Dağıtım Tabloları

T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS

DAITIM TABLOLARI 522EE0085

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 2 1. ANTYE TABLOSU ......................................................................................................... 2

1.1. Datm Tablolar .......................................................................................................... 2 1.1.1. Datm Tablolar Teknik artnamesi.................................................................... 2 1.1.3. Yapldklar Malzemeye Gre eitleri ve zellikleri .......................................... 6 1.1.4. Kullan Amalarna Gre eitleri ....................................................................... 6

1.2. antiye Tablosu ............................................................................................................. 8 1.2.1. Tanm, Grevi ve Kullanld Yerler .................................................................. 8 1.2.2. zellikleri .............................................................................................................. 9 1.2.3. Tabloda Kullanlan Ara ve Gereler (Elemanlar) .............................................. 10 1.2.4. Tablo Malzemeleri Montaj ve Balantlar ......................................................... 22

1.2.6. Elektrik Tesisleri Ynetmelii ............................................................................. 28 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 29 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 31

RENME FAALYET2 .................................................................................................. 33 2. SAYA TABLOSU ........................................................................................................... 33

2.1. Saya Tablosu ............................................................................................................. 34 2.1.1. Tanm, Grevi ve Kullanld Yerler ................................................................ 35 2.1.2. zellikleri ............................................................................................................ 35 2.1.3. Tabloda Kullanlan Ara ve Gereler (Elemanlar) .............................................. 35 2.1.4. Tablo Malzemeleri Montaj ve Balantlar ......................................................... 42 2.1.5. Tablonun Yerine Montaj ve Balantlar ............................................................ 43 2.1.6. Kuvvetli Akm Ynetmelii ................................................................................ 45

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 46 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 48

RENME FAALYET3 .................................................................................................. 49 3. KAT DAITIM TABLOSU .............................................................................................. 49

3.1. Kat (Tali) Datm Tablosu ......................................................................................... 49 3.1.1. Tanm, Grevi ve Kullanld Yerler ................................................................ 52 3.1.2. zellikleri ............................................................................................................ 53 3.1.3. Tabloda Kullanlan Ara ve Gereler (Eleman) .................................................. 53 3.1.4. Tablo Malzemeleri Montaj ve Balantlar ......................................................... 55 3.1.5. Tablonun Yerine Montaj ve Balantlar ............................................................ 55

3.1.6. Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii ...................................................................... 56 3.1.7. Elektrik Tesisleri Ynetmelii ............................................................................. 56 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 60 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 62

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 63 CEV ................................................................................... Hata! Yer iareti tanmlanmam. KAYNAKA ......................................................................................................................... 67

NDEKLER

ii

AIKLAMALAR KOD 522EE0085 ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi DAL/MESLEK Elektrik Tesisat ve Pano Montrl MODLN ADI Datm Tablolar MODLN TANIMI Datm tablolarnn yaps ve montaj hakknda temel bilgi ve

becerilerin kazandrld renme materyalidir.

SRE 40/32

N KOUL n koul yoktur. YETERLK Datm tablo montaj ve balantlarn yapmak.

MODLN AMACI

Genel Ama Uygun ortam salandnda, TS ve Kuvvetli Akm Ynetmeliine uygun olarak, datm tablosu montaj yapabileceksiniz.

Amalar Gerekli ortam salandnda; 1. antiye tablosu montaj ve balantlarn yapabileceksiniz. 2. Ana datm tablosu (saya tablosu) montaj ve

balantlarn yapabileceksiniz. 3. Kat datm tablosu (tali tablo) montaj ve balantlarn

yapabileceksiniz.

ETM RETM ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

l aletleri, kablolar, klemens, el aletleri, izole bant, sigorta, alter, sinyal lambas, saya, prizler, tablo, merdiven otomatii, yangn koruma rlesi, kaak akm koruma rlesi, zil.

LME VE DEERLENDRME

Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda size lme arac (uygulama, soru-cevap)uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

1

GR

Sevgili renci ,

Elektrik enerjisinin retildii tesislerden, son tketiciye gelinceye kadar geirdii eitli aamalar vardr. Bizler iin ok faydal olan elektrik enerjisini, gvenli kullanabilmek, kontroln iyi yapabilmek iin baz sistemlere ihtiya bulunmaktadr.

Evimize kadar gelen enerjinin, kontroll bir ekilde kullanlabilmesi iin datm tablolarna ihtiya duyulmutur. Datm tablolarnda kullandmz enerji miktarn len saya, deiik alclarmzn oluturabilecei zararlarn nne gemek iin sigortalar, herhangi bir kaak akma maruz kalan insanlar korumak iin kaak akm rleleri gibi elemanlar bulunmaktadr.

Bu modlde datm tablolarnn i elemanlarnn denmesi, balantlar ve kullanlacaklar tesislere montesinin yaplmasn reneceiz.

Burada anlatlan konular ve uygulamalar sizlere bir temel tekil edecektir. Srekli gelien teknoloji ve mteri talepleri her geen gn yeni uygulamalar yaplmasn zorunlu klmaktadr. Hem lkemiz hem de dnyadaki gelimeleri bu alanda da grmek ve bunlar takip etmek bizim iin vazgeilmeyecek bir gerekliliktir.

Bu modl baar ile bitirdiinizde datm tablolarnn eitlerini, ierisinde kullanlan elemanlar ve balantlarn renmi olacaksnz. Piyasada tm pano ve tablo retimi yapan firmalarda rahatlkla i imkn bulabilir ve oralara ok ksa srede adaptasyon salayabilirsiniz.

Unutmamalyz ki kendimizi gelitirmek, gnn artlarna uygun bir teknik eleman olabilmek yine kendimizin performansna ve iimizi sevmemize baldr. leyen demir pas tutmaz ataszn, Teknolojik gelimeleri takip edip kendini gelitirenler a kalmaz, piyasadan silinmez diye yorumlamak ok doru olacaktr.

GR

2

RENME FAALYET1

Uygun ortam salandnda, TS ve kuvvetli akmlar ynetmeliine uygun olarak antiye tablosu montaj ve balantlarn yapabileceksiniz.

evrenizde bulunan datm tablosu retici firmalarn tespit ederek, imalat aamasn yerinde takip ediniz. Burada, tablolarn eitlerinin nasl belirlendiini, ierisinde kullanlan elemanlarn eitlerinin ve saylarnn nasl belirlendiini ve tablonun metal aksamnn nasl hazrlandn, tablo ierisindeki elemanlarn tabloya nasl monte edildiini ve elemanlarn kablo balantlarnn nasl yapldn gzlemleyerek gerekli bilgileri not ediniz ve grntleri bir fotoraf makinesi ile ekiniz. Aratrma sonucunda elde ettiiniz bilgileri bir rapor halinde hazrlayarak, snfnzda retmeninize ve arkadalarnza sununuz.

1. ANTYE TABLOSU

1.1. Datm Tablolar

retilen enerjinin tketim blgelerine kolaylkla ulatrlmas ve dier elektrikle alan alclarn almalarn kesintiye uratmadan kullanmnn salanmas iin gerekli malzemelerin topland tablolara datm tablosu denilmektedir.

Konutlarda, atlyelerde, fabrikalarda, maazalarda elektriin tm alclara dengeli datlmas iin kullanlrlar.

1.1.1. Datm Tablolar Teknik artnamesi

Bu artname doru akmlarda 600 V, alternatif akmlarda faz- ntr aras 250 V dan az gerilim sistemleri iindir.

Datm tablolar duvar yzeyine veya duvara gml olarak monte edilecektir.

Tablo lleri, siparii veren yerin projesine uygun olacaktr. Her sigorta veya alterin altnda beslenilen yeri gsteren madeni veya plastik

etiketler bulunacaktr. 60 Aden fazla ykl tablolarda, balantlar kablolarla alterden altere veya

sigortadan sigortaya yaplmayp bakr baralar vastasyla ayr ayr yaplacaktr. Baralar norm renklerle iaretlenecektir.

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA

3

Tablolarda bakl alter kullanlmayacak ve paket (pako) alter tercih edilecektir.

Tablo ereve ve kapaklarnn rengi muhitin rengine uygun olacaktr. Tablolara gelen linye hatlar yanmayan malzemeden izolasyonlu sra

klemensler vastasyla tabloya balanacak ve ntr hatlar da izole edilmi bakr bir baraya balanacaktr. Tabloya giri kolonlarnn faz iletkenleri sabit klemenslere ve ntr iletkenleri bakr baraya balanacaktr.

Tablolarda topraklama baras bulunacaktr. Topraklama balants bulunduu yerdeki tesisata uygun olarak muhakkak yaplacaktr.

Fiber, pertinaks ve benzeri levhalardan yaplan tablolarda, levhalarn kalnl en az 5 mm olacaktr.

Etan tablolar, tesisat rutubete, toza ve mekanik darbelere korur malzeme ile yaplan mahallerde, tablolar dkme demirden veya alminyumdan ve birbirine eklenecek tipte ve kapaklar contal olacaktr.

16 mm2 den daha byk kesitte balantlarn kullanlmasn gerektiren durumlarda datm bakr ubuklarla ayr kutular ierisinde yaplacaktr.

Etan tablolarn sigortalarn kapak aldktan sonra, anahtar ve alterleri kapak kapal iken idare etmek mmkn olacaktr.

Dkm datm tablolarnda gvenlik hatlarnn balantlar iin topraklama baralar ve ntr hatlar iin izole edilmi baralar bulunacaktr. Dkm kutular ierisinde bulunan btn akm tayan ksmlar galvanizli veya paslanmaz madenden yaplacaktr.

Bir atlyenin projesinde yer alan teknik artname ise;

Ana tablolarda gerilim tayan ksmlar, dokunmaya kar muhafaza altna alnacaktr.

Panolar en az 2 mm kalnlnda DKP sacdan yaplacaktr. Tablonun arka tarafnda bulunan akm geirmeye mahsus olmayan btn

demir aksam ile tablonun demir iskeleti topraklanacaktr. Tablo iindeki topraklama tertibat bakr bara ile yaplacaktr. Bu bakr baraya

topraklama levhasndan bakr tel ile irtibat verilecektir. Topraklama baras, mstakil olarak yldrmlk tesisatnda aklanan toprak

elektrotlar ile yaplacaktr. Pano adedinin seiminde, kolon ve besleme hatlarnn adedi, k, kuvvet ve

yedek akm taksimat, muhtelif akm sistemleri dnlecektir. Ana tablolarda her panonun belirli lleri vardr. Genilik 60-90 cm, toplam

ykseklik 210 cm ve bunun alt ksmnda 40 cm kadar yer bo braklacaktr. Derinlik 75 cm olacaktr.

Birden fazla pano bitiik monte edildiinde, kullanma yeri ne olursa olsun 1 adet pano 1.pano saylp dierleri ilave pano saylacaktr.

Tali tablolar duvar zerine monte edilecektir. Sva altndaki ini borular dik ve yatay olarak denecektir. Ayn oda veya koridorda bulunan buatlarn ayn seviyede olmalar gerekir.

4

Antigron trnden kablolarn tali tablolara, armatrlere veya herhangi bir cihaza girileri, bu kablolara mahsus lastik rondelal, bakalit veya pirin azlklar vastasyla yaplacak ve tesisat bittikten sonra bu azlklar sktrlacaktr.

1.1.2. Yapm Tipleri

Tabloyu oluturan DKP saclarn kalnl 2 mmden az olmayacaktr. Yapllarna gre tablolarn d yzeylerindeki saclar, ke demirleriyle erevelenecek ve gerekirse yass demirle pekitirilecektir.

Datm tablolar: Ak tip, kapal tip, ak hava tipi, duvar tipi, dolap tipi tablolar olarak retilirler.

