Dagmara WojtanoWicz

Laponia- Sápmi

Pędzimyzprędkościąwiatrupozamar-zniętej rzece. Śnieg sypie w oczy, zamykamje.Kątemokawidzętylkobiałeplamyszybkoumykające...twarz skrywamw kapturzemęż-czyzny, który siedzi za sterami (obcy facet,którego poznałam 3 minuty temu, któremuzaufałam, i który teraz trzymałmoje życiewswoichrękach).Zastanawiamsię,cobysięzemnąstało,gdybymterazspadła.Przeżyłabym?Ile kości miałabym złamanych? Bałam się ...ZWALNIAMY!...Otwieramoczy i... Jestempo-środku setek reniferów!W samym centrum.Są na wyciągnięcie ręki! Piękne, mistyczne!Wszystkiepatrząwnaszą stronę.Niedowie-rzam temu, co widzę, przeogromna radość.Onpokazujepalcem,żetencotubiegniena-leżydojegokuzyna,aletamtenoboktojużdoniego.Dlamnieonewszystkiesątakiesame.Zaraztłumaczy,żerozpoznajejepouszach.Bajka szybko mija, kiedy drugi mężczyznawyciąga lasso i łapie pierwszego młodziaka.Związuje go. Zwierzę paraliżuje strach, garśćczarnychbobkówwypadazniegobezwiednie.Wielkieczarneoczywpatrzonewemnie-udaję,żeniewidzężewołaopomoc...amożetostresprzekroczyłgranice,możebyłomujużwszystkojedno?Mężczyznaspoglądanamnie.Chybadostrzegłmojąniewyraźnąminę imówi: “Jesteś z tychcomyślą, żemięso rośnie na drzewach? Po-trzymajtutaj”iwskazujerogirenifera.Chwilępotrzymałam,alezarazzaczęłamgłaskaćzwierzę,byjetrochęuspokoić...Małynieidziepodnóż,trzebagoprzewieźć8milstąd.Stojąnarzece,czylipodśniegiemniematrawy,którąmogąjeść.Wtymrokuzimajest“niedobra”.Śniegjestzbytzbityizwierzętomtrudnodostaćsiędopożywienia.Sąprzeztobardzowychudzone.

Znowuskuter...zaczynamsięznimoswajać,amoże to tylkopozory.Tymrazemjedziemywolniej,wypatrujemyśladów (kilka-dziesiątsztukreniferówoddaliłosięodstada).Mężczyznapokazujemiróżneśladynaśniegu,które dlamnie są kompletnie nie widoczne.Onpokazujepalcem,gapięsię,alenicniewi-dzę.Mówidomnie:“tolis,ateśladypokazują,żeszływczorajwtamtymkierunku”.Jeździliśmywtęizpowrotem,podrodzespo-tykaliśmyróżnychmężczyzn,ale jedenznichwyjątkowoprzykułmojąuwagę.Starszymęż-czyzna,którymiałpiękne,hipnotyzująceoczy.Jestartystą,malujeobrazy,którychnikomuniepokazuje.Bardzochciał,bymjesfotografowała,aleniebyłonamdanespotkaćsięrazjeszcze.Widziałam, jak zabija renifera, wypatroszyłgonaśniegu,ściągnąłskórę,zebrałkrew,wy-jąłodchodyz jelit,apustejuż jelitazabrałzesobą...Najgorszyztegowszystkiegobyłwidokpłodu,którywydobył ześrodka iwyrzuciłnaśnieg.Takiemaleństwomieszczącesięwdło-niach.Nakoniecdniatojazasiadłamzasteramiskutera i tymrazemten, jużnie takiobcymężczyzna,byłzdanynamnie:)

Mojapodróżdomiejsca takiego jak tozaczęłasiędawnotemujeszczewmarzeniach.Kochampodróże, ale rozczarowana światemturystówmarzyłamoodkryciuczegośwłasny-mi zmysłami! Czegoś, co nie jest udawane istworzonenapozór.Iudałosię!Uczucieradości,ekscytacjizwłasnejeksploracjikawałkaświata,którywy-dawałbysięwogólenieatrakcyjny,byłotaksil-ne,żewypełniałokażdążywąkomórkęmojegociała.

