30
41 Da li je socijalizam bio gre{ka? Fridrih A. Hajek DA LI JE SOCIJALIZAM BIO GREKA? Ideja socijalizma je istovremeno grandiozna i jednostavna. . . Mo`emo, u stvari, re}i da je to jedna od najambicioznijih kreacija ljudskog duha, . . . tako veli~anstvena, tako smela, da je s pravom izazvala najve}e divljenje. Ako `elimo da spasemo svet od varvarstva, moramo da odbacimo socijalizam, ali ne mo`emo da ga tek tako zanemarimo. Ludvig fon Mizes Ova knjiga ka`e da naa civilizacija duguje ne samo svoj postanak, nego i svoje o~uvanje onome to bi se precizno nazvalo jedino proirenim poretkom ljudske saradnje, poretkom koji se obi~no, iako pomalo pogreno, naziva kapitalizmom. Da bismo shvatili nau civilizaciju, moramo znati da taj proireni (produbljeni i produ`eni) poredak nije nastupio kao rezultat ljudskog plana ili namere, nego spontano; on je izrastao iz nenamernog priklanjanja nekim tradicionalnim, uglavnom moralnim uzusima, od kojih mnoge ljudi ne vole, ~iji zna~aj obi~no ne shvataju, ~iju vrednost ne mogu da doka`u, ali koji su se, ipak, prili~no brzo rairili putem evolucione selekcije srazmernog pove}anja stanovnitva i bogatstva onih grupa koje su te uzuse potovale. Nevoljno, ~ak i bolno prihvatanje tih uzusa dr`alo je grupe zajedno, poboljavalo njihov pristup vrednim informacijama svih vrsta, omogu}avalo im da se ra|aju i mno`e, da napune zemlju i da vladaju njom (1. knjiga Mojsijeva, Knjiga postanja, 1:28). Taj proces je mo`da najmanje priznata strana ljudske evolucije. Socijalisti su te stvari posmatrali druk~ije. Nisu samo njihovi zaklju~ci druk~iji, oni i ~injenice vide druk~ije. Za moj argument je od klju~ne va`nosti da su socijalisti pogreno shvatali ~injenice. Spreman sam da priznam da bismo, da su socijalisti~ke analize delovanja postoje}eg ekonomskog poretka i mogu}ih alternativa bile ~injeni~no ispravne, bili prinu|eni da obezbedimo da se raspodela dohotka dr`i nekih moralnih principa i da bi takva raspodela bila mogu}a jedino ako bi se nekoj centralnoj vlasti dala mo} da usmerava kori}enje raspolo`ivim

Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

Embed Size (px)

DESCRIPTION

F.A.Hayek, Hajek

Citation preview

Page 1: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

:�������������������� ���������

����������������

�� �$ )7 1�>$)��$?�� �$� �"7@9�A

$��� '��� �*� ���'��������� ���*� �����'� �� ����!���+'�� �������� ��

����� �� � �(���*����.��� ��� �+�'���+. ����� ��� �# �'���� �� �'�� �� ��'

�� ���* *� � �������� ��������!� ��� '� '��'����� �� �'�� ��� ��

�( ���'��� �* �� ����!��� � ���� �* ��� ����

*%�����+�������

�� ����� � !�� � G ���� �* ��� �+�+����' �'���'� � ������'���#+� ������G�(� '������*�� *� �������G������������ �+�'�� ' � ����� ������ ��� '� (�#�� � � �� ����G�� � *�� � ��� �*���� (�'�'.� �� �� G+���� �* ���+��� �*� ��� � ���G�����J���+( ���� ����+!���K���� ������ '�+��� ��*+ � � �+�'��� � � �� ����� ��� '��� �O � �� �*� '� �* ��� ����� ���� �� �� ������� ����� ����+� ����� ���+*+'�� �����.���� �+����� ��#���*� # �(�#���'.� � �+�#��+�����'�����+� �� !+� ����'+'���� ����� �#� (�* � G��� � �+��� �� +���� '� ������ '� *����� ���� �� '� ����G�� �(� �'�� ��.��+� ���'+��+*+'��G�� ��2�� ���# ��( ����.� � �����.+*+' ��! ����+��* ������( �G � ���.����'�+�������� ����� ��� � '��.��'� � ��+� � ��� '� � H �+ ���!�� � � �+��*�� �+�� � � �+���J������� ��'���� �9���� �'� �� ����3K�- �����'���!� � �� ������*� � '�� � �+�'���� +�����

1��� �'�� '+ �� '�� �� �'� �� � ��+�#����2�'+ ' ����.�� * � �+#����+�#�������#��������������+�#����? �� ��+�������� �+#��� !�'��� '+'��� �'������G�'.� � �#���������1���� �' �� ���*� �� (�'��� '+ '��� �'��#�� � �*��� � �� �'������ ����'������� ���+��. ���� ��� (� �#������#��'�� ����(� �����+H���� (�*(����� '�� '��� �.�� ��!�����.�� ��.������� �� (�� �� � '��� (� ��+� ����� �(�'���������� ��� '��� ��� +'��� � ���G������ '� !����

Page 2: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

:� ����������������

��'+�'�� �G�(��� �����'� ����+��� ������� ���'������ �'���'���� * ���*����+�2 �������� �� � #�� (������ �+�� � � ���'���'���� * ���*����+�� � ��+��'�� � ���� ����������*�� �������� ���( �� ���� ����� � '���*���������'� � � (�'�� ����! ��� ����( ��� �'���!��� ��#�+#��������H+����'��+ ��� +���'�� *������ � �� � 2�� ��+�� �*� �� � #�� � '�� � '��� � ���*�� � ���+���������!�G��� �� '���������( ��'��+���� ��+���.�������� #��� ������( � '�+'����� (������� �G�����+����G�+�+������*��+�

���� ���� �� � ��� ��+���� ��'�� � '+�( �*��H+ * '�+���� '��� ����G����� �+�'������� * '�� ��� ���+������ ��!�G�+ ���.���* .��� �+'��G ���+��H�� ��� �+�'��.����� ���� �+������������ ��� '��� * '�� �� � � ������� � '��G��+ � � � '� !���� ��'+�'�� �����'� � � � �#������#�����G����.��+��.+�� ��+'�� � �� ����G���� *� ���������'+�'�� �1+�('��!���G���� +#��'�+�����- �� '�+��� �� *+��� �G�� ����'��� �'������.�� ��.�� ����� ���'++'������+��������!�G������� J�� ����� �����* �� � � �+� ��������� ��� �'��������.� � ����� '��� �'� K'�� � ��� ��� � ���G�*� �� �(� �'�� ���G�(�'��� � �� '������� ����'����+����������'������ � +�� � � � #��� �����!����� ����� � �� +�+ '��� + '� �+ ' � ��� �G�+� - � �� '�� �� ����+�� �'���� � � '����'�� '��� �'��#������ ��O��'+�'�������� ��#������+���

2 '+������G�'�#�'�������������#� * �#����������'�� � �� * �#��������� � �����'������ ������� �'+ �+��+'��� ��*��'�������'��� ������� ���'++��� � �������'��������� �� � *�����.������ �* �������'��� ��#������#������'� � � '�!��������� � ���� ' �� �� � �����+�������� ���? .����'��� �*� ��'+�� ��* � �+#���*�������*�� ����� ���'+'���� ���G��������� ��������+������ �* ���+�8��'��� �����+G � �+� '�+G����� ������� ��� �'��������� ���'�'�����#�� ���� #�'� * ��'� � ��'��������� ���� #�'�� (�� ��. ��*+ � � ������'� � � �+ � �+�� ��� '+ (� � '�'(�� � '���� '�'��� �� �� �� +'��� � �+���.��� ����� �+� (+�+'�'(��� * ��' ���� ��G( ����G���'����'�'������H+���� �#��# �'���+�+��'����G�� ��������( ��+�� G �� �+��H����� �� �� �#�� ������ '�'��� * � �����!�� �* (���������+��'�'���' �* �G���� �'�'���� �*� ������ #�����'�������'������� ������������ �� ���� �*��H+��!�G������� �'��� �*� ����'� � � ��� ��� �'� �� �8'� � ��� '��� �'��#���� (�+��G�� �� �����' � G����#��# �'�� �'��� G� �� �����'� �� �

1���+���' ������ � !���� ������!� ��� '�� �'� ����' ���#��� � $ � � � � � '��� �'��#�+ �����'� ��+ � ��� �'������

Page 3: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

:5������������������� ���������

��+����� ��'+��+��' +# �+����� �'�� ������G���� � ��� �'������'�� �������G������� ��� �'����� *+��� �� ��� �'��� ���*� ��'�� �� ��#��� � �� '�� � ' � �+#�� � ��� �G�+� '+# � ' ��� �� ��� � * ������ �� ���� � ��� '+ ���� � �����'�� � (� ��� � � ���� �'�����(�*�� ���� � �!�� (+��� ��( ���� �� ��� �+��'��'�* ��G � �+�9 �(�.�+'� ���� � � � � �� *+�+����*�+����� *+���� ��'��� �* �� ���#���� # �� ��#������!��A$'�� ����'�� � �� (�� *+��� �� ����*��'������������ '�+'����� � *� �� ����������+��( ��� ����� ����� ��.��'���+��� ��� ��.������� � �� �� ����� � � � ���� ��� � ���� '�+����� +'����� ������� ����� ��. ���� � *+� ���� '� �+���� '��� �* �� ���� ���+������ ���+�+����'�� �+��������#�+�����+� ��� �'���* '� �� +���� +#�+���� ���+ ��+ ' � � ����� ��'��� � *� ��'��+�����'��#���� ��� �*��J�C65K�

? ���!� ��� ���#��� *+�+��� ��� � � �������'���+���������# �� ��'�'��� �� ���� ��� *+���'�'( �� ���( ��+��#�� �� G�� ��'�'���+�G�'�' � (�#�* ��G � � '��� � �� �� ���H+��������!��� +#����' ������ � ����'��.�� � �� ��'�'��� ���� � ��� ������ �!�� +#�����G�G����� �����!�� +#�������� �'�+���+�����+'�� � �� *� �� ��� ��* ������� ������+� ���� �������'�'������ �� �� �� � ��� � � �� �� ' � � ����+��'� � +#+�+� � ��� � ������ �� ��'�'��� �B !����������� ���' ��������������� � ���+�� ���� ������#�� � ��( � ' ���� ��������������'��� ����� ���#������� � '���#� ���� � +#���� ��� '+ '� ����'�� � ( �� � ��!�G���������� �� ��'� !��'� ��+� '��� �* ����!�� '�� ��(�� �� �

�'���� ���!� ��� � !��� ��+� ! � ����������'�����.'���!�'��� �'��O ������+���� G���� '��'�� ���� ���� '��� ���� ���*� # � �����+��'� ��������� +�G����G�*� #��2����+����� G�����* '�+�����.����'��#������������+#+�+���� �!��� ��'���� ��� +�������� *��G � �+��� �+*��G������#���� ��* �� ����+�

� *� � #� �� � � �� (�(�����' ������ =�+� � �� � �� �� �����'+�+ ��� ��� � G��� *+� J7'�����65CL�334�$$��5/K��� ����� ��� ��++ �++������*��(+�+��� (+.� � '��� ��� �� � �� ��+G � �� �W����� I � � '� �� � �+�� � G�� � ��� ��� �� ���� �� � #���������� � ��� �� +� G������'���� ���#��!���+A

-����� � '�����+H���� #+� �� ��� �* �*(�������'+�������'�'(�'�� � '� ���'�� � '+��� *� ���� �� !� ���� � ��� ��� � � '��G ������* ��� ��������'������� �� �#���� �+��+���+��+������+� '�������'����������� ��� �����+ '�(+��������� ���'���+��� ���'+�+!��+� ��� �*�+�

Page 4: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

:: ����������������

������ ���� ����� �+�������� ���* '��� '�� '� �������+��(��*� �������'��� �� � G������'�������H+�+' �� * *����������.������� �.�� ���#����H+�������'��'��'��' ��� ��* ����'��+��+���-� !��* ������+�* G��+( '������� � '�(��*� �+(� G���� +� � �-������ ��(� ' ����+'������������ ����� ���(� G�� � �+'�� � ���' !���.'��+��+� ���+����' ������� *� *�� G+ '�'(�'� �'� �� �� '��. � �'�� ��� �� +�+ + ���H�� ��+ '���.�'�(��.� ����'� ��� �9 � ' ��#�'�� � ��'�� ' �� ' ���������� #��� ��� � �� � �� +���� '�� � ��+ � � ��'� ' !���.' ���! � �+��. ���� � � 8 ��H+������+ '+ �'�� !�� �� + ( '�� ��.��( �� ��� *��������� � +����* ���(������� �.��'� * �'��� ������ ��' ��� ��* ��� �'��������� ������ '�'��� �����'� ��� (��� �� ' ��� ( �!�� ��+#��' ���� ���- ���� ����� �'� ����� �� ��� ������ � �*� �� �����'�+���� *��+�� +���� J � '� � �������'� ��� ��� �����'��K ������ �� �� � � � � � �� ��+�� � � � ��'� � �� * �#�� �����(�� *�������� +�������'���� �����

$ ������ �'� � � ��� ��G� � +#� ��� *�'� ��� �� ������ ���* � � ���� �� !�� ����� ��� �+��� �����.� ���#��.����� � G�� �( '��� �* ��* '�� �� �����'� �� � * ���'��!��� * ��� '+����G���� �+���'���G���� � .�+��(���� ��� � �G�'+� ��� ������� ����� ���������.����'� ���� � G�� ������ �����+� '�'�!�����'� �� ��� �' �!����� ����� �'������'� ����G�� �? ������ ��* � � � ��������(���� � *� �� �( � '��� �'��#���* *����� * � *�� ���! � �� � G����� �* ��������������'� � ���+�������� ���8�'�(���� +��� *��� � G��*��� (�.�� * � ����(�+��!����'��� �'��#���+��� ����� ��� ! ����� �� '�#+� �� � '��* ���+'��� �'��#��� #��� � *��G � �� �" *� �� �+ ���� ����������(��� ��'� ������' �'��� �'���������+���� ��'� *�� '� ����G�� ( � ��� ��+������9� #��+�� ���+�*������� �������� ( + *��� �����+� *��+� G�.�� ��.�� ����� �

�+�+��� ����� �� +������� ��� � !�++ �+����( � ������� ����� ���� H � �' �����.���� ������(�� � �����!�� ��+��( �� � *+��� ��� � '� � �+������ *� �� J����� �C5:� �C/0K � ' !���. �'��� ��.���� � J= P����C4:��C65��C64��C6CK � *��.��'� � (� � *���� +�������'���� ����J> ��(� �C66��C36O" ����*�PX� �� �P��C36K�������*� �� �� '.� � � *+��������� ���� �� +����� *���8������*�( ���'���*�'����.��( �� ��� '+��� *� # ���� � �� ��+�� �������* �'� � �����

-������ � ����� ����(� ' � �� +��� ���'���� ��� � ��� ��� +���� ���� *�� ��. �� ����� � � � � � � � � � �� '� � * ��� �� �

Page 5: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

:/������������������� ���������

�' � G���.�2 � ����� ����� � �� �� ��H+ �+�'���G���� ��' ���*�� ��� � ���!�G� ���� �(� �'+( '��+���� '���� �� +���� *��G � ����7��� ���' ���� ���H � ������� �+�'����'' � �� � '����� ������*� �+���������� �- �� �� +��� ����� �� '�'�� ���� ����� ����'+G���'���������� � G�� ��������'������� ���� �� *+� �����'�(� �� ����� �*��H+��'����� �� *+� �� G�� !�� ' ������ ������ *� # �� �� ����� �� � � ��+�+�� � '� ��� ���� ��( ���� �� �'��� ���� ������ G+�+� G�� ��� ����+��'���2 G��� ���� �������� �������+�������� G��+ �+���� *��� �'+'�+����' � G��� *+��� ��� ��������*���$*� �� �*��� H+�+���� � ��' �� ���� #�� �� ���� ������� ������ G+�+� � ������� *+� �

$?�7E8$21-$29-�$"�?8��

-�"����������"�������������"�&������"����%

&������!�� #��+��� �+��� ���G��������� ����'���������������.���� �� #����'������� � �� '.� ��� �����'�� ����� �++�(�'���+� �H�!� ������ ���# �������� �++(�# ����'��' +��������+'� �+' (� G���'(�� � #��� �? ��� ������(�����#���#��� + ��G����� �����+ ���� �' ���� ������ ������� �(���O �� � ����� *+��'+H�� ������ �* ���+� ��������+*(��� �>��� �* ��� ����G� #� ' �+��'��' +G�������� � G�.�����'����*���+����'��� �' �� *+����G� #� �����'+�����'��+����+� G+(� G�+'��+��+�+���H+����+��+��'��' +���G��������� ���' ��G������� �* �G�'��� �' �#��(� G���� ���������� *��� +�� ��+�������'� �������

- #���� �� ������ G��'� �������!��� ������ � G�.* ��� �� ���* �� � � � G��+(�+' H��� ��+�'��#��!� ��� #������� ����(�����.� ����+*+'�� '�������� � �+� ��+#������ G� � '� G���'������� ����2�����#�� �'�#�'�������'+�(�� ����� �� *+� ����+�H���.� �� � � +#���. �� �� � $� �� � G� ���� '���� ������� �G�� ��� ��.� +#���. �� �� (�#� ��'� ���+ ���'� * ������� � ������ ��������. ��+�'��#��. ���� ���(������� ��� � ����+*���

)�� ���� ���*� ������ *+��� �'� G�'.� � ������������ � ��!�G�+�� +(�# �����G ����� � �� ' � ��� ( � � ���+�������� 1 � ��� � � �' �� ��'�������'� � � ��'�'�����' � '�'���� ����� ����� � ���'����'��+��!���* '�� �������� ��� �-�� '��'��' +� ����+� � #���# ����� �+�'��� ��������� �*� �����+��'��� ����� ����+�++

Page 6: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

:4 ����������������

����+��'���-��(��� ��� ���'��' �����( ��+��� �H � ��+���*� ���'��+ ��� � O� �� ��' � ��� +��G����������+* '��� '�( G� ����� �H � ��+���*� ���9��+������ ���'�+� ������ �� �����'���+'����� +��� � � �+����� ��� ��'��'��� �+�+� ���'��+ ����O���� � �'��+���� '�'��+����'�� ��������+�������� ���+���' � �����

� (����'��� � ����+������ * .��� � �����+���+#�'��+�+�G�+�+�� �� � ��� ���(�� � �+��*�#��'� ��1 ��� �� ��+� ��' ��+�+��G��������� ��J? �����#���� ������+�� �'����+' �+�� ���� ��������+��� � � '�'��'+#�' * �����#��� '�G�+��� ������� ���� � ����'��+��� (�'��* *� ' �� ��'��' ����� � ���� ��� ����� ��������������� �����K2��� �������� '���!������G������������� �+(��������*� ��� (�'�+*� �+(*��+'��� �������+�- � �'����� �' �'�� � ���'+'��� �� '��( ����� �H � � (�'���� ���� �����(� ��* �G� '+ �+�� ( �� '.� �� � ���.�+ �+�����+� ��� * � G� '+ ��'����� � ����+�����'+�.���� �� � #������.��#������ �� ��������7� +��� ����(� ��� �� � � �� ����'� � � ��*+ � � ��G� ��+G � � ���G � � '� ����'���������' �� +������ � *��.���� � �2 � �������(� � ����� '���'���������G� �'+�������� �� ����.���G *(��'����'��.�� H � � � �������'����+� ��� � ��� ����� ����� ��

7� +��� '��������� (�*������� �'�������(+�+��� '+'�'� �����'+'����� ��� �� ��G������� ����G�'+�� � ������ � ���'+(� �'+������� ����� ����� ���� �(�� � �� ��#���1��+�� '�� ��� '���H������� +#���.�� �� �� '+����#� �+� * ���.����.� � ������� � ��* +'� � � � ������� ��� +���� � ��� ��# � � ����G����������� ���������� #��.� �� �B '�����+������������+*�� � �� ��G����� ����� ������ ������� �G��� �� �����������.� �� � � �+� ��+� �

1�������H+��� '+��G ���� �� '��������� ��#����� ���� �������� �* ��� � .�� � � '+ ��� �H�� �� �#��� � +' ��� ��+� + � �����G '���@� ��G�� ������� �* ��� � '� � �' ���� ��!� ����.�'�+���.����� +�� +� � � � ��� � ���.� � �� �� ����� ��� � ��� ��+�����* �� !������#��'�'����

�� (�����G�* � �+#����' �� '��+�� +����.�����'� ����� '+'� �� �� �� '+�� +�� +���� ��+!�+*��� �'� � �� ����� ���(�� '� ����� ���'+� �� �� �G�� ���� * ����+*�������'�� � �*�� � � �� �� �� '� '��� � � � � �+ �� �+ ���������+ � �� !+�'� ��+#��� �1 *� ���� '��� �� (�#�� (�� �+�+������+��������� '��+���.�������'��* �'� � �#��� �'� � ��.��' ( H �����#�� � �*��-��� � ���*(�#�� ��+����*(��� G�'�#�'���G � ����+����G ���+����'�+ �+����� +�����

Page 7: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

:6������������������� ���������

1.� � ����+ �+��� �� +���� �� '� � �� '�� �� � �����������'����*��'�'��++'� �� ������� �� �� � ������� *�� �� ���������� �����!� �� �.�*�����$ ����!�� �� !�'+������'���!�G��.��'���+��� ��'����'����� +�������� ��� H �� � ��� �*� J� � �' ������ * K�� !�� '.� ���� �'+'������*������ �����+ ������� ������� �������� �� ��� �����+(����.�*� # �* �+�����!���+��G����������+����(�.!� �� ' �����' ���+� +� ����� ���� ���'���� �� � ���G���� '��'�� ��������G�'.� � ����������� G�.'�'(�'��� +'����������(�# ���

.��%�����������,�����"����%��%�������%�������������������&����"���#�����%,���������������������������%�����

1�'(�'�+#��� �+������ ! � �� �������� �����.�����+�'� � ��� '� '��� � ���� G�� �+�� ��'��������� � *�� ��!� �� '�� ��� �� !��� '�'(�'� ��� �� ������ � ������#�� (� ���� '��+�H���.�� ���� ������ '�'(�'�� '��#���G����+#������+������ ! � �� �$� �+���+���+�� !����*(�������� ' ���#���+�����+�� ���*� *��*�� G�' �� *� � � ��+��G ���'���� � G '�'(�'�'��� �� ��G��� ���'��#��* � *+� �8 '�� ��� �� H '� ' '��� '+����� � G � *+� �� � � ����' �� +���� '� ������ � �� � � G�� ���H+���� � *+����'��#� �* ��G���+� #����� *�� �� �� ��� ������( �����'� ����� ��� G� *+�� ��G�������#��� ! �+�� � !�' �� �� � �� �� �� � *+����.� � �

- �+��� �� ��+#��� + ' ������� � � � � � �����+��G� ���� * � �+#��� �� ' �� ��M$*��H+��'����� �� *+� N���( �' ��'.� �����;� ��� '������� !��+� �G�'�'�� ��� *��*��H+��'����� �� *+� �G�'���� #�'������H �( G* �G�'������'� � � � �*��H+�����( '����� ��#�� �-*� #�� �+'�+� ���( �����+ �+������ ���� +������G���������� ��� ���' �����'�� ��J� G�'�����.��* � �+#� �K��*� ���'����� �#�'�'+���� ��'�����+� �� '��'��+��'�� ��J� G����� '����+�������K����!�'������������� ��� *+���

����� ��������.' �������' � ����J�C/�L6C��C65��C64��C6CK���+'�+�� �� � ����'� ��(� '�����8#������ G �� �����+*������' ���� ' *� �� �� *+� �� *+��� �� �&���'���� H � *+� ��� ��� ���( ������ ���( � +#���� (+��� � ��2 G���� �����'����� G�� O �+�'������� ��������� +�� � � � G�� ��+�+�+� *��� *+� ���.'�'(�'�� ��� ��++* ��&��� ���'� ���� ����� � * � G� ���'�� �� ����� I�G�'�� *��*��H+��'����� �� *+� I�*�����+#��-� ����� �����'��#��*'�'(�'��� '�� ��� ��+� #�� !���#�������������*

Page 8: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

:3 ����������������

� ����� �� �� ������ ������'��� �� +#� #��� G� ���( � #��� G� � ��#������*��'���+' ��� � ��G� �� #���� ��� �'�+���

���*� ���� ' �'�+���'��G�� � '+'��������� +�����# �������'+��' ��� ���� +#�����* ��G � ����� � ����� ����*� �+� '�'���' � � *��� +����'+'��� ������� ��*�� �+ �+�'��� *+�' � � � '+'�� ���'� �� ��' !���� ���+*��+�� � � ����� ���� �G�(+�+��� *��� - ��� ��� !� �� .� (�+�� � G� ' � � ��+�� ��'�+ � *� ��'��+�����'��#���� ��� �*��J�C65K����+��#�� �� ������ +#����' ����� '� ��'� ����� �'� * + � ' �+ ��� +'��G�� ������ �(� �*� ��'��� �'��#�� ���� � /������������� �JB�����>.� ����C54K����'+����'��� �'�����.� �� �� *���+J=�� (������C60��04K�-������'� ���' ��!�+'�(���� +#���# � ����'��#���� ����� '++����� *�� ��� �� �+�'��� *+�� ��+G +G �+ �+�'��� �������� +�� ���'� ���� ���������#� ����+ �+���� *�� J '�� ��'����� � ���� �'�����'��� '�'(�'�� ���� ��� ' !��������������'+�+��+�� �� '�+'��G���������+'�'�����'������K���G ������ ���+ �+�� �� +��� +�� ���� '� �' �(� G��� ������'���� +���������H � �� !�������� +��������' �� �+����'�(� *� � *+��$��� � � *+���' �'���������� +��������( � ���H+��'��+(+�+�+�� +���+J� ����������������+��'�� ��* ���� �H�����'�'( �K��.���������������#� ��!�'� �(������ ������ #� �����'� �� � #��������' �'�� � '��+�+ �+��+�� +���+�����+�� � � �� '+�+ �+� ��� +��� '���� ������� *+��8'� ��' +# �+����� � '++��������+��+'��'��� �������������'�+�� �� '���+�* ���� ��� +���++��'�� +#��(� G����� �+���� ���#�� ���������'�+ ��@�'���#�� +#��(� G����� ��G��*� ���� � *+������ *�� ���� �* ���+� � � �+'��� � ����+�� +���+����'+�+#��� �� *+������ �* ��� ���'+ '� � *��� � � � �� +�� � * �������+�� '� �� � H �+ ' ��� G� � *�� �� *+��� G�'�� H �+'�*�������������*���*� ������'� ���� J����* ����H����� �#��� � '��+��+��K��� �� #���+� '����� � *+����'�� � '� ��'����������'���.�� ' �.( �!���.�� �G������� ��*+ � ���� ���������'�������'������'���" *+�'��� � ����' '���' ��*� �� '���+���'��!���������������+� #��� #������ ������� �G ��G� � '�'(�'�� � (+*� ��'������� � ���� �� '� ���!������ � ���������+ ���� *+���(+�+��� '�������������� ! � �+� ��+����( ��� �'������+��������� �� '���' �� *+�� ��+' � � � �'� � ��� *��� (� �'�� ����� �� ������ ���� '� ���'�� ���������? .� �+�+��#��������� '�����'�+� ����'���'����������� *+���! � ��G��� *��.��� �*���.'� �����G �+* ������+�!�� �����& �'��!��* ��� ��� �'�* #��� ��������� ��� ��+� �����*� ����+ �+����� ������+�G���!������ �� � *+� �

Page 9: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

:C������������������� ���������

$�'�������'� �����(�# � ��� ����� �� G�'+(�# ����� ����� '� ������ *+� ���'�� *��*��H+��'����� �� *+� ��#����'�. G���������'������'+��*+ � ��� G�'����� �� *�� ��'��'���������+��������� ��� ��� *+��� �� � $ � '�+ �*��'��'��' +' �� �+� �+�'� �'�+'��� ��� '+'����������+ �+����� +��������.��'+'���� �* � �+#�����'+���'��� ��*� *+� � '��+#������� � �'��'��� '�(�� �� G �+� ���H��� #���8'���� G ��+'��+������ +#����� �#�'���*� �* G���G�#�����2 +#�� �� � �� �� �(�# ����'������'��'�+�++�H����� ��������* �G� '+ �+�� � *+�����*� � � '+ ( ��� ��� * � G� '+ ��+�� � � *����G���������� ������� *� *���*���(� ��������� �+���������� '��� ' � ��� ��+�� ������# ���� � �� � ��'��'�����! � �+��G� �+����'��'�+�+��+����+���

�����������%��%�������%�������������������

��'�+'�� � '� ���� ( �!���+#����' �*��H+ �������� +���� �� *�� �+ �+���-����( ������'� � � ��� ������' ��� ��� �� O����.������ (�*(�H+�����'�+�� � �� ��+� � +#� ��'��� �� �

��H+�������.��� �� '+'�������� ���* (+�������.�������( ����+���� � �' �* �� #�� � +�*���� ��� �� ���+� �.����� � � ����+G������ �����* ���� *�� �#��������'� ���� (� ��� �'�� !�� #�� +���� �+�'���+ �+���� � ' ���� �����+G� +�- ������G���'�� �� �������� ��������� & � '+� ����+� ����#���+��� �� +'�� � � *� �� ��*�'�����+ J� � �G �����+�+K �����+ �� +��������.� � ���++(� ���( '���2 ������� ����+G � � ���� !�� �����'�� +������ +��+!������ ��*��� �� �'++(��� �� +#�+* ������++��G�G������� ��(� �*� �+.+� ��'��#���� +� � �( ��� ���'��B� �� ��!�'* � *��636������* � ��+�+�+' �#�'��*��H+��#��� ���'���' �'��� J� '�#����*��.���+�*� K�� '��+#�� ��* � �+#�� '���������'�� ��*��� ��� ���� � ' �'��� � ������ � ' ��'�� � � � � ����� � �(� G� ����� �� +��������(� ����� ������� � �� ����� � �� ��� �'�(� �� '�+��� ��� * ��+�����+��.�'���� �� +�����$��� (� G���� +�������'��#��*��# � �� ����' �+ �+���� *�� ���'+(� ��� �����*� ����'+����'����'+��� �����+ ��� ��'���+��� � G�'+��*��J� +� ���� �!�' K��� ���� ���!�G����� ��

0��������������� �����&��������������� ���������&��"���"������������������,�����,�"����������"����������������"�������������������������������%������ ������,������"�����������%�"��������������������%����������"������������������%��������1�����������"���&�������������%�������%��"�����

Page 10: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

/0 ����������������

��������� ���������������������� ������%�������&�� �%�����,�"���,� ������ ������,�����������#��������%����&����"��������������,�&��"������������������%��������"������������������������� �������������%����%� ������������������������,�����"��������������������������%��������$������"���2%����������&���������������������2%����������������%���

$��� �� +���� ��'� ��� +.+� ��'��#������+G���������+��������� +� � �� ' �'���� �� ������� ���� �������+*�'���'����������� +���� �* �������� $*� ������.(� �! � ' *� ���� �� #�� �� � 1��� ( G�353�� � �����+ �' '��+�����+�Y8'� ��' +# �+�� �������� +'+��G�������� �* �� �#�� ��������.�� �'�� !�� �� � *��+��'�' !���'��� ������� +����'+�� +�����& �����#������'���������� ����'+� � '��.��#���������+(� �������+��' +# �+��'+�*��' � �(� *������#���* �� *� �� �����������'��� *��+(������ #���� *���+ �+��� �'���# �=������2 �+ ����+� � *�����B� �� � * ������=+�( � �- �������� (� ��� �* ��� ��������+�� +������ ����.'�+��� �+ �+���$� � ���+'����(��*� �����+���'�* (� � � �

2 � �������� �+ �+����� +����J��+���� �� *�� �+�'�.'��� ���'+����� �'��� ���*'� �'���� �'� �'��K������ (� G���� +������ � � ���+�*��'���� !����� ���� ���'+������#������#�'�� *�����+�� * �#���.�����'� ����9+ �+�� �� +��� ���� ���� #���� �!+ � �= �' ������'���'�� ��� �� * ��+���(� G���� +������� �� '���'�'�����* ������. ��*����� �������� '����!�(� '����� #�'�(� G���'�� � J= �' ���C:6K�� ������' ���� ��� !��.� * �� �� �(� G� ����� ' � �'� �+#+��� ' �H�'��#���.� � �����'��� �' ��+ �+���� *��'�* '��� � � ���� ' �H+�� � � �����'��� � +( ��+�� �� �� ���H+�+��H+'(����'� �+��������'++�H������� +#����8��'+� ������� ��� '� ' � ���'�� + (� G�� ��'�+'���� �+ �+�� �� +��� '��+ �� � ���* � J������ �C6�K� @� ��G�� �+ �+��+ ��� +���+ ����'� � ���� ������ �������� *��� ' �� ��*�#��. ����� � ���� �������H���(�� ���� � �����'���� �'��G+�+����G���� � G�������+ �+���.'(�� �+#������ #��� �+ �+��+ �� +���+ ��+������(�!��(� G��� $ � �� �+��+ �+�� �� +��� �� +��+� ����+�����+���'� ������O � ���+�� '� ����� �� +���+(� G���� +���������+���H���������������* ��'������ � ���� ���J7�� � ���C36O�.�'� ����C4C�/6C��5�5O= ��P��C4/��5/����04O� P���C60���:O��� V ���C35��5:/O"+'���C3���C0/��054��5/4K�

����J�C30��0K���G�� � ������ ���+ �+� (� G� � �'� � ��+� �+����� �� ��*� �� ��' ���� ����� ����1� �� ��(� G���'�� � ����� ��������*�� ��� � �� � � ��� � # � � � *+� � ����'� � � * +����(+ ��*�� ��� � �����* (+��+�������2 G������'�� ' �H��!�� �����G� '�'�'(��

Page 11: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

/�������������������� ���������

� � +#��� �'� � ��� ���� �� �������'���* +#�������G� ������� � * +#��������# ������*�� �+�'���*� ���G�'�������'������ ����(� G���������

8���' ��� � * �� � � '�� �� +����� �+ �+��� � � (� G��� ����' '+ � �� ����� ��������� ������ H ���� ��G��'��+ �������'�� �H���'+�� ������������-���G��� �� * �*(���������� �� +������� ����!�� � ���+��� � ��� �������H ������ �G��(+�+�+�� +���+��� �!�' �� � ��� !�� �' !���'��+��+����+� � �+����������������� ��.�� +����.� *�� ���'+���H+����+'� �+' ' ��'�������������*(�!���������� �����

�G�' �����+��� ��� * �� �*��H+�+ �+����(� G���� +��������( � �'� ����� '++������ !���� ��+���� �����(� G� ���+ �+�� �� +��� ��*� �+* ��G�G�(�'��� � *� ��* ����� +����� ����*(�!���* ����'����'��� *�� �+'��' +* �� ���(��+!�+�� � � � * � � ��� � � ��* ��� ���*��� �� +������ �+ � ��H+ � ��� (� ��+��������H ���(+�+���� *�� �9+ �+�� �� +��� �������H�� �������'����� (� �����+��� #��� �������*+ � ������'� � � �+� *���'�'� ������(� *�'��2�'++�� �+�� *��� � ��'� ����'�9������'+����� �� � G�'�+������+� ����+�* �� �� +�����������+����������H ������*(�!��� *�� +(+�+��'���7� +�������'�+�������'+'���'������� �+��G '��+� ���* �G����� +��� (� ����G����* � ' � �����* ���� �� +�������' � ����� �� +������ � +#�� �( ��'��� ���* ���� ����+���9 G�' ������� ��+����'�+J�C/�K�' !����� ��'+�� ��#���� �G�� *�� �������H ����'��+��+��� �������H ���� ������� �

)�� ��� ���.�*�� ����'�� *+� ���'��#��*��G �� �� ���+�� * �#�� ����' ���(� *�� *�� �+�������'������ �����'�����������* '���'�� �������H���� *�������� � ����'�� �����H+�+��.���������. ��*��+�� H���+���'������� ����2 '+��������� ����� ���'�( ���� +��� ��+# � �'����+�� +������'� � ����� �����(� �����.�(� *� ��� +� ��� G���� ���G �� �� ��� '�� ��� '�+����� ��� '� ( ��( '��� �����'+���* ��' (� ����#�'��'� �+!����'����*� �� ����.� � �+ �'�����'��#�� ����� ��� ��� ���� �+ � �� ����* �� +�� �'� � ������* �-��'����'���������'�� ���( ��9 � ����J�C:/��C/6K�

�� G� ��+ �+�� �� +��� �� �+ ���+��* �����#��� � �����'�����2 ������� (� '� ' �� �+ � �'�� �������� '� ������� �'� � � � � �����+�����������'���B ��� ����� � �� ��� ����+������ ����'� �� �++'+G�����'�+��'�+����' �(�*(*�� � �G�'+���.����. ��*����+�#����� �#�������+��#+� ��'� �*��+�2�' �� '��� �+�� �� +��� * '��� � ���+�������������'� � ���+������ �+!� # ��* �� (�#+� ����'���� �'����+� �

Page 12: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

/� ����������������

$ �����!� � � '������ �� +����' � �� +'��G�����'����'�������'�+�� '�'.� ��� * ����*��H+(� G����+ �+����� +������ '����*� �����'��+G�����.� +� � G���*� � ��+�� +�������'����� ��� *� � � ������������(� G���� +�����' '���'������ ���� ������� �����.���� ���+ ��.�'����+� ������������ ���� �����+������ ���� � G'����8�����* �'���������� (� G����� �� ! � '��+����� ���� ����.���������.��*�# � ������ *+�+� ���� �� +������+��' +# �+������ ��#�� � !����� ��*������� +�*��'��'��' +�#�������� �� ���� '+ '� � *�� � �* � ����� �����. #�'��� � � � � ��!��� (� '���� ��+ ��� �������������' !����� ��*���� # ��' !���������'����� *�������'�� �� +�����

��H+����'�������'+���.� �� ��� +�������'�+�+��+# � ��+�+ �+���� �+� '�����'� �'��� '�#�'��� *+������ � ������'�+�+��� #�'����'��#��*�� ���� � ��+G������ +#�������� ��+������ �'�����+(�����( �� ����� (�'.� �� ��G������( � � +#��'���.����.���� ����'+� �� � �� ��+G���+� ����� ��+ �������+ �+����� +�������+'++'�� ����'������� ��

��+G����� � �����* � �� ����G � + ����� '������ � � �����*��� ���*�� �� '�� � '�'� � � ���� ����+�� ���#���+*��� � �������'+�(�' � � ��+��G ���G�+� #����!�� ( ��+�� '���� '�(����� '�'�����!� ���$ ����� ��� �����*�' �'�� ��'.� ������������ +�������'��+�����'��#��� '������'�+�������H+ �+�'��.��' #�'����'������(�'� J���+��#�� �������G��K'��� ��� �����*� � �*���* �( ��� ���'��.�� +����.���'�+� �

����� ��" '� � ���( �������+'��� ��������� ���� +��� ���� *�� � ����( (�� � ������+�'�������������������� +��� �(+�+�� � �� * '�� � G� ' ��!� �� +��� �� * � � �� � �( �� J�C�0��C44��:0K� - ������( � ��+ ����2� < + J�C46�:3K '� �� � +#+�+���* '�� � ��� ����'� �����'�� *+�+�2�� �� ���+� �#�����G�'�#�'�� *�� �����'��� �� �+� �'��#��(� ���2�������� '+��*+ � ����+���'� �������� ����� �+!��(��I� G������������ ��+��'�� �����'+'��+���! �+�� +������ ������(+( G� (���� �+���+�� �+�����'��

��H+����������� �'���� � �'��� ����(�*�'�(��.�� ����� ����' �����+���G��������� ����� �* ������(��� �� ��� �'���J���� G� � � '��� �� (�� '� +' +# �+��'� �� (+( G� ( ����� ����(��+'�G� #��# �'��KO� �(�'��( �� ����� ������*(�����G�'.� ����.���� JG�(�+*��� � �+� �'��#�+(� �+K���G� ��� *+���'+�� �(�'��� �����#��# �'�� � '��� G���'����1 �� � '�+���+�'��'+#��' ���#������� � �!��'�'� �� ���*� ���� � *��G � ����G� ���(�+#������ G� ���

Page 13: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

/5������������������� ���������

��' ��#������������+��� � � �����G� ���(�� G�'.� ����������� G����(���� ��#��� *+����+� ������#���������+' ��+���� !����O����+� +��G����!� * +������' �� *����������������� H������+����'���� ���J* ������� ��*� �� '+'�� ����� ��'��+�����+�� � *��.�� � ��� ��� K� ��� � �� ������� ��'���+���� ���H+ �+�'����'��(�*���. � �'����+� ��� ���(� * !��� �(�*���.��� ��������* !������

��"79��1�����7�1B�)$27$�"�B�7

2����� �� �� � � � ���� ��+'����+�� � !�� �G�+������ �* ���+�$'���� ��

���'�� ����������� �

=����1 ��������

1���� ���������� ����������� � �+�'���������+�������+G�����

( ��+�

9 � ������

��+��'+��(��* �� H �'��' (��� ��'+� ���� '� ���� �� ���� '���

�������+������+��������.� �+( ����� �� ����*� ����.���� �*��'���

7��+������

3� �����"�&������"�����

��'+�� � �� ����� � �� ���� ������� � ���������� � *+��+*��� �#��� �*� ���� ��� � � ����� ������������ �* ����'+�'� � ����+ ���#��( +( '���� ��+!+��1���*�������- �'+��+��'���������� �� ����� *� ��� � ��+!� ������'�* ������ � #���'+# ����� �' (��� '����'��'���������� #���*� ����+��'+� ��#�����* �����#� � � *� ��� � � *� ��� � � � ���H�� �� ��'� '��.�9 �� � � ���*� �� '���*��� ( '� �� (� ��� + ��� �� #���+���*� � �� �� � '� !� ���*� ��� ���� ���� ���+#���� � �� � � � � #�� ��������� ��+���� � *���+�+'�+���!+������'��.��' ��H+� *���* ������ � ��� ���� � ��* ��'���� �� �!� � � ��.#� ��� ����'����� �������'��. ���� � ��G��� +�� � � �� �* ����� ����� + � �����������.� ����G�� !���� ���'�+� !��� +������J��#������'� � ��������'�� ' �+���'���!�G������� K���#�%���'��'�����(�+'+G��������'��� '������� ���� '��G�� ����� ���+� � � �� '��G�� ���'��.'�� ��

Page 14: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

/: ����������������

������ �� � ��������� ���� �'������� ��������������*�����J<�� ���C65��CK�

���� ������' +!���������� ������ ����� �� '�'������' �� '�� � �� G�� ��� � *�� �'����'� �'��'������ ��������*����������������'��=�1������ (���' �G�'�(�#�� *�� ���� ���'��������'���� ������ � ����'� � � '�!�� '� ��� ���������� �* ������*� �� � '+'� ������(� ��������'++���� �� ��� � �H�������� ��������+ ��' (���8'� ������'� ��9��� '+�� �'����� ' *� ��'.� �� �� ��G�G�'�' ��'�(�� *+��� ��' (� � ������(��������! ���� ' �*(� �� ����� ���( � ���� � ���� �� '��������++' ��� ��'�� '������ � � '���G��� J1�� (��0�:��4K�

)�� �� ! ������' (�������� � � �����+� � ��!�'������'�(����� ����� ��+������'�'����*� �����+������(�����+�* .� �+�+������ ������� �� �� *���'���'���� ���*������ ����+���� �'���� ���#��������� � ����� ���*� � ��+ ���.� ����. ���� ����G��� ���� ����+��'� ������� � ' �� +#+�� ���� � �� ���'���� � *�� '�� ����+������'�'����*� �����#���� ���� �� �*� �����#���� ���� ��+��.+��+�� ��� '� �����+!�� * ��'� ��G������*� � �� �G�� �� ���� ������+#� ���������� �' (��� '� !��� ���G�����.� ����� #�� � ��� '� �� � � ���H��� '�� ���!� ����'��� ' ����� �� � ��+������+' ��'�� �� � ���'������' (�������� '� ���'�����#������� � '�* ��+'��' + �'�� ����.�� �� �����+�+��'� ���������+� +'� ��( �������� �� �� ��#��� '� !��

8�� ��+����.�'�(��.������� ��� ��������+ �� �#��'�����'�'� � ��� ����� � �� �����+��� #������ ��'+�!� � �������������H+������* �'������'������ ���� ���'���+H � ��+!� * ������� '��� �� ��� (+��� ��� � � ������'(�� ���'�. G����! �� ����+H��� � �� ��� '��� # ��+��(� +� '�� ���(��� +( ��+�G�����*�����'�������#�� ���'��� � �+���*���� #�����*+���� � ��� ���� '��� � '������ *��� *� ����'������������� ��� ����� ����� � �� +� '�������#��� �+���+�+�������� #+7�'� �(+�++���'�� '��G��� �� #��������'�� �+�'���* ���� ����� ����'���G�* ��� ����� �'� ��

��G�������+' ��G���������� ����������'� � � ���� �� ������������ *+�+��+!��'���������'������� � '����* ��G�����H+����� �� �������� �������*� #� * +� �+��( ��� � � �'�+� � # +���� ��� ����(���� G �*��.� ��� ���'�'� ��G� (�����+H��� � ����������� �' '������+���� ����������� #�� �� � ������ ��� ���!� '+'� � ���* ��* '��� ������ ���'+��(� � ���������'+���� +�� �� '�

Page 15: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

//������������������� ���������

' +!��+��' +# �+���(�����+�����#+���+�+�7�'� �(+�+����� ����+����� �'�� 7�'� �(+��(� �� ��������� ��+��� '������ ' +!��1��+��'�� ������� ��� '��G��� ����G����(�'��!� �� �� ���� '������ � ��' �� ��'���+� ' (� �� � '+���������'� �������* � �����+���� ������* ��������!� ������( � '�(� ����� �����! � ��� ��+����'�����'���� ������ #����+���� '��G�� � �*�� ���

��H+������� ���'���� '�� ��� *������' ���� ��.�� H � ����'+'�����'����� ����*� ��� * ��� ��*��H+� �� ���'+� ����� ��� �'���'�# �'������.���'+� *��� �� ��������+�9 �+#���� ������.���� *��'����'� �'��'������+! �* � *����������� ����� �����* '�� � �������.�.�������.����� �����.'��+��+� ��� �+*� � ���� *�� ���� � �� �'+���������� ���G������������� ��(�� �����+�������� � ���*� � �� � � '���� ���H���. ������� � ��� �� � !� �#��������� '+���� ��� �� � (��+����� �+��� � +#+�+���� ����.� ����� ���( � (+�����G��� �" *��� �'+'�� �H��� �#��� � ����#*�� ���� *�� � �!� �������� ����� ������'��.�� � �*��H+��G�.���!�.� '��� � ��� ����.� '��� �* �+� � �( G� �+� *��+������.���� � ����� � '��+� (+�+( ���'���G�������G������+G� ��� ����������� �������� �������

$'�� �������( '� �� ��� ���� �*���G����+ �+����� +����O� �������'� � � �+�������*���+ �+����� +�����2 �� �����.���������� �����+��(� �'+�'������ ��� �'+* �����#��(�# ��� ���+����+����������������!� ��'+���*� � ������ ������G��!������� � '+'�� ���� �����+��� �� � #+� ��* �����#��.�� ����� �� � ���#� �+ �+�� �� +��� �$� ��� � ��'���+*��#���� � � * �� �� ���� �'���G���� ' � ��� �� '+* �����#������������ ����* ��������G������ ����* ��'����� �� �� �� G �� �

4������������2�����"��������������

$*� �� �� �H��� '+����� � �#���� *��'����' '�����'�� ��'����� ���� ������+����+ �' ��� �+�� �����+���+'+"�� � ��� '����G��� �+'������������?� �� ��� �� ����� � �G � �� �������� '�����'���.��� ��� � '�8��#��'+�����'����1� �� ����� �����'�� �� #��+��� ����� �'��#����'�'�����(� ��������'+���*� � � �#�+'����+���'+�*� � � ��� # ����'��� ��� H+�8� G��������'+'� �������� �� � ��� '+ �( ��� � ���� �* ���+ J* ����'� ����� �� �� QB$$$ ��� �+������� 1���+� �!�'� +�'�� ��!���+ � � �'�� <�����. @� �� �

Page 16: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

/4 ����������������

* ��� �'��+���+�� �1 � K�$� �����+�� �� � �� ����'��� +# � ��'� ��#�+#�!��+* ��� ���� '� �� �'�+�� �����+� � '�!+��� * ��! �� � G����� � �-���'�'�� * +'���������������������(�+�� � � ��� '��*� �+� � '��

- #� �� � '+ ���� ����� �� ��� ������'�� * �������� � *������ +1���*�� �+�(� ����'� ���+*� �����+����* G�����G� �(�����."�� � � ��� '+ �. G���� � � � � #� G �9 �� !�>������ �� '+�� � � * � � �+��( G�+��#��� � ����� ��������.������'��.���� � �9���� �9 �� ��������'+!���� �'��+���+��G���+���������������������%"�������. ��� ���� � � ���� � � J���.�� $% ���� � 6�0K� ��H+���� ����' �����.���� "��+( ��������.���� > �'�� ���+�� ��1�� � #���'+# ���(� ���� * ������'� ��* ���� #��������'��"�� � ��'+� �'���+������ ���� ����� � ��� �� (� * '�� �� � � �' +����� ���������'����'� �'��'�������� � ������� '���������G���������� � '�+�� �� ����G� �� ����� � �����'�� ��� +"��+�#� '����G�� * ����+��' (��������� �����- � �'����' ����G��+� ��������� �* ����'+�� �� '� G���� � ��'+�� � *� ��� � ����+�+��� G�+�� �����+*�� +�� � � ���'� ���������' ��� �'���.�� H � �$*� �� � '��G����� *�� ������ ���� �* ��� (�*� ���� ��'����� ������ ���'� �� * G���+���� ���'������ �'�� �� *��� '� � � � ���� +������ '�������� �� �+* +'� � � � � � � �B �����'+�� ��� ��� * G�������������� '� � ���.��.( �!���.��+�+�+�� +���+'��' !����������� '��� ����(�� ���' � �������H+����� ����� �� '���������� ���� * �����������+� '��+'� �+* +����(��� +���+' (�����'+� ����G���� �� (�'���� �'���� � � �. * ��G � �+� �+����� ����� � � �� (� �*� � � ��+G��������'���+��� � � '�� *��� �+. ��#�J� '��' +!��� � �����'��#����*� *����'�� G ���� ' ����+G������!�����'��+������5���"�������6���7�+�������1�%�����C66K�

��� �"�� ����* +�����# ����'��� +����# ���+7�����' �#���#����+�*���J � '�������* ��'��+1�������������K* +'� �� �'+����� ����� '+ � �H� J' �#�� � �G����'� ����G� '+ �#��� �'�������������+� ��'�'����+7����K���� '�+�+G� ����� ��+������ ���+�8� ��*� *�������'��.' +# ��� �+� �'��9������� ���.� ���� � +�� ��+���� �* ���� � +' ��G��� ���+'����'�� ��.� ���� � *� �� ��� ��G� �+� ��� ����.�������.������ �� � (���! �� ���� ���������' (� ���H+�����(+���'���� �� (�+(�*���'�+ ��� ��! � �� ��(�� � �#+� ������ ����� ������� J)�2���. ���C/:K�

�( ���������7��� ��*������ ���� �+*� ������� ����+ *���+������ �� '���� ��� +�#����+'��+���� ������� �* �����8'���

Page 17: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

/6������������������� ���������

'�+�������� �'�����'���+��� � ����� ����� �+�; ��������'+��+'+G�����������+ �'��#�� � � ���� �� � ��� �� �+-���� ��� '����� � � �� '���� (� ������ #� ����� �� ���������� �* ��'� �'� �+#���� ��� '��� J���������C5:�$$�553CK� � �'���������'+���#�� ��������� � �� ��� ���������� '�����-��+*��� ��! ���'��� �* ��' �� �'����� '������������' � + ��+�� �� ��+'���� + �* �'�� ����� J� �� ���'� �C5:K� ��� ������ � � ���' ��������.� � ������ �����'�+� ���(� G�� � '� �� �����'� ��#��� � �������� �'������ �* ����+�������+�

9 � ����#!�� � � ��+����'������ �* ������ ���'���������� ��!�'�* � �+#���� ��'� �*�� � ��� �*� �����'� ���� �* ��� �+�+�+'���������'���������8����� ���#�� � �.���J� ��. ����C6/�66K����������+'���� �* �'����� � *��� ������� G�+����+�� ���� �� �� �'�� ����' �'���+!��2�� #���2�**��'�����+������� G�++7�� �'��������G���� G�+(+�! *���� � ���� ���� �? G��� '����'� �'��'������ ��+�� � � �����! �����������G��������'� �� ��'���* � *���+'�����!�� *����+' +� ��� ��( ��� ��G��������� ��

� '+ � #�� �������� �� ���+ � �'���# � ��� ����'� � � �+'�� ������ ����! ��� �+ ��� ���+�+ �+����� +������ �� '�� ���� '+#�'�(� �! � �� ��+ �+����� +�����8��'��' +�'�+������ ���'�����'+�'+��G� �����'���� � � ��� � + ����G�� �� ��+ '������� � ��+������ ���#��.� '���! � ���'+�� ���� ���� ����G���������� ����'+��� #�'�'�� � �(� �'���������+�� ���* �����.�'��.'������ �'� �� �� ������ �����+� � ������ ���'���.�'����+� �

9��������������,���������"�����

�+����'� �� #�� H �� ��G���������� ��'+'+��� �+ �� ����� '��������+(�*(���'����+'+� � ��� ���! ������'+�� ��# � �����+�+� '���H�����*������.�� �� �� '+���H�� G� ������� � ��'�'�����������+ �* ��!� �� �� �����������(�' �� ���#� ����� �������*�� � �*�+' � ���'+��+�� ���'�������7�� �'���= �������� �* '�* '��� � +��H ��+� �� �� ��+� ���#� � '��� � (�*(���� (�'��+� ����+' � ���+��H+��������� � �� ��'�� ��'������� ����!�� �'���(�*���� ���'������������ ��������� ���� �������* ����� �� � # �� (� ���7+� ����� *�(+�+��� �� ���� �������'������+'�� �� ���� �� � � ��G�� ���� ��� ��� � ���M���� �� N ���'�* ���* ����� ��� ���� ������� � �9 �'+�������� �+'� �� ������ � '+��� � � �� ���� ���+' '��+��G�+� '� �� �� ���� #�� G���� #�� ��+� �� ���+� #�����*(������ �*(��+�� �� � +� J�!�

Page 18: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

/3 ����������������

����4C0��C�:�$B������3K�8(�*�' ��� �����'�����(� ��'��+��+�+� �������� � G��� ���� �* ���+�+ �+���� G �����H+� �� ��� '������7�����

? ������ =�+� ���+��G��'���� �'���������# ��QB$$$��� (� ��� '�� ��+'� � ������� ���'�����(� �!� �#�� ����� �* ����O�� �� �� '+���H�� �����+(� '+� ��*� # �� +'� ���� +� ����=�+��'����� �������'���.� '�� � �� +�9 '�������+'����������'�������JB��K�����' �� �#��+��*�� ���� ��#����� �� '+�'� � ��� ��! ���� '�� � '���G +��� �� � '��G�� O+ '����.��"������ J���� ��K� '���(� '��� (��� � (�#��# �'�����( � '�����* �����(��+��'�� +'� �� � � �G� �� �� �� ���H+�+� '��G��������+� '��G�� � ����������� �� ����+�����+� ������� ����� ��� ��� ���(�� ����'��+� �� � � *(� ������� ��*� �� � � � � *(� +(� !��'�� '� ��������� �� '��*���� ��� ���(��� � *��������� �� �� G �� �� (����'���� �' ���� �� (� � '� �#�� ����+G�� �9 '�����+�����#����������������+���M< � ������+� �����'� ��� '����� ��� * '��� � �� '���� ��' �'���� �+��� ' �����*�� �+O��H+������ H �'��+�� � � #�'+��� +��'�'� �� ���+*��G���������# ��� �'�����' (�#���� *(������ �+#��.'������'��� ���� '��� �� ����+� *��G � ���� �!�� �*� �� ��� ���'�* ��+G���+�� �'��� ��!��� * �����+�G���������'��+�������NJ�666��334�$B��36K�

=�+���� '����������*+�*��H+��.������ �' (���� � �'�� � ' (� '��. * .��� ���� � �� ��#��� * '��� �+����� G� �� � *� '�����* ���� �������'� (� �'��������'� (� �'�����G��� �������+��� ' � '�'�� � �G�� ��� +��� � J�65C� �334�$$� �33� �C5K� $ � ��#�� ���� ���� ������*� *��� ���#��*�� �� ������# � (�# ����� � �� G���'������+=�� J�40C64K�=�+���(��!� ���������� '�'.� ��� �G� ' (� �'� ����+� � � '���������� ����'���������� �G+��� ��# � �+� �� ����� '+H�� ����� '��+�� ���� ��G�� �� ��������+��.� ����'�� � � �G�� �� +�����. ( ��* � G� �� �'� ( ��*� �(�*(��� '�(� +������+#��# �'��+J�6:���6:���334�$$$�://K�=�+������#���� '����#�'�+���G�+� ���G �� '��' ' (�����(�# �'��' +����'������'� � � � �* � ���+' � ���������� ��!�� (+��' (� ����+���+����'������'� � � � ����'(������H+'(�' � H+�+��+� (+�+' (�����'� �� �+�����'�+� ���' � �����' ��G� �� �� '���������* ��'� �� �� �� � ��+�+' (�+�

9 � ���� �<���+'�� * � �+# ���.���� ������' ����� �� � � #��� ��������G+���*� * �����+J�646�65��54K�� � ���� �1����������� ����G��������!������+�� ������� � ���������������

Page 19: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

/C������������������� ���������

� !���+�����������������J�664��C64��4K���'+* �� ��*� *� ��G����+���'��� ������(+� � �� �*���.��*� ��� �.( ������ ���#������ �� ����+� (�'� �(� *� ��. �+���9 ������ <���+'���*� �� � ��' '���#�� ���� ��'���� '�� �� ����� J�(���K�- ��� �� '+�� G�'����������� �� �'�� !�� � � +( '�� ��*�� � �� � O���. ���(� '.� ��� '�#�� �(�� �* ������� �'����� O���� ������+��� ���7��+�� ���� � ����� ���G��G�* .� �+�+��+��� �+��� #��. �����'� ��� ���� �� G���<�>���1 ������� ��� �� ���!���=�1������1 �������� �*� � J+����'�+����������� ����(�# ����� � K* ' +!+��� (+�������+�� � +���+�'���M��+� ������� ���� ' (���'+(��������( � �'��������������+��.�� '���H+'(����! � �+�� ��G�����������+��� +���.��� *��+��'��!��'������������*� � ��������� ������ ����+����+�����(�*(�H��' (� ���'��* ��*�'������+�� �'� ��������� ��� �� �� ���H+�+���� ����� �+������. � ' (� ���'�� '� ��#��� �����'� � � �+* ��NJ1 �������3:0�$�55��K�

.����� ������"�����������������" ��&�������������

$�'���+����'������� ���� � '�'������'+' ��G���O��# ����!��� � !���� + #��+(� '� ' '�� � �� ' ��G��'���9+ �+�� ��� � ��� +��� ���( �G� � ����+�+� (���'���+��� ���� ���'�����(� � �����'� � ���!�� (+���2 �����������(� � ����G� ���+������ �� (� '���#� * +����(+ �������- * .��� � �� �� ��#���� +�H���.'�� �� ��������� �� ���+�����'�� �������� �J1�.�����C44��C4CK�������'�� ���� �������' ����� �� '���� ������� ��G��G����+������ � �������� � �+��'����G����!� ��+�+�����+�����+' �� ��'��

�� �� '���� + �#���+ � '� � ���*�� (�# � � �� � �* ��� �'�� '� ' � � '���� � *�� � ����� ����+� � ��� � * � � �����'� ���� '+���.��( �������'++'�����+' �������'���+��� #���-� ����� �� ��������� �� � '����� '� + �' ����� ����� '.� � �+ � ����� ��� � ��� ' !�� '������ #��� � ����� '���� ��(�� ���� �G ��'+��������+'���( '��� �2� �'�� !�� �� +��( '����� +� ������'��#+�* '���+ ����� �� � ! '�� ��* ��G����� ����� '����� � � �� ����+*���+'������ �������� +��� �����'���� �����(��G�'�+����"� �9'J�C56��C40K��� '+��'� � � *���� ���G� ������'����� ��� J� �.� ���������>.�+������'��*�������K�"�*+ � ����.�'�� !�� �� ��� ���!�� �� � ��+G � � ����'� ��� �� ��� ���� ���� � '+ �����+��'��* (+�+� �( �G �� �� ���.���� ��!�G������� �

Page 20: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

40 ����������������

� (�.� +'��� � ����� G����*� � ������� ��.( �� �� ��#��� � *��.�� � �� �%� � '�+���'+������++���.��'��G����'���+�������� ���'��������+� � ���� �������� ( ������'�(��( ��+'������

1�� '� ����� '�'��� �� �� �� �� ��# � �+ ������ #�� �'������� �� �� *�����'+�'�� �+�����+G � ����G � �'���� ���'� ��(�#�+'��+ ���+� $��� ���+ ��� ��� '+ �� #� '� �� � '�� � �+ ( ���� ����� ��'����� ��� '+ ���.��� * ���� '�+ �� ��* ���+ � ����� ��. '���'� � ���*�������'� �'+� ��+G�� �������(�������� ����� ��.( �� '��������'+�*��G ������ ������� ���� �������� �� �� '���'�� ����!���'�� � G�����.� G���*+��J��� +��'� �� � �� �����K�

" * �� �*��H+��.���+��.��'� �����'��.�� � ��' ���� ���� '��G��� �� ����� ����(��� +'��� � ���G��������� ���� �#���'���'� � +� �� !����'��.����� ����� � �(� �� G�'+����!��� ���+���� ���.� G���*+���* �����'�'(�'�� '����*���+� �H��� ��#�� �� � '������'�������+ ���� ��#�� � '� �����+�+�+� +��! � �+��!� �. +#�����'�� ��#��������* ��� (�'������'��� ��* '�� � ���� ���.���� �$� ������ '��+�� � �� ����+�� ��� �#�'� � �( �� � #�� � '� '���+ �G� �+�'� ��� ����'��B��+���� ���'����������� ������!����� �����(�'��� � � +�� ������ � �(��� �'� �+#�� +��'��� �O #����� '� � ��+����� + ���'� +��'��. �� � �� �+ ��� �'� �+#�� � �#�� �+ � � �'��� '��*+*������'� �� �� G�'+����� ���������#�����+�!(��������+���������������������(��� ���*����� �(��� � '������� �� ���'� ��� � �.' (��+��! � �

��� ��� ����'����� �� ����( �� � �H���'+�� * � ��+��'��(�� �� � ��� � � �*+��'�� ����'��#����������.��#��*� �� � �� ������ '����#��������� �����'�� !�� �� � ��( ���#���'���G�����!�����������* ( �'�+(+�+��'��� * ��* .� �+�+��* ��+�� ��� ���� ��G����* ����+� ����������+���(�� �� �� �'� �+#�����G���������G��� ����+������� J� �. +���C4�K�

:������������������������"�������"������

�G� ' ���' +��G ���'�� � *+� � � '�'��� � � ��� ����G �� +'��� ������ ���� �� �� ��G����+�*��������� ����� ���* .��� � �'� ����'��� �+�� +���+�� �� �� G �� �� �� !+'�� � ��+' ��� ��*� ��.'��+��+� �$'��� ���'��� ����������G������ �� ������� �!�(���� � ��� �'�'�����+��' �� '��'� ��������� � �� ��* ��� ������� �� !� +� �������+�

7 ������ '��� �� � ������� '+ ���� ��� ����'�� � �!� �������� � �� �� ��� ��.�� ��* ��� �7� +��� �������+ �'��#��.* �� '�

Page 21: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

4�������������������� ���������

+�� �������' '������ � '���+���'�� ����(�� ���.�� ��* ��� (�*����+�������� ��� �'�G���'��� ������ ��� �� '�+�������������.'��' '����-�� ������'+'��� ���������������� � � '����G���������� ��* ��� � G� '+ ����� � � +��+!��� � � �����'�� ���� �� ���H+�� �� �� �� G �� �� ��+�+�+'�� � ���'��� ��.���� � ���� ��� �H� �G ���'�� ���'��'�������� ��.�� ��* ��� ���'+�����* � �+����+����.'�'��� ���H+����� *�������( ��� �� '��(+.� �����.�� ��* ��� �� �+ '�����'� ' �+����+ �G '��(+.� ������ '��� ������� ���(���� � �+�+��������+���(�(�'��G ����� ��*� ��

)G���� '��� ( '�(��� � � ����� ����G ��+��" ����'�����+ �'�����+���������� ���+� *��.��'� '����'��.�� � +������ ��� �.���� �.��'�������*������+������*�(+�������������� ��� �� �� ���� ���'������'����'� �'��'������� � ��� ����(� *� �'� � ��� ����( '.� ����� +��G� � �������!�� ��'��� ����G ��+�+� ��'�+'���(�*���+���H���.�� ���� ��� �- ���+ '�� ���( '�+��� '���+#���� ��� ���� �( �G �� '��� ������� +��! ���������� � ���+����� ������!���( �!�� � *� �� ��

7B��8>$)�-";$@-��-"��B$2�$>$B$�$?�>$)�

�� G� ������ ����� � ���!�������

1���+� � � ��

����� ��������� ��(��.(�# � �

����'����

;�������"������%���"����

�G�' ����� * ����� �'�������� '�� ����G��������� ��� �� ����� ��'�������'�� � �* .��� ��G���+'����+�' (�+��� ��+��!��� � H���������+����*� ��( �!��� �� ���+� ��� �� �� ' ��������+ �'�(���� ���� *�� ��������'����� �* ������� '+' ���� *�������* � �" *��������� �H����������� '�+��G���������� ������(�'.� ���+�������� � # ����' ���� ������ ��'+'.� �� ���� ������ +#���� � �� *��O���� '� � ������� ����� '��' ��������

B����� � �'�� � ����'� ���� ����� �������� '+ � � ������� �� '���� ������+� #����+*� �� * *� ���2���'����� �* ����� �� *������ �'+'����� *����+� ��* ������ � ���'+'��+���� �

Page 22: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

4� ����������������

�'� �+#�����'� ���'���. # �� �2��� � ������ '��� ���� �� �� �'+���������� �+����� ����'�(�!������ �� � *� �� ��+�� �+�����+�� �+���$ �'+ �.� G���� *��'�� ��+�������+� �� �����( +(�� ��������.�� ��� � � ��+(��������G���2 �� !��� �( ��+��(�*(�H�� ������ +� ���'���G� (�*'� � � �� �� �� �������� �( ��� ��� ��� '���� '����� � *���+�(�#�#+� � � ����'��� ��* �(� �� ���� �8�� '���+!��� ������'� � � �+� ����*�������� *�� �G�����.���.���.�������.��'+�' ��� � �������'��� ���'+� �����'+�'�' +!� �* ���*����+�!�� '� ��'��� * � �+# �� '+���� �� (+�+� ( � ��������������.� ��� '� � ������ ��'��+'+ �+��� ( � � ��*�� ���.+� ���'��O ������� �'� � �� � ��+'+���*�H #�' ��(�� �� �'+����� � ����H+����������+����.��+��'���+���+���'+'� ��* ��������+�� �'���'� � ������'���� !� � * +�'+*��������( �

�� � �(� ������� ��'� � �� '� ��� � �� ������ � �� ����� '�� ���� ������� ���� �� #���'+�*������� ��(� ����*� ��������� ���'+���� ���� �� ��'+'� �����'��.��+��.��� � � ���'�' � ��++������������� �.� ��� ���� * � �������� '� ��� �� ���������� �(� �����+����'�����������*�����J�� ��P��C3�����K�87�����'����� *��������� ��� �� ����� '�� ���� �# ��+� � ��+����� �� ���50�000 ���� J=��'����'� �C:3��C40K� ��� 3�000 ���� � �! � =+�+� +�� � ����)���.�+� �'�����'� �'+��������������*��H+>����>������� �������G����#� ������ ���# �������� �� �- �� �� � � �H��� *+�+' +# ������ � ��#������ �� (�� '� ����� ����'�#�'�� *�� �+�+ �+������� +��� � ����! ���'��.�������.�+��� �� ���'�� ����� �+'������ ����+� ���=��'� �' +!� ��* ����G�����'���� � J� �������� '� � � '� . H������� ���� ��K ' '��� �� ' � ���� ��*������#���J��+��1����� * >.� ����C54��C3�O�"�����V��C65��C���� �H�"�����V��C6���C6506K��'����� *�G�����������'������! � ���'+���*�� ��� +�!�'� �J+* � ���� ��'� �+K' ( '��� * � ����*����G���5��00���������=��'� J>.� ����C54��C3���C0K�- �H�*� �� ��������� ������� '��#��7���� (� #��'�' ���� � ������+J���������C5:K�

?� # ��������������+=����������� *+�����# +:������J$��30�3:K+���'����� � � �� � �+������-� �� .�����+G�� +� '��� (�� �������*��� ���!H � (�� � *����* ( � ��B� �� ��'� �*�� ���������� ����+�� � '����(�*�� '�� '�#������ �* �����G��!��� * � �+#��� '��+ �.� G��.�� * �� �� '�+�����* ������ ������ ����'����'����+���� ������������ � ����'��������� ��*��H+6/0��//0���������=��'� �$*� �� � ����'� �*�� ���������� �+���( �!�

Page 23: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

45������������������� ���������

�'���������� ����� '� '� ����G�� +��#��������# �'���������'���������� ����'+(� ��� ������ �+'��� ��+� ��� �� ���#����� '�#�����!���+�� ����������� �+ �+�����+�* ��'��������.��!�G��.����' �

2�'������'�� ����������+�������� ����� + � +G�����+����� �$� ��+'�'� � � �����!�G������' ������ � (+�� ������� ��������� �' ���� (� �*� ��+��G� � ���� ��.� ���� �& ��� ����'���� ���*� � ���� �� '���� ���( �� +��'�� ���� ���� � ���� ���*� ��(�# ���������G�(�* ����������'� �� �*� �'����# ���� � ��'�'�� ���� J��� ���� ��� ���'+�' ������������ '.� � �� � ����������'��'� ����G��+K�!� ��+ �(+��� ���'�� +* ������� ��� (��� #�(� � � '� � ��+* � ��* �����#����G������2 ����������� ����*��#��.�� �� + � '� � ��+���� '+�'� � ���# �'�� '+����+����� � �*����� � >�����+�7����+� �1��� ���� (��.���� �* !�� �������'� �'++'�����������(+��+'+���.��'+'������ ���!� � �� �������'+*� ���G� ���+G� �+��� ���'�� ���# ���� �.��+� '+�*�+(� �'��������'�*�������#� �'+� ���.� � �+��'.� � ���'��� �+������*� # �� �.��+� (�*� ��+� ����������(� G�� � +'���� +��������'��"��M$'�� !�� #��+� ��+� �����������'���������� ��* ��� �� �'��� �� � � � �����'����+������������� '�� � � �(�# � +� ����*�� � � '�����+#�'��� +��+G������ *+��� ��+�����* .��� ��.� G���� �� ������� ��+��'���+(��* ��( N J��������C4/�6�K�9 � �'�� +����G�'�������(��* ���(+��+���� ����+� ����! ���'��.���#��.�������.�+��� � ����H+� ����� � ���������(��* ����+������ � �� �( �� �������.�����'�� �����'+G���� '��'�� ��������������+���� � 7����J� ������3K�

@� �� �G �������+.� ���+�� ��' ���'.� � ���'��� ����# �����+��'�+������ ��� �* ����J� ��#��#�� ��� � .���* �K'�� ���.�����'� �� A-'+'� � �(� ���*��H+'� ���'�����'���* G��� �(�*(�� ��� *�2�� '�������' ���������������������.� ���� '+���� ��(� ��# ��+� �� �����( ����* ��������'�����* � ������ � * '�� ���� ���(�# ��� �- ��� �#����*�'+(�*(�H�� �� ��(�#+��+ ��+����'+'�� � ����.���� �#���� ���� � +�� ���� ����'+� ���(� ������'� �� �� �� � '�� �� �-����'� � '� ��#� * ��� �� �* ��� �� � �������'�+�� ���� ����'����� �* ���++�����������'��� �G���� '�������� � � �+'���+ '� ����G�� � �#� �� �# � �� ���� � ��� �+'��� '� ����G�� ������ ������ �� ��+��'��'��� �* ����� ���� �� � �G���� ������ � �+'���+'� ����G�� ��.�� �� ����������+��� ������ ���(�� '� ����� �$� �� ���

Page 24: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

4: ����������������

���82�$21-$29-�$"�?8��

-��( '�#+� ����G ���� � '����G������� +#��.���� ��G��+�+��+��'�� �+�'��

+� �$'�+'����G� ������G����� ����� �� � ��#������'��'� ���+������� �# ��+

��G�� +#��.�� � ����� ��� *+������ *��G � ��(�#���'�� ��� ���+��.�

B� ����-����

������������

���'��� +�G������'.� � *� # ����������������� � *+��� �� * �� +���+O ��'��� �'� ��' ���� �'�+� �+#� +'�'���-�������'������! � ���������'��'� ���'������������� �������������� ����� ����� '�������+� �����H+�� ��+'�����' ���� QB$$�QB$$$��� �' �� �� ��� �� � !��. �� H � +*���. * ����� �#� � '�� � � �� !���������'�����'���+������G���������� �

�������.�� H � ��(�� �G���� *��������� +����'�(��( �� � ��� �*� ��� � � *�� � ��'��+�����*�� � � '�������*�� J���� �� ��+'��K� ��� �� ��� ' �����. ���� �' �� * �(� *(� �� � *��G � �� � *+�+�������+ *�+ �+�'��� �����'��� ��(�� '������*� # ��- ��'�( �( ��� ��� �*� ��(�� *� � #� �'�� !�� �� �� ' ��������' �����.G�*��'������ �+���� ' ���+G � � �� !��� ����'�(� G�* ��G ����� +'�(�' ��!� !�+�����+� +���� ��� �'��+���'�� *+�* +����( � � �����G���� �� !�����( ��*����������G���+� #��� ��������'� �� #�����.��'���+��� �-�+� #������������+���� *+� �� ���G�.�����'������ �* ������� �'�� '� �+�� ������+'��G��� ���'��#+ �+��� * �� ��'��������� �*� ��������

�#���+��+�����������+�"��� ��� �� �� �( ��� ��� �*� �( �+���� �����+������� #�'��� *+��!�� ' +!����'����� G��!� � � �(�*� ����'������ ��� �!�� �*�� �����'��������� ����� ��# ���������#�G������*���' ��'�(��$ ���� ����� #�� ��� !� J��� �H��������C5:L�C/C���C:/L44K�� �G+��������� +� #��+��G ���� ������� +#��� �� ������� ���� � �+������ ����� ���+ � �

�!� (����( � �� .�� ����+����G�' �' � � ��' �� �+��� �'������+���� ������(�'��� �� *� ��� ��� �*��� �����'�� ��' � �� � �+��+�#����� � �������� � ����'� �� � '+��� �� �� ���� G �� ��� *+� �- ����!���(� '���M��� *+������� *+%��� � '�'(�'� '.� � �� �� '�� � ������' � � �*��� �� *�� ������H����������� ���� �*���.���*� *�'���� ����'���G�������(�* ( ��� ����� NJ�C/:���K�$� ���� ���� G������'� �++� �������H+��� ���'�(�� *�� �+� ��� �'��� �

Page 25: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

4/������������������� ���������

��+���'�� ��� H ������'�����G��������� �� '� ���*� �� � +��� � ; � ; � "+' � - � ��(�# � ��' � � � � � #�'� � *�� �+�� ��� �'����� ���# ���(���#��'����* ��* ��' ��� ���*�� �'����' ��"+'������� �������'++'��* �'�� �� �� ���������' �� �� �� � �+��� * (� ��� ' (�+��'+* ��' � �+�'� (�� �� '+��!� * ' (��� ' (H�������� ��#��� ���� �� '���� ���.� !� � � '����+* G���+* '���������+ �������"+'��� �� �+��� * (� ��� �� �� �� G �� �+!��� �+� �� ��# � �+ � � ������ ����*�� ��.�� �� O�� � �� �� �( G����G��� ��# � �+�'��'���'� � ���� ������ ��!�� '����'��* '����� �����+�� ���������G��+�+�'���� ��� ���� '� ��!�+'��G���!����

"+'���*� ��++��+��%&������%����� ��#���(��H��' (� �� � ��'�+� + ���� �!� ���� ' (�� �+�����G� #��.�� ��#��� '������������� *�� �� �� ������� ������.��� � ������.���� ���+ � �� �����G� �+��� �( ���� ��#��� ���� '+�+�� �'��+���+�����'��(���'��9������� ' (����+��� �'�����'� ��� ���� ������� �'��* ��+' (����G����*� ��� ��!������'����'�����( �����#���� �(��' � ������H+ �+��� ��� ������� �� *+� �"+'���*��' �� �+� �� � ��G�+� �++���� ���'� �����������(�������� �������+ J��%&�����%���� $����O�� � �H��������C:/��C44�$$�/:K�- ���!� � ��� �*��� � ��+��G ���'������������ ���+ ��� ��� �*� ����� �(�� � � ��� '�� ����+� �+������� �� G����������'������� ��� +#�� �� ��#��� ���+����� � � �'������ �� ��� !�4������"�������

��G�����*� � �� �� ���� #�'���� ���G� ���+�+��'��+��J(�*(*�� � �G������K� *+�+� ��� *�� �9 G�'����* � �+#� ��� �� �������(�' (� ���������� � � � '����������� � +#������ � (�* ���'� �� ��+�� ��� �� ���� � � $������+ �� +#�� ��� �����'� � � �������+ ��'�������� ��� ������� �����'� ��+��' �* .� �+�+���� +�������� ���'������#������ *���'� ������ ��� *�� ��G���������� ������� *� *���������+�� ����� ��H�� �� ��������� �

8���' ����������#�'��� ���� '+����� ��"+'� � � �� +��� � � � �� �����G �� ��� +*��� � G+���� �* ���+� $ � ��(� �� ��� � �� ��� ������ �+������+� '���� ���*�� �'����'��+ ����� �!��� '����'���� *+��� (�'����'����� *+�� ��* �� �� �'������������'��������G���"+'� ���� ���+ �+�*� +* �( ��� ����+ �+���. �� ��#��� � ���������� ��+G ��� � '� '��� ' (� � ��.�� ��#��� �� '+' (�+��+�� � � � ��� '���' (����� *� ' (H������'���� ���'� � '��'+������� �������G�G������*� � � � � �+#��� ��������+*��� '�� � �����G���������� �8��'��� �

Page 26: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

44 ����������������

�+��'+'����G������'� � � �� '��� �� �� ���+ �G+���H�� ��������G�������� ���'������� �+* ����������� ���� +� � ���G����+'������

8Q$Q���+���� ��*� �� �*(� �� ���� ���+ � ��'�+'�� + *�'������������+� *��+���� �* �����(� � ����� #��* (� ���� +�������+���� �8��( �'���� ���'������'� � '+����� * ����* ���'��� #���� ��� ���'�� !+�+� (� ������ ��+'+� �������������+� ��� �����( ��� ��+ '��+��+�� �+�'�� ' � ������ � � �*(�� � �+� J? (� � '�* ��! �+QQ���+�#��+'���#��� ��������*� ���� � � � ��� J�C4��30K���G����+� � ���#�'��+���� ���� �� ' � � ���#����* � * * ' +�������(��� �� '��!���������� ����� ����� G���=�+�� *�� �� �� �� �� ��#�'������ ��# ��� �� '��� ��'��G ��� ������( �+� � ���� � (+�� '����� �+��� J�C4C��6K��'��� #� ���� ����'+�� ������� '�� ��G� * �'� � � � �+ �+��+ + �+ '������ � � � '� + �� �� $���������� �%��%��7���- � � J�36�K�� '���� �� ����� ���� � �+�++' ��! �+���7�B�'���� ��������������'������+�+� �+����'� �� �����+���+��� ���1��%1��� �� ��' �� '+�������*����* � H����.�� �� '��+�� * � �+#+��� ��* ��'������ ����� �� '������ ��� ������� � ��� �� �*���� J�C03�$$� 6�K� 1��� �'��#� ����� '+� ��'��+�����*� � �H� �� +��� � ' ������+ �.� ���+� � �� � ���+( ���� * '��+��'�'(�'�� '.� �� ����'���� ��+ '�� ���� J �G��� + � �*� �� '�� ���� *� �� K� 1�� ��� (� '� '���� � *� ��'��� �'��#��� +���(+�+��� �����������'� � ��� � � +� '�'(� � '���������� �'��� �*� J<������C3/K� ����G�� '������ ��������(+�+��� *���� ( ��+��(+�+��'��� �� '����(+�+��'�#��# �'�� J1����'������C4C�::�K� 9 � � �+� ��� � �� �� ��� � �������� � * ���� '� '����� �*� � �'�� !�� �� �������'�� ��� � '�+� ' '+�������* �'� %� � ���� *� �� ��� '+ ��� � +'� �� ���� � +#�� ��'��� ��� ��� '+ �+���+# � �� *������'��+��+��� G�'+�� ����*�����!�G���

B��' ���� � ����+# � ����� ����� ��.��'���+��� � G���'���� � �� * (� �+�8 ��� * �'� �� ������+���� ��� �� ��� ��(�#�� ��������' �� � � � ! �����' � G� �� �� +��� '� ����� �� ��. �� ����� � �� ��+# � � � � '+ �� ��� ���� '+ �� �� ������ +'��� � � � *������ �* ����� ��* ��� ��� ���2 � ����� ����*� �� ������'��+�����'��������� ���� +*�����+G�������!�����'�� ������� �+����+'��'�� �* (��+�+���������������+����� !�� ' *� � ����'��+' � G��+'��+ ���+�

�!��+*���� � ����+�� � ��'+ ' � ' ��(�����"+' '�� � �'����+ � �� ����� �� �����'��� � '�� � �� ������� � � ��!� +� �������� � �* �� ������"�� +��� ��������� �� ����� J� ��� �'��#��

Page 27: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

46������������������� ���������

'��� �* �� * �����+��* �K��� �'+!�� � � ��+'� ��������#���� �������(+�������'����.��'���+��� '��������������(+�����'++� ����������� ��� ���������� G�'+��'������ ��.�����(�+�� ��� � ���8Q$Q���+������� ��G�����(� � �'+'��� �� �.� � �����.�� ���*��.��� +��� � ��� '+ +'���� � '�� ��� +��� ��� ! � ����� '����� � ������� � �H��*�� ����� ���������'�������������.�� ��#��� �)������#�+��(+� ��������� ���'����������������(� �� ��#�� ' �� '��� �'������*�� � '+��'��#� � � ������� ���� �� �� ' � � (� '� �� �� +(�# ��� �� ��#��� ��'����� �� � ������+���� �����'��+� � ���� � �#������������'� ���*� �����+���������������������� �� (�'����! ' ( H �����'����� �

��� ��#�����'��� ����� �� '��+#�'����*� � � �+��� +������*��������+���� ����� ���������+ � ��'��#���� ��������' �+����.������'�+����+����������H+�������( (�( �� ������� ���+��� � �� �� �*� � ��� #������� + �*��'�� ���� �G� '�� �� ����� � �� �� '��'+ ���� �� ���� ��*� �� �+��( '������'+G���'��.����� �

�G� ' �����+"+' � ����� �� ��� +��� �� � � ��+�� �'����'���� H ��� � � � ' � � (�. ��'��� #�� � � �(+� ����� '����� ��� ����� ���� ��*(� ���.��' � � ������G���������+' � ���� ���+ ���� ' ������� "+' ���� �� +QQ���+�

���'��� (�.!� �� �'� ����� +�� �������* �'� � � ��(+�+�� �� * �#���( ������(+��+� *���*�� � � �� ��������G������'�9��+���������*�����* ��* �� ������'+����'� � � ��� * �+����+J����� * �+� *+��K� �����+��+�+ ���� ���+� ��������������������J�3/:�$�5/4K��!��������� ���� *� ��� �#��G������ ���� G�� � '� *�� ��� ������� ����*�����*���� ����'��+�����'��#��+� #����'�'��� * �� ��� ���� �������.� �����'��*� # �* ��'�' ��� �� �� ����������.��� � �1 ����� �'�' ��������� ����G�� '�����9�'��+�����* ��� (+.� � ' � (��� ��'�+ �� �����+� ��+ '+����'� � � � �� '� �� ��!�1��+ ���� �� '������� �'� ��(�� � '�� �� ������ ���#��'��' ��������������� ������'�(�� *�� �+ �(�� �� J* � * ��+�����.' '���� * �#���.��' � � �� ���#�'�� � *��+7��������'�� �H�� *�� �+ �(�� �� ������( ��� *� ��'� ���������� �#���'+� ��'� ��+������' ���(� �� ��'�'��-��� ��������K�9�'��+�����'��#��� #�� ��G ���� �'� �� �� ���#� ���*(�! � �� � G� � ���� !� ��� �G� �� �'�� � ���# �� ���.� ��� �(�� �+ J#�� � '��� �'��#�+K �� *���+ �� �����'� � � � #����+� ��� * �� �*��H+�(� �* +�G����G�*� #�* ���� ��!���� ' �� ��+#��� ���+�*��H+� �� ��� J9��'�.��C3���6K�

Page 28: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

43 ����������������

-�&����������%�������������������������%�������������

��G�' ���� �� +��� �����������������!�G�+��� +����#�� ��� ��'+���������+��� �������� � ���' �'� ��'��� ��� �����*�+���� ��G����� G������.� ������� ��������+�����G �� �' � G����� ���G��� ��� ���� � �� ����'��� �"+' �'��� # '��� �*� �1��%1��� �9 � � ��' �����.��+��.�

�'��� � #� ���. ��+��� � ������G ������ �� �+� �+#+�+���+�'�(�� G���'���+����'������' (����� ��������'���� �+�'��+��������H��+��+�+( ������+�+����� �+ �+�� �� +��� '+������� �������� ���+ ����� ���� QQ��� �8��� �� ��� �*� ��(���� �+(����!�� �+���8� ��������(� *� �#������� ���������+� ����+� � G��������(�����' �� ��� �'� �������� ���'��� �'��#���� ���J(�*(*�� � �� � ���� �������� � �� '������ ���� ���� #����+������+�+� �+#+�+���������+'��� �'��#��.�� �� K�@�'���G������� �'���� � ���� �����������G� � *�� � �' ���� ���+ ��� ����� ����� ��� ���� ���� '��� �'��#� +������ �" ��� �'���� �+���������+� (+�+���� ������������ ���+ ��� ���� ����������� ���+ ���� �+���������+� (+�+'��� �'���

8��(�. ��� �#�� ������(����' ��� ��+� ����� ' �*��'����'�+'��� ��� �� ���� � (+�+�� � '+ � ��� �'��#�� �� ���� ��� ' �'�'��� �'����+# � �������� ���������� �( G��� ���� ' ��* ����' ����������'��.���� ���*��.�� ��.��' � � �������� ���������� '����� ����#��������� �8��������'+�*� �� �#�� ����� �G�� ��� ��. �� �� �� '� #��� �������� #���� '� �*(���+ G������� *������� '��. ��'� � �G� ' � � ' � ���� �*��'� ����� + (�(� * ' ( H ���� ��.���� � + ������'+ ' ������ '+( G �� ������� *��������� ����+' (� � ��� �#��� ����� �*�����������'� G���������(�� � #+��������. +�� � '�� ��� � ���' ����

�'���� ����� ��� ����'�+ ���( ��'�����#�� � � ���'��<�&�� ������ ����������� J�C40� ����K� � �� (� �G � ����G��.* � �+# � �$ �'+��� ��+�����+'�����������'��� �*� �� ' ��'�� ��� ������ �%��*��� ��� �� ����(�7��+�����������*��� ����* ��� ���+� �� ��#�� � �� + ����+ �*��'��. �� ��#��� � 1� � � ' ����'� �� ��'���������' �� � ? '�+� � ����+ ��� ���� ' (�� ��� G���+G� �+ ��*��� ����� � ��� ��H+���� � G� * ��� � ���� ���+ ��� � ��� �'��� ���� �+� ���������������.���'���������' ���O����� � ��'���������G+� �G�* ��G � �+��'���������� (�#�����G�' '���( � ��9� #������ �� � �� � ��'����������G�' '���'� ��� G�����' � ��� ���+� �'��( � � � ��G������ '�+��'�'��' +�!��� ��

Page 29: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

4C������������������� ���������

� *�� ����'�������� ���? ��� ���G��*� � �+�+� '+���.����'���������� �� *+� �G��.( #�+���+�'�+�� +#�+���� ���+�� � �� ������ ���+ �����'� �����* !+������������� ����� ��(�# ��J��*+ � ������ �� +����.��'������� � �+�����+G � ����G � K��'�� ���� � ��� �� � �� #��G����'�'�������'���������������#����+# � �� �

�#����*��� H����*(��������������� �������. �+��� (+�+'��� �'��'� ��+��'�� � #���'.� ��� ���� ������� �+������������ �+���������+� �������+�+���� �������+�� �����'� � � �+� '����+��'��������'������+��� G ���� �* ��� �+�+���'��G ����� ��� ��+�'��G ��������� � � ���G�� ��+�� ����� ��.�� �� �� �� �����'� � � �+� �!������G������+���.'�'(�'���� � �����G��'�����'� ����!� ��'���G���� ����������� *��G � ������G( ���� ���� ��������� �� ��� ������� ����� G�. ��+.� � � - +*��+�� ( �� � � '� � #��� ���� ����� ������������ ��� ��+ � ���� �� ��� ����'� � � �+ '�! '��� �*� �2 � ������� ���+ ������ !���(� G����� * '��G�'�����.#��+��� +#�����������.� ����(�# ��' �* �G�� � �++* ������ � +���� '+'������ �O��.����+'+�(' ��� ����+������.� � �+� � �+� �� �� �� G �� � �( �'�� � G���G ��������� ��'���� ���G���' '���� *+� ����!� �� '��+����� +���� *+��� �*� �������� ���������'+'�� �� ���*�#��� +������' �����.��� ������ � (+�+��� '+�.+#� �� '+��'��+�����* ��'�������* ����G������ +���� *+� ����� �'+� ������G�� ����+�+� �!�� �'���������'�*� �����������#��*'��G ������'���������' �� � �� ���.� ��*� # �(� ����� ������'��'�'������� ������� *+� �)�� ��*� ���'���# ���� ��' �-� ����� �����������������G�G���* ��+�+���G�#��+'����( ��'��� ���G����( ' ! ��� ��J1���%F �'���C35���60K�

� ��J�C4���������+�K!� ���� � #����� ��� ��#�'����� �������� ������ � ���#����������������1���%B �'���+G � � +#����'��� ��� ����+�� ���������+�������������� G � G��B� �����'� � '���� � �� ��#�� � ������ 8 ��H+������+� �� �� �� �( �!�#���������

- ���'+�� �����' '���� *+� ����� ��* *�� �+�' ���������'+� �#��� '����� *+����� � � � � �'����� ��� '�� ����� ���� � *+� � ������ �������� ���� ������� *+� �� ������� ���+ ��� * �'� � � �+�����'���� ����� *+� �#�� �'����'����'��.�� +#��.����� ��� �� '� �++���+����*� ��++( '��(� G��.� +� �.+� ��'��#��.� +� � G� �� ������ � � ����G� ����'� � � �+ ���� � �+������ � G�.�� ����� ��.�� ��.�� �� �

Page 30: Da li je socijalizam bio greška? - Fridrih fon Hajek

60 ����������������

9 ���+���� ��������� ����� � *+� ��� +#�� � ��+�H�� �$� '�� *�+( '�� �*��H+ ��'����� � � *+� O�� '� � �H�� ! �����+#��� ���� ���'�� ���� *+��'����'����+�� ��������� �� ��� *+� ��'�����

������2�� & �� ����2 ���� �

Y B������=V ��7���+(������=��� ���������$�7������� 3�%�7� +� 3�����+�)��������7�� ����=��8��'���7�����!�"% �������-�� ������� H�����+������ + =�� �����J2�VZ���7����+���X>��$�����C6:�'����5�/6�50��50/�5��� 540� 530K�� �V�� �� �353� � �*�� 1���� � �'���7�� ��$����"����3% ��������������.��� ��+� �1��V �������%���+�����*�+������>�������+������%���J�����> �� ��� ���'��6C/�'���UU��UU���K�� ������� '����* (� �!�� ��#�� � �� ��� ��(����� �� !���+'��' +'+��� �� 1�����.�� �� �� �������35C���#�� 1����� �1���1���7�+������3���������� ���'���7�1=������������7����+�����$����"���� 7�=��������-��%����7��%���������������)��%������)��������+�����+�������-���� %��������+���=�����+��������+���=����������������''��� �����.��������� ��+ ��'���'���*� ������+����J�����> �� X� ���'��30:K�2�� �+*� ����.�� * � ��� ������#�� 1����� �1���>������+�-�����������( �*� � # �F�F�� �� �P$$$