1.1.2.1. Ak Tip Tablolar

En az 40 x 40 x 4 cmlik ke demirinden iskeleti bulunacak ve sacdan yaplacaktr. Tablo zemin zerinde 10 cm yksekliindeki beton taban zerine oturtulacaktr. Tablo arkasnda en az 0,80 m geniliinde bir geit braklacak, bu geidin bir yann tablonun bulunduu blmenin bir duvarnn oluturulmas ye tutulacaktr. Duvar bulunmuyorsa, tablonun alt 1 m ykseklie kadar 2 mm sacdan, yukars ise 3 mmlik elik telden 30 mm aralkla rlm kafes tel ile tablonun st dzeyine kadar kapatlacaktr.

Geidin bu yannda 75 cmden dar olmamak zere ayn biimde yaplm alp kapanabilir kilitli bir kap bulunacaktr. Tablo ii, d ve iskeleti bir kat koruyucu boya ve iki kat kl renginde donuk frnlanm tabanca boyas ile boyanacaktr. Tablo arkasndaki servis geidi aatan ve 10 cm ykseklikte olacak, zeri muamba veya PVC ile kaplanacaktr.

Tablonun ve arkasndaki geidin st 2 mm kalnlnda sac ile ya da 3 mmlik elik telden 30 mm aralkla rlm tel kafes ile kaplanacaktr. Tablonun yanlar (yan yana birden fazla pano yaplmas gerekirse dta kalan iki yan) tablo ile ayn kalnlkta ve renkte olan sac ile kapatlacaktr. Tablo zerinde, projesine gre konulacak btn aygtlar iin gerekli delik, iskelet, mesnet ve benzerleri ngrlecek, tablonun n yznde de her aygt iin bozulmaz gereten yaplm etiketler bulunacaktr.

1.1.2.2. Kapal Pano Tipi Tablolar

Her yan kapal olarak uygun kalnlkta sacdan yaplr. Tablonun n yz bir ya da iki kanatl yaplarak almas salanr ve tablo iindeki aygtlara gerektiinde bu biimde ulalr. Dardan okunacak ya da kumanda edilecek btn aygtlar kanatlar zerinde bulunur ya da buralarda braklm olan boluklara yerletirilir.

5

Kanatlar, tablodaki gerilim kesilmeden almayacak biimde yaplmaldr. teki zellikleri ak tip tablolardaki gibi olacaktr. Gerektiinde soumay salamak zere tablo stne havalandrma delikleri alr.

1.1.2.3. Ak Hava Tipi Tablolar

Ayrca sacdan bir koruyucu dolap iine alnan ak tip tablolardr. Koruyucu d dolap en az 2 mm kalnlnda sacdan yaplacak bu dolabn yzeylerinde 4 x 40 mm yass demirden pekitirme aprazlar ve n yzlerinde alp kapanabilir iki kanatl kilitli kaplar bulunacaktr. Tablonun ve koruyucu d dolaplarnn ii ve d bir kat koruyucu boya, iki kat kl renginde donuk frnlanm tabanca boyas ile boyanacaktr.

Bu tip tablolar ak havada, doal zeminden en az 40 cm ykseklikte beton taban zerine oturtulacaktr. Koruyucu dolaplarn st sac yamur ve kar birikmelerine kar arkaya doru 15 eik yaplacaktr. Koruyucu dolaba kablo girileri iin gerekli delikler braklacak, kablo balantlar yapldktan sonra dolap sac altndan ve stnden flan biiminde iki demir bilezik arasnda lastik ya da PVCden bir conta ile sklarak bu giri yerleri szdrmaz biimde kapatlacaktr.

1.1.2.4. Duvar Tipi Tablolar

Kapal tip tablolarn ayn olup yalnzca ykseklik ve duvara saptama biimi bakmndan onlardan ayrlr.

1.1.2.5. Dolap Tipi Tablolar

Birimler halinde ayrlabilir. Her birimde gerekli lme ve kumanda aygtlar bulunacak ve gzlere yerletirilecektir. Bu gzler bir kilit dzeninin almasndan sonra ekilerek tablodan karlabilecektir. Bu gzlerdeki aygtlara elektrik akmnn giri ve k gzlerin arkasna yerletirilmi ve yalnzca yksz durumda (ayrc gibi) alabilen yuval kontaklar aracl ile yaplacaktr. Gzler ve yuvalar her tabloda ayn boyutta olacak ve gerektiinde birinin yerine tekisi taklabilecek ya da yedei ile deitirilebilecektir.

Btn gzler yanlar ve arkas sac ile kapl ve gerekli boyutta ke demir iskeleti bir koruncak (mahfaza) iine alnacak ve tablo zemin zerinde kendisi iin yaplan 10 cm yksekliindeki beton taban zerine yerletirilecektir. Gzlerin boyutlari, zerine konulacak aygtlara uygun byklkte olacak, sac koruncan derinlii, kablo balantlarn, toplayc ubuklar ve balant yuvalarn yerletirmeye olanak verecek biimde en az 25 cm olacaktr.

Gzler arkasndaki yuvarlak, gz zemininden 50 cm ykseklikte sa ve soldan 50 mm uzaklkta ve birbirinden alma gerilimine gre ve en az 20 mm aralkla yatay olarak yerletirilecektir. Ntr ve topraklama balantlar iin ayr bir blm bulunacaktr. Yuvalarn ve gz iindeki balantlarn kesitleri alma akmlarn tayabilecek boyutta seilmelidir. Btn demir blmler bir kat koruyucu boya; iki kat kl rengi donuk frnlanm tabanca boyas ile boyanacaktr. Gzlerin n yznde her aygt iin bozulmaz gerelerden yaplm etiketler bulunacaktr.

6

1.1.3. Yapldklar Malzemeye Gre eitleri ve zellikleri

Datm tablolar yapldklar malzemeye gre e ayrlr.

1.1.3.1. Mermer Tablolar

Yapmndaki malzemenin ar, krlgan, nem alc olmas ve iiliinin de zor olmas sebebiyle kullanm yasaklanm bir tablo eididir. Eski binalarda rastlanlabilir.

1.1.3.2. Sac Tablolar

DKP diye adlandrlan 1-2 mm kalnlndaki saclardan yaplan tablo eitleridir. Sva st ve gmme tip gibi kk tipleri dzgn kvrml ve nokta kayna ile salamlatrlarak kapal ve ak tiplerde yaplr. Byk tipleri ise kebentlerle dayanm arttrlarak pano tipi olarak yaplr.

1.1.3.3. Yaltkan Gerelerden Yaplan Tablolar

Pertinaks- fiber, sert plastik gibi malzemelerden yaplan tablo eididir. Kumanda ve kontrol elemanlar bu yaltkan gereler zerine monte edilirler. Sacdan yaplm ereve dolap, kutu ierisine yerletirilerek gven altna alnmlardr.

1.1.4. Kullan Amalarna Gre eitleri

Datm tablolar kullan amalarna gre bee ayrlr.

1.1.4.1. Aydnlatma Tesisat Datm Tablolar

Konutlarda ve i yerlerinde aydnlatma ve kk hizmet aralarnn kullanlmas iin yaplan tesisin datm tablolarna aydnlatma datm tablolar denir (Resim 1.1). zerlerinde, alc devrelerini ayr ayr gvenlik altnda tutan sigortalar (W otomatlar) bulunur. Bu tablolarda linye sigortalar kullanlmas yeterlidir. Ancak ana devrenin akmn en ksa srede kesebilmek iin ana sigorta ya da termik- magnetik alter de kullanlabilmektedir. Ayrca 30 mAlik hayat korumal kaak akm rlesi, 300 mAlik yangn korumal kaak akm rlesi de kullanlmaktadr.

Bu tablolarda kofre, duvar ve tablo tipi sigortalar kullanlmaktadr. Kofre sigortalar d llerinin kk ve balantlarnn kolay olmas nedeni ile daha ok kullanlmaktadr. Bu sigortalarn gvde akmlar 25 Adir.

Buon deitirme, tel sarmak ve tel yamamak gibi ynetmeliklerce yasaklanm ilemlerin nne gemek, bunlardan doan yangnlar nlemek iin aydnlatma tablolarnda otomatik sigortalar (W-otomatlar) kullanlmaktadr. W otomatlar dar yaplar olduklar iin ok az yer kaplarlar ve tablolarn klmesini salam olurlar. Tablo ierisindeki raylar zerine trnaklar aracl ile tutturulur. Vidalanarak da tutturulabilir. Akm deerleri 2-3-4-6-10-16-20-25-32 amperdir.

7

Tablonun gvenlik asndan mutlaka topraklanmas, tesisata ait toprak hattnn balanaca bir topraklama vidas ve baras bulunmaldr.

Resim 1.1: Aydnlatma datm tablosu

1.1.4.2. Kuvvet (Motor) Tesisat Tablolar

Motor devrelerine enerji vermek iin kullanlan tablolara kuvvet datm tablolar denir. zellikle kk gl ve linye says az olan (3-5) atlye ve i yerlerinde kullanlr. Bu tablolarda faz (giri) iin ana sigorta, alter, sinyal lambalar; linyeler (klar) iin sigortalar, alterler ve sinyal lambalar bulunur.

Tablolarda alter olarak yandan kollu alter, paket (pako) alter, mandall alter, termik magnetik alterler kullanlabilir. Sigorta olarak duvar, kofre, tablo, NH tipi sigortalar kullanlr.

Sinyal lambalar (Neon) iin ise 220 voltta alan ve d koruyucu ksm ayr renkte olan sinyal lambalar kullanlr.

1.1.4.3. Kumanda Devresi Tablolar

Endstride kullanlan makinelerin uzaktan kumandalarn salamak iin kullanlan tablolara kumanda devresi tablolar denir.

zel sac kutularn ierisine yaltkan levhalarn zerine monte edilen kumanda gereleri bir arada bulunur. Kumanda devreleri tablosunda sigorta, sinyal lambalar, kontaktrler, zaman rleleri, termostat, butonlar, priz ve seri lamba gibi kumanda elemanlar bulunur.

1.1.4.4. antiye Tablolar

Bina, atlye, fabrika gibi yaplmakta olan yerlerin antiyelerinde kullanlan tablolara antiye tablolar denir (Resim 1.2).

8

Ayarl tanabilen bir dolap eklinde yapld gibi duvar veya direk zerine monte edilecek ekilde de yaplabilir. Tablonun kablo giri ve k yerleri ile kapak ksmlar ierisine toz, amur, nem gibi maddelerin girmesini nleyecek ekilde yaplr. Bu tablolarn ierisinde inaatn ihtiyacna ve zelliine gre sigorta, alter, saya, bir ve z fazl toprakl priz bulunur. Tablolar 63 A ve 100 Alik olarak yaplrlar.

Resim 1.2: antiye tablosu

1.1.4.5. Etan Dkm Tablolar

Tesisin nem, toz, mekanik darbelere kar korunmas zorunlu olan yerlerde tablolar dkme demir, alminyumdan birbirine eklenecek tipte contal kapaklar olan etanj kutulardan yaplr. 16 mm den daha byk kesitteki balantlarn kullanlmas gerektiinde datm, ayr kutular iinde bakr lamalar ile yaplr.

zerine monte edilen sigortalara kapak aldktan sonra, anahtar ve alterlere kapak kapal iken kumanda edilir. Gvenlik hatlarnn balants iin topraklama borular ve ntr hatlar iin yaltlm baralar kullanlr. Akm tayan ksmlar galvanizli veya paslanmaz madenden yaplr. Derinlikleri en az 17 cmdir.

1.2. antiye Tablosu

1.2.1. Tanm, Grevi ve Kullanld Yerler

Bina, atlye, fabrika gibi yaplmakta olan yerlerin antiyelerinde kullanlan tablolara antiye tablolar denir (Resim 1.3). naat halinde olan tm tesislerde kullanlmaktadr.

Resim 1.3: Tanabilen antiye tablolar

9

1.2.2. zellikleri

Aada rnek bir antiye tablosu teknik artnamesi verilmitir:

Tablo ierisi su szdrmaz (etan) olup topraklama tespit cvatas i ksma monte edilecektir.

