012 οι εξαγωγές τουςπροσέγγισαν το 1,5 δισεκ. ευρώ (5,4% τουσυνόλου των ελληνικών εξαγωγών και 14,3%των εξαγωγών βιοµηχανικών προϊόντων, εξαι-ρουµένων των πετρελαιοειδών).

Για τον υπολογισµό των οικονοµικών επι-πτώσεων, στη µελέτη χρησιµοποιήθηκαν τρίασενάρια, τα οποία διαφοροποιούνται ως προςτο ύψος της τιµής των δικαιωµάτων (5, 15 και25 ευρώ/tCO2). Ειδικότερα, µε την τιµή των 5ευρώ/tCO2 (πλησιέστερη προς τη σηµερινή), ησυνολική απώλεια προστιθέµενης αξίας στηνοικονοµία, λόγω του έµµεσου κόστους εκπο-µπών, υπολογίστηκε σε 95 εκατ. ευρώ, ενώ σεόρους απασχόλησης οι απώλειες ανέρχονταισε 1.921 θέσεις εργασίας. Οι απώλειες αυξά-νονται σε περίπτωση ανόδου της τιµής τωνδικαιωµάτων και µπορεί να ανέλθουν µέχρι τα474 εκατ. ευρώ και τις 9.600 θέσεις εργασίας(µε τιµή 25 ευρώ/tCO2). Αυτοί οι υπολογισµοίδεν λαµβάνουν ρητά υπόψη το ενδεχόµενοπτώχευσης επιχειρήσεων λόγω του αυξηµένουενεργειακού κόστους, ο οποίος είναι όµως ιδι-αίτερα αυξηµένος µετά από µακρά περίοδούφεσης. Επιπλέον, η µελέτη εκτιµά ότι, ανληφθούν υπόψη το πολλαπλασιαστικό αποτέ-λεσµα που προκύπτει από τις διασυνδέσειςτων άµεσα θιγόµενων κλάδων µε την υπόλοιπηοικονοµία (έµµεση επίδραση), καθώς και ηευρύτερη επίδραση στη ζήτηση λόγω των εισο-δηµάτων που προκύπτουν από την άµεση καιέµµεση δραστηριότητα (προκαλούµενη επί-δραση), “το σύνολο της επίδρασης (των υπόεξέταση κλάδων) σε όρους προστιθέµενηςαξίας ξεπερνά τα €3,4 δισ., ενώ σε όρους απα-σχόλησης τις 70.000 θέσεις εργασίας”.

Οι αρνητικές συνέπειες µπορούν να αποφευ-χθούν µε ένα µηχανισµό αντιστάθµισης τουέµµεσου κόστους εκποµπών (δυνατότητα πουπροβλέπεται στην Οδηγία 2009/29/ΕΚ), ενώ το

κόστος του µηχανισµού µπορεί να αντισταθ-µιστεί κατά µεγάλο µέρος από την αποφυγήαπώλειας φορολογικών εσόδων ή µε άλλουςτρόπους. Παρόµοιοι µηχανισµοί εφαρµόζο-νται ήδη σε ορισµένες ευρωπαϊκές χώρες,όπως η Γερµανία, το Ην. Βασίλειο και η Νορ-βηγία. Το ΙΟΒΕ επισήµαινε τον Οκτώβριο του2013 ότι η Ελλάδα δεν είχε ακόµη επεξεργα-στεί τέτοιο σχέδιο. Όµως στις 24 Ιανουαρίου2014 ανακοινώθηκε ότι το Υπουργείο Περι-βάλλοντος, Ενέργειας και Κλιµατικής Αλλα-γής ανέλαβε πρωτοβουλία, στο πλαίσιο τηςχάραξης της Ευρωπαϊκής Ενεργειακής καιΚλιµατικής Πολιτικής, και πρότεινε να υπάρ-ξει εειιδδιικκήή µµέέρριιµµνναα γγιιαα χχώώρρεεςς πποουυ εεµµφφααννίίζζοουυννππααρρααττεεττααµµέέννηη οοιικκοοννοοµµιικκήή ύύφφεεσσηη κκααιι γγιιααχχώώρρεεςς πποουυ ηη γγεεωωγγρρααφφιικκήή ττοουυςς θθέέσσηη ττιιςς κκααθθιισσττάάεευυάάλλωωττεεςς σσττοονν ααννττααγγωωννιισσµµόό από χώρες που δενείναι ενταγµένες στο µηχανισµό δικαιωµάτωνεκποµπών ρύπων CO2, “µε παράλληλο σεβα-σµό, από την πλευρά των χωρών αυτών, όλωντων δεσµεύσεων ενάντια στην κλιµατικήαλλαγή και στο φαινόµενο του θερµοκηπίου”.Σύµφωνα µε µελέτη που υπέβαλε το ΥΠΕΚΑστην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, µε βάση τις τρέ-χουσες τιµές των δικαιωµάτων εκποµπών σταχρηµατιστήρια ενέργειας, οι επιπτώσεις απότο άµεσο και έµµεσο κόστος εκποµπών εκτι-µώνται σε 380 εκατ. ευρώ (περίπου 0,2 % τουΑΕΠ) και σε απώλεια 5.500 θέσεων εργασίαςετησίως για την ελληνική οικονοµία τηνπερίοδο 2013-2020. Όπως αναφέρεται: “Μεδεδοµένη την πρόσφατη απόφαση του Ευρω-παϊκού Κοινοβουλίου για το “backloading”,δηλαδή την απόσυρση από την αγορά 900εκατ. δικαιωµάτων εκποµπών προκειµένου ναπροκληθεί τεχνητή αύξηση των τιµών τους,οι επιπτώσεις εκτιµώνται έως και 2,2 δισεκ.ευρώ (1,1% του ΑΕΠ) και απώλεια 32.700θέσεων εργασίας (…). Σε περίπτωση πουυπάρξει και εξαίρεση κλάδων από τη λίστα“διαρροής άνθρακα”, τότε εκτιµώνται επι-πλέον κόστος 90-550 εκατ. ευρώ και επιπλέοναπώλειες 1.200-7.600 θέσεων εργασίας.”34


3333 Οι εν λόγω κλάδοι ανήκουν στους ευρύτερους κλάδους της κλωστο-ϋφαντουργίας, της χαρτοποιίας, της χηµικής βιοµηχανίας και των βασι-κών µετάλλων, οι οποίοι συµβάλλουν κατά 15% στην προστιθέµενηαξία και κατά 13% στην απασχόληση της µεταποίησης συνολικά.

3344 ΥΠΕΚΑ, δελτίο τύπου, 24.1.2014.

KEF_VIII: 1 20-02-14 10:06 168

3 ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α ΚΑΙΑΛΛΑ ΜΕΤΡΑ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ,ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ –ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΒΙΩΣΙΜΗΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

3.1 ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ∆ΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣΡΥΘΜΙΣΕΙΣ

− Στις 2244 ΙΙοουυλλίίοουυ 22001133 υιοθετήθηκε, µε τηνΠράξη Υπουργικού Συµβουλίου αρ. 15,35 τοΣχέδιο αναδιάρθρωσης και αποκρατικοποίη-σης της ∆ΕΗ, το οποίο προβλέπει τον ιδιο-κτησιακό διαχωρισµό του ∆ιαχειριστή Συστή-µατος Α∆ΜΗΕ (Ανεξάρτητος ∆ιαχειριστήςΜεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας) από τη∆ΕΗ έως το τέλος του β’ τριµήνου του 2014, τηδηµιουργία νέας καθετοποιηµένης, βιώσιµηςκαι ανταγωνιστικής εταιρίας ηλεκτρισµού(στην οποία θα δοθεί το 30% περίπου τουπαραγωγικού δυναµικού της ∆ΕΗ) και η απο-κρατικοποίηση της ∆ΕΗ. Σε ό,τι αφορά τονΑ∆ΜΗΕ, το Σχέδιο αυτό τροποποιείται από τοσχέδιο νόµου “Ρύθµιση θεµάτων της Α∆ΜΗΕΑΕ”, που κατατέθηκε στη Βουλή και ψηφί-στηκε στις 66 ΦΦεεββρροουυααρρίίοουυ 22001144. Ο νέος Ν.4237/2014 προβλέπει ότι ο ιδιοκτησιακός δια-χωρισµός συντελείται µε φροντίδα της ∆ΕΗ,µέσω (α) της πώλησης και µεταβίβασης ποσο-στού 66% των µετοχών εκδόσεως της Α∆ΜΗΕΑΕ σε επενδυτή ο οποίος θα επιλεγεί, µε Συµ-φωνία Αγοραπωλησίας Μετοχών που θα συνα-φθεί έως το τέλος του β’ τριµήνου του 2014 και(β) της απόκτησης από το Ελληνικό ∆ηµόσιοποσοστού 34% (καταστατική µειοψηφία). Σεό,τι αφορά τη ∆ΕΗ, ο νόµος προβλέπει ότι δενεπιτρέπεται να µετατεθεί η ηµεροµηνία ολο-κλήρωσης της διαδικασίας αναδιάρθρωσης καιαποκρατικοποίησης της εταιρίας πέραν του α’τριµήνου του 2016.

− Στις 1144 ΟΟκκττωωββρρίίοουυ 22001133 η κυβέρνηση ανα-κοίνωσε τη διεύρυνση των κριτηρίων για τηχορήγηση του επιδόµατος πετρελαίου θέρ-µανσης, προκειµένου να δικαιούνται περισ-σότεροι πολίτες το επίδοµα.

− Στις 2244 ΟΟκκττωωββρρίίοουυ 22001133 ψηφίστηκε ο Ν.4203/2013 “Ρυθµίσεις θεµάτων Ανανεώσιµων

Πηγών Ενέργειας και άλλες διατάξεις”,36 µετον οποίο µεταξύ άλλων (α) ορίζονται συγκε-κριµένα κριτήρια για την παράταση αδειώνεγκατάστασης σταθµών ΑΠΕ, (β) αποσαφη-νίζονται ζητήµατα σχετικά µε την αδειοδό-τηση των µεγάλων υδροηλεκτρικών σταθµώνκαι τη δυνατότητα εγκατάστασής τους σεδασικές εκτάσεις, (γ) ορίζεται υπό προϋπο-θέσεις η δυνατότητα µεταφοράς της θέσηςεγκατάστασης σταθµών ΑΠΕ, (δ) αποσαφη-νίζονται ζητήµατα που σχετίζονται µε τηναπόδοση στους οικιακούς καταναλωτές τωνποσών που αντιστοιχούν στην εισφορά 1%από την προ ΦΠΑ τιµή πώλησης της ηλεκτρι-κής ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ, (ε)περιορίζεται η ετήσια αναπροσαρµογή τωντιµών της παραγόµενης ηλεκτρικής ενέργειαςαπό ΑΠΕ, εκτός από φωτοβολταϊκά, σε ποσο-στό 25% του ∆ΤΚ του προηγούµενου έτουςκαι (στ) προσδιορίζονται τα κριτήρια βάσειτων οποίων θα καθορίζονται οι τιµές για νεο-εισερχόµενους φωτοβολταϊκούς σταθµούς.Επίσης, για πρώτη φορά θεσπίζεται η δυνα-τότητα σύναψης “συµβάσεων διακοψιµότη-τας” µεταξύ του Α∆ΜΗΕ και των ενεργοβό-ρων βιοµηχανιών υψηλής τάσης (χαλυβουρ-γιών, τσιµεντοβιοµηχανιών, υαλουργιώνκ.ά.). Συγκεκριµένα, ο Α∆ΜΗΕ θα µπορεί ναζητά από τις ενεργοβόρες βιοµηχανίες ναπεριορίσουν την κατανάλωσή τους ή ακόµηκαι να τη διακόψουν, σταθεροποιώντας τοσύστηµα µε την απόσυρση φορτίων ηλεκτρι-κού ρεύµατος, όποτε κρίνεται αναγκαίο γιατην επάρκεια και ασφάλεια του συστήµατος.Οι βιοµηχανίες που θα υπογράψουν τις σχε-τικές συµβάσεις θα αποζηµιώνονται και µεαυτό τον τρόπο θα εξασφαλίζουν µείωση τουκόστους του ηλεκτρικού ρεύµατος. Το οικο-νοµικό αντιστάθµισµα για τη χρηµατοδότησητης συγκεκριµένης ρύθµισης δεν θα επιβα-ρύνει τους καταναλωτές, όπως συµβαίνει σεάλλες χώρες της Ευρώπης, αλλά όλη τηνπαραγωγή ενέργειας µέσω του “µεταβατικούτέλους ανεφοδιασµού”. Τέλος, για πρώτηφορά θεσπίζεται η δυνατότητα εγκατάστασης



3355 ΦΕΚ Α’ 168/24.7.2013.3366 Ν. 4203/2013 “Ρυθµίσεις θεµάτων Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας

και άλλες διατάξεις”, ΦΕΚ Α’ 235/1.11.2013.

KEF_VIII: 1 20-02-14 10:06 169

φωτοβολταϊκών σταθµών και σταθµών µικρώνανεµογεννητριών συνολικής ισχύος µέχρι50KW από αυτοπαραγωγούς, καθώς και ηκατάρτιση ειδικού προγράµµατος ανάπτυξηςµικρών ανεµογεννητριών προκειµένου να επι-τευχθεί η ορθολογική ανάπτυξή τους.

− Στις 2233 ∆∆εεκκεεµµββρρίίοουυ 22001133 εκδόθηκαν, µεαφορµή το πρόβληµα της αιθαλοµίχλης (τηςατµοσφαιρικής ρύπανσης από αιωρούµενασωµατίδια), δύο Υπουργικές Αποφάσεις (µίαγια την τροποποίηση της εφαρµογής του“Κοινωνικού Οικιακού Τιµολογίου” ηλε-κτρικού ρεύµατος, και µία για τα κριτήριαένταξης σε ειδικό “Τιµολόγιο ΥπηρεσιώνΑλληλεγγύης”) και µία Κοινή ΥπουργικήΑπόφαση που αφορά “βραχυπρόθεσµα σχέ-δια δράσης για την αντιµετώπιση ατµοσφαι-ρικής ρύπανσης από αιωρούµενα σωµατί-δια”. Στις 33 ΙΙααννοουυααρρίίοουυ 22001144 εκδόθηκε µίαπρόσθετη Κοινή Υπουργική Απόφαση πουαφορά την “ειδική επιδότηση οικιακής κατα-νάλωσης ηλεκτρικού ρεύµατος για την αντι-µετώπιση ατµοσφαιρικής ρύπανσης από αιω-ρούµενα σωµατίδια”.

− Στις 22 ΙΙααννοουυααρρίίοουυ 22001144 η Ρυθµιστική ΑρχήΕνέργειας (ΡΑΕ) ανακοίνωσε την απόφασηπου έλαβε για αύξηση, από 1.3.2014, του Ειδι-κού Τέλους για τη Μείωση Εκποµπών ΑερίωνΡύπων (ΕΤΜΕΑΡ), εφόσον µέχρι τότε δενέχουν νοµοθετικά θεσπιστεί ή κανονιστικάρυθµιστεί ή δεν έχουν αποδώσει επαρκώς οιρυθµίσεις για την οριστική διευθέτηση τουελλείµµατος του Ειδικού Λογαριασµού ΑΠΕ& ΣΗΘΥΑ (του Λειτουργού της ΑγοράςΛΑΓΗΕ ΑΕ).

− Στις 2244 ΙΙααννοουυααρρίίοουυ 22001144 το ΥΠΕΚΑ ανα-κοίνωσε ότι υπέβαλε µελέτη και πρόταση στηνΕυρωπαϊκή Επιτροπή για να ληφθεί ειδικήµέριµνα ώστε σε ευάλωτες χώρες και κλάδουςνα αντιµετωπιστεί η αύξηση του ενεργειακούκόστους λόγω των αλλαγών στο σύστηµαεµπορίας δικαιωµάτων εκποµπών.

− Στις 66 ΦΦεεββρροουυααρρίίοουυ 22001144 ψηφίστηκε ο Ν.4237/2014 για τον Α∆ΜΗΕ (το νοµοσχέδιοείχε κατατεθεί στις 20.12.2013).

3.2 Η ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ, ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΑΙΘΑΛΟΜΙΧΛΗΣ ΚΑΙ Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟ∆ΟΣΗ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ

Στην περυσινή Έκθεση του ∆ιοικητή37 είχαναναφερθεί, µε αφορµή την εξίσωση του ΕΦΚτου πετρελαίου θέρµανσης και του πετρελαίουκίνησης και τη χορήγηση επιδόµατος θέρ-µανσης,38 οι παράµετροι και οι περιορισµοίπου καθιστούν το πρόβληµα ιδιαίτερα σύν-θετο. Υπάρχουν ταυτόχρονα:

− ζήτηµα δηµόσιων εσόδων, σε συνθήκες δηµο-σιονοµικής προσαρµογής αλλά και ανάγκης νακαταπολεµηθεί το λαθρεµπόριο καυσίµων,

− ζήτηµα αντιµετώπισης φαινοµένων “ενερ-γειακής φτώχειας”,39

− ζήτηµα προστασίας της δηµόσιας υγείας, ηοποία κινδυνεύει άµεσα αλλά και µακροπρό-θεσµα από την ―πέραν των ανεκτών ορίων―συγκέντρωση αιωρούµενων µικροσωµατι-δίων στην ατµόσφαιρα (αποτέλεσµα της καύ-σης ξύλων),40

− ζήτηµα µείωσης των εκποµπών αερίων τουθερµοκηπίου (που συνεπάγεται περιορισµότης χρήσης πετρελαίου, καυσόξυλων, αλλά καιλιγνίτη για την ηλεκτροπαραγωγή).

Η κυβέρνηση, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω,έχει ήδη λάβει χρήσιµα µέτρα, αφενός για ναδιευρύνει τον αριθµό των δικαιούχων επιδό-µατος πετρελαίου θέρµανσης και αφετέρουγια να αποθαρρύνει τη χρήση καυσόξυλωνκαι να καταστήσει οικονοµικά πιο προσιτή τηχρήση ηλεκτρικής ενέργειας από τα φτωχά


3377 Έκθεση του ∆ιοικητή για το έτος 2012, Φεβρ. 2013, σελ. 213.3388 Άρθρο 5 του Ν. 4092/2012, Οκτώβριος 2012.3399 Βλ. και έρευνα του Εργαστηρίου Φυσικής Κτιριακού Περιβάλ-

λοντος του Πανεπιστηµίου Αθηνών, η οποία συνοψίζεται στοΒήµα, 24.11.2013. Βλ. και http://env.mg.uoa.gr.

4400 Βλ. καθ. ∆. Κρεµαστινού, “Πόσο πραγµατικά επικίνδυνη είναι ηαιθαλοµίχλη”, Τα Νέα, 9.1.2014. Επίσης, “Γίναµε Πεκίνο µε τηναιθαλοµίχλη”, Τα Νέα, 10.1.2014, όπου καταγράφονται δηλώσειςτου κ. Γερασόπουλου, ∆ιευθυντή Ερευνών του Ινστιτούτου Ερευ-νών Περιβάλλοντος και Βιώσιµης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστε-ροσκοπείου Αθηνών, σχετικά µε εν εξελίξει έρευνα µέτρησης τωναιωρούµενων µικροσωµατιδίων στην περιοχή, καθώς και σχετικέςδηλώσεις της καθ. Κλ. Κατσουγιάννη της Ιατρικής Σχολής τουΠανεπιστηµίου Αθηνών και του καθ. Π. Μπεχράκη της Σχολής∆ηµόσιας Υγείας του Πανεπιστηµίου Harvard.

KEF_VIII: 1 20-02-14 10:06 170

νοικοκυριά, αλλά και προτιµητέα από πολύπερισσότερα νοικοκυριά (όχι µόνο φτωχά) σεπεριόδους έξαρσης της αιθαλοµίχλης. Παρα-µένει όµως αναγκαία η σφαιρική και σεβάθος εξέταση του ζητήµατος, σε δύο άξονες:την αλλαγή του ενεργειακού µοντέλου, σε ό,τιαφορά τη θέρµανση των κατοικιών και άλλωνκτιρίων (στην κατεύθυνση της χρήσης µορφώνενέργειας φιλικών προς το περιβάλλον), καιτην ένταση της προσπάθειας για τη βελτίωσητης “ενεργειακής απόδοσης” των κτιρίων (µεκαλύτερη θερµοµόνωση κ.λπ., επιλογές πουενθαρρύνονται µε προγράµµατα όπως το“Εξοικονόµηση κατ’ οίκον”).41 Σύµφωνα µεαπολογισµό του ΥΠΕΚΑ για την πρώτη τριε-τία εφαρµογής του θεσµού της ενεργειακήςεπιθεώρησης κτιρίων (9.1.2011-9.1.2014),42 τα2/3 των 509.000 πιστοποιητικών ενεργειακήςαπόδοσης που εκδόθηκαν στο διάστηµα αυτόαφορούσαν κτίρια (κυρίως διαµερίσµατα)που επρόκειτο να µισθωθούν. Είναι αξιοση-µείωτο ότι: (α) το 2013 διπλασιάστηκαν σεσύγκριση µε το 2012 τόσο ο αριθµός όσο καιτο ποσοστό των πιστοποιητικών που εκδόθη-καν λόγω πρώτης ενεργειακής επιθεώρησηςεν όψει συµµετοχής στο πρόγραµµα “Εξοι-κονόµηση κατ’ οίκον” (σε 14,7% του συνόλουαπό 7,5%) και (β) από τα στοιχεία των επι-θεωρήσεων “αναδεικνύεται το τεράστιοδυναµικό εξοικονόµησης ενέργειας του κτι-ριακού αποθέµατος της χώρας” (όπως διαπι-στώνει το ΥΠΕΚΑ).43

3.3 ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ∆ΕΙΚΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΒΙΩΣΙΜΗΣΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Στην τελευταία έκθεση ανταγωνιστικότηταςτου World Economic Forum (GlobalCompetitiveness Report 2013-2014, 6.9.2013)περιλαµβάνεται, για πρώτη φορά, και ο ∆εί-κτης Ανταγωνιστικότητας Προσαρµοσµένοςγια την Περιβαλλοντική Βιωσιµότητα, οοποίος λαµβάνει υπόψη “τους θεσµούς, τιςπολιτικές και τους παράγοντες που διασφα-λίζουν την αποτελεσµατική διαχείριση τωνπόρων ως προϋπόθεση της ευηµερίας στοπαρόν και το µέλλον”. Αξίζει να σηµειωθεί ότιη Ελλάδα κατέλαβε την 56η θέση µεταξύ 126χωρών βάσει αυτού του προσαρµοσµένου δεί-

κτη, ενώ είχε καταλάβει την 91η θέση µεταξύ148 χωρών βάσει του Γενικού (µη προσαρµο-σµένου) ∆είκτη Ανταγωνιστικότητας.

4 ΕΠΕΝ∆ΥΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

∆ύο ήταν οι πιο σηµαντικές εξελίξεις στοπεδίο των ενεργειακών επενδύσεων το 2013:

− Στις 28 Ιουνίου 2013 το Αζερµπαϊτζάν επέ-λεξε τον Αδριατικό αγωγό φυσικού αερίου(Trans Adriatic Pipeline – ΤΑP) για τη µετα-φορά φυσικού αερίου από την Κασπία στηνΕυρώπη. Ο TAP θα διέρχεται από τη ΒόρειαΕλλάδα και την Αλβανία, θα διασχίζει υπο-θαλάσσια την Αδριατική και θα καταλήγειστην Ιταλία. Από την απόφαση αυτή η Ελλάδααναµένεται να ωφεληθεί σηµαντικά, τόσο σεόρους ξένων άµεσων επενδύσεων όσο και σεόρους δηµιουργίας θέσεων εργασίας.

− Στις 21 ∆εκεµβρίου 2013 υπογράφηκε ησυµφωνία πώλησης του 66% των µετοχών του∆ΕΣΦΑ ΑΕ (∆ιαχειριστή Εθνικού Συστήµα-τος Φυσικού Αερίου) από το ΤΑΙΠΕ∆ και τηνΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ ΑΕ στην αζέρικηεταιρία “State Οil Company of the Republic ofAzerbaijan” (SOCAR). Ταυτόχρονα, υπο-γράφηκε και η Συµφωνία Μετόχων µεταξύ του∆ηµοσίου, του ΤΑΙΠΕ∆ και της SOCAR, ηοποία αφορά τη διοίκηση του ∆ΕΣΦΑ µετά τηµεταβίβαση των µετοχών στη SOCAR.

Στο πρόγραµµα του ΤΑΙΠΕ∆ για το 2014παραµένει η αποκρατικοποίηση της ∆ΕΠΑ.

Παράλληλα, στο πλαίσιο του προγράµµατοςανάπτυξης των ΑΠΕ, συνεχίζεται από τοΥΠΕΚΑ η έγκριση περιβαλλοντικών όρων για



4411 Βλ. και τον Ν. 4122/2013, που εναρµονίζεται µε την Οδηγία2010/31/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου.

4422 ∆ελτίο τύπου ΥΠΕΚΑ, 16.1.2014.4433 Για τους ισχύοντες ανανεωµένους όρους του προγράµµατος, που

απευθύνεται σε νοικοκυριά µε ετήσιο οικογενειακό εισόδηµα80.000 ευρώ ή χαµηλότερο, βλ. http://www.ypeka.gr/Default.aspx?tabid=526&language=el-GR. Προβλέπεται επιχορήγηση για το70% της δαπάνης και άτοκο δάνειο για το 30%, προκειµένου γιανοικοκυριά µε χαµηλά εισοδήµατα, ενώ για τα υψηλότερα προ-βλέπεται επιχορήγηση για το 15% της δαπάνης και άτοκο δάνειογια το 85%.

KEF_VIII: 1 20-02-14 10:06 171

την κατασκευή και λειτουργία µεγάλων αιο-λικών πάρκων. Το ∆εκέµβριο του 2013 και τονΙανουάριο του 2014 οι σχετικές εγκρίσειςαφορούσαν 23 αιολικά πάρκα στα µη διασυν-δεδεµένα νησιά και στην ηπειρωτική χώρα,συνολικής ισχύος 888 MW. Η κατασκευή τουςεκτιµάται από το ΥΠΕΚΑ ότι θα αποφέρει 1,1δισεκ. ευρώ στην πραγµατική οικονοµία.

Εξάλλου, αξιοσηµείωτη ήταν η συµφωνία πουυπογράφηκε στις 13 Ιανουαρίου 2014, βάσειτης οποίας η πολυεθνική εταιρία BritishPetroleum (BP) κατέστη ο αποκλειστικός αγο-ραστής της παραγωγής πετρελαίου από τα κοι-τάσµατα του Πρίνου την επόµενη εξαετία.

5 ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ (ΕΜΕΚΑ)ΤΟ 2013

5.1 Η ∆ΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

Η Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων ΚλιµατικήςΑλλαγής της Τράπεζας της Ελλάδος(ΕΜΕΚΑ) συνεχίζει το ερευνητικό της έργο,καθώς η έρευνα ―και κατά συνέπεια η γνώσηκαι η πρόβλεψη― θα µπορούσε να χρησιµεύ-σει για να αντιµετωπιστούν οι παράγοντες πουπλήττουν σήµερα, ή αναµένεται να πλήξουναύριο, το φυσικό περιβάλλον.

Όπως καταδεικνύουν µελέτες της επιστηµο-νικής κοινότητας τόσο στην Ελλάδα όσο καιδιεθνώς (βλ. Τµήµα 1.1 του παρόντος κεφα-λαίου), η προσαρµογή στην κλιµατική αλλαγήανάγεται σε µείζον ζήτηµα διαφύλαξης τωνπόρων και επιβίωσης των κατοίκων του πλα-νήτη, σήµερα και στο µέλλον. Γι’ αυτό ηΕΜΕΚΑ, αφού αρχικά παρήγαγε µια πρώτηεκτίµηση των περιβαλλοντικών, οικονοµικώνκαι κοινωνικών επιπτώσεων της κλιµατικήςαλλαγής στην Ελλάδα, στην τρέχουσα δεύτερηφάση των εργασιών της ασχολείται µε την επε-ξεργασία µιας εθνικής στρατηγικής προσαρ-µογής στην κλιµατική αλλαγή (ΕΣΠΚΑ), αρχί-ζοντας από την εκπόνηση µελετών που επικε-ντρώνονται σε επιµέρους τοµείς. Μέχρι στιγ-µής βρίσκεται στο στάδιο της ολοκλήρωσης η

επιµέρους µελέτη για τον τουρισµό, ενώ στοστάδιο του σχεδιασµού βρίσκεται η επιµέρουςµελέτη για την υγεία, σε σχέση πάντοτε µε τοπεριβάλλον και την κλιµατική αλλαγή.

