Cyfrowe filmy wideo. Leksykon kieszonkowy

Wydawnictwo Helion

ul. Chopina 6

44-100 Gliwice

tel. (32)230-98-63

e-mail: [email protected]

PRZYK£ADOWY ROZDZIA£PRZYK£ADOWY ROZDZIA£

IDZ DOIDZ DO

ZAMÓW DRUKOWANY KATALOGZAMÓW DRUKOWANY KATALOG

KATALOG KSI¥¯EKKATALOG KSI¥¯EK

TWÓJ KOSZYKTWÓJ KOSZYK

CENNIK I INFORMACJECENNIK I INFORMACJE

ZAMÓW INFORMACJEO NOWO�CIACH

ZAMÓW INFORMACJEO NOWO�CIACH

ZAMÓW CENNIKZAMÓW CENNIK

CZYTELNIACZYTELNIA

FRAGMENTY KSI¥¯EK ONLINEFRAGMENTY KSI¥¯EK ONLINE

SPIS TRE�CISPIS TRE�CI

DODAJ DO KOSZYKADODAJ DO KOSZYKA

KATALOG ONLINEKATALOG ONLINE

Cyfrowe filmy wideo.Leksykon kieszonkowyAutor: Derrick Story

T³umaczenie: Marek Korbecki

ISBN: 83-7361-329-3

Tytu³ orygina³u: Digital Video Pocket Guide

Format: B6, stron: 136

Cyfrowy zapis wideo zmieni³ sposób tworzenia filmów. Oferowane obecnie kamery s¹

nie tylko tañsze, ale na dodatek umo¿liwiaj¹ realizacjê zdjêæ, które przed laty mo¿na

by³o uzyskaæ wy³¹cznie u¿ywaj¹c kamer studyjnych.

Kieszonkowy leksykon o cyfrowym wideo przeka¿e Ci wiedzê na temat realizacji filmów

wideo. Pe³ni on rolê podrêcznego poradnika opisuj¹cego zarówno zewnêtrzne jak

i wewnêtrzne elementy kamer amatorskich i pó³profesjonalnych, sposób ich dzia³ania,

a tak¿e omawiaj¹cego ustawienia konieczne dla uzyskania najlepszych rezultatów.

Ksi¹¿ka ta omawia wiele tematów, od terminali A/V, poprzez kontrolki kompensacji

ekspozycji, po sposoby stabilizacji kamery. Jest to prawdziwa skarbnica wiedzy

zgromadzonej w trzech przystêpnych rozdzia³ach:

• Rozdzia³ 1. "Co to jest?” — alfabetyczny przewodnik po najwa¿niejszych

czê�ciach kamery wideo.

• Rozdzia³ 2. „Jak to dzia³a?” — zestaw lekcji po�wiêconych metodom pracy

i ich ulepszaniu.

• Rozdzia³ 3. „Jak mam to zrobiæ?” — dostarcza wielu bezcennych wskazówek

oraz podpowiedzi i omawia bardzo przystêpnym jêzykiem szereg technik

pozwalaj¹cych uzyskaæ profesjonaln¹ jako�æ zdjêæ.

Ten podrêczny przewodnik przeznaczony jest dla wszystkich posiadaczy cyfrowych

kamer wideo. Nawet zaawansowani amatorzy mog¹ zapomnieæ, jak wyregulowaæ g³êbiê

ostro�ci lub jak ustawiæ trzypunktowe o�wietlenie. Bez wzglêdu na to, czy pos³ugujesz

siê ma³¹, prost¹ kamer¹ czy zaawansowanym technicznie pó³profesjonalnym modelem,

ksi¹¿ka pomo¿e Ci w realizacji wspania³ych filmów i dzieleniu siê nimi z krewnymi,

przyjació³mi, a nawet ca³ym �wiatem.

http://helion.pl/view/2547w



http://helion.pl/add/2547w/cyfwlk




mailto:[email protected]

http://helion.pl/view/2547w/cyfwlk.htm

http://www.amazon.com/exec/obidos/ASIN/0596005237

Spis treści 5

Spis treści

Przedmowa ...............................................................................7

Rozdział 1. Co to takiego? ..................................................11

Zewnętrzne elementy kamery.................................................. 16

Wewnętrzne elementy kamery ................................................ 39

Połączenie wszystkich elementów........................................... 60

Rozdział 2. Jak to działa? ...................................................61

Przygotowanie taśmy do filmowania ..................................... 63

Światło i dźwięk ......................................................................... 64

Wykorzystanie kodu czasowego ............................................. 67

Ewidencjonowanie scen ............................................................ 69

Transmisja materiału wideo do komputera ........................... 70

Edycja wideo ............................................................................... 72

Dodawanie napisów .................................................................. 76

Ścieżka dźwiękowa .................................................................... 78

Tworzenie kopii zapasowych zmontowanego materiałui plików projektu ..................................................................... 81

Przygotowanie kopii do określonego typu odtwarzania..... 83

To tylko opakowanie! ................................................................ 85

6 Cyfrowe filmy wideo. Leksykon kieszonkowy

Rozdział 3. Jak mam to zrobić? .........................................87

Filmowanie na zewnątrz i sceny dynamiczne....................... 88

Wskazówka 1. Jak profesjonalnie filmować sceny akcji .. 88

Wskazówka 2. Jak sfilmować wywiad w ruchu ........... 92

Wskazówka 3. Jak za pomocą reflektorów poprawićnaturalne oświetlenie zewnętrzne........ 94

Wskazówka 4. Jak poradzić sobiez oświetleniem tylnym ........................... 96

Wskazówka 5. Jak sobie poradzić z wiatrem ................ 98

Filmowanie we wnętrzach i ujęcia specjalne ....................... 100

Wskazówka 6. Jak podnieść temperaturę kolorów .... 100

Wskazówka 7. Jak wybrać odpowiednisprzęt oświetleniowy............................ 103

Wskazówka 8. Jak opanować oświetlenietrójpunktowe.......................................... 106

Wskazówka 9. Jak przetrwać wydarzenia specjalne ... 111

W montażowni.......................................................................... 114

Wskazówka 10. Eksport cyfrowego wideo do plikuQuickTime w celu umieszczeniana witrynie internetowej ...................... 114

Wskazówka 11. Archiwizacja i udostępnianiefilmu na płytach DVD .......................... 118

Wskazówka 12. Etykiety, pudełka i ostatecznywygląd płyty .......................................... 120

Czas filmować ........................................................................... 121

Dodatek A Tabele referencyjne .........................................123

Skorowidz .............................................................................131

Rozdział 2. Jak to działa? 61

Rozdział 2.Jak to działa?