Faz girii nce kolon sigortaya sonra kaak akm rlesine daha sonra da sayaca yaplacak. Kaak akm rlesi ve sigortalar kilitlenebilir olacak.

Tablo kilitlenebilir ve stnde siperlik olacaktr. Saya, kolon sigortas veya abone alterinin bulunduu ksmdan ekilde

grld gibi ayrlm olacaktr. ller asgaridir. Tablo diree, arkasndaki demir lamalar vastasyla tutturulacaktr. Tablonun zeminden ykseklii 180 cm olacaktr. Tablonun tesisat itina ile yaplacak, kuvvetli ve salam balanm olacaktr. Linye ve kolon sigortalar otomatik sigorta olacak, buonlu sigorta

kullanlmayacaktr. Toprak elektrodu mmkn olduu kadar nemini kaybetmeyen zemine

gmlecek ve tesisat ok itinal yaplacaktr. Tablo ve priz topraklamalar mutlaka yaplacaktr. Tabloya yaplacak mdahale mutlaka yetkili elektriki tarafndan yaplacaktr. Tablonun montaj ve iletmesinde Elektrik Tesisat Ynetmeliine mutlaka

uyulacaktr.

Resim 1.4: Deiik priz sayl antiye tablolar

Ayarl tanabilen bir dolap eklinde yapld gibi duvar veya direk zerine monte edilecek ekilde de yaplabilir. Tablonun kablo giri ve k yerleri ile kapak ksmlar ierisine toz, amur, nem gibi maddelerin girmesini nleyecek ekilde yaplr (Resim 1.5).

10

Resim 1.5: antiye tablosunun st ksm

1.2.3. Tabloda Kullanlan Ara ve Gereler (Elemanlar)

Bu tablolarn ierisinde inaatn ihtiyacna ve zelliine gre sigorta, alter, saya, bir ve fazl toprakl priz bulunur.


1.2.3.1. Saya

Yaplan bir tesise saya balantsnda, tesis gcnn bilinmesi gerekir. Gnmzde en ok bir fazl 10 amperlik sayalar kullanlmaktadr. Bu sayalar 35 A yk akmna kadar gvenle alabilmektedir.

Sayalarn balant emalar, balant klemens kutusu ierisinde verilmektedir. Genellikle birinci balant ucu faz, nc balant ucu ntr iletkenleri giri ulardr. kinci balant ucu faz, drdnc balant ucu ntr iletkeni olarak yaplan tesise enerji verecek ularn baland ulardr.

11

Resim 1.7: Mekanik saya eitleri

Resim 1.8: Elektronik sayacn tablodaki yeri

1.2.3.2. Kaak Akm Koruma Rlesi

Datm tablolar giriinde 30 mAlik, ana tablo bulunuyorsa 300 mAlik kaak akm koruma rlesi ( Yangn koruma) kullanlacaktr.

Koruma nlemlerinden en etkilisi ve kapsamls kaak akm koruyuculardr. nk insanlarn dokunabilecekleri iletken ksmlardan oluabilecek tehlikeli gerilimleri nlemesidir.

12

Bu kaak akm koruma rleleri kullanlarak hem gerilim altndaki iletken ksmlara insan veya hayvanlarn dorudan dokunmas durumunda lm tehlikesini nler hem de elektrik arzalarndan kaynaklanan yangn tehlikesini ortadan kaldrr. Ayrca kalc bir izolasyon kontroln de garanti ederler.

Resim 1.9: Kaak akm koruma rlesi

Kaak akm koruma rlesi kullanrken dikkat edilecek hususlar unlardr:

Tesisteki akm devrelerinin her biri, olabildiince ayr bir koruma rlesi ile korunmaldr. Bylece bir kaakta yalnz ilgili devrenin enerjisi kesilir.

Koruma rlesi, kullanma talimatlarnda verilen ve zerinde de basl, balant emasna gre balanmaldr. zellikle ntr iletkeni N klemensine balanm olmaldr.

Tesisin almas iin gerekli tm iletkenler, faz iletkenleri L1, L2, L3 ve ntr iletkeni N, tesis tarafndan topraktan yaltlm olmaldr. zellikle tesiste, ntr iletkeninin hibir noktada koruma iletkenine balanmamasna dikkat edilmelidir.

Tesiste bir koruma iletkeni ekilmeli ve arza sonucu tehlikeli deerlerde temas gerilimi tayabilen tm iletken paralar, bu iletkene balanmaldr.

ekil 1.1: Kaak akm koruma rlelerinin balants

13

Resim 1.10: Kaak akm koruma rlesinin tablodaki rayna yerletirilmesi

Kaak akm koruma rlelerine stten giri, alttan k yaplr. Kaak akm koruma rlelerine taklacak kablolarn ularna yksk taklr. Vidalarnn iyi sklmas gerekir.

Tablo 1.1: Kaak akm koruma rlesi seim tablosu

Faz Kutup Anma gerilimi

(V) Anma Akm (A) Anma hata akm (mA)

Monofaze 2 K (Faz + Ntr) 230 25 30



Trifaze 4 K (3F + N) 230 /400 25 30

Trifaze 4 K (3F + N) 230 /400 40 30

Trifaze 4 K (3F + N) 230 /400 63 30

Trifaze 4 K (3F + N) 230 /400 100 30

Trifaze 4 K (3F + N) 230 /400 125 30

Trifaze 4 K (3F + N) 230 /400 25 300 (Yangn korumal)





14

1.2.3.3. Sigortalar

Elektrik devrelerindeki alclarn normal akmlarn ileten ve ar akm gemesinde devreyi kesen aralara sigorta denir. Tesislerde devre akmnn artna msaade etmeyen byklkte sigorta seilmelidir.

Datm tablolarnda sigorta olarak anahtarl otomatik sigortalar ( W otomatlar ) kullanlmaktadr. Anahtarlar sayesinde bal bulunduklar devrelerin kolayca alp kapanmasn salarlar. llerinin kk olmas nedeniyle buonlu sigortalardan daha az yer kaplarlar. Yayl trnaklar ile montaj raylarna kolayca taklrlar. Giri ve k balant klemenslerinin gerilim altndaki yerlerine el temas nlenmitir.

Anahtarl otomatik sigortalar kullanldklar yerlere gre, bir veya ok kutuplu (fazl) olarak yaplrlar. ok fazl otomatlarn bir faznda arza olutuunda, zel dzenei ile dier fazlar da aniden atrarak devrede bulunan cihazlarn istenmeyen gerilim altnda kalmalarn nler.

Resim 1.11: Anahtarl otomatik sigorta eitleri

Resim 1.12: Anahtarl otomatik sigorta i yaps

Anahtarl otomatik sigortalar, bir fazl, bir fazl ve ntr kesmeli, iki fazl, fazl, fazl ve ntr kesmeli olarak yaplrlar. Anma akm deerleri 1-2-3-5-6-10-16-20-25-32-40-50-63 amperdir.

15

Resim 1.13: Otomatn raylara montaj rayna taklmas

Resim 1.14: Otomat faz girilerinin birbirinden nt yaplmas

W otomatlara stten giri, alttan k yaplr. W otomatlara taklacak kablolarn ularna yksk taklr. Vidalarnn iyi sklmas gerekir.

Resim 1.15: Bir fazl ve fazl otomatlarn tablodaki yerleri

16

1 F 1 F + N 3 F (K OTOMAT) L B L B L B

6 6 6 6 6 6

8 10 10 10 10 10 10 16 16 16 16 16

16 20 20 20 20 20 20 25 25 25 25 25

25 32 32 32 32 32 32 40 - 40 - 40

40 - - - - - 50 - - - - -

Tablo 1.2: Otomatik sigorta akm standartlar

1.2.3.4. Bir ve Fazl Prizler

antiye tablolarnda bir ve fazl prizler ihtiyaca gre deiik sayda kullanlmaktadr. Bunlarn antigron malzemeden olmas gerekmektedir.

Resim 1.16: Bir ve fazl prizin i balants

Resim 1.17: Prizlerin ntr iletkenlerinin bir bara zerinde birletirilmesi

17

Resim 1.18: Prizlerin W-otomatlara balants

Bir tablodaki fazl priz, bir fazl priz, fazl otomat ve sinyal lambalar balantsnn faz ve ntr baralar zerinden yaplmas grlmektedir.

Resim 1.19: Bir fazl ve fazl prizlerin bir tabloda balants

18

Resim 1.20: ve bir fazl prizin balants

1.2.3.5. Klemensler ve Kablolar

Elektrik devrelerinde iletkenleri birbirine eklemek iin kullanlan ek paralarna klemens denir. Tablolarda eklemelerin klemenslerle yaplmas zorunludur. Klemensler raylara taklr.

Resim 1.21: Klemenslere kablolarn balanmas

19

Resim 1.22: Klemenslerin rayna montaj

Tablolarn zerinde bulunan saya, alter, sinyal lambalar, sigortalar arasndaki balant iin en az 2,5 mm2 kesitli NV iletkenleri zel ekiller verilerek kullanlr. Yan yana bulunan iletkenlerin titreim yapmamas iin ayn devreye ait iletkenlerin belirli aralklarla kablo klipsleri ile birbirine balanarak denmesi gerekir.

letken ular alarak vidalar altna diren gstermeyecek ekilde temizlenip, rondela ile balanmaldr. Kaln kesitli ve ok telli kablolarn balantsnda kablo ykskleri veya kablo pabular kullanlmaldr.

Resim 1.23: Kablo ularnn almas

20

NYA SINIFI KABLO ZELLKLER

Nominal

Kesit

D ap (Yaklak)

Net Arlk (Yaklak)

Standart

Sevk

Uzunluu

Standart

Ambalaj

Tipi

DC letim Direnci

Akm Kapasitesi (Yaklak)

Boruda

30C Havada

30C

mm mm kg/km m cm Ohm/ km A(Amper) A(Amper)

1.5 2.7 20 100 Kangal 12.10 15 24

2.5 3.3 30 100 Kangal 7.41 20 32

4 4 50 100 Kangal 4.61 25 42

6 4.5 65 100 Kangal 3.08 33 54

10 5.8 110 100 Kangal 1.83 45 73

16 7.3 175 100 Kangal 1.15 61 98

25 9.0 270 100 Kangal 0.727 83 129

35 10 370 100 Kangal 0.524 103 158

50 12 480 1000 81 0.387 132 198

70 13 690 1000 81 0.268 165 245

95 15 940 1000 101 0.193 197 292

120 16.5 1170 1000 101 0.153 235 344

150 18.5 1440 1000 121 0.124 - 391

185 20 1780 1000 121 0.0991 - 448

240 23 2360 1000 141 0.0754 - 528

300 26 2930 1000 141 0.0601 - 608

400 29 3730 1000 161 0.047 - 726

DKKAT! : Yukardaki rnlerle ilgili Bilgiler Genel Bilgilerdir eitli reticilerden Toplanarak Hazrlanmtr. Bilgi Vermek Amaldr. Asl olan satnaldnz rn reticisinin verecei Bilgiler ve/veya rn zerinde veya Kutusunda Yazl Olanlardr.

Tablo 1.3: NYA snf kablo zellikleri

21

Resim 1.24: Kablo yks taklmas Resim 1.25: Kablo klipsi taklm iletkenler

1.2.3.6. alterler

Elektrik gvenlii ve enerjinin alp kapatlmas iin kullanlaca devrenin bana konulan, devre akmn bir hareketle ani olarak kesebilen aralara alter denir. Aydnlatma tablolarnda pako tipi alterler kullanlmaktadr. Tablonun enerjisinin kontrolnde (alp kapatlmasnda) kullanlrlar.

