Dante Ve Ortacag'Da Dini Sembol - Rene Guenon

7/26/2019 Dante Ve Ortacag'Da Dini Sembol - Rene Guenon

1/46


2/46


3/46

Dante ve OrtaadaDin Sembolizm


4/46

insan yaynlar : 328ren gunon dizisi : 7

birinci bask: istanbul, 2001ikinci bask: istanbul, 2004

isbn 975-574-306-5orijinal ismi

lsotrisme de dantedante ve ortaada din sembolizm

ren gunoneviren

ismail tapnaridzen

insankapak dzenierhan akaolu

bask-ciltkurti matbaaclkinsan yaynlar

keresteciler sitesi, mehmet akif cad.kestane sok. no: 1 merter/istanbul

tel: 0212. 642 74 84 faks: 0212. 554 62 07www.insanyayinlari.com.tr

[email protected]


5/46

Dante ve OrtaadaDin Sembolizm

REN GUNON

evirensmail Tapnar


6/46

REN GUNON1886 ylnda Fransada Bloisda dodu. Genlik yllarndan itibaren din, metafizik ve gizli bilimler zerinde alt. Dometafiziine zel bir ilgi duydu. Dou geleneklerini (zellikle de Hinduizmi) incelemesi onu sahih bir Gelenek (Traditioolmadan batn yolun doru bir ekilde tecrbe edilemeyecei sonucuna gtrd. Bu aratrmalar sonucunda 1912 ylnmslman oldu. Bir sre sonra Fransadan ayrlarak Msra yerleti ve almalarn orada srdrd. Makaleleri dzenli olarEtudes Traditionellesde yaynland.1952 ylnda hayata gzlerini yuman amzn bu byk metafizikisi ve arifi geride 20 kadar eser brakt. Bunlardan bir ks

salnda, bir ksm da lmnden sonra baslmtr. Daha nce TrkeyeModern Dnyann Bunalm, Dou ve BaNiceliin Egemenlii ve an Alametleri, Ruhu Yanlg, slam Maneviyat ve Taoculua Toplu Bak, Manev limle

Giri, Geleneksel Formlar ve Kozmik Devirler adl kitaplar evrilmi olan Gunonun dier eserleri de yaynevimtarafndan yaynlanacaktr.


7/46

BRNC KISIM

DANTE VE LAH KOMEDYADA DN SEMBOLZM

Birinci Blm

ZAHR MANA VE GZL MANA

O voi che avete gl intelletti sani,Mirate la dottrina che sascondeSotto il velame delli versi strani!

kelimelerle Dante,1eserinde tamamyla doktrinal gizli bir anlamn olduuna ok ak bir eret etmektedir. yle ki, zahirdeki ve grnen anlam sadece bir rtden ibarettir; ve bu gizli anancak ona ulaabilecek olanlarn aramas gerekmektedir. air, baka bir yerde ii daha da

trr ve sadece kutsal metinlerin deil btn yazlarn drt anlama gre anlalabilir olduunellikle aklanmas gerektiini belirtir: si possono intendere e debbonsi sponere massimamr quattro sensi.2Bu farkl anlamlarn hibir ekilde birbirlerini yok etmeleri veya birbirinmalar zaten mmkn deildir. Aksine onlar, bir btnn paralar veya tek bir sentezin ksurlar gibi birbirlerini tamamlamalar ve uyumlu olmalar gerekir.

te, lahi Komedya da bu ekilde bir btn olarak birok anlama gelecek ekilde yorumlananda hibir kuku yok. Zira bu konuda, gerek niyetinin ne olduunu bize gsterecek herkestenkin olan bizzat mellifinin kendi ehadeti var. Zorluk, sadece, bu anlamlarn ne olduunu

me sz konusu olduunda balamaktadr. zellikle de en yksek veya en derin anlamlar sz ko


8/46

duunda bu zorluk daha da belirginlemektedir. Zaten yorumcular arasndaki farkl graya kt yer de tabii olarak buralar oluyor. Bu yorumcular genelde iirin literal anlamnda bir felsefi anlamn olduu veya belki de bir felsefe ve ilahiyat karm bir anlamn olta bir siyasi ve sosyal anlamn olduu konusunda birbirleriyle uyumaktadrlar. Ancak s

eral anlamn kendisi dahil edildiinde bile bunun says etmektedir. Oysa Dante biziamn olduu konusunda uyarmaktadr: bu drdncs nedir? Bize gre bu, znde metafizikka inisyatik bir anlamdr. yle ki kendisine birok veri balanmaktadr ve her ne kadar btafizik mertebeye ait olmasalar dahi ezoterik bir karakter arzetmektedirler. te bu z

deniyledir ki sz konusu derin anlam birok yorumcunun gznden kamtr. Oysa, bu ainmez ya da kabul edilmeyecek olursa, dier anlamlarn kendileri de ksmen anlalm olaca o, dierlerinin adeta ilkesi konumundadr ve dier mteaddid anlamlar ona nisbetle uyumlubirliktelik arzederler.

Dantenin eserindeki bu ezoterik yn kabul edenler bile, onun tabiat konusunda olduka alarda bulunmulardr. Zira, ou zaman bu eylerin gerek anlamlarn kavrayamyorlard.

kilde, yaptklar yorumlar baz nyarglardan etkilendii iin de bu anlamlar ortaya karmkanszd. te, bu ezoterik anlamn varln ilk kez ortaya koyan Rosetti ile Arouxnun, Dant

pknlna hkmetmeleri de bu yzdendi. Oysa byle davranmann, farkl dzlemlerdeki konbirine kartrmaktan baka birey olmadnn farknda bile deillerdi. nk, onlar her ne z eyler biliyor olsalar da, birok eyi bilmiyorlard. Biz burada, ite bu konular hakknda bireceiz. Ancak bu sonu gelmeyecek kadar geni olan meseleyi tamamyla ortaya koyma gibetimiz yok.

Arouxya gre mesele udur: Dante bir katolik midir yoksa bir albijuva mdr? Bakalar iuyu u ekilde sormakta idi: O, bir Hristiyan m idi yoksa bir putperest mi?3Biz ise, onun tasnifte yer alacan dnmyoruz. Zira gerek ezoterizm, zahir dinden ok farkl bir

yet onun byle birey ile bir ilgisi var ise; bu, onun, din formlarda sembolik bir ifade lduu iindir. Bu yzden sz konusu formlarn u veya bu dinden olmas o kadar nemli denk nemli olan, bu formlarn grnrdeki farkllklarnn da tesinde var olan, asl dokliktir. Eski inisiyelerin, hibir farkllk gzetmeden bulunduklar lkenin yerleik gelenekgun zahir kltlerin tamamna katlmalar da ite bu yzdendir. Ayn ekilde o, sathnkretizmin etkisi ile deil de, bu temel birlii grd iindir ki duruma gre bazen Hristiyabazen de greko-romen antikitesine ait dili hibir ayrm gzetmeden kullanmtr. Saf metafiz

gandr, ne de Hristiyan; o, evrenseldir. Antik misterler, pagan deillerdi ancak onun rlemiti.4 Ayn ekilde, ortaada, inisyatik zellie sahip olan fakat din bir zellie mayan birtakm kurulular vard; ancak bununla beraber temelleri katoliklie dayanmaktayd. nte, bu tr rgtlerden birine mensup idiyse -ki bu bize gre kesindir-, bu durum onun sa

duunu ilan etmek iin bir gereke oluturmaz. Bu ekilde dnenler, ortaa hakknda ya yaneksik bir fikre sahiptirler. Byle bir hkme varmak iin sadece zahir olan dikkate alynk onlar iin, modern dnyada mukayese yapma imkan verecek olan sadece bunlardr ve bnda kalanlarn hibir deeri yoktur.

Btn inisyatik rgtlenmelerin gerek karakteri bu olmasna ramen, ilerinde gtlenmelerin veya yelerinden bazlarnn sapknlkla itham edilmi olan sadece iki olay v

ise; daha iyi temellenmi veya daha hakik olmasna ramen aka formle edilemeyen bir


9/46

ayetlerin gizlenmesi iin olmutur. Bunlardan birincisi; baz inisyelerin, yksek hakikagisine henz hazr olmayan zihinleri karkla itecei riskini tayan ve ayn zamanda szeni bozabilecek baz uygun olmayan ifalara girimeleri sonucu meydana gelmitir. Bu tr ifpanlarn bizzat kendileri, zahir ve batn mertebelerin birbirine karmasna sebep olacak biremilerdi. yle bir karklk ki, sonu itibaryla sapkn olarak sulanmay yeteri rulatryordu.5 Bu durum, eitli ekillerde kendini slam dnyasnda gstermitir. Oydeniyette ezoterik ekollerin hibiri, zahiri temsil eden din ve hukk otoriteler tarafrmalde hibir dmanlkla karlamamaktadrlar. kinci duruma gelince; burada sz konusu n ithamn politik g tarafndan bahane edilerek, normal yollarla altedilemeyecek kadar glr rakipten bazlarn ortadan kaldrmak iin kullanlmtr. Bunun en mehur rnei, Tarikatinin ortadan kaldrlmasdr. zellikle bu olayn, elimizdeki mevcut almann konurudan bir ilgisi vardr.

Cehennem, IX, s.61-63.Convito, c.2, blm:1.Bkz. Arturo Reghini, Allegoria esoterica di Dante, Nuovo Patto, Eyll-Kasm says, 1921, ss. 541-548.Biz, uzun zamandr kullanlagelen paganizm kelimesi yerine baka bir kelimeyi kullanmak isteriz. Aslnda bu kelime, Yunanni hafife alma maksadyla kullanlmtr. O zamanlar bu sz konusu din, tam bir d halini yaamaktayd ve halk arasndaki b

n mesabesinde idi.

Burada, ayn ekilde Hicri 309 (M. 921) tarihinde Badatda lme mahkum edilen Hallac- Mansura da bir atfta bulunuyorus, kendisini mahkum edenler tarafndan saygyla yadedilmekte ve mahkumiyetinin de bizzat bu dikkatsiz ifalar sebebiyle olrtmektedirler.

kinci Blm

Fede Santa

yana mzesinde iki madalya bulunmaktadr. Bunlardan bir tanesinde Dantenin, dierindsam Pierre de Pisein resmi vardr. Her ikisinin arka yznde u harfler yer almak

S.K.I.P.F.T. Bu harfleri Aroux u ekilde yorumlar: Frater Sacrae Kadosch, Imperialis Princip

ater Templarius. Bu harflerden ilk iin verilen anlam aka yanltr ve herhangi bir m


10/46

am tamamaktadr. Bizce yle okunmaldr: Fidei Sanctae Kadosch. Dantenin de bakanlarisi olduu sanlan Fede Santa dernei, tapnaklarn bir koluna bal bir tebir-Tarikat (Tdre) idi ki bu da onun Frater Templarius olarak adlandrlmasn dorulamaktadr.

ntesipleri Kadosch (Kado) nvann tarlard. branice bir kelime olan Kadosch, aziz utsanm anlamna gelmektedir ve bu kelime, gnmze kadar Masonluun st derecelerln korumutur. Bu yzden, Dantenin son semav yolculuu esnasnda Tapnak Tarikarucusu olan Aziz Bernard kendisine rehber olarak almasnn tesadfi olmadn da buam oluyoruz.1 Bununla Dante, manevi mertebelerin yksek derecelerine ulamay sa

gane vastann, kendi dneminde bu yol ile gerekletiine sanki iaret etmek istiyordu.

mperialis Principatusa gelince... Bu kelimeyi aklamak iin herhalde Dantenin sadece pn zerinde duracak deiliz. Zira anlald kadaryla, onun mensup olduu tekilatlar o dnparatorluk erki tarafndan mspet kabul edilmekteydi. Bunun dnda, zellikle unun belirtirekir ki, Kutsal-mparatorluk (Saint-Empire) ifadesinin sembolik bir anlam vardr. ynmzde dah sko Masonluunda Yksek Konseylerin yeleri Kusal-mparatorlukun ksek temsilcileri (dignitaires) olarak nitelendirilir. Oysa Prens nvan, birok kademandrmalarda kullanlmaktadr. Ayrca, Glha (rosicrusienne) kkenine sahip birok de

kilatlarn bakanlar, 16.yzyldan itibaren mperator nvann kullanmlardr. Dantnemindeki Fede Santann, her ne kadar onun bir kolu olmamasna ramen daha sonraki dnem

Gl-Ha Kardelii (Fraternit de la Rose-Croix) ile benzer zelliklere sahip oldundrecek birok neden vardr.