5.2 ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΑΛΛΑΓΗ: ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΙ ΝΕΑΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Η άνοδος της στάθµης της θάλασσας, ηαύξηση της θερµοκρασίας της ατµόσφαιραςκαι συναφή φαινόµενα, όπως η εξέλιξη τηςυγρασίας και του ανέµου, καθώς και η ενδε-χόµενη περαιτέρω µείωση των υδάτινωνπόρων, είναι επιπτώσεις της κλιµατικής αλλα-γής που αναµένεται να επηρεάσουν τον του-ρισµό, το τουριστικό προϊόν και τους δείκτεςτουριστικής ευφορίας. Στο πλαίσιο της σχετι-κής έρευνας, η ΕΜΕΚΑ, µε τη συνδροµήεκπροσώπων φορέων και ειδικών του κλάδουτου τουρισµού, οργάνωσε στις 9 Ιουλίου 2013ηµερίδα µε θέµα “Ελληνικός τουρισµός καικλιµατική αλλαγή: πολιτικές προσαρµογής καινέα στρατηγική ανάπτυξης”. Σ’ αυτήν συµµε-τείχαν καταξιωµένοι επιστήµονες, επικεφαλήςτουριστικών φορέων και οργανώσεων, ο Γενι-κός Γραµµατέας του Υπουργείου Τουρισµούκαι ο Γενικός Γραµµατέας Αιγαίου καιΝησιωτικής Πολιτικής. Οι ενέργειες που προ-τάθηκαν, στο πλαίσιο της προσαρµογής τουτουρισµού στην κλιµατική αλλαγή, µπορούν νασυµβάλουν αρχικά στην ανάκαµψη της ελλη-νικής οικονοµίας και στη συνέχεια στη βιώ-σιµη ανάπτυξή της, ενισχύοντας αισθητά τοΑΕΠ και την απασχόληση.

Όσον αφορά το επιχειρείν του κλάδου, τονί-στηκε πως οι επενδυτικές πρωτοβουλίες χρει-άζεται να έχουν µακροπρόθεσµο ορίζοντα καισφαιρική προσέγγιση. Πιο συγκεκριµένα,προτάθηκε:

− διαµόρφωση του τουριστικού προϊόντοςώστε αυτό να περιλαµβάνει όλες τις περιοχέςτης χώρας καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους,

− οι επενδυτικές πρωτοβουλίες να σέβονταιτην πολιτιστική και περιβαλλοντική κληρονο-µιά και


KEF_VIII: 1 20-02-14 10:06 172

− περιορισµός του περιβαλλοντικού αποτυ-πώµατος των υφιστάµενων υποδοµών.

Καταδεικνύοντας τους διακριτούς και αλλη-λοσυµπληρούµενους ρόλους πολιτείας και επι-χειρήσεων, προτάθηκαν τα παρακάτω πουαφορούν το ρόλο της πολιτείας:

− αξιοποίηση των υφιστάµενων ―περιορι-σµένων σήµερα― πόρων για τη βελτίωση τωνυποδοµών, ώστε να επιτευχθεί αναβάθµισητων παρεχόµενων τουριστικών και περιβαλ-λοντικών υπηρεσιών,

− βελτίωση του περιβάλλοντος της επιχειρη-µατικής δραστηριότητας στον κλάδο,

− συντονισµός κεντρικών και τοπικών αρχών,αλλά και ενίσχυση της αποκέντρωσης,

− στήριξη της τουριστικής-περιβαλλοντικήςεκπαίδευσης σε πανεπιστηµιακό επίπεδο.

Αξίζει, επιπλέον, να αναφερθούν επιµέρουςπροτάσεις που αφορούν:

− τη συγχρηµατοδότηση έργων υποδοµής, µεσυµπράξεις δηµόσιου-ιδιωτικού τοµέα,

− τη συλλογική συµµετοχή επιχειρήσεων στηχρηµατοδότηση δραστηριοτήτων που συντελούνστην επιµήκυνση της τουριστικής περιόδου,

− την αναθεώρηση του ειδικού χωροταξικούσχεδίου για τον τουρισµό,

− την εφαρµογή συστήµατος περιβαλλοντικήςτυποποίησης,

− τη βελτίωση των υπηρεσιών που προσφέ-ρουν οι µαρίνες, καθώς και

− το σχεδιασµό νέων τουριστικών προϊόντωνµε έµφαση και σε µικρές µονάδες και παρα-δοσιακά καταλύµατα.

Σχετικές πληροφορίες έχουν αναρτηθεί στοδικτυακό τόπο της Τράπεζας της Ελλάδος, ενώτα αποτελέσµατα της ηµερίδας και της έρευ-νας της ΕΜΕΚΑ θα δηµοσιευθούν σε ειδικήέκδοση.



KEF_VIII: 1 20-02-14 10:06 173


KEF_VIII: 1 20-02-14 10:06 174


για το έτος 2013 1Π

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Ο ΙΚΟΝΟΜ ΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕ Ι ΣΧΡΗΣΕΩΣ 2013

ΚΑΙ Η ΕΚΘΕΣΗ ΕΛΕΓΧΟΥΤΩΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΟΡΚΩΤΩΝ ΕΛΕΓΚΤΩΝ

ISOLOGISMOS EKUESHS _14: 1 20-02-14 09:28 1

Έκθεσητου ∆ιοικητήγια το έτος 20132Π


Σελ.

ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Π 4-5

ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΧΡΗΣΕΩΣ ΚΑΙ ΠΙΝΑΚΑΣ ∆ΙΑΘΕΣΗΣ ΚΕΡ∆ΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Π 6

ΕΚΘΕΣΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΟΡΚΩΤΩΝ ΕΛΕΓΚΤΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Π 7-8

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Π 9-14

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΥ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Π 15-55

ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΕΤΗΣΙΑΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Π 56

ΠΙΝΑΚΑΣ ∆ΥΝΑΜΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Π 57



ΠΕΡ Ι ΕΧΟΜΕΝΑ


E N E P Γ H T I K O 31.12.2013 31.12.2012

1. Χρυσός και απαιτήσεις σε χρυσό 4.145.310.521 5.984.958.512

2. Απαιτήσεις σε συνάλλαγµα έναντι µη κατοίκων ζώνης ευρώ 1.059.044.295 992.872.9702.1 Απαιτήσεις έναντι του ∆ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου (∆ΝΤ) 889.700.605 925.936.9602.2 Καταθέσεις σε τράπεζες, χρεόγραφα, δάνεια και λοιπές απαιτήσεις 169.343.690 66.936.010

3. Απαιτήσεις σε συνάλλαγµα έναντι κατοίκων ζώνης ευρώ 323.744.770 343.692.7703.1 Απαιτήσεις έναντι της γενικής κυβέρνησης 269.674.472 286.157.0163.2 Λοιπές απαιτήσεις 54.070.298 57.535.754

4. Απαιτήσεις σε ευρώ έναντι µη κατοίκων ζώνης ευρώ 23.869 23.8734.1 Καταθέσεις σε τράπεζες, χρεόγραφα και δάνεια 23.869 23.8734.2 Απαιτήσεις που απορρέουν από πιστωτικές διευκολύνσεις στο πλαίσιο

του ΜΣΙ ΙΙ 0 0

5. ∆άνεια σε ευρώ προς πιστωτικά ιδρύµατα ζώνης ευρώ σχετιζόµεναµε πράξεις νοµισµατικής πολιτικής 63.225.800.000 19.346.500.0005.1 Πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης 61.780.800.000 17.401.500.0005.2 Πράξεις πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης 1.385.000.000 1.945.000.0005.3 Αντιστρεπτέες πράξεις εξοµάλυνσης βραχυχρόνιων διακυµάνσεων

της ρευστότητας 0 05.4 ∆ιαρθρωτικές αντιστρεπτέες πράξεις 0 05.5 ∆ιευκόλυνση οριακής χρηµατοδότησης 60.000.000 05.6 Πιστώσεις για την κάλυψη περιθωρίων 0 0

6. Λοιπές απαιτήσεις σε ευρώ έναντι πιστωτικών ιδρυµάτων ζώνης ευρώ 9.790.608.293 101.850.944.365

7. Χρεόγραφα σε ευρώ κατοίκων ζώνης ευρώ 21.119.431.709 20.782.519.0377.1 Χρεόγραφα που διακρατούνται για σκοπούς νοµισµατικής πολιτικής 6.070.173.067 6.964.976.2377.2 Λοιπά χρεόγραφα σε ευρώ κατοίκων ζώνης ευρώ 15.049.258.642 13.817.542.800

8. Μακροπρόθεσµες απαιτήσεις σε ευρώ έναντι της γενικής κυβέρνησης 5.657.654.356 6.170.409.022

9. Απαιτήσεις εντός του Ευρωσυστήµατος 1.742.834.574 1.813.849.1389.1 Συµµετοχή στο κεφάλαιο, τα αποθεµατικά και τις προβλέψεις της ΕΚΤ 531.289.922 533.636.7139.2 Απαιτήσεις από τη µεταβίβαση συναλλαγµατικών διαθεσίµων στην ΕΚΤ 1.129.060.170 1.131.910.5919.3 Καθαρές απαιτήσεις που απορρέουν από την κατανοµή, εντός του

Ευρωσυστήµατος, των κυκλοφορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ 0 09.4 Καθαρές απαιτήσεις που απορρέουν από το υπόλοιπο του

λογαριασµού δοσοληψιών µε το ΕΣΚΤ (TARGET2) 0 09.5 Λοιπές απαιτήσεις εντός του Ευρωσυστήµατος (καθαρές) 82.484.482 148.301.834

10. Στοιχεία ενεργητικού υπό τακτοποίηση 1.592.003 2.341.587

11. Λοιπά στοιχεία ενεργητικού 2.428.819.510 2.464.824.43011.1 Κέρµατα 66.350.306 69.373.41211.2 Ενσώµατα και ασώµατα πάγια στοιχεία ενεργητικού 815.306.920 824.757.98611.3 Λοιπά χρηµατοοικονοµικά στοιχεία ενεργητικού 29.261.974 29.122.87411.4 ∆ιαφορές αναπροσαρµογής της αξίας πράξεων εκτός ισολογισµού 241.762 137.27211.5 Μεταβατικοί λογαριασµοί και δεδουλευµένα έσοδα 647.824.052 684.101.54911.6 Λοιπά στοιχεία 869.834.496 857.331.337

Σ Υ Ν Ο Λ Ο Ε Ν Ε Ρ Γ Η Τ Ι Κ Ο Y 109.494.863.900 159.752.935.704

ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ ΕΚΤΟΣ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΥ (ΤΑΞΕΩΣ) 31.12.2013 31.12.20121. Τίτλοι του Ελληνικού ∆ηµοσίου από τη διαχείριση του “Κοινού Κεφαλαίου

Νοµικών Προσώπων ∆ηµοσίου ∆ικαίου και Ασφαλιστικών Φορέων”σύµφωνα µε τον Ν. 2469/97 20.844.649.345 19.791.242.415

2. Τίτλοι του Ελληνικού ∆ηµοσίου και λοιπά χρεόγραφα από τη διαχείριση καιθεµατοφύλαξη κεφαλαίων δηµόσιων οργανισµών, ασφαλιστικών φορέων καιιδιωτών και τίτλοι του EFSF κυριότητας του Ταµείου ΧρηµατοπιστωτικήςΣταθερότητας 16.546.729.134 15.702.881.516

3. Περιουσιακά στοιχεία αποδεκτά από το Ευρωσύστηµα ως ασφάλεια για πράξειςνοµισµατικής πολιτικής και παροχή ενδοηµερήσιας ρευστότητας µεταξύ τωνπιστωτικών ιδρυµάτων 84.630.052.242 25.568.946.751

4. Περιουσιακά στοιχεία αποδεκτά από την Τράπεζα της Ελλάδος ως ασφάλεια γιαπράξεις έκτακτης παροχής ρευστότητας προς τα πιστωτικά ιδρύµατα 58.286.098.571 191.524.930.187

5. Λοιποί λογαριασµοί τάξεως 26.495.148.210 22.694.818.331

ΣΥΝΟΛΟ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΤΑΞΕΩΣ 206.802.677.502 275.282.819.200

Σηµειώσεις:1 Σύµφωνα µε το άρθρο 54Α του Καταστατικού της Τράπεζας, oι οικονοµικές καταστάσεις καταρτίζονται µε βάση τους κανόνες και τις λογι-στικές αρχές που έχουν καθοριστεί από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και ισχύουν για τα µέλη του Ευρωπαϊκού Συστήµατος Κεντρι-κών Τραπεζών (ΕΣΚΤ).

ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ 31ης ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2013ΕΤΟΣ ΟΓ∆ΟΗΚΟΣΤΟ ΕΚΤΟ

(σε ευρώ)



Π A Θ H T I K O 31.12.2013 31.12.2012

1. Τραπεζογραµµάτια σε κυκλοφορία 24.640.887.450 23.576.814.320

2. Υποχρεώσεις σε ευρώ έναντι πιστωτικών ιδρυµάτων ζώνης ευρώσχετιζόµενες µε πράξεις νοµισµατικής πολιτικής 1.958.581.341 2.168.651.3152.1 Τρεχούµενοι λογαριασµοί

(περιλαµβανοµένων των υποχρεωτικών καταθέσεων) 748.581.341 1.369.351.3152.2 ∆ιευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων 1.150.000.000 410.000.00002.3 Καταθέσεις προθεσµίας 0 02.4 Αντιστρεπτέες πράξεις εξοµάλυνσης βραχυχρόνιων διακυµάνσεων

της ρευστότητας 0 02.5 Καταθέσεις για την κάλυψη περιθωρίων 60.000.000 389.300.000

3. Λοιπές υποχρεώσεις σε ευρώ έναντι πιστωτικών ιδρυµάτων ζώνης ευρώ 0 0

4. Υποχρεώσεις σε ευρώ έναντι λοιπών κατοίκων ζώνης ευρώ 7.985.961.670 7.188.910.6664.1 Γενική κυβέρνηση 6.943.160.210 5.721.347.9614.2 Λοιπές υποχρεώσεις 1.042.801.460 1.467.562.705

5. Υποχρεώσεις σε ευρώ έναντι µη κατοίκων ζώνης ευρώ 990.392.122 1.008.139.644

6. Υποχρεώσεις σε συνάλλαγµα έναντι κατοίκων ζώνης ευρώ 76.581.690 32.019.524

7. Υποχρεώσεις σε συνάλλαγµα έναντι µη κατοίκων ζώνης ευρώ 2.128 2.2247.1 Καταθέσεις και λοιπές υποχρεώσεις 2.128 2.2247.2 Υποχρεώσεις που απορρέουν από πιστωτικές διευκολύνσεις στο

πλαίσιο του ΜΣΙ ΙΙ 0 0

8. Λογαριασµός ειδικών τραβηκτικών δικαιωµάτων του ∆ΝΤ 874.914.774 911.998.065

9. Υποχρεώσεις εντός του Ευρωσυστήµατος 61.955.261.464 112.814.781.5859.1 Υποχρεώσεις συνδεόµενες µε γραµµάτια τα οποία καλύπτουν την

έκδοση χρεογράφων από την ΕΚΤ 0 09.2 Καθαρές υποχρεώσεις που απορρέουν από την κατανοµή, εντός του

Ευρωσυστήµατος, των κυκλοφορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ 10.839.345.715 14.459.590.0409.3 Καθαρές υποχρεώσεις που απορρέουν από το υπόλοιπο του

λογαριασµού δοσοληψιών µε το ΕΣΚΤ (TARGET2) 51.115.915.749 98.355.191.5459.4 Λοιπές υποχρεώσεις εντός του Ευρωσυστήµατος (καθαρές) 0 0

10. Στοιχεία παθητικού υπό τακτοποίηση 1.799.852 3.232.633

11. Λοιπές υποχρεώσεις 1.167.521.706 769.535.75111.1 ∆ιαφορές αναπροσαρµογής της αξίας πράξεων εκτός ισολογισµού 1.310 96.92611.2 Μεταβατικοί λογαριασµοί και δεδουλευµένα έξοδα 32.433.809 116.573.70111.3 Λοιπά στοιχεία 1.135.086.587 652.865.124

12. Προβλέψεις 6.651.794.477 6.213.496.005

13. Λογαριασµοί αναπροσαρµογής 2.375.664.547 4.249.859.880

14. Μετοχικό Κεφάλαιο και Αποθεµατικά 815.500.679 815.494.09214.1 Μετοχικό κεφάλαιο 111.243.362 111.243.36214.2 Τακτικό αποθεµατικό 111.243.362 111.243.36214.3 Έκτακτο αποθεµατικό 84.500.000 84.500.00014.4 Ειδικό αποθεµατικό από την αναπροσαρµογή της αξίας των

ακινήτων 507.247.856 507.247.85614.5 Λοιπά ειδικά αποθεµατικά 1.266.099 1.259.512

Σ Υ Ν Ο Λ Ο Π Α Θ Η Τ Ι Κ Ο Υ 109.494.863.900 159.752.935.704

2 Η κλείδα συµµετοχής της Τράπεζας της Ελλάδος στο Ευρωσύστηµα στις 31 ∆εκεµβρίου 2013 ήταν 2,80097%.3 Οι απαιτήσεις και οι υποχρεώσεις σε ευρώ ή συνάλλαγµα διαχωρίζονται σε απαιτήσεις/υποχρεώσεις έναντι κατοίκων ή µη κατοίκων της ζώνηςτου ευρώ.4 Τα υπόλοιπα των λογαριασµών που σχετίζονται µε πράξεις νοµισµατικής πολιτικής εµφανίζονται σε διακριτές κατηγορίες.5 Η αξία του χρυσού έχει υπολογιστεί µε βάση την τιµή σε ευρώ ανά ουγγιά χρυσού που αναφέρεται στο δελτίο τιµών της ΕΚΤ της 31ης ∆εκεµ-βρίου 2013: 871,220 ευρώ ανά ουγγιά, έναντι 1.261,179 ευρώ στις 31 ∆εκεµβρίου 2012.6 Οι απαιτήσεις και οι υποχρεώσεις σε συνάλλαγµα έχουν αποτιµηθεί µε βάση τις ισοτιµίες του ευρώ έναντι των ξένων νοµισµάτων που ανα-φέρονται στο δελτίο τιµών της ΕΚΤ της 31ης ∆εκεµβρίου 2013.7 Η αξία των εµπορεύσιµων χρεογράφων (εκτός αυτών που πρόκειται να διακρατηθούν µέχρι τη λήξη τους) έχει υπολογιστεί µε βάση τις µέσεςαγοραίες τιµές που ίσχυαν στις 31 ∆εκεµβρίου 2013. Τα εµπορεύσιµα χρεόγραφα που πρόκειται να διακρατηθούν µέχρι τη λήξη τους καθώςκαι οι µη εµπορεύσιµοι τίτλοι αποτιµώνται στο κόστος κτήσης προσαρµοσµένο µε τις υπό και τις υπέρ το άρτιο αποσβεσθείσες διαφορές καιυπόκεινται σε έλεγχο αποµείωσης της αξίας τους. Από τον έλεγχο που διενεργήθηκε στο τέλος της χρήσης 2013 διαπιστώθηκε ότι δεν συντρέχειλόγος αποµείωσης της αξίας τους.8 Στους λοιπούς λογαριασµούς τάξεως παρακολουθείται και η υποσχετική επιστολή ύψους 26 δισεκ. ευρώ (SDR 23,3 δισεκ.) που έχει εκδώ-σει η ελληνική κυβέρνηση για το συνολικό ποσό του δανείου που έχει λάβει από το ∆ΝΤ µέχρι 31.12.2013.9 Ορισµένα στοιχεία του ισολογισµού και των αποτελεσµάτων της χρήσεως 2012 αναταξινοµήθηκαν ώστε να είναι συγκρίσιµα µε τα αντίστοιχατης χρήσεως 2013.

(σε ευρώ)




Αθήνα, 20 Ιανουαρίου 2014

Ο ∆IOIKHTHΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α. ΠΡΟΒΟΠΟΥΛΟΣ

Η ∆ΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΤΗΣ ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ

ΜΑΡΙΑ ΜΑΥΡΙ∆ΟΥ

2 0 1 3 2 0 1 2

1. Καθαροί τόκοι - έσοδα 1.386.780.492 2.673.764.6281.1 Τόκοι - έσοδα 1.864.134.636 3.827.258.8691.2 Τόκοι - έξοδα -477.354.144 -1.153.494.241

2. Καθαρό αποτέλεσµα από χρηµατοοικονοµικές πράξεις,αποσβέσεις και προβλέψεις για κινδύνους 26.806.573 66.279.9952.1 Πραγµατοποιηθέντα κέρδη από χρηµατοοικονοµικές πράξεις 26.806.573 66.279.9952.2 Αποσβέσεις χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού και θέσεων -10.077.881 -73.8492.3 Μεταφορά από πρόβλεψη έναντι πιστωτικών κινδύνων και κινδύνων από τη

διακύµανση των συναλλαγµατικών ισοτιµιών, των επιτοκίων και της τιµήςτου χρυσού 10.077.881 73.849

3. Καθαρά έσοδα από αµοιβές και προµήθειες 70.215.064 71.834.6893.1 Έσοδα από αµοιβές και προµήθειες 72.870.971 75.723.0803.2 Έξοδα για αµοιβές και προµήθειες -2.655.907 -3.888.391

4. Έσοδα από µετοχές και συµµετοχές 54.181.615 20.133.200

5. Καθαρό αποτέλεσµα από τη συγκέντρωση και την αναδιανοµήτου νοµισµατικού εισοδήµατος 52.200.784 148.822.314

6. Λοιπά έσοδα 10.137.298 14.600.772

Σύνολο καθαρών εσόδων 1.600.321.826 2.995.435.598

7. ∆απάνες προσωπικού -146.748.221 -157.870.006

8. ∆απάνες συνταξιοδοτικών παροχών -98.370.014 -112.234.922

9. Λοιπές δαπάνες διαχείρισης -37.019.678 -40.072.577

10. Αποσβέσεις ενσώµατων και ασώµατων παγίων στοιχείων ενεργητικού -13.981.296 -13.583.648

11. ∆απάνες για τον έλεγχο του Χρηµατοπιστωτικού Συστήµατος -4.260.362 -10.291.676

12. Προβλέψεις -468.793.052 -2.342.733.566

Σύνολο εξόδων -769.172.623 -2.676.786.395

ΚΕΡ∆Η ΧΡΗΣΕΩΣ 831.149.203 318.649.203

ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΧΡΗΣΕΩΣ 2013

(σε ευρώ)

2 0 1 3 2 0 1 2

Μέρισµα προς πληρωµή: 0,49728 ευρώ ανά µετοχή σε 19.864.886 µετοχές

(έναντι 0,5376 ευρώ ανά µετοχή στη χρήση 2012)* 9.878.410 10.679.362

Φόρος µερισµάτων (συντελεστής 26%, άρθρο 9, παρ. 30 του Ν. 4110/2013) 3.470.793 2.669.841

Yπόλοιπο περιερχόµενο στο Eλληνικό ∆ηµόσιο 817.800.000 305.300.000

831.149.203 318.649.203

* Το µικτό µέρισµα της χρήσης 2013 ανέρχεται σε 0,6720 ευρώ ανά µετοχή. Στο πληρωτέο µέρισµα (0,49728 ευρώ ανά µετοχή) θα γίνει παρα-κράτηση φόρου µε συντελεστή 10% σύµφωνα µε τον Ν. 4110/2013, άρθρο 6 παρ. 2.

∆ΙΑΘΕΣΗ ΚΕΡ∆ΩΝ(Άρθρο 71 του Kαταστατικού)

(σε ευρώ)



Προς τους Μετόχους της ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ Α.Ε.

Έκθεση επί των Οικονοµικών Καταστάσεων:

Ελέγξαµε τις συνηµµένες οικονοµικές καταστάσεις της ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ Α.Ε. (η“Τράπεζα”) που αποτελούνται από τον ισολογισµό της 31 ∆εκεµβρίου 2013, την κατάσταση απο-τελεσµάτων χρήσεως και τον πίνακα διάθεσης αποτελεσµάτων της χρήσεως που έληξε την ηµε-ροµηνία αυτή, καθώς και περίληψη σηµαντικών λογιστικών πολιτικών και λοιπές επεξηγηµα-τικές πληροφορίες.

Ευθύνη της ∆ιοίκησης για τις Οικονοµικές Καταστάσεις

Η ∆ιοίκηση είναι υπεύθυνη για την κατάρτιση και εύλογη παρουσίαση αυτών των οικονοµικώνκαταστάσεων σύµφωνα µε τις λογιστικές αρχές που έχει καθορίσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τρά-πεζα (EKT) όπως αυτές έχουν υιοθετηθεί από την Τράπεζα στο άρθρο 54Α του Καταστατικούτης και τα Λογιστικά Πρότυπα που προδιαγράφονται από την Ελληνική Νοµοθεσία για ταθέµατα που τυχόν δεν καλύπτονται από τους κανόνες της ΕΚΤ, όπως και για εκείνες τις εσω-τερικές δικλείδες, που η ∆ιοίκηση καθορίζει ως απαραίτητες ώστε να καθίσταται δυνατή ηκατάρτιση οικονοµικών καταστάσεων, απαλλαγµένων από ουσιώδη ανακρίβεια, που οφείλε-ται είτε σε απάτη είτε σε λάθος.

Ευθύνη του Ελεγκτή

Η δική µας ευθύνη είναι να εκφράσουµε γνώµη επί αυτών των οικονοµικών καταστάσεων, µεβάση τον έλεγχό µας. ∆ιενεργήσαµε τον έλεγχό µας σύµφωνα µε τα ∆ιεθνή Πρότυπα της Ελε-γκτικής. Τα Πρότυπα αυτά απαιτούν να συµµορφωνόµαστε µε κανόνες δεοντολογίας, καθώςκαι να σχεδιάζουµε και να διενεργούµε τον έλεγχο µε σκοπό την απόκτηση εύλογης διασφά-λισης για το εάν οι οικονοµικές καταστάσεις είναι απαλλαγµένες από ουσιώδη ανακρίβεια.

Ο έλεγχος περιλαµβάνει τη διενέργεια διαδικασιών για την απόκτηση ελεγκτικών τεκµηρίων,σχετικά µε τα ποσά και τις γνωστοποιήσεις στις οικονοµικές καταστάσεις. Οι επιλεγόµενες δια-δικασίες βασίζονται στην κρίση του ελεγκτή περιλαµβανοµένης της εκτίµησης του κινδύνουουσιώδους ανακρίβειας των οικονοµικών καταστάσεων, που οφείλεται είτε σε απάτη είτε σελάθος. Κατά τη διενέργεια αυτών των εκτιµήσεων κινδύνου, ο ελεγκτής εξετάζει τις εσωτερι-κές δικλείδες που σχετίζονται µε την κατάρτιση και εύλογη παρουσίαση των οικονοµικών κατα-στάσεων της Τράπεζας, µε σκοπό το σχεδιασµό ελεγκτικών διαδικασιών κατάλληλων για τιςπεριστάσεις, αλλά όχι µε σκοπό την έκφραση γνώµης επί της αποτελεσµατικότητας των εσω-τερικών δικλείδων της Τράπεζας. Ο έλεγχος περιλαµβάνει επίσης την αξιολόγηση της καταλ-ληλότητας των λογιστικών πολιτικών που χρησιµοποιήθηκαν και του εύλογου των εκτιµήσεωνπου έγιναν από τη ∆ιοίκηση, καθώς και αξιολόγηση της συνολικής παρουσίασης των οικονο-µικών καταστάσεων.

Πιστεύουµε ότι τα ελεγκτικά τεκµήρια που έχουµε συγκεντρώσει είναι επαρκή και κατάλληλαγια τη θεµελίωση της ελεγκτικής µας γνώµης.

Γνώµη

Κατά τη γνώµη µας, οι συνηµµένες οικονοµικές καταστάσεις απεικονίζουν ακριβοδίκαια τηνοικονοµική θέση της ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ Α.Ε. κατά την 31 ∆εκεµβρίου 2013 και τηχρηµατοοικονοµική της επίδοση για τη χρήση που έληξε την ηµεροµηνία αυτή σύµφωνα µε τιςλογιστικές αρχές που έχει καθορίσει η ΕΚΤ, όπως αυτές έχουν υιοθετηθεί από την Τράπεζαστο άρθρο 54Α του Καταστατικού της και τα Λογιστικά Πρότυπα που προδιαγράφονται απότην Ελληνική Νοµοθεσία για τα θέµατα που τυχόν δεν καλύπτονται από τους κανόνες της ΕΚΤ.

ΕΚΘΕΣΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΟΡΚΩΤΩΝ ΕΛΕΓΚΤΩΝ




Αναφορά επί Άλλων Νοµικών και Κανονιστικών Θεµάτων

Επαληθεύσαµε τη συµφωνία και την αντιστοίχηση του περιεχοµένου της Έκθεσης του ∆ιοικητήεπί των αποτελεσµάτων χρήσεως του 2013 µε τις συνηµµένες οικονοµικές καταστάσεις, στα πλαί-σια των οριζόµενων από τα άρθρα 37 και 43α του Κ.Ν. 2190/1920.