Pako alter akmlar (Amper) 0-1 konumlu 1-3 fazl

Balanabilir Maksimum letken kesiti (Cu-mm2)

10 2,5 16 4 25 6

32/40 10 63 16

100 240 (Pabu ile) 125 240 (Pabu ile) 160 240 (Pabu ile) 200 240 (Pabu ile) 400 240 (Pabu ile)

Tablo 1.4: Pako alterin akm deerleri ve kullanlacak iletken kesitleri

22

Resim 1.26: Pako alterin kablo balantsnn yaplmas

Resim1.27: Pako alterin tabloya taklmas

Pako alterler tabloya arka taraflarndan sabitlenmez, n taraftan vidalanarak tutturulur.

1.2.4. Tablo Malzemeleri Montaj ve Balantlar

23

Tablo ve pano demesi yapacak teknik elemann genel itibariyle izlemesi gereken

sra yledir:

organizasyonu yapmak.

gvenliine ynelik nlemleri almak.

Elektrik projesini incelemek.

Kullanlacak ara-gere ve ekipman hazrlamak.

Tablo ierisinde kullanlacak malzemeyi temin etmek.

Malzemeleri kontrol etmek.

Yardmc elemanlara i dalm yapmak.

Kablo montaj listesini hazrlamak.

Kullanlacak makine ve ekipmann bakmn salamak.

Tablo malzeme montajn yapmak

Tablo karkas montaj yapmak.

Makanik para montaj yapmak.

Malzeme yerleimini tasarlamak.

Cihaz montaj iin markalama yapmak.

Montaj sac markalama noktalarn delmek.

Montaj sac delik noktalarna klavuz ekmek.

Cihaz tayc raylarnn montajn yapmak.

alt cihazlar montaj yapmak.

Klemenslerin montajn yapmak.

Kablo kanallarnn montajn yapmak.

Baralarn montajn yapmak.

lm cihazlarnn montajn yapmak.

Kumanda cihazlarnn montajn yapmak.

rt plakalarnn montajn yapmak.

Bara ilemek

Tablo zerinden bara boyut ls almak.

Baralar kesmek.

Bara bkm ve delim noktalarn markalamak.

Baralara ekil vermek / bkmek.

Bara delim noktalarn delmek.

Baralara yzey temizlii yapmak.

Baralarn kaplanmasn salamak.

Baralarn boyanmasn salamak

Tehizata etiketleme / kodlama yapmak

24

Tablo cihazlarn etiketlemek.

Klemens kodlamalarn yapmak.

Kablo kodlamalarn yapmak.

Bara renk kodlamas yapmak.

Tablo giri ve k hatlarn etiketlemek.

Tablo firma etiketini monte etmek.

Kablo montaj yapmak

Cihazlar aras kablo lm almak.

Projede belirtilen kesitteki kablolar kesmek.

Kablo ucunu soymak.

Kablo ularna pabu / yksk takmak.

Kablolarn cihazlara balantsn yapmak.

Kablo demetlerine form vermek.

Tablo kap kablolarn spirallemek.

Tablo testini yapmak

zolasyon testi yapmak.

Cihaz ayarlarn yapmak.

Mekanik fonksiyon testi yapmak.

Tablo fonksiyon testi yapmak.

Arzalarn giderilmesini salamak.

Test raporlarn hazrlamak.

Tabloyu tesiste montaj iin hazrlamak.

Tesiste tablo montaj yapmak

Tablo gruplarn birletirmek.

Zemine / duvara tabloyu sabitlemek.

Tesisten gelen bara ve kablo balantlarn yapmak.

Topraklama balantsn yapmak.

Tablo iletme testini yapmak.

25


Resim 1.28teki antiye tablosunda kullanlan elemanlar unlardr:

1 Adet trifaze saya (Mekanik ve elektronik sayalarla uyumludur.) 2+1 adet trifaze + 1 adet monofaze W otomat 2 adet trifaze kaak akm rlesi 1 adet 1x63A pako alter 2 adet trifaze + 1 adet monofaze priz 3 adet 22 mm sinyal lambas W otomat ray (boydan boya) Hazr bara

1.2.4.1. lem Sras

Projeye uygun tablo standart olarak yaplmsa, piyasadan temin edilir. Standart olarak retilmeyen zellikte bir tablo olacaksa tablo retici firmalarna sipari usul ile yaptrlr.

Tabloda kullanlacak malzemeler projesinden tespit edilir. Malzemeler tablo ierisine fazla sklatrlmadan yerletirilir. Kablo balantlar tablo zerinde yaplr. Ntr hatt ve toprak hatt baralarna gerekli ekler klemenslerle yaplr. Tablodaki elemanlar sk bir ekilde tabloya sabitlenir. Tablo ierisindeki sarkan kablolar klipslerle dzeltilir. Tablonun testi yaplr.

26

1.2.4.2. Dikkat Edilecek Hususlar

antiye tablosunun yapmnda, montajnda ve kullanlmasnda u zelliklere dikkat etmek gerekir:

Tablonun her yerinde bir etanlk salanmasna dikkat edilmelidir. Tm metal ksmlar iyi bir balant ile topraklanabilmelidir. Tablonun i ve d yzeyleri iki kat gri renkte metalik boya ile boyanmaldr. Balantlar ve kontaklar akta kalmayacak ekilde uygun llerde blmelerde

yaplmaldr. Tablo, diree arkasndaki lamalar aracl ile tutturulacaktr. Tablonun

zeminden ykseklii 180 cm olacaktr. Tablonun i tesisat itina ile yaplmal ve balantlar iyi bir iletkenlik salayacak

ekilde kuvvetli ayarlanmaldr. Yanm sigorta buonu yerine mutlaka yenisi taklmaldr. Topraklama levhas mmkn olduu kadar slakln kaybetmeyen zeminlere

gmlmelidir. Toprak tesisat ok itinal bir ekilde yaplmaldr. Tablo asesi ve priz topraklamalar itina ile ve kesinlikle yaplacaktr. Tabloya yaplacak elektriki mdahalenin ilgili teknik elemanca yaplmas

arttr. Tablonun montaj ve kullanlmasnda Elektrik ve Tesisat Ynetmelii gz

nnde bulundurulacaktr.

1.2.5. Tablonun Yerine Montaj ve Balantlar

antiye tablosu teknik artnamelerde belirtilen zelliklerine gre inaatn enerji giriine en uygun yerine monte edilir. Tabloya enerji girii etan malzemelerle yaplp korunmaldr. Topraklamay yapmay unutmamak gerekmektedir.

Resim 1.29: antiye tablosunun diree tutturulmas

27

Resim 1.30: antiye tablosunun nden grn

Resim 1.31: Elektrik direine tutturulmu bir antiye tablosunun saya ksm

28

1.2.6. Elektrik Tesisleri Ynetmelii MADDE 65: NAAT ANTYELER

Besleme noktas

naat antiyelerinde bulunan elektrik iletme araalr, zel olarak ayrlm olan besleme noktalarndan beslenmelidir.

antiyelerdeki elektrik balantlar ve datm kutular ile nceden tesis edilmi olan sabit datm tablolarnda inaat antiyeleri iin ayrlan besleme k hatlar ve sarglar birbirinden ayrlm olan transformatrler besleme noktalar olarak kabul edilirler. Yap ve benzeri sabit tesislerdeki duvar prizleri besleme noktas saylmazlar.

Koruma iletkeni bulunan koruma dzenleri elektrik tesisi iletmeye alnmadan nce zellikle antiye elektrik balant ve datm tablolarnda yksek dokunma gerilimine kar denetlenmelidir.

Balama Tesisleri ve Tablolar Balama tesisleri ve tablolar 0,5 mm2ye kadar en az 1 mm, 0,5 mm2den

daha byk kesitlerde en az 2 mm kalnlktaki sacdan yaplmal; kapal tipte, kilitli ve d etkenlere kar yaltlm olmaldr.

Bu tesislerde tahta, ancak koruma parmakl ya da ek rt ve ereve olarak kullanlabilir.

Balama ve kumanda aygtlar, yolverme ve ayar direnleri ile tarnsformatrler ve makineler, balama tesisleri ve tablolarn darsna yerletirileceklerse, en azndan kapal tipte olmaldr.

29

UYGULAMA FAALYET

Aada bulunan uygulama faaliyetini yaptnzda, semi olduunuz uygun yere ynetmelie gre antiye tablosunun balant emasn izerek montajn yapabileceksiniz. (antiye tablosunda 3 fazl saya, 3 fazl kaak akm rlesi, Ana sigorta, 2 adet fazl prize ait 2 adet sigorta, 2 adet bir fazl prize ait 2 adet sigorta bulunacaktr.) AALYET

lem Basamaklar neriler

Bir antiyenin elektrik projesinden kolon emasn temin ediniz.

Kolon emasnda kullanlan elemanlar tespit ediniz. antiye tablosu teknik artnamesini inceleyiniz. Teknik artnameye uygun tabloyu temin ediniz. Tablo ierisinde kullanlacak elemanlar temin ediniz. Sayac tabloya monte ediniz. Sayacn kablo balantlarn yapnz. Kaak akm koruma rlesini tabloya monteleyiniz. Kaak akm koruma rlesinin balantlarn yapnz. W otomatlar tablodaki raylarna taknz. W otomatlarn kablo balantlarn yapnz. Bir ve fazl prizleri tablonun d ksmna monte

ediniz.

Bir ve fazl prizlerin kablo balantlarn yapnz. Elemanlarn balantlarn uygun kablolar ile

gerekletiriniz. Elemanlar tablo ierisine monte ediniz. Ntr hatt barasn tabloya monte edip, ntr iletkenleri

baraya tespit ediniz.

Topraklama barasn tablo ierisine montajlayp, topraklama iletkenlerini baraya tespit ediniz.

antiyede uygun yere tablonun montajn yapnz. Enerji giri kablosunun d etkilere kar korunmas

iin gerekli tedbirleri alnz.

nlnz giymeyi unutmaynz.

Yankeski, kablo yzkleri, klemensler, kablo aacaklar gibi malzemeleri yannzda hazr bulundurunuz.

alacanz ortamn temiz ve dzenli olmasn salamalsnz.

Saclardan elinizin kesilmemesine dikkat ediniz.

Gerekli baalantlar saya, otomatlar, kaak akm koruma rlesi malzemelerinin zerinde grebilirsiniz.

ok telli iletkenlerin ularna kablo yz takmalsnz.

Raylara otomat ve KAKR gibi malzemeleri arka

taraflarndaki trnaklardan yapacaksnz.

UYGULAMA FAALYET

30

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. antiye panosuna ait emay doru olarak izebildiniz mi ?

2. Gerekli malzemeleri akm deerine uygun seebildiniz mi ?

3. Malzemeleri tablonun gvdesine tutturabildiniz mi ?

4. Saya balantlar doru yapabildiniz mi ?

5. Saya, kaak akm rlesi, sigorta ve prizler arasndaki balanty doru ekilde yapabildiniz mi ?

6. Gerekli topraklamalar yapabildiniz mi ?

7. Son kontrolleri yaparak balantnn doruluunu tespit edebildiniz mi ?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz, renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

31

LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorularn cevaplarn Doru veya Yanl olarak iaretleyiniz.

1. ( ) Datm tablolar DKP sacdan yaplr.

2. ( ) Sayalarn balantlar birbirinden ek alarak yaplabilir.

3. ( ) W otomat sigortalar tablolarda raylar zerine monte edilirler.

4. ( ) Kat datm tablolarnda bir fazl 10 Alik elektronik saya kullanlr.

5. ( )Saya tablolarnda 300 mAlik yangn korumal kaak akm rlesi kullanlr.

6. ( ) antiye tablolarndaki prizlerin etan tipi olmas gerekir.

7. ( )60 Aden fazla ykl tablolarda, balantlar kablolarla alterden altere veya

sigortadan sigortaya yaplmayp bakr baralar vastasyla ayr ayr yaplacaktr.

8. ( )Her sigorta veya alterin altnda beslenilen yeri gsteren madeni veya plastik etiketler bulunacaktr.