W prawie amerykańskim „wszczęcie procesu” oznacza podjęcieczynności prawnych, mających na celu wymierzenie sprawied-liwości. Mówiąc najogólniej, oznacza to, że nie można nikogouznać winnym i wtrącić do więzienia, zanim nie udowodni musię winy. Ocena zaś należy do ławy przysięgłych. Cyfrowe dziełowideo też podlega procesowi. I choć nie przebiega on tak, jakw świecie prawniczym, to jednak również kończy się wydaniemwerdyktu.

W przypadku fotografii sprawa jest o wiele prostsza. Gdy zrobimyinteresujące zdjęcie, najtrudniejsze mamy za sobą. Wszystko, comusimy jeszcze zrobić, to przenieść fotografię do komputera,dołączyć do listu elektronicznego i rozesłać w świat. Nasiprzyjaciele, mieszkający w dowolnym zakątku świata, mogązachwycać się naszym wspaniałym zdjęciem już w kilka minut pojego wykonaniu.

Z filmami wideo jest inaczej. Gdy uda się Wam zrealizować in-teresujący materiał, wcale nie oznacza to końca pracy i czeka jejWas jeszcze wiele, zanim film będzie się nadawał do zaprezen-towania światu. To, jak żmudna będzie ta praca, zależy od sta-wianych wymagań oraz parametrów projektu. Porady, które tuznajdziecie, powinny jednak nieco Wam pomóc. Podobnie, jakw przypadku procesu sądowego, tak i podczas edycji pośpiechma znaczący wpływ na efekt końcowy. Materiał nie jest filmemdopóty, dopóki go nie skończycie. Zbyt wiele wspaniałych po-mysłów zostało pogrzebanych z powodu skomplikowania pro-cesu edycyjnego i pośpiechu.


Jeśli przyswoicie sobie podstawowe zasady realizowania i zarzą-dzania materiałem wideo, o których będziemy mówić w niniej-szym rozdziale, wkrótce nauczycie się tworzyć filmy, którymizachwycicie przyjaciół, rodzinę i tych, którzy będą oceniać Waszeprace. Ponadto, dzięki wskazówkom dotyczącym prowadzeniaspisami zrealizowanych ujęć i zarządzania nimi, będziecie je mogliszybko i wygodnie odnajdować, bez względu na to, jak dawnozostały nakręcone.

Jak działa ta magia? Całość procesu dzieli się na następujące etapy:

1. Przygotowanie taśmy do filmowania.

2. Światło i dźwięk.

3. Wykorzystanie kodu czasowego.

4. Ewidencjonowanie scen.

5. Transmisja materiału wideo do komputera.

6. Edycja wideo.

7. Dodawanie napisów.

8. Ścieżka dźwiękowa.

9. Tworzenie kopii zapasowych zmontowanego materiałui plików projektu.

10. Przygotowanie kopii do określonego typu odtwarzania.

Nie ma tu niczego skomplikowanego, prawda? Przejdźmy więcdo praktyki.


1. Przygotowanie taśmydo filmowaniaWeźcie nową taśmę, otwórzcie pudełko i wyciągnijcie etykiety.Dzień dzisiejszy jest pierwszym dniem reszty Waszego filmo-wego życia i nigdy więcej nie wkładajcie do kamery nieopisanej kasety.O tym, jak bardzo jest to ważne, przekonacie się, dochodząc dopunktu 4. Tymczasem napiszcie na obu etykietach, krawędzioweji górnej, „Materiał 001”. Ponadto na górnej etykiecie zapiszciemiesiąc i rok realizacji materiału. Na koniec naklejcie etykiety nakasetę.

Po umieszczeniu kasety w kamerze skierujcie sprzęt na pustąścianę i nagrajcie krótkie, 10- czy 15-sekundowe ujęcie. Zabiegtaki nazywa się buforowaniem taśmy. W ten sposób utworzyciestrefę buforową na jej początku, co znacznie ułatwi Wam od-czytanie kodu czasowego, gdy zdarzy się Wam przewinąć taśmęprzed pierwsze ujęcie.

Następnie naciśnijcie przycisk Display, włączając wyświetlaniekodu czasowego na monitorze LCD. W bieżącym punkcie kod cza-sowy powinien wyglądać mniej więcej tak: 00:00:15:05. Przewińcietaśmę nieco w tył, by na ekranie monitora pojawiło się wskazanie00:00:12:21 lub podobne.

Wielu filmowców rozpoczyna pracę od sformatowania taśmy,o czym będziemy mówić w punkcie 3., zatytułowanym „Wyko-rzystanie kodu czasowego”. Proces ten nazywany bywa zaczer-nianiem taśmy. Technika ta również jest bardzo praktyczna. Jeślijednak ujęcie musicie nakręcić bezzwłocznie, nie mając czasu napełne formatowanie taśmy, możecie użyć techniki buforowania.W ten sposób szybko przygotujecie się do ujęcia, jednocześniezachowując ciągłość kodu czasowego.


Podobną strefę buforową należy utworzyć na końcu ujęcia, pozos-tawiając kamerę uruchomioną jeszcze przez kilka sekund. Jeśli zaśkaseta zostanie przewinięta do początku, pamiętajcie, by kolejneujęcie nagrać za strefą buforową.

Na koniec upewnijcie się, że zabraliście ze sobą zapasową baterię.Jeśli tak, to gotowi jesteście do filmowania.

2. Światło i dźwiękW tym momencie powinniście myśleć tylko o dwóch rzeczach:o oświetleniu i o dźwięku. To dwa podstawowe elementy Wa-szego filmu.

Gdy przyglądacie się miejscu, które przyszło Wam filmować —nieważne, czy jest to boisko piłkarskie, czy sala wykładowa nauczelni — pierwszą Waszą myślą powinno być pytanie: czyoświetlenie jest wystarczająco dobre?

Do uzyskania wysokiej jakości obrazu wideo konieczna jest dużailość światła. Im więcej go mamy, tym lepiej dla obrazu. Owszem,można przełączyć kamerę w tryb „nocny” (i czasem nawet trzeba).Jednak porównajcie tak sfilmowany materiał z materiałem nak-ręconym na zewnątrz, w pełnym świetle dnia. Przekonacie się,że obraz zarejestrowany przy lepszym oświetleniu jest czystszyi wolny od drażniących artefaktów. Za optymalne natężenie świa-tła, umożliwiające filmowanie typowymi sposobami, uznaje się100 luksów.