Silna kulturawe wspólczesnym swiecie

- moja podróz do Laponii -

MojahistoriazaczęłasięodprzeciętychpalcówioperacjiwTromso.TotamJąpozna-łam.Kobietęopięknejurodzieitakodmiennejodresztyosóbprzebywającychnasali.Wtedyjeszcze nie wiedziałam, kim jest i że to Onaotworzywrotadotejmagicznejkrainy.

Wyprawa trwała dwa wyjątkowe ale ibardzoróżneodsiebietygodnie.Wpierwszymzamieszkałam z obcą rodziną w Kautokeino.Przyjęlimniedosiebiejakswojego.Czułamsięjak członek rodziny.Uświadomiłamsobie, żejestemkimś,przedkimciludziesięotwierają.Oni bardzo chętnie opowiadali o tradycjach,rodzinnychhistoriach,otymjaksiężyjetutajnadalekiejpółnocy.Wrazznimiodwiedziłamkilkainnychrodzin,którezawszechętniemniewitały i gościły. Właściwie to w Kautokeinowszyscy są jedną wielką rodziną. Każdy znakażdegoijaktowrodziniebywazdarzająsiękłótnie,alerodzinaitakzawszetrzymasięra-zem.

Samowie nie lubią określenia „Lapończyk”.Lappw języku szwedzkim oznacza “szmate”,“łatę”.MitoSamachzostałzburzony!Zobaczy-łamcywilizowanyświatzbardzosilnąkulturą.Kulturę, która była uciskana, któramiała zo-staćwchłoniętadonorweskiegoświata,aleocalała.Dziśmająswójurząd,gaze-tęitelewizje.Swojeszkoły,wktórychucząsięwswoimjęzyku.Mają8pórroku i400okre-śleńnaśnieg.Nienależypytaćoilośćreniferów-botojestniegrzeczne,alenapewnozchęciązjedząwspólnyobiadprzyrządzonyzmięsareniferana100różnychpysznychsposobów.WichhistoriinieobyłosiębezingerencjiKo-ścioła,któryodcisnąłswojepiętnonaichkul-

turze.Byłwprowadzanyzakazjojkowania,botopodobnowiązałosięzszamaństwemipochodziłoodsamegoszatana(jojkowanie-pieśni, którenie zawierają słów,muzykapły-nąca z sercaopisująca radości i smutki czło-wieka,orazzachwytnadotaczającąprzyrodą).Laponiatonietylkoreniferyilavvo(dużyna-miotrodzinny).Oczywiściespotkałamosoby,którepamiętajączasyswojejmłodościjak wraz z rodzicamimieszkali w lavvo. Dziśgłównieużywasięgodowędzeniamięsa,albopodczasletniejwędrówkizreniferami.

WdrugimtygodniumieszkałamwAlcie,wtymczasieodbywał się tam “Sami fashionweek”.Poznałamwieluartystów,stylistów,ludziktó-rzygłębokowsercunosząswojąkulturę,alejednocześniesąotwarcinanowoczesnewpły-wy.Tworząfantastycznerzeczyz delikatnymimotywami i symbolami swojejkultury, które wkradają się we współczesnąodzież, jak i biżuterię inspirowaną naturą adokładniejtundrą.

Wywiałomnienadalekąpółnocdoludzi,któ-rzyotwierająswojedomyawrazznimiswojesercadlanieznajomych.Domiejsca,gdziesą-siadprzychodzibezzapowiedzinakawę,gdziechłódizimnojestczęstymgościem,aleniewichsercach.Może towłaśnie ciężkiewarunki klimatycznesprawiają,że“trzeba”dbaćodrugiegoczłowie-ka.Dziśkażdymadomzogrzewaniem,samo-chódczysmartfonazinternetem,więcraczejtomentalnośćisilnakulturaspajatęspołecz-ność.ToczegobymżyczyławszystkimSamomto,abyniewyzbywalisięswojejkultury,swo-ichtradycjibotodziękinimsątakwyjątkowi.

WojtanowiczDagmara