9. ( ) Datm tablolarnda topraklama baras bulunmaldr. 10. ( )Etan tablolarn sigortalar kapak kapal iken, anahtar ve alterleri kapak aldktan

sonra idare etmek mmkn olacaktr. 11. ( ) Sinyal lambalar 220 voltta almal ve tek renkte olmaldr.

Aadaki sorularn doru seeneini iaretleyiniz.

12. Endstride kullanlan makinelerin uzaktan kumandalarn salamak iin kullanlan tablo eidi aadakilerden hangisidir? A) antiye tablosu B) Kumanda devresi tablolar C) Aydnlatma datm tablosu D) Saya tablosu

13. retilen enerjiyi tketim blgelerine kolaylkla ve dier elektrikle alan alclarn almalarn kesintiye uratmadan kullanmn salamak iin kullanlan malzemelerin topland tablolara hangi isim verilmektedir? A) Tesisat B) Bara

C) Enerji nakil hatt D) Datm tablosu

14. Konutlarda ve i yerlerinde aydnlatma ve kk hizmet aralarnn kullanlmas iin yaplan tesisin datm tablosu aadakilerden hangisidir? A) antiye tablosu B) Kuvvet datm tablosu C) Aydnlatma datm tablosu D) Saya tablosu

15. Elektrik devrelerinde iletkenleri birbirine eklemek iin kullanlan ek paras aadakilerden hangisidir? A) Klemens B) Buat C) Kablo yz D) Kablo pabucu

LME VE DEERLENDRME

32

16. yeri ve konut inaatlarnda elektrik enerjisinin datmnda aadaki tablolardan hangisi kullanlr? A) antiye tablosu B) Kuvvet datm tablosu C) Aydnlatma tablosu D) Saya tablosu

17. Datm tablolarnn sac gvdelerinin yapmnda aadaki tiplerden hangisi uygulanmaz?

A) Ak tip B) Ak hava tipi C) Duvar tipi D) Kolon tipi

18. Datm tablolar yapmnda aadaki malzemelerden hangisi kullanlmaz? A) DKP sac B) Alminyum C) Mermer D) Pertinaks-Fiber

19. Elektrik gvenlii ve enerjinin alp kapatlmas iin kullanlaca devrenin bana konulan, devre akmn bir hareketle ani olarak kesebilen aralara ne denir? A) Bara B) Buat C) alter D) Saya

20. I. Buon deitirme ileminin yaplmamasn salamak, II. Tel sarmak ileminin yaplmasna engel olmak, III. Yangnlarn nne gemek,

Yukardaki klardan hangileri aydnlatma tablolarnda W otomat sigorta kullanlmasnn sebeplerindendir? A) I-II B) II-III C) I-III D) I-II-III

21. Motor devrelerine enerji vermek iin kullanlan tablolar hangisidir? A) Kuvvet datm tablolar B) Aydnlatma tablolar C) antiye tablosu D) Saya tablosu

Aadaki bo braklan yerleri doru olacak ekilde doldurunuz.

22. Aydnlatma datm tablolarnda mAlik hayat korumal .. kullanlr.

23. Aydnlatma datm tablolarnda .mAlik yangn korumal .. kullanlr.

24. Aydnlatma datm tablolarnda kullanlan kofre sigortalarn gvde akmlar ...dir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

33

RENME FAALYET2

Uygun ortam salandnda, TS ve Kuvvetli Akm Ynetmeliine uygun olarak, ana datm tablosu ( saya tablo) montaj ve balantlarn yapabileceksiniz.

evrenizdeki yeni yaplan ok katl binalara giderek bina sorumlusunun

gzetiminde, binann ana datm tablosunu (saya tablosu) inceleyiniz. Tablo

ierisinde hangi elemanlarn bulunduunu, kablo balantlarnn nasl

yapldn, tablonun bulunduu yere nasl monte edildiini kontrol ediniz.

Elde ettiiniz bilgileri bir rapor halinde hazrlaynz ve raporunuzu snfnzda retmen ve arkadalarnza sununuz.

2. SAYA TABLOSU

ekil 2.1: Kolon emas

RENME FAALYET2

ARATIRMA

AMA

34

ekil 2.1deki kolon emasn incelersek u zellikleri grrz:

4 x 6 mm2 kesitli kablo ile, 300 mA kesme akml yangn korumal kaak akm rlesinden geip ana tabloya giri yapld,

Ana tablodan 3 tane kolon hatt ktn ve hepsinin sayalarnn ana tablo iinde gsterildiini,

Sayalardan ikisinin normal dairelere, birinin de ortak kullanma (merdiven otomatii, kap kilidi, transformatr, ortak aydnlatma) ait olduunu,

Her tablo giriine 30 mA kesme kapasiteli hayat korumal kaak akm rlesi konulduu,

Btn tablolara topraklama hattnn gtrldn, Dairelere giden sayalarn giriine 40 Alik sigortalar, ortak kullanm iin

kullanlan sayaca 20 Alik sigorta konulduunu, Ortak kullanm alannda kullanlan tali datm tablosunda linye hatlarnn 10

Alik sigortalar ile korunduunu, Dairelerde kullanlan tali datm tablolarnda aydnlatma linye hatt iin 10 A,

priz linye hatlar iin 16 Alik sigortalar kullanldn, Bina elektrik projelerinde belirtilen kolon emalarna gre kullanlacak

tablolarn says ve ilerinde kullanlacak elemanlar tespit edilirler.

2.1. Saya Tablosu

Bir tesiste, tketilen elektrik enerjisinin miktarnn belirlenmesi ve cretinin denebilmesi iin elektrik sayalar kullanlmaktadr.

ekil 2.2: Saya tablosu balant emas

35

Resim 2.1: Saya tablosunun bo hli


Tesise ebekeden gelen enerji giriinin yapld, tesisteki deiik blmlere datmn yapld, tesisin enerjisinin bir merkezden kontrol edildii ana datm tablolar olarak adlandrlan datm tablosu eididir. erisinde kullanlan tm elemanlarn tesisin ektii akma dayankl olmas gerekmektedir.

Tm binalarn giriinde bulunmas gereken bir tablodur. Burada ayrca binann ortak kullanm olan merdiven otomatii, zil ve kap kilidi otomat trafosu gibi elemanlar ve bunlarn harcadklar enerjiyi gsteren ortak bir saya bulunur.

2.1.2. zellikleri

Saya tablolar DKP 2 mm galvanizli sactan yaplrlar. Kullanlaca yere gre sva alt ve sva st olarak retilebilirler.

2.1.3. Tabloda Kullanlan Ara ve Gereler (Elemanlar)

Resim 2.2: Saya datm tablosu

36

Resim 2.2deki saya datm tablosunda kullanlan malzemeler unlardr:

1 adet monofaze saya (mekanik ve elektronik sayalarla uyumludur.) 1+12 adet monofaze W otomat 1 adet kaak akm rlesi 1 adet merdiven otomatii 1 adet zil trafosu Hazr bara

2.1.3.1. Sayalar (Elektronik)

ekil 2.3: Bir fazl sayacn balants

ekil 2.4: fazl sayacn balants

Resim 2.3: 1 fazl elektronik saya

37

Sayacn alt kenarnn yerden ykseklii en ok 1,80 m olmaldr.

Elektronik saya eitleri unlardr:

Akll kart sayalar Tulu (keypad)li sayalar Optik vericili sayalar Alak gerilim hatt (PLC) zerinden haberleen sayalar Email sayalar Telefon hatl sayalar GSM hatt zerinden haberleen sayalar Radyo dalgalar ile haberleen sayalar Bilgisayar arayzl (RS 232 gibi) sayalar

Resim 2.4: Elektronik sayacn tablodaki yeri

Btn dnyada, bu tr sayalar ile bilgilerin toplanmas mmkn olmakta ve Tketim Ynetim Sistemleri gelitirilmektedir. Uygulamalar ise altyap ve bilgi teknolojilerine dayal olarak ynetmeliklere gre yaplmaktadr.

38

Resim 2.5: Sayacn tablodaki konumu

2.1.3.2. Yangn Korumal Kaak Akm Rolesi

Resim 2.6: Kaak akm rlesi

Saya datm tablolarnda 300 mAlik yangn korumal kaak akm rlesi kullanlmaktadr.

2.1.3.3. Sigortalar

Sigorta olarak otomatlar (anahtarl otomatik sigortalar) kullanlmaktadr. Otomatlar ev ve benzeri yerlerde elektrik devresini korurlar. Anahtarlar sayesinde bal bulunduklar devrelerin kolayca alp kapatlmasn salarlar. Herhangi bir arza durumunda mandallarn yukar kaldrmakla yeniden devreye sokulurlar.

Otomatlarn L ve G tipi diye iki eidi vardr:

L tipleri; evlerde ve hat korumasnda kullanlr. Ev aydnlatmas, priz ve kumanda devreleri gibi. 6-10-16-20-25-32-40 amper deerlerindedir. G tipleri; tesislerde ve endktif yklerin korunmasnda kullanlr. ok sayda fluoresant lambalar, cva buharl ampuller, gl elektrik motorlar, transformatrler gibi. 0,5-1-1,6-2-3-4-6-10-16-20-25-32-40-50 amper deerlerindedir.

39


Resim 2.7: Kablolarn hazrlanmas

Resim 2.8: Kablo klipsleri ve kablo yks

2.1.3.5. alterler

Resim 2.9: Pako alterin n ksm

Resim 2.10: Pako alterler ve i balant ularnn numaras

40

Resim 2.11: Pako alter ularna kablolarn taklmas

2.1.3.6. Merdiven Otomatii

Uygulamada be kattan fazla olan binalarda birden ok merdiven otomatii kullanlmaktadr. rnein, 1.ve 5. katlar arasndaki lambalar birinci merdiven otomatii, 6. ve 10. katlar arasndaki lambalar ikinci merdiven otomatii kumanda etmektedir. Bylece hem enerji tasarrufu salanmakta hem de otomatiin kullanm mr uzamaktadr. Yeni binalarda merdiven otomatii yerine her katta sensrl lambalar kullanlabilmektedir.

Merdiven otomatii balant emas, firmalar tarafndan rnn zerinde gsterilmektedir.

Resim 2.12: Merdiven otomatii

2.1.3.7. Trafo (Zayf Akm)

ok katl binalarda, merdiven otomatii tesisi, arma ve bildirim (zil, numaratr, kap kilidi, grntl veya grntsz konuma sistemleri) tesisleri, kapc dairesi, bodrum kat, bina giri kaps n ve bahe aydnlatmalar ortak tablodan beslenir. Refkontak tesislerinde 220/24 V 50 VA, dier arma ve bildirim tesislerinde 220 V /12 V 50 VA gcnde transformatr kullanlmaldr.

41

Resim 2.13: Zayf akm trafosu (Zil trafosu) ve trafo kontrol

2.1.3.8. Baralar

Resim 2.14: Baralara yaplan balantlar

Resim 2.15: Tabloda bulunan bakr baras

42


Resim 2.16: Tabloda bulunan 3 faz iin sinyal lambalar

2.1.4.1. lem Sras

Projeye uygun tablo standart olarak yaplmsa, piyasadan temin edilir. Standart olarak retilmeyen zellikte bir tablo olacaksa tablo retici firmalarna sipari usul ile yaptrlr.



Saya nemsiz, tozsuz, zararl snma ve hava deiiklikleri gibi sarsnt olmayan ve iletme yetkililerinin tketiciye haber vermeden istedikleri zaman kontrol edebilecekleri yerlere konulmaldr. Konutlarda, her abonenin kendi kaps yanna darya, merdiven boluklarndaki duvar zerine, kapakl blmlerin iine ya da iyi havalandrlabilen bodrumlarn kuru ve uygun yerlerine konulabilir. Dkkan, bir odal bro, pasaj ve benzeri i yerlerinde iletmenin uygun grmesi durumunda sayalar konutun ierisinde ilk girie konulabilir. Uygulamada ok katl binalarda sayalar, enerji giriinin yapld katta (zemin ) saya panolar ierisine konulmaktadr. Tozlu yerlere ya da aa konulmas zorunlu olan sayalar galvanizli sacdan yaplan ve kilitli bir dolap iine yerletirilmelidir.