KPMG Ορκωτοί Ελεγκτές Α.Ε.Α.Μ. ΣΟΕΛ 114

Μάριος Τ. Κυριάκου Νικόλαος ΒουνισέαςΟρκωτός Ελεγκτής Λογιστής Ορκωτός Ελεγκτής Λογιστής

Α.Μ. ΣΟΕΛ 11121 Α.Μ. ΣΟΕΛ 18701



Λ Ο Γ Ι Σ Τ Ι Κ Ε Σ Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Ε Σ

Γενικές αρχές κατάρτισης των οικονοµικών καταστάσεων

Οι οικονοµικές καταστάσεις της Τράπεζας της Ελλάδος καταρτίζονται, σύµφωνα µε το άρθρο54Α του Καταστατικού της, µε βάση τους κανόνες και τις λογιστικές αρχές που ισχύουν κάθεφορά για το Ευρωπαϊκό Σύστηµα Κεντρικών Τραπεζών, όπως καθορίζονται από την ΕυρωπαϊκήΚεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) (Κατευθυντήρια Γραµµή ΕΚΤ της 11.11.2010 ΕΚΤ/2010/20 – τρο-ποποιητικές αποφάσεις της 21.12.2011 ΕΚΤ 2011/27 και της 10.12.2012 ΕΚΤ 2012/29).

Οι κανόνες και οι αρχές αυτές βασίζονται σε γενικώς αποδεκτά διεθνή λογιστικά πρότυπα καιέχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να καλύπτουν µε το βέλτιστο τρόπο τις ανάγκες των Εθνικών Κεντρι-κών Τραπεζών (ΕθνΚΤ) του Ευρωσυστήµατος, στις ιδιαίτερες συνθήκες λειτουργίας τους.

Για τα θέµατα που τυχόν δεν καλύπτονται από τους κανόνες και τις οδηγίες της ΕΚΤ ή η εφαρ-µογή τους δεν είναι υποχρεωτική αλλά συνιστώµενη, ακολουθούνται είτε οι συστάσεις τηςΕΚΤ είτε οι διατάξεις του Καταστατικού της Τράπεζας και ο Κ.Ν. 2190/1920 “Περί ανωνύ-µων εταιριών”.

Βασικές λογιστικές αρχές

Οι βασικές λογιστικές αρχές, οι οποίες ισχύουν για το Ευρωσύστηµα (ΕΚΤ και ΕθνΚΤ των χωρώντης ζώνης του ευρώ) και κατά συνέπεια εφαρµόζονται και από την Τράπεζα της Ελλάδος, είναιοι εξής:

• Η αρχή της διαφάνειας στην απεικόνιση των χρηµατοοικονοµικών στοιχείων της Τράπεζας,ώστε να παρουσιάζουν την πραγµατική οικονοµική της κατάσταση.

• Η αρχή της συντηρητικότητας. Με βάση την αρχή αυτή, τα µη πραγµατοποιηθέντα κέρδη απότην αποτίµηση του χρυσού, των χρηµατοοικονοµικών µέσων σε ξένο νόµισµα και των χρεο-γράφων δεν λογίζονται ως έσοδα στο λογαριασµό αποτελεσµάτων χρήσεως, αλλά µεταφέρο-νται απευθείας σε λογαριασµούς αναπροσαρµογής (revaluation accounts). Αντίθετα, οι µη πραγ-µατοποιηθείσες ζηµίες από αποτίµηση που προκύπτουν στο τέλος της χρήσεως, κατά το ποσόπου υπερβαίνουν προηγούµενα µη πραγµατοποιηθέντα κέρδη που έχουν καταγραφεί στους λογα-ριασµούς αναπροσαρµογής, λογίζονται ως έξοδα και µεταφέρονται στο λογαριασµό αποτελε-σµάτων χρήσεως.

• Η αρχή της αναγνώρισης γεγονότων που συνέβησαν µεταξύ της ηµεροµηνίας κλεισίµατος τουετήσιου ισολογισµού και της ηµεροµηνίας έγκρισης των οικονοµικών καταστάσεων. Εφόσον ταγεγονότα αυτά επηρεάζουν ουσιωδώς την οικονοµική κατάσταση της Τράπεζας, πραγµατο-ποιείται προσαρµογή των στοιχείων ενεργητικού και παθητικού.

• Η αρχή του ουσιώδους των λογιστικών γεγονότων και της µη παρέκκλισης από τους λογιστικούςκανόνες.

• Η αρχή της συνεχιζόµενης δραστηριότητας.

• Η αρχή των δεδουλευµένων στα έσοδα/έξοδα. Τα έσοδα και τα έξοδα αναγνωρίζονται στο οικο-νοµικό έτος το οποίο αφορούν, ανεξάρτητα από το χρόνο είσπραξης ή πληρωµής τους.

• Η αρχή της συνέπειας και συγκρισιµότητας. Τα κριτήρια για την αποτίµηση των στοιχείων τουισολογισµού και τη λογιστικοποίηση των αποτελεσµάτων εφαρµόζονται µε συνέπεια, προκει-µένου να διασφαλίζεται η συγκρισιµότητα των στοιχείων στις οικονοµικές καταστάσεις.



ΣΗΜΕ ΙΩΣΕ Ι Σ ΕΠ ΙΤΩΝ Ο ΙΚΟΝΟΜ ΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 9

Μέθοδοι λογιστικής καταγραφής των συναλλαγών

• Η λογιστική καταγραφή των συναλλαγών σε ευρώ γίνεται την ηµεροµηνία του διακανονισµούτης συναλλαγής (value date), σύµφωνα µε τη µέθοδο της ταµειακής προσέγγισης.

• Για τη λογιστική καταγραφή των συναλλαγών σε ξένο νόµισµα, των χρηµατοοικονοµικώνµέσων που είναι εκφρασµένα σε ξένο νόµισµα και των σχετικών δεδουλευµένων εσόδων/εξό-δων, ακολουθείται η µέθοδος της οικονοµικής προσέγγισης, σύµφωνα µε την οποία:

– Την ηµεροµηνία συµφωνίας της συναλλαγής (transaction/trade date) γίνεται καταχώρηση τουποσού της συναλλαγής σε λογαριασµούς εκτός ισολογισµού (τάξεως).

– Την ηµεροµηνία διακανονισµού της συναλλαγής (settlement/value date) αντιλογίζονται οι εγγρα-φές στους λογαριασµούς τάξεως και γίνονται εγγραφές σε λογαριασµούς του ισολογισµού.

– Με την εφαρµογή της µεθόδου της οικονοµικής προσέγγισης, η θέση κάθε ξένου νοµίσµατος, ταπραγµατοποιηθέντα κέρδη και ζηµίες που προκύπτουν από τις καθαρές πωλήσεις, καθώς και ο προσ-διορισµός του µέσου κόστους επηρεάζονται από την ηµεροµηνία συµφωνίας της συναλλαγής.

– Οι δεδουλευµένοι τόκοι των χρηµατοοικονοµικών µέσων σε ξένο νόµισµα, καθώς και οι σχε-τικές διαφορές υπέρ ή υπό το άρτιο υπολογίζονται και λογιστικοποιούνται σε ηµερήσια βάσηκαι αντίστοιχα επηρεάζεται η συναλλαγµατική θέση.

Κανόνες αποτίµησης του ισολογισµού

• Οι απαιτήσεις και υποχρεώσεις της Τράπεζας σε ξένα νοµίσµατα και χρυσό αποτιµώνται µεβάση τις ισχύουσες ισοτιµίες της ηµεροµηνίας κλεισίµατος του ισολογισµού που αναφέρονταιστο δελτίο συναλλαγµατικών ισοτιµιών αναφοράς της ΕΚΤ.

• Τα έσοδα και τα έξοδα µετατρέπονται σε ευρώ µε την ισοτιµία που ίσχυε κατά το χρόνο τηςσυναλλαγής.

• Για το χρυσό δεν γίνεται καµία διάκριση µεταξύ των διαφορών από αναπροσαρµογή της τιµήςκαι της συναλλαγµατικής ισοτιµίας. Λογιστικοποιείται µία και µόνη αποτίµηση της αξίας τουχρυσού µε βάση την τιµή του σε ευρώ ανά ουγγιά καθαρού χρυσού, όπως αυτή προκύπτει απότη συναλλαγµατική ισοτιµία ευρώ/δολαρίου ΗΠΑ την ηµεροµηνία κλεισίµατος του ισολογισµού.

• Η αναπροσαρµογή της αξίας των απαιτήσεων και υποχρεώσεων σε συνάλλαγµα γίνεται χωρι-στά κατά νόµισµα, συµπεριλαµβανοµένων των εντός και εκτός ισολογισµού στοιχείων.

• Τα εµπορεύσιµα χρεόγραφα, εκτός από αυτά που πρόκειται να διακρατηθούν µέχρι τη λήξητους, αποτιµώνται στις µέσες αγοραίες τιµές της ηµεροµηνίας κλεισίµατος του ισολογισµού, χωρι-στά για κάθε τίτλο (κατά ISIN). Για τη χρήση που έληξε στις 31 ∆εκεµβρίου 2013 χρησιµοποι-ήθηκαν οι µέσες αγοραίες τιµές της 31ης ∆εκεµβρίου 2013.

• Τα εµπορεύσιµα χρεόγραφα που πρόκειται να διακρατηθούν µέχρι τη λήξη τους και οι µηεµπορεύσιµοι τίτλοι αποτιµώνται στο κόστος κτήσης προσαρµοσµένο µε τις αποσβεσθείσες δια-φορές υπέρ ή υπό το άρτιο και υπόκεινται σε έλεγχο αποµείωσης της αξίας τους.

• Τα χρεόγραφα που διακρατούνται για σκοπούς νοµισµατικής πολιτικής µέχρι τη λήξη τουςαποτιµώνται στο κόστος κτήσης προσαρµοσµένο µε τις αποσβεσθείσες διαφορές υπέρ ή υπό τοάρτιο και υπόκεινται σε έλεγχο αποµείωσης της αξίας τους σε εναρµονισµένη βάση σε επίπεδοΕυρωσυστήµατος.


TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 10

Αναγνώριση εσόδων

• Τα πραγµατοποιηθέντα κέρδη και οι πραγµατοποιηθείσες ζηµίες από πράξεις επί συναλ-λάγµατος και χρεογράφων µεταφέρονται στο λογαριασµό αποτελεσµάτων χρήσεως. Τα εν λόγωκέρδη και ζηµίες υπολογίζονται µε βάση το µέσο κόστος των αντίστοιχων στοιχείων κατά τηνηµεροµηνία πραγµατοποίησής τους.

• Τα µη πραγµατοποιηθέντα κέρδη (κέρδη από αποτίµηση) δεν αναγνωρίζονται ως έσοδα, αλλάµεταφέρονται απευθείας σε λογαριασµούς αναπροσαρµογής (revaluation accounts).

• Οι µη πραγµατοποιηθείσες ζηµίες (ζηµίες από αποτίµηση), κατά το ποσό που υπερβαίνουν προη-γούµενα κέρδη από αποτίµηση, τα οποία έχουν καταγραφεί στον αντίστοιχο λογαριασµό ανα-προσαρµογής, µεταφέρονται στο τέλος της χρήσεως στο λογαριασµό αποτελεσµάτων και δεν αντι-λογίζονται έναντι νέων εξ αποτιµήσεως κερδών επόµενων χρήσεων. Επίσης, µη πραγµατοποιη-θείσες ζηµίες που αφορούν οποιοδήποτε χρεόγραφο ή νόµισµα ή διαθέσιµα σε χρυσό δεν συµ-ψηφίζονται µε µη πραγµατοποιηθέντα κέρδη από άλλα χρεόγραφα ή νοµίσµατα ή χρυσό. Το µέσοκόστος του χρηµατοοικονοµικού στοιχείου από το οποίο θα προκύψουν µη πραγµατοποιηθείσεςζηµίες στο τέλος του έτους προσαρµόζεται στη συναλλαγµατική ισοτιµία ή στην αγοραία τιµή πουίσχυε στο τέλος του έτους.

• Οι διαφορές υπέρ ή υπό το άρτιο που προκύπτουν από αγορασθέντες τίτλους υπολογίζονταικαι εµφανίζονται ως τµήµα των εσόδων από τόκους και αποσβένονται κατά την εναποµένουσαδιάρκεια ζωής των χρεογράφων.

• Οι ζηµίες από αποµείωση µεταφέρονται στα αποτελέσµατα χρήσεως και δεν αντιλογίζονταιτα επόµενα έτη, εκτός εάν η αποµείωση µειώνεται και η µεταβολή αυτή µπορεί να σχετιστεί µεπαρατηρήσιµο γεγονός που επήλθε µετά την καταγραφή της αποµείωσης για πρώτη φορά.

Πράξεις εκτός ισολογισµού

Οι προθεσµιακές πράξεις συναλλάγµατος, τα προθεσµιακά σκέλη των πράξεων ανταλλαγήςνοµισµάτων και άλλες πράξεις επί νοµισµάτων οι οποίες συνεπάγονται την ανταλλαγή ορισµένουνοµίσµατος έναντι άλλου σε µελλοντική ηµεροµηνία, περιλαµβάνονται στις καθαρές συναλ-λαγµατικές θέσεις, προς το σκοπό του υπολογισµού του µέσου κόστους αγοράς και των συναλ-λαγµατικών κερδών και ζηµιών.

Τραπεζογραµµάτια σε κυκλοφορία

Η ΕΚΤ και οι 17 Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες (ΕθνΚΤ), οι οποίες συναποτελούν το Ευρωσύ-στηµα, εκδίδουν τα τραπεζογραµµάτια ευρώ1. Η συνολική αξία των κυκλοφορούντων τραπε-ζογραµµατίων ευρώ κατανέµεται στις ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήµατος την τελευταία εργάσιµηηµέρα κάθε µήνα, σύµφωνα µε την κλείδα κατανοµής τραπεζογραµµατίων2.

Επί της συνολικής αξίας των τραπεζογραµµατίων ευρώ σε κυκλοφορία το 8% θεωρείται πωςεκδίδεται από την ΕΚΤ, ενώ το υπόλοιπο 92% κατανέµεται στις ΕθνΚΤ µε βάση την κλείδα συµ-



11 Απόφαση της ΕΚΤ της 13ης ∆εκεµβρίου 2010 σχετικά µε την έκδοση τραπεζογραµµατίων ευρώ: (αναδιατύπωση) ΕΚΤ/2010/29 EE L35,9.2.2011, σελ 26, όπως έχει τροποποιηθεί.

22 Με τον όρο “κλείδα κατανοµής τραπεζογραµµατίων” νοείται το 92% του µεριδίου συµµετοχής κάθε ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήµατος στο συνο-λικά καταβεβληµένο κεφάλαιο της ΕΚΤ από όλες τις ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήµατος.

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 11

µετοχής τους στο Ευρωσύστηµα. Το µερίδιο των κυκλοφορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ πουαναλογεί στην Τράπεζα της Ελλάδος απεικονίζεται στην κατάσταση του ισολογισµού στο στοι-χείο 1 του παθητικού “Τραπεζογραµµάτια σε κυκλοφορία”.

Η διαφορά µεταξύ της αξίας των τραπεζογραµµατίων ευρώ που κατανέµεται σε κάθε ΕθνΚΤ,σύµφωνα µε την κλείδα κατανοµής τραπεζογραµµατίων, και της αξίας των τραπεζογραµµατίωνευρώ που αυτή πράγµατι θέτει σε κυκλοφορία, δηµιουργεί υπόλοιπα απαιτήσεων ή υποχρεώ-σεων εντός του Ευρωσυστήµατος. Οι εν λόγω απαιτήσεις ή υποχρεώσεις, οι οποίες είναι έντο-κες3, απεικονίζονται αντίστοιχα στα στοιχεία του ισολογισµού “Καθαρές απαιτήσεις/υποχρε-ώσεις που απορρέουν από την κατανοµή, εντός του Ευρωσυστήµατος, των κυκλοφορούντων τρα-πεζογραµµατίων ευρώ”.

Από το έτος υιοθέτησης του ευρώ, µέχρι και τα επόµενα πέντε έτη τα υπόλοιπα εντός του Ευρω-συστήµατος των ΕθνΚΤ, που δηµιουργήθηκαν από την κατανοµή των τραπεζογραµµατίων ευρώ,προσαρµόζονται για λόγους υπολογισµού του νοµισµατικού εισοδήµατος προκειµένου να µηνπροκύψουν σηµαντικές µεταβολές στο νοµισµατικό εισόδηµα των ΕθνΚΤ σε σύγκριση µε ταπροηγούµενα χρόνια.

Τα ποσά των προσαρµογών υπολογίστηκαν αφού ελήφθησαν υπόψη οι διαφορές µεταξύ του µέσουόρου της αξίας των τραπεζογραµµατίων σε κυκλοφορία κάθε ΕθνΚΤ κατά την περίοδο αναφο-ράς (η περίοδος αυτή αναφέρεται στη χρονική περίοδο 24 µηνών, η έναρξη της οποίας τίθεται30 µήνες πριν από την υιοθέτηση του κοινού νοµίσµατος από το αντίστοιχο κράτος-µέλος) και τουµέσου όρου της αξίας των τραπεζογραµµατίων που θα αναλογούσαν σε καθεµιά από τις ΕθνΚΤκατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου, σύµφωνα µε την κλείδα κατανοµής στο κεφάλαιο της ΕΚΤ.

Η συνεχιζόµενη έκτοτε προσαρµογή των υπολοίπων, κατά ένα πολύ µικρό ποσό, οφείλεται στιςαντίστοιχες προσαρµογές που γίνονται στα υπόλοιπα των ΕθνΚΤ που εντάσσονται στο Ευρω-σύστηµα και οι οποίες επηρεάζουν και τα υπόλοιπα των ήδη ενταγµένων ΕθνΚΤ. Στην κλειό-µενη χρήση οι προσαρµογές προέρχονται από την ένταξη των ΕθνΚΤ της Κύπρου και της Μάλ-τας (1.1.2008), της Σλοβακίας (1.1.2009) και της Εσθονίας (1.1.2011).

Τα έσοδα και τα έξοδα από τόκους που απορρέουν από τις εν λόγω απαιτήσεις/υποχρεώσεις εκκα-θαρίζονται µέσω των λογαριασµών της ΕΚΤ και απεικονίζονται στο λογαριασµό αποτελεσµάτωνχρήσεως, στο στοιχείο “Καθαρά έσοδα/έξοδα από τόκους” κάθε ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήµατος.

∆ιανοµή των κερδών της ΕΚΤ

Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ έχει αποφασίσει ότι τα έσοδα της ΕΚΤ, που απορρέουν απότο µερίδιό της (8%) επί της συνολικής αξίας των κυκλοφορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ, ταοποία εκδίδονται για λογαριασµό της ΕΚΤ και το καθαρό έσοδο από τα χρεόγραφα που έχει αγο-ράσει για σκοπούς νοµισµατικής πολιτικής στο πλαίσιο του προγράµµατος SMP (Securities Mar-kets Programme), αποτελούν οφειλή που θα πρέπει να αποδοθεί εξ ολοκλήρου στις ΕθνΚΤ εντόςτου οικονοµικού έτους το οποίο αφορούν. H ΕΚΤ θα διανέµει τα έσοδα αυτά τον Ιανουάριο τουεπόµενου έτους, µε τη µορφή ενδιάµεσης διανοµής κερδών4. Τα έσοδα αυτά διανέµονται εξ ολο-


33 Απόφαση της ΕΚΤ της 25ης Νοεµβρίου 2010 σχετικά µε την κατανοµή του νοµισµατικού εισοδήµατος των Εθνικών Κεντρικών Τραπεζώντων κρατών–µελών µε νόµισµα το ευρώ: (αναδιατύπωση) ΕΚΤ/2010/23 ΕΕ L35, 9.2.2011, σελ.17, όπως έχει τροποποιηθεί.

44 Απόφαση της ΕΚΤ της 25.11.2010 σχετικά µε την ενδιάµεση διανοµή στις ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήµατος του εισοδήµατος της ΕυρωπαϊκήςΚεντρικής Τράπεζας από τα κυκλοφορούντα τραπεζογραµµάτια ευρώ και από την αγορά τίτλων βάσει του Προγράµµατος για τις ΑγορέςΤίτλων (Securities Markets Programme - SMP): (αναδιατύπωση) EKT/2010/24 ΕΕ L6, 11.1.2011, σελ. 35, όπως έχει τροποποιηθεί.

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 12

κλήρου στις ΕθνΚΤ εκτός εάν το καθαρό κέρδος της ΕΚΤ για το έτος είναι µικρότερο του εισο-δήµατος από αυτές τις πηγές και αν το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ αποφασίσει να µεταφέ-ρει ποσά για την ενίσχυση της πρόβλεψης της ΕΚΤ έναντι πιστωτικού κινδύνου και κινδύνων απότη διακύµανση των συναλλαγµατικών ισοτιµιών, των επιτοκίων και της τιµής του χρυσού. Το ∆ιοι-κητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ µπορεί ακόµη να αποφασίσει να χρεώσει τα κόστη που έχουν βαρύ-νει την ΕΚΤ και σχετίζονται µε την έκδοση και διαχείριση των τραπεζογραµµατίων ευρώ έναντιτων εσόδων από τα κυκλοφορούντα τραπεζογραµµάτια ευρώ.

Το ποσό που διανέµεται στις ΕθνΚΤ απεικονίζεται στο λογαριασµό αποτελεσµάτων χρήσεως, στοστοιχείο “Έσοδα από µετοχές και συµµετοχές”.

Γεγονότα µετά την ηµεροµηνία κλεισίµατος του Ισολογισµού

Σε περίπτωση κατά την οποία µεταξύ της ηµεροµηνίας κλεισίµατος του ισολογισµού και της ηµε-ροµηνίας έγκρισής του από τη Γενική Συνέλευση των Μετόχων λάβουν χώρα γεγονότα που επη-ρεάζουν ουσιαστικά τις απαιτήσεις και τις υποχρεώσεις, προσαρµόζονται κατ’ αρχήν αναλό-γως οι αντίστοιχοι λογαριασµοί και, αν απαιτείται, σχηµατίζονται προβλέψεις σε βάρος των απο-τελεσµάτων της κλειόµενης χρήσης.

Σε περίπτωση που δεν επηρεάζουν τα µεγέθη του ισολογισµού, τα εν λόγω γεγονότα αναφέ-ρονται µόνο στις γνωστοποιήσεις.

Υπόλοιπα εντός του Ευρωπαϊκού Συστήµατος Κεντρικών Τραπεζών/Υπόλοιπα εντός του Ευρω-συστήµατος

Τα υπόλοιπα εντός του ΕΣΚΤ προκύπτουν από διασυνοριακές συναλλαγές που πραγµατοποιούνταιµεταξύ ΕθνΚΤ της Ευρωπαϊκής Ένωσης (µε εντολέα και αποδέκτη κυρίως ιδιωτικές επιχειρήσεις).Οι συναλλαγές αυτές κατά κύριο λόγο πραγµατοποιούνται µέσω του TARGEΤ25 δηµιουργώνταςδιµερή υπόλοιπα σε λογαριασµούς τηρούµενους µεταξύ των ΕθνΚΤ της Ευρωπαϊκής Ένωσης πουσυνδέονται µε το TARGET2. Αυτά τα διµερή υπόλοιπα συµψηφίζονται καθηµερινά µε την ΕΚΤ,ώστε κάθε ΕθνΚΤ να εµφανίζεται µε µία καθαρή διµερή θέση έναντι της ΕΚΤ και µόνο. Τα εκφρα-σµένα σε ευρώ υπόλοιπα εντός του Ευρωσυστήµατος της Τράπεζας της Ελλάδος έναντι της ΕΚΤπου συνδέονται µε το TARGET2 εµφανίζονται στον ισολογισµό ως µία καθαρή απαίτηση ή υπο-χρέωση στο στοιχείο του ενεργητικού ή παθητικού “Καθαρές απαιτήσεις/υποχρεώσεις που απορ-ρέουν από το υπόλοιπο του λογαριασµού µε το ΕΣΚΤ (TARGET2)”.

Υπόλοιπα εντός ΕΣΚΤ έναντι ΕθνΚΤ εκτός ζώνης ευρώ που δεν πραγµατοποιούνται µέσω TARGET2 εµφανίζονται είτε στο στοιχείο “Απαιτήσεις σε ευρώ έναντι µη κατοίκων της ζώνης ευρώ”είτε στο στοιχείο “Υποχρεώσεις σε ευρώ έναντι µη κατοίκων της ζώνης ευρώ”.

∆ιάφορα άλλα υπόλοιπα εντός του Ευρωσυστήµατος εκφρασµένα σε ευρώ (όπως η ενδιάµεσηδιανοµή κερδών της ΕΚΤ προς τις ΕθνΚΤ και η αναδιανοµή του νοµισµατικού εισοδήµατος)εµφανίζονται στον ισολογισµό της Τράπεζας της Ελλάδος ως µία καθαρή απαίτηση ή υποχρέ-ωση στο στοιχείο “Λοιπές απαιτήσεις εντός του Ευρωσυστήµατος (καθαρές)” ή στο στοιχείο“Λοιπές υποχρεώσεις εντός του Ευρωσυστήµατος (καθαρές)”.



55 TARGET2: Trans-European Automated Real-time Gross Settlement Express Transfer System (∆ιευρωπαϊκό Αυτοµατοποιηµένο ΣύστηµαΤαχείας Μεταφοράς Κεφαλαίων σε Συνεχή Χρόνο).

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 13

Οι απαιτήσεις εντός του Ευρωσυστήµατος από τη συµµετοχή της Τράπεζας της Ελλάδος στοκεφάλαιο, τα αποθεµατικά και τις προβλέψεις της ΕΚΤ περιλαµβάνονται στο στοιχείο “Συµ-µετοχή στο κεφάλαιο, τα αποθεµατικά και τις προβλέψεις της ΕΚΤ”.

Τα υπόλοιπα εντός του Ευρωσυστήµατος που προκύπτουν από την κατανοµή των κυκλοφο-ρούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ µεταξύ των ΕθνΚΤ περιλαµβάνονται συµψηφιστικά σε έναστοιχείο, είτε ενεργητικού είτε παθητικού, ως “Καθαρές απαιτήσεις/υποχρεώσεις που απορ-ρέουν από την κατανοµή, εντός του Ευρωσυστήµατος, των κυκλοφορούντων τραπεζογραµµα-τίων ευρώ”.

Τα υπόλοιπα εντός του Ευρωσυστήµατος, που προκύπτουν από τη µεταβίβαση συναλλαγµατι-κών διαθεσίµων στην ΕΚΤ από τις ΕθνΚΤ όταν αυτές γίνονται µέλη του Ευρωσυστήµατος, είναιεκφρασµένα σε ευρώ και περιλαµβάνονται στο στοιχείο “Απαιτήσεις από τη µεταβίβαση συναλ-λαγµατικών διαθεσίµων στην ΕΚΤ”.


TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 14



Ε Ν Ε Ρ Γ Η Τ Ι Κ Ο

1. Χρυσός και απαιτήσεις σε χρυσό

∆ιαθέσιµα και απαιτήσεις 31.12.2013 31.12.2012 Μεταβολήσε χρυσό

Βάρος σε χιλιάδες ουγγιές 4.758,0 4.746,0 12,0

Βάρος σε τόνους 148,0 147,6 0,4

Αξία χρυσού σε εκατ. ευρώ 4.145,3 5.985,0 -1.839,7

Στην παραπάνω αξία του χρυσού περιλαµβάνονται τα διαθέσιµα της Τράπεζας σε χρυσό διεθνώνπροδιαγραφών και χρυσές λίρες Αγγλίας (3.606 χιλιάδες ουγγιές), οι απαιτήσεις της σε χρυσό ένα-ντι του Ελληνικού ∆ηµοσίου (986 χιλιάδες ουγγιές), οι οποίες απορρέουν από τη συµµετοχή της Ελλά-δος στο ∆ΝΤ (καταβολή από την Τράπεζα στο ∆ΝΤ για λογαριασµό του Ελληνικού ∆ηµοσίου τουµεριδίου συµµετοχής του σε χρυσό), καθώς και ο χρυσός µη διεθνών προδιαγραφών και λοιπά χρυσάνοµίσµατα (166 χιλιάδες ουγγιές). Σηµαντικό µέρος των διαθεσίµων σε χρυσό φυλάσσεται σε τρά-πεζες του εξωτερικού.

Τα διαθέσιµα και οι απαιτήσεις σε χρυσό σηµείωσαν µικρή αύξηση κατά 12 χιλ. ουγγιές, η οποίααφορά τα διαθέσιµα της Τράπεζας σε χρυσές λίρες Αγγλίας (αύξηση κατά 9 χιλ. ουγγιές) και τοχρυσό µη διεθνών προδιαγραφών και τα χρυσά νοµίσµατα (αύξηση κατά 3 χιλ. ουγγιές), ενώ η µεί-ωση κατά 1.839,7 εκατ. ευρώ της αξίας τους σε ευρώ οφείλεται στη σηµαντική πτώση της τιµής τουχρυσού κατά τη διάρκεια του 2013.

Το εξ αποτιµήσεως αποτέλεσµα που προέκυψε από τη σύγκριση της αξίας του χρυσού στις 31.12.2013µε το µέσο κόστος κτήσης, ανέρχεται σε 2.359,4 εκατ. ευρώ και περιλαµβάνεται στο στοιχείο 13 τουπαθητικού “Λογαριασµοί αναπροσαρµογής”. Το ποσό αυτό αφορά µη πραγµατοποιηθέν κέρδοςκαι αντιπροσωπεύει αποθεµατικό ασφαλείας έναντι πιθανών δυσµενών εξελίξεων στη διακύµανσητης τιµής του χρυσού.

