C A R M E N D E B O R A E ,

QUOD IN LIBR. JUD. CAP. V. CONTINETUR,

T R I U M P I I A L E ,

8UETHICA VERSIONE NOTI8QUE CR1TICO-PIIILOLOGICTS ILLUSTRATUM.

DISSERTATIO ACADEMICA,

CUJUS

PARTEM PRIOREM,

CONSENSU AMPL. FACULT. PIIIL08. U PSA t.AC

PRAESIDE

Ulag. 11EM11. GEMIS. LlIDCiltEKP ro f. R«cg· Litt. Gracc. & Oricnl. Adj.

P r o e x e r c i t i o

d i s p u t a t u r u s

P. P .

AUCTOR

CAROLtiS MATTIIIAS ADOLPIIUS STENHAJMMMlOetrog. Stip. Flodin.

in a u d it . g u s Ta v . d ie x i v No v e m b r is m d c c c x l .

b . P. Μ. e .

U P S A L I A E ,

L c r r i u & S i b c l e b d c c c j i .

· · .·..·· *

■ chrikij .*/ .π κ . . « β ί α '/τι αο*Ν>

r3 ^ A I . ‘>.i-/.'JCÄT

«ι. >ιθθ,κ»Λΐινϊ 0· »1% rji:> iQm ro? : r / f o t o / / >πη .«»« .?■"? r / '.v.

,Λ ;· «JlTATiiagRIil

Γ-/.Η r>

. v i u m u n

, ΙΛ ί- T f ·’0 .?.?Ν*ί .T J R>i .1 ,1 l:< · ' ? * / * « '/0 3

r>* i

K i u a a t u - . ^ i . i s ? i a u i . » r ta i i . » « κ.· Λ .i : \ ) V . . "Uri .} " ΐ Λ·' '· ' I *'i

ο ι τ ϊ ο ϊ κ ι ο o / in

{ . , :. ., , ; ‘i . - ·*

./ 0 1 3 ; i a

J ΓΓ8 ?· '·' r* H X tA ΕΑΗΠΎΑΜ EIJJOÄAD■ ■

..ϊ / ο ο κ π λ M a n a r / o / ? i x ano v /T « ' f o .t h f ia / i

IN SACRAM REGIAM MAJESTATEM

SPECTATAE FIDEI

VIRO

AD AUL. REG. CONCIONAT. ORDIN.

REG. ORD. DE STELLA POLARI MEMBRO

ECCLESIAE IN RISINGE PASTORI

CONTRACTUSQUE ADJACENTIS PRAEPOSITO

CELEBERRIMO

E T

PLURIMUM REVERENDO DOMINO

S. S. THEOLOGIAE DOCTORI

H A T T M A K 8T E H 11A U IA R ,

Patruo Optimo

Suuuiia Animi Veneratione Colendo

Sacrumvoluit, debuit

0 . M. A . S T E N I I A M M A U .

Jam redeunt animo et scinper reditura manebunt Mente piå meriti munera magna Tui:Accipias pignus, Maecenas, orc sereno Exiguum amoris: Cor Tibi plura feret!

ISO M y c E . \ S T R O M A y ,

1, Λ C, M A N N E N

Och

IUDDAREN αγ KONGL. NORDSTJERNE-ORDEN

VÄLRORNE

( £ . / , $ i t m u t e l \) j e t m ,

En kär, fadcrlig, min och mina närmastes Välgörare,

tittegnas dessa blad

Vördnadsfullt och tacksamt

af

C. Μ. A. S r e m ia m m a x .

Nar ta cd D i t t N a m n jag dessa blad beprydcr, Mitt hjertas röst jag föd jer och — min /digt:Men ack! hur svagt den ringa garden tyder Min känslas (ljuv, mitt hjertas varma dikt.'

En bättre tolk Dig Englalikt omsväfvar ,Vill flagta f r id med hvita vingars par.·Det är tn in Bon — som upp mot himlen sträfvar, sftl bedja sällhet fö r din ålders dar.

Lugnt f y te de j likt bäckens stilla f ö d e n ,Som blommor kysser uti ljusgrön dal! —Till dess cngårg Du kysses sje lf — a f Döden — Och saknad djupt, går bort ur Vänners tal.

CELEBERRIMO ET PLURIMI Μ REVERENDO

e c c l e s ia r u m i n e d e t e d s c a p e l l p a s t o r i

CONTRACTUSQUE ADJACEATIS PRAEPOSITO

CLARISSIMO d o m in o

PIIIlL. MAG.

Amitino Ilonoratiissim o, Dilectissim o

gratum animum

testificaturus C. Μ. A. STENIIAMMAR.

Συ δέ μοι χ«ϊρε, καί τά λοιπά μου Μελού πιστώς, *ως eg το

P a r e n t i i O p t i m o

CH5UST1ANO STEM1IAIOIAK.

Omisso Titulorum Splendore9

Certante P ietatis A dfectu .