Mterek tablo sayac genel sayalarn yannda bulunacaktr. Mterek sayaca binada ortak kullanlan asansr, merdiven otomatii, zil, kap otomatii, kalorifer, kapc kazan daireleri, snak, kolektif TV anten santrali, otopark, kmrlk vb. kolon ve linyeler balanacaktr.

43


Elektrik sayalar projeye uygun olarak yapnn ortak kullanm alan ierisinde, nemsiz, tozsuz, rutubetsiz, zararl snma ve hava deiiklikleri ile sarsnt olmayan, can ve mal gvenlii asndan gvenli ve iletme ilgililerinin tketiciye haber vermeden istedikleri zaman kontrol edebilecekleri yerde olacaktr.

Projelerin onaylanmasndan sonra uygulama deiikliklerinin zorunlu kld durumlar dnda sayalarn yerleri deitirilemez.

Tek aboneli yaplarda elektrik sayac saya tablosu ierisinde abonenin kendi kaps yannda darya konulacaktr. Ancak i yerlerinde iletmenin uygun grmesi durumunda saya i yerinin ierisinde ilk girie konulabilir.

En az 2 adet abonesi olan yaplardaki tm sayalar saya tablosu ierisinde toplu halde konulacaktr:

En az 10 adet abonesi olan yaplardaki tm sayalar dolap tipi saya tablosu ierisinde enerji odasna konulacaktr.

2-9 adet abonesi olan yaplardaki tm sayalar kutu tipi (duvar st) saya tablosu ierisinde kat zemininden en az 120 cm ykseklikten itibaren en az 25 cm kalnlndaki duvar ierisine veya dolap tipi saya tablosu ierisinde enerji odasna konulacaktr.

Saya tablolar Elektrik Tesisleri Ynetmelik hkmlerine ve yrrlkteki ilgili standartlara uygun olacaktr.

Dolap tipi saya tablolar tek para halinde yaplabilecei gibi modler sistemde de yaplabilir. Modler tablolar, ayn zellik ve yapda olanlar birbirleriyle deitirilebilir ve gerektiinde her iki ynde tablo ilavesine olanak verecek zellikte olacaktr.

letme, tablo blmelerinde kilit kullanlmasn uygun grmesi durumunda, anahtar o iletmedeki tm saya blmelerini aacak ekilde standart tek tipte olacak ve anahtar sadece iletme ilgililerinde olacaktr.

Saya tablo blmeleri, saya ve anahtarlama elemanlarnn pencereleri alm mhrlenebilir gs sac ile kapatlacaktr. Duvar st saya tablolarna ayrca kapak tesis edilecektir.

Zayf akm datm kutularnn enerji odasna veya saya tablosu yaknna konulmas durumunda, kutular saya tablosuna hibir ekilde dokunmayacak ve yeterli ykseklikte uygun bir yere konulacaktr.

44

Resim 2.17: Ana datm tablosu (Saya tablosu)

45

ekil 2.5: Dolap tipi saya pano rnei

2.1.6. Kuvvetli Akm Ynetmelii

Madde 8 AIRI AKIM ETKLERNE KARI ALINACAK NLEMLER

Tesislerin btn blmleri iletme koullar ne olursa olsun, ksa devre akmnn devre d edilmesine dein ve bu devre d edilme an da iinde olmak zere en byk ksa devre akmnn etkisiyle insanlar iin herhangi bir tehlike olumasna, yangn kmasna ya da tesislerin zarara uramasna engel olacak biimde dzenlenmeli ve boyutlandrlmaldr.

Isnma bakmndan ksa devre akmnn srekli deeri, elektro dinamik etkiler bakmndan ise en byk deeri gz nnde tutulmaldr.

Madde 9 SGORTA, OTOMAT VE KESCLER

Tesislerdeki elektrik donanmlarnn ar akmlara kar korunmas genel kural olarak sigortalarla ya da otomatik anahtarlarla yaplacaktr. Ar akmlara kar koruma dzeni, arza olduunda tehlike altnda kalan iletkenlerin akmnn kesilmesini salayacak biimde yerletirilmelidir. Buna karlk topraklanm sistemlerde, ar akmlara kar koruma dzeninin almas srasnda topraklama tesisleri direnci ykseltilmemelidir.

Sigortalar ve otomatik anahtarlar bulunduklar yerde oluabilecek en byk ksa devre akmn gvenlikle kesebilecek deerde seilmelidir.

46

UYGULAMA FAALYET

Aada bulunan uygulama faaliyetini yaptnzda, semi olduunuz uygun yere ynetmelie gre saya tablosunun balant emasn izerek montajn yapabileceksiniz.

lem Basamaklar neriler Kolon emasnda kullanlan elemanlar tespit

ediniz.

Saya tablosu teknik artnamesini inceleyiniz. Teknik artnameye uygun tabloyu temin ediniz. Tablo ierisinde kullanlacak elemanlar temin

ediniz.

Sayaclar tabloya monte ediniz. Sayaclarn kablo balantlarn yapnz. Kaak akm koruma rlesini (Yangn koruma)

tabloya monteleyiniz.

Kaak akm koruma rlesinin balantlarn yapnz.

W otomatlar tablodaki raylarna taknz. W otomatlarn kablo balantlarn yapnz. Zil ve kap kilidi iin kullanlacak trafoyu tabloya

monte ediniz.

Trafonun kablo balantlarn yapnz. Elemanlarn balantlarn uygun kablolar ile

gerekletiriniz. Elemanlar tablo ierisine monte ediniz. Ntr hatt barasn tabloya monte edip, ntr

iletkenleri baraya tespit ediniz.

Sayalarn her birinin faz girilerini baralardan almanz gerektiini unutmaynz.

Sayalarn faz girilerini birbirinden ek alarak

yapmamanz gerektiini unutmaynz.

nlnz giymeyi unutmaynz.

Yankeski, kablo yzkleri, klemensler, kablo aacaklar gibi malzemeleri yannzda hazr bulundurunuz.



Gerekli balantlar saya, otomatlar, kaak akm koruma rlesi malzemelerinin zerinde grebilirsiniz.

ok telli iletkenlerin ularna

UYGULAMA FAALYET

47


Bina giriinde uygun bir yere tablonun montajn yapnz.

Enerji giri kablosunun d etkilere kar korunmas iin gerekli tedbirleri alnz.

kablo yz takmalsnz. Raylara otomat ve KAKR gibi

malzemeleri arka taraflarndaki trnaklardan yapacaksnz.

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak kontrol ediniz.


1. Tablo i balantlarn normal ve dzgn yaptnz m?

2. Sigorta ve kesici amperajlarn uygun setiniz mi?

3. Sigorta balantlarn uygun ekilde yaptnz m?

4. Saya balantlarn uygun ekilde yaptnz m?

5. Tm kolon ve dier kablo kesitleri, trleri ve renklerini

ynetmelie uygun setiniz mi?

6. Gerekli topraklamalar uygun ekilde yaptnz m?

7. Toprak ve ntr baras balantlarn uygun ekilde yaptnz m?

8. Kullanlan zil trafosu yeterli ve balantlarn uygun yaptnz m?

9. Aydnlatmann kablo ve sigorta deerlerini uygun setiniz mi?

10. Sayalarn yerleri kolay kontrol edilebilecek ekilde midir?

11. Sayalarn amperajlarn projeye uygun setiniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

48

LME VE DEERLENDRME

Aada verilen sorularda boluklara doru cevabnz yaznz.

1. Saya tablosuna giri .mm kesitli kablo ile yaplr.

2. Saya tablosuna girite .. mA akml yangn koruma rlesi kullanlr.

3. Aydnlatma linye hatt iin en az..A sigorta kullanlr.

4. Priz linye hatt iin en az.A sigorta kullanlr.

5. Saya tablolar en az mm DKP satan imal edilirler.

6. Otomatlarn ve ..tipi olmak zere iki eiti vardr.

7. arma ve bildirim tesisatlar iin panoda 220 v /V luk trafo kullanlr.

8. Endktif yklerin korumasnda ..tipi anahtarl otomatik sigorta kullanlr.

9. En az .. abonesi olan yaplardaki tm sayalar, saya tablosu ierisine

konulacaktr.

10. 2- 9 abonesi olan yaplardaki sayalar kutu tipi (duvar st) saya tablosu ierisinde

kat zemininden en az cm. ykseklikte olmaldr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME

49

RENME FAALYET3

Uygun ortam salandnda, TS ve kuvvetli akm ynetmeliine uygun olarak, datm kat datm tablosu (tali tablo) montaj ve balantlarn yapabileceksiniz.

Evinizin giriindeki ve birka farkl dairenin giriindeki datm tablosunu

inceleyiniz. erisinde hangi malzemelerin kullanldn, bunlarn tabloya nasl

monte edildiklerini ve kablo balantlarnn nasl yapldn, tablonun

bulunduu yere montajnn nasl yapldn not ederek, bilgilerinizi bir rapor

halinde hazrlaynz. Hazrladnz raporu snfnzda retmen ve

arkadalarnza sununuz.

3. KAT DAITIM TABLOSU

3.1. Kat (Tali) Datm Tablosu

ekil 3.1: Kat datm kolon emas

RENME FAALYET3

ARATIRMA

AMA

50

Aada bir alveri merkezine ait rnek bir kat datm tablosu zel teknik artnamesinden blmler grlmektedir:

Tali Datm Tablolar: Beyaz gvdeli, sva st ve sva alt, effaf kapakl 2 veya 3 sral 24 veya 36 anahtarl otomatik sigorta kapasiteli IP 40 tablodur.

Otomatik alterler:

Her faznda ani tesirli manyetik ksa devre rlesi ile termik ar akm rlesi bulunacaktr. alter kendi kendine alp kapanmayacak ancak dk gerilim rlesinin ilavesi halinde gerilim kesilmesinde kendi kendine alabilecektir.

Yklenici, ana datm tablolarndaki, gerekirse dier tablolardaki (tali tablo) ksa devre akmlarn hesaplayacak ve her tabloda kullanaca otomatik alterlerin kesme gcn belirleyip kontrolln onayna sunacaktr. Kontrolln verecei karara gre otomatik alter sipariine geilecektir.

Otomatik alterlerin kontaklar gm kapl olacak ve yeteri kadar yardmc kontak ile sndrme hcreleri bulunacaktr.

Otomatik alterler, el tahrikli veya motor tahrikli olabilir. Ancak kullancnn tahrik hzna baml kalmakszn, ani olarak devreye girmelidir.

alterlerin devre d kald, zerinde iaret ile grlebilmelidir.

Otomatik alterler, IEC 947-2, UL ve TS 1058 standardlarna uygun olacaktr.

alterler, selektivite zelliine sahip olmaldr.

Ana datm tablolarna yerletirilecek tip otomatik alterlerin kesme kapasitesi 70 kA olacaktr.

Tali datm tablolarndaki alterlerin ksa devre akm kesme kapasiteleri iin: o 100 A nominal akmda:35 kA o 160-250 A nominal akmda: 35 kA o 400-630 A nominal akmda: 45 kA o 800-1250 A nominal akmda: 50 kA

Pako alterler: Elle alp kapanan ve abuk aan cinsten olacak ve kontaklar nominal

akmn rahatlkla ap kapayabilecek, n plakas zerinde etiket yeri bulunacak ve ilgili VDE kurallarna uygun olarak imal edilmi olacaktr.