Aby zrozumieć, jak takie natężenie światła wygląda w praktyce,przyjmijcie następującą zasadę: 100 luksów zapewnia jasne oświet-lenie wewnątrz pomieszczenia lub bardzo ciemne oświetleniedzienne (patrz rysunek 2.1). Ponadto, dla porównania, przy wzglę-dnie pochmurnym niebie natężenie światła dziennego wynosi1 000 luksów, zaś o świcie jedynie 10.


Rysunek 2.1. Kamery zwykle filmują najlepiej przy natężeniu światła100 luksów, jakie panuje na zewnątrz budynku przy świetle dziennym.Rysunek powyższy demonstruje, jakie obszary kamera przetwarzapoprawnie (twarz, dłoń, okno), a jakie źle (włosy, sweter i ściana)

A zatem należy poszukać najlepszego sposobu oświetlenia. Wyb-ierając spośród dwóch miejsc, wybierzcie to, w którym natężenieświatła wynosi około 100 luksów. Jeśli nie uda się Wam znaleźćodpowiedniej lokalizacji lub też będziecie chcieli mieć pełniejsząkontrolę nad oświetleniem sceny, wówczas możecie rozważyć uży-cie trybu nocnego lub jednego bądź dwóch dodatkowych źródełświatła.

Tabela A.5, którą znajdziecie w dodatku A, zawiera zestawienieróżnych wartości natężenia światła w różnych warunkach oświet-leniowych, co ułatwi Wam jej określanie.

Kiedy poradzicie sobie już z oświetleniem, przemyślcie kwestięnagrywania dźwięku. Stara zasada filmowa, mówiąca, że „dźwiękto połowa obrazu”, jest aktualna i dziś. Jednym z największychparadoksów technologii DV jest to, że dysponując stereofonicz-nym, wysokiej jakości systemem nagrywania audio, wielu użyt-


kowników kamer nagrywa dźwięk przy użyciu taniutkich mi-krofonów, podłączanych do wejścia mikrofonowego. Inaczejmówiąc, należy unikać korzystania z mikrofonu wbudowanegow kamerę.

Zamiast niego należy używać mikrofonu zewnętrznego (patrzrysunek 2.2), przewodowego lub bezprzewodowego, starającsię za jego pomocą nagrać dźwięk jak najlepiej. Oprzyjcie siępokusie wygody korzystania z mikrofonu wewnętrznego. Nietylko ustępuje on jakością dobrym mikrofonom zewnętrznym,ale na dodatek rejestruje zakłócenia wytwarzane przez mecha-nizm napędowy kamery.

Rysunek 2.2. Aby uzyskać poprawną jakość nagrania dźwięku,należy użyć mikrofonu zewnętrznego

Jeśli mikrofon zewnętrzny okaże się w danej sytuacji nieprak-tyczny, spróbujcie zamontować go w sankach dla akcesoriów.Większość producentów kamer wytwarza mikrofony, które możnazainstalować w ten właśnie sposób. Zrealizowane nagranie wy-wiadu może nie być tak dobre, jak w przypadku użycia miniatu-rowego mikrofonu na klapie marynarki interlokutora albo mi-krofonu na wysięgniku. Z całą pewnością jednak będzie lepszeod tego, jakie uzyskalibyście za pomocą mikrofonu wewnętrznego,przetwarzającego również zakłócenia wytwarzane przez silnikiw kamerze.


Należy się spodziewać, że nie zawsze spotkacie idealne warunkioświetleniowe i akustyczne. Ale w końcu nie rozmawiamy tuo Hollywood. Jeśli jednak wyrobicie w sobie zwyczaj rozważeniakwestii oświetlenia i dźwięku na samym początku pracy i podej-mowania najlepszych dla danych warunków decyzji, z pewnościąWasze materiały będą znacznie lepsze od tych, których autorzynie przestrzegają powyższych zasad.

Wskazówka profesjonalisty

Filmując w określonym miejscu — nad morzem, na sta-dionie czy nawet w cichym pokoju — zawsze starajcie sięnagrać dźwięk otoczenia. Skierujcie kamerę na wybrany punkti nagrajcie jedno lub dwuminutowe statyczne ujęcie. Później,na etapie produkcyjnym, będziecie mogli użyć nagranej,„środowiskowej” ścieżki dźwiękowej jako tła dźwiękowegow innych scenach.

3. Wykorzystanie kodu czasowegoNa kod czasowy można patrzeć z dwóch stron: jak na najważ-niejsze narzędzie, które pojawiło się od czasów markerów atra-mentowych lub jak na zupełnie zbędny element technologii wideo.Jak wygląda rzeczywistość? Kod czasowy jest bardzo istotnyi powinniście nauczyć się go wykorzystywać. Nie obawiajcie sięjednak, bo nie jest to wcale takie trudne.

Kod czasowy to język wideo. Jest to system, z którego korzystająkamery do oznaczania poszczególnych klatek materiału filmo-wego. Dzięki temu można łatwo i szybko odnajdować poszcze-gólne sceny, nie męcząc zanadto mechanizmu kamery ciągłymprzewijaniem taśmy do przodu i do tyłu. Poprawnie zapisanykod czasowy jest niezbędny dla przchwytywania wsadowego,wykonywanego przez niektóre aplikacje do edycji wideo. Nawetjeśli dana aplikacja nie wymaga podania kodu czasowego, jakna przykład Apple iMovie, w przypadku innej, takiej jak AdobePremiere, może być zupełnie inaczej.


Niebezpieczeństwo polega na tym, że jeśli nie będziecie uważni,kod czasowy może ulec zerwaniu, co też uniemożliwi prowa-dzenie ewidencji scen i poruszania się pomiędzy nimi. (Jeśli ktośzapomniał, jak należy odczytywać kod czasowy, niech powrócido definicji „Kod czasowy”. w rozdziale 1.).

Gdy już zaczniecie wypełniać taśmę filmowanymi ujęciami, za-pamiętajcie jedną zasadę: czarny lub niebieski ekran to zjawiskoniepożądane. Gdy nagracie scenę i odtworzycie ją, a następniepozwolicie kamerze na dalsze przesuwanie taśmy do miejsca,gdzie nie ma już żadnego nagrania, ekran wypełni się niebies-kim bądź czarnym kolorem. Jeżeli kolejne nagrania rozpocznieciew tym właśnie miejscu, kod czasowy zostanie zerwany.

