i Vit S K Ton Th

i Vit S K Ton Th

L Vn Hu, Phan Phu Tin, Ng S Lin... son tho (1272 - 1697).Vin Khoa Hc X Hi Vit Nam dch (1985 - 1992).Nh xut bn Khoa Hc X Hi (H Ni) n hnh (1993).

LI GII THIU

Nguyn Khnh Ton

Mt dn tc c nn vn ha lu i bao gi cng trng th, gi gn coi nh thing ling nhng di tch ca n, c bit l du tch ca nhng s nghip anh hng v quang vinh ca ng cha, ni ging, nhng g nhc li nhng k cng ca cc bc tin bi trong cuc u tranh v c lp, t do, v i sng m no, hnh phc ca cc th h qua.

V phng din y, nhng ci gi l di sn vn ha, tuy thuc v qu kh ca mt d vng khng bao gi tr li, nhng n vn sng bi v nhng ci chng ta lm hm nay, trong i sng vt cht cng nh trong i sng tinh thn, l tip tc ci hm qua.

Trong cc loi di sn vn ha ca dn tc, hin nay chng ta cn c bit quan tm n cc loi sch c v t nc v con ngi, v vn ha, x hi, nht l v lch s nc ta.

C s mu thun l i ny, l dn tc ta c mt lch s lu i vi mt nn vn ha c o m nhn dn ta t bao i, vi bn tay v khi c ca mnh, t xy dng ly, nhng ch cch y tm, chn trm nm, mi c ngi Vit vit v lch s t nc mnh. Cn trc , trong cc sch ca ngi Tu vit, ch thnh thong h mi ni n ci t nc ca mt dn tc "man di" gi l Giao ch, mt mnh t hu nh hoang vu, con ngi cn sng s khai, cn phi c "Thin Triu" "gio ha".

V th m trong sut c mt thi gian lch s rt di - hai, ba nghn nm, dn tc Vit Nam phi lin tc u tranh chng ha xm lc ca nc ngoi. Chh trong cuc u tranh y hy sinh gian kh, nhng anh hng bt khut y m dn tc ta xy dng v pht trin nn vn ha c o v xn ln ca mnh, tiu biu l nn vn ha i Vit thi L, Trn, L.

Cho nn, rt d hiu, cch y tm, chn trm nm, khi lch s nc ta i vo k nguyn i Vit, xut hin nhng nh s hc ln nh L Vn Hu, Ng S Lin.

i vi thi k lng danh nh thi i Vit, n l c mt bn anh hng ca, ci g c lin quan n n, du l mt cu, mt dng ch t tay nhn vt sng hoc chng kin nhng gi pht huy hong vit ra, m ta c c hay c nghe, u l ting ni thn thit t ngn xa vng li, lm rung ng tm hn ca chng ta bit bao.

Cho nn, vic ng mng l chng ta tm li c bn in xa nht ca b i Vit s k ton th. l bn in theo vn khc nm Chnh Ho th 18, tc nm 1697, m trc y tng nh khng hy vng tm thy. Cn nhng bn in chng ta vn thng dng l nhng bn in sau , vo i Nguyn.

i Vit s k ton th l mt thnh tu ca nn vn ha i Vit. N l mt cng trnh bin son lch s s ca nhiu nh s hc ni ting ca nc ta, t L Vn Hu i Trn, qua Phan Phu Tin, Ng S Lin, n Phm Cng Tr, L Hy i L.

B s c t c s u tin vi i Vit s k ton th 30 quyn ca L Vn Hu, vit xong nm 1272, trong thi k chin u oanh lit chng qun xm lc Mng - Nguyn. N c tip tc vi Phan Phu Tin, Ng S Lin th k XV, trong giai on pht trin cao nht ca nn vn ha i Vit, giao on ca v cng chng Minh, ca i Co Bnh Ng, ca ch ngha yu nc hon chnhv tin tin ca Nguyn Tri. N c hon thnh v cng b nm 1697, bin chp lch s dn tc t bui u dng nc cho n nm 1675.

Mt cng trnh s hc c xy dng trong bi cnh lch s nh th hn mang hi th ca thi i, phn nh c tng i chnh xc v y thc t ho hng ca t nc. V iu chc chn, n l kho t liu phong ph khng nhng cn thit cho ngnh s hc m cn gip ch cho nhiu ngnh khoa hc x hi khc na.

B i Vit s k ton th l mt di sn v gi ca vn ha dn tc.

Ti xin trn trng gii thiu vi cc nh khoa hc trong v ngoi nc, vi tt c bn c, bn dch i Vit s k ton th da trn vn khc nm 1697 km theo ch gii, sch dn v bn chp nguyn vn ch Hn.