Tablo stne veya tablo arkasna monte edilecek tipte olacak, genellikle ana veya tali datm tablolarna monte edilecektir.

tesisatta, sva alt olarak kullanlmas hlinde bir muhafaza kutusu ile alminyum kapa ihtiva edecek, kapak kutudan byk olacak ve sva

51

ekini kapatacaktr. Sva st olarak kullanlmas hlinde alminyum muhafaza kutusu bulunacaktr.

Kaak Akm Koruma Rlesi: Kaak akm koruma rlesi, raya gemeli tipte olacaktr.

alterin n yznde 0-1 konumu gzkecek ve kaak akm alglamalarnda atrma yapacaktr.

Kaak akm koruma rlesi, ilgili IEC 1008 ve VDE kurallarna uygun olarak imal edilmi olacaktr.

Cihaz test etmek iin zerinde bir test butonu bulunacaktr.

Ksa devre ama akm min. 1500 A ya da daha yksek olmaldr.

Otomatik sigortalar: Sigortalar raya montajl, termik manyetik amal tipte olacaktr.

Sigortalar gecikmesiz ve gecikmeli tiplerde olacaktr.

IEC 947-2, IEC 898 ve VDE kurallarna uygun olarak imal edilecek otomatik sigortalar, en az 6 kAlik bir ksa devre akmn emniyetle amaldr.

Sigortalarn icabnda elle alp kapanmas iin bir el tahrik dili bulunacak ve dil veya sigorta zerinde sigortalarn ak veya kapal olduunu belirtecek iaret olacaktr.

Ray tipi klemensler: Klemensler zel bir raya geirelecektir.

Klemensler zerine dizildii raya, sonlandrma plakas ve klemens durdurucu ile tesbit edilecektir.

Klemensler zerine zel etiketler taklabilmelidir.

Klemense gelen iletken skma vidas ile sklmayacak, klemens kafes sktrmal tipte olacaktr.

Klemensin iletkene deen metal ksmlar gm veya kadmiyum kapl olacaktr.

Klemensin gvdesi, yanmaz ve erimez cins sentetik malzemeden yaplacaktr.

Klemensler, iletken kesitine uygun seilmi olacaktr.

Porselen klemensler: Porselen klemens kullanlmas gereken yerlerde porselen simit

klemensler kullanlacaktr.

Porselen gvde salam olmal ve klemensler 6 mm2 kesitinde iletkenleri alacak byklkte olmaldr.

Klemenslerin metal ksmlar gm veya kadmiyum kapl olmaldr.

52

Sra klemensler: Sra klemensler mutlaka yanmaz ve erimez sentetik malzemeden

olacaktr.

Klemenslerin metal ksmlar gm veya kadmiyum kapl olmaldr.

Klemense gelen iletken skma vidas ile sklmayacak, klemens kafes sktrmal tipte olacaktr.

zel klemensler: Ray tipi klemenslerin kullanlmad byk kesitli iletkenler iin zel

klemensler kullanlacaktr.

zel klemensler, pertinaks, fiber veya benzeri malzemeden bir yaltkan kaide zerine, belli aralklarla ve tayaca akma uygun bakr lamalar tesbit edilerek retilecektir.

zel klemensin bakr lamalar, her iki yandan, kablo kesitine uygun pabu balant delikleriyle cvata, somun ve yayl pula sahip olacaktr.

zel klemenslerin imalatna geilmeden nce, kontrolln onay muhakkak alnacaktr.

Gemeli klemensler: Her trl sorti buatlarnda gemeli kafes sktrmal tip yanmaz sentetik

malzemeden yaplma klemensler kullanlacaktr.

Kablolar: Tm kuvvetli ve zayf akm tesisat; 30-11-2000 tarih ve 24246 sayl

Resmi Gazetede yaynlanan Elektrik Kuvvetli Akm Ynetmelii gerei az duman karan halojensiz zellikli kablolar kullanlarak tesis edilecektir. Saha kablolar binay terk edinceye kadar Halogen Free olacaktr, anons sistemi, yangn ihbar sistemi kablolamas alev altnda akm iletebilen tipte kablolar kullanlarak tesis edilecektir. Anons sisteminde E30, Halojen Free kablolar bir veya ok telli, bakr iletkenli ok damarl, zel sentetik yaltkanl, zel dolgu tabakal, zel sentetik d klfl kablolar olacaktr bu kablolar VDE 0250-214 e standartlarna uygun olacaktr bu kablolarda aadaki testlerin yaplm olmas gerekmektedir.

o LS (dk duman) Testi IEC 61034-2 o (Yangn esnasnda dk duman younluu) o HF (Halojenden arndrlmlk) Testi 60754-2 o (Halojenden arndrlarak korozif ortam yaratmamas) o FR (Aleve dayankllk)Testi IEC 60332-3 o (Alev altnda alevi stnden yrtmemesi)


Konutlarda ve i yerlerinde aydnlatma ve elektrikle alan aralarn kullanlmas iin yaplan tesisin datm tablolarna kat datm tablolar denir. Ayrca aydnlatma datm

53

tablolar da denilmektedir. Bir katl ve bir daireli konut ve i yerlerindeki elektrik sayac kullanlan bu tablolarda bulunur.

3.1.2. zellikleri

Kat datm tablolar sva stnde ve sva altnda kullanlacak ekilde yaplr. Tablo gvdesi ve kapann yapmnda DKP sac, sert plastik ve cam elyafl polyester kullanlr. Tablo lleri sigorta saysna ve sigorta srasna gre deiir. Kullanm yerinin zelliine gre rt / perde sacl, taban sacl olarak da yaplr.

Kat datm tablolarnn yapmnda, projelerdeki tablo ykleme cetvellerindeki bilgilerden yararlanlarak sigorta says ve akm deerleri belirlenir. Sigorta akm deerlerine gre de alter, kaak akm koruma rlesi ve saya akm deerleri saptanr.

3.1.3. Tabloda Kullanlan Ara ve Gereler (Eleman)

3.1.3.1. Kaak Akm Koruma Rolesi

Bu tablolarda can ve mal gvenliini salamak iin kaak akm rlesi (KAKR, KAR) kullanlr. Gerilimli bir iletkenin topraklanm bir gvdeye yaltm hatas sonucu dokunmas ile topraa akan akma toprak kaak akm denir. Otomatik sigortalarn ama yapamayaca deerlerde olan bu akmlar can ve mal gvenlii asndan byk tehlikeler oluturur.

Kaak akm koruma rlesinin grevini tam olarak yapabilmesi iin, rle montajnda aadaki noktalara dikkat edilmelidir:

Rleden sonra tesisatta ntr iletkeni ve koruma iletkeni ayr ayr olmaldr. Ntr iletkeni yaltlm olarak ekilmelidir (plak bakr iletken ntr hatt olarak kullanlamaz.). Ntr iletkeni topraklanmamal ve hibir yerde (buat, priz vb.) toprakla veya koruma iletkeni ile elektriki olarak temas etmemelidir.

Topraklama korumal cihazlarn topraklanmas, ntr iletkeni ile deil sadece koruma iletkeni ile yaplmaldr.

Tesisin almas iin gerekli tm iletkenler, faz iletkenleri L1 L2 L3 ve ntr iletkeni N, rleye balanmaldr.

Topraklama direnci, 10 mAlik rlelerde 6500 dan, 30 mAlik rlelerde 2160 dan kk olmaldr.

Rle, montaj yapldktan sonra devreye alnmaldr. Test butonuna basldnda rle devreyi amaldr. Rleyi test etmek iin faz ile ntr iletkenleri kesinlikle ksa devre edilmemelidir.

3.1.3.2. Sigortalar

Kat datm tablolarnda sigorta olarak anahtarl otomatik sigortalar kullanlmaktadr. 6 A 10 A 16 Alik sigortalar kullanlr.

tesislerde bakl sigorta gibi ak tipteki sigortalar rastgele dokunmaya kar tedbir alnmadan kullanlamaz.

54

W otomatlar bir alak gerilim koruma cihazdr. Bal bulunduklar devreyi tam otomatik termik-manyetik devre koruma alteri gibi korur.

Aydnlatma, priz ve kumanda devrelerinin korunmasnda L ve B karakterli W otomatlar kullanlr. Bunlar ksa devre ve ar akmda devreyi ani olarak aarlar.

Resim 3.1: Sva st kat datm tablosu ve W otomat baras


Bu konu ile ilgili bilgiler renme Faaliyeti-1 ve 2de verilmitir.

Resim 3.2: Tablo ierisindeki kablolarn klips ile tutturulmas

55

3.1.3.4. Zil

12 volt ile alan zil eitleri kullanlacaktr.

Resim 3.3: Melodili zil


3.1.4.1. lem Sras Projeye uygun tablo standart olarak yaplmsa, piyasadan temin edilir. Standart

olarak retilmeyen zellikte bir tablo olacaksa tablo retici firmalarna sipari usul ile yaptrlr.



Tablolarda enerji girii ve knda, yk akna gre nce sigorta, sonra alter konulmaldr. Datm tablosu daire giriindeki antreye ve daire giri kaps yaknna konulmaldr. Datm tablolar i yerindeki i tesisatn merkezi bir yerine ve enerji girii de dikkate alnarak monte edilir.

Tablolarn st kenarnn yerden ykseklii en fazla 2 m olmaldr. Aydnlatma tesislerindeki linye sigortalar, zil devreleri iin 6 A, aydnlatma iin 10 A, priz linyesi iin 16 A olarak belirlenmitir. Bu tesislerin tali datm tablosunda yani linye sigortalarnn bulunduu tabloda ana sigorta kullanma art kaldrlm fakat uygun akml kaak akm koruma rlesi kullanma art getirilmitir.


56

Tablo teknik artnamede belirtilen zellikte hazrlandktan sonra, teknik artname ve Elektrik Tesisleri Ynetmeliine uygun olarak kullanc daire veya katn kap girii ksmna yerletirilir.

3.1.6. Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii

Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii:

Madde 3 Tanmlar Topraklama baras: Birden fazla topraklama iletkeninin baland bir

topraklama iletkenidir.

Topraklayclarn dzenlenmesi Levha topraklayclar, topraa dey olarak gmlmelidir. Bu amala

genellikle 0,5 m x 1 m boyutlu levhalar kullanlr. Levhann st kenar toprak yzeyinden en az 1 m aada olmaldr. Kk bir yaylma direnci elde etmek iin birka levha topraklayc kullanlmas gerektiinde, topraklayclar arasndaki aklk en az 3 m olmaldr.

Madde Koruma topraklamasnn yaplmas Alak gerilim tesislerinde koruma topraklamas yapmak iin

topraklanan en nemli tesis blmleri ve iletme aralar aada bildirilmitir, datm tesislerinde sacdan yaplm datm tablolar, kablolarn metal klflar ve ekranlar, metal kablo balklar, ek ve ayrm (branman) kutular, kumanda aygtlarnn metal koruncaklar, kumanda kollar ve el arklar, metal kaplar, kapaklar, blmeler, koruma zgaralar ve metal tesis hcreleri.

3.1.7. Elektrik Tesisleri Ynetmelii

Madde 51-DAITIM TABLOLARI, SAYA ALTLIKLARI VE ZL TRANSFORMATRLER

Datm tablolar iletme srasnda ortaya kan mekanik zorlamalara, nem ve s etkilerine dayankl ve zor tutuan yapay (sentetik) ya da metal gerelerden yaplmal, saya altlklar iin sac kullanlmaldr. Kullanlacak gereler yrrlkteki ilgili standartlara uygun olmaldr.

Datm tablolarnn yapmnda kullanlan ve korozyona dayankl olmayan gereler, gerektiinde boyanmal ya da bunlara galvanik yzey korumas gibi uygun bir yzeysel ilem uygulanmaldr.

Sac tablolar iin 0,5 mm ye kadar en az 1 mm; 0,5 mm nin zerinde en az 2 mm kalnlkta dzgn yzeyli DKP sac kullanlmaldr. Gerilim altndaki plak blmler arasnda en az 10 mm aklk bulunmaldr.