W ten sposób dochodzimy do drugiej reguły: zawsze należy sto-sować buforowanie. Jeśli przed i po każdej scenie utworzonazostanie 10-sekundowy bufor, wówczas powstanie odpowiedniastrefa bezpieczeństwa, od której będziecie mogli rozpocząć kolejnenagranie. Ponieważ początek następnej sceny nie znajdzie się napustej taśmie, kod czasowy nie zostanie zerwany.


Ponieważ ciągłość kodu czasowego jest bardzo istotna, nie-którzy profesjonalni kamerzyści i wideofilmowcy podczasprzygotowań do zdjęć zaczerniają taśmę. Proces ten jest bardzoprosty i zaczyna się od umieszczenia nowej kasety w kamerze.Następnymi czynnościami są: założenie zaślepki na obiek-tyw, wyłączenie nagrywania dźwięku, naciśnięcie klawiszanagrywania i pozostawienie kamery aż do chwili, gdy kasetazostanie nagrana do końca. W ten sposób kod czasowy zos-tanie zapisany na całej taśmie, od początku do końca. Wys-tarczy wówczas przewinąć kasetę na początek, nakleić na niąetykiety i schować do pudełka. Kaseta jest gotowa do filmowa-nia. Bez względu na to, w jakim pośpiechu czy zamieszaniubędą realizowane zdjęcia, kod czasowy zachowa swą ciągłość.


Większość kamer wyposażona jest w funkcję End Search (szukajkońca) lub Record Search (szukaj nagrania), która pozwala od-naleźć koniec ostatniej sceny nagranej na taśmie. Z technicznegopunktu widzenia nagranie można zacząć w tym właśnie miejscu,nie zrywając kodu czasowego. Jednak, dla pewności, nie zaszkodziprzewinąć taśmę o jedną bądź dwie sekundy w „strefę buforową”.

4. Ewidencjonowanie scenJeśli zachowacie staranność przy opisywaniu kaset i zarządza-niu kodem czasowym, prowadzenie ewidencji scen nie powinnoprzysporzyć Wam większych zmartwień, a stanie się całkiemprzyjemnym zajęciem.

Proces ten jest bardzo prosty. Wystarczy przygotować szablonzwierający kolumny z nagłówkami: Godzina rozpoczęcia, Data,Projekt oraz Opis (przykład takiego szablonu znajdziecie w dodat-ku A na końcu książki). Następnie po każdym filmowaniu wy-starczy uruchomić komputer, wziąć do ręki pusty arkusz z sza-blonem i odtworzyć nagranie. Przy każdej zmianie sceny należyzanotować wskazania kodu czasowego oraz sporządzić krótkiopis zawartości ujęcia (etykiety na kasecie można wypełnićpóźniej). Ewidencję można prowadzić za pomocą komputera,drukując formularze i wypełniając je ręcznie, a następnie wpi-nając do segregatora, lub obiema metodami jednocześnie.

W Hollywood istnieje tradycja codziennego oglądania materiałunakręconego w dniu poprzednim. Materiał oglądany jest przezreżysera, producenta, aktorów i niektórych członków ekipy, poczym wraca do laboratorium.

Mimo, że Wasze filmy nie muszą być odsyłane do żadnego labo-ratorium, nawyk codziennego oglądania zrealizowanego materiałuwarto sobie wyrobić. Podczas przeglądania scen należy miećformularz ewidencji pod ręką, by móc wprowadzać notatki nabieżąco.


Gdy zaczniecie prowadzić ewidencję, wkrótce przyzwyczaicie siędo tego. Możliwość odnalezienia dowolnej sceny bez koniecznościprzeszukiwania wszystkich kaset to naprawdę miłe doświadcze-nie. Proces wyszukiwania można przyspieszyć jeszcze bardziej,prowadząc ewidencję za pomocą komputera.

Ewidencja oszczędza czas, pozwala uniknąć frustracji, zapobiegautracie wartościowych zdjęć i przedłuża żywot mechanizmukamery.

5. Transmisja materiału wideodo komputeraPo zewidencjonowaniu scen można materiał wideo przenieść dokomputera w celu poddania go edycji i operacjom postproduk-cyjnym. Zanim jednak przystąpicie do transferu, przeczytajciekilka poniższych wskazówek i upewnijcie się, że komputer jestodpowiednio przygotowany:

• Sprawdź ilość dostępnej przestrzeni dyskowej. Cyfrowyzapis wideo zajmuje około jednego gigabajta na każde 4,5minuty. Jeśli więc nagranie ma długość 35 minut, musiszdysponować 8 gigabajtami wolnej przestrzeni na dysku. Abyzapisać godzinny materiał, należy przygotować 13 giga-bajtów.

• Upewnij się, że w kamerze zainstalowana jest świeżo nała-dowana bateria albo kamera podłączona jest do zasilacza.Dzięki temu transmisja nie zostanie w połowie przerwanaz powodu braku zasilania kamery.

• Trzymaj formularz ewidencji w zasięgu ręki.

• Sprawdź poprawność łącza FireWire (patrz rysunek 2.3),by upewnić się, że komunikacja kamery z komputerem prze-biega prawidłowo.


Rysunek 2.3. Do przesłania nagrania z kamery do komputera należywykorzystać przewód FireWire (IEEE 1394), dzięki czemu zachowanazostanie wysoka jakość obrazu i dźwięku. Mniejszy wtyk należy umieścićw gnieździe kamery, większy zaś w porcie FireWire komputera

Teraz jesteście gotowi do kopiowania materiału z kamery do kom-putera (oryginalny zapis pozostaje na kasecie źródłowej, którąnależy zabezpieczyć). W zależności od użytego programu ko-piowania dokonuje się jednym z dwóch sposobów: wsadowo lubw locie.

Przechwytywanie wsadowe to technika, której wykorzystanieumożliwiają zaawansowane edytory wideo, takie jak Adobe Pre-miere czy Apple Final Cut Pro. Metoda ta polega na przeglądaniumateriału na ekranie komputera (właściwie to komputer sterujekamerą) i „zaznaczaniu” początków i końców poszczególnychscen. (Metoda ta wymaga zachowania ciągłości kodu czasowego).

Po oznaczeniu każdej sceny, która ma być zaimportowana, należywybrać polecenie Batch Processing (przetwarzanie wsadowe) lubBatch Capture (przechwytywanie wsadowe). Resztą zadania zaj-mie się komputer, automatycznie kopiując zaznaczone sceny natwardy dysk.