Ti hy vng cng trnh xut bn ny s p ng c yu cu nghin cu ca cc nh s hc, cc nh khoa hc thuc nhiu ngnh khoa hc x hi trong nc, cc nh Vit Nam hc trn th gii v tt c nhng ai mun tm hiu nghin cu lch s Vit Nam.

i V i t S K N g o i K T o n T h

Quyn I

[1a] Triu Lit i Phu, Quc T Gim T Nghip, Kim S Quan Tu Son, Thn Ng S Lin Bin

Xt: Thi Hong dng mun nc, ly a gii Giao Ch v pha Ty Nam, xa ngoi t Bch Vit. Vua Nghiu sai Hy th1 n Nam Giao2 nh t Giao Ch phng Nam. Vua V chia chn chu3 th Bch Vit4 thuc phn t chu Dng, Giao Ch thuc v y. T i Thnh Vng nh Chu [1063-1026 TCN] mi gi l Vit Thng th5 , tn Vit bt u c t y.

K H n g B n g T h

Kinh Dng Vng

[1b] Tn hy l Lc Tc, con chu h Thn Nng6 .

Nhm Tut, nm th 17 . Xa chu ba i ca Vim h Thn Nng l Minh sinh ra Nghi, sau Minh nhn i tun phng Nam, n Ng Lnh8 ly con gi V Tin, sinh ra vua [Kinh Dng Vng]. Vua l bc thnh tr thng minh, Minh rt yu qu, mun cho ni ngi. Vua c nhng cho anh, khng dm vng mnh. Minh mi lp Nghi l con ni ngi, cai qun phng Bc, phong cho vua lm Kinh Dng Vng, cai qun phng Nam, gi l nc Xch Qu.

Vua ly con gi ng nh Qun tn l Thn Long9 sinh ra Lc Long Qun (Xt: ng k chp: thi Kinh Dng c ngi n b chn d, t xng l con gi t ca ng nh Qun, ly con th ca

Kinh Xuyn, b b, vit th nh Liu Ngh tu vi ng nh Qun. Th th Kinh Xuyn v ng nh i i lm thng gia vi nhau t lu ri).

Lc Long Qun

[2a] Tn hy l Sng Lm, con ca Kinh Dng Vng.

Vua ly con gi ca Lai l u C, sinh ra trm con trai (tc truyn sinh trm trng), l t ca Bch Vit. Mt hm, vua bo u C rng: "Ta l ging rng, nng l ging tin, thy ha khc nhau, chung hp tht kh". Bn t bit nhau, chia 50 con theo m v ni, 50 con theo cha v min Nam (c bn chp l v Nam Hi), phong cho con trng lm Hng Vng, ni ngi vua.

S thn Ng S Lin ni: Khi tri t mi m mang, c th do kh ha ra, l Bn C th. C kh ha ra ri sau c hnh ha, khng th g ngoi hai kh m dng c. Kinh Dch ni: "Tri t nung , vn vt thun ha, c ci hp tinh, vn vt ha sinh"10 . Cho nn c v chng ri sau mi c cha con, c cha con ri sau mi c vua ti. [2b] Nhng thnh hin sinh ra, tt c khc thng, l do mnh tri. Nut trng chim huyn iu m sinh ra nh Thng11 , gim vt chn ngi khng l m dy nh Chu12 , u l ghi s thc nh th. Con chu Thn Nng th l Minh ly con gi V Tin m sinh Kinh Dng Vng, tc l thy t ca Bch Vit. Vng ly con gi Thn Long sinh ra Lc Long Qun, Lc Long Qun ly con gi Lai m c phc lnh sinh trm con trai. chng phi l ci gy nn c nghip ca nc Vit ta hay sao? Xt sch Thng Gim Ngoi k (4)13 ni: Lai l con Nghi; c theo s ghi chp y th Kinh Dng Vng l em rut Nghi, th m kt hn vi nhau, c l v i y cn hoang s, l nhc cha t m nh th chng?

Hng Vng

[3a] Con Lc Long Qun (khng r tn hy)14 , ng Phong Chu (nay l huyn Bch Hc)15 .

Hng Vng ln ngi, t quc hiu l Vn Lang (nc ny ng gip bin Nam Hi, ty n Ba Thc, bc n h ng nh, nam gip nc H Tn, tc nc Chim Thnh, nay l Qung Nam), chia nc lm 15 b l: Giao Ch, Chu Din, V Ninh, Phc Lc, Vit Thng, Ninh Hi, Dng Tuyn, Lc Hi, V nh, Hoi Hoan, Cu Chn, Bnh Vn, Tn Hng, Cu c; u l t thn thuc ca Hng

Vng; cn b gi l Vn Lang l ni vua ng 16 . t tng vn gi l Lc Hu, tng v gi l Lc Tng (ch Lc Tng, sau chp sai l Hng Tng17 ). Con trai vua gi l Quan Lang, con gi vua gi l M Nng. Quan coi vic gi l B Chnh, i i cha truyn con ni, gi l ph o. Vua cc i u gi l Hng Vng. By gi dn rng ni thy sng ngi khe sui u c tm c, nn r nhau i bt c n, thng b thung lung lm hi, [3b] n tha vi vua. Vua ni: "Ngi man ni khc vi cc loi thy tc; cc thy tc y a cng loi m ght khc loi, cho nn mi b chng lm hi. Ri vua bo mi ngi ly mc v hnh thy qui mnh. T y thung lung trng thy khng cn hi na. Tc v mnh ca ngi Bch Vit c l bt u t y.

i Hng Vng th 6, hng Ph ng, b V Ninh c ngi nh giu, sinh mt con trai, n nm hn ba tui n ung bo ln nhng khng bit ni ci. Gp lc trong nc c tin nguy cp, vua sai ngi i tm ngi c th nh lui c gic. Ngy hm y, a tr bng ni c, bo m ra mi thin s vo, ni: "Xin cho mt thanh gm, mt con nga, vua khng phi lo g". Vua ban cho gm v nga, a tr lin phi nga vung gm tin ln trc, quan qun theo sau, nh tan qun gic chn ni V Ninh18 . Qun gic t quay gio nh ln nhau, cht rt nhiu, bn sng st u rp ly, tn gi a tr y l thin tng, lin n xin hng c. a tr phi nga [4a] ln tri m i. Vua sai sa sang ch vng nh ca a tr lp n th, tu thi cng t. V sau, L Thi T phong l Xung Thin Thn Vng. (n th cnh cha Kin S, hng Ph ng).

Thi Thnh Vng nh Chu [1063-1026 TCN], nc Vit ta ln u sang thm nh Chu (khng r vo i Hng Vng th my), xng l Vit Thng th, hin chim tr trng. Chu Cng ni: "Chnh lnh khng ban n th ngi qun t khng coi ngi ta l b ti ca mnh", ri sai lm xe ch nam a s gi v nc.

Cui thi Hng Vng, vua c con gi gi l M Nng, nhan sc xinh p. Thc Vng nghe ting, n cu hn. Vua mun g, nhng Hng hu can rng: "H mun chim nc ta, ch ly vic hn nhn lm c m thi". Thc Vng v chuyn y bng on gin. Vua mun tm ngi xng ng g, bo cc b ti rng: "a con gi ny l ging tin, ngi no c ti c mi cho lm r". By gi c hai ngi t ngoi n, ly di sn cu hn. Vua ly lm l, hi th h tha rng mt ngi l [4b] Sn Tinh, mt ngi l Thy Tinh, u trong ci c, nghe nh vua c thnh n, nh bo n xin lnh mnh. Vua ni: "Ta c mt ngi con gi, l no li c c hai r hin?". Bn hn n ngy hm sau, ai em snh l n trc th g cho ngi y. Hai ngi vng li, ly t ra v. Hm sau, Sn Tinh em cc chu bu vng bc, chim ni th rng n dng. Vua y hn g con cho. Sn Tinh n v v ngn ni cao trn ni Tn Vin. Thy Tinh cng em snh l n sau, gin tic l khng kp, bn ko my lm ma, dng nc trn ngp, em cc loi thy tc ui theo. Vua cng Sn Tinh ly li st chng ngang thng lu sng T Lim19 chn li. Thy Tinh theo sng khc, t Ly Nhn vo chn ni Qung Oai20 ri theo dc b ln ca sng Ht, ra sng ln21 m r vo sng nh Tn Vin, ni ni o su thnh vc thnh chm, cha nc mu nh p. Sn Tinh c php thn bin ha, gi [5a]22 ngi man an tre lm ro chn nc, ly n bn xung, cc loi c vy v c v trng

tn u chy trn c. Rt cuc Thy Tinh khng th xm phm c ni Tn Vin. (Tc truyn Sn Tinh v Thy Tinh t y v sau i i th on, mi nm ma nc to thng vn nh nhau).

Ni Tn Vin l dy ni cao ca nc Vit ta, s linh thing rt ng nghim. M Nng ly Sn Tinh, Thc Vng tc gin, dn li con chu phi dit Vn Lang m chim ly nc. n i chu l Thc Phn c dng lc, bn nh ly nc.

S thn Ng S Lin ni: Thi Hng Vng t ch hu lm phn giu, chia nc lm 15 b. 15 b y u c trng v t. Vua theo th bc ct t cc con th cai tr. Ni 50 con theo m v ni, lm sao bit khng phi l nh th? V m lm qun trng, cc con u lm cha mt phng. C xem nh t trng ngi man ngy nay xng l nam ph o, [5b] n ph o (nay bn triu i ch ph o ___ ___ thnh ch ph o ___ ___ th c l ng nh th). Cn nh vic Sn Tinh, Thy Tinh th rt l qui n, tin sch chng bng khng c sch, hy tm thut li chuyn c truyn li s nghi ng thi).

Tr ln l [k] Hng Bng th, t Kinh Dng Vng c phong nm Nhm Tut, cng thi vi Nghi, truyn n cui thi vua Hng Vng, ngang vi i Non Vng nh Chu nm