Η αποτίµηση του χρυσού γίνεται µε βάση την τιµή του σε ευρώ ανά ουγγιά καθαρού χρυσού,που ισχύει στο τέλος του έτους. Η τιµή αυτή αναφέρεται στο ∆ελτίο Συναλλαγµατικών Ισοτι-µιών Αναφοράς της ΕΚΤ και προκύπτει από την ισχύουσα τιµή του χρυσού σε δολάρια ΗΠΑστην αγορά του Λονδίνου στο τέλος του έτους, σε συνάρτηση µε την ισοτιµία ευρώ/δολαρίουΗΠΑ την ίδια ηµεροµηνία. Στις 31.12.2013 η τιµή του χρυσού ανήλθε σε 871,220 ευρώ ανά ουγ-γιά, έναντι 1.261,179 ευρώ στις 31.12.2012.

2. Απαιτήσεις σε συνάλλαγµα έναντι µη κατοίκων ζώνης ευρώ

Στο στοιχείο αυτό περιλαµβάνονται οι απαιτήσεις σε ειδικά τραβηκτικά δικαιώµατα (SDR)έναντι του ∆ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου (∆ΝΤ), υπόλοιπα τρεχούµενων λογαριασµώνσε τράπεζες του εξωτερικού (ανταποκριτές), προθεσµιακές καταθέσεις, τοποθετήσεις σετίτλους, καθώς και η αξία των ξένων τραπεζογραµµατίων που βρίσκονται στα ταµεία τηςΤράπεζας.

ΣΗΜΕ ΙΩΣΕ Ι Σ ΕΠ Ι ΤΟΥ Ι ΣΟΛΟΓ Ι ΣΜΟΥ

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 15


2.1 Απαιτήσεις σε SDR έναντι του ∆ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου (∆ΝΤ)Οι απαιτήσεις αυτές απορρέουν από τη συµµετοχή της Ελλάδος στο ∆ΝΤ.

Ειδικότερα περιλαµβάνονται:

– Τα διαθέσιµα στο ∆ΝΤ σε SDR.

– Το µερίδιο της συµµετοχής της Ελλάδος στο κεφάλαιο του ∆ΝΤ (Quota) που είναι εκφρα-σµένο σε SDR.

Απαιτήσεις έναντι του ∆ΝΤ 31.12.2013 31.12.2012 Μεταβολή(σε εκατ.) SDR Ευρώ SDR Ευρώ SDR Ευρώ

∆ιαθέσιµα σε SDR 554,7 620,3 553,5 645,2 1,2 -24,9

Μερίδιο συµµετοχής της Ελλάδος στο κεφάλαιο του ∆ΝΤ (Quota) σε SDR 240,9 269,4 240,8 280,7 0,1 -11,3

Σύνολο 795,6 889,7 794,3 925,9 1,3 -36,2

• ∆ιαθέσιµα σε SDRΤο µεγαλύτερο µέρος των διαθεσίµων σε SDR στο ∆ΝΤ προήλθαν από κατανοµές SDR του ∆ΝΤπρος τη χώρα µας που έγιναν το 2009 στο πλαίσιο της γενικής κατανοµής SDR ύψους αντίστοιχουτων 250 δισεκ. δολαρίων ΗΠΑ προς όλες τις χώρες-µέλη του ∆ΝΤ, η οποία εγκρίθηκε από το Συµ-βούλιο των ∆ιοικητών του ∆ΝΤ στις 7.8.2009 και τέθηκε σε ισχύ στις 28.8.2009.

Σκοπός της εν λόγω κατανοµής είναι η παροχή ρευστότητας στο παγκόσµιο οικονοµικό σύστηµαµε την ενίσχυση των συναλλαγµατικών διαθεσίµων των χωρών-µελών του ∆ΝΤ. Η κατανοµήπραγµατοποιήθηκε κατ’ αναλογία προς τα ισχύοντα µερίδια συµµετοχής τους στο κεφάλαιοτου ∆ΝΤ.

Σηµειώνεται ότι τα διαθέσιµα αυτά σε SDR χρησιµοποιούνται και για την πληρωµή προµηθειών,τόκων, διαφόρων εξόδων και λοιπών επιβαρύνσεων, που αφορούν τις δόσεις του δανείου του ∆ΝΤπρος την Ελλάδα στο πλαίσιο του Μηχανισµού Στήριξης της χώρας µας από το ∆ΝΤ και την Ευρω-παϊκή Ένωση, µε αντίστοιχη χρέωση του λογαριασµού του Ελληνικού ∆ηµοσίου σε ευρώ. Το µεγα-λύτερο µέρος των διαθεσίµων αυτών που χρησιµοποιήθηκαν γι’ αυτό το σκοπό αναπληρώθηκε απόαγορές SDR που πραγµατοποίησε η Τράπεζα.

• Μερίδιο συµµετοχής της Ελλάδος στο κεφάλαιο του ∆ΝΤ (Quota) σε SDRΗ Τράπεζα της Ελλάδος έχει χρηµατοδοτήσει το Ελληνικό ∆ηµόσιο για τη συµµετοχή του στο∆ΝΤ και διαχειρίζεται τις εν λόγω απαιτήσεις. Το µερίδιο συµµετοχής της Ελλάδος στο κεφά-λαιο του ∆ΝΤ που είναι εκφρασµένο σε ευρώ (961,9 εκατ. ευρώ) περιλαµβάνεται στο στοιχείο5 του παθητικού “Υποχρεώσεις σε ευρώ έναντι µη κατοίκων ζώνης ευρώ”. Το συνολικό µερίδιοσυµµετοχής της Ελλάδος στο κεφάλαιο του ∆ΝΤ (συνολική Quota) ανέρχεται σε 1.101,8 εκατ.SDR στις 31.12.2013.

Οι µειώσεις που σηµειώθηκαν στο αντίτιµο σε ευρώ των παραπάνω απαιτήσεων οφείλονται στιςαναπροσαρµογές, που έγιναν στο τέλος του έτους, λόγω της ανατίµησης του ευρώ έναντι του SDR.

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 16

Η ισοτιµία του SDR έναντι του ευρώ στις 31.12.2013, όπως αναφέρεται στο ∆ελτίο Συναλλαγµα-τικών Ισοτιµιών Αναφοράς της ΕΚΤ, διαµορφώθηκε σε 1 SDR=1,1183 ευρώ, έναντι 1 SDR=1,1657ευρώ στις 31.12.2012.

2.2 Καταθέσεις σε τράπεζες, χρεόγραφα, δάνεια και λοιπές απαιτήσειςΣτην κατηγορία αυτή περιλαµβάνονται απαιτήσεις σε συνάλλαγµα έναντι µη κατοίκων ζώνηςευρώ, οι οποίες αφορούν: προθεσµιακές καταθέσεις, υπόλοιπα τρεχούµενων λογαριασµών σεανταποκριτές εξωτερικού, οµόλογα, έντοκα γραµµάτια, καθώς και τα ξένα τραπεζογραµµάτιαπου βρίσκονται στα ταµεία της Τράπεζας.

Κατηγορίες απαιτήσεων 31.12.2013 31.12.2012 Μεταβολή(σε εκατ. ευρώ)

Προθεσµιακές καταθέσεις σε τράπεζεςτου εξωτερικού 114,4 23,2 91,2

Υπόλοιπα τρεχούµενων λογαριασµών σε ανταποκριτές εξωτερικού 18,3 8,6 9,7

Εµπορεύσιµοι τίτλοι (οµόλογα/έντοκα γραµµάτια)που δεν αποτελούν πάγια επένδυση 16,5 11,6 4,9

Ξένα τραπεζογραµµάτια στα ταµείατης Τράπεζας 20,1 23,5 -3,4

Σύνολο 169,3 66,9 102,4

Στις 31.12.2013 το µεγαλύτερο µέρος των παραπάνω απαιτήσεων αφορούσε κυρίως τοποθετή-σεις σε δολάρια ΗΠΑ.

3. Απαιτήσεις σε συνάλλαγµα έναντι κατοίκων ζώνης ευρώ

Περιλαµβάνονται απαιτήσεις έναντι του Ελληνικού ∆ηµοσίου από χορήγηση µακροπρόθε-σµων δανείων και προθεσµιακές καταθέσεις σε τράπεζες του εξωτερικού.

3.1 Απαιτήσεις έναντι της γενικής κυβέρνησηςΣτις απαιτήσεις αυτές περιλαµβάνονται:

– Τα δάνεια σε SDR που έχει χορηγήσει η Τράπεζα προς το Ελληνικό ∆ηµόσιο για τη συµµε-τοχή του στο κεφάλαιο του ∆ΝΤ (Quota) και αφορούν το µερίδιο συµµετοχής του που είναιεκφρασµένο σε SDR.

– Τα δάνεια σε δολάρια ΗΠΑ και το δάνειο µε ρήτρα χρυσού που έχουν χορηγηθεί στο Ελλη-νικό ∆ηµόσιο για τη συµµετοχή του σε διεθνείς οργανισµούς.

Το ύψος των απαιτήσεων αυτών στις 31.12.2013 ανέρχεται σε 269,7 εκατ. ευρώ έναντι 286,2 εκατ.ευρώ στις 31.12.2012. Η µείωση οφείλεται κυρίως σε αναπροσαρµογές που έγιναν στο τέλος τουέτους, λόγω της διακύµανσης των συναλλαγµατικών ισοτιµιών και της τιµής του χρυσού το 2013(το ευρώ ανατιµήθηκε έναντι του SDR και έναντι του δολαρίου ΗΠΑ. Η τιµή του χρυσού σηµεί-ωσε πτώση).



TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 17

3.2 Λοιπές απαιτήσειςΤο υπόλοιπο στις 31.12.2013 αφορά προθεσµιακές καταθέσεις σε συνάλλαγµα σε αντισυµ-βαλλοµένους της ζώνης του ευρώ. Το ύψος των καταθέσεων αυτών στις 31.12.2013 ανέρχεταισε 54,1 εκατ. ευρώ έναντι 57,5 εκατ. ευρώ στις 31.12.2012.

4. Απαιτήσεις σε ευρώ έναντι µη κατοίκων ζώνης ευρώ

4.1 Καταθέσεις σε τράπεζες, χρεόγραφα και δάνειαΠεριλαµβάνονται τα υπόλοιπα έντοκων τρεχούµενων λογαριασµών σε τράπεζες εξωτερικού(υπόλοιπο 31.12.2013: 24 χιλ. ευρώ).

5. ∆άνεια σε ευρώ προς πιστωτικά ιδρύµατα ζώνης ευρώ σχετιζόµενα µε πράξεις νοµισµατι-κής πολιτικής

Στο στοιχείο αυτό περιλαµβάνονται τα υπόλοιπα των λογαριασµών χορηγήσεων της Τράπεζαςπρος τα εγχώρια πιστωτικά ιδρύµατα, στο πλαίσιο άσκησης της ενιαίας νοµισµατικής πολιτι-κής στις χώρες της ζώνης του ευρώ.

Κατηγορίες πράξεων 31.12.2013 31.12.2012 Μεταβολή(σε εκατ. ευρώ)

Πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης 61.780,8 17.401,5 44.379,3

Πράξεις πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησης 1.385,0 1.945,0 -560,0

∆ιευκόλυνση οριακής χρηµατοδότησης 60,0 0 60,0

Σύνολο 63.225,8 19.346,5 43.879,3

Η χορήγηση ρευστότητας, τόσο µέσω των πράξεων αναχρηµατοδότησης (κύριας και πιο µακρο-πρόθεσµης), όσο και µέσω της διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης, πραγµατοποιείται ένα-ντι επαρκών ασφαλειών, τις οποίες παρέχουν οι αντισυµβαλλόµενοι. Τα υποκείµενα περιου-σιακά στοιχεία διακρίνονται σε εµπορεύσιµα και µη εµπορεύσιµα και πρέπει να πληρούν τακριτήρια καταλληλότητας που θέτει το Ευρωσύστηµα.

Σηµειώνεται ότι, σύµφωνα µε το άρθρο 32.4 του καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ, οι Εθνι-κές Κεντρικές Τράπεζες, που διενεργούν πράξεις στο πλαίσιο της ενιαίας νοµισµατικής πολι-τικής του Ευρωσυστήµατος, συµµετέχουν από κοινού στα έσοδα και τις ζηµιές σύµφωνα µε τιςισχύουσες κλείδες συµµετοχής τους στο Ευρωσύστηµα.

Ζηµίες από τις πράξεις αυτές µπορεί να υλοποιηθούν µόνο εφόσον ο αντισυµβαλλόµενος χρε-οκοπήσει και τα διαθέσιµα που προκύψουν από τη ρευστοποίηση του ενεχύρου δεν είναι επαρκή.Σε περίπτωση που συγκεκριµένα ενέχυρα δεν είναι αποδεκτά από το Ευρωσύστηµα, αλλά γίνο-νται αποδεκτά από τις ΕθνΚΤ, τον κίνδυνο τον επωµίζεται η συγκεκριµένη ΕθνΚΤ και δεν µοι-ράζεται µεταξύ όλων των ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήµατος.

Ειδικότερα σηµειώνονται και τα ακόλουθα:


TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 18

5.1 Πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησηςΟι πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης διενεργούνται µέσω αντιστρεπτέων συναλλαγών παρο-χής ρευστότητας διάρκειας µίας εβδοµάδος, συνήθως µέσω των τακτικών εβδοµαδιαίων δηµο-πρασιών και διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων της εκάστοτε εφαρ-µοζόµενης νοµισµατικής πολιτικής. Από τον Οκτώβριο του 2008 οι πράξεις αυτές διενεργού-νται ως δηµοπρασίες σταθερού επιτοκίου και µε πλήρη κάλυψη του συνόλου των αιτούµενωνπροσφορών.

5.2 Πράξεις πιο µακροπρόθεσµης αναχρηµατοδότησηςΟι πράξεις αυτές έχουν ως στόχο την παροχή στους αντισυµβαλλόµενους πρόσθετης αναχρη-µατοδότησης πιο µακροπρόθεσµης διάρκειας. ∆ιενεργούνται µέσω αντιστρεπτέων συναλλαγώνκαι έχουν διάρκεια ίση µε τη διάρκεια της περιόδου τήρησης των ελάχιστων υποχρεωτικών απο-θεµατικών (έως 35 ηµέρες), καθώς και διάρκεια τριών, έξι, δώδεκα και τριάντα έξι µηνών. Απότον Οκτώβριο του 2008 διενεργούνται µε σταθερό επιτόκιο και µε πλήρη κάλυψη του συνόλουτων αιτούµενων προσφορών. Το υπόλοιπο των πράξεων αυτών στις 31.12.2013 προέρχεταικυρίως από πράξεις διάρκειας τριάντα έξι µηνών.

5.5 ∆ιευκόλυνση οριακής χρηµατοδότησηςΟι πράξεις διευκόλυνσης οριακής χρηµατοδότησης έχουν ως σκοπό την κάλυψη προσωρινώναναγκών σε ρευστότητα των αντισυµβαλλοµένων. Έχουν διάρκεια µίας ηµέρας, προκαθορισµένοεπιτόκιο και χορηγούνται έναντι ασφαλειών µε τη µορφή αποδεκτών περιουσιακών στοιχείων.

6. Λοιπές απαιτήσεις σε ευρώ έναντι πιστωτικών ιδρυµάτων ζώνης ευρώ

Στο στοιχείο αυτό, εκτός από υπόλοιπα τρεχούµενων λογαριασµών σε τράπεζες εξωτερικού,απεικονίζονται από τις 18.4.2012 οι πράξεις ELA (Emergency Liquidity Assistance), µετά απόσυµφωνία της ΕΚΤ και των ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήµατος που διενεργούν πράξεις ELA, στο πλαί-σιο εναρµόνισης των οικονοµικών τους καταστάσεων σε επίπεδο Ευρωσυστήµατος.

Μέσω των πράξεων ELA, διενεργείται έκτακτη χορήγηση ρευστότητας προς τα εγχώρια πιστω-τικά ιδρύµατα προκειµένου να αντισταθµιστούν παράγοντες που µειώνουν τη ρευστότητα του τρα-πεζικού συστήµατος. Οι πράξεις αυτές διενεργούνται από τις ΕθνΚΤ µε βάση το ισχύον θεσµικόπλαίσιο του Ευρωσυστήµατος και µε την έγκριση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Η χορηγηθείσα ρευστότητα, µέσω των ανωτέρω πράξεων, διαµορφώθηκε σε 9,8 δισεκ. ευρώστις 31.12.2013, έναντι 101,8 δισεκ. ευρώ στις 31.12.2012, µειωµένη σηµαντικά κατά 92 δισεκ.ευρώ. Η µείωση αυτή οφείλεται στην εξοµάλυνση των οικονοµικών συνθηκών και στην εκ νέουπρόσβαση των πιστωτικών ιδρυµάτων αφενός σε χρηµατοδότηση µέσω πράξεων στα πλαίσιαάσκησης της ενιαίας νοµισµατικής πολιτικής του Ευρωσυστήµατος και αφετέρου στις διεθνείςχρηµαταγορές.

Για τις πράξεις έκτακτης χορήγησης ρευστότητας (ELA), µέσω των οποίων παρέχεται ρευ-στότητα σε εξαιρετικές περιπτώσεις σε πιστωτικά ιδρύµατα που αντιµετωπίζουν προσωρινά προ-βλήµατα ρευστότητας, η Τράπεζα λαµβάνει επαρκή περιουσιακά στοιχεία ως ασφάλεια. Επί-σης το Ελληνικό ∆ηµόσιο χορηγεί εγγύηση απευθείας στην Τράπεζα για τη διενέργεια των πρά-ξεων αυτών.

Η Τράπεζα της Ελλάδος επωµίζεται το κόστος και τους κινδύνους που προκύπτουν από τις πρά-ξεις έκτακτης χορήγησης ρευστότητας.



TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 19

7. Χρεόγραφα σε ευρώ κατοίκων ζώνης ευρώ

7.1 Χρεόγραφα που διακρατούνται για σκοπούς νοµισµατικής πολιτικής

Κατηγορίες χρεογράφων 31.12.2013 31.12.2012 Μεταβολή(σε εκατ. ευρώ)

Χρεόγραφα στο πλαίσιο του Προγράµµατος Αγοράς Καλυµµένων Οµολογιών του Ευρωσυστήµατος (Covered Bonds Purchase Programme - CBPP1) 1.193,3 1.346,9 -153,6

Χρεόγραφα στο πλαίσιο του Προγράµµατοςτου Ευρωσυστήµατος για τις Αγορές Τίτλων(Securities Markets Programme – SMP) 4.876,9 5.618,1 -741,2

Σύνολο 6.070,2 6.965,0 -894,8

― Χρεόγραφα στο πλαίσιο του Προγράµµατος Αγοράς Καλυµµένων Οµολογιών του Ευρω-συστήµατος (Covered Bonds Purchase Programme –– CBPP1)6

Αφορούν καλυµµένες τραπεζικές και εταιρικές οµολογίες χωρών της ζώνης του ευρώ διάρκειαςµέχρι 12 έτη, που αγοράστηκαν από την Τράπεζα στο πλαίσιο του παραπάνω προγράµµατος.

Σηµειώνεται ότι το πρόγραµµα αυτό ολοκληρώθηκε στις 30.6.2010 και η συνολική αξία τωνκαλυµµένων οµολογιών που κατέχει το Ευρωσύστηµα στις 31.12.2013 ανέρχεται σε 41,6 δισεκ.ευρώ.

Στις 3 Νοεµβρίου 2011 η ΕΚΤ αποφάσισε την εφαρµογή δεύτερου Προγράµµατος ΑγοράςΚαλυµµένων Οµολογιών (CBPP2)7, στο οποίο η Τράπεζα της Ελλάδος δεν συµµετείχε.

― Χρεόγραφα στο πλαίσιο του Προγράµµατος του Ευρωσυστήµατος για τις Αγορές Τίτλων(Securities Markets Programme –– SMP)8

Το Πρόγραµµα του Ευρωσυστήµατος για τις Αγορές Τίτλων (SMP) τέθηκε σε εφαρµογή το Μάιοτου 2010. Σύµφωνα µε το πρόγραµµα η ΕΚΤ και οι ΕθνΚΤ µπορούσαν να αγοράσουν δηµόσιακαι ιδιωτικά χρεόγραφα της ζώνης του ευρώ, προκειµένου να αντιµετωπιστεί η δυσλειτουργίαορισµένων τµηµάτων της αγοράς χρεογράφων της ζώνης του ευρώ και για την αποκατάστασητης εύρυθµης λειτουργίας του µηχανισµού µετάδοσης της νοµισµατικής πολιτικής στις χώρες τηςζώνης του ευρώ. Το Σεπτέµβριο του 2012 το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισε τη λήξητου συγκεκριµένου προγράµµατος.

Στο πλαίσιο του εν λόγω προγράµµατος οι ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήµατος και η ΕΚΤ, αγόρασανοµόλογα η συνολική αξία των οποίων στις 31.12.2013 ανερχόταν σε 178,8 δισεκ. ευρώ. Οι αγο-ρές αφορούν σε οµόλογα κυβερνήσεων χωρών της ευρωζώνης.


66 Απόφαση της ΕΚΤ της 2.7.2009 σχετικά µε την εφαρµογή του Προγράµµατος Αγοράς Καλυµµένων Οµολογιών CBPP1 (ECB/2009/16), ΕΕL175, 4.7.2009, σελ.18.

77 Απόφαση της ΕΚΤ της 3.11.2011 σχετικά µε την εφαρµογή του Προγράµµατος Αγοράς Καλυµµένων Οµολογιών CBPP2 (ECB/2011/17),ΕΕ L297, 16.11.2011, σελ.70.

88 Απόφαση της ΕΚΤ της 14.5.2010 σχετικά µε την υιοθέτηση του Προγράµµατος για τις Αγορές Τίτλων (Securities Markets Programme-SMP) (ECB/2010/5), ΕΕ L124, 20.5.2010, σελ. 8.

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 20

Σύµφωνα µε το άρθρο 32.4 του Καταστατικού της ΕΚΤ, οι ζηµιές από τη διακράτηση χρεογράφωνστο πλαίσιο του προγράµµατος SMP, εάν αυτές πραγµατοποιηθούν, θα κατανέµονται εξ ολο-κλήρου στις ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήµατος, σύµφωνα µε τις ισχύουσες κλείδες συµµετοχής τουςστο Ευρωσύστηµα.

Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ αξιολογεί σε τακτική βάση τους χρηµατοοικονοµικούς κιν-δύνους που συνδέονται µε τα χρεόγραφα τα οποία έχουν αγοραστεί στο πλαίσιο του Προ-γράµµατος για τις Αγορές Τίτλων (SMP), καθώς και των δύο προγραµµάτων Αγοράς Καλυµ-µένων Οµολογιών (CBPP1 και CBPP2).

Τα χρεόγραφα του Προγράµµατος Αγοράς Καλυµµένων Οµολογιών (CBPP1) και του Προ-γράµµατος για τις αγορές τίτλων (SMP) πρόκειται να διακρατηθούν έως τη λήξη τους, αποτι-µώνται στο κόστος κτήσης προσαρµοσµένο µε τις υπό ή υπέρ το άρτιο αποσβεσθείσες διαφο-ρές και υπόκεινται σε έλεγχο αποµείωσης της αξίας τους (impairment tests).

Κατά τον έλεγχο αποµείωσης της αξίας των χρεογράφων στο πλαίσιο του προγράµµατος SMP,που διενεργήθηκε στο τέλος της χρήσης 2013 σε εναρµονισµένη βάση σε επίπεδο Ευρωσυστή-µατος, το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ διαπίστωσε ένα συµβάν ενεργοποίησης των διαδι-κασιών ελέγχου αποµείωσης που σχετίζεται µε τα κρατικά ιρλανδικά χρεόγραφα. Το συµβάναυτό προέκυψε το Φεβρουάριο του 2013 λόγω της αναδιάρθρωσης του δηµόσιου χρέους τηςΙρλανδίας µε την ανταλλαγή υποσχετικών επιστολών (promissory notes) µε µακροπρόθεσµα κρα-τικά οµόλογα. Μετά το σχετικό έλεγχο, το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισε ότι το συµ-βάν αυτό δεν οδηγεί σε αποµείωση της αξίας του χαρτοφυλακίου SMP, αφού µε βάση τη δια-θέσιµη πληροφόρηση της 31ης ∆εκεµβρίου 2013 δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι θα επηρεα-στούν οι µελλοντικές ταµειακές ροές. Κατά συνέπεια, δεν προέκυψαν ζηµιές αποµείωσης στοτέλος της χρήσης 2013 για τα ιρλανδικά χρεόγραφα, ούτε για τα υπόλοιπα χρεόγραφα του χαρ-τοφυλακίου SMP που κατέχει η Τράπεζα της Ελλάδος.

7.2 Λοιπά χρεόγραφα σε ευρώ κατοίκων ζώνης ευρώΠεριλαµβάνονται οµόλογα και έντοκα γραµµάτια σε ευρώ που έχουν εκδοθεί από κυβερνήσειςχωρών της ζώνης του ευρώ, συµπεριλαµβανοµένου του Ελληνικού ∆ηµοσίου. Πρόκειται για ταχαρτοφυλάκια που κατέχει η Τράπεζα για καθαρά επενδυτικούς σκοπούς.

Είδη χρεογράφων 31.12.2013 31.12.2012 Μεταβολή(σε εκατ. ευρώ)

Α’ Εµπορεύσιµα χρεόγραφα κυβερνήσεων χωρών της ζώνης του ευρώ (εκτός αυτών που χαρακτηρίζονται ως διακρατούµενα έως τη λήξη τους)

Χρεόγραφα χωρών ζώνης ευρώ εκτός Ε∆

Οµόλογα 1.256,1 640,9 615,2

Έντοκα γραµµάτια 3.312,8 3.746,9 -434,1

Χρεόγραφα Ε∆

Έντοκα γραµµάτια 585,9 0 585,9

Σύνολο A’ 5.154,8 4.387,8 767,0



TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 21

Β’ Εµπορεύσιµα χρεόγραφα διακρατούµενα έως τη λήξη τους

Οµόλογα Ελληνικού ∆ηµοσίου 3.553,1 3.807,1 -254,0

Κρατικά οµόλογα άλλων χωρών τηςζώνης του ευρώ 6.341,4 5.622,6 718,8

Σύνολο B’ 9.894,5 9.429,7 464,8

Γενικό σύνολο 15.049,3 13.817,5 1.231,8

Όπως φαίνεται στον παραπάνω πίνακα, το µεγαλύτερο µέρος των επενδυτικών χαρτοφυλακίωντης Τράπεζας αποτελείται από χρεόγραφα που πρόκειται να διακρατηθούν έως τη λήξη τους(Σύνολο Β’).

Τα χρεόγραφα αυτά αποτιµήθηκαν στο κόστος κτήσης προσαρµοσµένο µε τις υπό ή υπέρ το άρτιοαποσβεσθείσες διαφορές και από τον έλεγχο αποµείωσης της αξίας τους, που διενεργήθηκε στοτέλος της χρήσεως 2013, διαπιστώθηκε ότι δεν συντρέχουν αντικειµενικές αποδείξεις για απο-µείωση της αξίας τους.

Τα λοιπά χρεόγραφα (Σύνολο Α’) αποτιµήθηκαν µε τις µέσες αγοραίες τιµές της 31.12.2013.Τα κέρδη που προέκυψαν µεταφέρθηκαν στους λογαριασµούς αναπροσαρµογής (revaluationaccounts), ενώ οι ζηµίες ύψους 6,3 εκατ. ευρώ καλύφθηκαν από την πρόβλεψη που έχει σχη-µατιστεί για το σκοπό αυτό.

8. Μακροπρόθεσµες απαιτήσεις σε ευρώ έναντι της γενικής κυβέρνησης

Αφορούν τα µακροπρόθεσµα δάνεια σε ευρώ που έχει χορηγήσει η Τράπεζα στο Ελληνικό ∆ηµόσιο.

Ειδικότερα πρόκειται για:

– έντοκα δάνεια τα οποία χορηγήθηκαν στο Ελληνικό ∆ηµόσιο µέχρι 31.12.1993,

– έντοκα δάνεια που χορήγησε η Τράπεζα στο Ελληνικό ∆ηµόσιο στις 31.12.1993 στο πλαίσιοτης ρύθµισης του υπολοίπου του λογαριασµού “Συναλλαγµατικές διαφορές Ν. 1083/80”,

– άτοκα δάνεια σε ευρώ που έχουν χορηγηθεί από την Τράπεζα στο Ελληνικό ∆ηµόσιο γιατη συµµετοχή του στο κεφάλαιο του ∆ΝΤ (Quota) και αφορούν το µερίδιο συµµετοχής τουπου είναι εκφρασµένο σε ευρώ. Το ποσό του µεριδίου είναι κατατεθειµένο από το ∆ΝΤστην Τράπεζα και περιλαµβάνεται στο στοιχείο 5 του παθητικού “Υποχρεώσεις σε ευρώέναντι µη κατοίκων ζώνης ευρώ”.