Metoda przechwytywania w locie stosowana jest przez aplikacjeprostsze, takie jak iMovie czy Movie Maker. Polega ona na tym, żeużytkownik przegląda materiał na ekranie monitora komputerai gdy pojawia się na nim scena, która ma być skopiowana, naciskaklawisz. Komputer zapisuje sekwencję na twardym dysku aż dochwili ponownego naciśnięcia klawisza. Materiał wideo jest odtwa-rzany dalej, a użytkownik włącza i wyłącza nagrywanie w od-powiednich miejscach.

Każda metoda ma swoje zalety. Pierwsza umożliwia swobodneprzeglądanie materiału, a po zaznaczeniu przez użytkownika żą-danych scen resztę zadania wykonuje komputer. Przechwytywaniew locie nie wymaga kodu czasowego, wstępnego oznaczania scenani stosowania trudnych do opanowania aplikacji. Wystarczyzasiąść przed monitorem komputera i naciskając odpowiedniklawisz włączać i wyłączać nagrywanie. Przechwytywanie w lociejest ponadto „zdrowsze” dla mechanizmów kamery, albowiemużytkownik nie zatrzymuje ani nie przewija taśmy.

Ogólnie mówiąc, jeśli stawiacie dopiero pierwsze kroki w dzie-dzinie edycji cyfrowego wideo, lepiej będzie, jeśli zaczniecie odmetody łatwiejszej, czyli od przechwytywania w locie. Jednakbez względu na to, jakiego oprogramowania używacie, pamię-tajcie, by podczas filmowania dbać o zachowanie ciągłości koduczasowego. Być może dziś użyjecie prostego programu, ale możesię zdarzyć, że za jakiś czas zechcecie ponownie skopiować tensam materiał za pomocą bardziej złożonego systemu, do czegokonieczny będzie poprawnie zapisany kod czasowy.

6. Edycja wideoNie każde ujęcie wymaga edycji. Niektóre projekty, na przykładkrótkie wywiady, mogą wymagać jedynie obcięcia niepotrzebnychklatek na początku i końcu i dodania kilku napisów.


Takie projekty należą jednak do rzadkości. Wszystkie inne trzebabędzie poddać procesom selekcjonowania, przycinania i rearanżo-wania, czyli edycji. Zanim jednak usiądziecie przed komputerem,poświęćcie chwilę na przejrzenie zapisów w ewidencji. Zasta-nówcie się, w jaki sposób sfilmowane sceny należy zmontować.Czy da się z nich skonstruować początek, środek i koniec filmu?

Kiedy już wszystko przemyślicie, możecie przystąpić do wstęp-nego montażu. Ułóżcie sceny wzdłuż listwy czasowej, by stworzyćpodstawy całej opowieści. Niejednokrotnie okaże się, że niektóresceny należy skrócić przed połączeniem ich z innymi. Na tymetapie nie musicie jednak zaprzątać sobie głowy precyzyjnymdopasowaniem scen. Po prostu umieśćcie je w odpowiedniejkolejności. Na poprawki przyjdzie czas później.

Następnie przejrzyjcie film po pierwszym, wstępnym montażu.Czy tworzy spójną całość? Innymi słowy, czy opowiada to, co maopowiedzieć? Jedna z najefektywniejszych technik tworzenia inte-resującej narracji polega na przyciągnięciu uwagi widzów intry-gującą scena, po której następuje powolne przejście do właściwejhistorii.

Jeśli filmujecie, na przykład, przyjęcie urodzinowe syna, użyjcietej techniki, by ów krótki film zapadł oglądającym w pamięćjako ważne wydarzenie. Kiedy będziecie oglądać wstępny montaż,cały czas pamiętajcie o narracji. Rozpocznijcie film od szczególniewesołej sceny, powiedzmy, gdy pies zlizuje lukier z twarzy so-lenizanta. Kiedy już znajdziecie odpowiedni „haczyk na widza”,przejdźcie do planowania kolejności dalszych scen. Pamiętajcie,że film ten jest Wam szczególnie drogi, bowiem jego głównągwiazdą jest Wasz syn. Czy jednak zdołacie zainteresować niminnych?



Przeglądając materiał nieraz zauważycie, że dwie sceny zos-tały sfilmowane w jednym, długim ujęciu. W takiej sytuacjimożecie je rozłączyć, dzieląc klip na dwie części, a następnienadając każdej z nich osobny tytuł.

Programy edycyjne pozwalają wykonać tę czynność w różnysposób. W programie Apple iMovie, na przykład, możecieużyć polecenia Split Clip at Playhead (oddziel klip w miejscugłowicy odtwarzającej), natomiast program Ulead Videostudio 7oferuje funkcję Extract Video (wyodrębnij). Aby więc pracaprzy montażu przebiegała sprawnie, zawczasu sprawdźcie,w jaki sposób odbywa się to w programie, którego używacie.

Kiedy wszystkie elementy narracji znajdą się na swoich miejs-cach, przejrzyjcie każdą scenę jeszcze raz, odpowiadając sobiena pytanie, czy ma ona odpowiednią długość — chodzi o to, bysceny pasowały do siebie. Sceny z szerokim planem, w którymwiele się dzieje, powinny być dłuższe niż zbliżenia, ponieważzawierają więcej informacji wizualnych, które muszą dotrzeć dowidzów. To, jak długa będzie dana scena, zależy tylko od Wa-szej inwencji twórczej. Szansę wyrażenia własnej wizji i stylumacie właśnie na etapie edycji. Jednak nie przesadzajcie zbytradykalnie lub nieśmiało skracając poszczególne sceny. Upewnijciesię tylko, że każda z nich jest interesująca, dobrze komponujesię z pozostałymi i zasługuje na swoje miejsce w opowiadanejhistorii.

Zastanawiając się nad zastosowaniem przejść wizualnych miedzyscenami pamiętajcie, że najlepszym rozwiązaniem jest prostota.Chodzi o to, by sfilmowane sceny i uczestniczące w nich postacieopowiadały historię bez uciekania się do magicznych sztuczek,przykrywających niedostatki narracji. Wciąż najpopularniejsząmetodą łączenia scen jest „proste cięcie”. Innymi słowy, scenyw Waszym filmie powinny łączyć się bezpośrednio, a nie poprzezgenerowane komputerowo efekty przejścia, na przykład roz-puszczanie.


Poprawny, krótki film może być zmontowany według schematu:wprowadzenie obrazu, cięcie, cięcie, cięcie, cięcie, cięcie, cięcie,wygaszenie obrazu. „Czysto i prosto” to podstawowa zasadamontażu filmów.