Parva Parens Dilecte! Tibi majora merenti Eecc! sal intrepida munera mente fero:Non (juod posse putem Tua sic benefacta rependi, Ture pius parvo sed tamen esse vcliin

Filius

probus,

gratissimus

c;a r o >l u s m a t t h i a s a d o i -v i u s .

C A R M E N D E B O R A E ,

QUOD IN LIB. JUD. CA1\ V. CONTINETUR,

T R I U M P H A L E ,

SVETIIICA VERSIONE NOTI8QUE CRITICO-RIIILOLOGICIS ILLUSTRATUM.

P R A E F A T I O .

E srae l itn s Joliova, cum denuo peccatis eorum oflfenSRSt e s se t , Ehudo mortuo, tradidit Jubini, Cananiiarum rogi, qui Chazore sedem regiam habebat. D u x vero e ju s , »Sisera , habitabat Chnroschet Gojitarum; contra quem Israe- l itae auxilium Jehovae implorarunt, nam nongenti in ejust potestate fuerunt currus falcati et duro imperio IsraelitaS viginti annos presserat. Eo tempore Debora prophetissa, u xor L ap id o th i, ju s dixit Israelitis. Habitabat atib palm a , quae ab ea nomen accepit, inter Ramam et B ete lem in montibus Ephraimilicis. Haec quidem Baracho, A- binoami l i l io , ex Kedeschu Naphtaditarum arcessito , indicavit, Jehovam ju b er e , ut montem,, cui nomen additum est Tab oris , cum decem millibus UVaphtalitarum et S e- bulonitarum occupet, se autem ita acturum, ut Sisera ad torrentem Kischon currus suos onmemque exercitum cong r e g e t , quem manibus ejus §it Inditurus. Responsum autem Barachi, cum ejusmodi fuerit quoddam: ”si me comitaberis, expeditionem suscipiam , sin m inus, non audebo,” Deboram facile movit, ut illum sequeretur. At* que inceptis eorum feliciter adeo cess it , ut, id, quod vaticinata erat D e b o r a , Israiditae a Jnbino e usque in pe·

ι-io liberarentur et Sisera, D u x exercitus hostilis, a Jatile, Chcberi con ju ge , occisus, diem obiret supremum. Haec sunt, quae ad carmen triumphale victorem victricemque alliciant, illustria facta. Neque bis indigna, quam spirat hymnus augustissimae Orientalis poeseos auram.

Bythmicum tenorem, quo insignis est omnis primaeva poesis , ideoquo nostrum quoque carmen , in versione, quantum potuit neri , observatum voluimus. Quam vero nullo modo lingua vernacula reddere l icu it , est perfectioris artificii e a , quae in versiculo tertio la tet , scintilla , ubi singula verborum membra similiter ex ire atque cadere observes:

ΕΌΓ) WMNH

n v w N

Ostendit h oc, in Sacro Codice perraro occurrens, ornamentum poeticum , ostendit ratio quoque totius carminis ardorque et sublimis spiritus, hymnum Deborae in pulcherrima atque praeclarissima Orientalis poeseos monumenta summo jure esse referendum.

Carmen, quod ideo elegantissimum et quasi incitatissimum sino ulla erroris formidine appellare l ic e t , ob id ipsum in nonnullis locis obscura et difficili interpretatione laborare non es t , in quo mireris. Neque defuerunt v ir i , doctrina ingeniique acumine ins ign es , qui in eo i l lustrando impigram collocarunt operam; e x quibus duo in primis, commentationibus praeclarissimis laudati, ceteris palmam praeripere videntur. Alter est celeb. S c h n u rre r? qui eruditissimam in hoc canticum scripsit dissertationem, Tubingae 1 7 7 5 , cujus, cum jam rara s it , excerpta re- periuntur in E n ie s t i I tib lio tli. tlieol. recen tiss. 1 I V. Alter est ce'eb. I u c h lc r ? qui hujus carminis dedit ver- sionem Germanicam, nolis subjectis, in quibus rationem reddit dissensus nonnullorum locoiuin a Schnurreri inter-

t

pretatione, in Repertorio liter atur ae orient. P , f l . Cui spicilegium addidit in parte X II . — Neque silentio est praetereundum clar. Dathium , qui latina lingua praesentem vertit materiem, Halae 1 7 8 4 , aliosque Recen- tiorum quosdam Schnurreri potissimum vestigia pressisse. Patet praeterea interpretes et veteres et recentiores in locis obscurioribus diversissimas es se secutos interpretandi rationes, quum e x suo quisque ingenio eam amp lex u s sit opinionem, quam optimis ccrtissimisque testim oniis confirmatam esse crediderit.