Υπόλοιπο δανείων στις 31.12.2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.657,7 εκατ. ευρώ

Υπόλοιπο δανείων στις 31.12.2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.170,4 εκατ. ευρώ

Μ ε ί ω σ η 512,7 εκατ. ευρώ

Η µείωση οφείλεται κυρίως στη σταδιακή εξόφληση των έντοκων δανείων.


TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 22

9. Απαιτήσεις εντός του Ευρωσυστήµατος

9.1 Συµµετοχή στο κεφάλαιο, τα αποθεµατικά και τις προβλέψεις της ΕΚΤΣτον παρακάτω πίνακα απεικονίζονται τα στοιχεία που αφορούν τη συµµετοχή της Τράπεζαςτης Ελλάδος στο κεφάλαιο, τα αποθεµατικά και τις προβλέψεις της ΕΚΤ.

Στοιχεία 31.12.2013 (σε ποσοστά %) (σε εκατ. ευρώ)

Εγγεγραµµένο κεφάλαιο της ΕΚΤ(συµµετέχουν και οι 28 χώρες-µέλη της ΕΕ) 10.825,0

Κλείδα κατανοµής της Τράπεζας της Ελλάδοςστο εγγεγραµµένο κεφάλαιο της ΕΚΤ 1,9483

Καταβεβληµένο κεφάλαιο της ΕΚΤ από τις 17 ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήµατος 7.529,7

Κλείδα συµµετοχής της Τράπεζας της Ελλάδος στο Ευρωσύστηµα 2,80097

Συµµετοχή της Τράπεζας της Ελλάδος στο κεφάλαιο της ΕΚΤ 210,9

Συµµετοχή της Τράπεζας της Ελλάδος στα αποθεµατικά και τις προβλέψεις της ΕΚΤ 320,4

Συνολικό µερίδιο συµµετοχής της Τράπεζαςτης Ελλάδος στο κεφάλαιο, τα αποθεµατικάκαι τις προβλέψεις της ΕΚΤ στις 31.12.2013 531,3

Σύµφωνα µε το άρθρο 28 του Καταστατικού του Ευρωπαϊκού Συστήµατος Κεντρικών Τραπε-ζών (ΕΣΚΤ) και της ΕΚΤ, οι Eθνικές Kεντρικές Tράπεζες του ΕΣΚΤ είναι οι µόνοι εγγε-γραµµένοι µεριδιούχοι του κεφαλαίου της ΕΚΤ.

Η εγγραφή στο κεφάλαιο της ΕΚΤ πραγµατοποιείται σύµφωνα µε την κλείδα κατανοµής κάθε ΕθνΚΤ,η οποία ισούται µε το άθροισµα του 50% του µεριδίου συµµετοχής του οικείου κράτους-µέλους στοακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του 50% του µεριδίου συµµετοχής του στονπληθυσµό της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 29 παρ. 1 του Καταστατικού του ΕΣΚΤ).

Το µερίδιο συµµετοχής της Τράπεζας στο κεφάλαιο της ΕΚΤ ανέρχεται σε 210,9 εκατ. ευρώ καιείναι εξ ολοκλήρου καταβεβληµένο. Αντιστοιχεί στο 2,80097% (σταθµισµένη κλείδα κατανο-µής) του καταβεβληµένου από τις 17 ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήµατος κεφαλαίου της ΕΚΤ, το οποίο,µετά τις αναπροσαρµογές που έλαβαν χώρα το 2013, ανέρχεται σε 7.529,7 εκατ. ευρώ.

Το υπόλοιπο ποσό, ύψους 320,4 εκατ. ευρώ, αφορά τη συµµετοχή της Τράπεζας στα αποθεµα-τικά και τις εξοµοιούµενες µε αυτά προβλέψεις της ΕΚΤ.

Με βάση το άρθρο 29 παρ. 3 του Καταστατικού του ΕΣΚΤ, οι κλείδες κατανοµής των ΕθνΚΤγια τη συµµετοχή τους στο κεφάλαιο της ΕΚΤ αναπροσαρµόζονται ανά πενταετία µετά τηνίδρυση του ΕΣΚΤ (τελευταία αναπροσαρµογή 2009). Επίσης, σύµφωνα µε το άρθρο 48.3 τουΚαταστατικού του ΕΣΚΤ, το εγγεγραµµένο κεφάλαιο της ΕΚΤ αυξάνεται αυτοµάτως όταν ένανέο µέλος (κράτος) εντάσσεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η αντίστοιχη ΕθνΚΤ εντάσσεταιστο ΕΣΚΤ. Η αύξηση καθορίζεται πολλαπλασιάζοντας το υφιστάµενο ύψος του εγγεγραµµέ-



TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 23

νου κεφαλαίου της ΕΚΤ µε το λόγο της κλείδας συµµετοχής της νεοεισερχόµενης ΕθνΚΤ στοΕΣΚΤ προς το άθροισµα των κλειδών συµµετοχής των ΕθνΚΤ που είναι ήδη µέλη του ΕΣΚΤ.

Την 1.7.2013, µε την είσοδο της Κροατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως νέου κράτους-µέλους,το εγγεγραµµένο κεφάλαιο της ΕΚΤ αυξήθηκε από 10.760,7 εκατ. ευρώ σε 10.825,0 εκατ. ευρώ.Η κλείδα κατανοµής της Τράπεζας της Ελλάδος στο εγγεγραµµένο κεφάλαιο της ΕΚΤ δια-µορφώθηκε σε 1,9483% από 1,9649%, µε αποτέλεσµα να µεταβληθούν και τα µερίδια συµµε-τοχής της Τράπεζας στο κεφάλαιο, στα αποθεµατικά και τις προβλέψεις της ΕΚΤ από 211,4 εκατ.ευρώ σε 210,9 εκατ. ευρώ και από 322,2 εκατ. ευρώ σε 320,4 εκατ. ευρώ αντίστοιχα.

Σηµειώνεται επίσης ότι από 1.1.2014, λόγω πενταετούς αναθεώρησης και εισόδου της Λεττο-νίας στο Ευρωσύστηµα, η κλείδα κατανοµής της Τράπεζας της Ελλάδος στο εγγεγραµµένο κεφά-λαιο της ΕΚΤ διαµορφώνεται σε 2,0332% και η κλείδα συµµετοχής της Τράπεζας της Ελλάδοςστο Ευρωσύστηµα σε 2,90547%.

9.2 Απαιτήσεις από τη µεταβίβαση συναλλαγµατικών διαθεσίµων στην ΕΚΤ

Στοιχεία 31.12.2013 (σε ποσοστά %) (σε εκατ. ευρώ)

Συνολικά συναλλαγµατικά διαθέσιµα που έχουνµεταβιβαστεί στην ΕΚΤ από τις 17 ΕθνΚΤ τουΕυρωσυστήµατος 40.309,6

Κλείδα συµµετοχής της Τράπεζας της Ελλάδος στο Ευρωσύστηµα 2,80097

Απαιτήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος στις 31.12.2013 από τη µεταβίβαση συναλλαγµατικώνδιαθεσίµων στην ΕΚΤ 1.129,1

Αφορούν τις απαιτήσεις της Τράπεζας που απορρέουν από τη µεταβίβαση συναλλαγµατικώνδιαθεσίµων στην ΕΚΤ, σύµφωνα µε τις διατάξεις της Συνθήκης Ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Ένω-σης (άρθρο 30 του Καταστατικού του ΕΣΚΤ).

Τα συναλλαγµατικά διαθέσιµα µεταφέρθηκαν κατ’ αναλογία του µεριδίου συµµετοχής της Τρά-πεζας στο καταβεβληµένο κεφάλαιο της ΕΚΤ και αφορούσαν κατά 85% δολάρια ΗΠΑ και γιενΙαπωνίας και κατά 15% χρυσό.

Οι απαιτήσεις αυτές είναι εκφρασµένες σε ευρώ και αποφέρουν τόκο που υπολογίζεται µε το85% του εκάστοτε οριακού επιτοκίου των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης του Ευρωσυ-στήµατος (η διαφορά 15% αντιστοιχεί στο µέρος της απαίτησης που προήλθε από τη µεταφοράτου χρυσού και θεωρείται ότι έχει µηδενική απόδοση)9.

Οι προσαρµογές των κλειδών κατανοµής στο κεφάλαιο της ΕΚΤ την 1.7.2013, οδήγησαν στηνπροσαρµογή της απαίτησης της Τράπεζας της Ελλάδος από τη µεταφορά συναλλαγµατικών δια-θεσίµων στην ΕΚΤ. Λόγω της µείωσης της κλείδας κατανοµής, η απαίτηση της Τράπεζας τηςΕλλάδος µειώθηκε κατά 2,8 εκατ. ευρώ (από 1.131,9 εκατ. ευρώ σε 1.129,1 εκατ. ευρώ).


99 Κατευθυντήρια γραµµή της ΕΚΤ της 3 Νοεµβρίου 1998, όπως τροποποιήθηκε από την κατευθυντήρια γραµµή της 16 Νοεµβρίου 2000 σχε-τικά µε τη σύνθεση και αποτίµηση των συναλλαγµατικών διαθεσίµων και τις λεπτοµέρειες της αρχικής µεταβίβασής τους, το νόµισµα στοοποίο εκφράζονται οι ισοδύναµες απαιτήσεις και την απόδοσή τους (ECB/2000/15) ΕΕ L336, 30.12.2000, σελ.114.

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 24

9.3 Καθαρές απαιτήσεις που απορρέουν από την κατανοµή, εντός του Ευρωσυστήµατος, των κυκλο-φορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ

Στις 31.12.2013 το καθαρό αποτέλεσµα από την κατανοµή εντός του Ευρωσυστήµατος τωνκυκλοφορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ αποτελεί υποχρέωση της Τράπεζας και απει-κονίζεται στο στοιχείο 9.2 του παθητικού “Καθαρές υποχρεώσεις που απορρέουν από τηνκατανοµή, εντός του Ευρωσυστήµατος, των κυκλοφορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ”.

9.4 Καθαρές απαιτήσεις που απορρέουν από το υπόλοιπο του λογαριασµού δοσοληψιών µε το ΕΣΚΤ(TARGET2)

Στις 31.12.2013 το καθαρό αποτέλεσµα που απορρέει από το υπόλοιπο του λογαριασµού δοσο-ληψιών µε το ΕΣΚΤ (TARGET2) είναι πιστωτικό για την Τράπεζα και απεικονίζεται στο στοι-χείο 9.3 του παθητικού “Καθαρές υποχρεώσεις που απορρέουν από το υπόλοιπο του λογα-ριασµού δοσοληψιών µε το ΕΣΚΤ (TARGET2)”.

9.5 Λοιπές απαιτήσεις εντός του Ευρωσυστήµατος (καθαρές)Οι λοιπές απαιτήσεις εντός του Ευρωσυστήµατος ύψους 82,5 εκατ. ευρώ προέκυψαν ως εξής:

– Από το αποτέλεσµα που προέκυψε για την Τράπεζα από την αναδιανοµή του νοµισµατι-κού εισοδήµατος του Ευρωσυστήµατος του 201310 ύψους 43,8 εκατ. ευρώ. Το πραγµατικόσυγκεντρωθέν από την Τράπεζα νοµισµατικό εισόδηµα ήταν µικρότερο του αναλογούντοςµε βάση τη σταθµισµένη κλείδα κατανοµής της, ήτοι:

Συγκεντρωθέν νοµισµατικό εισόδηµα από την Τράπεζα . . . . . . . . . . . . . . . . 424,0 εκατ. ευρώ

Αναλογούν νοµισµατικό εισόδηµα σύµφωνα µε το µερίδιο συµµετοχής της στο κεφάλαιο της ΕΚΤ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467,8 εκατ. ευρώ

Θ ε τ ι κ ό α π ο τ έ λ ε σ µ α 43,8 εκατ. ευρώ

– Από το ποσό 356 χιλιάδων ευρώ που εισέπραξε η Τράπεζα από διορθώσεις που έγιναν στηναναδιανοµή του νοµισµατικού εισοδήµατος προηγούµενων ετών.

– Από το ποσό 38,4 εκατ. ευρώ που εισέπραξε η Τράπεζα ως έσοδο από την ενδιάµεση διανοµήκερδών της ΕΚΤ της χρήσης 2013.

10. Στοιχεία ενεργητικού υπό τακτοποίηση

Το υπόλοιπο στις 31.12.2013 των υπό τακτοποίηση στοιχείων του ενεργητικού ύψους 1,6 εκατ.ευρώ αφορούσε προϊόν επιταγών που δεν είχαν ακόµη διακανονιστεί καθώς και υπό τακτο-ποίηση υπόλοιπα ενδιάµεσων λογαριασµών.

11. Λοιπά στοιχεία ενεργητικού

11.1 ΚέρµαταΣτο στοιχείο αυτό παρακολουθείται η αξία των κερµάτων που υπάρχουν στα ταµεία της Τρά-πεζας και τα οποία έχουν εκδοθεί από τις 17 χώρες της ζώνης του ευρώ.



1100 Για τον υπολογισµό του ποσού της αναδιανοµής του νοµισµατικού εισοδήµατος χρησιµοποιήθηκαν τα τελευταία διαθέσιµα προϋπολογιστικάστοιχεία από την ΕΚΤ, κατά την ηµεροµηνία κατάρτισης του ισολογισµού και έγκρισής του από το Γενικό Συµβούλιο της Τράπεζας.

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 25


Αξία κερµάτων στις 31.12.2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66,4 εκατ. ευρώΑξία κερµάτων στις 31.12.2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69,4 εκατ. ευρώ


11.2 Ενσώµατα και ασώµατα πάγια στοιχεία ενεργητικούΣτα πάγια στοιχεία περιλαµβάνονται τα ακίνητα (οικόπεδα, κτίρια και εγκαταστάσεις κτιρίων,κτίρια υπό κατασκευή), τα έπιπλα, τα µηχανήµατα, ο ηλεκτρονικός εξοπλισµός και τα έξοδαλογισµικού. Τα πάγια στοιχεία εµφανίζονται στο κόστος κτήσης προσαρµοσµένο µε τις απο-σβέσεις και τυχόν αποµειώσεις.

Η αξία των παγίων στις 31.12.2013 είναι µειωµένη κατά τα ποσά των αποσβέσεων που έχουνδιενεργηθεί µέχρι την ηµεροµηνία αυτή.

Οι αποσβέσεις διενεργούνται µε τη µέθοδο της σταθερής απόσβεσης για όλη τη διάρκεια τηςπροσδοκώµενης ωφέλιµης ζωής του πάγιου στοιχείου.

Αναπόσβεστη αξία πάγιων στοιχείων

Κατηγορίες παγίων: 31.12.2013 31.12.2012 Μεταβολή Συντελεστές(σε εκατ. ευρώ) απόσβεσης

(%)

Οικόπεδα 542,3 542,3 0 0

Κτίρια - εγκαταστάσεις κτιρίων 231,7 235,2 -3,5 2,5

Κτίρια υπό κατασκευή και προκαταβολές κτήσεως παγίων 16,0 17,4 -1,4 0

Λοιπός εξοπλισµός 23,8 29,2 -5,4 8-24

Έξοδα πολυετούς απόσβεσης(έξοδα λογισµικού κ.λπ.) 1,5 0,7 0,8 20-24

Σύνολο 815,3 824,8 -9,5

11.3 Λοιπά χρηµατοοικονοµικά στοιχεία ενεργητικούΠεριλαµβάνονται οι µετοχές της εταιρείας ∆ΙΑΣ (∆ιατραπεζικά Συστήµατα Α.Ε.), η συµµετοχήστο ΤΕΚΕ (Ταµείο Εγγύησης Καταθέσεων και Επενδύσεων), οι µετοχές της εταιρίας ΕΧΑΕ(Ελληνικά Χρηµατιστήρια Α.Ε.), οι µετοχές του οργανισµού SWIFT, καθώς και οι µετοχές σεSDR της Τράπεζας ∆ιεθνών ∆ιακανονισµών (BIS) που έχει στην κατοχή της η Τράπεζα.

Η αξία των παραπάνω µετοχών και συµµετοχών, οι οποίες αποτιµώνται στο κόστος κτήσης, ανέρ-χεται σε 29,3 εκατ. ευρώ στις 31.12.2013.

11.4 ∆ιαφορές αναπροσαρµογής της αξίας πράξεων εκτός ισολογισµού

Υπόλοιπο 31.12.2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 χιλ. ευρώ

Στο στοιχείο αυτό εµφανίζεται το αποτέλεσµα που προέκυψε από την αναπροσαρµογή στο τέλοςτου έτους των εκκρεµών πράξεων που παρακολουθούνται σε λογαριασµούς εκτός ισολογισµού(τάξεως).

26Π

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 26



Πρόκειται για µη πραγµατοποιηθέντα κέρδη ύψους 242 χιλ. ευρώ, τα οποία προήλθαν από τηναποτίµηση τίτλων εκδόσεως του Ελληνικού ∆ηµοσίου (warrants) και καταχωρήθηκαν σε λογα-ριασµούς αναπροσαρµογής (revaluation accounts). Οι τίτλοι αυτοί απεικονίζονται σε λογα-ριασµούς τάξεως στην ονοµαστική τους αξία.

11.5 Μεταβατικοί λογαριασµοί και δεδουλευµένα έσοδαΠεριλαµβάνονται οι αγορασθέντες δεδουλευµένοι τόκοι χρεογράφων και οι δεδουλευµένοι καιµη εισπραχθέντες µέχρι 31.12.2013 πιστωτικοί τόκοι και λοιπά δεδουλευµένα έσοδα. Τα τελευ-ταία θα εισπραχθούν το νέο οικονοµικό έτος και αφορούν κυρίως τόκους χορηγηθέντων απότην Τράπεζα δανείων στο πλαίσιο άσκησης της ενιαίας νοµισµατικής πολιτικής του Ευρωσυ-στήµατος, χρεογράφων, τοποθετήσεων σε τράπεζες, καθώς και τους τόκους που αντιστοιχούνστα συναλλαγµατικά διαθέσιµα που έχουν µεταβιβαστεί στην ΕΚΤ.

Υπόλοιπο στις 31.12.2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 647,8 εκατ. ευρώΥπόλοιπο στις 31.12.2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 684,1 εκατ. ευρώ


11.6 Λοιπά στοιχείαΣτα λοιπά στοιχεία ενεργητικού περιλαµβάνονται τα αποθέµατα του ΙΕΤΑ τέλους χρήσης, ταυπόλοιπα των προσωρινών χρεωστικών λογαριασµών, τα ανεξόφλητα υπόλοιπα των δανείωνπρος το προσωπικό της Τράπεζας, καθώς και περιουσιακά στοιχεία των πρώην κλάδων ασφά-λισης του προσωπικού της Τράπεζας.


Α ύ ξ η σ η 12,5 εκατ. ευρώ

Π

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 27


TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 28

Π Α Θ Η Τ Ι Κ Ο

1. Τραπεζογραµµάτια σε κυκλοφορία

Υπόλοιπο στις 31.12.2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24.640,9 εκατ. ευρώ


A ύ ξ η σ η 1.064,1 εκατ. ευρώ

Αφορά το µερίδιο της Τράπεζας της Ελλάδος στο σύνολο των κυκλοφορούντων τραπεζογραµ-µατίων ευρώ, υπολογιζόµενο µε βάση την κλείδα κατανοµής τραπεζογραµµατίων της Τράπε-ζας (2,5770%). Η µεταβολή οφείλεται στην αύξηση της συνολικής κυκλοφορίας τραπεζογραµ-µατίων ευρώ σε όλες τις χώρες, εντός και εκτός ζώνης ευρώ, η οποία ανήλθε σε 956,2 δισεκ.ευρώ στις 31.12.2013, έναντι 912,6 δισεκ. ευρώ στις 31.12.2012. (βλ. “Τραπεζογραµµάτια σεκυκλοφορία” στην ενότητα “Λογιστικές πολιτικές”).

Το µέσο ύψος της κυκλοφορίας τραπεζογραµµατίων ευρώ που αντιστοιχεί στην Τράπεζα τηςΕλλάδος, µε βάση την κλείδα κατανοµής, ανήλθε κατά τη διάρκεια του 2013 σε 23,1 δισεκ. ευρώ,έναντι 22,8 δισεκ. ευρώ το 2012.

31.12.2013 31.12.2012 Μεταβολή(σε εκατ. ευρώ)

Αξία τραπεζογραµµατίων ευρώ που

έχουν τεθεί σε κυκλοφορία

από την Τράπεζα 35.480,2 38.036,4 -2.556,2

Μ ε ί ο ν :

Υποχρέωση που απορρέει από το µερίδιο

που εκδίδεται για λογαριασµό της ΕΚΤ

(8% επί της συνολικής αξίας των

κυκλοφορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ

επί την κλείδα συµµετοχής στο Ευρωσύστηµα)11 -2.142,6 -2.050,2 -92,4

Μ ε ί ο ν :

Υποχρέωση που απορρέει από την

κατανοµή εντός του Ευρωσυστήµατος των

κυκλοφορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ11 -8.696,7 -12.409,4 3.712,7

Αξία τραπεζογραµµατίων ευρώ σε

κυκλοφορία από την Τράπεζα της Ελλάδος

µε βάση την κλείδα κατανοµής

τραπεζογραµµατίων 24.640,9 23.576,8 1.064,1



1111 Απεικονίζονται στο στοιχείο του παθητικού 9.2 “Καθαρές υποχρεώσεις που απορρέουν από την κατανοµή, εντός του Ευρωσυστήµατος, τωνκυκλοφορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ”.

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 29

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του πίνακα, η αξία των τραπεζογραµµατίων ευρώ που έχουντεθεί σε κυκλοφορία από την Τράπεζα της Ελλάδος παρουσίασε µείωση κατά 2.556,2 εκατ. ευρώ,ως αποτέλεσµα της συνεχιζόµενης τάσης επιστροφής των τραπεζογραµµατίων που είχαν ανα-ληφθεί από το τραπεζικό σύστηµα κυρίως το 2011 και το α’ εξάµηνο του 2012.

2. Υποχρεώσεις σε ευρώ έναντι πιστωτικών ιδρυµάτων ζώνης ευρώ σχετιζόµενες µε πράξειςνοµισµατικής πολιτικής

2.1 Τρεχούµενοι λογαριασµοί (περιλαµβανοµένων των υποχρεωτικών καταθέσεων)Οι λογαριασµοί αυτοί εµφανίζουν τις καταθέσεις των εγχώριων πιστωτικών ιδρυµάτων στην Τρά-πεζα της Ελλάδος, οι οποίες χρησιµοποιούνται για την εκπλήρωση της υποχρέωσής τους για τήρησηελάχιστων αποθεµατικών στο Ευρωσύστηµα και για την τακτοποίηση των µεταξύ τους πληρωµών.Τα υπόλοιπα των ελάχιστων αποθεµατικών που τηρούν τα πιστωτικά ιδρύµατα στην Τράπεζα εκτο-κίζονται ηµερησίως µε βάση το ισχύον επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης τουΕυρωσυστήµατος (MRO rate).

Υπόλοιπο στις 31.12.2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 748,6 εκατ. ευρώΥπόλοιπο στις 31.12.2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.369,4 εκατ. ευρώ


Το µέσο υπόλοιπο των τρεχούµενων λογαριασµών των πιστωτικών ιδρυµάτων κατά τη διάρκειατου 2013 διαµορφώθηκε σε 1,9 δισεκ. ευρώ έναντι 1,8 δισεκ. ευρώ το 2012.

2.2 ∆ιευκόλυνση αποδοχής καταθέσεωνΑφορά την πάγια διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων που παρέχει το Ευρωσύστηµα στα πιστω-τικά ιδρύµατα, στο πλαίσιο άσκησης της ενιαίας νοµισµατικής πολιτικής στις χώρες της ζώνηςτου ευρώ.

Ειδικότερα, πρόκειται για τις καταθέσεις των πιστωτικών ιδρυµάτων στην Τράπεζα της Ελλά-δος διάρκειας µίας ηµέρας (overnight), µε προκαθορισµένο επιτόκιο.

Υπόλοιπο στις 31.12.2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.150,0 εκατ. ευρώΥπόλοιπο στις 31.12.2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410,0 εκατ. ευρώ


2.5 Καταθέσεις για την κάλυψη περιθωρίωνΠρόκειται για καταθέσεις των πιστωτικών ιδρυµάτων µε σκοπό την κάλυψη της µείωσης τηςαξίας των περιουσιακών στοιχείων που έχουν χορηγηθεί στην Τράπεζα ως ασφάλεια έναντιπαροχής ρευστότητας στο πλαίσιο άσκησης της ενιαίας νοµισµατικής πολιτικής του Ευρωσυ-στήµατος (στοιχείο 5 ενεργητικού).



4. Υποχρεώσεις σε ευρώ έναντι λοιπών κατοίκων ζώνης ευρώ

4.1 Γενική κυβέρνησηΠεριλαµβάνονται τα υπόλοιπα των λογαριασµών καταθέσεων του Ελληνικού ∆ηµοσίου, των∆ηµόσιων Οργανισµών και του Ταµείου Παρακαταθηκών και ∆ανείων.


TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 30

Υπόλοιπο στις 31.12.2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.943,2 εκατ. ευρώΥπόλοιπο στις 31.12.2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.721,3 εκατ. ευρώ

Α ύ ξ η σ η 1.221,9 εκατ. ευρώ

Το µέσο υπόλοιπο των παραπάνω καταθέσεων αυξήθηκε κατά τη διάρκεια του 2013 και δια-µορφώθηκε σε 6,2 δισεκ. ευρώ έναντι 4,4 δισεκ. ευρώ το 2012.

4.2 Λοιπές υποχρεώσεις




Πρόκειται για υπόλοιπα λογαριασµών καταθέσεων διαφόρων φορέων και οργανισµών.

Περιλαµβάνονται η κατάθεση του Ταµείου Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας ύψους 488,8 εκατ.ευρώ, τα κεφάλαια του Ευρωπαϊκού Ταµείου Επενδύσεων και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επεν-δύσεων ύψους 455 εκατ. ευρώ, υπόλοιπα άτοκων κυρίως λογαριασµών καταθέσεων διαφόρωνφορέων και οργανισµών, καθώς και τα υπόλοιπα των λογαριασµών εκκαθάρισης των συναλ-λαγών του Χρηµατιστηρίου Αξιών Αθηνών.

Η κατάθεση του Ταµείου Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας προέρχεται από κεφάλαια τουΜηχανισµού Στήριξης της Ελλάδος από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ∆ΝΤ, είναι έντοκη καιεκτοκίζεται µε βάση τα επιτόκια: ΕΟΝΙΑ µείον 10 µονάδες βάσης και Deposit Facility. Σηµει-ώνεται ότι για ολόκληρο το 2013 το επιτόκιο της παραπάνω κατάθεσης κυµάνθηκε σε µηδενικάεπίπεδα.

Οι καταθέσεις του Ευρωπαϊκού Ταµείου Επενδύσεων και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επεν-δύσεων είναι επίσης έντοκες (µέσο ετήσιο επιτόκιο 0,34%) και προορίζονται για την ενίσχυσητης χώρας µας στους τοµείς της αγροτικής οικονοµίας και των επιχειρήσεων.

5. Υποχρεώσεις σε ευρώ έναντι µη κατοίκων ζώνης ευρώ

Υπόλοιπο στις 31.12.2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 990,4 εκατ. ευρώ



Περιλαµβάνονται καταθέσεις διαφόρων φορέων και οργανισµών.

Το µεγαλύτερο µέρος (961,9 εκατ. ευρώ) αφορά το λογαριασµό καταθέσεων σε ευρώ που τηρείτο ∆ΝΤ στην Τράπεζα και αντιστοιχεί στο µερίδιο συµµετοχής της Ελλάδος στο κεφάλαιο του∆ΝΤ που είναι εκφρασµένο σε ευρώ (µέρος της Quota). Μέσω του παραπάνω λογαριασµού διε-νεργούνται οι συναλλαγές της Τράπεζας (εισπράξεις/πληρωµές) µε τρίτες χώρες, σύµφωνα µεσχετικές εντολές του ∆ΝΤ, στο πλαίσιο των διεθνών συναλλαγών του.

Η µείωση που παρατηρείται οφείλεται αποκλειστικά στην αναπροσαρµογή του υπολοίπου λόγωανατίµησης του ευρώ έναντι του SDR το 2013.



TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 31

6. Υποχρεώσεις σε συνάλλαγµα έναντι κατοίκων ζώνης ευρώ

Οι υποχρεώσεις αυτές αφορούν κυρίως έντοκες καταθέσεις δηµόσιων οργανισµών σε συνάλλαγµα.



7. Υποχρεώσεις σε συνάλλαγµα έναντι µη κατοίκων ζώνης ευρώ

7.1 Καταθέσεις και λοιπές υποχρεώσειςΠρόκειται για άτοκες και έντοκες καταθέσεις διαφόρων φορέων και οργανισµών ύψους 2 χιλ.ευρώ.