Nie jest to jednak sztywna i uniwersalna reguła. Efekty przejśćteż mają swoje miejsce w całym cyklu produkcji. Efekt Dissolve(rozpuszczanie), na przykład, jest odpowiedni do symulowaniaupływu czasu między kolejnymi scenami. Zaś efekt Wipe (ście-ranie) sprawdza się, gdy dwie łączone sceny rozgrywają sięw różnych miejscach.

Montując cały materiał zwracajcie uwagę na całkowity czas trwa-nia filmu. Być może zaskoczy Was fakt, że większość domowychfilmów jest nie dłuższa niż 2 do 5 minut. Dlaczego? Po pierwsze,trudno jest zrealizować tak wiele interesującego materiału, bystarczyło go na dłuższy film. Po drugie, należy wziąć pod uwagęprzyzwyczajenia większości odbiorców. Są oni przyzwyczajenido tego, że:

• Reklamy telewizyjne trwają od 15 sekund do minuty.

• Wstawki informacyjne nie trwają zwykle dłużej niżod 1 do 3 minut.

• 30-minutowy program telewizyjny dzielony jest na trzyniespełna 10-minutowe segmenty.

Schemat ten został wypracowany przez znających swój fachprofesjonalistów.

Skoro jesteśmy przy profesjonalizmie, to starajcie się obserwowaćsposób montażu filmów, programów telewizyjnych i reklam. Topozwoli Wam udoskonalić własną technikę. Zaskoczy Was, jakinaczej będziecie postrzegać te produkcje, gdy zaczniecie anali-zować ich montaż.


Kiedy więc rozpoczniecie montowanie własnego filmu, tnijcie ma-teriał bez litości. Zachowajcie tylko te fragmenty, które koniecznesą dla spójności narracji, a pozostałe zachowajcie w archiwum.Przygotujcie więc interesujący początek, jak najlepiej wykorzy-stajcie sceny, tworząc ciekawy środek, i uwieńczcie te elementyefektownym zakończeniem. Stosujcie prosty montaż i czytelnenapisy.

W miarę zdobywania kolejnych doświadczeń będziecie mogliprzesunąć granice swobody twórczej. Tymczasem jednak pozwól-cie swojej kreatywności dojrzewać, a sobie zdobywać praktykę.

Skoro ułożyliście sfilmowany materiał w interesującą historię, czasuzupełnić ją napisami i równie interesującą ścieżką dźwiękową.

7. Dodawanie napisówPrzesadzając z ilością napisów w filmie dajecie widzom kolejnydowód swojego braku doświadczenia. Podobnie jak z innymiefektami, także i tu trzeba zachować wstrzemięźliwość.

Ogólnie mówiąc, wystarczy jeśli na początku filmu umieścicietytuł, a na końcu jedno lub dwa zdania, podsumowujące treść.

Oto podstawowe etapy dodawania napisów:

1. Wpisz tekst.

2. Wybierz krój czcionki, jej rozmiar, kolor oraz efekty (na przy-kład cieniowanie).

3. Wybierz typ animacji napisu (stopniowe rozjaśnianie, wpły-wanie, powiększanie, przesuwanie i tak dalej).

4. Określ rodzaj tła (czarne wypełnienie, nieruchomy obrazlub klip wideo).

5. Ustal długość wyświetlania napisu.


Większość programów do edycji wideo oferuje osobne „środo-wisko” do tworzenia napisów. Klipy wideo z napisami umieszczasię w odpowiednim miejscu listwy czasowej.

Wystrzegajcie się szczególnie spektakularnych efektów, takichjak latające litery, chyba że zastosowania ich wymaga sytuacja.Obowiązuje tu, podobnie jak w całym procesie postprodukcji,zasada, że im prościej, tym lepiej.

Oto kilka wskazówek, które ułatwią Wam tworzenie napisóww sposób bardziej efektywny:

• Upewnijcie się, że tekst jest wystarczająco duży, by dałosię go łatwo odczytać z niewyraźnego ekranu, na przykładz kineskopu kiepskiego telewizora.

• Większość czcionek bezszeryfowych (na przykład Arial,Verdana czy Helvetica) jest bardziej przejrzysta niż czcionkiszeryfowe (takie jak Times i Palatino).

• Napis powinien widnieć na ekranie na tyle długo, by każdywidz mógł go dokładnie przeczytać.

• Napisy białe lub w innym, jasnym kolorze, wyświetlanena ciemnym tle są zwykle bardziej czytelne niż w kolorys-tyce odwrotnej.

• Pamiętajcie o „bezpiecznej strefach obrazu” i napisy zawszeumieszczajcie w obrębie obszaru napisów. Obszar tenzajmuje zwykle około 80 procent całkowitej powierzchniekranu na jego środku. Przestrzeganie tej zasady da Wampewność, że napisy będą widoczne w całości, bez względuna model telewizora.

• Umieszczenie napisów na środku ekranu jest bezpieczniejszeniż umieszczanie ich w narożniku.

Po dodaniu napisów czas zająć się ścieżką dźwiękową.



Każdy program do edycji wideo pozwala wzbogacać napisyefektami. Większość z tych efektów powinniście zignorować,jednak jeden z nich, a mianowicie szybkie rozjaśnianie i za-ciemnianie tekstu, jest powszechnie akceptowany. Efekt tendobrze się prezentuje i jest łatwy do uzyskania.

8. Ścieżka dźwiękowaDźwięk to rzeczywiście połowa obrazu, ale jeśli brzmi źle, wydajesię jakby stanowił jeszcze większą jego część. Kiepska jakośćścieżki dźwiękowej jest jednym z niepodważalnych dowodówbraku doświadczenia autora filmu.

Pomyślcie: jeśli obejrzelibyście film z ziarnistym obrazem lubo przyćmionych kolorach, prawdopodobnie pomyślelibyście, żetak miało być i jest to efekt zamierzony. Jeżeli jednak dialogiw tym samym filmie byłyby niezrozumiałe, doszlibyście downiosku, że realizujący ów obraz nie bardzo miał pojęcie o tym,co robi. Widzowie mogą sobie wytłumaczyć na korzyść niedos-tatki obrazu, ale nie dźwięku.

Jeśli dialog czy dźwięk otoczenia został nagrany poprawnie, tojest to już połowa sukcesu. Teraz, kiedy doszliście do etapu edycji,możecie nieco „podrasować” ścieżkę dźwiękową, nadając jejkształt ostateczny.