57

Gerilim altndaki plak blmler iletme aralarnn yaltlmam iletken blmlerinden, evredeki metal paralardan ve yap blmlerinden en az 15 mm aklkta olmaldr. Gerilim altndaki plak blmler koruyucu d engellerden en az aadaki aklkta olmaldr

Sac klflar, sac kaplar vb. tesis blmlerinde 40 mm rgl tel, rgl tel kap ve teki engellerde 100 mm olmaldr.

Datm tablolarnn n ve arka taraflarndaki gerilim altnda bulunan madeni blmlere insanlarn dokunmasna engel olacak dzenlerin yaplmas ve bu yaplamadnda tablolarn evresinin kapatlmas gerekir.

Datm tablolarndaki aygtlara (sigorta, anahtar, saya, zil transformatr vb.) etiket taklmal, klemens ve iletkenlere numara verilmelidir. Tablolarn zerinde bulunacak aygtlar, tablonun yapsna uygun seilmelidir.

60 Ae kadar akm eken tablolar barasz, 60 Aden daha fazla akm eken tablolar baral tipte olmaldr. Tozlu ya da nemli yerlerde kullanlan tablolar, tamamen szdrmaz biimde, kapal dkme demir ya da elik sacdan yaplmaldr.

yeri, konut vb. yerlerde datm tablolar merdiven ba gibi umuma ak yerlere konulmamal; ait olduu bamsz blmn ierisine konulmaldr. Tablolarn demir gvdesi ile gerilim altnda olmayan tm demir blmleri topraklanmaldr.

Saya nemsiz, tozsuz, zararl snma ve hava deiiklikleri ile sarsnt olmayan ve iletme ilgililerinin tketiciye haber vermeden istedikleri zaman kontrol edebilecekleri yerlere konmaldr. Konutlarda, elektrik sayalar merdiven boluklarndaki duvarlar zerine, kapakl blmeler iine ya da iyi havalandrlabilen bodrumlarn kuru ve uygun yerlerine konulabilir.

Tozlu yerlere ya da aa konulmas zorunlu olan sayalar galvanizli sacdan yaplm ve kilitli bir dolap iine yerletirilmeli ve sayaca gelen kolonlarn dolaba giri ve k delikleri toz ve nem girmeyecek biimde kapatlmaldr.

Sayacn alt kenarnn yerden ykseklii en ok 1,80 m olmaldr.

Zil transformatrleri: Zil transformatrleri zerinde hi bir ekilde aydnlatma yaplmamal ve bunlarn devresi ayr bir sigorta ile korunmaldr.

MADDE 52- BALAMA AYGITLARI

Sigortalar

Elektrik hatlar eriyen telli sigortalar ya da otomatik sigortalar ile korunmaldr.

58

Sigortalar, koruyacaklar iletkenlerin ve aygtlarn tehlikeli biimde snmalarn nleyecek nitelikte seilmelidir. Bakr iletkenlerin dayanabilecei en byk srekli akmlarla bu iletkenleri koruyacak sigortalarn anma akmlar

verilmitir.

Elektrik tesislerinde yamanm ya da zerine tel sarlarak kprlenmi sigortalar kullanlamaz.

letken kesitlerinin akm tketilen yerlere doru kld noktalara sigorta konulmaldr. nceki sigorta kk kesiti de koruyorsa ayrca ikinci bir sigorta konulmas gerekmez.

Sigortalar ve otomatik sigortalar korunacak hattn bana konulmaldr. ebekeden sigortaya gelen faz iletkeni her zaman sigorta gvdesinin alt kontana balanmaldr. Sigortal anahtarlar aldktan sonra sigorta eleman gerilim altnda kalmamaldr.

Priz devreleri genel olarak aydnlatma devrelerinden ayr olacaktr. Ancak zorunlu durumlarda bir ya da en fazla iki priz aydnlatma devresine balanabilir. Ayn ilem tablolardan her birinde en fazla iki priz bulunduunda da uygulanabilir.

Kolon hatlar iin kullanlacak bakr iletkenlerin kesiti en az 4 mm2 olmaldr.

Aydnlatma sortileri iin en az 1,5 mm ve aydnlatma linyeleri iin en az 2,5 mm kesitli bakr iletkenler kullanlacaktr.

Buonlu sigortalar, buona uygun vidal kontak elemanlar ile donatlacaktr. Yay, vida, para vb. gibi cisimler bu amala kullanlamaz.

Tablolara taklm anahtarl otomatik sigortalar, kumanda eleman olarak kullanlamaz.

tesislerde bakl sigorta gibi ak tipteki sigortalar rastgele dokunmaya kar tedbir alnmadan kullanlamaz.

Topraklanm iletkenlere sigorta konulamaz.

Doru akmla alan ok iletkenli ya da alternatif akmla alan ok fazl sistemlerde sfr iletkenine sigorta konulamaz.

59

Anma kesiti mm2 1.GRUP A 2.GRUP A 3.GRUP A

0,75 - 10 16 1 10 16 20

1,5 16 20 25 2,5 20 25 35 4 25 35 50 6 35 50 63

10 50 63 80 16 63 80 100 25 80 100 125 35 100 125 160 50 125 160 200 70 160 224 250 95 200 250 300

120 250 300 355 150 - 355 425 185 - 355 425 240 - 425 500 300 - 500 600 400 - - 710 500 - - 850

Tablo 3.1: Yaltlm iletkenlerin anma kesitleri

60

UYGULAMA FAALYET

Aada bulunan uygulama faaliyetini yaptnzda, semi olduunuz uygun yere ynetmelie gre kat tablosunun elemanlarnn montajn yapabileceksiniz.

Kat tablosunda; (Bir adet 40 A kaak akm rlesi ve 4 adet 32 A, 4 adet 25 A, 2 adet 10 A W otomat sigorta konulacaktr. Sigortalarn kprlenmesi bir fazl sigorta baras ile yaplacaktr.

lem Basamaklar neriler Projeden kat datm tablolarnda

kullanlacak malzemeleri tespit ediniz. Kat datm tablosu teknik artnamesini

inceleyiniz.

Teknik artnameye uygun tabloyu temin ediniz.

Tablo ierisinde kullanlacak elemanlar temin ediniz.

Kaak akm koruma rlesini tabloya monteleyiniz.

Kaak akm koruma rlesinin balantlarn yapnz.

W otomatlar tablodaki raylarna taknz. W otomatlarn kablo balantlarn yapnz. Zili tabloya monte ediniz. Zilin kablo balantlarn yapnz. Elemanlarn balantlarn uygun kablolar

ile gerekletiriniz. Elemanlar tablo ierisine monte ediniz. Ntr hatt barasn tabloya monte edip, ntr

iletkenleri baraya tespit ediniz.


Kat veya dairenin giriinde uygun bir yere tablonun montajn yapnz.

Enerji giri kablosunun d etkilere kar korunmas iin gerekli tedbirleri alnz.

Yan keski, kablo yzkleri, klemensler, kablo aacaklar gibi malzemeleri yannzda hazr bulundurunuz.



nlnz giymeyi unutmaynz. Gerekli balantlar otomatlar, kaak

akm koruma rlesi malzemelerinin zerinde grebilirsiniz.

ok telli iletkenlerin ularna kablo yz takmalsnz.

Raylara otomat ve KAKR gibi malzemeleri arka taraflarndaki trnaklardan takmalsnz.

UYGULAMA FAALYET

61

KONTROL LSTES

Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr 1. Uygun kat tablosunu setiniz mi?

2. Kat tablosuna uygun elemanlarn setiniz mi?

3. Kullanlan sigorta amperajlarn ynetmelie uygun setiniz mi?

4. Tablo i balantlarn normal ve dzgn yaptnz m ?

5. Balant kablo kesitlerini, trlerini ve renklerini standarta uygun setiniz mi?

6. Gerekli topraklamalar yaptnz m?

7. Toprak ve ntr baras kullandnz m?

8. Kat tablosu montaj ve balantlarn ynetmelie uygun yaptnz m?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz, renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

62

LME VE DEERLENDRME 1. Ana datm tablolarna yerletirilecek tip otomatik alterlerin kesme kapasitesi

.KA. olacaktr. 2. Kaak akm rolesi ksa devre ama akm minA olmaldr. 3. Aydnlatma ve priz devrelerinin korunmasnda .ve .karakterli W otomatlar

kullanlr. 4. Kat tablolarnn st kenarnn yerden ykseklii en fazla .m. olmaldr. 5. Zil devreleri iin sigorta akm deeri.A. olmaldr. 6. Aydnlatma linyesi iin sigorta deeri en az .A. olmaldr. 7. Priz linyesi iin sigorta deeri en az .A. olmaldr. 8. Aydnlatma sortileri iin bakr kablo kesiti en az .mm olmaldr. 9. Aydnlatma linyeleri iin bakr kablo kesiti en az mm olmaldr. 10. Sra klemenslerin metal ksmlarveya..kapl olmaldr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise modl deerlendirmeye geiniz.

LME VE DEERLENDRME

63

MODL DEERLENDRME

KONTROL LSTES

Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.


1. gvenliine ynelik nlemleri alabiliyor musunuz?

2. Elektrik projesini inceleyebildiniz mi?

3. Kullanlacak ara-gere ve ekipman hazrlayabiliyor musunuz?

4. Tablo ierisinde kullanlacak malzemelerin salamlk kontroln yapabildiniz mi?

5. Projeye uygun tabloyu temin edebildiniz mi?

6. Tabloya malzeme yerleimini tasarlayp yapabildiniz mi?

7. Klemenslerin montajn yapabildiniz mi?

8. Baralarn montajn yapabildiniz mi?

9. Kablo kanallarnn montajn yapabildiniz mi?

10. Cihazlar aras kablo lmn yapabildiniz mi?

11. Projede belirtilen kesitteki kablolarn kesimini uygun yapabildiniz mi?

12. Kablo ularn dzgn soyabildiniz mi?

13. Kablo ularna pabu veya yksk takmn dzgn yapabildiniz mi?

14. Kablolarn cihazlara balantsn salam ve doru yapabildiniz mi?

15. Kablo demetlerine form verebiliyor musunuz?

16. Tabloyu tesisteki uygun yere montaj yapabildiniz mi?

17. letmeden gelen enerji giriini tabloya doru yapabildiniz mi?

18. Tablonun topraklama balantsn dzgn ve doru yapabildiniz mi?

DEERLENDRME

Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.

MODL DEERLENDRME

64

CEVAP ANAHTARLARI RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

1 Doru

2 Yanl 3 Doru 4 Doru 5 Doru 6 Doru 7 Doru 8 Doru 9 Doru 10 Yanl 11 Yanl 12 B 13 A 14 C 15 A 16 A 17 D 18 B 19 C 20 D 21 A 22 30 mA 23 300 mA 24 25 A

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 4x6 mm

2 300 mA 3 10 A 4 16 A 5 2 mm 6 L ve G 7 12 V 8 G 9 2 10 120 cm

CEVAP ANAHTARLARI

65

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI

1 70 KA

2 1500 A

3 L ve B

4 2 m

5 6 A

6 10 A

7 16 A

8 1,5 mm

9 2,5 mm

10 Gm veya kadmiyum

66

Elektrik pano ve tablo imalatlar fabrika ve atlyeleri Elektrik tesisatl yapan firmalar Elektrik Tesisleri Ynetmelii Elektrik Kuvvetli Akm Ynetmelii Elektrik projesi izimi yapan proje firmalar

NERLEN KAYNAKLAR

67

KAYNAKA

HRER S. AL, Elektrik Meslek Resmi, Ankara, 2001. HRER Ali, Elektrik Tesisat Bilgisi II, stanbul, 2001. SEVM Mehmet, Elektrik Meslek Resmi, Aydn, 2000. ALACACI Mahmut, Elektrik Meslek Resmi, skenderun, 2002.

KAYNAKA

Documents

Dağıtım Tabloları