8. Λογαριασµός ειδικών τραβηκτικών δικαιωµάτων του ∆ΝΤ

Στο λογαριασµό αυτό εµφανίζονται οι υποχρεώσεις της Τράπεζας προς το ∆ΝΤ από κατανοµέςειδικών τραβηκτικών δικαιωµάτων (SDR) ύψους 782,3 εκατ. SDR. Η διάθεση του εν λόγω ποσούαπό το ∆ΝΤ προς την Ελλάδα έγινε τµηµατικά. Από το 1970 µέχρι το 1981 διατέθηκαν 103,5 εκατ.SDR και το 2009 τα υπόλοιπα 678,8 εκατ. SDR. Οι κατανοµές του έτους 2009 πραγµατοποιήθη-καν στο πλαίσιο της γενικής κατανοµής SDR ύψους αντίστοιχου των 250 δισεκ. δολαρίων ΗΠΑπρος όλες τις χώρες-µέλη του ∆ΝΤ, η οποία εγκρίθηκε από το ∆.Σ. του ∆ΝΤ στις 7.8.2009 και τέθηκεσε ισχύ στις 28.8.2009.

Σκοπός της εν λόγω κατανοµής είναι η παροχή ρευστότητας στο παγκόσµιο οικονοµικό σύστηµαµε την ενίσχυση των συναλλαγµατικών διαθεσίµων των χωρών-µελών του ∆ΝΤ και πραγµατο-ποιήθηκε κατ’ αναλογία προς τα ισχύοντα µερίδια συµµετοχής τους στο κεφάλαιο του ∆ΝΤ.



Η µείωση οφείλεται στην αναπροσαρµογή του υπολοίπου λόγω ανατίµησης του ευρώ έναντι τουSDR το 2013.

9. Υποχρεώσεις εντός του Ευρωσυστήµατος

9.2 Καθαρές υποχρεώσεις που απορρέουν από την κατανοµή, εντός του Ευρωσυστήµατος, τωνκυκλοφορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ

Στο στοιχείο αυτό περιλαµβάνονται οι υποχρεώσεις της Τράπεζας της Ελλάδος που απορρέ-ουν από την κατανοµή εντός του Ευρωσυστήµατος των κυκλοφορούντων τραπεζογραµµατίωνευρώ (βλ. “Τραπεζογραµµάτια σε κυκλοφορία” στην ενότητα “Λογιστικές πολιτικές”).

Υπόλοιπο στις 31.12.2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.839,3 εκατ. ευρώΥπόλοιπο στις 31.12.2012 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14.459,6 εκατ. ευρώ

Μ ε ί ω σ η 3.620,3 εκατ. ευρώ

Το ύψος της υποχρέωσης στις 31.12.2013 διαµορφώθηκε από τα παρακάτω µεγέθη:


TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 32

– 2.142,6 εκατ. ευρώ αφορούν την αξία των τραπεζογραµµατίων ευρώ τα οποία έχουν εκδοθείαπό την Τράπεζα της Ελλάδος για λογαριασµό της ΕΚΤ (ποσοστό 8% επί της συνολικής αξίαςτων κυκλοφορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ θεωρείται ότι εκδίδεται για λογαριασµό τηςΕΚΤ). Το µερίδιο που αντιστοιχεί στην Τράπεζα υπολογίζεται σύµφωνα µε τη κλείδα συµ-µετοχής της στο Ευρωσύστηµα. Το παραπάνω ποσό αυξήθηκε κατά 92,4 εκατ. ευρώ σε σχέσηµε την 31.12.2012 (2.050,2 εκατ. ευρώ), λόγω της γενικής αύξησης των τραπεζογραµµατίωνευρώ σε κυκλοφορία σε επίπεδο Ευρωσυστήµατος.

– 8.696,7 εκατ. ευρώ αφορούν το ποσό κατά το οποίο προσαρµόστηκε (µειώθηκε) η αξία τωντραπεζογραµµατίων ευρώ που πραγµατικά έχουν τεθεί σε κυκλοφορία από την Τράπεζα, µετάτην αφαίρεση του 8% υπέρ της ΕΚΤ, ώστε το µερίδιο της Τράπεζας στο σύνολο των κυκλο-φορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ (στοιχείο 1 του παθητικού) να αντιστοιχεί σ’ αυτό πουπροκύπτει µε βάση την κλείδα κατανοµής τραπεζογραµµατίων. Το 2013 το παραπάνω ποσόµειώθηκε κατά 3.712,7 εκατ. ευρώ, λόγω της µείωσης που σηµειώθηκε στην αξία των τραπε-ζογραµµατίων ευρώ που πραγµατικά τέθηκαν σε κυκλοφορία από την Τράπεζα κατά τη διάρ-κεια του 2013 (βλ. πίνακα σελ. 31).

9.3 Καθαρές υποχρεώσεις που απορρέουν από το υπόλοιπο του λογαριασµού δοσοληψιών µε τοΕΣΚΤ (TARGET2)

Πρόκειται για τις καθαρές υποχρεώσεις της Τράπεζας έναντι του ΕΣΚΤ που απορρέουν από τις διευ-ρωπαϊκές συναλλαγές των εγχώριων πιστωτικών ιδρυµάτων και τις συναλλαγές της Τράπεζας της Ελλά-δος µε τις λοιπές ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήµατος, µε την ΕΚΤ, καθώς και µε τις κεντρικές τράπεζες τωνχωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εκτός Ευρωσυστήµατος) που συµµετέχουν στο σύστηµα TARGET2(∆ιευρωπαϊκό Αυτοµατοποιηµένο Σύστηµα Ταχείας Μεταφοράς Κεφαλαίων σε Συνεχή Χρόνο).

Το υπόλοιπο της θέσης αυτής εκτοκίζεται ηµερησίως µε βάση το ισχύον επιτόκιο των πράξεωνκύριας αναχρηµατοδότησης του Ευρωσυστήµατος (MRO rate).

Υπόλοιπα λογαριασµού TARGET2(σε εκατ. ευρώ)

31.12.2007 31.12.2008 31.12.2009 31.12.2010 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2013

10.796,6 35.348,3 49.036,1 87.088,1 104.750,0 98.355,2 51.115,9

Μέσα ετήσια υπόλοιπα λογαριασµού TARGET2(σε εκατ. ευρώ)

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

9.298 14.650 37.647 77.022 93.090 105.084 63.893

Η δηµιουργία των υποχρεώσεων αυτών χρονολογείται από την ηµεροµηνία ένταξης της Τρά-πεζας στο Ευρωσύστηµα (1.1.2001).

Με την έναρξη της χρηµατοπιστωτικής κρίσης το έτος 2008 και ιδιαίτερα κατά την τριετία 2010-2012, σηµειώνεται σηµαντική σταδιακή αύξηση του υπολοίπου του λογαριασµού, λόγω των χρη-µατοπιστωτικών συνθηκών που επικράτησαν και των επιπτώσεών τους στις πληρωµές προς καιαπό το εξωτερικό. Ωστόσο, το 2013 το υπόλοιπο του λογαριασµού, λόγω βελτίωσης του οικο-νοµικού περιβάλλοντος, παρουσίασε σηµαντική µείωση κατά 47.239,3 εκατ. ευρώ, επανερχό-µενο στα επίπεδα του Φεβρουαρίου 2010 µε συνεχιζόµενη τάση βελτίωσης.



TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 33

9.4 Λοιπές υποχρεώσεις εντός του Ευρωσυστήµατος (καθαρές)Στις 31.12.2013 το καθαρό αποτέλεσµα των λοιπών συναλλαγών της Τράπεζας της Ελλάδος µετο Ευρωσύστηµα είναι χρεωστικό (απαίτηση) και απεικονίζεται στο στοιχείο 9.5 του ενεργη-τικού “Λοιπές απαιτήσεις εντός του Ευρωσυστήµατος (καθαρές)”.

10. Στοιχεία παθητικού υπό τακτοποίηση

Περιλαµβάνονται κυρίως επιταγές και εντολές πληρωτέες που δεν έχουν ακόµη διακανονιστεί,συνολικού ύψους 1,8 εκατ. ευρώ.

11. Λοιπές υποχρεώσεις

11.1 ∆ιαφορές αναπροσαρµογής της αξίας πράξεων εκτός ισολογισµού

Υπόλοιπο στις 31.12.2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.310 ευρώ

Στο στοιχείο αυτό εµφανίζεται το αποτέλεσµα που προέκυψε από την αναπροσαρµογή στο τέλος τουέτους των εκκρεµών πράξεων που παρακολουθούνται σε λογαριασµούς εκτός ισολογισµού (τάξεως).

Πρόκειται για διαφορές ύψους 1.310 ευρώ, οι οποίες προήλθαν από την αποτίµηση πράξεων forwardκαι έχουν συµπεριληφθεί στους λογαριασµούς αναπροσαρµογής (στοιχείο 13 του παθητικού).

11.2 Μεταβατικοί λογαριασµοί και δεδουλευµένα έξοδαΣτους λογαριασµούς αυτούς περιλαµβάνονται οι δεδουλευµένοι και µη πληρωθέντες µέχρι31.12.2013 χρεωστικοί τόκοι και λοιπά έξοδα. Οι τόκοι και τα έξοδα αυτά θα καταβληθούν τονέο οικονοµικό έτος και αφορούν κυρίως διάφορους χρεωστικούς τόκους (επί του υπολοίπουτου λογαριασµού TARGET2, των υποχρεωτικών καταθέσεων των πιστωτικών ιδρυµάτων καιλοιπών υποχρεώσεων).



11.3 Λοιπά στοιχεία

Λοιπά στοιχεία παθητικού 31.12.2013 31.12.2012 Μεταβολή(σε εκατ. ευρώ)

Ποσό µερισµάτων προς διανοµήτρέχουσας χρήσης 9,9 10,7 -0,8

Φόρος µερισµάτων 3,5 2,7 0,8

Υπόλοιπο κερδών χρήσης περιερχόµενοστο Ελληνικό ∆ηµόσιο 817,8 305,3 512,5

Υποχρέωση προς το Ελληνικό ∆ηµόσιο(µερίδιο συµµετοχής της Ελλάδος στο ∆ΝΤ σε SDR) 269,4 280,7 -11,3

Λοιπές υποχρεώσεις 34,5 53,5 -19,0

Σύνολο 1.135,1 652,9 482,2


TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 34

Περιλαµβάνονται τα προς καταβολή µερίσµατα της κλειόµενης χρήσεως, ο φόρος που αναλο-γεί επί των µερισµάτων, το υπόλοιπο κερδών χρήσης που περιέρχεται στο Ελληνικό ∆ηµόσιο,η υποχρέωση της Τράπεζας προς το Ελληνικό ∆ηµόσιο που αφορά το µερίδιο συµµετοχής τηςΕλλάδος στο ∆ΝΤ σε SDR (η αντίστοιχη απαίτηση της Τράπεζας έναντι του ∆ΝΤ εµφανίζεταιστο στοιχείο του ενεργητικού 2.1 “Απαιτήσεις έναντι του ∆ΝΤ”), λοιποί φόροι προς απόδοση,τα υπόλοιπα των προσωρινών πιστωτικών λογαριασµών και διαφόρων λογαριασµών υπέρ τρί-των (προµηθευτές κ.λπ.), καθώς και λοιπές υποχρεώσεις.

12. Προβλέψεις

Κατηγορίες προβλέψεων 31.12.2013 31.12.2012 Μεταβολή(σε εκατ. ευρώ)

α. Ειδικές προβλέψεις για πιθανούς κινδύνουςεκµετάλλευσης, έκτακτες ζηµίες και επισφαλείς απαιτήσεις 126,0 139,5 -13,5

β. Πρόβλεψη για δαπάνες συνταξιοδοτικών παροχών 2.099,8 2.095,5 4,3

γ. Πρόβλεψη έναντι χρηµατοοικονοµικώνκινδύνων (συµπεριλαµβάνονται κίνδυνοι από τις επενδυτικές δραστηριότητες της Τράπεζας και κίνδυνοι στο πλαίσιο άσκησης της ενιαίας νοµισµατικής πολιτικής του Ευρωσυστήµατος) 3.231,0 3.208,1 22,9

δ. Πρόβλεψη έναντι γενικών λειτουργικών κινδύνων και υποχρεώσεων (άρθρο 71 του Καταστατικού) 1.195,0 770,4 424,6

Σύνολο 6.651,8 6.213,5 438,3

Το συνολικό ύψος των προβλέψεων διαµορφώθηκε σε 6.651,8 εκατ. ευρώ.

Η πρακτική σχηµατισµού υψηλών προβλέψεων και αποθεµατικών ακολουθείται στο πλαίσιο τηςεφαρµοζόµενης από την ΕΚΤ και τις ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήµατος αρχή της συντηρητικότητας.Μέσω της διενέργειας υψηλών προβλέψεων ισχυροποιείται η οικονοµική θέση της Τράπεζαςτης Ελλάδος, ώστε αυτή να αντεπεξέρχεται µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο στα καθήκοντα πουτης έχουν ανατεθεί και τους κινδύνους που αναλαµβάνει.

Η Τράπεζα επαναξιολογεί σε ετήσια βάση το σύνολο των προβλέψεων και επαναπροσδιορί-ζει το ύψος τους µετά από εκτίµηση των κινδύνων. Η αξιολόγηση λαµβάνει υπόψη µια σειράπαραγόντων όπως:

– το ύψος των περιουσιακών στοιχείων που ενέχουν κινδύνους,– το βαθµό έκθεσης σε κινδύνους,– µελέτες αξιολόγησης και εκτίµησης των χρηµατοοικονοµικών κινδύνων,– τις εξελίξεις στις αγορές χρήµατος και τις γενικότερες οικονοµικές συνθήκες στην ζώνη του

ευρω και την Ελλάδα,– τα υφιστάµενα αποθεµατικά και προβλέψεις,– τα υπόλοιπα των λογαριασµών αναπροσαρµογής (revaluation accounts).



TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 35

Αναλυτικά οι προβλέψεις έχουν ως εξής:

α. Ειδικές προβλέψεις για πιθανούς κινδύνους εκµετάλλευσης, έκτακτες ζηµίες και επισφα-λείς απαιτήσεις

Πρόκειται για ειδικές προβλέψεις που σχηµατίστηκαν για την κάλυψη πιθανών κινδύνων, ζηµιών,εξόδων και υποχρεώσεων που συνδέονται άµεσα µε τη λειτουργία της Τράπεζας, όπως:

– διαχειριστικά ελλείµµατα,– καταβολή αποζηµιώσεων σε υπαλλήλους κατά την έξοδο από την υπηρεσία,– επισφαλείς απαιτήσεις.

Ο σχηµατισµός των παραπάνω ειδικών προβλέψεων προήλθε από πραγµατικές ανάγκες και υπο-χρεώσεις, ενώ ο προσδιορισµός του ύψους των προβλέψεων έγινε µετά από εκτιµήσεις τωνποσών που ενδεχοµένως απαιτηθούν για την κάλυψη κινδύνων και ζηµιών και των ποσών τωνεπισφαλών απαιτήσεων που δεν θα εισπραχθούν.

β. Πρόβλεψη για δαπάνες συνταξιοδοτικών παροχώνΗ Τράπεζα έχει αναλάβει και ενεργεί, σύµφωνα µε τον Ν.3863/2010, άρθρο 64, την κοινωνικήασφάλιση του προσωπικού της στους κλάδους κύριας και επικουρικής σύνταξης.

Για την κάλυψη της παραπάνω υποχρέωσης, αλλά και γενικότερα για την κάλυψη συνταξιο-δοτικών και συναφών παροχών, σχηµατίστηκε η παραπάνω πρόβλεψη. Το ύψος της πρόβλεψηςέχει υπολογιστεί σχεδόν στο σύνολό του µε βάση σχετικές αναλογιστικές µελέτες.

γ. Πρόβλεψη έναντι χρηµατοοικονοµικών κινδύνων (συµπεριλαµβάνονται κίνδυνοι από τιςεπενδυτικές δραστηριότητες της Τράπεζας και κίνδυνοι στο πλαίσιο άσκησης της ενιαίαςνοµισµατικής πολιτικής του Ευρωσυστήµατος)

Η Τράπεζα και στη χρήση 2013, ακολουθώντας την πάγια πρακτική της, η οποία συνάδει µε την πρα-κτική της ΕΚΤ και άλλων κεντρικών τραπεζών στην ευρωζώνη, και λαµβάνοντας υπόψη τα αποτελέ-σµατα των εκτιµήσεων των παραπάνω κινδύνων που διενεργήθηκαν από την ΕΚΤ και από τη Μονάδα∆ιαχείρισης Κινδύνων που λειτουργεί στην Τράπεζα, καθώς και τα αποτελέσµατα των ελέγχων απο-µείωσης (impairment tests) της αξίας των χαρτοφυλακίων διακράτησης µέχρι τη λήξη (SMP, CBPP1και ιδίων διαθεσίµων), ενίσχυσε οριακά την πρόβλεψη για την κάλυψη των παραπάνω κινδύνων.

Ειδικότερα, η πρόβλεψη αυτή προορίζεται να καλύψει:

• πιστωτικούς κινδύνους που ενδέχεται να προέλθουν από τη χορήγηση ρευστότητας στο πιστω-τικό σύστηµα, τα χρεόγραφα που αποκτήθηκαν στο πλαίσιο του Προγράµµατος για τις Αγο-ρές Τίτλων (Securities Markets Programme – SMP) και τα χρεόγραφα που αποκτήθηκαν στοπλαίσιο του Προγράµµατος Αγοράς Καλυµµένων Οµολογιών του Ευρωσυστήµατος (CoveredBonds Purchase Programme – CBPP1),

• πιστωτικούς κινδύνους και κινδύνους αγοράς (επιτοκιακός, συναλλαγµατικός) των χαρτο-φυλακίων χρεογράφων και συναλλάγµατος που διαχειρίζεται η Τράπεζα.

Όσον αφορά την ειδική πρόβλεψη έναντι κινδύνων από πράξεις νοµισµατικής πολιτικής τουΕυρωσυστήµατος που είχε σχηµατιστεί στη χρήση 2008, µετά από απόφαση του ∆ιοικητικού Συµ-βουλίου της ΕΚΤ και σύµφωνα µε το άρθρο 32.4 του Καταστατικού του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ, απε-λευθερώθηκε πλήρως το εναποµείναν ποσό των 8,1 εκατ. ευρώ.


TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 36

Το αρχικό ύψος της πρόβλεψης ανερχόταν σε 149,5 εκατ. ευρώ για την Τράπεζα, ενώ σε επί-πεδο Ευρωσυστήµατος ανερχόταν σε 5.736 εκατ. ευρώ.

Στις χρήσεις 2009, 2010, 2011, 2012 και 2013 µε τη σταδιακή αξιοποίηση των ασφαλειών πουέχουν ληφθεί από το Ευρωσύστηµα για τη κάλυψη πράξεων νοµισµατικής πολιτικής και τη µεί-ωση του σχετικού κινδύνου, απελευθερώθηκε σταδιακά το σύνολο της αρχικής πρόβλεψης ύψους5.736 εκατ. ευρώ. Τα αντίστοιχα ποσά, που απελευθερώθηκαν για την Τράπεζα, ανήλθαν σε45 εκατ. ευρώ το 2009, 47 εκατ. ευρώ το 2010, 32,8 εκατ. ευρώ το 2011, 16,6 εκατ. ευρώ το 2012και 8,1 εκατ. ευρώ το 2013. Τα ποσά αυτά µεταφέρθηκαν στα έσοδα από αχρησιµοποίητες προ-βλέψεις και εµφανίζονται στα αποτελέσµατα χρήσεως στο στοιχείο 5 “Καθαρό αποτέλεσµα απότη συγκέντρωση και την αναδιανοµή του νοµισµατικού εισοδήµατος”.

Σηµειώνεται ότι οι ΕθνΚΤ που διενεργούν πράξεις νοµισµατικής πολιτικής εκ µέρους του Ευρω-συστήµατος, περιλαµβανοµένης και της Τράπεζας της Ελλάδος, συµµετέχουν στο νοµισµατικόεισόδηµα και κατά συνέπεια και στις προβλέψεις έναντι κινδύνων, σύµφωνα µε τις κλείδες συµ-µετοχής τους στο Ευρωσύστηµα.

Το θεσµικό πλαίσιο που ισχύει σήµερα, όσον αφορά αφενός τη χορήγηση από τα πιστωτικά ιδρύ-µατα επαρκών και αποδεκτών από το Ευρωσύστηµα περιουσιακών στοιχείων ως ασφάλειας ένα-ντι της παροχής ρευστότητας στο πλαίσιο άσκησης της ενιαίας νοµισµατικής πολιτικής και αφε-τέρου τον έλεγχο των σχετικών κινδύνων, είναι επαρκές.

Η αυξηµένη όµως δραστηριότητα του Ευρωσυστήµατος στις αγορές χρήµατος, κυρίως κατά τηνπενταετία 2009-2013, προκειµένου να συµβάλει στη διασφάλιση της σταθερότητας του χρηµα-τοπιστωτικού τοµέα, είχε ως αποτέλεσµα την έκθεση σε υψηλότερους κινδύνους, παράλληλαβέβαια µε την πραγµατοποίηση ικανοποιητικών εσόδων.

Στο πλαίσιο αυτό και για την κάλυψη πιθανών κινδύνων σχηµατίζονται οι αναγκαίες προβλέ-ψεις, µε βάση την αρχή της συντηρητικότητας.

Ο βαθµός χρησιµοποίησης των προβλέψεων αυτών εξαρτάται από τις µελλοντικές εξελίξεις στιςαγορές χρήµατος.

δ. Πρόβλεψη έναντι γενικών λειτουργικών κινδύνων και υποχρεώσεων (άρθρο 71 του Κατα-στατικού)

Η πρόβλεψη αυτή προορίζεται να καλύψει γενικούς κινδύνους και υποχρεώσεις που ενδέχε-ται να υφίστανται και δηµιουργούνται κατά την εκτέλεση των εργασιών της ως κεντρικής τρά-πεζας της χώρας και στο πλαίσιο διεθνών συµφωνιών, όπως αναφέρονται στο άρθρο 71 τουΚαταστατικού.

13. Λογαριασµοί αναπροσαρµογής (Revaluation Accounts)

Σύµφωνα µε τους κανόνες και τις λογιστικές αρχές που έχει καθορίσει η ΕΚΤ για τις τράπε-ζες-µέλη του ΕΣΚΤ, ιδίως την αρχή της συντηρητικότητας, τα µη πραγµατοποιηθέντα κέρδη πουπροκύπτουν από την αποτίµηση του χρυσού, των χρηµατοοικονοµικών µέσων σε ξένο νόµισµα,των χρεογράφων και των χρηµατοοικονοµικών µέσων εντός και εκτός ισολογισµού δεν λογί-ζονται ως έσοδα στο λογαριασµό αποτελεσµάτων χρήσεως, αλλά µεταφέρονται απευθείας σελογαριασµούς αναπροσαρµογής (λειτουργούν ως αποθεµατικά µόνο για τα συγκεκριµένα περι-ουσιακά στοιχεία). Αντιθέτως, οι ζηµίες από αποτίµηση που προκύπτουν στο τέλος του έτους



TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 37

λογίζονται ως έξοδα και µεταφέρονται στα αποτελέσµατα χρήσεως (βλ. “Αναγνώριση εσόδων”στην ενότητα “Λογιστικές Πολιτικές”).

Από την αποτίµηση στο τέλος της χρήσεως 2013 προέκυψαν µη πραγµατοποιηθέντα κέρδη ύψους2.375,7 εκατ. ευρώ (το µεγαλύτερο µέρος αφορά το χρυσό), τα οποία µεταφέρθηκαν στους αντί-στοιχους λογαριασµούς αναπροσαρµογής (revaluation accounts) και εµφανίζονται αναλυτικάστον παρακάτω πίνακα.

Μη πραγµατοποιηθέντα κέρδη 31.12.2013 31.12.2012 Μεταβολήαπό την αποτίµηση (σε εκατ. ευρώ)

– των χρεογράφων 16,3 30,3 -14,0

– του χρυσού 2.359,4 4.219,6 -1.860,2

Σύνολο 2.375,7 4.249,9 -1.874,2

Οι µη πραγµατοποιηθείσες ζηµίες ύψους 10,1 εκατ. ευρώ που προέκυψαν από την αποτίµησητων χρεογράφων και του συναλλάγµατος στις 31.12.2013 µεταφέρθηκαν στα αποτελέσµαταχρήσεως και καλύφθηκαν από την πρόβλεψη που έχει σχηµατιστεί για το σκοπό αυτό.

14. Μετοχικό κεφάλαιο και αποθεµατικά

Το σύνολο των ιδίων κεφαλαίων της Τράπεζας ανέρχεται σε 815,5 εκατ. ευρώ.

Το µετοχικό κεφάλαιο και το τακτικό αποθεµατικό είναι εξισωµένα και ανέρχονται σε 111,2εκατ. ευρώ έκαστο.

Αναλυτικά το µετοχικό κεφάλαιο και τα αποθεµατικά έχουν ως εξής:

14.1 Μετοχικό κεφάλαιοΤο µετοχικό κεφάλαιο της Τράπεζας, µετά τις αυξήσεις που έγιναν σύµφωνα µε το Ν.∆. 413/70και 889/71, τους Ν. 542/77 και 1249/82, την Υπουργική Απόφαση Ε. 2665/88, τον Ν. 2065/92, τηνΥπουργική Απόφαση 1281/30.10.96 και τις Πράξεις Υπουργικού Συµβουλίου 8/4.2.2000,32/23.5.2002, 17/4.7.2005 και 8/10.6.2008, ανέρχεται σε 111.243.362 ευρώ, διαιρούµενο σε19.864.886 µετοχές ονοµαστικής αξίας 5,60 ευρώ εκάστη.

14.2 Τακτικό αποθεµατικόΤο τακτικό αποθεµατικό ανέρχεται σε 111.243.362 ευρώ και είναι εξισωµένο µε το µετοχικό κεφάλαιο.

14.3 Έκτακτο αποθεµατικόΤο έκτακτο αποθεµατικό ανέρχεται σε 84,5 εκατ. ευρώ, αµετάβλητο σε σχέση µε την προη-γούµενη χρήση.

14.4 Ειδικό αποθεµατικό από την αναπροσαρµογή της αξίας των ακινήτων Το ειδικό αυτό αποθεµατικό σχηµατίστηκε από την υπεραξία που προέκυψε από την αναπρο-σαρµογή της λογιστικής αξίας των ακινήτων της Τράπεζας στην εύλογη (αγοραία) αξία τους,κατά τις χρήσεις 2004 και 2007, σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις ανεξάρτητων εκτιµητών.


TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 38



Μέρος της υπεραξίας κεφαλαιοποιήθηκε κατά τις χρήσεις 2005 και 2008 µε διανοµή δωρεάνµετοχών στους µετόχους, ενώ µικρό µέρος, που προερχόταν από τα ακίνητα της Τράπεζας πουπωλήθηκαν, µεταφέρθηκε στα κέρδη της Τράπεζας κατά τις χρήσεις 2008, 2009 και 2010.

Το υπόλοιπο του λογαριασµού στις 31.12.2013 ανέρχεται σε 507,2 εκατ. ευρώ.

14.5 Λοιπά ειδικά αποθεµατικάΑνέρχονται σε 1,3 εκατ. ευρώ και αφορούν την αξία έργων τέχνης και πάγιων στοιχείων (κυρίωςκτιρίων) τα οποία έχουν παραχωρηθεί δωρεάν στην Τράπεζα.

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 39

** Στους λοιπούς λογαριασµούς τάξεως παρακολουθούνται: – Η υποσχετική επιστολή (promissory note) ύψους 26 δισεκ. ευρώ (SDR 23,3 δισεκ.) που εξέδωσε η Ελληνική Κυβέρνηση για το

ποσό του δανείου που έχει λάβει από το ∆ΝΤ µέχρι 31.12.2013 στο πλαίσιο της συµφωνίας στήριξης της χώρας µας από την Ευρω-παϊκή Ένωση και το ∆ΝΤ, η οποία δεν δηµιουργεί τόκους και είναι µη διαπραγµατεύσιµη. Η Ελληνική Κυβέρνηση έχει την απο-κλειστική υποχρέωση αποπληρωµής του εν λόγω δανείου.

– Η υποσχετική επιστολή φυλάσσεται στην Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία ενεργεί ως αντιπρόσωπος (Fiscal Agent) της Ελλάδοςέναντι του ∆ΝΤ.

– Πράξεις forward (προθεσµιακές) και πράξεις spot που αφορούν τα χαρτοφυλάκια της Τράπεζας,– Eντολές ενέγγυων πιστώσεων προς εκτέλεση, εγγυητικές επιστολές τρίτων για εξασφάλιση καλής εκτέλεσης έργων ή συµβάσεων

προµηθειών, κέρµατα στην αποθήκη της Τράπεζας κ.λπ.