Dźwięk należy edytować po dodaniu napisów początkowychi końcowych, gdyż możecie zechcieć uzupełnić je muzyką. Jeślidodanie napisów zostawicie sobie na koniec, to i tak będzieciemusieli powrócić do edycji ścieżki audio. Znacznie łatwiej jest więcuporządkować najpierw materiał wideo, dźwiękiem zajmującsię później.


Istnieją trzy rodzaje ścieżek dźwiękowych, z których będzieciekorzystać:

DialogiKategoria ta obejmuje nagrania dźwięków zsynchronizo-wanych z obrazem, czyli dialogów, narracji oraz dźwiękutła. Kiedy będziecie montować film za pomocą programuedycyjnego, ścieżka ta stanowić będzie jego główny składnikdźwiękowy.

EfektyByć może zechcecie też wzbogacić dźwiękową warstwęfilmu efektami, które nie są częścią oryginalnej ścieżkidźwiękowej. Do efektów takich należy na przykład szumwody w tle, tykanie zegara czy też odgłos samochodu prze-jeżdżającego za oknem. Aplikacje do edycji wideo częstooferują „pakiet startowy” efektów dźwiękowych, któremożecie wykorzystać w swoich projektach.

MuzykaW przypadku niektórych projektów dodanie muzyki w spe-cyficznych scenach może wzmocnić siłę przekazu. Jeśli cho-dzi o projekty realizowane na własne potrzeby, to możecieużyć nagrań z posiadanych płyt CD. Jeżeli jednak realizujecieprojekty przeznaczone do publicznej prezentacji, wówczaspowinniście korzystać z nagrań wolnych od praw osóbtrzecich albo też uzyskać od właścicieli praw autorskichzezwolenie na ich użycie.

Po wybraniu dźwiękowych elementów projektu kolejnym zada-niem jest umieszczenie ich na listwie czasowej i wyregulowaniegłośności.

Ogólnie mówiąc, ścieżki dialogowe powinny być głośniejsze odścieżek efektowych i muzycznych. Możecie też użyć technikipodgłaśniania i wyciszania ścieżek muzycznych, delikatnie wpro-wadzając i usuwając muzykę w odpowiednich scenach, w takijednak sposób, by nie odwracała ona uwagi od dialogów i obrazu.


Gdy scena się kończy, pozwólcie muzyce brzmieć jeszcze przezkilka sekund. Pozwoli Wam to uniknąć nagłego urwania obrazui dźwięku.

Pamiętajcie, że wszelkie modyfikacje i regulacje ścieżek dźwię-kowych możliwe są tylko w edytorze wideo. Kiedy bowiemwyeksportujecie materiał z powrotem na taśmę czy do pliku,ścieżki dźwiękowe zostaną połączone i niemożliwe stanie sięregulowanie ich indywidualnie.


Powszechnie stosowane są dwie techniki edycji ścieżek dźwię-kowych: technika J (dialog rozpoczyna się, zanim na ekraniepojawi się obraz) oraz L (obraz pojawia się jako pierwszy).Typowy przykładem zastosowania techniki J jest łączeniescen, gdy widz słyszy już dialog z następnej sceny, oglądającostatnie klatki poprzedniej.

Montaż z użyciem techniki J jest, w większości edytorówwideo, bardzo prosty. Wystarczy zaznaczyć i wyciąć kilkaostatnich sekund pierwszej sceny, przesunąć znacznik gło-wicy odtwarzającej na początek drugiej, a następnie wybraćpolecenie Paste Over at Playhead (wklej w miejscu głowicyodtwarzającej). Spróbujcie. To bardzo prosty sposób na tchnię-cie profesjonalizmu we własne filmy.

Rozbudowane edytory wideo udostępniają szereg kontrolek i fil-trów dźwiękowych. Jednak bez względu na to, czy używacie pros-tego programu, na przykład Movie Maker albo iMovie, czy teżtak złożonego jak Adobe Premiere, pamiętajcie, że Wasze zadaniebędzie dużo łatwiejsze, jeśli dźwięk został nagrany z odpowiedniowysoką jakością.


9. Tworzenie kopii zapasowychzmontowanego materiałui plików projektuKiedy film przyjmie już taką formę, do jakiej dążyliście, powin-niście sporządzić jego kopię zapasową, by Wasz wysiłek nie po-szedł na marne. Istnieją dwa sposoby wykonania takiej kopii:eksport materiału z powrotem na taśmę oraz zapisanie plikówprojektu na płycie. W zależności od posiadanego sprzętu lubstopnia przezorności możecie zastosować jeden z nich lub oba.

Pierwsza metoda, eksport zmontowanego materiału na taśmę,polega na zapisaniu gotowego filmu na nowej kasecie DV zapomocą kamery. Ponieważ w trakcie transmisji danych z kom-putera do kamery nie następuje żadna utrata jakości, możeciesporządzić tyle kopii, ile tylko uznacie za konieczne. Możeciewięc przygotować, na przykład, dwie kopie, z których jedna będzieprzechowywana w domu, a druga w innym, bezpiecznym miejscu.

Oprócz tego zmontowany film można zapisać na płycie DVD, CD,wyeksportować do pliku i tak dalej. Należy jednak pamiętać, żew trakcie eksportowania wszystkie elementy montowane w prog-ramie edycyjnym zostają połączone w dwie podstawowe ścieżki:wideo i audio. Jeżeli więc przygotowaliście złożoną ścieżkędźwiękową, składającą się z dialogów, odgłosów otoczenia, nar-racji i muzyki, to w efekcie otrzymacie jedną, zmiksowaną ścieżkę,a jej elementów składowych nie da się już rozdzielić.

Dlatego też powinniście skorzystać również z drugiej metody:sporządzenia kopii projektu. Metoda ta polega na skopiowaniuwszystkich elementów projektu na czysty dysk DVD (patrz ry-sunek 2.4). Jej zaletą jest to, że nawet w razie awarii twardegodysku czy przypadkowego skasowania plików projektu niczegonie stracicie. Wystarczy wczytać skopiowany film oraz wszystkiepliki projektu z płyty DVD do programu edycyjnego.


Rysunek 2.4. Płyty DVD są nie tylko doskonałym nośnikiemdla gotowych filmów, ale także dla zapasowych kopii plików projektu

Kiedy już to wszystko zrobicie, możecie dokonać dowolnychzmian w układzie scen, dodawać nowe ujęcia i efekty przejść —czego tylko dusza zapragnie.