Eorum igitur om nium , quibus cordi fuerit hujus carminis illustratio, impigris laboribus sua constet laus atque dignitas sua. N os vero, nomnulla aliter explanata optantes, locis quibusdam a «cujusque, nobis cogn iti , interpretis opinione disceder®· et versionem omnino propriam exponere ausi sumus?. Quae audacia nostra, ut credimus, haud culpanda» es t , ”quum cuique conveniat interpretanti, ettiam niimuis perito, tanta libertate u ti , quantam permiittat sinum ipsius judicium tna- teriaeque tractandae scientia. Quod si esset prohibitum, a labore ejus non versio genuina , sed tantummodo com pilatio sententiarum aliorum proficisceretur, nccesse es se t .” In omnibus vero locis Arabicae literaturae litera- rumque Aramaearum fontes , quantum potuimus, adire atque consulere conati su m u s, quarum studium si in monumentis Hebraeorum illustrandis omnino desideratur, non fieri potest, quin etiam omnino desideretur studium mere Philo log icum , quod in comparativa praecipue linguarum cognitione ponimus.

Quod ad formam operis ndlinet, versiculos non eodem plane m od o , quo so lent, indicavimus. Novam vero , e x nostro judicio meliorem, secuti sumus ideam , totum carmen in octo distribuentes strophas; qua quidem re id commodi tibi paratur, quod argumentum, in limitibus versuum circumscribendis, ne disturbaretur rythmus, haud rite observatum, hoc modo evidentius eluceat. Continet

vero prima haec pars quinque primas tantum carminis siro- phas cum notis crilico-philologicis. Altera parte, si vita viresque suppetent, totum opus absolvetur. — Prodeat igitur, qualiscunque e s t , haec nostra observationum Philologicarum opella! Quae si haud ingrato exspectationis aculeo animum lectoris pungat, id cavendum praem onem u s, ne in nobis, pro viribus tantum acturis atque in plurimis aliorum vestigia et judicia secutis , nimiam spem reponat. Quisquis vero es B. L ! id pro certo habeas, nos, ardentissimo horum studiorum amore inflamm atos, haud dubitasse imbecillarum virium hac in re periculum facere.

1 Strophcn.

Och D ebora och B a r a k , A bin oam s son , sjöngo: p å cleri clagen sjongo de:

Ö fver anförares an för ar esi'ap i I s ra e l,Öfver fo lk e ts f r iv i l l ig a u ttå g —-

Ρι 'iser H erran!H örer J Konungar , lyssner h å r till J F örstår !ja g — om H erran ja g v il l sju n ga ,V il l p risa H erran, Israels Gud.

O , H e rre ! n år D u drog ut frå n S eir ,H å r du lorn i din herr l ig het frå n Edom s m a r l ,D å sh å ljde jorden ;

Ja! h im lar ne droppade:Och molnen droppade a f v a tte n ;B ergen darrade f o r H erran —S je lfva Sinai — f å r H errans , Israels Guds, blickar.

2 Strophen.1 Seham gars, A natlis sons, d a g a r",1 Jaels dagar _ ,

voro va g a rn a odeOch de, som f å r das m a ste , g in g o cle krokigaste slig a r.B ris t vo r det p å an förare i i s r a e l j

gtor va r bristen!

T il l dess ja g stod upp —· Debora —Stod upp, en m oder få r Israel.Israe l va lde nya G udar;S e , k r ig e t v id portarna.'S köld icke syntes eller la/is

bland fyra tio tu sen Israeliter.

5 Strophcn.O , s å g f m itt h jerta ! t i l l Israels h ö fd in g a r ,D e der f r iv i l l ig t u p p trä d t ibland folket:

P r ise r H erran ! —A n tin g en J riden p å rö d lå t t a åsninnor,E ller sitten p å bi'okiga tå o k en , jEller g å n p å vå g en ,

Sjungen!I s ta lle t fö r vallherdars nop m ellan vatln ingsstållena M å m an der sjunga om iH errans trohet —H erran s trohet m ot sina ian förare i Israel.

4 Strophea.

Se! de tå g a ned ti l l portenrna, Herrans fo lk :U p p , u p p , D ebora!U p p , u p p , sjung d in så n g !S ta tt u p p , du B a r ak!O ch få n g a d in a få n g a r > du Abinoam s son!Se! hvar och en, som ö fr ig b le f , ti l l hjelteskaran

slö t s i g ;H erra n s folk slöt s ig t i l l m ig med de starka.F rån E phraim kommo de, som sin bostad g ru n da t v id

A m alåk-.berget O ch e fte r d ig kom B enjam in m ed dina skaror. F rå n Makir kommo hår fö rareO ch fr å n Sebulon d e , som m önsterbefålet innehade. Och Isascars m å g t ig e , de om gåfvo D ebo ra ,Och såsom Isascar, så B arak ock;/ dalen spriddes de e fte r honom·,

ii Strophcn.V id Rubens bäckar V oro hjertats råclslag stora.H var f ö r e drö jde du mellan in liågn aden ?

For a tt lyssna i i l l boskapshjordarnas lå ten ? — V id Rubens bäckar

Voro h jerta ts rådslag stora . G ilead , p å andra sidan J o rd a n , satt s t i l la , OcA D a n , Λμ/ dröjde han η var v id skeppen? / '7 c? hafvets strand sa tt Ascher s tilla Och v id dess bug ter ro s ig g a j .Men Sebuton och N aph ta li s ta m m a r ,/ ) e der p ä landets hoj der bodde,D e voro e tt fo lk , som g a f

s itt lif t i l l sp illo å t döden.

O B S E R V A T IO N E S CRITICO -PIIIL O LO G ICAE .

Stropha i .

Carminis exordium facit vehem entissim a laudes Jehovae praedicandi celebrandique exhortatio. Ob id Omnipotenti gratissimum animum praebet D eb o ra , quod fuerint in Israele principes, qui mandata dare et rebus afflictis opem ferre auderent, quod populus sua sponte se ad bel- luin contulerit et reportatae fuerint immanis victoriae palmae. Manifesta divinae majestatis testimonia e t lucu lentissima indicia simul enumerantur. En praeclarum sane

atque excelsum triumphalis carminis exordium!f iSan ö snDS Verba sane difficillima, ideoque Varie

reddita. Triplicem praecipue intorpretationem concedit verbum : n £ . Nam ex usu Chald. et Syr. significat u l- tus est et ejus Subst. ultiones , quem interpretandi modum qui fuerint a m p le x i , vertunt: in ulciscendis ultionibus i. e. propter vindictas sumlas. — Proprie

autem sh d notare constat: solvere, liberare , Syr.

id., undo provocanda foret haec sententia: quoniam principes Israelitarum alienae servitutis jugutn excusserunt, seque populumquc omnino liberarunt. — Potius vero,

collato Arub. hic dentttttt iHD in summo f u it , sum-

mum cepit v. te n u it , nobilitate superavit, dux fu i t , et Subst. principes, duccs. Huic opinioni favent e s , ol ό e t Theodotion explicant: εν τω ä ρξασ & ut,α ρ χ η γ ο ύ ς εν * Ι σ ρ α ή λ i. e. quod principes Israelis muneri suo non defuerint. N os potissimum hanc significationem eleg im us, e x qua quidem id quoque commodum e x s is t i t , quod facile non minus quam pulchro exprimere possis paronomasiam inter *>")£ et Γηυ’Ίΰ (”öfver anförares anförareskap”). -— Substantivum illud ΓΠϊΠδ praeter h. 1. solum occurrit Deuter. 3 2 : 42 , ubi etiam notio ducis perbene quadrat. Quod ad formatu vocabuli adti- n e t , mira forsitan videatur terminatio feminina; haec autem forma saepenumero est eorum nominum, quae munus aliquod significant. Vid. Gcscnii Lehrgeb.pagg. 4 0 8 ,8 7 8 .

ΪΠ3 Arab. impulit, incitavit. Hithpahel, cujusinfin. h. 1. ex s ta t , se ipsum ad aliquid impulit, liberalem et spontaneum se cxhiDniit, voluntarie vitam periculis et morti objecit. L X X . εκο ν σ ι άζ ε σ frat. —

>0̂ id.quod ^NTUJ1· InleUliguntur vero praecipue Naph- talitae et Sebulonitae. Horunn enim decem millia Barachus Kedescam duxit , ut in Capite praecedente v. j O commemoratur, eorumque viribus armisque adjutus, Siseram o- mnemque exercitum ejus vehementer perturbavit. Cfr. v. 18.

et > 0 DI") sunt Jabines, rex Cananitarum, ceterique reges et principes ei conjuncti. ]n proprie s ig nificat: honoratus, honestus, nobilis, gratiosus, ac pro principe aut rego ut poeticum epitheton usurpatur. Ma-

nifesto cum Arabico cognatum e s t , quod proprie jtoitiZe- ravit, metaph. honoratum CSSC, ihoriblis libcralibllS uti significat.

In ODN, bis posito , emphasin et orationis e le g a n tiam observes.

Divinam majestatem afque gloriam declaratura, in vers. 4 respicit Debora eventa antiqua, de quibus v i* de Exod. 1 9 : 1 6 ; Deut 3 3 : 2. Commemoratur in

liie locis, Iisdem fore divinae omnipotentiae et rmv- jostatis testimoniis conspicua Dei apparitio in monte Sinai. Quod vero hio nominatur "pjju/ mons est regni Idumaei australem versus Palaestinae oram silus, ot prima Edomitarum sedes lioo autem haud minus quam ό ’ή ν m v ; ipsuinquo illud inclytum unant fere eandemque terrae plagatu designare existim am us, sunt enim haec loca haud longo inter se disjuncta. Quod si inter ea diligentius est separandum, secundum B . M ichael. ad Dent. 83: 2 ct Calov. L. Capcll. not. erit. p. 4 1 8 , rem ita intellectam volumus, D eu m , quum in monte S inai apparere vellet, ex monte Seir , nostratium S ch erath , atque ea, quue ad sedes EdomitarÄm proxime verg it , regione, excitavisse tempestatem, qua se circumfundere atque velare solebat. Licet autem observare, id, quod e x inultis apparet S. S. locis, ante tempora Davidis et magnificum illud templum Hierosolymiticum, pro Olympo Jeh ovae ab Ilebraeis habitum fuisse montem S inai , e x q n o , ut populo suo auxilium ferret et hostes percelleret, saepenutue- ro exire atque incedere commemoratur.

Χ5ΉΠ. Plurimi interpretes reddunt: montes fluxerunt, diffluxerunt a rad, Si: fluxit, diffluxit. Quibus quidem videbantur montes e x copiosissima imbrium effusione diluvio aboleri. Hanc vero audacissimam, ut nobis videtur, Hyperbolen plane omittentes, cum L X X legim us (Cfr. Gescnii Lchryeh. p. 3 7 2 , nol·, et Esatae 61: 2 ) , |σ«- Ιεν&ηοαν, movebantur, j a c e a n tu r , praet. Hophal. τον V?!, in Kal apud Hebraeos inusitati. Jdem vero eat,

atque Arabum terram concutere, unde Jpj terrae motus, (jnassalio. Eodem modo Chald. et Arabs vocabulum illustrarunt, nec, si formam respicis , id tibi mirandum videatur, pro in contextu positum fuisse ; sic enim haud raro delabilur dngcsch forte una cum vocali antecedente. (Cfr. Gcs. Lex. lleb r . Chald. p. 3 3 2 . VUl· et. Ewalds hlcin. Grammat. L eipzig 183o,

ρ. 147). Cei. F. Ilitzig , (quem honoris cnussa nomino), in opore suo "Der Prophet Jesa ia ’ lle idelb . 1 8 3 3 7 defluendi istam a nobis rejectam significationem defensuru s , nostram opinionom ea de caussa praecipue im pugnat, quod debilem nimis et duriusculam praebeat sententiam, quum jam ad vulgarem minusquo celebratam tempestatem montes moveri commemorentur. Ps. 2 9 : G etc. Quod quidem ejus judicium , num rem nostram et Arabum usu et Interpretum quorumdam testimoniis confirmatam frangere atque refellere possit , unusquisque facile videt.

Stropha I I .Infestatas latronibus ante tempora Deborao vias publi

cas fu is se , paucis exponit. Idololatriam populi ejus- quo ad se defendendum impotentiam et vires labefactas exhibet.

'n Cessarunt viae $ desertae sunt at-que desolatae7 a raid. ^“in desiit9 L X X έ χ λ ε ί π ε ι ν , coli. Arab. desertus esse. Sensus est: nemini l icuit tuto versari in v/iis publicis et iter facere ob continua latrocinia; nomo per vias semitasque tritas ambulare audebat, sed si qxiem itineris necessitas urgeret, per diverticula incedebat. Crediderunt alii ΠΊΓΠΝ do v ita , secundum Dei praecepta, metaphorice intelligendum osse ita ut significaret 't* Israelem non amplius legibusD ei obtemperare. Calou. fJ ilisch . Gebhardi enarratio cantici Deb. Gryphsw. 1728. — proprie adj. (via) elata y s tra ta , regia, ex arab. elatus fu it, eminuit.

L X X . « τ ρ α π ο ί sc. οδοί , Antithesin facit ^p^py tortuosus , e x Arab. Jjic intortus , torttiosus fu it it.colligare, jungere. Cfr. Syr. perversus. Γ Π Ν interdum desideratur, ut Ps. 1 2 5 : 5 . L X X . ο δ ο ί δι , εστραμ- μέναο. In voce nSSpbpi) geminatio radicaliuin vias vaL de contortas indicaro existimavit Clericus: quod neque argumentis confirmare, neque refellere in animo estj unusquisque e x suo ingenio demat vel addat fidem,

p 7 " ) ö ^ “l n . De his verbis diversissimas lulerunt docti opiniones. In significatione του p n ö rei cardo vertitur, cujus quidem verbi, in Ime forma tantum h. 1. et versiculo undecdmo occurrentis, triplicem interpretes attulerunt notionerm, ex linguis cognatis profecturam. Prima est. quam in ve rsiune posuimus, cui etiam L W et V u lg . suffragantur: δ υ ν α τ ο ί , ihjnaslac, bellatores, duces, quippe quae significatio a verbo n ö , quod apud Arabes \f> separavit, d iscrevit, in specie II. modum praescripsit, statuit ti III. direm it, transegit reni, litem , significat, genio Hebraismi convenienter, originem ducat. — Hebraeis enim nomina principum , ducum , heröum , a v e r b is , quae separandi, discernendi, statuendigue vim habebant, deducere sollemne fuit. IIoc modo nostrum ρ Ή Ο ad notionem του proxime accedit, quo quidem,quum de Libro Judicum agitur quaestio, nihil melius, nihil praestantius cogitari unquam p otest .— Altera interpretandi ratio nititur auctoritate Chaldaei in terpretis , qui

et fiVllD eandem ac nostrum ’ρ Ή Ο notionem habere existimavit ideoque tria omnia per pagos explicavitverba. Haec autem versui undecimo non satia conveniro videtur. — Tertia sequitur Interpretem Syrum et Arab , qui illud per planitiem v. desertum transtulerunt: quae

ÖOsignificatio e x Arab. probari potest l \eque vero ab

hac facit versic. II. Praetera, si haec recipiatur explicat io , in tribus membris eadem repetitur sententia , id ,quod recte observavit Kaehlerus.

*>η>ορψ ante ·>Π>ορ vice fungitur του *ΐψΝ,quod tnido in ψ, modo etiam iu ψ abbroviatum invenies. Cfr. EwahVs kl. Grammat. pagg. 2 8 3 , 2 86 . nu/N conjunctim refert Graecorum ΐως ύΰ.

'η Ί Γ ΰ ’’ Errarunt sane qui, pro subjectohabenlos, hoc modo interpretati sunt: ]\ova [bella) elegit Do-

minus$ eligit Deus rem novam. (Vers. Arab. et Syr.) Crediderunt sine dubio mali isti sententiae aestimatores >ο·ηιπη eodem modo ac Jes· 4 2 : 9 pro plural, eminentiae usurpatum atque adhibitum fu is se , significante rem plane novam , insolitam. Intellexerunt videlicet victoriam glor iosam , per Deboram reportari coeptam et per aliam m ulierem , Jaclern, caede ducis hostilis perfectam, eo quidem temporis momento, quo natio armis, ad defendendam patriam idoneis, esset destituta. Quis autem non facile v idet, praecedentem in vers. 7 vocem subjectum essereferenduinque ^ u n n ad pro accusativo habendum? Sic Munstferus, Versio Angi eligebat ileos novos , L X X ί λ έ λ έ ζ α ν τ ο & ε ο ν ς κ α ι ν ο ν ζ . Ad verbum eliget, sed Enallage temporis apud Hebraeos frequens est. I lanc quoque interpretationem historiae et ipsius Libri Jud. testimonia confirmant. Relicto videlicet Jeliova, majorum D e o , qui eos e x Aegypto eduxerat et libertatis dulcia dona eis concesserat, sectati sunt Isrnelitae alios g en tium finitimarum D eos eosque adorarunt, atque hac ratione Jehovnni irritarunt. Quem cum deseruissent et Baalem et Astharolh colerent, ira ejus in Israelitas exarsit. Tradidit e o s diripiendos praedatoribus, eosque hostibus finitimis addixit, quibus non potuerunt amplius re- sistere.

Stropha I I I .

Continuatur, quae in principio facta est laudes Je- hovae ob victoriam reportatam celebrandi cohortatio. O- mnium ordinum hom ines, sive laboriosam agant vitam, sive negotiis et occupationibus vacuam, ut D eo gratias agant atque habeant, commonet prophetissa.

Vulgo existimarunt, phrasibus illis m b n * OD*)e t^ n ft significari divites, opulentos, vel dignitatequ dam insignes, quum e contrario r p n pauperes t egenos i et qui suavioris vitae commodis fuerint

destituti, indicaret. Cui quidem opinioni, per hominum animos late serpenti, ut suffragemur nostrum minime suadet judicium. Potius existimamus, D eb o ra m , nullo ordinum facto discrimine, ad omnem populum spectare, suo quemque lo c o , qualicunque esset vitae conditione, siveequitaret, sive sederet, sive denique staret, ad laudes Je- hovao statim et quasi continuo tenore praedicandas exhor- tantem. Locus quodammodo parallelus est D eut 6. 7.

*inx Vulg. nitens. Syr. albus. Asini vero toti albi non inveniuntur. Sunt variegati atque diversis coloribus punctati, in meridianis orbis terrarum plagis plerumque rutilo colore insignes. V id. Ilosetimull. liib l. A ltliert. 27». IV . B. I I . p. 42 . Cognatum est, quod eandem

habet significationem, Arabicum illud intensiuscandens, rutilans, Teut. ” ins röthliche schimincrnd.” Vid. liochart. Tli. I. p . 5 2 9 et not. p. 530 . H is ducti rationibus, novam plane et, quantum sc im us, a nullo interpreto ante nos usurpatam explicandi rationem adhibere ausi sum us, in versione per vocab. ” rödlätta” expressam. — L X X . ΰ η λ ε ί α (ονος ) μ ε σ η μ β ρ ί α ς , male confundentes cum »O rtit meridies.

p"i>0. Stragula. Difficile sane atque a doctis diu haud intellectum vocabulum. Crediderunt quidam , versionen» L X X Interpr. respicientes, p~t>D, a p n , quod esty. ρ»vε ι v , judicium f erre, oriundum , x ρ t χ η ρ»o v v .ju d i-cium notare, ideoque sunt interpretati: residentes in judicio. (Junius, P ise a t ’, Munstcrus j Vers. Tigur$ Relg$ Angi.). — Alii M iddin pro nomine urbis cu- jusdam habuerunt, et citantes Jos. 15: 6 1 , ubi ejusmodi Utbis fit mentio, explicarunt: qui habitatis ju x ta M iddin. (V ers. P a g n V at abi', Drus. Cajet.). Sed observandum est, hanc urbem in tribu Juda conditam fuisse. ·■*— Hcccnsitis igitur his aliiique de significatione hujus vocis sententiis eruditorum, quae ipsi parum probabiles sunt visae, IU. J. D. Michaelis verissimam et filo oratio-

nis nptissimntn judicavit notionem E e c tic a e , versionem A lexan d rin i, η μ ε τ ο ι ε π ι λ α μ π η τ ι ο ν , secutus. N obis vero eo majori veritatis specie so commendat, quae a T in g s ta d io fuit recepta, interpretatio vocis nostrae Chaldaica per p n v x tegum enta o p eris fig u ra ti p h rg - g ia n i, quo magis conveniens est non solum mori Orientalium amplis et latis tegumentis ornandi ephippia equorum asinorum que, Arab. H ir an dictis (v id . B eo b a ch t. Uber (l. O r ic n t v. I . E . F a b er T h . I I . p . 7 4 ) j verum etiam usui biblico vocis "i>o, cujus notio v es tis evidens est Jud. 3 : 1G; 2 Sam. 20: 8; Ps. 109: 18; Levit. 6 : 3 . Et quid aliud esse credas vocab. nisi plural, vocisejusdem numerum cum terminatione secundum leges 1 in- guao Aramaeae conformata 1 V . E w a ld s k l. G r an im at. § . 3 3 9 .

In bis verbis explicandis incerti haerent interpretes. Neque facile est in re tam obscura et ambigua quidquam pro certo constituere. D uobus tantum locis in Sacro Codice occurrit Χ2ίΠ P r o v . S . 3 0 : 2 7 j G en. 14: io$ ubi d iv id e n d i notionem habere videatur — Π2Π. Haec camssa fu it , cur Cl. D a th iu s aliique multi phrasim nostram sint interpretati: ob ju b ila p ra e d a m sortien tiu m . Chaldaeus vero et Interpretes Rabb. verbum ΧΧΠ a ΧΠ, te lu m , derivant ideoque vertunt: p r o p te r vocem l. son itum sagittan tiu m $ (liberati) a s tre p itu sa g itta r io ru m , quasi sit SSp, sonitus s. s tr e p itu s , poeticum quoddam arcus et sagittae Epitheton. (C fr . V i r - g il. 3 A e n c id . — n ervo s tr id en te sa g itta — a rcu m - (pte sonan tem ). N os vero aliam prorsus viam ingressi sum us, genio Hebraismi et seriei orationis ex nostro ju dicio magis consentaneam. » praefixo c o m p a ra tiv a m , quae usitatior es t , significationem subjicimus, S u e t h : ”framför, i s tä lle t f ö r , hellre än.” Verbum vero χ χ π

cum Arab. collatum voluimus, ad notionem hujusvocis oves v. greges cogendi spectantes. Cui opinioni

nostrae valde suffragari videntur et haud exiguam addere auctoritatem verba sequentia ) O in ter loca ,ubi aqua h au ritu r. Igitur totum comma ita vertendum putamus: P r o pastoru m in ter aq u a ria c a n tile n is , ib i celebrent hom ines fid e lita tem J ch o va e , fid e lita tem eju s cn ja duces suos in I s ra e le .

Stropha / I .

Cum laudis significatione enumerationem facit D e- bora earum Israelitarum gentium, quae, praeter eas', quae supra C. IV: X sunt nominatae, in belli praeliique societatem venerant. Incipit hic ipsum carmen triumphale.ξΚή ow ' niTU/ est phrasis Hebraica pro c a p tivo s d u cer e , Num. 2 1 : 1 ; Ps. G8: 19 etiam occurrens, πην;» (Arab,

P

U-v, Syr. | -^ a . id.) cap tivu m d u x it, αιχμαλωτίζειν. Subst.

*»—i?» captivitas , pro captivis usurpatur e figura Ahstr. pro Concret. ά ι ν μ α λ ο ι σ ί α pro ά ι ν μ ά λ ω τ ο ζ , ut in N . T. in Ep. ad Eph. 4: 8.

'τ»*ϊ\ζ; *Πί IN. Omnis hujus versus difficultas tollitur levissima vocalium et accentuum mutatione. Pro T *n , quod videtur esse Fut. P i : pro ΓΤΤΊ') e x Γ Π Ί , legendum commendamus t v descen dit. L X X κ α τ α β α ί ν ε ι ν . Ath- nacli. accentus sub Ε Ό Ή Ν ^ ponendus, non sub >ov, quod cum sequente ΓΠΓΡ jungendum est. Hac ratione, quae quidem et parallelismo congruit et meliorem sententiam efficit, verborum tenor atquo rythmus ejusmodi erit quidam:

“TV tN“ Tm r n >on

Qui vero pro forma 11^ retinenda certare student, ita interpretari solent: Tunc dom in abu n tu r re liq u i (i. e. Israelitae) fo rtibu s p o p u li (i. e. Cananitis); D om inus d o m inabitur p ro p te r m e (p e r m e) po ten tibus. xAlii alio modo sententiam explicarunt.

T O to Arab. superstes o clade communi, residuus , L X X . χ α τ ά λ ε ι μ μα , est collective intolligendum, om ne , qu od .superstes fu e r it , significans. Exprimit fere h. 1. nostratium ”man ur huse

Vers. X I V ob angustam atque concisam orationem obscuritate laborat. Est autem ita in te ll igen du s, u tp o s t ttOÖN supplendum sit e vers. praecedente verbum OT» descenderunt. fttoTto deinde in plena locutione dicimus es se £>toTtf “ltoN qui radices suas , i. e sedes s u a s , habent. Sic Es. 27: C; Ps. 80: 10. — non est nomen gentis, sed montis cuiusdam in regione Ephraimilica Cfr. L. Jud. 12: 15.

ΌΟ ID̂ ton LXX. ε λ κ ο ν τ έ ς εν ράβδοιδ ι η γ η σ ε ω ς γ ρο ι μματέ ως . Ε χ 2 Regg. 25: 1 9 ; 2 Chron. 2 6 : 1 1 ; Es. 3 3 : 1 8 manifeste apparet, “i£D significare praefectum rei m ilitaris, cujus erat officium numerare milites et in suos ordines et classes distribuere. Credibile esse dixit Cl. Dathius baculum, tamquam insigne m un eris , ab hujus ordinis hominibus gestatum fuisse. Nomen vero topto’ quod proprie baculum v. scipionem, notare constat, praecipue talem , qualem duces et supremi suorum rectores gerere so lent, i. e. sceptrum, per methonymiam haud raro ipsum designat imperium, imperatoriam dignitatem ut Xuin. 2 4 : 7; Jes. 14: 5; Zach. 10: 11. Eodem sensu h. 1. vocabulum illud com prehendimus.

Pro Our principes mei, quod quidem sanam nnl- iam permittat sententiam, legimus in regimine O to viri prim arii, duces, LXX. (αρχηγοί.

post cum; proprie post pedes ejus. Sic vocab. 7 Ο in multis Script. S. locis redundare invenitur. A id. Gen. 3 0 : 3 0 ; Exod. 1 1 : 8 ; Jud. 8: 5; 1 R egg. 20: 10; Ps. 8: 7 , ά . Ac mirum e s t , quantum in hoc consentiant linguae diversissimae. Nam eundem in modum redundat tum Graecorum π ο ν ς , tum Latinorum p e s , adee

ut dlictionefi: sub pedibus, antc v. circum pedes aJi- cnjus, nihil nliud, nisi sub alifjuo, ante v. circum ali- (f u c m , significare saepenumero videantur, quemadmodum servum abducere alecatorum pedibus, ut est apud C7- cer. »n pro /a

Dio Beduinen pflegen /11 sugen: l)ti kannst kein Land fi i i (i (m i wie Belka. Di·· Ochsen unii ijammcl dieses Lanil- striches gelten fur die besten. Die Arabor von Belka haben w en ige K a m e e lc , aber grosse Heerden Kiilie , Schaafc und Z iegen .”

^ S ^ ip p n , mentis consilia , quae agitabant Ruheni- t a e , inter se consultantes, nutu esset in belli societatem veniendum, ' p p n in eadem forma plur. conslr. uno tantum praeter h. I occurrit. Es. 10: l . a r a d . p p n statuere .— L X X , quasi habeat contextus " ip p h in partie. vertunt: έ ξ ι χ ν ο ΰ μ ε ν ο ι x u y d i α ν , male profecto, praesertim quum mox habeant i S “ p p n , εξε τ αςμ o i x u y d i u g .— Ceterum’ paronomasiam hic observes inter '•ppn et s"tpn, pulcherrimum sane atque praeclarissimum carminis ornamentum.

neque tripodes s. chytropodes significat, neque aguarum canales , ad quos oves adaquantur, a

bib it, uti voluit I. D. Michaelis in Epim etro

ad Low thii P raclcct. Λ Α 7 7 /. p. 5 6 2 — 564 edit. Goettin'1 f quum Arabicum illud verbum de cibo et potu insalubri dicatur; sed terminos (Sueth. sk ran k , inhägnad) a ΠΟΜ? posu it , unde nomen duale binos terminos d es ign at , intra quos per aestatem apud Orientales armenta sub divo pascebant. Eodem tnodo Romanorum stabula (cfr. Virg. Georg. 3: 2 2 8 et f rossii Anmerh. su 'd. St.J a stando ducunt originem

Complures vertunt interpretes: et D a n , cur naves (sc. hostium) timet? Respiciunt hi ■yia (II) (Gesen. L e x . Hebr. Chald p. 147 ) , quod timend i metuendive habere constat significationem. At vero \ id o lu r illa h. 1. plane inepta, etenim nulla de proelio navali est quaestio. N os igitur cuin Gcsenio ΎΟ (I pro radice habemus του cujus primaria et genuina notio utsit adhibenda suadent rationes gravissimae: et Dan, cur apud tiavcs commorabatur? Possessionem enim magna

2

e x parto maritimam sortiti ernnt Danitao (Jos. 1 9 :