Λ Ο Γ Α Ρ Ι Α Σ Μ Ο Ι Ε Κ Τ Ο Σ Ι Σ Ο Λ Ο Γ Ι Σ Μ Ο Υ ( Τ Α Ξ Ε Ω Σ )

31.12.2013 31.12.2012 Μεταβολή(σε εκατ. ευρώ)

1. Τίτλοι του Ελληνικού ∆ηµοσίου απότη διαχείριση του “Κοινού ΚεφαλαίουΝοµικών Προσώπων ∆ηµοσίου ∆ικαίουκαι Ασφαλιστικών Φορέων” σύµφωνα µετον Ν. 2469/97 20.844,6 19.791,3 1.053,3

2. Τίτλοι του Ελληνικού ∆ηµοσίου και λοιπάχρεόγραφα από τη διαχείριση καιθεµατοφύλαξη κεφαλαίων δηµόσιωνοργανισµών, ασφαλιστικών φορέωνκαι ιδιωτών και τίτλοι του EFSF κυριότηταςτου Ταµείου Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας 16.546,7 15.702,9 843,8

3. Περιουσιακά στοιχεία αποδεκτά από το Ευρωσύστηµα ως ασφάλεια για πράξεις νοµισµατικής πολιτικής και παροχή ενδοηµερήσιας ρευστότητας µεταξύ των πιστωτικών ιδρυµάτων 84.630,1 25.568,9 59.061,2

4. Περιουσιακά στοιχεία αποδεκτά από τηνΤράπεζα της Ελλάδος ως ασφάλεια για πράξεις έκτακτης παροχής ρευστότητας προς τα πιστωτικά ιδρύµατα 58.286,1 191.524,9 -133.238,8

5. Λοιποί λογαριασµοί τάξεως* 26.495,2 22.694,8 3.800,4

Σύνολο 206.802,7 275.282,8 -68.480,1


TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 40

Τα κέρδη της Τράπεζας στη χρήση 2013 ανήλθαν σε 831,1 εκατ. ευρώ, έναντι 318,6 εκατ. ευρώτην προηγούµενη χρήση.

Α Ν Α Λ Υ Σ Η Τ Ω Ν Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Σ Μ Α Τ Ω Ν Τ Η Σ Χ Ρ Η Σ Ε Ω Σ 2 0 1 3

Ε Σ Ο ∆ Α

Τα συνολικά καθαρά έσοδα από την άσκηση της ενιαίας νοµισµατικής πολιτικής του Ευρωσυ-στήµατος, τους τόκους των χαρτοφυλακίων, τις προµήθειες και τα λοιπά έσοδα από τις εργα-σίες εσωτερικού και εξωτερικού διαµορφώθηκαν σε 1.600,3 εκατ. ευρώ, έναντι 2.995,4 εκατ.ευρώ στη χρήση 2012, σηµειώνοντας µείωση κατά 46,6%.


• Τα καθαρά έσοδα από τόκους, χρηµατοοικονοµικές πράξεις και την αναδιανοµή του νοµισµατικούεισοδήµατος του Ευρωσυστήµατος διαµορφώθηκαν σε 1.465,8 εκατ. ευρώ έναντι 2.888,9 εκατ. ευρώτην προηγούµενη χρήση, σηµειώνοντας µείωση κατά 49,3%,

• τα καθαρά έσοδα από αµοιβές και προµήθειες µειώθηκαν κατά 2,2% και διαµορφώθηκαν σε 70,2εκατ. ευρώ έναντι 71,8 εκατ. ευρώ την προηγούµενη χρήση,

• τα έσοδα από µετοχές και συµµετοχές αυξήθηκαν κατά 34,1 εκατ. ευρώ και διαµορφώθηκαν σε54,2 εκατ. ευρώ έναντι 20,1 εκατ. ευρώ την προηγούµενη χρήση.

• Τέλος, τα λοιπά έσοδα ανήλθαν σε 10,1 εκατ. ευρώ έναντι 14,6 εκατ. ευρώ την προηγούµενηχρήση, σηµειώνοντας µείωση κατά 30,8%.

Ε Ξ Ο ∆ Α

Τα συνολικά έξοδα στη χρήση 2013 µειώθηκαν κατά 1.907,6 εκατ. ευρώ και διαµορφώθηκανσε 769,2 εκατ. ευρώ, έναντι 2.676,8 εκατ. ευρώ στη χρήση 2012, κυρίως λόγω του σχηµατισµούχαµηλότερων προβλέψεων σε σχέση µε την προηγούµενη χρήση. Επίσης, τα γενικά λειτουργικάέξοδα πλην προβλέψεων σηµείωσαν µείωση.


• Τα γενικά λειτουργικά έξοδα της Τράπεζας πλην προβλέψεων (δαπάνες προσωπικού, συντάξεις,αποσβέσεις, λοιπά έξοδα) µειώθηκαν κατά 33,7 εκατ. ευρώ (-10,1%) και διαµορφώθηκαν σε300,4 εκατ. ευρώ, έναντι 334,1 εκατ. ευρώ στην προηγούµενη χρήση, παρά την επιβάρυνση µεέκτακτες δαπάνες ύψους 4,3 εκατ. ευρώ που απαιτήθηκαν για τον έλεγχο του Χρηµατοπιστω-τικού Συστήµατος.

• Οι προβλέψεις στη χρήση 2013 διαµορφώθηκαν σε 468,8 εκατ. ευρώ, σηµαντικά µειωµένες σεσχέση µε τη χρήση 2012 (βλ. σχετικές σηµειώσεις στο στοιχείο 12 παθητικού).



Γ ΕΝ ΙΚΕΣ ΣΗΜΕ ΙΩΣΕ Ι Σ ΕΠ I ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝΤΗΣ ΧΡΗΣΕΩΣ 2013

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 41


Α Ν Α Λ Υ Σ Η Τ Ω Ν Λ Ο Γ Α Ρ Ι Α Σ Μ Ω Ν Κ Α Θ Α Ρ Ω Ν Ε Σ Ο ∆ Ω Ν Α Π Ο Ε Ρ Γ Α Σ Ι Ε Σ Τ Η Σ Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α Σ

Τα συνολικά καθαρά έσοδα της Τράπεζας στη χρήση 2013 από την άσκηση της ενιαίας νοµι-σµατικής πολιτικής του Ευρωσυστήµατος, τους τόκους των χαρτοφυλακίων, τις προµήθειες καιτα λοιπά έσοδα από τις εργασίες εσωτερικού και εξωτερικού διαµορφώθηκαν σε 1.600,3 εκατ.ευρώ έναντι 2.995,4 εκατ. ευρώ στη χρήση 2012, σηµειώνοντας µείωση κατά 46,6%.

Τα καθαρά έσοδα αναλύονται κατά κατηγορία και σε σύγκριση µε την προηγούµενη χρήση ωςεξής:

1. Καθαροί τόκοι-έσοδα

Τα καθαρά έσοδα από τόκους (τόκοι-έσοδα µείον τόκοι-έξοδα) µειώθηκαν κατά 48,1% και ανήλ-θαν σε 1.386,8 εκατ. ευρώ, έναντι 2.673,8 εκατ. ευρώ στην προηγούµενη χρήση.

Αναλυτικά οι επιµέρους κατηγορίες τόκων έχουν ως εξής:

1.1 Τόκοι-έσοδαΜειώθηκαν κατά 1.963,1 εκατ. ευρώ και ανήλθαν σε 1.864,1 εκατ. ευρώ, έναντι 3.827,2 εκατ. ευρώστην προηγούµενη χρήση, κυρίως λόγω µείωσης του ύψους ειδικών χορηγήσεων σε πιστωτικά ιδρύ-µατα µέσω πράξεων παροχής έκτακτης ρευστότητας (ELA).

Τόκοι - έσοδα 2013 2012 Μεταβολή(σε εκατ. ευρώ)

α. από δάνεια σε πιστωτικά ιδρύµατα σχετιζόµενα µε πράξεις νοµισµατικής πολιτικής 364,3 418,2 -53,9

β. χρεογράφων που διακρατούνται για σκοπούς νοµισµατικής πολιτικής 365,6 408,2 -42,6

γ. ειδικών χορηγήσεων σε πιστωτικά ιδρύµατα µε ενέχυρο τίτλους και εγγύηση του Ελληνικού ∆ηµοσίου 484,9 2.272,1 -1.787,2

δ. επενδυτικών χαρτοφυλακίων(εκτός χρεογράφων Ελληνικού ∆ηµοσίου) 272,8 289,0 -16,2

ε. επενδυτικού χαρτοφυλακίου σε χρεόγραφα Ελληνικού ∆ηµοσίου 305,5 320,5 -15,0

στ. µακροπρόθεσµων απαιτήσεων σε ευρώ από τη µεταφορά συναλλαγµατικών διαθεσίµων στην ΕΚΤ 5,4 8,6 -3,2

ζ. µακροπρόθεσµων απαιτήσεων έναντι του Ελληνικού ∆ηµοσίου 62,2 105,4 -43,2

η. από διαθέσιµα και συµµετοχές σε SDR στο ∆ΝΤ 0,7 0,9 -0,2

θ. από δάνεια στο προσωπικό της Τράπεζας 2,6 4,1 -1,5

ι. λοιποί τόκοι - έσοδα 0,1 0,2 -0,1

Σύνολο 1.864,1 3.827,2 -1.963,1

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 42


α) Τόκοι από δάνεια σε πιστωτικά ιδρύµατα σχετιζόµενα µε πράξεις νοµισµατικής πολιτικής

Πρόκειται για τους τόκους που προέρχονται από δάνεια της Τράπεζας προς τα εγχώρια πιστω-τικά ιδρύµατα µέσω των πράξεων ανοικτής αγοράς και της πάγιας διευκόλυνσης οριακής χρη-µατοδότησης που διενεργούνται από το Ευρωσύστηµα για τη χορήγηση ρευστότητας στο πλαί-σιο της άσκησης της ενιαίας νοµισµατικής πολιτικής στις χώρες της ζώνης του ευρώ.

Στη χρήση 2013, οι τόκοι της κατηγορίας αυτής ανήλθαν σε 364,3 εκατ. ευρώ, έναντι 418,2 εκατ.ευρώ το 2012. Η µεταβολή οφείλεται στη µείωση του επιτοκίου των πράξεων κύριας αναχρη-µατοδότησης του Ευρωσυστήµατος, το οποίο διαµορφώθηκε στο 0,55% το 2013 (µέσος όρος),έναντι 0,88% το 2012.

Αναλυτικά, οι τόκοι κατά κατηγορία πράξεων έχουν ως εξής :

Τόκοι από δάνεια προς πιστωτικά ιδρύµατα 2013 2012 Μεταβολή(σε εκατ. ευρώ)

– από πράξεις κύριας αναχρηµατοδότησης 352,1 224,6 127,5

– από πράξεις πιο µακροπρόθεσµηςαναχρηµατοδότησης 8,9 184,6 -175,7

– από πάγια διευκόλυνση οριακής χρηµατοδότησης 3,3 9,0 -5,7

Σύνολο 364,3 418,2 -53,9

β) Τόκοι χρεογράφων που διακρατούνται για σκοπούς νοµισµατικής πολιτικής

Ανήλθαν σε 365,6 εκατ. ευρώ έναντι 408,2 εκατ. ευρώ το 2012 και αφορούν τους τόκους των χρε-ογράφων που αγοράστηκαν από την Τράπεζα στο πλαίσιο του Προγράµµατος του Ευρωσυ-στήµατος για την αγορά Καλυµµένων Οµολογιών (CBPP1) και του Προγράµµατος για τις Αγο-ρές Τίτλων (Securities Markets Programme-SMP). Τα προγράµµατα αυτά τέθηκαν σε εφαρµογήστο πλαίσιο των παρεµβάσεων του Ευρωσυστήµατος στις αγορές χρεογράφων της ευρωζώνης,προκειµένου να διασφαλιστεί η ρευστότητα και να αντιµετωπιστούν οι δυσλειτουργίες ορισµέ-νων τµηµάτων της αγοράς χρεογράφων, καθώς επίσης και να αποκατασταθεί η εύρυθµη λει-τουργία του µηχανισµού µετάδοσης της νοµισµατικής πολιτικής. Η αξία των χρεογράφων αυτήςτης µορφής που κατείχε η Τράπεζα στις 31.12.2013 ανερχόταν σε 6,1 δισεκ. ευρώ, έναντι 7,0δισεκ. ευρώ στις 31.12.2012. Η αξία αυτή αντιπροσωπεύει την αξία κτήσης προσαρµοσµένη µετις υπό και υπέρ το άρτιο αποσβεσθείσες διαφορές.

γ) Τόκοι ειδικών χορηγήσεων σε πιστωτικά ιδρύµατα µε ενέχυρο τίτλους και εγγύηση του Ελλη-νικού ∆ηµοσίου

Ανήλθαν σε 484,9 εκατ. ευρώ, έναντι 2.272,1 εκατ. ευρώ το 2012, και αφορούν τους τόκους τωνειδικών χορηγήσεων προς τα πιστωτικά ιδρύµατα κυρίως µέσω πράξεων παροχής έκτακτης ρευ-στότητας (ELA) (βλ. σηµειώσεις σελ. 21 “6. Λοιπές απαιτήσεις σε ευρώ έναντι πιστωτικών ιδρυ-µάτων ζώνης ευρώ”).



TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 43

δ) Τόκοι επενδυτικών χαρτοφυλακίων (εκτός χρεογράφων Ελληνικού ∆ηµοσίου)

Το µεγαλύτερο ποσό των τόκων της κατηγορίας αυτής αφορά τους τόκους χρεογράφων σε ευρώεκδόσεως κυβερνήσεων χωρών της ζώνης του ευρώ.

Τόκοι κατά κατηγορία επενδύσεων 2013 2012 Μεταβολή(σε εκατ. ευρώ)

– από χρεόγραφα 272,7 288,9 -16,2

– από προθεσµιακές καταθέσεις και τρεχούµενους λογαριασµούς 0,1 0,1 0

Σύνολο 272,8 289,0 -16,2

Η παρατηρούµενη µείωση κατά 16,2 εκατ. ευρώ έναντι της προηγούµενης χρήσης οφείλεται στιςχαµηλότερες αποδόσεις των χρεογράφων εξωτερικού.

ε) Τόκοι επενδυτικού χαρτοφυλακίου σε χρεόγραφα Ελληνικού ∆ηµοσίου

Οι τόκοι του χαρτοφυλακίου της Τράπεζας σε χρεόγραφα του Ελληνικού ∆ηµοσίου σηµείωσανµείωση κατά 15,0 εκατ. ευρώ σε σχέση µε την προηγούµενη χρήση (2013: 305,5 εκατ. ευρώ, 2012:320,5 εκατ. ευρώ), λόγω της µείωσης της µέσης ετήσιας απόδοσης του χαρτοφυλακίου.

στ) Τόκοι µακροπρόθεσµων απαιτήσεων σε ευρώ από τη µεταβίβαση συναλλαγµατικών δια-θεσίµων στην ΕΚΤ

Η κατηγορία αυτή αφορά τους τόκους επί της απαίτησης σε ευρώ που προέκυψε από τη µετα-φορά των συναλλαγµατικών διαθεσίµων στην ΕΚΤ, σύµφωνα µε το άρθρο 30 του Καταστατι-κού του ΕΣΚΤ. Το 2013 οι τόκοι αυτοί, οι οποίοι υπολογίζονται µε το 85% του εκάστοτε ισχύο-ντος οριακού επιτοκίου των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης του Ευρωσυστήµατος, παρου-σίασαν µείωση κατά 3,2 εκατ. ευρώ έναντι της προηγούµενης χρήσης και διαµορφώθηκαν σε5,4 εκατ. ευρώ (2012: 8,6 εκατ. ευρώ). Η µείωση οφείλεται κυρίως στη µείωση του επιτοκίου(µέσος όρος 2013: 0,55% έναντι 0,88% το 2012).

ζ) Τόκοι µακροπρόθεσµων απαιτήσεων έναντι του Ελληνικού ∆ηµοσίου

Η κατηγορία αυτή αφορά τους τόκους επί των δανείων που έχει χορηγήσει η Τράπεζα προς τοΕλληνικό ∆ηµόσιο µέχρι 31.12.1993.

Το 2013 οι τόκοι αυτοί ανήλθαν συνολικά σε 62,2 εκατ. ευρώ, σηµειώνοντας µείωση κατά 43,2εκατ. ευρώ σε σχέση µε το προηγούµενο έτος (2012: 105,4 εκατ. ευρώ). Η µείωση αυτή προήλθεαφενός από τη µείωση των επιτοκίων του ευρώ (LIBOR και LIBID για καταθέσεις 12 µηνών),µε τα οποία εκτοκίζονται τα δάνεια προς το Ελληνικό ∆ηµόσιο που προήλθαν από τη ρύθµισητου υπολοίπου του λογαριασµού “Συναλλαγµατικές διαφορές Ν. 1083/80” και αφετέρου απότη µείωση του κεφαλαίου, λόγω της σταδιακής εξόφλησης όλων των δανείων.


TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 44

η) Τόκοι από διαθέσιµα και συµµετοχές σε SDR στο ∆ΝΤ

∆ιαµορφώθηκαν σε χαµηλότερα επίπεδα σε σχέση µε την προηγούµενη χρήση (2013: 0,7 εκατ.ευρώ, 2012: 0,9 εκατ. ευρώ) και αφορούν κυρίως τους τόκους που προέρχονται από το µερίδιοσυµµετοχής της Ελλάδος στο ∆ΝΤ (Quota) σε SDR και από τα διαθέσιµα σε SDR, που προ-έρχονται από τις κατανοµές SDR του ∆ΝΤ που έλαβαν χώρα το 2009, στο πλαίσιο της γενικήςκατανοµής SDR προς όλες τις χώρες-µέλη του ∆ΝΤ. Η µείωση των τόκων αυτών οφείλεταικυρίως στη µείωση του επιτοκίου του SDR. Ανάλογη µείωση σηµειώθηκε και στους χρεωστι-κούς τόκους επί των υποχρεώσεων της Τράπεζας σε SDR προς το ∆ΝΤ.

θ) Τόκοι από δάνεια στο προσωπικό της Τράπεζας

Οι τόκοι αυτοί, οι οποίοι προέρχονται από δάνεια που έχουν χορηγηθεί στο προσωπικό της Τρά-πεζας (στεγαστικά και οικονοµικών αναγκών), ανήλθαν σε 2,6 εκατ. ευρώ έναντι 4,1 εκατ. ευρώστην προηγούµενη χρήση.

ι) Λοιποί τόκοι-έσοδα

Ανήλθαν σε 153 χιλ. ευρώ, έναντι 215 χιλ. ευρώ στη χρήση 2012.

1.2 Τόκοι-έξοδαΜειώθηκαν κατά 58,6 % και διαµορφώθηκαν σε 477,4 εκατ. ευρώ, έναντι 1.153,5 εκατ. ευρώ το 2012.

Τόκοι - έξοδα 2013 2012 Μεταβολή(σε εκατ. ευρώ)

α. του λογαριασµού δοσοληψιών της Τράπεζας µε το ΕΣΚΤ (TARGET2) 378,1 937,8 -559,7

β. υποχρεώσεων που απορρέουν από την κατανοµή, εντός του Ευρωσυστήµατος, των κυκλοφορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ 69,9 162,4 -92,5

γ. λογαριασµών καταθέσεων τραπεζών από άσκηση νοµισµατικής πολιτικής (περιλαµβανοµένων των υποχρεωτικών καταθέσεων) 9,8 19,6 -9,8

δ. επί των καταθέσεων του Ελληνικού ∆ηµοσίου 17,2 28,2 -11,0

ε. καταθέσεων διαφόρων φορέων και οργανισµών σε ευρώ και συνάλλαγµα 1,7 2,6 -0,9

στ. από κατανοµές ειδικών τραβηκτικών δικαιωµάτων (SDR) του ∆ΝΤ 0,7 1,0 -0,3

ζ. επί καταθέσεων του ΤαµείουΧρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας 0 1,9 -1,9

Σύνολο 477,4 1.153,5 -676,1



TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 45


Αναλυτικά:

α) Τόκοι και έξοδα του λογαριασµού δοσοληψιών της Τράπεζας µε το Ευρωπαϊκό ΣύστηµαΚεντρικών Τραπεζών (σύστηµα TARGET2)

Τόκοι-έξοδα λογαριασµού TARGET2(σε εκατ. ευρώ)

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

369,7 545,2 477,1 779,8 1.186,8 937,8 378,1

Οι παραπάνω τόκοι και έξοδα υπολογίζονται επί των ηµερήσιων υπολοίπων του λογαριασµού δοσο-ληψιών της Τράπεζας της Ελλάδος µε την ΕΚΤ και τις ΕθνΚΤ του ΕΣΚΤ (σύστηµα TARGET2).

Η µείωση που παρατηρείται το 2013 οφείλεται αφενός στη µείωση του µέσου ηµερήσιου υπολοί-που του λογαριασµού TARGET2 (2013: 63,9 δισεκ. ευρώ, 2012: 105,1 δισεκ. ευρώ) και αφετέρουστη µείωση του βασικού επιτοκίου της ΕΚΤ µε το οποίο εκτοκίζεται το υπόλοιπο αυτό (ο µέσοςόρος του επιτοκίου από 0,88% το 2012 διαµορφώθηκε σε 0,55% το 2013).

β) Τόκοι καθαρών υποχρεώσεων που απορρέουν από την κατανοµή, εντός του Ευρωσυστήµα-τος, των κυκλοφορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ

Ανήλθαν σε 69,9 εκατ. ευρώ, έναντι 162,4 εκατ. ευρώ το 2012. Κατά τη διάρκεια του 2013, η αξία τωντραπεζογραµµατίων που πραγµατικά τέθηκαν σε κυκλοφορία από την Τράπεζα ήταν µεγαλύτερη τουµεριδίου που της αναλογούσε µε βάση την κλείδα κατανοµής τραπεζογραµµατίων. Επί της διαφοράςπου προέκυψε, η οποία αντιπροσωπεύει υποχρέωση της Τράπεζας έναντι του Ευρωσυστήµατος, πλη-ρώθηκαν τόκοι 69,9 εκατ. ευρώ, οι οποίοι υπολογίστηκαν µε το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ.

Ειδικότερα, οι παραπάνω τόκοι υπολογίζονται:

– επί της ενδοσυστηµικής απαίτησης/υποχρέωσης που προκύπτει από την προσαρµογή του πραγ-µατικού υπολοίπου των τραπεζογραµµατίων ευρώ σε κυκλοφορία, ώστε το µερίδιο της Τρά-πεζας στο σύνολο των κυκλοφορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ, µετά την αφαίρεση ποσο-στού 8% υπέρ της ΕΚΤ, να αντιστοιχεί σ’ αυτό που προκύπτει µε βάση την κλείδα κατανο-µής τραπεζογραµµατίων ευρώ,

– επί της υποχρέωσης της Τράπεζας που απορρέει από την έκδοση τραπεζογραµµατίων ευρώγια λογαριασµό της ΕΚΤ (ποσοστό 8% επί της συνολικής αξίας των κυκλοφορούντων τρα-πεζογραµµατίων ευρώ εκδίδεται για λογαριασµό της ΕΚΤ).

Σχετικά µε τα παραπάνω βλ. “Τραπεζογραµµάτια σε κυκλοφορία” στην ενότητα “ΛογιστικέςΠολιτικές”, καθώς και τη σηµείωση στο στοιχείο 9.2 του παθητικού.

γ) Τόκοι λογαριασµών καταθέσεων τραπεζών από την άσκηση νοµισµατικής πολιτικής (περι-λαµβανοµένων των υποχρεωτικών καταθέσεων)

Αφορούν τόκους επί των υποχρεωτικών καταθέσεων (ελάχιστα υποχρεωτικά αποθεµατικά),καθώς οι τόκοι επί της πάγιας διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων και επί των καταθέσεων γιατην κάλυψη περιθωρίων ήταν µηδενικοί.

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 46



Στη χρήση 2013 οι εν λόγω τόκοι παρουσίασαν σηµαντική µείωση κατά 9,8 εκατ. ευρώ (2013: 9,8εκατ. ευρώ, 2012: 19,6 εκατ. ευρώ), η οποία οφείλεται αφενός στη µείωση του βασικού επιτο-κίου της ΕΚΤ (το µέσο ετήσιο επιτόκιο διαµορφώθηκε σε 0,55%, έναντι 0,88% το 2012) και στοµηδενικό επιτόκιο της πάγιας διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων της ΕΚΤ σε όλη τη διάρκειατου 2013 και αφετέρου στις µειωµένες καταθέσεις των τραπεζών (το µέσο ύψος των καταθέσεωνανήλθε σε 2,2 δισεκ. ευρώ κατά τη διάρκεια του 2013, έναντι 3,7 δισεκ. ευρώ το 2012, προερ-χόµενο κυρίως από τη µείωση των καταθέσεων για την κάλυψη περιθωρίων).

δ) Τόκοι επί των καταθέσεων του Ελληνικού ∆ηµοσίου

∆ιαµορφώθηκαν σε 17,2 εκατ. ευρώ, έναντι 28,2 εκατ. ευρώ το 2012, λόγω της µείωσης του επι-τοκίου.

Το µέσο ηµερήσιο επιτόκιο του λογαριασµού ταµειακής διαχείρισης Ελληνικού ∆ηµοσίου δια-µορφώθηκε σε 0,51% έναντι 0,81% το 2012.

ε) Τόκοι καταθέσεων διαφόρων φορέων και οργανισµών σε ευρώ και συνάλλαγµα

Μειώθηκαν σε 1,7 εκατ. ευρώ, έναντι 2,6 εκατ. ευρώ το 2012, αφενός λόγω της µείωσης των κατα-θέσεων του Ευρωπαϊκού Ταµείου Επενδύσεων και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων καιαφετέρου λόγω της µείωσης του επιτοκίου (µέσος όρος 2013: 0,34% έναντι 0,50% το 2012).

στ) Τόκοι από κατανοµές ειδικών τραβηκτικών δικαιωµάτων (SDR) του ∆ΝΤ

Οι τόκοι επί των υποχρεώσεων της Τράπεζας από τις κατανοµές ειδικών τραβηκτικών δικαι-ωµάτων (SDR) του ∆ΝΤ σηµείωσαν µείωση κατά 0,3 εκατ. ευρώ (2013: 0,7 εκατ. ευρώ, 2012:1 εκατ. ευρώ), λόγω της µείωσης του επιτοκίου του SDR.

ζ) Τόκοι καταθέσεων του Ταµείου Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας

Οι τόκοι επί των καταθέσεων του Ταµείου Χρηµατοπιστωτικής Σταθερότητας διαµορφώθηκανσε µηδενικά επίπεδα σε σχέση µε την προηγούµενη χρήση (2012: 1,9 εκατ. ευρώ). Η µείωση αυτήοφείλεται στο µηδενικό επιτόκιο που ίσχυε τη χρήση 2013 (µέσος όρος 2013: 0%, έναντι 0,18%το 2012).

2. Καθαρό αποτέλεσµα από χρηµατοοικονοµικές πράξεις, αποσβέσεις και προβλέψεις για κιν-δύνους

Το καθαρό αποτέλεσµα από χρηµατοοικονοµικές πράξεις στη χρήση 2013 µειώθηκε κατά 39,5εκατ. ευρώ και διαµορφώθηκε σε 26,8 εκατ. ευρώ έναντι 66,3 εκατ. ευρώ στην προηγούµενη χρήση.

Αναλυτικά, το αποτέλεσµα αυτό προέκυψε ως εξής:

2.1 Καθαρά πραγµατοποιηθέντα κέρδη 2013 2012 Μεταβολήαπό χρηµατοοικονοµικές πράξεις (σε εκατ. ευρώ)

– από πράξεις επί συναλλάγµατος 6,4 3,3 3,1

– από πράξεις επί χρεογράφων 13,9 47,9 -34,0

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 47

– από συναλλαγµατικές διαφορές λόγωµεταβολών της σχέσης €/SDR 1,1 0,5 0,6

– από αγοραπωλησίες χρυσών νοµισµάτων 5,4 14,6 -9,2

Σύνολο 26,8 66,3 - 39,5

2.2 Αποσβέσεις χρηµατοοικονοµικών στοιχείων ενεργητικού και θέσεων(µη πραγµατοποιηθείσες ζηµίες)

– από την αποτίµηση των χρεογράφωνκαι του συναλλάγµατος -10,1 -0,1 - 10,0

Σύνολο -10,1 - 0,1 -10,0

2.3 Μεταφορά από πρόβλεψη έναντιπιστωτικών κινδύνων και κινδύνων από τη διακύµανση των συναλλαγµατικών ισοτιµιών, των επιτοκίων και της τιµής του χρυσού 10,1 0,1 10,0

Γενικό σύνολο 26,8 66,3 -39,5

Όπως φαίνεται στον παραπάνω πίνακα, η µείωση κατά 39,5 εκατ. ευρώ του καθαρού αποτελέ-σµατος από χρηµατοοικονοµικές πράξεις οφείλεται στη µείωση των κερδών από τις πράξεις επίχρεογράφων.