Niektórzy domorośli filmowcy sporządzają kopie zapasoweswoich projektów na zewnętrznych dyskach twardych podłącza-nych przez złącze FireWire, traktując je jako rozwiązanie tymcza-sowe. Rozwiązanie takie jest dobre, dopóki oryginalne pliki znaj-dują się w komputerze. Nie zalecam jednak stosowania tejmetody jako długoterminowej. Kiedy tylko projekt będzie gotowydo usunięcia z komputera, sporządźcie zapasową kopię na taśmie,traktując ten zabieg jako minimalny środek zabezpieczający. Jeślito możliwe, pliki projektu zgrajcie na płytę DVD.


Użytkownicy systemu operacyjnego Windows mogą użyć pro-gramu GEAR DVD, który umożliwia nagrywanie płyt DVDw bardzo efektywny i wygodny sposób. Współpracuje on zewszystkimi wersjami Windows, od wersji 95 począwszy i ob-sługuje większość nagrywarek DVD. Innym, popularnym wśródużytkowników Windows programem, jest Roxio Easy CD andDVD Creator. Początkujący twórcy publikacji na płytach DVDmogą się posłużyć programem Ulead DVD MovieFactory.

Użytkownicy systemu Mac OS X są w o tyle lepszej sytuacji, żepodstawowe oprogramowanie do nagrywania płyt CD i DVDjest elementem tegoż systemu. Aby jednak zyskać większemożliwości, warto zaopatrzyć się w program taki jak Roxio To-ast 5 Titanium, który pozwala na nagrywanie płyt CD i DVD wewszystkich formatach. Ponadto do zapisu płyt DVD z menu star-towym doskonale nadaje się bezpłatny program Apple iDVD.

10. Przygotowanie kopiido określonego typu odtwarzaniaPiękno cyfrowego zapisu wideo polega na tym, że można goudostępniać innym na wiele różnych sposobów. Skoro film jestjuż gotowy, a taśma wzorcowa zabezpieczona, możecie wyekspor-tować swoje dzieło w jednym lub kilku wybranych formatach:

Taśma DV (digital video)Tak, tak, jedną kopię już przygotowaliście, ale powinna onabyć przechowywana w bezpiecznym miejscu, Dlatego teżpowinniście sporządzić drugą kopię, którą będziecie mogliprezentować innym, nosząc ją wraz z kamerą podłączanądo telewizora.

Płyta DVDW tym przypadku film eksportowany jest w formacieMPEG-2 i może być oglądany przy użyciu większości ty-powych odtwarzaczy DVD oraz komputerów wyposażonych


w czytniki. Bez względu na to, na której platformie płytazostanie przygotowana — Windows czy Mac OS — obrazi dźwięk zachowają tak samo wysoką jakość, jaką na płytachwydawanych komercyjnie. Ponieważ format ten jest obecnieszeroko rozpowszechniony, jest to doskonała metodadystrybucji filmu wśród krewnych i przyjaciół.

Płyta VCD (Video Compact Disc)Jest to odmiana standardu CD-ROM, do kompresji filmówwykorzystująca format MPEG-1. Ponieważ jednak jest tozwykła płyta CD, zapewnia znacznie mniejszą pojemnośćniż DVD, a i pod względem jakości obrazu znacznie jejustępuje.

Zaletą formatu VCD jest natomiast to, że płyty w tym for-macie można odtwarzać za pomocą większości komputero-wych czytników CD-ROM, odtwarzaczy VCD i niektórychmodeli odtwarzaczy DVD.

Płyta SVCD (Super Video CD)Mówiąc najprościej, jest to rozszerzenie standardu VCD, wy-korzystujące format kompresji MPEG-2 i oferujące możliwośćstosowania zmiennej szybkości transmisji bitów. Ponieważjednak jest to także płyta CD, można na niej zapisać co naj-wyżej 20 do 30 minut materiału wideo. Ponadto należyupewnić się, że odbiorcy takiej płyty dysponują oprogramo-waniem do odtwarzania dysków w tym formacie lub teżsamodzielnym odtwarzaczem, zgodnym z tym formatem.

Taśma VHSWiększość kamer DV zapewnia możliwość transferu filmówz kasety DV na kasetę VHS. W tym celu należy połączyćkamerę z magnetowidem VHS. Przy użyciu tej metodynastępuje, niestety, pewna utrata jakości obrazu, ale należyuznać, że jest to doskonały sposób, by zaprezentować swojedzieło także tym, którzy korzystają wyłącznie ze sprzętuanalogowego.


QuickTimePliki w formacie QuickTime, wyróżniające się rozszerzeniem.mov, mogą być odtwarzane zarówno pod kontrolą systemuWindows, jak i Mac OS. Swoje filmy możecie eksportowaćdo plików QuickTime, które następnie nagracie na płytę CD,umieścicie w witrynie internetowej albo dołączycie do prze-syłki e-mail (o ile ich objętość będzie mieściła się w granicachrozsądku — za taki limit objętości należy uznać 1 megabajt).

Strumieniowy przekaz wideoNiektóre programy edycyjne, takie jak Ulead VideoStudio 7for Windows, pozwalają eksportować filmy w formatachstrumieniowych, na przykład Windows Media Video (roz-szerzenie .wmv). Pamiętajcie jednak, że aby udostępnić takiepliki, trzeba dysponować serwerem strumieniowym, a pod-czas ich przygotowywania należy mieć na względzie stopieńkompresji i przepustowość łącz.

Najprostszy sposób zaprezentowania swojego filmu innympolega na skopiowaniu go z powrotem na taśmę DV i pod-łączeniu kamery do telewizora. Warto jednak wiedzieć, żetechnika cyfrowego wideo zapewnia wiele różnych możli-wości, że po zakończeniu projektu da się go zaprezentowaćkażdemu, kto tylko ma w domu gniazdko elektryczne.

To tylko opakowanie!Wasze umiejętności filmowe rosną. Opanowaliście już operowanieelementami sterującymi kamerą i poznaliście poszczególne etapyprocesu tworzenia filmu, od początku do końca. Czas zająć sięnowymi wyzwaniami.

W rozdziale 3. omówimy kilka zaawansowanych technik, dziękiktórym Wasze filmy będą wyglądały i brzmiały profesjonalnie.Podobnie jak z magią, wszystko stanie się proste, gdy tylko poz-nacie jej sekrety.

Documents

Cyfrowe filmy wideo. Leksykon kieszonkowy