ĐÁNH GIÁ DIỄN BIẾN CHẤT LƯỢNG NƯỚC LƯU VỰC SÔNG CẦU ĐOẠN CHẠY QUA TỈNH THÁI NGUYÊN GIAI ĐOẠN 2008 – 2013

8/20/2019 ĐÁNH GIÁ DIỄN BIẾN CHẤT LƯỢNG NƯỚC LƯU VỰC SÔNG CẦU ĐOẠN CHẠY QUA TỈNH THÁI NGUYÊN GIAI ĐOẠN 2…

1/105

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

PHẠM THỊ THẢO

ĐÁNH GIÁ DIỄN BIẾN CHẤT LƯỢ NG NƯỚ C LƯ U VỰ C

SÔNG CẦU ĐOẠN CHẠY QUA TỈNH THÁI NGUYÊN

GIAI ĐOẠN 2008 – 2013

LUẬN VĂN THẠC SĨ

HÀ NỘI, NĂM 2014


2/105

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

PHẠM THỊ THẢO

ĐÁNH GIÁ DIỄN BIẾN CHẤT LƯỢ NG NƯỚ C LƯ U VỰ C

SÔNG CẦU ĐOẠN CHẠY QUA TỈNH THÁI NGUYÊN

GIAI ĐOẠN 2008 – 2013

CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC MÔI TR ƯỜ NG

MÃ SỐ:60.44.03.01

NGƯỜ I HƯỚ NG DẪN KHOA HỌC:

GS.TS TR ẦN ĐỨ C VIÊN

HÀ NỘI, NĂM2014


3/105

H ọc viện Nông nghiệ p Việt Nam – Luận văn Thạc s ỹ Khoa học Nông nghiệ p Page i

LỜ I CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là k ết quả nghiên cứu của tôi. Các số liệu, k ết quả

nêu trong luận văn này là trung thực và chưa từng đượ c ai công bố trong bất k ỳ

công trình nào.Tôi xin cam đoan r ằng, mọi sự giúp đỡ trong quá trình thực hiện luận văn

đã đượ c cảm ơ n, các thông tin trích dẫn đã chỉ rõ nguồn gốc.

Hà N ội, ngày......tháng...... năm 201....

Tác giả luận văn

Phạm Thị Thảo


4/105

H ọc viện Nông nghiệ p Việt Nam – Luận văn Thạc s ỹ Khoa học Nông nghiệ p Page ii

LỜ I CẢM Ơ N

Lờ i đầu tiên, tôi xin chân thành cảm ơ n thầ y giáo GS.TS. TR Ầ N ĐỨ C

VIÊNng ườ i đ ã tr ự c ti ế p hướ ng d ẫ n tôi hoàn thành luận văn. V ớ i nhữ ng l ờ ichỉ d ẫ n, nhữ ng tài li ệu, sự t ận tình hướ ng d ẫ n và nhữ ng l ờ i động viên của

Thầ y đ ã giúp tôi vượ t qua nhi ều khó khăn trong quá trình thự c hi ện luận văn

này.

Tôi cũng xin cảm ơ n quý thầ y cô gi ảng d ạ y trong chươ ng trình cao học

“Khoa học Môi tr ườ ng” đ ã truyền d ạ y nhữ ng ki ế n thứ c quý báu, nhữ ng ki ế n

thứ c này r ấ t hữ u ích và giúp tôi nhi ều khi thự c hi ện nghiên cứ u. Đặc bi ệt, tôi

xin cám ơ n về nhữ ng góp ý có ý nghĩ a r ấ t l ớ n khi tôi thự c hi ện đề cươ ng

nghiên cứ u.

Cuố i cùng tôi xin g ử i l ờ i cảm ơ n sâu sắc nhấ t t ớ i gia đ ình, bạn bè đ ã

luôn bên cạnh quan tâm, giúp đỡ tôi trong quá trình học t ậ p cũng như cuộc

số ng.

Tôi xin chân thành cảm ơ n !

Hà N ội, ngày tháng năm 2014

Tác giả luận văn

Phạm Thị Thảo


5/105

H ọc viện Nông nghiệ p Việt Nam – Luận văn Thạc s ỹ Khoa học Nông nghiệ p Page iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i

LỜI CẢM Ơ N ........................................................................................................ iiMỤC LỤC ............................................................................................................. iii

DANH MỤC BẢ NG .............................................................................................. v

DANH MỤC HÌNH, ĐỒ THỊ ............................................................................... vi

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .............................................................................. viii

MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1

Chươ ng 1: TỔ NG QUAN TÀI LIỆU .................................................................... 3

1.1. Lưu vực sông ................................................................................................... 31.1.1. Khái quát chung về l ư u vự c sông ........................................................ 3

1.1.2. Vai trò của l ư u vự c sông ..................................................................... 4

1.2. Ô nhiễm nướ c lưu vực sông ở Việt Nam ........................................................ 5

1.2.1. Các nguồn gây ô nhiễ m l ư u vự c sông ................................................. 5

1.2.2. Tình hình ô nhiễ m l ư u vự c sông .......................................................... 6

1.3.Tình hình quản lý môi tr ườ ng nướ c lưu vực sông ......................................... 12

1.3.1. Quy định pháp luật liên quan đế n quản lý chấ t l ượ ng nướ c l ư u vự c

sông ...................................................................................................................... 12

1.3.2. T ổ chứ c quản lý môi tr ườ ng l ư u vự c sông ........................................ 13

1.3.3. Thự c hiện quy hoạch l ư u vự c sông .................................................... 14

1.3.4. Xây d ự ng nguồn l ự c........................................................................... 14

1.3.5. S ự tham gia của cộng đồng ............................................................... 17

Chươ ng 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠ NG PHÁP NGHIÊN CỨ U .......................... 18

2.1. Đối tượ ng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 18

2.1.1. Đố i t ượ ng nghiên cứ u ........................................................................ 18

2.1.2. Phạm vi nghiên cứ u ........................................................................... 18

2.2. Nội dung nghiên cứu ..................................................................................... 19

2.3. Phươ ng pháp nghiên cứu ............................................................................... 19


6/105

H ọc viện Nông nghiệ p Việt Nam – Luận văn Thạc s ỹ Khoa học Nông nghiệ p Page iv

2.3.1. Phươ ng pháp thu thậ p số liệu thứ cấ p .............................................. 19

2.3.2. Phươ ng pháp k ế thừ a ........................................................................ 19

2.3.3. Phươ ng pháp thu thậ p số liệu sơ cấ p ................................................ 21

2.3.4. Phươ ng pháp d ự báo t ải l ượ ng phát thải .......................................... 222.3.5. Phươ ng pháp so sánh ........................................................................ 23

2.3.6. Phươ ng pháp xử lý số liệu ................................................................. 23

Chươ ng 3. K ẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬ N ........................................................... 24

3.1. Điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội tỉnh Thái Nguyên ..................................... 24

3.1.1. Điề u kiện t ự nhiên ............................................................................. 24

3.1.5. Tài nguyên khoáng sản ...................................................................... 29

4.1.6. Tài nguyên đấ t và cơ cấ u sử d ụng đấ t ............................................... 31

3.1.7 . Tài nguyên r ừ ng ............................................................................... 33

3.1.2. Đặc đ iể m kinh t ế - xã hội t ỉ nh Thái Nguyên ...................................... 34

3.2 Các nguồn tác động lên lưu vực sông Cầu ..................................................... 37

3.2.1. Nguồn thải công nghiệ p .................................................................... 38

3.2.2. Nguồn thải nông nghiệ p .................................................................... 41

3.2.3. Nguồn thải y t ế .................................................................................. 45

3.2.4. Nguồn thải sinh hoạt ......................................................................... 47

3.2.5. Hoạt động khai thác khoáng sản ....................................................... 49

3.2.6. Suy giảm chấ t l ượ ng r ừ ng ................................................................. 49

3.3. Đánh giá hiện tr ạng và diễn biến chất lượ ng nướ c sông Cầu đoạn chảy qua

tỉnh Thái Nguyên .................................................................................................. 51

3.4. Đề xuất các gải pháp nhằm bảo vệ và sử dụng hợ p lý môi tr ườ ng nướ c lưu

vực sông Cầu đoạn chảy qua địa bàn tỉnh Thái Nguyên ...................................... 68

3.4.1. Dự báo t ải l ượ ng phát thải ................................................................ 68

3.4.2. Đề xuấ t giải pháp quản lý bảo vệ và sử d ụng môi tr ườ ng nướ c sông C ầu 71

K ẾT LUẬ N VÀ KIẾ N NGHỊ.............................................................................. 78

K ẾT LUẬ N .......................................................................................................... 78

KIẾ N NGHỊ ......................................................................................................... 78

TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 79


7/105

H ọc viện Nông nghiệ p Việt Nam – Luận văn Thạc s ỹ Khoa học Nông nghiệ p Page v

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Các vị trí quan tr ắc trên sông Cầu ....................................................... 20

Bảng 3.1. Nhiệt độ trung bình tại Thái Nguyên (0C) ........................................... 26

Bảng 3.2. Tổng lượ ng mưa các tháng trong năm (mm) ....................................... 27

Bảng 3.3. Đặc tr ưng hình thái các sông lưu vực Sông Cầu ................................. 27

Bảng 3.4. Hiện tr ạng sử dụng đất ......................................................................... 32

Bảng 3.5. Cơ cấu sử dụng đất phân theo đơ n vị hành chính ................................ 32

Bảng 3.6. Đơ n vị hành chính tỉnh Thái Nguyên .................................................. 34

Bảng: 3.7. Dân số Thái Nguyên qua các năm (ĐV:ngườ i) .................................. 35

Bảng 3.8: GDP theo ngành tại Thái Nguyên. ...................................................... 37

Bảng 3.9. Các cơ sở sản xuất công nghiệ p trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên phântheo một số ngành công nghiệ p chủ yếu .............................................................. 38

Bảng 3.10. Lưu lượ ng nướ c thải của một số cở sở công nghiệ p trên địa bàn tỉnh

Thái Nguyên ......................................................................................................... 39