Επίσης, στα αποτελέσµατα του 2013 καταγράφηκαν και µη πραγµατοποιηθείσες ζηµίες από τηναποτίµηση στο τέλος του έτους των χρεογράφων και του συναλλάγµατος, ύψους 10,1 εκατ. ευρώ(στοιχείο 2.2), έναντι 74 χιλιάδων ευρώ το 2012. Οι ζηµίες αυτές καλύφθηκαν εξ ολοκλήρου απότην πρόβλεψη που έχει σχηµατιστεί για το σκοπό αυτό.

3. Καθαρά έσοδα από αµοιβές και προµήθειες

Τα καθαρά έσοδα από αµοιβές και προµήθειες στη χρήση 2013 µειώθηκαν κατά 2,2% και δια-µορφώθηκαν σε 70,2 εκατ. ευρώ, έναντι 71,8 εκατ. ευρώ στην προηγούµενη χρήση.

Αναλυτικά, οι επιµέρους κατηγορίες των αµοιβών και προµηθειών απεικονίζονται στον παρα-κάτω πίνακα.

Καθαρά έσοδα από 2013 2012 Μεταβολήαµοιβές και προµήθειες (σε εκατ. ευρώ)

3.1Έσοδα από αµοιβές και προµήθειες

– από τη διαχείριση τίτλων του Ελληνικού∆ηµοσίου 9,9 11,6 -1,7

– από τη διενέργεια εισπράξεων και πληρωµών για λογαριασµό του Ελληνικού ∆ηµοσίου 36,9 35,3 1,6

– από τη διαχείριση του “Κοινού ΚεφαλαίουΝοµικών Προσώπων ∆ηµοσίου ∆ικαίου καιΑσφαλιστικών Φορέων Ν. 2469/97” 16,8 17,2 -0,4


TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 48



– από τις υπηρεσίες εποπτείας των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών 4,3 4,9 -0,6

– λοιπά έσοδα από αµοιβές και προµήθειες 5,0 6,7 -1,7

Σύνολο 72,9 75,7 -2,8

3.2 Έξοδα για αµοιβές και προµήθειες -2,7 -3,9 1,2

Σύνολο καθαρών εσόδων από αµοιβές και προµήθειες 70,2 71,8 -1,6

4. Έσοδα από µετοχές και συµµετοχές

Τα έσοδα από µετοχές και συµµετοχές της Τράπεζας στη χρήση 2013 αυξήθηκαν και διαµορ-φώθηκαν σε 54,2 εκατ. ευρώ, έναντι 20,1 εκατ. ευρώ στη χρήση 2012.

Έσοδα από µετοχές και συµµετοχές 2013 2012 Μεταβολή(σε εκατ. ευρώ)

• έσοδα από την ΕΚΤ

– Μερίδιο από την ενδιάµεση διανοµή κερδών της ΕΚΤ 38,4 16,1 22,3

– Μερίδιο από τη διανοµή των καθαρών κερδώντης ΕΚΤ 11,9 0 11,9

• λοιπά έσοδα από µετοχές και συµµετοχές 3,9 4,0 -0,1

Σύνολο 54,2 20,1 34,1

• Έσοδα από την ΕΚΤΑπό τα διανεµηθέντα έσοδα της ΕΚΤ της χρήσης 2013 που προήλθαν από την ενδιάµεση διανοµήκερδών της ΕΚΤ στην Τράπεζα αναλογεί ποσό 38,4 εκατ. ευρώ. Το µερίδιο της Τράπεζας επί τουυπολοίπου των προς διανοµή κερδών της ΕΚΤ της χρήσης 2012 έχει ωφελήσει τη χρήση 2013 καιανέρχεται σε 11,9 εκατ. ευρώ.

• Λοιπά έσοδα από µετοχές και συµµετοχές Ανήλθαν σε 3,9 εκατ. ευρώ και το µεγαλύτερο µέρος αφορά εισπραχθέντα µερίσµατα για τη χρήση2012 από τις συµµετοχές της Τράπεζας στις εταιρίες: BIS (Τράπεζα ∆ιεθνών ∆ιακανονισµών), ∆ΙΑΣ(∆ιατραπεζικά Συστήµατα Α.Ε.) και ΕΧΑΕ (Ελληνικά Χρηµατιστήρια Α.Ε.).

5. Καθαρό αποτέλεσµα από τη συγκέντρωση και την αναδιανοµή του νοµισµατικού εισοδήµατος

2013 2012 Μεταβολή(σε εκατ. ευρώ)

Πραγµατικό συγκεντρωθέν από την Τράπεζανοµισµατικό εισόδηµα 424,0 527,5 -103,5

Αναλογούν µε βάση το µερίδιο συµµετοχής τηςΤράπεζας στο κεφάλαιο της ΕΚΤ 467,8 657,3 -189,5

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 49

– Αποτέλεσµα από τη συγκέντρωση και αναδιανοµή του νοµισµατικού εισοδήµατος12 43,8 129,8 -86,0

– ∆ιορθώσεις νοµισµατικού εισοδήµατοςπροηγουµένων ετών 0,3 2,4 -2,1

– Μεταφορά από πρόβλεψη έναντι κινδύνων από πράξεις νοµισµατικής πολιτικής του Ευρωσυστήµατος 8,1 16,6 -8,5

Σύνολο 52,2 148,8 -96,6

Όπως φαίνεται στον παραπάνω πίνακα το αποτέλεσµα από τη συγκέντρωση και αναδιανοµήτου νοµισµατικού εισοδήµατος του Ευρωσυστήµατος ήταν 52,2 εκατ. ευρώ, έναντι 148,8 εκατ.ευρώ στην προηγούµενη χρήση.

Αναλυτικά, η διάρθρωση των επιµέρους µεγεθών έχει ως εξής:

Καθαρό αποτέλεσµα από τη συγκέντρωση και την αναδιανοµή του νοµισµατικού εισοδήµα-τος του ΕυρωσυστήµατοςΝοµισµατικό εισόδηµα είναι το εισόδηµα που συγκεντρώνουν οι ΕθνΚΤ κατά την άσκηση τωνκαθηκόντων τους στον τοµέα της νοµισµατικής πολιτικής του Ευρωσυστήµατος.

Το ποσό του νοµισµατικού εισοδήµατος κάθε ΕθνΚΤ προσδιορίζεται µε υπολογισµό των πραγ-µατικών και τεκµαρτών ετήσιων εσόδων τα οποία απορρέουν από τα στοιχεία του ενεργητικούπου έχει στην κατοχή της έναντι της νοµισµατικής βάσης.

Η νοµισµατική βάση αποτελείται από τα ακόλουθα στοιχεία του παθητικού:

– τραπεζογραµµάτια σε κυκλοφορία, – υποχρεώσεις σε ευρώ έναντι πιστωτικών ιδρυµάτων της ζώνης του ευρώ σχετιζόµενες µε πρά-

ξεις νοµισµατικής πολιτικής,– καθαρές υποχρεώσεις εντός του Ευρωσυστήµατος που απορρέουν από το υπόλοιπο του λογα-

ριασµού δοσοληψιών µε το Ευρωπαϊκό Σύστηµα Κεντρικών Τραπεζών (TARGET2),– καθαρές υποχρεώσεις που απορρέουν από την κατανοµή, εντός του Ευρωσυστήµατος, των

κυκλοφορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ.

Ποσά τόκων που έχουν πληρωθεί επί των παραπάνω υποχρεώσεων που αποτελούν τη νοµι-σµατική βάση αφαιρούνται από το νοµισµατικό εισόδηµα κάθε ΕθνΚΤ.

Τα στοιχεία του ενεργητικού των οποίων οι αποδόσεις λαµβάνονται υπόψη για τον υπολογισµότου νοµισµατικού εισοδήµατος είναι τα ακόλουθα:

– δάνεια σε ευρώ προς πιστωτικά ιδρύµατα της ζώνης του ευρώ σχετιζόµενα µε πράξεις νοµι-σµατικής πολιτικής,

– χρεόγραφα που διακρατούνται για σκοπούς νοµισµατικής πολιτικής. Πρόκειται για καλυµµέ-νες οµολογίες (covered bonds) πιστωτικών ιδρυµάτων χωρών της ζώνης του ευρώ και χρεόγραφαστο πλαίσιο του Προγράµµατος Αγοράς Τίτλων του Ευρωσυστήµατος (Securities Markets Pro-


1122 Για τον υπολογισµό του ποσού της αναδιανοµής του νοµισµατικού εισοδήµατος χρησιµοποιήθηκαν τα τελευταία διαθέσιµα προϋπολογιστικάστοιχεία από την ΕΚΤ, κατά την ηµεροµηνία κατάρτισης του ισολογισµού και έγκρισής του από το Γενικό Συµβούλιο της Τράπεζας.

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 50



gramme – SMP). Η απόδοση των καλυµµένων οµολογιών υπολογίζεται σε ηµερήσια βάση µετο τελευταίο διαθέσιµο οριακό επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης του Ευρω-συστήµατος, ενώ για τα χρεόγραφα του Προγράµµατος Αγοράς Τίτλων υπολογίζεται η πραγ-µατική τους απόδοση,

– απαιτήσεις εντός του Ευρωσυστήµατος από τη µεταβίβαση συναλλαγµατικών διαθεσίµων στηνΕΚΤ,

– καθαρές απαιτήσεις εντός του Ευρωσυστήµατος που απορρέουν από το υπόλοιπο του λογα-ριασµού δοσοληψιών µε το Ευρωπαϊκό Σύστηµα Κεντρικών Τραπεζών (TARGET2),

– καθαρές απαιτήσεις που απορρέουν από την κατανοµή, εντός του Ευρωσυστήµατος, των κυκλο-φορούντων τραπεζογραµµατίων ευρώ,

– ένα ελάχιστο ποσό διαθεσίµων χρυσού για κάθε ΕθνΚΤ, κατ’ αναλογία της κλείδας κατανοµήςτης. Ο χρυσός θεωρείται ότι δεν παράγει εισόδηµα.

Στις περιπτώσεις που η αξία των στοιχείων του ενεργητικού των οποίων οι αποδόσεις λαµβάνο-νται υπόψη για τον υπολογισµό του νοµισµατικού εισοδήµατος υπερβαίνει ή υπολείπεται της αξίαςτης νοµισµατικής βάσης, η απόδοση της διαφοράς (gap) υπολογίζεται σε ηµερήσια βάση µε το εκά-στοτε ισχύον οριακό επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηµατοδότησης του Ευρωσυστήµατος.

Στο τέλος κάθε οικονοµικού έτους το νοµισµατικό εισόδηµα του Ευρωσυστήµατος κατανέµεταιµεταξύ των ΕθνΚΤ, σύµφωνα µε τις ισχύουσες κλείδες τους στο Ευρωσύστηµα. Η συγκέντρωσηκαι αναδιανοµή του νοµισµατικού εισοδήµατος επιφέρει καθαρά αναδιανεµητικά αποτελέσµατα,που οφείλονται στις διαφορετικές αποδόσεις που αποκοµίζουν οι ΕθνΚΤ από τα ταυτοποιηµέναστοιχεία ενεργητικού καθώς και στους διαφορετικούς χρεωστικούς τόκους που καταβάλλουν επίτης νοµισµατικής βάσης. Επιπρόσθετα, το ύψος της νοµισµατικής βάσης καθώς και το ύψος τωνταυτοποιηµένων στοιχείων ενεργητικού των ΕθνΚΤ συνήθως αποκλίνει από αυτό που τους ανα-λογεί µε βάση την κλείδα τους στο Ευρωσύστηµα.

Το θετικό αποτέλεσµα 43,8 εκατ. ευρώ που προέκυψε για την Τράπεζα το 2013 οφείλεται στο γεγο-νός ότι το πραγµατικό συγκεντρωθέν από την Τράπεζα νοµισµατικό εισόδηµα το 2013, ύψους 424εκατ. ευρώ, ήταν µικρότερο του αναλογούντος µε βάση τη κλείδα συµµετοχής της Τράπεζας στοΕυρωσύστηµα που υπολογίστηκε σε 467,8 εκατ. ευρώ (βλ. υποσηµείωση 12). Το τελικό αποτέλε-σµα διαµορφώθηκε και από την είσπραξη ποσού 0,3 εκατ. ευρώ που προήλθε από διορθώσεις τουνοµισµατικού εισοδήµατος προηγούµενων ετών (βλ. σηµείωση στο στοιχείο 9.5 του ενεργητικού).

Ο παραπάνω τρόπος κατανοµής που νοµισµατικού εισοδήµατος του Ευρωσυστήµατος καθιερώ-θηκε µε την απόφαση του ∆ιοικητικού Συµβουλίου της ΕΚΤ 2010/23.

Μεταφορά στα έσοδα από την πρόβλεψη έναντι κινδύνων από πράξεις νοµισµατικής πολιτικήςτου Ευρωσυστήµατος Στη χρήση 2013 µεταφέρθηκε στα έσοδα το εναποµείναν ποσό ύψους 8,1 εκατ. ευρώ από τηνπαραπάνω πρόβλεψη αρχικού ύψους 149,5 εκατ. ευρώ. Κατά τις χρήσεις 2009, 2010, 2011 και2012 είχαν µεταφερθεί 45, 47, 32,8 και 16,6 εκατ. ευρώ αντίστοιχα.

Η πρόβλεψη αυτή σχηµατίστηκε αρχικά το 2008, µετά από σχετική απόφαση του ∆ιοικητικούΣυµβουλίου της ΕΚΤ (18.12.2008), για την αντιµετώπιση των ιδιαίτερα δυσµενών συνθηκών πουεπικρατούσαν την περίοδο εκείνη στην αγορά χρήµατος, οι οποίες επηρέασαν και τις πράξειςνοµισµατικής πολιτικής του Ευρωσυστήµατος για την παροχή ρευστότητας στο πιστωτικόσύστηµα.

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 51

Στο πλαίσιο αυτό, το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΚΤ, τηρώντας τη γενική λογιστική αρχή τηςσυντηρητικότητας, θεώρησε ορθό να δηµιουργηθεί µία πρόβλεψη “ως απόθεµα ασφαλείας”,ύψους 5,7 δισεκ. ευρώ, έναντι κινδύνων αντισυµβαλλοµένων κατά τη διενέργεια πράξεων νοµι-σµατικής πολιτικής.

Σύµφωνα µε το Καταστατικό του Ευρωπαϊκού Συστήµατος Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ) καιτης ΕΚΤ, η πρόβλεψη αυτή επιµερίστηκε σε όλες τις Eθνικές Kεντρικές Tράπεζες των συµµε-τεχόντων κρατών-µελών µε βάση τα µερίδια συµµετοχής τους στο κεφάλαιο της ΕΚΤ.

Με βάση την ίδια απόφαση του ∆ιοικητικού Συµβουλίου της ΕΚΤ της 18.12.2008, η συνολικήπρόβλεψη 5,7 δισεκ. ευρώ αναπροσαρµόζεται αφού συνεκτιµηθούν το αποτέλεσµα από τηνπώληση ή ωρίµανση των χρεογράφων καθώς και η ετήσια αποτίµηση των χρεογράφων που έχουνληφθεί ως ασφάλεια έναντι της χορηγηθείσης ρευστότητας στις τράπεζες που δεν εκπλήρωσαντις υποχρεώσεις τους.

Το ευνοϊκό αποτέλεσµα από την επανεκτίµηση των ασφαλειών και της υπολειπόµενης ακάλυ-πτης έκθεσης σε κίνδυνο που έγινε τα έτη 2009, 2010, 2011, 2012 και 2013 οδήγησε σταδιακάσε οριστική εξάλειψη του σχετικού κινδύνου και κατά συνέπεια σε ολική απελευθέρωση τηςσυνολικής πρόβλεψης του Ευρωσυστήµατος το 2013 και στη µεταφορά του ποσού των 5,7 δισεκ.ευρώ στα έσοδα από αχρησιµοποίητες προβλέψεις των χρήσεων 2009, 2010, 2011, 2012 και 2013των ΕθνΚΤ του Ευρωσυστήµατος.

6. Λοιπά έσοδαΤα λοιπά έσοδα µειώθηκαν κατά 4,5 εκατ. ευρώ και ανήλθαν σε 10,1 εκατ. ευρώ έναντι 14,6εκατ. ευρώ την προηγούµενη χρήση.

Στα λοιπά έσοδα περιλαµβάνονται τα έσοδα του ΙΕΤΑ ύψους 8,9 εκατ. ευρώ που προέρχονταιαπό την παραγωγή προϊόντων κυρίως για λογαριασµό του Ελληνικού ∆ηµοσίου (κέρµατα,λαχεία, διαβατήρια, έντυπα), καθώς επίσης και διάφορα άλλα έσοδα ύψους 1,2 εκατ. ευρώ πουπροέρχονται από χορήγηση πιστοποίησης επαγγελµατικής επάρκειας, έκπτωση φόρου κ.λπ.


TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 52



Λ Ε Ι Τ Ο Υ Ρ Γ Ι Κ Α Ε Ξ Ο ∆ Α - Α Π Ο Σ Β Ε Σ Ε Ι Σ Κ Α Ι Π Ρ Ο Β Λ Ε Ψ Ε Ι Σ

2013 2012 Μεταβολή(σε εκατ. ευρώ)

• ∆ΑΠΑΝΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ 146,7 157,9 -11,2

• ∆ΑΠΑΝΕΣ ΣΥΝΤΑΞΙΟ∆ΟΤΙΚΩΝ ΠΑΡΟΧΩΝ 98,4 112,2 -13,8

• ΛΟΙΠΕΣ ∆ΑΠΑΝΕΣ ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 37,0 40,1 -3,1

• ΑΠΟΣΒΕΣΕΙΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ

ΑΣΩΜΑΤΩΝ ΠΑΓΙΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ 14,0 13,6 0,4

ΣΥΝΟΛΟ ΕΞΟ∆ΩΝ ΠΛΗΝ ∆ΑΠΑΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ

ΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 296,1 323,8 -27,7

• ∆ΑΠΑΝΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ

ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ 4,3 10,3 -6,0

ΣΥΝΟΛΟ ΕΞΟ∆ΩΝ ΠΛΗΝ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ 300,4 334,1 -33,7

• ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ 468,8 2.342,7 -1.873,9

ΣΥΝΟΛΟ ΕΞΟ∆ΩΝ 769,2 2.676,8 -1.907,6

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 53


Σ Η Μ Ε Ι Ω Σ Ε Ι Σ Ε Π Ι Τ Ω Ν Λ Ο Γ Α Ρ Ι Α Σ Μ Ω Ν Ε Ξ Ο ∆ Ω Ν

Τα συνολικά έξοδα στη χρήση 2013 µειώθηκαν κατά 1.907,6 εκατ. ευρώ και διαµορφώθηκαν σε769,2 εκατ. ευρώ έναντι 2.676,8 εκατ. ευρώ στη χρήση 2012, λόγω σχηµατισµού χαµηλότερωνπροβλέψεων και µείωσης των λειτουργικών εξόδων.


• ΤΤαα λλεειιττοουυρργγιικκάά έέξξοοδδαα ππλληηνν ππρροοββλλέέψψεεωωνν ((δδααππάάννεεςς ππρροοσσωωππιικκοούύ,, σσυυννττάάξξεειιςς,, ααπποοσσββέέσσεειιςς,, λλοοιιππάάέέξξοοδδαα)) µειώθηκαν κατά 33,7 εκατ. ευρώ (-10,1%) και διαµορφώθηκαν σε 300,4 εκατ. ευρώ, ένα-ντι 334,1 εκατ. ευρώ την προηγούµενη χρήση, παρά την επιβάρυνση µε έκτακτες δαπάνες ύψους4,3 εκατ. ευρώ που απαιτήθηκαν για τον έλεγχο του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος.

Αναλυτικά:

― Οι δαπάνες για το προσωπικό µειώθηκαν κατά 11,2 εκατ. ευρώ (-7,1%) και διαµορφώθηκανσε 146,7 εκατ. ευρώ, έναντι 157,9 εκατ. ευρώ την προηγούµενη χρήση.

― Οι δαπάνες συνταξιοδοτικών παροχών µειώθηκαν κατά 13,8 εκατ. ευρώ και ανήλθαν σε 98,4εκατ. ευρώ, έναντι 112,2 εκατ. ευρώ την προηγούµενη χρήση, λόγω εφαρµογής νόµων για µεί-ωση συντάξεων.

― Οι λοιπές δαπάνες διαχείρισης µειώθηκαν κατά 3,1 εκατ. ευρώ (-7,7%) και διαµορφώθηκανσε 37,0 εκατ. ευρώ έναντι 40,1 εκατ. ευρώ την προηγούµενη χρήση. Στα έξοδα αυτά περιλαµ-βάνονται κυρίως οι αναλώσεις πρώτων υλών από το ΙΕΤΑ για την παραγωγή τραπεζογραµµατίωνκαι προϊόντων για λογαριασµό του Ελληνικού ∆ηµοσίου (κέρµατα, λαχεία, διαβατήρια, έντυπα),τα έξοδα για επισκευές και συντήρηση κτιρίων, οι προµήθειες µηχανογραφικού και λοιπού εξο-πλισµού, ασφάλιστρα και λοιπές τρέχουσες λειτουργικές δαπάνες.

― Οι αποσβέσεις παγίων αυξήθηκαν κατά 0,4 εκατ. ευρώ (2,9%) και διαµορφώθηκαν σε 14,0 εκατ.ευρώ έναντι 13,6 εκατ. ευρώ την προηγούµενη χρήση.

― Οι έκτακτες δαπάνες για τον έλεγχο του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος που απαιτήθηκαν στηχρήση 2013 ανήλθαν σε 4,3 εκατ. ευρώ.

• ΟΟιι ππρροοββλλέέψψεειιςς σσττηη χχρρήήσσηη 22001133 ανήλθαν σε 468,8 εκατ. ευρώ και προορίζονται για την κάλυψηλειτουργικών κινδύνων και λοιπών υποχρεώσεων της Τράπεζας (βλ. σχετικές σηµειώσεις στοστοιχείο 12 του παθητικού “Προβλέψεις”).

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 54



∆ Ι Α Θ Ε Σ Η Κ Ε Ρ ∆ Ω Ν(Άρθρο 71 του Καταστατικού)

Τα κέρδη της Τράπεζας στη χρήση 2013 ανήλθαν σε 831,1 εκατ. ευρώ έναντι 318,6 εκατ. ευρώτην προηγούµενη χρήση.

Το Γενικό Συµβούλιο προτείνει στη Γενική Συνέλευση τα κέρδη να διατεθούν ως εξής:

2013 2012(σε ευρώ)

Μέρισµα προς πληρωµή 0,49728 ευρώ ανά µετοχήσε 19.864.886 µετοχές (έναντι 0,5376 ευρώ ανά µετοχήτη χρήση 2012) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.878.410 10.679.362

Φόρος µερισµάτων (συντελεστής 26%, άρθρο 9, παρ. 30 του Ν.4110/2013) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.470.793 2.669.841

Υπόλοιπο περιερχόµενο στο Ελληνικό ∆ηµόσιο . . . . . . . . 817.800.000 305.300.000

831.149.203 318.649.203

Το µικτό µέρισµα της χρήσης 2013 ανέρχεται σε 0,6720 ευρώ ανά µετοχή. Στο πληρωτέο µέρι-σµα 0,49278 ευρώ ανά µετοχή θα γίνει παρακράτηση φόρου µε συντελεστή 10% σύµφωνα µετο Ν.4110/2013 άρθρο 6, παρ. 2.


Για το Γενικό Συµβούλιο

Ο ΠΡΟΕ∆ΡΟΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α. ΠΡΟΒΟΠΟΥΛΟΣ∆ΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 55


ΣΤΗΝ 80ή ΕΤΗΣΙΑ ΤΑΚΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ ΣΤΙΣ ΣΤΙΣ 25 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2013

(ΜΕ ΠΡΟΕ∆ΡΟ ΤΟΝ κ. ΓΕΩΡΓΙΟ Α. ΠΡΟΒΟΠΟΥΛΟ, ∆ΙΟΙΚΗΤΗ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ)

1. Εγκρίθηκαν:• η Ετήσια Έκθεση του ∆ιοικητή, ο Ισολογισµός και οι λοιπές Οικονοµικές Καταστάσεις χρή-σεως 2012, καθώς και η σχετική Έκθεση των Ελεγκτών,

• η διάθεση των καθαρών κερδών ύψους €318.649.203, ως εξής:

―για µέρισµα €0,5376 ανά µετοχή σε 19.864.886 µετοχές (έναντι €0,67 ανά µετοχή στη χρήση 2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . €10.679.362.-

―για φόρο εισοδήµατος (συντελεστής 20%,άρθρο 14 παρ. 10 Ν. 3943/2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . €2.669.841.-

―υπόλοιπο περιερχόµενο στο Ελληνικό ∆ηµόσιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . €305.300.000.-

• η συµπλήρωση του άρθρου 71 του Καταστατικού της Τράπεζας.

2. Ανακοινώθηκαν:• ο διορισµός του κ. Ηλία Σ. Πλασκοβίτη ως µέλους του Συµβουλίου Νοµισµατικής Πολιτικήςµε εξαετή θητεία µε το από 20.7.2012 Προεδρικό ∆ιάταγµα (ΦΕΚ ΥΟ∆∆ 356/26.7.2012), οοποίος είναι, ως εκ του λειτουργήµατός του, και µέλος του Γενικού Συµβουλίου της Τράπεζας(άρθρα 21 και 35Α του Καταστατικού της Τράπεζας),

• ο ορισµός του κ. Ηλία Σ. Πλασκοβίτη, µέλους του Συµβουλίου Νοµισµατικής Πολιτικής καιτου Γενικού Συµβουλίου, ως µέλους της Επιτροπής Ελέγχου, σύµφωνα µε την από 7.9.2012 (Συν.9η) απόφαση του Γενικού Συµβουλίου,

• η κύρωση, µε το άρθρο 165 παρ. 7 του Ν. 4099/2012 (ΦΕΚ Α’ 250/20.12.2012), της από 24.4.2012απόφασης της 79ης Ετήσιας Τακτικής Γενικής Συνέλευσης των Μετόχων της Τράπεζας της Ελλά-δος, περί τροποποίησης άρθρων του Καταστατικού της (τροποποίηση των άρθρων 1, 8, 13, 26,28, 31, 55Α και 71), και

• η παραίτηση του κ. Γεωργίου Ε. Οικονόµου από το Συµβούλιο Νοµισµατικής Πολιτικής και,συνακόλουθα, από το Γενικό Συµβούλιο της Τράπεζας της Ελλάδος.

3. Καθορίστηκαν:• η αποζηµίωση και τα οδοιπορικά έξοδα των µελών του Γενικού Συµβουλίου, καθώς και

• η αµοιβή των Ελεγκτών για τη χρήση 2013.

4. Απαλλάχθηκαν:• από κάθε προσωπική ευθύνη τα µέλη του Γενικού Συµβουλίου και οι Ελεγκτές για τα πεπραγ-µένα και τη διαχείριση του έτους 2012.

5. Εκλέχθηκαν:• ΣΣύύµµββοουυλλοοιι:: Ευάγγελος Γερανιωτάκης και Γεώργιος Κασιµάτης

• ΕΕλλεεγγκκττήήςς ττηηςς ∆∆ιιααχχεείίρριισσηηςς ττοουυ έέττοουυςς 22001133:: KPMG Ορκωτοί Ελεγκτές Α.Ε.

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 56



Π Ι Ν Α Κ Α Σ ∆ Υ Ν Α Μ Η Σ Π Ρ Ο Σ Ω Π Ι Κ Ο Υ 2 0 0 8 - 2 0 1 3 ( 3 1 ∆ Ε Κ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Υ )

ΚΛΑ∆ΟΣ 2008 2009 2010 2011 2012 2013

∆ιοίκηση 6 6 5 6 5 6

Οικονοµολόγων 30 25 24 20 16 15

Λογιστικός 981 923 896 842 793 786

Ταµιακός 742 693 705 668 585 563

Τεχνικός 258 238 223 216 201 194

∆ικηγόρων 35 36 42 37 33 33

∆ακτυλογράφων 17 9 4 2 1 0

Ασφαλείας 333 322 301 295 268 264

Βοηθητικού προσωπικού 31 28 47 47 40 36

Καθαριστριών 62 55 6 4 2 2

Γενικό σύνολο 2.495 2.335 2.253 2.137 1.944 1.899

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 57

TEYXIDIO _14: 1 20-02-14 12:02 58

BLACK

YELLOW

MAGENTA

CYAN

ΤΡΑΠ

ΕΖΑ

ΤΗΣ

ΕΛΛΑΔΟ

ΣΕΥ

ΡΩ

ΣΥΣ

ΤΗΜ

ΑΦ

ΕΒ

ΡΟ

ΥΑΡ

ΙΟΣ 2

014

ΕΚ

ΘΕ

ΣΗ

ΤΟ

Υ ΔΙΟ

ΙΚΗ

ΤΗ Γ

ΙΑ Τ

Ο Ε

ΤΟΣ 2

013


ΕΚΘΕΣΗΤΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΗΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2013

ISSN: 1105 - 0497

Documents

CYAN MAGENTA YELLOW BLACK - Bank of Greece