Ayn trde daha ok benzerlikler tesbit edebiliriz. Zaten Aroux da, bunlardan birouna mitir. Her ne kadar ierdii tm sonular karmay baaramam olsa da, aydnla kavuturmel noktalardan bir tanesi de Dante tarafndan tasvir edilen eitli sembolik blgelerin ve ze

semav blgelerin anlamlardr. Gerekten de, bu blgelerin temsil ettikleri eyler, bir o

itli olan varlk mertebeleridir. Gkler de, ak bir ekilde manevi mertebeleri yani inisyarecelerini temsil eder. Bu balamda, Dante ile Swedenborgun kavray (conception) arain bir uygunluun (concordance) olduu grlebilir. Mesel, bu kavraylar ierisinde balas ve zellikle de slam tasavvufuna ait olan teoriler konusundaki benzerlikler ok a

kilde grlebilir. Dantenin bizzat kendisinin bu konudaki bir tespiti zellikle zikretmeye devedere quello che per terzo cielo sintede... dico che per cielo intendo la scienza e per ci

enze.2Acaba, bir sembolik ifade olan gkler ile kastedilen bilimler gerekte nelerdir? Anunla, dier birok adalar gibi Dantenin de baka metinlerinde kendisine sk sk lunduu yedi hr sanatlar m kastedilmekte idi? Byle dnmeye sevkeden ey ise; Arouxnirttii gibi: 12. yzyldan itibaren Katareslerin kendilerini tantc birtakm iaretleri, paroastrolojik doktrinleri var idi: inisyasyonlarn ilkbahar gndnmnde yaparlard. Bil

temlerinin temeli, tekabliyetler doktrinine dayanmaktayd: Dilbilgisi, Aya; Diyalektik, Merktorik, Vense; Mzik, Marsa; Geometri, Jpitere; Astronomi, Satrne; Aritmetik dnlanm Akl, Gnee tekabl etmekteydi. te, Dantenin dokuz semavi katmannn ilk yeoluturan yedi gezegene, tam olarak yedi hr sanatlar tekabl etmekteydi. Ayn ekilde sz ko

mleri, (sko Masonluunun 30. derecesindeki) Kadoschlar Merdiveninin sol tarafkselerek kan yedi basaman stnde de grmekteyiz. Bu durumda, sralama bir ncekine

dece tersinedir. Bir tarafta, Retorik ve Mantk (burada Diyalektiin yerini almaktadr); dier ta


11/46

ometri ve Mzik. Ayn ekilde, Gnee tekabl eden bilim olan Aritmetik, normalde sz kodzn gezegenlerin astrolojik sralamalarndaki yerini igal etmektedir. Yani, yedilinin ortasrdnc sray igal etmektedir. Oysa Kataresler, onu, kendi Mistik Merdivenlerinin en rletiriyorlard. Ayn ekilde Dantenin kendisi de, sadan yukar doru kn en stne mmunah)3yerletirmiti.Bu arada, yle bir tespitin yaplmas kanlmaz oluyor: Nasl oluyor da gerek inisrecelerde kullanlan bu tr tekabliyetler, kamuya ak ve resm okullarda okutulan serbest san

ilikilendirilmekte idi? Bize gre bu bilimler, biri zahir dieri ezoterik olmak olmak zerkilde yorumlanyor olmallar: Herhangi bir profan bilimin zerine, ayn nesneyi konu alan bakim eklenebilir (superposer). Ancak bu bilim, o nesneyi daha derinlemesine bir bak as ir. yle ki, bu bilimin profan bilime nisbetle durumu, kutsal metinlerin yksek manalarnn nalara olan nisbeti gibidir. Bylece unu da syleyebiliriz: zahir ilimler, yksek ilimler iinde modeli sunmaktadrlar. Zira, bu zahir ilimlerin bizzat kendileri, daha farkl bir dzeylerin sembolnden ibarettir. nk, Eflatunun da dedii gibi: hiss olan ey, akl olan dece bir yansmasdr. Baml olduklar ilkelere ait bireyleri ifade ettikleri ve onlarn u vekilde bir sonucu olduklar iin, tabiattaki fenomenler ile tarihteki olaylarn tamamnn sembol

eri vardr. Bylece, uygun bir ekilde balamna oturtulabilir ise; her trl bilim ve sanat gezoterik deer tayabilir. Neden bina ustalarnn sanatlarndan elde edilen ifadelerin spek

asonluk iin oynad rl, serbest sanatlardan elde edilen ifadeler Ortaadaki inisyasynamasnlar? Hatta daha da ileri giderek unu da syleyebiliriz: Olaylar bu ekilde kavralar ilkelerine irca etmektir. Demek ki bu bak as, bizzat onlarn znde vardr ve onradan kazara eklenmi eyler deildir. ayet byle olsayd, kendileri ile ilikilendirilen gelzat bilimlerin ve sanatlarn kkenine kadar gidemezdi. Oysa tamamyla profan olan bak tnyle modern bir bak asdr ve bu gelenein genel olarak unutulmasnn bir sonucu

dir? erdii btn meseleler ile birlikte bu konuyu burada ele alamayz. Ancak, bnzonesinin yorumuna dair sylediklerinden yola karak Dantenin bizzat kendisinin senatlara ait birtakm kurallar nasl uyguladna dair verdii bilgilere bir bakalm: O uomindere non potete la sentenza di questa Canzone, non la rifiutate per; ma ponete mente alllezza, che grande, s per costruzione, la quale si pertiene alli grammatici; s per lordinmone, che si pertiene alli rettorici; si per lo numero delle sue parti, che si pertiene alli mus

zii saylarla birlikte ele almada, yani btn ilikileri ile birlikte bir ritim bilimi olaramada pitagoras bir gelenein yanksn herhalde grmekteyiz? Ayn ekilde, dier btn bilim

rkezini tekil edecek tarzda aritmetie ems (gnesel, solaire) bir roln veriliini; bu bili

letiren kendi aralarndaki ilikileri; zellikle de ekillerdeki orantlarn bilinmesi ile (ynun dorudan uygulamas mimarlkta ortaya kar) mziin geometri ile olan ilikisini ve serelerdeki uyum (harmonie) ile de ayn ekilde mziin astronomi ile olan ilikisini anlalayan da yine bu sz konusu gelenek deil midir? leriki sayfalarda, saylarn sembolizntenin eserinde ne kadar temel bir neme sahip olduunu greceiz. Sz konusu sembolikikat tek olduu iin, sadece pitagoras deil de baka doktrinlerde de mevcut olduu sylenursa; o zaman, Pitagorastan Virgilee kadar ve Virgileden de Danteye kadar olan selenek zincirinin talya topraklarnda hi kopmadan devam ettiini dnebiliriz.


12/46

Cennet, XXXI. Dantenin daha sonralar Aziz Bernard kendisi ile tavsif ettii contemplante kelimesi (bkz. XXXII, 1), Tmesine olan yaknl sebebiyle iki ynl bir anlam sergiler grnmektedir.Convito, c.II, blm: XIV.leride tekrar ele alnacak olan Kadolarn gizemli merdivenine dair bkz. F. Vuilliaume, Manuel maonnique, XVI. Blm ve Bu eserin adn 2. basksna istinaden zikrediyoruz (1830).Bu metnin tercmesi u ekildedir: Ey bu Canzonenin anlamn kavrayamayan insanlar; bunu sakn terk etmeyiniz. Aksinmndan onun muhteem gzelliine bakn ki, bu yn dilbilgisi ile uraanlar ilgilendirir; veya sz dizimine bakn ki, bu yn hendirir; ya da blmlerinin saysna bakn ki, bu da mzisyenleri ilgilendirir.

nc Blm

MASONK VE HERMETK BENZERLKLER

ptmz bu genel tespitlerden sonra, imdi de yukarda deindiimiz Arouxnun tesbit ettii nzerliklere gelelim:1 Cehennem, profan lemi temsil etmektedir; Araf, inisyatik tecrrmektedir; Cennet (Sem, Ciel) ise kendilerinde en st seviyede akl ile akn birletii Kanlarn ikamet ettii yerdir... Dantenin tasvir ettii yuvarlak sem,2 Principi celesti olan

rafinilerden itibaren balar ve Semnn son katnda sona erer. Oysa, Tapnak Tarikatine andn syleyen sko Masonluunun alt seviyesindeki temsilcilerden bazlar, -miostenin Orlando Furioso adl eserindeki bir ahsiyet olarak sko prensi ve sabelle de Galvgilisi olan Zerbinoda olduu gibi- kendilerini prensler olarak, Ltfun Prensleri oandrmaktadr. Ayn ekilde onlar, sembol olarak Hakikatin heykeli olan bir Palladi

hiptirler; bu heykelin, Beatrice gibi yeil, beyaz ve krmzdan oluan renge sahip bir elbrdr;3 elinde bir ok ve gsnde gen ierisinde bir kalp ile4 (esiz Prens nvanna stadlar, Akn mahhaslam halidir; Dantenin Vita Nuovada Beatricein zel bir se

zhar olduunu ve Ak olarak arlmas gereken Beatriceden bahsettii dokuz says da, dkl ve dokuz kollu dokuz mealeden oluan dokuz stun ile evrelenmi vaziyetteki bu seksendaki stadla da bir benzerlik arzetmektedir. yle ki, seksen bir says, dokuzun katdr ha dorusu onun karesidir) ve Beatrice de asrn seksen birinci ylnda lecektir.

Bu Ltfun Prensi ya da l sko (Ecossais Trinitaire) rtbesi, sko Ritelin 26. derecesiduillynin Explication des douze cussons qui reprsentent les emblmes et les symboles des d

ades philosophiques du Rite Ecossais dit Ancient et Accept (19. ksmdan 30. ksma kadarerinde bu konuda unlar belirtir: Bize gre bu rtbe, sz konusu bilgi ykl kateguturanlar ierisinde en ok karmak olandr: bu yzden bir dier ad da l skorekten, bu mecaz ierisindeki her ey lemenin amblemini sunar: fondaki renk [yeil, b


13/46

krmz]; aada Hakikat temsil eden figrde; [her blmnde renge atflarn bulunduuaftaki Tabiatn Byk Eserine ait izde; madenlerdeki kurucu unsurlarda [kkrt, cva ve tularn birleimi ve ayrmnda [solve et coagula] yani tek kelimeyle mineral kimyas bilimine rusu simyaya] ait eylerde ki, Hermes Msrllar arasnda onun kurucusu olmu ve sz koim, [spagyrique]tbba g vermi ve yaylmasn salamtr. Saadet ve zgrl salayan kimlerin sralan ve tasnifi bile aka Tanrnn, insanlara yeryzndeki aclarn dindirecadaki ikametlerini uzatacak hereyi tedarik ettiini ispatlamaktadr.Hristiyanlar, Tanrsalln

v parldayan semboln, zellikle Delta alarnda da ok iyi temsil edilen saysirtmilerdir. Ben diyorum ki, ok eski tarihlere kadar uzananbu saysndadr ki bilgi strc, dnceyi ilgilendiren, muhayyileyi zenginletiren ve sosyal adalet hakknda doru bir

ren her eyin ilk kaynan bulmaktadr.... Bylece, saygdeer valyeler, daima l maya, insanln btn grevlerinin bir sembol olarak saysn yceltmeye ve gzet

vam edelim. yle ki, bu says ayn zamanda Tapnaklarmzn stunlarnda kazl: man, Sadaka eklindeki bizim ok deerli Tarikatimizin lemesini de hatrlatmaktadr.

Bu alntdan aklda zellikle tutulmas gereken ey; sz konusu rtbenin, ayn diziye ait rt

i aka hermetik bir anlam tamasdr.Bu konuda ayrca belirtilmesi uygun olan ey, hermetvalye tarikatleri ile olan bantsdr. Buras ne skoluun yksek rtbelerinin tarih kkmann yeridir, ne de onlarn tapnak tarikatinden geldiklerine dair olduka arpk teotlaca yerdir. Aksine, bunlarn gerek ve dorudan m yoksa sonradan oluturulmu bir zisahip olduklar, birtakm rtbelerinde de olduu gibi pek kesin birey yoktur. Ayn ekilde

ellerde rastlanlan birtakm zellikler, daha nceki bir dneme ait bamsz rgtlenmntlarn tamaktalar.Bunlar ierisinde kurulular Hallar tarihi ile bantl olan eski ikatlerine ait olanlar dikkati ekmektedir. Yani yle bir dnem ki, sadece zahir olaylar dinlarn zannettii gibi mahza dmanca tavrlar olmamtr. Aksine, Dou ile Bat arasnda

ellektel alveriler de olmutur. Bu alveriler, zellikle sz konusu tarikatler (Orstasyla gerekleiyordu. Acaba bunlarn, kendi bnyelerine aldklar hermetik verileri Doklarn m kabul etmeliyiz? Yoksa, onlarn daha batan bu tr bir ezoterizme sahip olduklar

ndi inisyasyonlarnn onlar Doulularla ilikiye girebilmelerini saladn dnmemiz miru olacaktr? te yine zmlemeyi dnmediimiz bir sorun daha. Ancak bizce, her ne incisine nispetle pek fazla dikkate alnmasa da, ikinci hipotezin kabul edilmesini engelleyici hden yoktur.Zira, ortaa boyunca bizzat Batya ait bir inisyatik gelenein olduunu kabul edemse iin bunda alacak birey yoktur. Bu gr kabul etmeye iten sebeplerden bir die

riki tarihlerde kurulan ve Dou ile hibir ilikileri olmam tarikatlerden bazlarnn da hermmbolizme sahip olmalardr. Mesela Toison dOr (Altn Krk) Tarikatinde olduu gibi. Zatebu hermetik sembolizme aka iaret etmektedir. Hereye ramen, Dantenin yaad

rmetizmin Tapnak Tarikatinde mevcut olduu kesin olduu gibi; Mslman kaynaklarnduu kesin olan birtakm doktrin bilgileri de onlar tarafndan bilinmekteydi. yle ki, Dantndisinin bile bunlar bildii anlalmaktadr ve bu bilgiler kendisine herhalde bu yol ile inmitir. Bu son nokta zerindeki grlerimizi ileriki sayfalarda daha geni bir eklayacaz.

Bu arada, henz bir ksmn grdmz, yorumcunun aktard masonik uyumlar konusuna nelim. Zira, Dantenin Beatrice ile birlikte gezdii dokuz kat sem ile aralarnda tam


14/46

nzerliin olduunu tespit ettiini belirten Arouxnun bahsettii skoluun birok rtbesi vdi semav gezegen ile ilgili belirttii benzerlikler ite unlardr: profanlar, Aya tekabl edne valyesi (28.nci) Merkre; Merhamet Prensi (26.nc, yeil, beyaz ve krmz) Venyk Mimar (12.nci) veya Nuha ait olan (21.nci) Gnee; Saint Andrnin Byk skoyalsllarn Byk Babas (29.ncu, beyaz hal krmz) Marsa; beyaz ve siyah Kartaln vaya Kadosch (30.ncu) Jpitere; ayn Kadoschlara ait altn Merdiven, Satrne tekmektedirler. Dorusunu sylemek gerekirse, bu vasflardan bazlar bize pheli gibi grnellikle kabul edilemeyecek olan, birinci kat semann profanlara ait ikametgah yaplmasdr. O

nlarn yeri olsa olsa dtaki karanlklar olabilir. Gerekten, biraz nce de grdmz gibi pmi, Cehennem temsil etmektedir. Oysa, Ay lemi dahil dier semavi katlara ancak Arasyatik tecrbeleri getikten sonra ulalabileceini grmemi miydik? Bununla birlikteresinin Berzahtakilerle zel bir ilikisinin olduunu ok iyi biliyoruz. Ancak burada sz kon onun sembolizminin ok farkl bir grntsdr ve kesinlikle birinci kat semaya ait

mbolizmi ile kartrlmamas gerekir. Gerekten Ay, ayn zamanda hem Janua Coelidir, henua Infernidir, Dianedir ve Hecatedir.15Eskiler bunu ok iyi biliyorlard ve Dante de bu konlamazd. Bu yzden o, profanlara hibir ekilde en alt derecedeki semav bir ikametgah dah

sis edemezdi.zerinde en az tartlacak konu ise; Dante tarafndan grlen sembolik simalarn tayini konusarstaki ha; Jpiterdeki kartal; Satrndeki merdiven... Ayn ekilde, nceleri ikatlerinin ayrc vasf olarak kullanlm olan sz konusu ha ile, halen masonluun bbesinde kullanlan amblem olarak kullanlan ha arasnda da bir benzerlik grebiliriz. Han resine yerletirilmesinin, bu tarikatlerin askeri bir zelliine atf yaplmas nedeniyle deil en! yle ki, bu tarikatlerin grnen ynleri ile onlarn Hal seferlerinde zahiren oynad

va rolleri de bunu gstermiyor mu?16 Dier iki sembole gelince; bunlar ierisinde Ta

doschunu tanmamak elde deil. Hindularn Vinuya17 atfettikleri gibi Klasik antikitenpitere atfettii kartal, ayn ekilde hem eski Roma mparatorluunun amblemi olmu (bu kaznde yer alan Trajan da bunu gstermektedir) hem de Kutsal mparatorlukun amblemi olmpiter semas, hem bilge prenslerin hem de dil olanlarn ikamet ettii yerdir: Diligite justii judicatis terram.18yle bir iliki ki, Dantenin dier semalar iin belirttikleri dahi tamarolojik nedenlerle aklanabilir. Jpiter gezegeninin branice karl Tsedektir ve amna gelir. Kadoschlarn merdiveni konusuna ise daha nce deinmitik: Satrn krudan doruya Jpiter kresinin stnde yer ald iin, bu merdivenin ilk basamana Asedakah) ile, zirvesine ise man (Emounah) ile ulalr. Bu merdiven sembol, Kldan meidir ve muhtemelen Mitra gizemcileri tarafndan Batya getirilmitir: sz konusu merdivenin

sama vard ve madenlerin gezegenlerle olan ilikisine gre her biri ayr bir madenden yapler yandan, Kitab- Mukaddes sembolizminde ayn ekilde Yakubun merdiveninin olduuniyoruz. Sz konusu merdiven, yeryzn semaya balad iin ayn anlam tamaktadr.19

Danteye gre Cennetin sekizinci kat, yani yldzl semas (sabit yldzlarn olduu yer),larn olduu semadr: Kamil olanlar beyazlara brnmlerdir; adeta Hervalyelerine20benzer bir sembolizme sahiptirler. Onlar, evanjelik doktrine tabidirler. ma Katolik Kilisesine kar Lutherinki ile ayn olana inanrlar. te Arouxnun, ezoterizzoterizm sahalar arasnda sk sk yapt gibi burada da bir karkla neden olan yorumu ile


15/46

ryayz. Hakiki ezoterizm, profan alemde mevcut olan zahirdeki akmlarn birbiri ilertlklarnn da stnde olmas gerekir. ayet bu akmlar, gl inisyatik rgtlerce gizkilde ynlendiriliyor veya ynetiliyor ise; bu durumda sz konusu inisyatik rgtlerin rudan bir mdahalede bulunmadan yapmakta olduklarn syleyebiliriz. Yani, kart ypluluklara eit olarak yaptklar etki ile bunu gerekletirirler. Gerekten de Protestanlellikle de Lutherciler, kendileri doktrinleri hakknda evanjelik ismini kullanrlar. Dier yatherin mhrnn, gln ortasnda bir ha olduunu da biliyoruz. Ayrca, kendi varln a04de ilan eden Gl-Ha rgtnn de papa-kart (antipapiste) olduunu da biliyoruz. A

nu hemen belirtelim ki, 17. yzyln bandaki bu Gl-Ha cemiyeti, olduka zahiri bir yordu ve gerek Gl-Hatan olduka uzaklamt. Zira bu topluluk, hibir zaman kelimeniamyla bir cemiyet meydana getirmemiti. Luthere gelince; onun sadece alt seviyede bir tem

gent) olduunu syleyebiliriz. Hatta yle ki, kendi oynayaca roln pek farknda bile deten, bu tr konular hibir zaman akla kavumamtr.

Hereye ramen, aka apokaliptik metinleri21de andran Seilmilerin veya Kamil Olanyaz elbiseleri, bize daha ok Tapnak Tarikatine mensup olanlarn elbiselerine bir atf varmiyor. Bu ynn ele veren ok anlaml bir yaz da vardr:22

Qua l colui che tace e dicer vuole,Mi trasse Beatrice, e disse: miraQuanto il convento delle bianche stole!

En azndan bu yorum, kutsal milis deyimine daha kesin bir anlam vermeyi salamaktadrnusu deyimi daha ileride yer alan baz iirlerde grmekteyiz. Bu iirler, adeta, Gl-Hauuna sebebiyet verecek olan Tapnaklkn grnrdeki yklndan sonraki dnmn

irmektedir:23

In forma dunque di candida rosaMi si mostrava la milizia santa,Che nel suo sangue Cristo fece sposa

Dier yandan, bizim Arouxdan yaptmz son alntdaki sembolizmin ne anlama geldiini daatabilmek iin; Heredom de Kilwinning Tarikati veya skoya Kraliyet Tarikatine mensup Prenslerine Dair Ksmda resmedildii ekliyle ite Semav Kudsn tasviri: (Son odinde, zerinde bir rman akt bir da resmi vardr ve kysnda on iki eit meyve taya

a yer almaktadr. Dan tepesinde on iki sradan mteekkil on iki mcevherden oluan bir ordr. Bu oturan stnde altndan bir kare vardr. Karenin her yznde, srailin on iki sbtnmleri ellerinde tutan melek yer almaktadr. Bu karenin iinde bir ha yer almaktadr ve bu asnda yatm vaziyette bir kuzu vardr.24Demek ki, burada apokaliptik sembolizmin yer aldrmekteyiz. Bunun devam, sz konusu sembolizmin atfta bulunduu devr kavramlarn, Danerinin plan ile ne kadar iten bantl olduunu gsterecektir.

Cennetin 24. ve 25. anlarnda; Gl-Ha Prensinin l busesinin, pelikann, Yuhann


16/46

hyindeki ihtiyarlardaki ile ayn olan beyaz elbiselerin, mhr mumu sopalarn, masmlarn ilahiyatla ilgili erdeminin (man, mit ve Sadaka) yer aldn grmekteyiz.25 l-Halarn sembolik iei (30 ve 31. anlardaki Rosa candida), Roma Kilisesi tarafrtarcnn Annesinin (Meryem .n.) sureti olarak (toplu ayinlerde tekrarlanan Rosa mysulouse Kilisesi (Albigoislar) tarafndan ise Ak Sddklar genel kurulunun gizemli bir rak kabul edilmitir. Bu metaforlar, daha nceleri 10. ve 11. yzylda Catharelarn ncleriulicienlerce (Pavlusularca) kullanlmt.

Bu ilgin benzetmelerin tamamn burada zikretmenin faydal olacana inandk. Bunlarn saybir zorluk ekmeden daha da artrabiliriz. Ancak, orijinal Tapnaklar ile Gl-Halar hamak kaydyla, aralarnda ortak birtakm sembollerin olduunu grerek farkl inisyatik formn kaynaa sahip olduklar eklinde birbiriyle tutarl birtakm sonu karmay beklememerekten de, sadece doktrinlerin temeli her zaman ve her yerde ayn olmakla birlikte; bunusinde ilk bakta ok artc gelebilecek ekilde, ifade modellerinin kendileri bile ou zka birbirinin benzeridir. Bu durum, hem zaman olarak hem de mekan olarak birbirini dorruya etkilediklerini iddia edemeyecek kadar birbirinden uzak geleneklerde grlebilir. Beltr durumlarda, daha geerli bir iliki kurabilmek iin, tarihin bizi ulatrabildiinden de te

nemlere gitmek gerekmektedir.Dier yandan, Rossetti ve Aroux gibi yorumcular, Dantenin eserinin sembolizmini aratrim zahir boyut olarak tavsif ettiimiz yn zerinde durmulardr. Daha ak bir ifadeyle,

ele dair diyebileceimiz yn zerinde durmulardr. Yani, daha ileri bir seviyeye gidemeyn derin anlamn aklamaktan ok, onu gizleyen formlar (suretler) zerinde durmulardr. ce de belirttiimiz gibi, bunun byle olmas doaldr. Zira, ortak referanslar veya mecvrayabilmek ve anlayabilmek iin, telmihin ve mecazn nesnesini tanmak gerekir. Bu durumdstik yola girende gerek inisyasyonun gereklemesini salayan mistik tecrbelerin bilin

rekir. Bu tr baz tecrbeleri yaam olanlar iin, lahi Komedya (Divine Comdie) ile E eserlerde, inisyenin bilincinin lmszl elde etmek iin birbirini izleyen mertebelerida hem gizleyen, hem de aklayan metafizik-ezoterik bir mecazn olduu kesindir.26

Burada, Sedir tarafndan bize aktarlan Arouxnun almalarnn zetini sunuyoruz, Histoire des Rose-Croix, s.16-20; 2. BaskArouxnun eserlerinin balklar u ekildedir: Dante hrtique, rvolutionnaire et socialiste (1854de yaynlanm ve 1939da ynlanmtr) ve La Comdie de Dante, traduite en vers selon la lettre et commente selon lesprit, suivie de la Clef du lbolique des Fidles dAmour (1856-1857).Cennet, VIII.Bu renklerin modern ada talyann bayrak renklerini oluturmas olduka ilgintir. Genel olarak, bu renklerin masonik bir p olduklar sylense de, bunun neye dayanlarak ileri srldn tahmin etmek pek de kolay grnmyor.Bu belirgin iaretlere ayrca altn ok ularna sahip bir ta da eklenmelidir.Bkz. Light on Masonry, s.250, ile F. Vuillaume, Manuel maonnique.Burada aka itiraf etmeliyiz ki, bu mertebenin giriftlii ile onun adlandrlmas arasnda herhangi bir iliki gremiyoruz.Simyadaki bu l unsur ou zaman bizzat insan meydana getiren unsurlarla birlikte ele alnmaktadr: ruh (esprit), nefs (


17/46

en (corps).Metindeki kelimelerin trnak iine alnmas, metnin daha iyi anlalabilmesi gayesiyle bizim tarafmzdan yaplmtr.Kullanlan bu son ifadelerde, simyaclarn mr uzatan iksirine st kapal bir atf yapld grlebilir. Chevalier du rainye ait olan bir nceki rtbe (25. Rutbe), ilalar yapma byk sanat ile hekimliin kendisinden kt Msr Gizemc

ysteres) birinci derecesinin bir ksmn ierdii eklinde takdim edilir.0Mellif herhalde sembolik kullanm ok eskilere dayanmaktadr demek istiyordur. Yoksa, saysnn kronolojik olarak nye dayandn belirtmek istemiyordur.1Zaman zaman, rtbelerdeki bu rengin ilahi erdemi sembolize ettii kabul edilir: beyaz renk man, yeil renk midi, krmSadakay (veya Ak) temsil eder. Merhamet Prensine tekabl eden rtbenin iaretleri u ekildedir: ortasnda beyaz ve yenin izildii krmz bir nlk, ve Tarikate ait rengi gsteren bir kordon. Kolye eklinde asl duran bu kordona, altndan bir een (veya Delta) eklindeki bir mcevher asldr (F.Vuilliaumeun Manuel maonnique, s.181).2Kendini gerek inisyatik bilgi yerine modern ve profan bir bilim olan dinler tarihi aratrmalarnda younlatran Alviella

blet, bu tamamyla hermetik ve Hristiyani mertebeye budist bir yorum getirmitir. Bu sonuca ise, Prince de Mercy bal ile SCompassion bal arasndaki benzerlikten yola karak varmtr.3Gerekten de, Ordre des Trinitaires veya Ordre de Mercy adyla gayesi, en azndan zahiren, sava esirlerini satn almak o

kat vard.4Hatta bazlar, hermetik sembolizmle arasndaki ilikiler nedeniyle kalkann Pers kkenli olduunu bile sylemilerdir. Oysa, alardan beri hem Bat hem de Doudaki birok halk zellikle de keltler kullanmtr.5Bu iki tezahr, ayn ekilde, iki u noktadaki kaplara da tekabl etmektedir. Eski Latinlerin Janusun yzyle zetledikbolizm hakknda sylenecek ok ey vardr. Ayn ekilde; ncilde yer alan Cehennemler, Araflar (Limbes) ve d karanda da baz ayrmlar yaplmaldr. Ancak byle bir giriim bizi konumuzdan uzaklatrabilir ve, burada sylediimiz genel olarak

mi inisyatik hiyerariden ayrma konusu dnda herhangi bir farkl sonuca da gtrmez.

6Mars gezegeni semasnn, din ehitlerinin ikamet ettii yer olarak temsil edildiini grebiliriz. Marte ve martiri kelimeleri arasme oyununun olduunu grebiliriz ki bunu baka kelimelerde de grmek mmkndr. Mesela; Montmartre tepesinin ad Mtyrs (ehitler Tepesi) olmadan nce Mont de Mars (Mars Tepesi) idi. Burada buna benzer ilgin bir noktaya daha dikkati oruz: Montmartredaki ehidin adlar olan Dionysos, Rusticus ve Eleutheros ayn zamanda Bacchusun addr. Dahas, piskoposu olduu kabul edilen Aziz Denisin, genellikle Denis lAreopagite (Areopagiteli Denis) ile ayn kii olduu sylnadaki Areopage mahalli de Mont de Mars (Mars Tepesi) olarak bilinir.7eitli geleneklerdeki kartal sembolizmi konusu, tek bana zel bir aratrmay gerektirmektedir.8Cennet, XVIII, 91-93.9Burada, Dantenin Satrn semasnda grt aziz Pierre Damienin, Irenaeus Agnostusun (1618) Clypeum Veritatiseratores Rosae-Crucisler (byk apta efsanevi olan) listesinde adnn getiini belirtmek gerekir.0Kilwinningli Heredom Tarikati, Grande Loge Royale dEdingburga bal yksek rtbelerin Byk Blmdr. Gelenee g

ert Bruce tarafndan kurulmutur (Thory, Acta Latomorum, c.1, s.317). ngilizce bir kelime olan Heredom (veya hepnaklarn) miras anlamna gelmektedir. Bu arada, bazlar bu kelimenin branicedeki Harodimden geldiini ve bunun, Sbedinin inasnda kullanlan iilerin bandaki yneticilere bir verilen isim olduunu belirtirler (bkz. tudes traditionnelles dergkonuya dair makalemiz, Mart says 1948).1Yuhannann Vahyi, VII, 13-14.2Cennet, XXX, s.127-129. Bu ksmla ilgili olarak unu belirtmeliyiz ki, convent kelimesi Masonlukda kendi byk kurullarnek iin kullanlmaya devam edilmitir.3Cennet, XXXI, 1-3. Son msra, Templierlerin kzl ha sembolizmi ile ilikilendirilebilir.4F. Vuillaume, Manuel maonnique, s.143-144. Bkz. Yuhannann Vahyi, XXI.5Gl-Han Blmlerinde (18. sko derecesi), ilahiyatla ilgili erdemin ad, Hrriyet, Eitlik, Kardelik szlerindeki kekte kullanlmaktadr. Bunlar, sembolik rtbelerdeki Tapnan temel stunu ile mukayese edebiliriz: Hikmet, Kudret, Gzelerdemi Dante, aziz Petrus, aziz Yakub ve aziz Yuhanna ile zdeletirmektedir. Zira bu havari, sadaki mucizevi Deanfiguration) ahit olanlardr.6Arturo Reghini, a.g.m., s.545-546.

Drdnc Blm


18/46

DANTE VE GL-HAILIK

setti ile Aroux hakknda ortaya koyduumuz tespitlerin ayns Eliphas Lvi iin de geerlidr ne kadar Dantenin antik gizemcilikle bir ilikisinin olduunu belirtmi olsa da, zellikle

uygulamann veya siyasi-din bir uygulama ile ilikisi olduunu vurgulamtr ki, bunun

zmzde sadece tali bir deeri vardr. zerinde durduu ikinci bir konu ise, tamamyla inisn rgtlerin dorudan doruya mutlaka zahiri bir mcadeleye angaje olduklarn dnmesidkonuda tamamyla hataldr. Sz konusu yazarn Histoire de la Magie adl eserinde syledikl

kildedir: Dantenin eserine dair aratrmalar ve yorumlar kat kat artmtr. Ancak, diimiz kadaryla bu eserin gerek karakterinin ne olduunu belirten hi kimse kmamtr. Bbelinin eseri, gizemcilerin ifadeleri vastasyla Papala kar ilan edilmi bir savatr. Dantanesi Yuhannac ve gnostiktir.1 Bu, Kabalann saylar ve suretlerinin Hristiyan dogmastaha uyarlanmasndan ve bu dogmalarda bulunan mutlak ifadelerin gizli inkarndan ibabiatst lemlere yapt seyahat, adeta Elusis ve Thebes gizemlerine bir inisyasyonla

mektedir. Yeni Tartar emberlerinde kendisine rehberlik eden ve onu koruyan ahs, Virjnki Filorentinal airin gznde Pollionnun olunun nazik ve melankolik peygamberi Vristiyan destannn gayri meru, fakat hakiki babasdr. Virjilin putperest dehas sayesinde Dpsnn zerinde mitsizlik metnini okuduu ukura dmekten kurtulur. Bunu da, kaaklarnn yerine, ayaklarn da kafasnn yerine koyarak yapar. Yani, dogmann dediklerinin zparak bunu baarr. Daha sonra, bizzat eytann kendisini korkun bir merdiven olarak kullaetiyle aydnla kavuur. O, korkun olandan yine korkun olanla ve iren olandan yine in sayesinde kurtulur. Anlald kadaryla Cehennem, sadece dnmesini bilmeyenler ii

maz yoldur. Sradan bir ifadeyi burada kullanmam mmknse, eytan ileden karyor vearetiyle kendini kurtarr. Burada protestanl da aan bir durum sz konusu. Roma dmanlari, malup Mephistophelesin banda gklere ykselen Faustu da o zamanlar dnm.2

Gerekte, srlar ifa etme arzusu (biz bunun doru olduunu kabul etsek bile bu doru olaa hakiki sr ifade edilemez), dogmann dediklerinin tersini yapmak istei veya semboamlarn ve deerini bilinli olarak drmek gibi zellikler, st dzey bir inisyasy

ellikleri olamaz. Neyse ki biz kendi admza, Dantede byle bireyin olduunu mamiyoruz. Zira ondaki ezoterizm, kesin tradisyonel temellere dayanmakla birlikte, ok zor

lecek bir rt ile sarmalanm vaziyettedir. Onu protestanln, hatta sadece politik sapala kar olduu iin Devrimin bir ncs olarak grmek; onun dncesinin ne oldutnyle bilmemek ve yaad dnemin zihniyetinden hibirey anlamamaktr.

Savanulmas pek kolay olmayan daha baka eyler de var: mesela, Danteyi kelimeninamyla bir Kabalist olarak grmek gibi. zellikle gnmzde, nerede bir ezoterik form

men Kabala ile ilgili birey bulduuna inanan says azmsanmayacak kadar kimse, kolayca nebilmekte. Mesela, bir mason yazarn Kabala ile valyelikin ayn ey olduunu ciddi kladn bile grdk. Hatta, temel bir dilbilimi bilgisi bile bunun byle olmadsterebilecekken, iki kelimenin de ayn anlama geldiini sylediine ahit olmadk m?3 Brek d eylerin olduu bir yerde, herhalde ihtiyatl davranmann ne kadar gerekli olduun


19/46

adan birtakm benzerliklerden yola karak u ya da bu kiiyi hemen kabalist ilan etkmamak gerektiini daha iyi anlamaktayz. Oysa Kabalann kendisi temelde disyonudur.4 Danteyi dorudan etkileyecek bir Yahudi etkisinin olduuna dair elimizde hil yok.5Byle bir grn domasna sebep olan ey, onun saylar ilmini kullanm olmacak, saylar ilmi nasl ki gerekten brani Kabalasnda var ve nemli bir yere sahip ise,

kilde baka tradisyonlarda da vardr. Ayn bak asyla herhalde Pitagorasn da kabalist oylenecektir?6Daha nce de belirttiimiz gibi, Danteyi Kabaladan ziyade Pitagorasa bal

ha doru olacaktr. Yahudilik hakknda ise, sadece Hristiyanln bu dine dair kendi doktriniva ettii bilgiler kadar haberdar olmutur.

Eliphas Lvi, yazsna yle devam etmekte: Bu arada unu da belirtelim ki, Danthennemi sadece negatif bir Araftan ibarettir. Daha ak syleyelim: Araf, adeta bir dbnda olduu gibi Cehennem ierisinde ekillenmitir. Cehennem ukurunun rts veya idir. Filorentinal Titann, Cennete ulatnda Araf bir tekme ile Cehenneme atmak isterynyle dorudur. Zira semavi yarmkre leminde Araf, eytann (Lucifer) dmesiyle

utuunda yeryznden atlan maddeler vastasyla meydana getirilmiti. Ancak, Cehennemmavi lemin tersine yansmas eklinde aaya doru dokuz kat emberi vardr. Oysa Arafa sahiptir. Demek ki tam bir simetri mevcut deil.

Dantenin Semavi lemi, bir dizi kabalistik emberlerden mteekkildir ve Hezekiyelin be dz gibi bir ha ile blmlere ayrlmtr. Bu han ortasnda ise bir gl amtr. Burada ill-Halarn sembolnn aka sergilenmi ve belki de kategorik olarak aklanm oldurmekteyiz. Zaten ayn dnemlerde bu sembol, mehur bir iir kitabnda biraz daha az alen or almaktadr: Gln Roman. Eliphas Lviye gre Gln Roman ile lah Komedya, ayn ekart (birbirini tamamlayan denilse daha yerinde olurdu) formudur: ruhun bamszlna

da her trl kurumun tenkidi ve Gl-Ha Cemiyetinin byk srlarnn allegorik forml

rusunu sylemek gerekirse, bu topluluun o zamanlar byle bir ismi yoktu. Dahas, tyoruz, bu topluluk (ge dnemlere ait ve biraz da genel gidiattan ayrlan birtakm kollar hbir zaman kelimenin ierecei btn zahir anlamlar itibaryla bir cemiyet olmamtr.

ndan, ortaada ruhun bamszl veya daha doru bir ifadeyle entellektel bamsodernlerin genellikle dndklerinin aksine ok zel bir durum deildi. Bizzat rahipndileri, ok serbest bir eletiriyi yapmaktan ekinmezlerdi; yle ki, mesela bu durahrlerine katedrallerin heykellerinin yapmnda bile rastlayabiliriz. Btn bunlarn ezoterik hn yoktur. Oysa, sz konusu eserlerde daha derin eyler mevcuttur.

Eliphas Lvi, yazsna yle devam ediyor: Okltizmin bu nemli tezahrleri, Tapnake getii dneme rastlamaktadr. Zira, Dantenin ihtiyarlk dnemindeki ada Jean de Mya Clopinel, Philipe le Belin saraynda en gzel eserlerini vermekteydi. Hafif bir form ierinulmu derin bir eserdir.7Okltizmin gizemcilerinden Apuleninki kadar bilgece bir aklamamelin, Jean de Meungn ve Dantenin glleri ayn glistann iekleridir.8

Bu son nokta ile ilgili sadece u tesbitte bulunacaz: Eliphas Lvinin kendisi tarafndanlen okltizm kelimesi, ondan nceki dnemleri tanmlamada pek uygun dmyor. zelliknmzdeki okltizmin, ezoterizmin restorasyonu diye yola kp sonunda onun kaba bir taklid

ret nasl bir hal aldn dnecek olursak... Zira yneticileri hibir zaman ne hakiki ilkeleciddi bir inisyasyona sahip olmulardr. Eliphas Lvi, da vurduunun aksine gerek derin


20/46

k uzak olmasna ramen kendilerinden entellektel seviye olarak yksek olduu szde haleflrumunu inkar eden ilk kii olmutur. zellikle de hereyi 1848in devrimci mantalitesi il

maya almas ile hata ediyordu. Onun grlerini ele almada fazla acele etmememizin neisinin ne kadar byk olduunu bildiimizdendir. Onu hibir zaman anlamam olanlar da

hildir. Onun hangi sahalarda yetkin olduunun snrlar belirtilmelidir: kendi dneminde yanel bir hataya uyarak o da, sosyal olaylar hereyin nne geirmi ve hibir ayrm gzetmeknu her yere uygulamtr. Dantenin dneminde ise; hereyin evrensel hiyerarideki normal yolduu kesinlikle daha iyi bir ekilde tesbit edilebiliyordu.

Ezoterik doktrinler tarihini ele almay zellikle gerekli klan eylerden bir tanesi de, nemli bktrinin ortaya knn, birka yl arayla Tapnak Tarikatinin yklmasndan sonraki dtlamasdr. Bunun byle olmasnn, tespit edilmesi ok zor olmasna ramen, bu olaylarlkinin olduu inkar edilemeyecek kadar kesindir. 14. yzyln ilk yllarnda ve belki de bir zylda bile hem Fransada, hem de talyada gizli bir doktrin vard (Buna oklt denebilir, akltist denemez). Bu doktrin, daha sonralar Gl-Hac gelenek (tradisyon) olarak isimlendirndr. Fraternitas Rosae-Crucis ismine ilk kez 1374 yllarnda, kimilerine gre ise (mesela M

air gibi) 1413de rastlanmaktadr. Kurucusu olduu dnlen ve hayat ile ismi bt

mbolik olan Christian Rosenkreuz efsanesi de belki bir btn olarak 16. yzylda oluturulmcak bizim de tespit ettiimiz gibi, bizzat Gl-Ha sembol ok daha nceki bir tarihe aittir.

Gl-Haln ortaya kna kadar kendisine ne ad verilmi olursa olsun (tabii ki ad vermendar nemli olduuna inanlyorsa) sz konusu ezoterik doktrin, genel olarak hermetizm amlendirilen eye dahil edilebilecek baz zellikler arz etmekteydi. Bu hermetik tradisyonun tvalye tarikatleri ile sk bir iliki ierisindedir. Ele aldmz a itibariyle bu tradisyon nta, Ak Sddklar (Fideles dAmour) ve Massenie du Saint Graal gibi birtakm inisgtlerce muhafaza edilmekteydi. Tarihi Henri Martin, Massenie du Saint Graalden bahseder

ellikle de valye romanlar ile ilgili olarak, onun ortaa ezoterizminin en byk ahrlerden bir tanesi olduunu belirtir: Titurel adl eserde Graal efsanesi en zirve eklini aleri Wolfram,10Fransadan ve zellikle de Fransann Gneyinden elde ettii sanlan fikirlilenerek kaleme almtr. Graal efsanesi, artk Britanya adasnda deil de Gaule blgesanya snrlarnda muhafaza edilmitir. Titurel adl bir kahraman, Kutsal Vaisseli (Hz. s

nnn muhafaza edildiine inanlan vazo ev. notu) yerletirmek iin bir tapnak ina edeemli tapnan inasn Merlin peygamber idare etmektedir. Zira o, Arimathieli Josephin b

ndisi tarafndan en mkemmel Tapnak olan Sleyman Mabedinin planna inisiye edilmiaal valyesi ite burada Massenie adn alr. Yani, yelerin kendilerini Tapnaklar (Templrak adlandrd inzivac bir Franc-Masonluk olur. Burada genel olarak, ideal Tapnak taraf

msil edilen ortak bir merkeze balanma niyetinin olduunu grebiliriz. zellikle Tapnarikati ve ortaa mimarisini yenileyen birok Yap Ustalar Tekilatlarnn (confrries, bir tkilatlar ev. notu) bu merkezle ilikilerinin kurulduunu grebiliriz. Bu konularn, sanldsine ok karmak bir yapya sahip olan o devirlerin gizli tarihine dair birtakm almlar ierdzinler gibiyiz... ok ilgin olan ve de kesin olan birey varsa o da, modern Masonluun halka assenie du Saint Graala kadar dayanyor oluudur.12

Bu son cmlede zikredilen gr olduu gibi kabul etmek belki de dikkatsizlik olur. Zira, m

asonluun daha nceki rgtlerle olan balantlar da olduka karmaktr. Ancak hi de di


21/46

nmayacak bir bilgi deildir. nk, hi olmazsa Masonluun gerek kkenlerinden bir tanret edilmektedir. Btn bunlar, ortaada ezoterik doktrinlerin nasl aktarldn kavsusunda bir lde yardmc olabilir. Ayrca, ayn dneme ait kelimenin tam anlamyla gizli syatik rgtlerin karanlk soy zincirinlerini de kavramamza bir lde de olsa yardmc olabi

Aziz Yuhanna, genellikle isel Kilisenin ba olarak telakki edilir, ve burada da tesbit edebileceimiz birtakm kavramlardan rak, bylece onu zahiri Kilisenin ba olan Petrusun ztt olarak takdim edilmek istenir. Gerek u ki, her ikisinin otoritesi ayn ulanmaz.Eliphas Leviye ait olan bu bilgiler, birou gibi kayna belirtilmeden (zellikle de u eseri kullanlmtr: Dogme et Rituel de la

gie) metin aynen aktarlmak suretiyle Albert Pike tarafndan Morals and Dogma of Freemasonryde kullanlmtr, s.822. in adnn bile Eliphas Levininkinden alnd aka grlmektedir.Ch.-M. Limousin, La Kabbale littrale occidentale.Kelimenin bizzat kendisi branice gelenek anlamna gelmektedir. ayet yaz bu dilde yazlmyorsa ve bu ayrm yaplmaksz

n gelenekleri kastediyorsak, bu kelimeyi kullanmann bir gerei yoktur.Bu arada, baz gnmz aratrmalarnn da belirttiine gre, Dantenin bilgili ve air olan bir Yahudi ile ok yakn ilikisi

manuel ben Salomon ben Jekuthiel (1270-1330). Ancak, lahi Komedyada Yahudi etkisini gsterecek unsurlara pek rastlanmemek pek de abartl saylmaz. Oysa Immanuelin bizzat kendisi, Israel Zangwillin grnn aksine, bir eserinde lahi Komed

lenmitir; yle ki, aksi iddiay tarihi veriler de desteklememektedir.Bu gr, ayn ekilde Rouchlin tarafndan da dile getirilmitir.Ayn eyi, 16.yy.daki Rabelaisnin eserleri iin de sylenebilir. Bu eserler de ezoterik anlamlar iermektedir ve bunlarn bu ynndan aratrlmas ilgin olacaktr.

Eliphas Levi,Histoire de la Magie, 1860, ss.359-360. Bu konuyla ilgili olarak Roman de la Roseun bir talyanca adaptasyonue adl bir eserin bulunduunu burada belirtmek gerekmektedir. Bu eserin yazar olan Ser Durante Fiorentinonun bizzat Dakas olmad zannedilmektedir. Zira Dantenin gerek ad, gerekten de Durantedir ve Dante ismi, bu ismin sadece kidir.Histoire de France, c.III, s.398-399.0Tapnak Wolfram dEschenbach, Parceval adl eserin yazar, ve ayn zamanda Kyot de Provence adyla deformedikten hicivci Guyot de Provinsin taklitisi.1Henri Martin u notu ekler: Nihayet Perceval, Graali tranfer eder ve tapna yeniden Hindistanda ina eder. Hayalstiyanlnn fantastik efi olan Rahip Jean ise, aziz Vaisselin bekiliini miras alr.2Burada ok nemli bir noktaya temas ediyoruz. Ancak bu konuyu ilememiz, bizi asl konumuzdan uzaklamamz gerektir

zat Graal sembolizmi ile Henri Martinin iaret ettii ortak merkezarasnda ok yakn bir iliki vardr. Ancak buradaki derin get etmemektedir. Dorusu, ayn fikir silsilesi ierisinde, Rahip Jean ile onun gizemli krallnn neyi sembolize ettimamaktadr.

KNC KISIM

DANTE VE SLAM


22/46

Beinci Blm

ETL DNLERDE SEMAV YOLCULUKLAR YA DA MRAC

nte yorumcularndan birounu epeyce megul eden meselelerden bir tanesi de Cehenneme inili fikrinin nerelerden kaynaklanabileceine dair olandr. Ayn zamanda bu mesele, konuyu sofan bak asyla ele alanlarn ne kadar s olduklarn gsteren bir noktadr da. Vka burek inisyasyonun mertebelerine dair birtakm bilgiler olmadan anlalamayacak bir durumnusudur. te bizim burada ele alacamz konu da budur.

Dantenin seyahatinin ilk iki ksmnda kendine rehber olarak Virjili almasnn birinci nerkesin de kabul ettii gibi, Ennidein VI. arksnn ans nedeniyledir. Ancak buna birjilde basit bir iirsel kurgunun tesinde inkar edilemeyecek bir inisyatik bilginin oldu

enmesi gerekir. Ortaada sortes virgilianaeler pratiinin yaygn oluu bouna deildir. rjil bir sihirbaz olarak sunulmak isteniyorsa bu, derin bir hakikatin popler ve zahir deformasratlmasndan baka birey deildir. Bunu ise, sadece ve sadece ok deiik sebeplere takm kehanetlerde bulunmak iin alenen sylemeseler de onun eserini Kutsal Kitanzetenler yapmakta idi.

Dier yandan, bizi ilgilendiren yn itibaryla Virjilin bizzat kendisinin de birtakm Ycllerinin olduunu tesbit etmek zor deil. Mesel, Ulysesin Cimmerienlere yapt seyahpheusun Cehennemlere inii hemen aklmza gelenler arasndadr. Ancak btn bun

rdmz benzerlikler, bir dizi alntlardan veya taklitlerden ibaret eyler midir? Dorusu, bz konusu edilen eylerin antik gizemlerle ok yakn ilikisi vardr. Bu birtakm iirsel veya efsatlar, ayn hakikatin farkl tercmelerinden ibarettir: Bir kahine tarafndan rehberlik eenin ncelikle ormandan toplad altn dal (bu, Dantenin iirini balatt yer olan vaggiadr) ayn zamanda Eleusis inisyelerinin de tad daldr. Modern Masonluun yeili ve lmszl temsil eden akasyas da bunu hatrlatmaktadr. Ancak bunun da tesristiyanln bizzat kendisi de benzer bir sembolizmi kullanmaktadr: Katolik ibadetlerinde, Dyram1ile kutsal hafta balamaktadr; burada Mesihin lm ve Cehenneme inii, yeniden donun daha sonra izzet ile gklere ykselii takip eder. Dantenin hikayesi de ayn ekilde ta

tsal pazartesi gn balamaktadr. Bununla sanki o, gizemli dal aramak iin Virjil ile karlranlk ormana daldn belirtmek istemektedir. Onun lemlere yapt seyahat da Fsh bayrazar gnne dek srmektedir, yani dirili gnne kadar.

Bir yanda lm ve Cehenneme ini, dier yanda dirili ve Gklere ykseli... Bunlar, birbsi ve birbirini tamamlar mahiyette iki safha gibidir. Bunlarn ilki dierinin zorunlu hazrlahiyetindedir. Bu durumun aynsn, hermetik Byk Eserde de buluruz. Ayn ey, disyonel doktrinlerde aka yer almaktadr. Mesela slamda, Hz. Muhammedin gece yolcufhasyla karlamaktayz. Orada da, cehennemle ilgili blgelere ini (isra) ve daha sonra

nnetlere veya semav krelere ykseli (mirac) yer almaktadr. Bu gece yolculuu ile Dan


23/46

atlanlar arasnda ok arpc benzerlikler yer almaktadr. Hatta yle ki, bazlar bu ntenin balca ilham kaynaklarndan birisi olarak deerlendirmilerdir. Don Miguel lacios, hem ekil hem de mahiyet olarak aralarnda var olan birok benzerlii gsterdukayeseyi, Dantenin eseri olan lah Komedya (Vita Nuova ile Convito adl eserlerdeki msajlara hi deinmeden) ile ondan aa yukar seksen yl kadar nce Muhyiddin bn Aafndan kaleme alnan Kitab el-sra (Gece Yolculuu Kitab) ile Ftht- Mekkiyye (Mamlar) adl eserler arasnda yapmtr. Palacios, sonunda yle bir karara varr: tek bannzerlikler, baka yorumcularn Dantenin eseri ile dier lkelere ait eserler arasnda tesbit ett

nzerliklerden daha oktur.2 rnek olarak unlar zikredebiliriz: slam bir efsaaptasyonunda, bir kurt ile bir aslan hacca giden birisinin yolunu keser; ayn ekilde panter, asli kurt da Danteyi rktrler... Virjil Danteye, Cebrail de Hz. Muhammede Semnderilmitir. Her ikisi de yolculuk boyunca kutsal yolcunun merak ettikleri konvaplamaktadrlar. Her iki anlatmda (legendes) da Cehennem ayn zelliklerle tavsif edilmhet verici ve kargaal, grltl, ate frtnas.... Dantenin Cehenneminin mimarisi, hennem tasvirinin bir kopyasdr: her ikisi de yerin dibine kadar inen bir dizi katlarecelerden veya emberimsi merdivenlerden meydana gelen ok byk bir huni eklindedir

si de belli kategorilerde gnahkarlar barndrmaktadrlar ve su ile cezalar bulunduklarrinletike orantl olarak artmaktadr. Her kat, kendi arasnda ilenilen gnahlarn eidinetakm alt blmlere ayrlr. Bu her iki Cehennem de Kuds ehrinin altnda yer almakthennemden knda temizlenebilmek ve Cennete doru ykselebilmek iin Dante, defa dest alr (ablution). slam anlatmda da ayn abdest ruhlarn temizlenmesini salar: ruhlar kselmeden nce, Hz. brahimin bahesini sulayan nehrin her birinde srasyla ykankseliin kendileri aracl ile gerekleen semav krelerin mimar yaps, her iki anlatm

ndr. yi ruhlar, layk olduklar duruma gre dokuz kat semada ikamet ederler. Bunlarn tamnuta Empyreede veya son krede bir araya gelirler... Nasl ki Beatrice ileriki safhanteye rehberlik etme iini Aziz Bernarda brakyorsa; ayn ekilde Cebrail de Allahn arnde Hz. Muhammede rehberlik iini nuran bir varla terkeder... Her iki ykseli hadisehayetinde ayn vgler yer almaktadr: lah huzura kadar ykselen her iki yolcu da, Tanryun bir nuran varlk olarak tasvir ederler. Tanrnn etrafnda i ie gemi emberler ekkuz nuran saf yer almaktadr; ve bu saflar her yerleri nuran nlar yayan saysz meleklumaktadr. Bu embersi saflardan ilah huzura en yakn olanlardan bir tanesi Kerubimlerin (mn.) yer ald saftr. Her ember, kendisinin bir altndaki emberi evrelemektedir. Her

mber de, ilah merkezin etrafnda hi durmakszn tavaf etmektedir.... Cehennemin ka

ronomik gkler, mistik gl emberleri, ilah nuru evreleyen melekler gruhu, l ahmbolize eden emberin tamam kelimesi kelimesine Fiorentinal air tarafndan Muhyiddiabden alnmadr.3

En kk detaylara kadar varan bu benzerliklerin mevcudiyeti bir tesadf eseri olamaz. Danerinin nemli bir ksmnda Muhyiddin bn Arabnin yazlarndan esinlendiini sylemekmizde yeterli nedenler bulunmaktadr. Ancak, btn bunlar nasl rendi? spanyada ikamet n Brunetto Latininin araclk ettii ihtimali zerinde durulmakta. Ancak bu hipotezinndrc bir taraf yok. Muhyiddin bn Arab, Mursiede domutu ve bu yzden de el-End

n tamaktadr. Ancak hayatnn tamamn spanyada geirmemitir. Dmekde vefat etmer yandan, mritleri btn slam lemine yaylm vaziyette idi; zellikle de Suriye ve Ms


24/46

dnemlerde eserlerinin halkn arasnda dolatn da pek syleyemeyiz. Hatta bir ksmnn hman bilinmediini de belirtebiliriz. Gerekten de Muhyiddin bn Arab, M. Asn Palacind mistik air olmaktan da te birey idi. Burada onunla ilgili syleyebileceimiz eylkan u ekilde belirtebiliriz: slam tasavvufunda kendisine eyhul-Ekber yani en byk mtad, stadlarn Ba denir; doktrini btnyle metafizik bir ze sahiptir; bellibal birok ikatlerden yksek seviyeli ve ayn zamanda iine kapank olanlar ona dayanmaktadr. Dahabelirttiimiz gibi, 13. yzylda yani bizzat Muhyiddin bn Arabnin yaad dnemde b

gtler, valyeci tarikatlerle iliki ierisinde idiler. Bize gre, tesbit edilen nakil ilemi i

lla gereklemitir. Baka trl olduysa, mesel Dante Muhyiddin bn Arabyi profan yollrendi ise; neden slamn zahiri dikkate alan (exotriques) filozoflarndan bn Sin ve bn Rn zikrettii gibi onun da adn zikretmemitir?4 Dahas, Gl-Haln kkenlerinde inin olduu bilinmektedir. Christian Rozenkreuzn Douya yapt kabul edilen seyahatlna atfta bulunmaktadr. Ancak, Gl-Haln gerek kkeninde, daha nce de beliduumuz gibi, valyeci tarikatler vardr. Ortaada Dou ile Bat arasndaki gerek entellekiyi kuranlar da onlardr.

Hz. Muhammedin gece yolculuunu az ok iirsel bir efsane gibi gren modern

tirmenleri, bu efsanenin tam olarak slam ve Arap kkenli deil de Pers kkenli oldunmektedirler. Zira seyahate dair benzeri bir anlatm Ard Vrf Nme5 adyla mtinlerinde de mevcuttur. Kimileri ise, ok daha eski tarihlere gidilmesi gerektiini syler; mki Hinde kadar. Orada da hem Brahmanizmde hem de Budizmde Semlarn ve Cehennemyerarik organizasyonu eklinde eitli varlk mertebelerine tekabl eden birok sembolik tasr almaktadr. Hatta kimilerine gre Dante, dorudan doruya Hindistann etkisinde kalmtn bunlara bir edebiyat (littrature) gzyle bakanlar iin; sadece tarihi bir bak as ilbul edilmesi g olsa bile onlarn bu yaklamlarn bir dereceye kadar anlamak mmkn.

ntenin, Mslmanlarn aracl olmakszn Hindistandan bireyler renebileceini dnmkadar zor olaca ortada iken. Ancak bize gre bu benzerlikler, aka, btn dineleneklerde, traditions) var olan doktin birliine iaret etmektedir. Ayn hakikatlerin her yerde lmesinde alacak birey yoktur. Aksine armamak iin, bunlarn farazi birtakm kurgular birer hakikat olduunu kabul etmek gerekir. Kll mertebedeki (ordre gnral) benzerlikleri

nusu olduu yerlerde, dorudan doruya bir etkilenmenin olduu sonucuna hemen varlmamyle bir sonucun geerli olduu tek yer, ayn fikirlerin ayn formlar ierisinde ifade edrumdur; mesel, Muhyiddin bn Arab ile Dantede olduu gibi... Dantede var olan birirler ile lemlere ve kozmik evrimlere dair Hindu teorileri arasnda tam bir mutabakatn o

sindir; ancak Dantedekilerin ifade edili ekillerinde Hindulara ait form kisvesi yokturnusu bilgiyi nasl elde etmi olurlarsa olsunlar, bu mutabakat ayn hakikatlerin bilincinderkeste kesinlikle vardr.


25/46

Bu bayramn Latince ad Dominica in Palmistir. Gerekte, hurma dal ile kk dal ayn eydir. ehitlerin amblemi olarak kuma dalnda da bizim burada belirttiimiz anlam vardr. Burada, halk azyla kullanlan iek am Fshlar deyimini de hatiz. Bu deyim, bugn bunu kullananlar her ne kadar bunun bilincinde deilse dahi, aka bu bayramn sembolizmi ileurrection) arasndaki ilikiyi dile getirmektedir.Miguel Asn Palacios, La Escatologia musulmana en la Divina Comedia, Madrid 1919. Bkz. Blochet, Les Sources orientaleina Comdie, Paris 1901.A. Cabaton, la Divine Comdie et lIslam adl makale, Revue de lHistoire des Religions, 1920; bu makale, M. Asn Pala

masnn bir zetini iermektedir.Cehennem, IV, 143-144.

Blochet, Etudes sur lHistoire religieuse de lIslam, Revue de lHistoire des Religions, 1899. Livre dArda Viraf adyla kitabnA. Barthelemy tarafndan yaplm Franszca bir tercmesi vardr ve 1887de yaynlanmtr.Angelo de Gubernatis, Dante e lIndia, Giornale della Societa asiatica italiana adl dergide, c.3, 1889, ss.3-19; Le Type inifer chez Dante, Actes du X. Congres des Orientalistes adl dergide. Yukarda zikrettiimiz makalede M. Cabatoemektedir: Ozanam, Dantenin slam ve Hindin ifte etkisinde kaldn nceden tespit etmiti (Essai sur la philosophie de98 ve devam). Ancak, unu belirtmeliyiz ki, her ne kadar Ozanamm eseri mehur olsa da, bu alma bize olduka yzeysel ge

Altnc Blm

LEM

hi Komedyann genel plann oluturan lem tasnifi, btn dini doktrinlerde (traditionn

aktr. Ancak eit eit formlara sahiptir. Hatta Hindistanda, bak alarndan kaynakbirinden farkl, fakat birbiriyle elimeyen iki ayr form vardr. Bunlardan birine gre, ydana getiren unsurlar Cehennemler, Yeryz ve Gklerdir. Dierinde ise, Cehennem sz ko

ildir, ancak l tasnif Yeryz, Atmosfer (veya ara blge) ve Gkyznden ibarincisinde, ara blge yeryznn basit bir uzants kabul edilmektedir. te, Dantedeki urgatoire) da bu ekildedir ve sz konusu blge ile ayn kabul edilebilir. Dier yandanzetmeyi de dikkate almak kouluyla, ikinci tasnif ile katolik doktrinin militan Kilise, ac lise ve muzaffer Kilise ayrm birbiriyle hemen hemen ayndr. Burada da Cehennem diy

yden bahsedilemez. Son olarak, hem Gkler hem de Cehennem iin eitli saylardlmelerden sz edilir. Ancak bunlarn tamamnda varlk mertebelerine uygun bir hiyerarik rdr. Oysa, gerekte varlk mertebelerinin says sonsuzdur ve sembolik bir temsili dikkate aetiyle buradaki analojik benzerliklere gre ok farkl tasnifler yaplabilir.

Gkler, varln en st mertebeleridir. Cehennemler, adlarnn da iaret ettikleri gibi, rtebelerdir. st ve aa mertebeler derken, bununla insani mertebenin veya yeryz mertebe

ukayase terimi olarak alnmasna gre olduu bilinmelidir. Zira bizim iin k noktas ecek mertebe bu mertebedir. Hakiki inisyasyon, yksek mertebeler bilincine sahip olmak dem

yzden, onun bir ykseli veya bir semav yolculuk gibi sembolik olarak tasvir edilmamak kolaydr. Ancak, neden bu ykseliten nce Cehennemlere (aalara) iniin olduu s


26/46

ulabilir. Bunun, burada uzun uzadya aklamasn yapamayacamz birok sebebi vardryle birey, bizleri zerinde durduumuz konudan ok uzaklara gtrecektir. Yalnz unu belirtmineceiz: Bir yanyla bu ini, insan mertebenin mantken altndaki mertebelerin ye

etleniidir. Bu mertebeler, sradan durumlar belirlemektedir ve gerekletirilecek olan deiansformation) de katlmaktadrlar. Dier yandan, baz modaliteler bakmndan insann himedii durumlar itibaryla kendisinde tad aa mertebelere ait durumlarn tezahrne i

rmektedir. nsan, kendindeki stn varlk mertebelerini tahakkuk ettirmeden nce bu mertebketmi olmas gerekmektedir. Zaten burada hemen belirtilmelidir ki, bir varln daha nce g

duu mertebelere tekrar dnmesi diye birey sz konusu deildir. nsan, bu mertebeleri ancak bndi varlnn karanlk blgelerinde braktklar izlerin farkna varmak suretiyle dolayl ofedebilir. Cehennemlerin, Yeryznn iinde imi gibi sembolik olarak anlatlmalarnn ne budur. Buna karn Gkler, hakikaten yksek mertebelerdir. Yani onlar, sadece insan varler izdmlerden ibaret deildirler. Bu izdmlerin ulaabildikleri en st seviye ise; ylgeyi, ya da Dantenin zirvesine Yeryz Cennetini yerletirdii da olan Araf olusyasyonun gerek hedefi, sadece cennetsi durumun (tat dnique) yeniden tesisi deildir. bu, varlacak olan daha st seviyedeki menzile nisbetle sadece yoldaki bir ara menzilden iba

a, gerek semavi yolculuk bu menzilden de tede bir yerde balamaktadr. Bu hedef, insan rtebelerin aktif fethidir. Zira, Dantenin de ncil ile birlikte zikrettii gibi Regnum coelolenzia pate....1 te bu noktalar, inisiyelerle mistikler arasndaki gerek farklardr. Diedeyle insan mertebenin, kendisinde var olan imkanlarn tamam ncelikle ulaabilecei eviyeye getirilmelidir (burada en st seviye ile kastedilen cennetsi durumdur). Ancak bu nrlacak olan son noktay tekil etmekten ok uzaktr. Buras varln, salire alle stelle2iinroloji dilindeki gezegen ve yldz krelerin, teoloji dilinde ise melekler hiyerarisinin temsil mertebelere ykselebilmesi iin zerine dayanaca temeldir. Demek ki ykseli esnasnda

nemi birbirinden ayrmak gerekecek. Ancak dorusunu sylemek gerekirse, birincisi basit irla nazaran bir ykselitir: bir dan ykseklii ne olursa olsun, Yeryz ile Gkler arassafeye gre bir hitir. Gerekte, bu bir anlam genilemesinden ibarettir, zira sz konusu olan irtebenin btnyle tketilmesidir. Btnsel varln imkanlarnn alm, slam tasminolojisi ile syleyecek olursak ncelikli olarak geniliine (ampleur) doru gerekleir;nra ise ycelme (exaltation) ynnde meydana gelir. unu da eklemeliyiz ki, bu iki dbirinden ayrlmas, antik bir ayrm olan kk gizemler (petits mysteres) ile byk gizemands mysteres) tekabl eder.

lahi Komedyann ksmna tekabl eden devre, ayn ekilde Hindu teorisi olan guna

klanabilir. Bunlar, tezahr eden btn varlklarn keyfiyetleri veya dier bir ifadeyle nelimleridir. Varlklar, bu zelliklerden biri veya dierinin kendilerinde baskn oluuna gmin tamamnda yani evrensel varoluun btn derecelerinde hiyerarik olarak dalm lunurlar. guna unlardr: sattva, varln saf z ile uyum iinde olmaktr. Bu, Bilgdnlnn aynsdr ve yksek mertebeleri temsil eden semav krelerin parlakl ile semblmektedirler. Dieri rajasdr. Bu, insani mertebe gibi belli bir mertebedeki varln al

layan itmedir. Veya baka bir deyile, sz konusu varln belli bir varolu mertebesine ai. Sonuncusu tamasdr. Bu, cehalete benzetilen zifiri karanlk ve aa mertebeleri ierisind

nan varln karanlk kkdr. Bylece, ykselen bir zellik olarak sattva, yksek ve nrtebelere yani Gklere tekabl eder. Aaya ynelik bir zellik olarak tamas, alt ve kar


27/46

rtebelere tekabl eder; yani Cehennemlere. Yatay ynde bir yaylma olarak temsil edebileceas, ara leme tekabl eder ve burada insan lem kastedilmektedir. Zira, mukayese terimi ondi varlk derecemizi ele almaktayz. Bu durum da Yeryz ve Araf iine almaktadr, mani ve psiik lemin tamamn iine almaktadr. Buradan anlalyor ki bu tasnif, en ptmz iki farkl lem ayrmndan ilkine tekabl etmektedir. Bu lemden birinden dii, varln genel gidiatndaki bir deiim sonucudur veya kendisinde baskn bir ekilde var

guna deiimi iledir. Ykselen bir dzene gre birinin dieri ierisinde deitii eklinde tlen guna ile ilgili bir vedik metin mevcuttur: Her ey tamas idi: O (Yce Brahma) de

ri verir ve tamas, rajasn (karanlk ile aydnlk arasnda arac) tabiatna brnr. Yeni birn rajas, sattvann tabiatna brnr. Bu metin, imkan leminin ilk kaos durumundan baletiyle evrensel varolu evrimlerinin oluum ve birbirine balanma dzenine uygun olan

ganizasyonuna dair bir ema sunmaktadr. Sahip olduu btn imkanlar tahakkuk ettirmek isr varlk, kendisi ile ilgili olarak bu deiik evrimlere tekabl eden mertebelerden gemesi gerln btnyle kemale ulamasn gaye edinen inisyasyon, ite bu yzden ayn evrelerereklemektedir: Makrokozmoz ile mikrokozmoz arasndaki var olan benzerlik gerei inise, kozmogonik sreci sk skya takip etmektedir.3

Cennet, XX, 94.Araf, XXXIII, 145. Her iirin de stelle kelimesi ile bitmesi ilgintir. Sanki adeta, Dante iin astrolojinin ne kadar nemli

gulanmaktadr. Cehennemin son kelimeleri olan riveder le stelle, yeniden saf insani duruma bir dn karakterize etmekada yksek varlk mertebelerinin bir yansmas grmek mmkndr. Arafda geenler, bizim burada anlattklarmzla ayndr. Cemsralarndaki LAmor che muove il Sole e laitre stelle ifadesi, semavi yolculuun nihai gayesi olarak krelerin tam

indeki ilahi merkezi iaret etmektedir. Bu, Aristonun deyimiyle, her eyin hareket etmeyen motorudur. Kendisine atfedilenmour) ismi, valye Tarikatlerine girite kullanlan sembolizma ile ilgisi bakmndan ilgin tespitlerin yaplmasna neden olabilir.

mkan dahilindeki btn evrensel tezahrlerle ilgisi bakmndan gunalar teorisi, tabii olarak eitli ekillerde uygulanabanmlardan zellikle hissi alemi ilgilendireni, unsurlarn kozmolojik teorisinde bulunur. Ancak, biz burada sadece genel olarak kumn dikkate alacaz. Zira burada sadece sz konusu olan, alemin hiyerarik blmlenmelerine nispetle tezahrn btmlenmesini aklamak ve bu blmlemenin inisyatik olarak sonularna iaret etmektir.

Yedinci Blm

EMBOLK SAYILAR


28/46

zmik evrimler ile ilgili tesbitlere gemeden nce, Dantenin eserinde saylarn semboliznad rol zerinde biraz durmamz gerekmektedir. Profesr Rodolfo Benininin1eserinde bualakal nemli tesbitlerin olduunu grdk. Ancak bize gre o, bu meselenin ierdii sonu

mamna ulamamtr. Bu almann, Inferno (Cehennem) kitabnn ilk planna ynelik orudur ve zellikle edebi amalar gderek kaleme alnmtr. Ancak, sz konusu aratrmt tesbitler ok daha nemli sonular iermektedir.

Beniniye gre, Dante iin sembolik deeri olan zellikle ift say vardr. Bunlar: 3 ve 9,

515 ve 666dr. lk iki ift ile ilgili herhangi bir sorun yok: iirin genel taksimatnn duunu herkes biliyor. Bunun derin nedenlerini az nce aklamtk. Dier yandan, Vita Nuo

belirtildii gibi, 9 saysnn Beatricein says olduunu da hatrlatmtk. Bu 9 says, doruya birinci sayya baldr. nk onun karesidir. Bu yzden de 9a, l diyebelekler hiyerarisinin, dier bir deyile Semavi hiyerarinin saysdr. O, ayn zamhennemler (infernaux) aleminin emberlerinin de saysdr. Zira, Gkler ile Cehennemler ara

eit tersine simetri vardr. 7 saysna gelince; biz bu sayy zellikle Arafn taksimrmekteyiz. Btn gelenekler, bu saynn kutsall konusunda ittifak etmitir. Bu yzden, sz koynn kullanld btn uygulamalar burada zikretmenin bir faydas olacana inanmyoruz. Bdece en nemlilerinden biri olan ve birok analojik ilikide temel olarak kullanlan yedi gezretmekle yetineceiz (Yedi hr sanatlarla ilgili bir rnei daha nce zikretmitik). 22 s

vrenin apa orannn yaklak bir ifadesi olan 22/7 ilikisi ile 7ye baldr. yle ki, bu iki salam emberi temsil eder. ember ise; Pitagoraslar gibi Dante iin de en mkemmel ekli t

er (ve her lemin blm de bu ember ekline sahiptir). Dahas, 22 says aristotelyen fimel hareketleri temsil eden iki sembolik sayy birletirmi vaziyettedir: DanteninConvito2

erinde belirttii gibi yerel hareket (mouvement local) 2 ile temsil edilirken, deime (alteratioys ile temsil edilmektedir. Benininin bu son say ile alakal yorumlar bundan ibarettir. Bun

mamen doru olduunu kabul etmekle beraber, bu saynn onun dnd kadar temele ait biduunu zannetmiyoruz. Hatta bu saynn, yazarn tali bir say imicesine deinerek getii ve ak nemli olan baka bir saynn zellikle trevi olduunu zannediyoruz. Bu say, 11 saysdys ise, onun bir katdr.

Bu konu zerinde biraz durmamz gerekiyor. Bu eksikliin sayn Beninide olmas bizi ok atn aratrmas u temel zerine ina edilmitir:Infernokitabnda, bir btn oluturan senarya eitli kantolardan mteekkil safhalarn byk bir ksm on bir veya yirmi iki kteekkildir (bunlardan sadece birka on ktadr). Ayrca, yedi ktadan oluan belli sayda gir

sonu ksm da bulunmaktadr. ayet taksimat olduu gibi korunmamsa;Inferno kitabnnnda daha sonralar birtakm deiiklikler yapld ortaya kmaktadr. Bu durumda, ned

ys, 22 says kadar nemli saylmasn? Bu her iki say, en u bolgielerin boyutlarndlikte mevcutturlar. Bunlarn evresi de 11 ve 22 bindir. Ancak 22 says, iirdeki 11 saygane kat deildir. Ayn ekilde 33 says da vardr ve bu say, her ksm oluturan kantoysdr. Sadece Infernonun 34 tane kanto vardr, ancak ilk kanto bir giri mahiyetindedir ve etnn oluturan 100 saysn tamamlamaktadr. Dier yandan, Dante iin ritmin ne kadar duunu da dndmzde, 11 heceli msray rastgele setiini syleyemeyiz. Bize

rnaire) hatrlatan msradan oluan kta dzenini semesi de bouna deildir. Her ktceden olumaktadr. Ayn ekilde, sz konusu 11 ve 22 kta da, 33 ve 66 msradan olumak


29/46

rada grdmz dier 11in katlarnn da sembolik deerleri vardr. Demek ki, Benininin di 10 ve 11 saysn 7 ve 22nin arasnda dnmek ve bylece Eski Yunandaki tetracorde

k benzerlii olan bir tetracordeu tekil ettiini sylemek yeterli bir aklama saylmaz; vere bu aklama ii daha ok kartrmaktadr.

Gerek o ki, 11 says birtakm inisyatik rgtlerdeki sembolizmde nemli bir rol oynamaktsaynn katlarna gelince, bu konuda unu belirtmekle yetineceiz: 22 says, brani alfabe

rf saysdr ve bunun Kabalada ne kadar nemli olduunu biliyoruz. 33 says, (sa) Meryznde geirdii yllarn adedidir ve hem Gl-Han sembolik yadr, hem de asonluunun derecelerine tekabl etmektedir. 66 says, Arapada, Allah isminin saeridir ve 99 says da, slam geleneine gre Allahn belli bal sfatlarnn (esmul-husn,edidir. Bunlarn dnda da birtakm benzerliklere iaret edilebilir. 11 says ve katlarna illanmlar bir yana, Dantenin bunu kullanmas, tam anlamyla bunlar kabul ettiinin geretergesidir. te bize gre, Cehennem (Inferno) adl eserin ilk redaksiyonundan sonra geiikliklerin nedeni budur. Bu deiikliklere neden olarak sayn Benini, eserin kronolojitektonik planndaki deiiklikleri gsterir. Bunlar mmkndr ancak kesin olarak ispatlanabildir. Bunun yannda, airin, kehanetler sisteminde dikkate almak istedii yeni ola

duundan bahseder. Bize gre, Benininin geree yaklat nokta burasdr. zelliklesela, Papa V. Clmentnn 1314de ldnde, Cehennem adl eserin birinci redaks

mamlanm olmalyd demesi nemlidir. Gerekten de bize gre de, 1300 ila 1314 araydana gelen olaylar, yani Tapnak Tarikatnn ortadan kaldrlmas ve bunun sonular gibi o

rek neden idi.3Dante de bu tr olaylar zikretmekten kendini alamad. Hugues Capet vastilippe le Belin yapt cinayetleri dile getirmeden nce, Philippein Mesihin naibine ypt hakaretlerden bahseder ve unlar ekler:4

Veggio il nuovo Pilato si crudele,

Che cio nol sazia, ma, senza decreto,Porta nel Tempio le cupide vele.

Daha da ilginci, bir sonraki kta,5 aka Kutsal Tapnaklarn (Kadosh Templiers) Nonai6deyiinden bahseder:

O Signor moi, quando saro io lietoA veder la vendetta, che, nascosa,Fa dolce lira tua nel tuo segreto?

Burada sz konusu edilen olaylar, gerekten de Dantenin zikre deer grd yeni olaylnun nedeni ise, Dantenin bal olduu rgtlerin tabiat bilinmeden tahmin edilebilecek ildir. Tapnak Tarikatinin kollar olan ve onun mirasndan bir ksmn ilerinde barndrgtler, eskiye nazaran daha temkinli bir ekilde gizlenmeye balamt, zellikle de, kanlar Lksemburg mparatoru VII. Henrynin lmnden sonra. yle ki Beatrice, Danklerin en st derecesindeki bu makam gstermiti.7Bylece, belirttiimiz bu iaretlerin ldiinin Dante tarafndan gizlenmesi gerekmekteydi: 11 saysnn ok belirgin olarak yer

rin blmleri, silinmeyecekti ama daha az farkedilir olmas gerekiyordu. yle ki, sadece brlk nedenini ve anlamn bilenlerin bulabilecei ekilde bunu gizlemesi gerekiyordu.

nlarn anlamnn umuma aklanmas iin alt asr beklendii dnlecek olursa; alnan tedbi


30/46

kadar ciddi ve etkin olduu kabul edilmelidir.8

Dier yandan, Dante bu deiikliklere iirinin ilk ksmnda yer verirken, baka sembolik sayni atflarda bulunma frsatndan da yararlanyordu. Benininin bu konuda syledikleri unlante, kehanetler ile iirdeki uygunsuz noktalar arasndaki balar ayarlamak istiyordu. ynlar, birbirileri arasnda belli msralardan sonra, sembolik saylar da dikkate alnarak, atflunabilecekti. zetle, uyum ve ritmik zaman aralklarndan mteekkil bir sistem idi. Bu, cekinin yerine gemiti ancak, ondan daha karmak ve gizemli idi. Bu, gelecei gren varlllandklar vahyedilmi dile uygun birey idi. imdi, l tasnifin youn olduu 515 veylarna gelince: 666 msra, Ciacconun kehanetlerini Virgilin kehanetlerinden ayrmaktadrsra ise, Farinatann kehanetlerini Ciacconun kehanetlerinden ayrmaktadr; 666 msra, tunetto Latininin kehanetleri ile Farinatann kehanetlerini birbirinden ayrmaktadr; ayn erar 515 msra, III. Nicolasnn kehanetlerini Brunettonunkinden ayrmaktadr. Dzenli obirini takip eden 515 ve 666 saylar, Dantenin uygulad sembolizmde birbirinin zdd rak karmza kmaktadr: gerekten de, Yuhannann Vahyinde (Apocalypse) 666 snavarn saysdr. Bu yzden, Deccaln (Antchrist) adn bulmak iin ou fantezi olan b

saplama giriiminde bulunulmutur. nk bu say, insan saysdr.9Dier yandan, Beatr

hanetlerinde 515 says, 666 saysnn zddna bir anlam tamaktadr: Un cinquecento dique, messo di Dio....10Bu 515 saysnn, gizemli Veltro ile ayn ey olduu, yani, ahirzama

navar ile ayniletirilen dii canavarn dman olarak dnlmtr.11Hatta, bu her iki semHenry de Luxembourgu temsil ettii bile dnlmtr.12 Burada, Veltronun13 ne andiini tartacak deiliz, ancak, belirli bir ahsa atfta bulunduunu da tahmin etmiyoruz. Bize rada sz konusu olan, Dantenin mparatorluk14hakkndaki genel fikirlerinden bir tanesidirysnn Latin harfleri ile transkripsiyonunun DXV olduuna dikkat eken Benini, bu harfleri Dltro di Cristo kelimelerinin ilk harfleri olarak yorumlamaktadr. Ancak bu, zorlama bir yorum

er yandan Dantenin, kendisini sz konusu Tanr tarafndan gnderilen ile zdeletirme istret edecek hibir emare yoktur. Dorusu, DVX yani baka hibir anlama gelmeyecek ekilden Dux kelimesini elde etmek iin, harflerin saysal dizininde deiiklik yap

rekmektedir.15Bununla beraber unu da eklemek isteriz ki, 515 saylarnn toplam da 11 sarmektedir (5+5+1).16Bu Dux kelimesi ile kastedilenin Henry de Luxembourg olmas muhtemcak bununla beraber ve nemli lde bu kelime, halen sko Masonluunun Kparatorlukun hkmranl olarak tespit ettii, sosyal dzende tayin edilmi marekletirmek zere sz konusu rgtlerce seilmi btn dier bakanlar da kastedebilir.17

Per la restituzione della Cantica dell Inferno alla sua forma primitiva, Nuovo Patto, say: Eyll-Kasm 1921, s.506-532.nc temel hareket -yani gelime ynndeki-, 1000 ile temsil edilir. Her sembolik saynn toplam 1022dir. Bu say, Dardna gre, Msrl bilgeler iin sabit yldzlarn saysna tekabl ediyordu.u tarihlerin ardarda gelileri ok ilgintir: 1307de, Philippe le Bel, V. Clment ile de anlaarak Byk-stad ile birlikte Tkatinin belli bal rtbelerdekileri (bunlarn 72 kii olduu sylenmektedir ve bu say da semboliktir) hapse mahkum eder; 1


31/46

ri de Luxembourg imparator olur; 1312de, Tapnak Tarikati resmen lavedilir; 1313de, imparator VII. Henri, muhtrlenerek, gizemli bir ekilde lr; 1314de, yedi yldr sren dava sonucunda Tapnaklar mahkum edilir; ayn yl, kral Philippe lea V. Clment da lr.Araf, XX, s.91-93. Danteye gre Philippe le Beli harekete geiren ey, cimrilik ve kazanma hrsdr. Bu kraln yapt iler aanesinin, birbiri ile grndnden de te yakn bir iliki vardr: Tapnak Tarikatinin kapatlmas ve madeni paralarn deiimi.Araf, XX, 94-96.branice bu kelimeler u anlama gelmektedir: , ey Rab!. Adonay kelimesi, harfi olarak Efendim diye tercme edilmete de belirtilen anlamn da bu ekilde olduu grlecektir.Cennet, XXX, s.124-148. Bu para, convento delle bianche stolenin olduu yerdir. rgtlerde kullanlan parola Altri idi. Bunuekilde yorumluyor (Dante hrtique, rvolutionnaire et socialiste, s.227) : Arrigo Lucemburghese, Teutonico, Romano Imptonico kelimesinin yanl olduunu ve Templare ile deitirilmesi gerektiini dnyoruz. Oysa, gerekten de Tapnak Tartoniques valyeleri arasnda bir ilikinin olduu dorudur; Zaten bunlarn ayn zamanda kurulmu olmalar bouna deildir: ilki 1ri 1128de. Aroux, altri kelimesinin Dantedeki bir metinde (Cehennem, IX, 9) belirtildii gibi yorumlanabileceini sylemektedlde, tal kelimesinin de (age., VIII, 130) Teutonico Arrigo Lucemburghese diye tercme edilebileceini belirtir.11 says, 33. derecedeki sko ritelinde korunmutur. Bu say, Tapnak Tarikatinin lavediliinin tarihi ile ilgisi var

hlendirme, gnlk kullanmdaki tarihlendirmeye gre deil, masonik tarihlendirmeye gredir.Yuhannann Vahyi, XIII, 18.0Araf, XXXIII, 43-44.1Cehennem, I, 100-111. Dii kurtun nceden Romann sembol olduu, ancak daha sonralar imparatorluk dneminde katirildii bilinmektedir.2E.G. Parodi, Poesia e Storia nella Divina Commedia.3Veltro, bir kpek addr. Aroux, cane kelimesi ila Tatarlarn reislerine verdikleri Han ismi arasnda bir kelime oyunu olduun

r. Ayn ekilde, Can Grande della Scala yani Dantenin koruyucusu adnn da bir ifte anlam olmu olabilir. Bu benzetmenin gir ilikisi yoktur. Zira, ses benzerlii nedeniyle bir sembolizmin olabilecei konusunda ileri srlebilecek tek rnek bu deildir

ka dillerde can veya kan kk, g anlamna gelir ki bu da ayn dnceyle ilgilidir.

4Dantenin anlad ekildeki mparatoru, grevi temel olarak yeryznde bar salamaksarvabhaumikaolan Hindularn enark olan Chakravarti ile mukayese etmek tamamen mmkndr. Ayn ekilde, sz konusu mparatorluk ile Muhyiddin bn Arsettii Halife arasnda bir mukayese yapmak da mmkndr.5Ayrca u da belirtilmelidir ki, Duxun tatar dilindeki tam karl Khan (Han)dr.6Ayn ekilde, nce ayr ayr olarak da belirtilen Diligite justitiam.... kelimelerindeki ilk harfler olan DIL harflerinin deeri, 551, 515 says ile ayn saylardan meydana gelmitir, fakat farkl ekilde yerletirilmitir ve o da 11 saysna indirgenebilmektedir.7Baz sko Yksek Konseyleri, (nitekim Belikannki gibi) Yasalarnda ve rituellerinde Aziz-mparatorluk ifadesinineleri tamamen kaldrmlardr. Burada, en temel unsurlarda bulunan sembolizmin dahi anlalamadn grmekteyiz. Bu ise, gsonluk fraksiyonlarndan bazlarnda, hatta en yksek rtbelerde dahi, ne kadar dejenerasyonun meydana geldiini gstermekted

Sekizinci Blm

KOZMK EVRMLER

emli birtakm tarihsel olaylarn tesbiti konusu ile ilgili bu aklamalardan sonra, Beninntenin iirinin kronolojisi sorununa gelmi bulunuyoruz. Dantenin, alemler arasndaki getsal bir hafta ierisinde tamamladn daha nce belirtmitik. Yani, ilkbahar gndnmne teen yln kutsal (liturgique) bir dneminde gerekleiyordu. Arouxya gre, ayn tarihi dn

tharelarn inisiyasyon ayinlerini gerekletirdiklerine daha nce deinmitik. Dier yandan,


32/46

larn masonik blmlerinde Cenei anma ayinlerinin kutsal perembe gnnde icra edildiinma gn leden sonra saat te, yani Mesihin ld saat ve gnde sembolik olarak tek yapldn biliyoruz. Son olarak unu syleyebiliriz: 1300 ylnn bu kutsal haftas, dolabl etmektedir. Arouxnun verdii bilgilerle ilikili olarak bu konuda u tespitte de bulunabachitelerin toplantlar da dolunayda gereklemektedir.

Sz konusu 1300 yl, Dante iin hayatnn tam ortasn tekil etmekteydi (nk o tarihnda idi); ona gre bu tarih, zamann da ortas idi. Burada, tekrar Benininin syledikret edeceiz: Egosantrik bir dnce ile mutlu olan Dante, kendi bak asn alemin hay

m ortasna yerletiriyordu: Gklerin hareketi, onun zamanna kadar 65 asr srmt ve ondan 65 asr daha srecekti. ok maharetli bir ekilde, yldnmlerin tamamn bir tarihte bulutur

armt: tanesi astronomik yl asndan tarihi nemli vakalardr; drdncs ise kendi yat asndan en nemli olayd. Burada dikkatimizi ekmesi gereken en nemli olay, aesinin tamamnn ele alnmasdr veya baka bir deyile, imdiki evrimle alakal olan kskere 65 asr, yani 130 asr veya 13000 yl. Buna gre, Hristiyanln balang tarihinden iti

en 13 asr, sz konusu dnemin onda birine tekabl etmekte. 65 says bal bana ilginrum arz etmekte: saylarnn toplam 11dir ve bu say 6 ve 5 eklinde tekil edilmitir. Bu h

ydan (6 ve 5) birincisi Makrokozmozu, dieri ise Mikrokozmozu temsil eden sembollerdir. Dr ikisini de birlik ilkesinden karmla elde ettiini belirtmektedir: Cosi come raia dellun,nosce, il cinque e il sei.1Son olarak, 65 saysn, 515 saysnda yaptmz gibi, Latin harflvirdiimizde LXV, veya bir ncekinde yaptmz mdahale ile LVX harfleri yani Lux kelrmza kmaktadr. Bu kelimenin, masonik adaki Hakiki Aydnlk (Vraie Lumire) ilkisi olabilir.2

Ancak daha da ilgin olan nokta udur: 13000 yl, gndnmlerin devinimlerine ilikin zamr-dnemine tekabl etmektedir. Sadece 40 yllk bir fazlalk vardr, yani yarm asrdan daha a

e. Bu tahmini hesaplama, asrlar ile ifade edilen bir konuda kabul edilebilir bir sapmrusu, dnemin tamamnn toplam gerekte 25920 yldr. Bunun yars, 12960 yldr. Bunem, Perslerin ve Yunanllarn byk yldr. Bu sre bazen 12000 yl olarak da hesaplan, Dantenin 13000 ylndan daha ok hata iermektedir. Bu byk yl, eskilere gre dnyannilenmesi arasnda geen zamandr. Bu ise, yeryzndeki insanlk tarihi asndan, byk ktadan kaybolduu iki byk tufan arasnda geen dnem olarak yorumlanabilir (yle ki, son

nasndaAtlantisyok olmutur). Dorusu, burada sz konusu olan, daha geni bir tufann kolu oreklemi tali bir evrim olarak kabul edilebilir. Ancak, bir eit ilikiler kanunu gereinceit tali evrim, daha dk bir seviyede de olsa, kendisine tabi olduu daha byk evrimlerdnzer safhalar retir. Genel olarak evrimlerin kanunlar ile ilgili sylenecek olan eylerin deviyelerde uygulamalar olur: Zaten, yeryznn snrlar aldnda, bir evrim sresi harflarn says ile llemez. Bu durumda saylar sembolik deer tarlar ve belli bir sre ybi byklkler ifade ederler. Bununla beraber, Hindu kozmolojisinde btn evrimsel sa

melde gndnmlerin hareketlerine (precession) dayanmaktadr ve onlarla ok muayyen risindedir.3 te, evrim kanunlarnn astronomik uygulamasndaki temel fenomen burad

maktadr; ayrca, bu sz konusu kanunlarn sebep olaca her trl analojik balam deiimlanspositions) tabi kalk noktas da burasdr. Burada bu teorilerin aklamasna giriecek de

cak ilgin olan, Dantenin de kendi sembolik kronolojisinde ayn temeli kullanm olma


33/46

rca bu konuyla ilgili olarak, onun, Dounun tradisyonel doktrinleri ile ne kadar uyum arzetrebiliriz.4

Ancak, Dantenin kendi vizyonunu neden byk yln tam ortasna koyduunu ve bununla barak tam anlamyla bir egosantrizmden bahsedilebilir olup olmamas veya bunun daha farkzlemle ilgili bir konu olup olmad gibi sorular kendimize sorabiliriz. Hereyden nce, zrisinde belli bir dilimi kalk noktas olarak alacak olursak ve bu noktadan itibaren de eneminin sresini hesaplayacak olursak, daima kalk noktamzla uyumlu bir sonuca ularz.vrimler arasndaki devamll temin eden ey, art arda gelen evrimleri oluturan unssndaki bu ilikidir. deal olarak bu gibi bir evrimin ortasnda yer almak suretiyle k

ndimiz seebiliriz. Bylece, eit iki sreye sahip oluruz. Biri nceye ait, dieri ise geleceur. Tamamnda ise, gklerin gerekten btn devrimleri gerekleir; zira her ey, tam olarak amasa da balangta olanlara benzer bir ekilde, sonunda tek bir pozisyonda buluur (acan dnmek, Nietzschedeki ebedi dn hatasna dmek olur). Bu durum, geomrak u ekilde gsterilebilir: ayet sz konusu evrim, gndnmlerin hareketinin yar dnemdnemin tamamn da bir ember ile tasvir edecek olursak; bu durumda, her biri yarm d

msil edecek ekilde, ember ortasndan izilecek dz bir ap izgisi ile ikiye ayrlr. Bu

nemin balangc ve bitii, apn iki ucuna tekabl eder. ayet, st ksmdaki yar-emberi dir ve bunun da ortasndan dik bir n izecek olursak; bu izgi, yar-emberin tam ortasnair (median) ve buras da zamann ortasna tekabl eder. Buradaki tasvir u ekildedir:

Yani, mineraller aleminin simyadaki (alchimique) semboldr.5 Bu semboln stne bir dendiinde, yer kresi elde edilir ve bu ekil, Yeryznn hiyeroglifi ve imparatorluk gcblemidir.6 Semboln bu son ekildeki kullanmnn Dante iin ayr bir nemi oldunebiliriz. