DDışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıı: : AmaAmaçç ve Arave Araççlarlarıı

DoDoçç. Dr. Dilek Seymen. Dr. Dilek Seymen

http://http://kisikisi..deudeu.edu.tr/dilek..edu.tr/dilek.seymenseymen

2

DDışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıı

• Ekonominin Karar organlarıtarafından belirlenmiş olan amaçlara ulaşmak üzere, alınan önlemler ve seçilen araçların tümü…

• Pozitif Đktisat-normatif iktisat• Đktisat politikasının teorisi-

uygulamada iktisat politikası-iktisatçı-politikacı

• Amaç-amaçlar• Araçlar

3

DDışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıı• Genel Ekonomi Politikası

• Dış Ticaret Politikası

• Klasik teorinin varsayımları

• Ekonominin temel verilerindeki değişmelerin göz önüne alınarak, statik varsayımların değiştirilme zorunluluğu…

• Bireysel maliyetlerle toplumsal maliyetlerin örtüşmemesi gibi

• Dışsal ekonomilerin varlığı gibi..

• Tam rekabetin gerçekleşmemesi gibi…

4

DDışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıı--DDışış Ticarete MTicarete Müüdahaledahale

• Merkantilizm-teori öncesi politika dönemi• Klasikler-• A.Smith: “Bir ülkenin gümrük vergilerini kaldırmasını,

diğer ülkelerin de kaldırmasına” bağlar.• J.S.Mill: “ekonomi politikası ilkelerine dayanarak

koruyucu gümrük tarifelerinin savunulabileceği tek hal, geçici olarak o ülkenin koşullarına tamamıyla uyan yeni bir sanayinin yerleşmesi için konulduklarıhaldir.”

• A.Hamilton(1757-1804): Đmalat Üzerine Rapor, 1790. Amerikan sanayinin, Đngiliz sanayi karşısında korunması, sadece refah değil güvenlik açısından da önemli…

• H.Carey(1793-1879): tarım ve sanayide sürekli koruma…

• S.N.Patten: 20.yüzyıl başları, Himayeciliğin Ekonomik Esasları, serbest ticaret ve ücretlerin eşitlenmesi…

5

DDışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıı--DDışış Ticarete MTicarete Müüdahaledahale

• F.List(1789-1846) ve Alman Tarihçi Okul: sanayide geçici koruma,”Bebek Endüstri Tezi”.

• Stolper-Samuelson: serbest dış ticaret yoluyla faktör fiyatlarının eşitlenmesi…

• J.M Keynes: milli gelir ve istihdamın, gümrükler yoluyla ithal mallarına talebin daralması, yerli mallarının tüketimindeki artış çarpanın büyüklüğüne bağlı olarak mili gelir ve istihdamı artırır…

6

DDışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıı--DDışış Ticarete MTicarete Müüdahaledahale

• Gelişmekte olan ülkelerde Korumacılık:• Đşbölümü ve uzmanlaşmaya dayalı karşılaştırmalı

üstünlüklerin gelişmekte olan ülkeler açısından olumsuz etkileri

• G.Myrdal, GOÜ ihracat yapısı, ilksel mal ticareti ve dışticaret hadleri, sanayileşebilmek için korumacılığın gerekliliği.

• Singer-Prebish Tezi, hammadde üretiminde uzmanlaşmanın GOÜ ler üzerindeki olumsuz etkisi. Teknolojik gelişmenin gelir arttırıcı etkisinden yararlanamamaları. GOÜ’lerde ihraç mallarının gelir-fiyat elastikiyetleri..

• R.Nurkse, dış ticaret GOÜ’lerin tüketim kalıplarınıolumsuz etkiler. Lüks mallar ithalatı arttıkça tasarruflar azalır, hammadde ilkel mallar ihracatı, lüks mallar, AR-GE malları ithalatı… Dengeli kalkınma için ithal ikamesine yönelik sanayileşme stratejisi

7

DDışış Ticarette KorumacTicarette Korumacııllığıığın n Teorik GerekTeorik Gerekççelerieleri

• Ekonomik olmayan gerekçeler• Ekonomik Gerekçeler• Dış ticaret Hadlerinin iyileştirilmesi: Optimum Tarife

Görüşü• Yurt içi Piyasalarda Sapmalar: Optimum Koşulların

Bozulması• Bebek Sanayilerin Korunması• Damping ve Sübvansiyona Karşı Korunma• Đstihdamın Artırılması• Ödemeler Bilançosu Dengesizliklerinin Giderilmesi• Ülkeler Arasındaki Ücret Farklılıklarının Giderilmesi • Üretim Maliyetlerinin Eşitlenmesi:Bilimsel Tarife

Görüşü• Devlete Gelir Sağlama• Dış Piyasaya Açılırken Devlet Desteği ile

Monopoleşme: Stratejik Dış Ticaret Politikası

8

DDışış Ticaret Hadlerinin Ticaret Hadlerinin ĐĐyileyileşştirilmesi: Optimum Tarifetirilmesi: Optimum Tarife

0Buğday

Kumaş A

B

B1 B0

K2

K1

K0

a1

b1P

a2

P1

A1

9

Piyasada Optimum Piyasada Optimum ŞŞartlarartlarıınnıın n BozulmasBozulmasıı

Sanayi0

Tarım

T

T

Pf

P’

C’

I’

α

Ps

Pd

I

P, C

10

Optimum Optimum ŞŞartlarartlarıınnıın Bozuldun Bozulduğğu Bir u Bir Piyasada Tarifeler ve SPiyasada Tarifeler ve Süübvansiyonlarbvansiyonlarıın n

EtkileriEtkileri

0

Tarım

SanayiT

T

P’’

C’’

Pf’’Pf’Pf

P

C

Pt

Pt

C’

11

Bebek Sanayilerin Tarifeler Bebek Sanayilerin Tarifeler Yoluyla KorunmasYoluyla Korunmasıı

0

Sanayi

TarımT

T

T’

P

Pf

C

Pt

P’, C’

Pf’

P’’

C’’

12

DDışış Ticaret PolitikasTicaret Politikasıınnıın n AmaAmaççlarlarıı

• Dış rekabetten korunma• Dış ödeme dengesizliklerinin giderilmesi• Ekonomik kalkınma• Ekonominin liberalleştirilmesi• Otarşi• Đç ekonomik istikrarın sağlanması• Piyasa aksaklıklarının giderilmesi• Dış piyasalarda monopol gücünden

yararlanma• Hazineye gelir sağlanması• Sosyal, siyasal ve askeri nedenler, dış

politika amaçları: meta ekonomik nedenler

13

DDışış Ticaret PolitikasTicaret PolitikasııAraAraççlarlarıı;;

• Tarifeler (tariffs)

• Tarife Dışı Önlemler (non-tariffmeasures)

14

Tarifeler (Tarifeler (tariffstariffs))• Gümrük vergisi/tarife• Spesifik/advalorem/karma vergi

• Sözleşmeli/otonom vergi• Neden gümrük vergisi uygulanır?• Gümrük vergisinin ekonomik

etkileri• WTO ve tarifeler

• AB, GB ve tarifeler

15

Tam Rekabet Tam Rekabet ŞŞartlarartlarıında nda Tarifelerin EtkileriTarifelerin Etkileri

P

Q0

Sd

Dd

(1+t’)p

(1+t)p

E

St

Sw

C D

A Bp F G

qA qC qE qD qB

16

Nominal ve Efektif TarifelerNominal ve Efektif TarifelerP

0Q

D

Sd

S’d

EdE’d

St

Sw

(1+t)p

p

H I C D

G BK

FA

J

qA q’C qC qE qD qB

17

X

XX

V

VVg

−=

'

Efektif Koruma OranEfektif Koruma OranııX malının iç piyasa fiyatı 1 TL’dır. Bu malın üretiminde kullanılan tüm girdiler ithaldir.

1=+∑ iX aV ∑−= iX aV 1veya

X malının ithalatına %tx kadar gümrük vergisi uygulanırsa;

xiX taV +=+∑ 1'

Girdilere de %ti kadar gümrük vergisi uygulanırsa;

( ) xiiX ttaV +=++∑ 11'

( )iiXX tatV +−+= ∑ 11

'

iiiXX taatV ∑∑ −−+=1'

∑∑∑∑

−

+−−−+=

i

iiiiX

a

ataatg

1

11

∑∑

−

−=

i

iiX

a

tatg

1

veya

18

Tarife DTarife Dışıışı ÖÖnlemlernlemler

• Neden Tarife Dışı Önlem?

• Tarifelerden farkı• Tarife dışı önlemlerin ekonomik

etkileri• WTO ve tarife dışı önlemler

19

Tarife DTarife Dışıışı ÖÖnlemlernlemler((nonnon--tarifftariff measuresmeasures))

• Miktar Kısıtlamaları

• Mali Nitelikli Tarife Dışı Önlemler• Ticarette Đdari ve Teknik Engeller

20

Miktar KMiktar Kııssııtlamalartlamalarıı• Đthalat Yasakları(import

prohibitions)• Ambargo (embargo)• Kota (quotas)• Tarife Kotaları (tariff quotas) • Gönüllü Đhracat Kısıtlamaları

(valuntary export restrictions)• Pazar Payını Düzenleme

anlaşmaları(orderly marketing agreements)

21

Mali Nitelikli Mali Nitelikli ÖÖnlemlernlemler

• Üretim Sübvansiyonları (productionsubsidies)

• Đhracat Sübvansiyonları (export subsidies)

• Anti-damping Vergisi (anti-dumping duties)

• Telafi Edici Vergiler (countervailing duties)

• Değişken Nitelikli Vergiler (veriable tax)• Ayırımcı Devlet Satın Alımları

(discriminatory government procurement)

22

ĐĐdari ve Teknik Engellerdari ve Teknik Engeller• Đdari Nitelikli Engeller (Administrative

Barriers to Trade)* Gümrüklerdeki değerleme prosedürleri (custom valuationprocedure)

* Đthalatın gözetimi (importsurveillance)

* Đthalat lisansı (import license)* Menşe kuralları (rule of origins)* Sevk öncesi inceleme (pre-shipmentinspection)

23

• Teknik engeller* teknik düzenlemeler (regulations)* standartlar (standarts)

ĐĐdari ve Teknik Engellerdari ve Teknik Engeller

24

DiDiğğer Ticaret Politikaser Ticaret PolitikasııAraAraççlarlarıı

• Bağlı Ticaret Yöntemleri• Serbest Bölgeler

• Dış Ticaret Sermaye Şirketleri/Sektörel Dış Ticaret Şirketleri

• Yabancı Sermaye• Döviz Kuru Politikası

25

WTO WTO ĐĐlkelerilkeleri• Ticarette ayırım gözetmeme• Ticarette haksız rekabetin

önlenmesi• Tarifelerin bağlayıcılığı ilkesi

• Şeffaflık

26

Tarife DTarife Dışıışı ÖÖnlemler ve WTO nlemler ve WTO (Korunma (Korunma ÖÖnlemlerinlemleri--

EscapeEscape ClousesClouses))

• Genel Nitelikli Đstisnalar: Sosyal, kültürel ve ulusal güvenlik amaçlıkorunma: (Md.XX-Md.XXI)

• Haksız Ticari Uygulamalara Yönelik Önlemler (Md.VI)

• Ulusal Sanayinin “Acil Durumlarda”Korunması (Md.XIX-Safeguard)

• Bebek Sanayilerin Korunması(Md.XVIII.a-c)

• Ödemeler Dengesi Açıklarının Giderilmesi (Md.XII –Md.XVIII.b)

27

KaynakKaynakççaa• Acar, Sadık, (2004), Uluslararası Reel Ticaret: Teori,

Politika, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, Đzmir.

• Hoekman, Bernard ve Michel Kostecki, (1995), ThePolitical Economy of the World Trading System, FromGATT to WTO, Oxford University Press.

• Seymen, Dilek, (2002), “Dış Ticarette Yeni KorumacıEğilimler ve Türk Dış Ticareti Açısından Değerlendirilmesi”, (Dan. Prof. Dr. Sadık Acar), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 4, Yıl: Ekim-Aralık 2002.

• Dünya Ticaret Örgütü’nün Resmi Đnternet Sitesi: www.wto.org