Bảng 3.11.Số lượ ng gia súc, gia cầm tỉnh Thái Thái Nguyên năm 2013 ............ 43

Bảng 3.12. Thống k ế số lượ ng gia súc, gia cầm trên địa bàn tỉnh qua ................ 44

các năm ................................................................................................................. 44

Bảng 3.13.Định mức tải lượ ng ô nhiễm chăn nuôi theo WHO ............................ 44Bảng 3.14. Ướ c tính tổng tải lượ ng chăn nuôi từ năm 2008 -2013 theo WHO ... 45

Bảng 3.15. Số cơ sở khám chữa bệnh trên địa bàn tỉnh ....................................... 46

Bảng 3.16. Lưu lượ ng nướ c thải y tế trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên .................. 47

Bảng 3.17. Ướ c tính lượ ng thải sinh hoạt trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên ........... 48

Bảng 3.18. Lưu lượ ng nướ c thải tại cơ sở khai thác khoáng sản ......................... 49

Bảng 3.19. Diện tích r ừng từ năm 2008 -2013 .................................................... 50

Bảng 3.20. Ướ c tính lưu lượ ng nướ c thải và tải lượ ng BOD trong nướ c thải từ

các KCN, CCN, (ĐCN) tỉnh Thái Nguyên. ......................................................... 69

Bảng 3.21. Ướ c tính lượ ng nướ c thải sinh hoạt và tải lượ ng BOD, COD ........... 70

Bảng 3.22. Ướ c tính lượ ng nướ c thải và chất thải r ắn phát sinh cho ngành ........ 71

y tế ........................................................................................................................ 71


8/105

H ọc viện Nông nghiệ p Việt Nam – Luận văn Thạc s ỹ Khoa học Nông nghiệ p Page vi

DANH MỤC HÌNH, ĐỒ THỊ

Hình 1.1. Diễn biến hàm lượ ng BOD5 trên sông Nhuệ năm 2007-2011 ............. 10

Hình 1.2. Diễn biến hàm lượ ng COD trên sông Đáy năm 2007 -2011. .............. 10Hình 2.1. Bản đồ lưu vực sông Cầu ..................................................................... 18

Hình 2.2. Sơ đồ các điểm quan tr ắc trên sông Cầu.............................................. 21

Hình 3.1. Vị trí tỉnh Thái Nguyên ........................................................................ 24

Hình 3.2. Sơ đồ phân bố khoáng sản trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên .................. 31

Hình 3.3. Mật độ dân số các huyện/thị xã/ TP năm 2013 ................................... 35

Hình 3.4. Biểu đồ cơ cấu đóng góp của 3 khu vực kinh tế trong tổng GDP. ...... 37

Hình 3.5. Bản đồ quy hoạch phát triển công nghiệ p tỉnh Thái Nguyên .............. 40

Hình 3.6. Diễn biến DO trên sông Cầu từ năm 2008-20013 ............................... 52

Hình 3.7. Đồ thị dạng hộ p thể hiện giá tr ị DO ..................................................... 52

Hình 3.8. Diễn biến hàm lượ ng BOD5 mùa khô năm 2008 -2013 ....................... 53

Hình 3.9. Diễn biến hàm lượ ng BOD5 mùa mưa năm 2008 -2013 ...................... 53

Hình 3.10. Diễn biến hàm lượ ng BOD5 trung bình năm 2008 -2013 .................. 54

Hình 3.11. Đồ thị dạng hộ p thể hiện giá tr ị BOD5 ............................................... 54

Hình 3.12. Diễn biến hàm lượ ng COD mùa khô năm 2008 -2013 ...................... 55

Hình 3.13. Diễn biến hàm lượ ng COD mùa mưa năm 2008 -2013 ..................... 55

Hình 3.14. Diễn biến hàm lượ ng COD trung bình năm 2008 -2013 ................... 56

Hình 3.15. Đồ thị dạng hộ p thể hiện giá tr ị COD ................................................ 56

Hình 3.16. Diễn biến hàm lượ ng NH4+ mùa khô năm 2008 -2013 ...................... 57

Hình 3.17. Diễn biến hàm lượ ng NH4+ mùa mưa năm 2008 -2013 ..................... 57

Hình 3.18. Diễn biến hàm lượ ng NH4+trung bình năm 2008 -2013 .................... 58

Hình 3.19. Đồ thị dạng hộ p thể hiện giá tr ị NH4+ ................................................ 58

Hình 3.20. Diễn biến hàm lượ ng NO2- mùa khô năm 2008 -2013 ...................... 59Hình 3.21. Diễn biến hàm lượ ng NO2

- mùa mưa năm 2008 -2013 ..................... 59

Hình 3.22. Diễn biến hàm lượ ng NO2- trung bình năm 2008 -2013 ................... 60

Hình 3.23. Đồ thị dạng hộ p thể hiện giá tr ị .......................................................... 60

Hình 3.24. Diễn biến hàm lượ ng .......................................................................... 61


9/105

H ọc viện Nông nghiệ p Việt Nam – Luận văn Thạc s ỹ Khoa học Nông nghiệ p Page vii

Hình 3.24. Đồ thị dạng hộ p thể hiện giá tr ị .......................................................... 61

Hình 3.25. Diễn biến hàm lượ ng TSS mùa khô năm 2008 -2013 ........................ 62

Hình 3.26. Diễn biến hàm lượ ng TSS mùa mưa năm 2008 -2013 ....................... 63

Hình 3.27. Diễn biến hàm lượ ng TSS trung bình năm 2008 -2013 ..................... 63Hình 3.28. Đồ thị hình hộ p thể hiện TSS ............................................................. 64

Hình3.29. Diễn biến hàm lượ ng Fe mùa khô năm 2008 -2013 ............................ 64

Hình 3.30. Diễn biến hàm lượ ng Fe mùa mưa năm 2008 -2013 ......................... 65

Hình 3.31. Diễn biến hàm lượ ng Fe trung bình năm 2008 -2013 ........................ 65

Hình 3.32. Đồ thị hình hộ p thể hiện Fe ................................................................ 66

Hình 3.32. Diễn biến hàm lượ ng Coliform mùa khô năm 2008 -2013 ................ 66

Hình 3.33. Diễn biến hàm lượ ng Coliform mùa mưa năm 2008 -2013 ............... 67

Hình 3.34. Diễn biến hàm lượ ng Coliform trung bình năm 2008 -2013 ............. 67


10/105

H ọc viện Nông nghiệ p Việt Nam – Luận văn Thạc s ỹ Khoa học Nông nghiệ p Page viii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BVMT Bảo vệ môi tr ườ ng

BVTV Bảo vệ thực vật

CP Chính phủ

KT-XH Kinh tế xã hội

KCN Khu công nghiệ p

LVS Lưu vực sông

NĐ Nghị định

NN&PTNT Nông nghiệ p và phát triển nông thôn

QCVN Quy chuẩn Việt Nam

TNN Tài nguyên nướ c

TNMT Tài nguyên môi tr ườ ng

TP Thành phố

TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam

WHO Tổ chức y tế thế giớ i


11/105

H ọc viện Nông nghiệ p Việt Nam – Luận văn Thạc s ỹ Khoa học Nông nghiệ p Page 1

MỞ ĐẦU

Lưu vực sông Cầu là một nhánh quan tr ọng của lưu vực sông Thái Bình,

đây là nơ i lưu tr ữ nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào, cấ p nướ c cho các hoạt

động phát triển kinh tế - xã hội và đờ i sống sinh hoạt của ngườ i dân. Vớ i chiềudài 288 km, LVS Cầu bắt nguồn từ dãy Pia-Bi-óc (Bắc K ạn) và chảy qua các tỉnh

phía Bắc: Bắc K ạn, Thái Nguyên, Bắc Ninh, Bắc Giang, V ĩ nh Phúc, Hà Nội và

Hải Dươ ng. Nướ c sông Cầu tiế p nhận nướ c thải chủ yếu từ các hoạt động sản

xuất nông nghiệ p, công nghiệ p, sinh hoạt, khai khoáng... của các tỉnh thành này

vớ i tốc độ ngày càng nghiêm tr ọng gây suy thoái chất lượ ng nướ c sông.

Thái Nguyên là một trung tâm kinh tế - xã hội lớ n của khu vực Đông Bắc

hay cả vùng trung du và miền núi phía Bắc. Là một thành phố công nghiệ p nằm

bên bờ sông Cầu. Vớ i vị trí địa lý thuận lợ i cùng vớ i nguồn tài nguyên đất, nướ c,

khoáng sản,… phong phú và đa dạng, Thái Nguyên có nhiều thuận lợ i trong phát

triển kinh tế. Trong những năm gần đây, kinh tế Thái Nguyên đạt tốc độ phát

triển cao (GDP tăng 8-14%/năm), đặc biệt là các ngành công nghiệ p, dịch vụ có

tốc độ tăng tr ưở ng nhanh. Theo quy hoạch phát triển từ nay đến 2020 tốc độ tăng

tr ưở ng GDP của Thái Nguyên đến 12-15%/năm, cao hơ n mức tăng trung bình

của cả nướ c (8-9%/năm). Tuy nhiên, cùng vớ i tốc độ phát triển kinh tế - xã hội

đã kéo theo những vấn đề liên quan tr ực tiế p đến môi tr ườ ng và Thái Nguyên

cũng không nằm ngoài quy luật đó.

Hàng năm, sông Cầu trên địa bàn tỉnh tiế p nhận khoảng 35 triệu m3 nướ c

thải chưa qua xử lý của hơ n 1.000 cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, khai thác

và chế biến khoáng sản, các bệnh viện và các khu công nghiệ p trên địa bàn. Theo

số liệu quan tr ắc trong những năm gần đây cho thấy, chất lượ ng nướ c sông Cầu

chảy qua tỉnh Thái Nguyên đã suy giảm một cách nghiêm tr ọng. Hầu hết các chỉ

tiêu chất lượ ng nướ c đều không đạt tiêu chuẩn chất lượ ng nguồn loại A (QCVN

08 -2008). Vì vậy, việc tìm hiểu sự tác động đó trong những năm gần đây đã gây

ra những thay đổi như thế nào đến chất lượ ng nướ c lưu vực sông Cầu tôi tiến

hành đề tài “ Đánh giá di ễ n bi ế n chấ t l ượ ng nướ c l ư u vự c sông C ầu đ oạn chạ y

qua t ỉ nh Thái Nguyên giai đ oạn 2008 – 2013”.


12/105


Mục đích nghiên cứ u

Xác định các nguồn thải gây ảnh hưở ng tớ i chất lượ ng nướ c lưu vực sông

Cầu đoạn chảy qua địa phận tỉnh Thái Nguyên.

Đánh giá diễn biến chất lượ ng nướ c và đề xuất biện pháp quản lý, bảo vệ chất lượ ng nướ c lưu vực sông.

Yêu cầu của đề tài

Thông tin, dữ liệu thu thậ p phải chính xác, phản ánh đượ c những thay đổi

và diễn biến chất lượ ng nướ c sông Cầu.

Các giải pháp đề xuất phải đảm bảo tính thực tiễn.


13/105


Chươ ng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. Lư u vự c sông

1.1.1. Khái quát chung về l ư u vự c sông

Lưu vực sông (LVS): là phần diện tích bề mặt đất trong tự nhiên mà mọilượ ng nướ c mưa khi r ơ i xuống sẽ tậ p trung lại thành những dòng chảy và thoát ra

bằng một con sông. (Th.S Đỗ Đức Dũng, 2009)

Về mặt hình thái, một lưu vực sông có thể chia thành các vùng thượ ng

lưu, trung lưu và hạ lưu.

Vùng thượ ng l ư u: thườ ng là các vùng núi cao vớ i địa hình dốc, chia cắt

phức tạ p. Đây là nơ i khở i nguồn của dòng sông và bề mặt thườ ng bao phủ bằng

những cánh r ừng thượ ng nguồn như những kho nướ c xanh có vai trò điều hòa

dòng chảy, làm giảm dòng chảy đỉnh lũ và tăng lượ ng dòng chảy mùa cạn cho

khu vực hạ lưu.

Trung l ư u: thườ ng là vùng đồi núi hoặc cao nguyên có địa hình thấ p và

thoải hơ n, là vùng trung gian chuyển nướ c xuống vùng hạ lưu. Tại vùng trung

lưu, các con sông thườ ng có độ dốc nhỏ hơ n, lòng sông bắt đầu mở r ộng hơ n và

bắt đầu có bãi, đáy sông có nhiều cát mịn. Các bãi ven sông thườ ng có nguy cơ bị

ngậ p nướ c tạo thành các bãi chứa lũ tạm thờ i.

H ạ l ư u: là vùng thấ p nhất của lưu vực sông, phần lớ n là đất bồi tụ lâu năm

có thể tạo nên các vùng đồng bằng r ộng. Nói chung các sông khi chảy đến hạ lưu

thì mặt cắt sông mở r ộng, sông thườ ng phân thành nhiều nhánh đổ ra biển. Sông

ở hạ lưu thườ ng có độ dốc nhỏ, dòng bùn cát chủ yếu ở đáy sông là cát mịn và

bùn. Do mặt cắt sông mở r ộng nên tốc độ nướ c giảm nhỏ khiến cho quá trình bồi

lắng là chủ yếu, còn xói lở chỉ xảy ra trong mùa lũ tại một số điểm nhất định. Tại

hạ lưu gần biển các sông thườ ng dễ bị phân nhánh, lòng sông biến dạng uốn khúc

theo hình sin và thườ ng có sự biến đổi về hình thái dướ i tác động của các quá

trình bồi, xói liên tục.


14/105


Lưu vực sông là một hệ thống mở và luôn tươ ng tác vớ i tầng khí quyển

bên trên thông qua hoạt động của hoàn lưu khí quyển và chu trình thủy văn, nhờ

đó hàng tr ăm lưu vực sông đều nhận đượ c một lượ ng nướ c đến từ mưa để sử

dụng cho các nhu cầu của con ngườ i và duy trì hệ sinh thái.

1.1.2. Vai trò của l ư u vự c sông

LVS là một hệ thống vô cùng quan tr ọng của tự nhiên vớ i các chức năng

r ất quan tr ọng đối vớ i con ngườ i, là nơ i cư trú của con ngườ i và thế giớ i sinh vật,

cung cấ p các nguồn tài nguyên đồng thờ i là nơ i chứa đựng và đồng hóa các chất

thải do quá trình sống của con ngườ i và các sinh vật thải ra tạo dựng sự cân bằng

cảu quá trình sinh thái.

Nguồn nướ c trên các lưu vực sông là nguồn tài nguyên quý giá của tự

nhiên ban cho con ngườ i nên tất cả những ngườ i sinh sống trên lưu vực sông đều

có quyền khai thác sử dụng. Việc sử dụng nướ c có mối liên quan mật thiết vớ i sử

dụng đất và ảnh hưở ng đến hệ sinh thái lưu vực. Sự phát triển KT –XH và cuộc

sống của muôn loài trên LVS không thể bền vững nếu không cung cấ p đúng và

đủ nướ c theo thờ i gian và không gian, đảm bảo cả số lượ ng và chất lượ ng. Đối

vớ i một quốc gia nướ c cũng tươ ng tự như đất đai, hầm mỏ, r ừng , biển … đều là

tài nguyên vô cùng quý báu. Không phải ngẫu nhiên mà các khu dân cư trù phú,các thủ đô, thành phố lớ n đều nằm trên các triền sông: Hà Nội bên bờ sông Hồng,

Huế - sông Hươ ng, Pari - sông Xen, London – sông Themizơ .

Tr ướ c kia, khi công nghiệ p chưa phát triển, con ngườ i sống bằng tr ồng

tr ọt và chăn nuôi nhờ những đồng bằng phì nhiêu ven sông nhiều nướ c. Khi chưa

có phươ ng tiện giao thông hiện đại thì nguồn nướ c sông ngòi là những luồng vận

chuyển chủ yếu. Các nhà khoa học trên thế giớ i đều cho r ằng nền văn minh của

một đất nướ c là “ đất màu mỡ , đất có đủ nướ c và đất không bị r ửa trôi xói mòn điđến nghèo kiệt”.

Ngày nay trong điều kiện phát triển mớ i của nền kinh tế quốc dân, không

một hoạt động nào của con ngườ i mà không liên quan tớ i khai thác sông ngòi,

nguồn nướ c. Nướ c sông chảy qua các công trình đầu mối như cống lấy nướ c,


15/105


tr ạm bơ m đi vào các ống dẫn nướ c, kênh mươ ng để phục vụ cho sinh hoạt , tướ i

ruộng, chăn nuôi, nướ c dùng cho luyện kim, nướ c quay các tuốc bin phát điện,

phục vụ cho giao thông vận tải….(PGS.TS.Phạm Ngọc Dũng và cs, 2005).

1.2. Ô nhiễm nướ c lư u vự c sông ở Việt Nam

1.2.1. Các nguồn gây ô nhi ễ m l ư u vự c sông

Tại mỗi lưu vực sông, theo tình hình phát triển kinh tế xã hội trong khu

vực, tỷ lệ đóng góp lượ ng thải ô nhiễm của các ngành có khác nhau.

1.2.1.1. N ướ c thải sinh hoạt

Lượ ng nướ c thải sinh hoạt đổ vào các sông hàng năm đều tăng do tốc độ

đô thị hóa cao. Nướ c thải sinh hoạt chiếm trên 30% tổng lượ ng thải đổ tr ực tiế p

ra các sông hồ, hay kênh r ạch dẫn ra sông. Mức đô thị hóa diễn ra vớ i tốc độ nhanh, năm 1990 cả nướ c có 550 đô thị, đến tháng 6 năm 2012 đã là 758 đô thị.

Bên cạnh đó, không chỉ ở thành thị, mà ngay cả ở khu vực nông thôn, lượ ng

nướ c thải sinh hoạt chiếm tỷ lệ r ất lớ n và tăng nhanh qua các năm.Hầu hết nướ c

thải sinh hoạt của các thành phố đều chưa đượ c xử lý, tr ực tiế p đổ vào các kênh

mươ ng và chảy thẳng ra sông gây ra ô nhiễm môi tr ườ ng nướ c mặt. Phần lớ n các

đô thị đều chưa có nhà máy xử lý nướ c thải tậ p trung, hoặc đã xây dựng nhưng

chưa đi vào hoạt động, hoặc hoạt động không có hiệu quả. (Báo cáo môi tr ườ ng

quốc gia năm 2012 – Môi tr ườ ng nướ c mặt)

1.2.1.2. N ướ c thải công nghiệ p

Trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệ p hóa, hiện đại hóa đất nướ c, nhiều

ngành công nghiệ p đượ c mở r ộng quy mô sản xuất, cũng như phạm vi phân bố.

Cùng vớ i đó là sự gia tăng lượ ng nướ c thải lớ n, nhưng mức đầu tư cho hệ thống

xử lý nướ c thải chưa đáp ứng yêu cầu. Số lượ ng khu công nghiệ p (KCN) có hệ

thống xử lý nướ c thải vẫn đang ở mức trung bình (50-60%), hơ n nữa 50% trong

số đó vẫn chưa hoạt động hiệu quả. (Báo cáo môi tr ườ ng quốc gia năm 2006)

1.2.1.3. N ướ c thải y t ế

Do thành phần nướ c thải y tế chứa nhiều hóa chất độc hại vớ i nồng độ cao

và chứa nhiều vi trùng, vi khuẩn lây lan bệnh truyền nhiễm. Mức độ gia tăng

lượ ng nướ c thải y tế năm 2011 so vớ i năm 2000 là hơ n 20%. Hầu hết các bệnh


16/105


viện do Bộ Y tế quản lý đã đượ c đầu tư hệ thống xử lý nướ c thải tậ p trung. Tuy

nhiên, tại các bệnh viện thuộc Sở y tế địa phươ ng quản lý hay các bệnh viện

thuộc ngành khác quản lý, cũng như các cơ sở khám chữa bệnh tư nhân nằm r ải

rác, phần lớ n chưa có hệ thống xử lý nướ c thải. Theo Cục Quản lý môi tr ườ ng ytế thuộc Bộ Y tế, năm 2011, nướ c ta có hơ n 13.640 cơ sở y tế, khám chữa bệnh.

Mỗi ngày, các đơ n vị này thải ra khoảng 120.000 m3nướ c thải Ytế, trong khi đó,

chỉ có 53,4% trong tổng số bệnh viện có hệ thống xử lý nướ c thải y tế. Trong đó,

một số lượ ng lớ n các chất độc hại trong nướ c thải y tế không thể xử lý đượ c bằng

phươ ng pháp xử lý nướ c thải thông thườ ng. ( Báo cáo môi tr ườ ng quốc gia năm

2012)

1.2.1.4. N ướ c thải nông nghiệ p

Nông nghiệ p là ngành sử dụng nhiều nướ c nhất, chủ yếu để phục vụ tướ i

nướ c và hoa màu. Vì vậy tính trong tổng lượ ng nướ c thải chảy ra nguồn nướ c

mặt thì lưu lượ ng nướ c thải từ hoạt động sản xuất nông nghiệ p chiếm tỷ tr ọng lớ n

nhất. Việc sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật (BVTV) và phân bón hóa học bất

hợ p lý trong sản xuất nông nghiệ p là nguyên nhân chủ yếu làm ô nhiễm nguồn

nướ c. Trung bình 20-30% thuốc BVTV và phân bón không đượ c cây tr ồng tiế p

nhận sẽ theo nướ c mưa và nướ c tướ i do quá trình r ửa trôi đi vào nguồn nướ c mặt

và tích lũy trong đất, nướ c ngầm dướ i đạng dư lượ ng phân bón và thuốc bảo vệ

thực vật. Đây là hiện tượ ng phổ biến, đặc biệt là hai châu thổ sông Hồng và sông

Cửu Long. ( Báo cáo môi tr ườ ng quốc gia năm 2006)

1.2.2. Tình hình ô nhi ễ m l ư u vự c sông

Nướ c ta có mạng lướ i sông ngòi khá dày đặc, nếu chỉ tính các con sông có

chiều dài 10 km tr ở lên và có dòng chảy thườ ng xuyên thì có tớ i 2.372 con sông,

trong đó, 13 hệ thống sông lớ n có diện tích lưu vực trên 10.000 km2. Lưu vực của

13 hệ thống sông lớ n chiếm hơ n 80% diện tích lãnh thổ,10 trong số 13 sông trên

là sông liên quốc gia. Lưu vực của 9 hệ thống sông chính: S. Hồng, S.Thái Bình,

S. Bằng Giang – K ỳ Cùng, S.Mã, S. Cả - La, S.Thu Bồn, S. Ba, S.Đồng Nai, S.

Cửu Long chiếm tớ i gần 93% tổng diện tích lưu vực sông toàn quốc và gần xấ p

xỉ 80% diện tích quốc gia (Báo cáo môi tr ườ ng quốc gia năm 2006).


17/105


Sau gần 20 năm mở cửa và đẩy mạnh kinh tế vớ i hơ n 64 khu chế xuất và

khu công nghiệ p, cộng thêm hàng tr ăm ngàn cơ sở hóa chất và chế biến trên toàn

quốc. Vấn đề chất thải là một vần đề của phát triển đối vớ i những quốc gia còn

đang phát triển. Qua thờ i gian, nguy cơ ô nhiễm ngày càng tăng dầnvà cho đếnhôm nay, có thể nói r ằng tình tr ạng ô nhiễm trên những dòng sông ở Việt Nam đã

đang ở mức báo động, đặc biệt ở những nơ i có phát triển kinh tế tr ọng điểm.

Nhiều dòng sông tr ướ c kia là nơ i giặt giũ tắm r ửavà nướ c sông đượ c sử dụng như

nướ c sinh hoạt gia đình thì nay tình tr ạng hoàn toàn khác hẳn. Những nơ i đượ c

đề cậ p đến có thể đượ c chia ra từng khu vực khác nhau từ Bắc chí Nam tùy theo

sự phát triển của từng nơ i một. Đó là :

Lưu vực sông Cầu và các phụ lưu qua các tỉnh Bắc Cạn, Thái Nguyên,

V ĩ nh Phúc, Bắc Giang, Bắc Ninh và Hải Dươ ng.

Lưu vực sông Nhuệ, sông Ðáy chảy qua các tỉnh Hòa Bình, TP Hà Nội,

Hà Tây, Hà Nam, Nam Ðịnh, và Ninh Bình.

Lưu vực sông Ðồng Nai, sông Sài Gòn gồm các tỉnh Lâm Ðồng, Ðắc Lắc

Ðắc Nông, Bình Phướ c, Bình Dươ ng, Tây Ninh, Ðồng Nai (Biên Hòa), Thành

phố Hồ Chí Minh, Bà R ịa - Vũng Tàu,Ninh Thuận, và Bình Thuận.

• Lư u vự c sông Đồng Nai

Lưu vực sông Đồng Nai là một trong những lưu vực sông lớ n của Việt

Nam và là lưu vực sông lớ n thứ hai ở khu vực phía Nam, bao phủ toàn bộ địa

giớ i hành chánh của các tỉnh Lâm Đồng, Bình Phướ c, Bình Dươ ng, Tây Ninh,

Đồng Nai, Tp. Hồ Chí Minh, Bà R ịa – Vũng Tàu và một phần địa giớ i hành

chánh của các tỉnh Đăk Nông, Ninh Thuận, Bình Thuận và Long An (tổng cộng

11 tỉnh, thành có liên quan). Ngoài dòng chính là sông Đồng Nai, trên lưu vực

này còn có nhiều phụ lưu quan tr ọng đổ nướ c vào sông Đồng Nai tr ướ c khi ra

biển như sông La Ngà, sông Bé, sông Sài Gòn, sông Vàm Cỏ, cùng vớ i một hệ

thống sông r ạch chằng chịt vùng cửa sông ven biển. (Huỳnh Thị Minh Hằng và

cs., 2006). Hệ thống sông Đồng Nai giữ vai trò đặc biệt quan tr ọng trong phát

triển kinh tế – xã hội của 11 tỉnh, thành phố có liên quan đến lưu vực, là nguồn

cung cấ p nướ c sinh hoạt cho 15 triệu ngườ i, cho sản xuất công nghiệ p, nông


18/105


nghiệ p, phát triển thủy điện, nuôi tr ồng thủy sản, giao thông vận tải, du

lịch…Nhưng hiện nay, nguồn nướ c sông đã bị ô nhiễm ở mức báo động. Trong

đó ô nhiễm hữu cơ , vi sinh, kim loại nặng, dầu mỡ , cộng vớ i nạn khai thác nguồn

nướ c không kiểm soát đượ c đã gây nhiều tác hại môi tr ườ ng r ất lớ n.Theo tin từ Tổng Cục Môi tr ườ ng (Bộ Tài nguyên và Môi tr ườ ng), hiện

nay môi tr ườ ng lưu vực sông Đồng Nai (bao gồm các sông chính là Đồng Nai,

Sông Bé, Sài Gòn, Vàm Cỏ và Thị Vải) đang ở mức báo động. Vấn đề ô nhiễm

sông Đồng Nai mang tính liên vùng, không thể giải quyết trong phạm vi một địa

phươ ng. Cũng theo Cục Bảo vệ môi tr ườ ng, vùng hạ lưu sông Đồng Nai đã bị

nhiễm mặn nghiêm tr ọng và không thể sử dụng cho mục đích cấ p nướ c sinh hoạt

và tướ i tiêu. Sông Sài Gòn bị ô nhiễm còn tr ầm tr ọng hơ n, chủ yếu là ô nhiễm

chất hữu cơ , vi sinh. (Nguyễn Khoa, 2011)

Tại Hội nghị triển khai Đề án bảo vệ môi tr ườ ng lưu vực hệ thống sông

Đồng Nai ngày 26/2/2008, các cơ quan chuyên môn đều có chung đánh giá:

nguồn nướ c thuộc lưu vực sông Sài Gòn - Đồng Nai hiện đang bị ô nhiễm nặng,

không đạt chất lượ ng mặt nướ c dùng làm nguồn cấ p nướ c sinh hoạt. Theo số liệu

khảo sát do Chi cục Bảo vệ môi tr ườ ng phối hợ p vớ i Công ty Cấ p nướ c Sài Gòn

thực hiện năm 2008 cho thấy, lượ ng NH3 (amoniac), chất r ắn lơ lửng, ô nhiễm

hữu cơ (đặc biệt là ô nhiễm dầu và vi sinh) tăng cao tại hầu hết các r ạch, cống và

các điểm xả. Có khu vực, hàm lượ ng nồng độ NH3 trong nướ c vượ t gấ p 30 lần

tiêu chuẩn cho phép (như cửa sông Thị Tính); hàm lượ ng chì trong nướ c vượ t

tiêu chuẩn quy định nhiều lần; chất r ắn lơ lửng vượ t tiêu chuẩn từ 3 - 9 lần... Tác

nhân chủ yếu của tình tr ạng ô nhiễm này chính là trên 9.000 cơ sở sản xuất công

nghiệ p nằm phân tán, nằm xen k ẽ trong khu dân cư trên lưu vực sông Đồng Nai.

Bình quân mỗi ngày, lưu vực sông phải tiế p nhận khoảng 48.000m3 nướ c thải từ

các cơ sở sản xuất này. Dọc lưu vực sông Đồng Nai, có 56 khu công nghiệ p, khu

chế xuất đang hoạt động nhưng chỉ có 21 khu có hệ thống xử lý nướ c thải tậ p

trung, số còn lại đều xả tr ực tiế p vào nguồn nướ c, gây tác động xấu đến chất

lượ ng nướ c của các nguồn tiế p nhận... Có nơ i, hoạt động của các nhà máy trong

khu công nghiệ p đã phá vỡ hệ thống thuỷ lợ i, tạo ra những cánh đồng hạn hán,


19/105


ngậ p úng và ô nhiễm nguồn nướ c tướ i, gây tr ở ngại r ất lớ n cho sản xuất nông

nghiệ p của bà con nông dân.(TS.Tr ần Đức Hiến, 2011).

Theo Tổng cục Môi tr ườ ng, năm 2010 k ết quả quan tr ắc cho thấy hiện

tr ạng mặt nướ c sông Sài Gòn về chất N-NH4 có chỉ số luôn vượ t ngưỡ ng tiêuchuẩn QCVN ở mức B1 nhiều lần; còn chỉ số BOD5 (nhóm chỉ tiêu đánh giá về

mức độ ô nhiễm chất hữu cơ của bề mặt nướ c) nhiều khu vực tăng mạnh... Điều

đáng nói là N-NH4 ở tất cả cửa sông đều vượ t QCVN cột nướ c A1 như phà Bình

Khánh, đậ p Tam Thôn Hiệ p, sông Soài R ạ p...(Anh Thoa, Đức Tuyên, 2010)

• Lư u vự c sông Nhuệ - sông Đáy

LVS Nhuệ - Đáy là một trong những LVS lớ n, có vai trò đặc biệt quan

tr ọng trong phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bằng sông Hồng, nhất là 5 địa phươ ng gồm: Hòa Bình, Hà Nội, Hà Nam, Ninh Bình, Nam Định. Vai trò của hai

dòng sông trên vừa là hệ thống tướ i tiêu cho nông nghiệ p, vừa đảm nhiệm thoát

nướ c đô thị. Tuy nhiên, môi tr ườ ng, chất lượ ng nướ c lưu vực hai con sông này

đang ngày càng suy thoái do sự phát triển nhanh chóng của các làng nghề, KCN

của các địa phươ ng trong lưu vực. Chất lượ ng nướ c của nhiều đoạn thuộc LVS

Nhuệ - sông Đáy đã bị ô nhiễm tớ i mức báo động, đặc biệt vào mùa khô, giá tr ị

các thông số BOD5, COD, Coliform... tại các điểm đo đều vượ t QCVN 08:2008/

BTNMT nhiêu lần. (Báo cáo môi tr ườ ng quốc gia năm 2012.). Trong báo cáo

nghiên cứu của Nguyễn Thanh Sơ n và cs (2001) đăng trên tạ p chí Đại học quốc

gia Hà Nội: Hàm lượ ng chất hữu cơ trong nướ c LVS Nhuệ - Đáy có giá tr ị cao,

nồng độ COD vượ t quá giớ i hạn cho phép chất lượ ng nướ c mặt loại A từ 2-3 lần

trong khi nồng độ BOD5 vượ t quá giớ i hạn này từ 4-6 lần, hàm lượ ng DO r ất

thấ p, chỉ đạt 2.89 mg/l.


20/105


Đầu nguồn dòng sông Nhuệ (sau

khi nhận nướ c sông Hồng), nướ c sông

hầu như chưa bị ô nhiễm. Sông Nhuệ

từ khu vực Cổ Nhuế, nướ c bắt đầu bị ônhiễm. Đặc biệt, ô nhiễm nướ c tăng

cao từ khu vực tiế p nhận nướ c sông Tô

Lịch, giá tr ị tại các điểm đo đều vượ t

QCVN loại A1 nhiều lần. Nướ c thải

sông Tô Lịch (nguồn tiế p nhận nướ c

thải chính của toàn bộ các quận nội

thành Hà Nội) là nguyên nhân chính

gây ô nhiễm cho sông.

Hình 1.1. Diễn biến hàm lượ ng BOD5

trên sông Nhuệ năm 2007-2011

(Nguồn: Báo cáo MTQG năm 2012)

Nướ c sông Đáy và các sông khác bị ô nhiễm ở mức nhẹ hơ n sông Nhuệ và

ô nhiễm chỉ mang tính cục bộ. Sông Đáy chủ yếu bị ô nhiễm hữu cơ ở từng đoạn

sông vớ i các mức độ khác nhau.Càng về hạ lưu mức ô nhiễm trên sông Đáy có

xu hướ ng giảm. Hạ lưu sông Đáy (từ Kim Sơ n - Ninh Bình ra cửa Đáy), do

nguồn thải ở thượ ng nguồn dồn về đã đượ c pha loãng cộng vớ i quá trình tự làm

sạch của dòng sông nên chất lượ ng nướ c ở hạ lưu sông Đáy đượ c cải thiện so vớ i

các đoạn trên.

Hình 1.2. Diễn biến hàm lượ ng COD trên sông Đáy năm 2007 -2011.

(Nguồn: Báo cáo môi tr ườ ng quốc gia năm 2012)


21/105


• Lư u vự c sông Cầu

Vớ i chiều dài 288 km, sông Cầu là con sông quan tr ọng trong hệ thống

sông Thái Bình và là huyết mạch giao thông đườ ng thủy gắn k ết kinh tế - văn hóa

giữa các địa phươ ng vớ i tổng lượ ng nướ c hằng năm khoảng 4,5 tỷ m3

. Tuy nhiên,trong quá trình khai thác nguồn tài nguyên phát triển kinh tế, LVS Cầu ngày càng

bị ô nhiễm bở i tình tr ạng khai thác khoáng sản, làng nghề và các khu công

nghiệ p tr ải dài trên sáu tỉnh có dòng sông chảy qua. Qua k ết quả quan tr ắc chất

lượ ng môi tr ườ ng nướ c mặt LVS Cầu của Trung tâm Quan tr ắc môi tr ườ ng

(Tổng cục Môi tr ườ ng) cho thấy, lượ ng nướ c tại vùng trung lưu và hạ lưu của

LVS Cầu đang bị ô nhiễm bở i một số chất gây ô nhiễm hữu cơ , chất r ắn lơ lửng

và cục bộ, ô nhiễm dầu từ các làng nghề, các khu công nghiệ p, các đô thị, từ khaithác khoáng sản, các hoạt động sản xuất nông nghiệ p. (Quỳnh Nguyễn, 2010)

K ết quả phân tích nướ c sông Cầu lấy mẫu nướ c mặt và nướ c ngầm của

các thôn thuộc phạm vi bốn xã Ðồng Phúc, Tư Mại, Thắng Lợ i Thượ ng và Yên

Lư thuộc huyện Yên Dũng (Bắc Giang) cho thấy, vào mùa mưa, nướ c sông Cầu

có chỉ số pH dao động từ 7,03 - 8,09, trung bình giá tr ị pH kiểm tra các mẫu

nướ c trong mùa mưa là 7,41. Trong mùa khô pH đạt giá tr ị trung bình 7,71, trong

đó giá tr ị pH của nướ c sông dao động từ 7,5-8,2. Theo đó, giá tr ị pH ở mùa khô

đều cao hơ n mùa mưa, điều này cho thấy nướ c sông Cầu có xu thế kiềm hóa về

mùa khô. Cùng đó, cảnh quan sinh thái, thiên nhiên bị biến đổi, các nguồn lợ i thủy

sản có nguy cơ bị cạn kiệt, nguồn nướ c sông Cầu đang bị ô nhiễm, nhất là khu vực

hạ lưu. Các chỉ số về hữu cơ , chỉ tiêu vi sinh vật đều vượ t tiêu chuẩn cho phép

nhiều lần, nhất là đoạn lưu vực của các tỉnh Bắc Giang, tỉnh Bắc Ninh. Hàm lượ ng

chất r ắn lơ lửng (SS) về mùa mưa của mực nướ c sông dao động từ 18-70 mg/l,

trung bình là 55,7 mg/l. Trong mùa khô, tổng chất r ắn lơ lửng của nướ c sông có xu

thế tăng lên khá rõ r ệt, dao động từ 5,3-276,0 mg/l. Theo đó, về giá tr ị SS trong

nướ c sông Cầu k ể cả mùa mưa và mùa khô hầu hết số mẫu nghiên cứu đều không

đủ điều kiện làm nguồn nướ c phục vụ cho sinh hoạt. (Xuân Hợ p, 2010).

Đoạn thượ ng nguồn lưu vực sông Cầu, nướ c sông còn giữ đượ c tính tự

nhiên vốn có do chảy qua vùng dân cư thưa thớ t và các hoạt động công nghiệ p


22/105


chưa phát triển mạnh. Nhìn chung, chất lượ ng nướ c của đoạn sông này còn tươ ng

đối tốt, các chỉ tiêu chất lượ ng nướ c cho đến nay vẫn đảm bảo giớ i hạn cho phép

đối vớ i nguồn nướ c mặt loại A1 và A2 (QCVN 08:2008/BTNMT). Đoạn trung

lưu là khu vực đã có mức độ phát triển cao vớ i đa dạng các hoạt động kinh tế thuộc nhiều loại hình và ngành nghề. Tại nhiều nơ i, vào những tháng mùa kiệt,

khi nướ c ở thượ ng nguồn ít, có nhiều chỉ tiêu không đạt nguồn loại B, các loài

thủy sinh gần như không sinh sống đượ c. Nhìn chung, hầu hết các thông số quan

tr ắc của đoạn sông này đều không đạt QCVN A1, một số điểm như Cầu Trà

Vườ n, giá tr ị thông số NH4+còn vượ t quá QCVN B1, tuy nhiên, hàm lượ ng các

thông số có xu hướ ng giảm qua các năm. Đoạn sông Cầu qua Bắc Ninh, Bắc

Giang, phần lớ n các điểm quan tr ắc đều có giá tr ị các thông số vượ t QCVN A1,

thậm chí vượ t hoặc xấ p xỉ QCVN B1. Bên cạnh đó, giá tr ị một số thông số như

COD, BOD5, NH4+có xu hướ ng tăng, điều này cho thấy chất lượ ng nướ c đang bị

suy giảm. (Báo cáo môi tr ườ ng quốc gia năm 2012, chươ ng 3).

1.3.Tình hình quản lý môi trườ ng nướ c lư u vự c sông

1.3.1. Quy đị nh pháp luật liên quan đế n quản lý chấ t l ượ ng nướ c l ư u vự c sông

Nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý cho việc quản lý tổng hợ p LVS, trong thờ i

gian qua nhiều văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đượ c ban hành đã góp

phần luật hoá công tác quản lý môi tr ườ ng và bảo vệ nguồn nướ c các LVS.

Trong đó có thể k ể ra các văn bản quy phạm pháp luật quan tr ọng như: Luật Bảo

vệ môi tr ườ ng (2005), Luật Tài nguyên nướ c (1998), Luật Đất đai (2003), hệ

thống Tiêu chuẩn Việt Nam - Các tiêu chuẩn chất lượ ng nướ c sông, hồ (ban hành

năm 1995, sửa đổi năm 2001 và 2005), và hàng loạt các văn bản dướ i luật khác.

Việc quản lý LVS đã đượ c quy định tại Luật Tài nguyên nướ c, ban hành

năm 1998. Tuy nhiên, Luật cũng chưa quy định cụ thể về quản lý LVS, chưa quy

định nguyên tắc, nội dung quản lý tổng hợ p LVS… Vì vậy, việc triển khai thực

hiện công tác quản lý tổng hợ p LVS trên thực tế còn nhiều khó khăn, vướ ng mắc.

Dự thảo Luật sửa đổi Luật Tài nguyên Nướ c (TNN) năm 1998 đang đượ c xây

dựng, nhằm bảo vệ TNN hiệu quả; sử dụng nướ c hợ p lý, tiết kiệm; phòng, chống,


23/105


khắc phục hậu quả tác hại do nướ c gây ra tốt hơ n; tăng cườ ng hiệu lực quản lý

Nhà nướ c về TNN trong tình hình mớ i.

Quản lý LVS không chỉ quản lý về mặt số lượ ng mà còn quản lý về mặt

chất lượ ng nướ c. Tình tr ạng ô nhiễm nguồn nướ c đang gia tăng ở nướ c ta đòi hỏi phải có sự phối hợ p giữa các địa phươ ng vùng thượ ng lưu vớ i các địa phươ ng

vùng hạ lưu. Thực tế, việc xây dựng các đề án quản lý môi tr ườ ng LVS Cầu,

sông Nhuệ - Đáy và sông Đồng Nai cho thấy, không thể tách r ờ i quản lý TNN

vớ i bảo vệ môi tr ườ ng có liên quan đến TNN. Để khắc phục những nhượ c điểm

về thể chế trong việc quản lý LVS, ngày 01/12/2008 Chính phủ đã ban hành

Nghị định số 120/2008/NĐ-CP về Quản lý lưu vực sông.

Tuy đã có hàng loạt các văn bản pháp luật đã đượ c ban hành, song hiệu

quả quản lý tại các LVS chưa cao do hệ thống chính sách, văn bản pháp quy liên

quan đến bảo vệ chất lượ ng nướ c ở lưu vực sông còn thiếu và chưa đồng bộ.

1.3.2. T ổ chứ c quản lý môi tr ườ ng l ư u vự c sông

1.3.2.1. C ấ p quố c gia

Tháng 8/2002, Quốc hội đã quyết định thành lậ p Bộ Tài nguyên và Môi

tr ườ ng (TN&MT). Việc giao chức năng quản lý TNN từ Bộ Nông nghiệ p và Phát

triển Nông thôn sang Bộ TN&MT đã tách quản lý Nhà nướ c về TNN ra khỏi

quản lý theo mục đích sử dụng. Như vậy, Bộ TN&MT là cơ quan Chính phủ thực

hiện chức năng quản lý nhà nướ c trên các LVS trong phạm vi cả nướ c.

Các Bộ liên quan có trách nhiệm trong quản lý chất lượ ng nướ c trong các

LVS gồm Bộ Nông nghiệ p và Phát triển Nông thôn, Bộ Xây dựng, Bộ Công

thươ ng, Bộ K ế hoạch và Đầu tư, Bộ Thươ ng mại, Bộ Tài chính…

Thành lậ p ba Ủy ban Bảo vệ môi tr ườ ng của ba LVS: Cầu, Nhuệ - Đáy và

Đồng Nai. Đây là những tổ chức chỉ đạo và phối hợ p liên ngành, liên tỉnh thực

hiện ba phê chuẩn các dự án về bảo vệ môi tr ườ ng LVS.

1.3.2.2. C ấ p liên vùng và địa phươ ng

Ở các địa phươ ng, từ năm 2003 (sau khi thành lậ p Bộ TN&MT), các cơ

quan TN&MT đã đượ c thành lậ p. Các Sở TN&MT đều có Phòng quản lý môi

tr ườ ng (TP. Hồ Chí Minh có Chi Cục BVMT). Một số tỉnh cũng đã thành lậ p các


24/105


Trung tâm Quan tr ắc tậ p trung vào giám sát chất lượ ng nướ c sông và hồ. Công

tác quản lý nhà nướ c về TNN ở các địa phươ ng bướ c đầu đượ c quan tâm.

Tuy nhiên, sự phối hợ p giữa các cơ quan Bộ, ngành và địa phươ ng để giải

quyết các vấn đề về LVS còn yếu. Giữa các địa phươ ng trong cùng lưu vực chưatìm đượ c tiếng nói chung, chưa thống nhất và hợ p tác chặt chẽ trong công tác

quản lý môi tr ườ ng lưu vực.

1.3.3. Thự c hi ện quy hoạch l ư u vự c sông

Trên phạm vi của các LVS và các vùng lãnh thổ lớ n, công tác quy hoạch

TNN lưu vực đến nay đã đượ c triển khai. Ngày 13/02/2006, Bộ TN&MT đã có các

Quyết định phê duyệt đề cươ ng và tổng dự toán dự án Quy hoạch TNN lưu vực

sông Đồng Nai, Vùng cực Nam Trung Bộ và Vùng kinh tế tr ọng điểm Bắc Bộ.

Bộ Nông nghiệ p và Phát triển Nông thôn đã thành lậ p và đang quản lý 8

Ban Quản lý quy hoạch LVS, cụ thể Ban Quản lý quy hoạch LVS Hồng – Thái

Bình, Cầu, Nhuệ - Đáy, Cả, Vũ Gia – Thu Bồn, Đồng Nai, Serepok và Cửu Long.

K ể từ năm 2002, Chính phủ đã giao chức năng quản lý TNN cho Bộ

TN&MT. Bộ này đã tham mưu Chính phủ thành lậ p 3 Uỷ ban Bảo vệ Môi tr ườ ng

là Uỷ ban BVMT LVS Cầu, Đồng Nai và Nhuệ - Đáy.Đến năm 2008, Chính phủ

đã giao cho Bộ TN&MT thống nhất quản lý TNN và LVS thông qua các tổ chức

Uỷ ban Lưu vực sông sẽ đượ c thành lậ p trong tươ ng lai. Nhiệm vụ này đã đượ c

quy định bở i Nghị định 120/2008/NĐ-CP của Chính phủ về Quản lý LVS.

Như vậy có thể thấy cùng trên một LVS song lại có nhiều cơ quan quản lý,

vớ i tên gọi khác nhau, nhưng chất lượ ng các dòng sông thì xấu đi từng ngày. Chính

vì thế, điểm nổi bật nhất của mô hình quản lý LVS hiện nay hết sức chồng chéo.

Đến nay các mô hình này đều đượ c đánh giá là không hiệu quả, chưa khai thác đượ c

tiềm năng của các LVS, đồng thờ i chưa bảo vệ đượ c môi tr ườ ng các LVS.

1.3.4. Xây d ự ng nguồn l ự c

1.3.4.1. Đội ng ũ cán bộ

Đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý môi tr ườ ng nói chung và quản lý môi

tr ườ ng LVS nói riêng giữa các tỉnh cũng không đồng đều. Lực lượ ng cán bộ

đang r ất thiếu hụt về số lượ ng và còn nhiều hạn chế về năng lực.


25/105


Theo tính toán sơ bộ, trong tổng số khoảng 1.200 cán bộ quản lý môi

tr ườ ng ở Việt Nam thì chỉ có gần 150 cán bộ quản lý môi tr ườ ng LVS. Chỉ số

năng lực ướ c tính theo số lượ ng nhân sự cho thấy các chỉ số năng lực về bảo vệ

môi tr ườ ng LVS của Việt Nam r ất thấ p, chỉ đạt khoảng 1,8 cán bộ/ 1 triệu dân.Các cán bộ hiện tại đang làm việc trong l ĩ nh vực bảo vệ môi tr ườ ng (BVMT)

sông phần lớ n đều không đượ c đào tạo chuyên ngành về môi tr ườ ng và TNN, lại

phải kiêm nhiệm nhiều l ĩ nh vực nên kiến thức về BVMT LVS thườ ng không sâu.

1.3.4.2. Đầu t ư tài chính

Nguồn chi cho quản lý và BVMT LVS từ ngân sách nhà nướ c không đượ c

phân bổ thành mục chi riêng. Tổng kinh phí đầu tư cho BVMT nói chung không

ngừng tăng. Tuy nhiên, đầu tư cho hoạt động bảo vệ môi tr ườ ng LVS còn ít,

chưa đáp ứng yêu cầu.

Nhằm nâng cao hoạt động BVMT LVS trong giai đoạn hiện nay, năm

2011, chươ ng trình mục tiêu quốc gia về khắc phục ô nhiễm và cải thiện môi

tr ườ ng vừa đượ c Quốc hội thông qua xác định kinh phí 10.100 tỷ đồng dành cho

3 LVS đến năm 2015 là nội dung đặc biệt có ý ngh ĩ a đối vớ i các địa phươ ng trên

lưu vực. Trong đó ngân sách Trung ươ ng là 2.500 tỷ, ngân sách địa phươ ng và

vốn ODA (viết tắt của cụm từ Official Development Assistance - Hỗ tr ợ phát

triển chính thức) là 7.600 tỷ. Khoản tiền này chưa phải là đủ, nhưng r ất quan

tr ọng đối vớ i công tác ngăn ngừa ô nhiễm, cải thiện cho cả 3 LVS.

1.3.4.3. Quan tr ắ c và thông tin môi tr ườ ng

Từ năm 2005, Chươ ng trình quan tr ắc tổng thể 3 LVS: Cầu, Nhuệ - Đáy,

Đồng Nai đã đượ c Tổng cục Môi tr ườ ng phê duyệt và hoạt động quan tr ắc trong

các LVS này cũng đã bắt đầu đượ c tiến hành bở i Trung tâm Quan tr ắc môi

tr ườ ng. Tuy nhiên, do giớ i hạn về kinh phí, hoạt động quan tr ắc chưa đượ c tiến

hành vớ i đầy đủ số điểm quan tr ắc và tần suất như thiết k ế trong Chươ ng trình.

Ngoài ra, nhiều tỉnh/thành trong các LVS cũng đã thành lậ p Trung tâm

Quan tr ắc môi tr ườ ng nhằm theo dõi, giám sát diễn biết chất lượ ng môi tr ườ ng

nói chung, phục vụ công tác quản lý, BVMT của địa phươ ng. Hoạt động quan


26/105


tr ắc môi tr ườ ng nướ c LVS của các địa phươ ng ngày càng đượ c tăng cườ ng, số

điểm quan tr ắc, tần suất và thông số quan tr ắc cũng ngày càng tăng.

Thực tr ạng tại các LVS chưa có hệ thống dữ liệu thông tin nhằm phục vụ

quản lý chất lượ ng nướ c khu vực. Trên thực tế, dữ liệu về LVS còn r ờ i r ạc, chưađượ c hệ thống hóa dẫn tớ i việc tìm kiếm thông tin cần thiết trong núi dữ liệu

chậm, khai thác dữ liệu khó khăn, báo cáo môi tr ườ ng tốn nhiều thờ i gian. Từ đó

công tác theo dõi biến động và dự báo chưa đượ c đầy đủ và khoa học nên việc

đánh giá hiệu quả công tác BVMT tại các LVS còn gặ p nhiều khó khăn.

Trong những năm gần đây, mặc dù Việt Nam đã có những đề tài, dự án

nghiên cứu môi tr ườ ng LVS, tuy nhiên, chưa thực sự phục vụ đắc lực cho yêu

cầu lâu dài của công tác quản lý. Trong khi đó, công tác quản lý môi tr ườ ng tại

các LVS, đòi hỏi phải quản lý một khối lượ ng lớ n các dữ liệu.

Trong năm 2006, Tổng cục Môi tr ườ ng phối hợ p vớ i các tỉnh trong lưu

vực tiến hành xây dựng và cậ p nhật thông tin cho trang thông tin điện tử về môi

tr ườ ng 3 LVS.

Một số địa phươ ng trên các LVS đã tiến hành xây dựng cơ sở dữ liệu môi

tr ườ ng tại địa phươ ng mình. Tuy nhiên, chưa có các cơ sở dữ liệu ở cấ p lưu vực

hoặc tiểu lưu vực. Việc trao đổi, chia sẻ số liệu, thông tin môi tr ườ ng giữa các

tỉnh trong lưu vực và giữa các lưu vực vớ i nhau cũng còn nhiều hạn chế

Hiện nay, sự phát triển của công nghệ thông tin đã cho ra đờ i những mô

hình quản lý và xử lý dữ liệu không gian mớ i có nhiều ưu việt hơ n chẳng hạn

như bản đồ số, cơ sở dữ liệu, hệ thống thông tin địa lý (GIS), mô hình hóa trong

công tác quản lý các LVS. Là nguồn cung cấ p nướ c chính, đồng thờ i lại là nơ i

tiế p nhận hầu hết các nguồn thải từ các đô thị và khu công nghiệ p trong vùng, các

LVS đang đứng tr ướ c những thách thức lớ n trong duy trì và cải thiện chất lượ ng

nướ c. Vì vậy, việc ứng dụng hệ thống thông tin môi tr ườ ng hỗ tr ợ và phục vụ

công tác quản lý chất lượ ng nướ c LVS của các cơ quan quản lý nhà nướ c là một

điều hết sức cần thiết.


27/105


1.3.5. S ự tham gia của cộng đồng

Vai trò của cộng đồng r ất quan tr ọng, không có thể thay thế đượ c trong

sự nghiệ p BVMT và phát triển bền vững.Thực tế những năm qua cho thấy,

thành công của các hoạt động BVMT phụ thuộc r ất nhiều vào sự tham gia củacộng đồng.

Tuy nhiên, sự tham gia của cộng đồng trong công tác BVMT LVS hiện

vẫn còn nhiều hạn chế: sự tham gia của cộng đồng vào các quá trình ra quyết

định, hoạch định chính sách và các hoạt động quản lý môi tr ườ ng vẫn còn nhiều

hạn chế, nhận thức và trách nhiệm BVMT LVS và tuân thủ pháp luật của các

doanh nghiệ p và cộng đồng chưa cao… Điều này còn gây nhiều khó khăn cho

hoạt động quản lý chất lượ ng nướ c các LVS của nướ c ta. (Báo cáo môi tr ườ ng

quốc gia năm 2006 – Hiện tr ạng môi tr ườ ng nướ c ba lưu vực sông: Cầu, Nhuệ -

Đáy, Đồng Nai)


28/105


Chươ ng 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠ NG PHÁP NGHIÊN CỨ U

2.1. Đối tượ ng và phạm vi nghiên cứ u

2.1.1. Đố i t ượ ng nghiên cứ u

Chất lượ ng nướ c mặt sông Cầu đoạn chảy qua tỉnh Thái Nguyên.2.1.2. Phạm vi nghiên cứ u

Thờ i gian: từ năm 2008 – 2013.

Không gian: Lưu vực sông cầu đoạn chảy qua tỉnh Thái Nguyên

Hình 2.1. Sơ đồ lư u vự c sông Cầu


29/105


2.2. Nội dung nghiên cứ u

Tìm hiểu điều kiện tự nhiên, diễn biến kinh tế xã hội của tỉnh.

Xác định các nguồn tác động đến chất lượ ng nướ c LVS Cầu trong phạm

vi nghiên cứu những năm gần đây.Đánh giá diễn biến chất lượ ng nướ c LVS Cầu đoạn chảy qua tỉnh Thái

Nguyên.

Đề xuất biện pháp quản lý và bảo vệ chất lượ ng nướ c LVS Cầu.

2.3. Phươ ng pháp nghiên cứ u

2.3.1. Phươ ng pháp thu thậ p số li ệu thứ cấ p

Các thông tin về điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế - xã hội của lưu vực

sông Cầu và tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2008 – 2013 (Niên giám thống kê, báo

cáo phát triển kinh tế xã hội các năm...)

Các tài liệu, các nghiên cứu, báo cáo, các số liệu quan tr ắc môi tr ườ ng liên

quan đến sông Cầu qua các năm từ 2008 – 2012 và 2 đợ t năm 2013.

Các chính sách, văn bản đượ c áp dụng giai đoạn 2008 – 2013.

2.3.2. Phươ ng pháp k ế thừ a

Trung tâm Quan tr ắc môi tr ườ ng thuộc Tổng cục môi tr ườ ng là đơ n vị

chịu trách nhiệm lấy mẫu quan tr ắc chất lượ ng nướ c lưu vực sông Cầu định k ỳ

hàng năm. Vì vậy, trong phạm vi nghiên cứu của mình tôi k ế thừa số liệu quan

tr ắc và vị trí quan tr ắc trên sông Cầu, cụ thể:


30/105


Bảng 2.1. Các vị trí quan trắc trên sông Cầu

S

T

T

Vị trí quan

tr ắc

Địa

điểm

Tọa độ

Mục tiêu quan tr ắcKinh độ V ĩ độ

1 Chợ Mớ i Bắc K ạn105° 48'

34.03"

21° 51'

26.17"

Đánh giá chất lượ ng nướ c sông Cầu

sau khi chảy qua điểm hợ p lưu giữa

sông Cầu và sông Chợ Chu

2 Văn LăngThái

Nguyên

105° 50'

19.77"

21° 48'

5.33"


tr ướ c khi chảy vào điểm hợ p lưu giữa

sông Thượ ng Nung và sông Cầu

3 Hoà BìnhThái

Nguyên

105° 49'

45.41"

21° 45'

25.67"

Đánh giá chất lượ ng nướ c sông Cầusau điểm hợ p lưu giữa sông Cầu và

sông Thượ ng Nung

4Sơ n Cẩm Thái

Nguyên

105° 48'

20.81"

21° 37'

37.22"


chảy qua địa bàn huyện Phú Lươ ng

5Hoàng Văn

Thụ

Thái

Nguyên

105° 49'

37.47"

21° 36'

38.35"


sau điểm nhà máy giấy Hoàng Văn Thụ

6 Cầu Gia BảyThái

Nguyên

105° 50'

14.49"

21° 35'

51.64"


chảy trong Thành phố Thái Nguyên

7Cầu Trà

Vườ n

Thái

Nguyên

105° 53'

38.04"

21° 33'

52.95"


chảy qua khu Gang thép Thái Nguyên

8 Cầu MâyThái

Nguyên

105° 55'

58.16"

21° 28'

41.94"


chảy qua Thành phố Thái Nguyên

9 Cầu vátBắc

Giang

105° 53'

45.97"

21° 18'

55.09"


sau khi chảy qua điểm hợ p lưu giữa

sông Cầu và sông Công


31/105

H ọc

2.3

ch

Tạ

vị

the

lấ

ng

viện Nông ng

.3. Phươ n

Phươ ng

Khảo sá

t lượ ng m

Phươ

ngVị trí lấ

Thờ i gia

Phươ ng

mỗi điểm

rí khác nh

o các mặt

tại 3 vị trí

y trong ng

hiệ p Việt Nam

Hình 2.2.

pháp thu

háp khảo

, quan sát

i tr ườ ng n

háp l ấ y m

mẫu: Lấy

n lẫy mẫu:

pháp lấy

quan tr ắc,

au và cách

cắt ngang.

nêu trên.

ày để phân

– Luận văn T

Sơ đồ các

thậ p số li ệ

sát thự c đị

thực tế kh

ớ c trên sô

ẫ u:

mẫu tại 9

Năm 2013

ẫu: Lấy m

để đảm bả

mặt nướ c

Mẫu đem

ảo quản

tích các th

ạc s Khoa h

iểm quan

sơ cấ p

a:

vực sông

g Cầu.

ị trí.

tiến hành

u theo tiê

tính đại d

từ 30 - 50

hân tích l

ẫu và vận

ng số tron

c Nông nghiệ

trắc trên

Cầu để đá

đợ t lấy m

chuẩn (T

ện cao, m

cm: Bờ trá

mẫu tổ h

chuyển m

g phòng thí

ông Cầu

nh giá sơ

u vào thán

CVN 6663

i mẫu đều

i, bờ phải

p của 3 m

u về phòn

nghiệm.

Page

ộ hiện tr ạ

g 9 và 11

– 6 – 200

đượ c lấy ở

à giữa dò

ẫu đơ n đư

g thí nghiệ

21

g

).

3

g

c

m


32/105


Phươ ng pháp phân tích:

Thông số đo nhanh ngoài thực địa: Nhiệt độ, pH, DO

Thông số phân tích trong phòng thí nghiệm: COD, BOD, TSS, Coliform,

các hợ p chất chứa Nitơ (NH4+

, NO2-

, NO3-

), Fe.Phươ ng pháp phân tích xác định các thông số chất lượ ng nướ c mặt thực

hiện theo hướ ng dẫn của các tiêu chuẩn quốc gia hoặc tiêu chuẩn phân tích tươ ng

ứng của các tổ chức quốc tế.

Thông số Phươ ng pháp

pH Đo ngay tại hiện tr ườ ng bằng thiết bị đo nhanh cầm tay

DO Đo ngay tại hiện tr ườ ng bằng thiết bị đo nhanh cầm tay

Nhiệt độ Đo ngay tại hiện tr ườ ng bằng thiết bị đo nhanh cầm tayTSS TCVN 4560-1988

BOD5 TCVN6001-1995

COD TCVN 6491: 1999

Fe TCVN6177-1996

NH4+ TCVN 6178: 1996

NO2- TCVN 6180: 1996

NO3- TCVN 6202: 1996

Coliform TCVN 6187-1-1996

2.3.4. Phươ ng pháp d ự báo t ải l ượ ng phát thải

Sử dụng các hệ số phát thải đã đượ c xây dựng từ các công trình nghiên

cứu của các nhà khoa học, các tổ chức về bảo vệ môi tr ườ ngđể tính toán, ướ c

lượ ng các nguồn thải.

Dự báo tải lượ ng phát thải do hoạt động sinh hoạt:

Tải lượ ng ô nhiễm từ nguồn sinh hoạt đượ c ướ c tính thông qua số dân và

định mức tải lượ ng ô nhiễm trung bình cho một ngườ i/ngày của WHO nghiên

cứu đối vớ i các nướ c đang phát triển qua công thức:

E j = p x DMT j (kg/ngày)

Trong đó:DMT j - định mức tải lượ ng ô nhiễm thông số j (kg/ngườ i/ngày)

p - số dân (ngườ i)


33/105


Dự báo tải lượ ng do hoạt động chăn nuôi

Dựa trên số lượ ng vật nuôi và định mức tải lượ ng ô nhiễm trung bình cho

từng loại vật nuôi khác nhau (trâu, bò, lợ n, gia cầm) của WHO nghiên cứu đối

vớ i các nướ c đang phát triển, có thể ướ c tính tải lượ ng ô nhiễm từ hoạt động chănnuôi theo công thức:

E j = n × DMT j (kg/ngày)

Trong đó: DTM j: định mức tải lượ ng ô nhiễm thông số j (kg/con/ngày)

n : số lượ ng vật nuôi (con)

Dự báo tải lượ ng phát thải do hoạt động y tế

Sử dụng hệ số tiêu chuẩn thải nướ c tính cho mỗi giườ ng bệnh là 0,60

m3/giườ ng/ngày đượ c nghiên cứu và trình bày trong đề tài “ Nghiên cứu xử lý

nướ c thải và chất thải r ắn bệnh viện của Tr ần Đức Hạ, có thể ướ c tính đượ c tổng

khối lượ ng nướ c thải y tế trên toàn LVS Cầu theo công thức sau:

Q = HST × b (m3/ngày)

Trong đó: HST: hệ số tiêu chuẩn thải nướ c tính cho mỗi giườ ng bệnh

(m3/giườ ng/ngày)

b: số giườ ng bệnh

2.3.5. Phươ ng pháp so sánh

Các k ết quả nghiên cứu của đề tài đượ c so sánh vớ i:

QCVN 08/2008/BTNMT – Quy chuẩn k ỹ thuật quốc gia về chất lượ ng

nướ c mặt. Trong đó:

- QCVN 08:2008/BTNMT (A2): áp dụng đối vớ i nguồn nướ c mặt sử dụng

cho mục đích cấ p nướ c sinh hoạt nhưng phải áp dụng công nghệ xử lý phù hợ p;

bảo tồn động vật thuỷ sinh hoặc các mục đích sử dụng như loại B1 và B2.

- QCVN 08:2008/BTNMT (B1): áp dụng đối vớ i nguồn nướ c mặt sử dụng

cho mục đích tướ i tiêu, thuỷ lợ i hoặc các mục đích sử dụng khác có yêu cầu chất

lượ ng nướ c tươ ng tự hoặc các mục đích sử dụng như loại B2.

2.3.6. Phươ ng pháp x ử lý số li ệu

Số liệu thu thậ p đượ c thống kê và xử lý bằng phần mềm Excel.

K ết quả đượ c trình bày bằng bảng số liệu, biểu đồ.


34/105


Chươ ng 3. K ẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

3.1. Điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội tỉnh Thái Nguyên

3.1.1. Đi ều ki ện t ự nhiên

3.1.1.1. V ị trí địa lýThái Nguyên là một tỉnh có

diện tích 3541,5 km2 nằm ở vùng

trung du – miền núi Bắc Bộ, trong

lưu vực sông Cầu. Giáp tỉnh Bắc

K ạn về phái Bắc, tỉnh Lạng Sơ n về

phía Đông Bắc, tỉnh Bắc Giang về

phía Đông, tỉnh Tuyên Quang về

phía Tây Bắc, tỉnh V ĩ nh Phúc về

phía Tây và thành phố Hà Nội về

phía Nam.

Hình 3.1. Vị trí tỉnh Thái Nguyên

Vớ i vị trí địa lý như vậy, Thái Nguyên là một trong những trung tâm kinh

tế, văn hóa, xã hội của vùng TDMN Bắc Bộ và là cửa ngõ giao lưu kinh tế - xã

hội giữa vùng TDMN Bắc Bộ vớ i vùng đồng bằng Bắc Bộ.

3.1.1.2. Địa hình

Thái Nguyên có bốn nhóm cảnh quan hình thái địa hình vớ i các đặc tr ưng

khác nhau:

Nhóm cảnh quan địa hình đồng bằ ng, kiểu đồng bằng aluvi, rìa đồng bằng

Bắc Bộ có diện tích không lớ n, phân bố ở phía Nam của tỉnh, chủ yếu thuộc hai

huyện Phú Bình, Phổ Yên vớ i độ cao địa hình 10-15m. Kiểu địa hình đồng bằng

xen lẫn đồi núi thoải dạng bậc thềm cổ có diện tích lớ n hơ n, độ cao địa hình vào

khoảng 20-30m và phân bố dọc hai con sông lớ n là sông Cầu và sông Công thuộc

huyện Phổ Yên và Phú Bình. Các kiểu đồng bằng còn lại phân bố r ải rác ở độ cao

lớ n hơ n.

Nhóm cảnh quan hình thái địa hình gò đồi đượ c chia thành ba kiểu:

Kiểu cảnh quan gò đồi thấ p, trung bình, dạng bát úp, vớ i độ cao tuyệt đối

50-70m, phân bố ở Phú Bình, Phổ Yên.


35/105


Kiểu cảnh quan đồi cao đỉnh bằng hẹ p, độ cao tuyệt đối phổ biến từ 100-

125m, chủ yếu phân bố ở phía Bắc của tỉnh, kéo dài từ Đại Từ đến Định Hoá.

Kiểu địa hình đồi cao sườ n lồi, thẳng, đỉnh nhọn, hẹ p, kéo dài dạng dãy độ

cao phổ biến từ 100-150m, phân bố ở phía Bắc của tỉnh trong lưu vực sông Cầu,từ Đồng Hỷ, Phú Lươ ng đến Định Hoá.

Nhóm cảnh quan hình thái địa hình núi thấ p chiếm tỷ lệ lớ n, hầu như chiếm

tr ọn vùng đông bắc của tỉnh. Nhóm cảnh quan địa hình núi thấ p, phân bố dọc

ranh giớ i Thái Nguyên vớ i các tỉnh Bắc Giang, Lạng Sơ n, Bắc K ạn, Tuyên

Quang, V ĩ nh Phúc. Các kiểu cảnh quan hình thái địa hình núi thấ p đượ c cấu tạo

bở i năm loại đá chính là đá vôi, đá tr ầm tích biến chất, đá bazơ và siêu bazơ , đá

tr ầm tích phun trào và đá xâm nhậ p axít.

Nhiều cảnh quan có cấu tạo xen k ẽ các loại đá trên. Tr ướ c đây, phần lớ n

diện tích nhóm cảnh quan hình thái địa hình núi thấ p có lớ p phủ r ừng nhưng hiện

nay lớ p phủ r ừng đang bị suy giảm.

Nhóm cảnh quan hình thái địa hình nhân tác ở Thái Nguyên chỉ có một

kiểu là các hồ chứa nhân tạo, trong đó các hồ lớ n nhất là hồ Núi Cốc, Khe Lạnh,

Bảo Linh, Cây Si, Ghềnh Chè... Hiện tại, trên địa bàn toàn tỉnh có khoảng trên

200 hồ chứa các loại vớ i tổng diện tích mặt nướ c gần 6.000 ha. Đây là điều kiện

thuận lợ i lớ n cho tỉnh trong việc

Documents

ĐÁNH GIÁ DIỄN BIẾN CHẤT LƯỢNG NƯỚC LƯU VỰC SÔNG CẦU ĐOẠN CHẠY QUA TỈNH THÁI NGUYÊN GIAI ĐOẠN 2008 – 2013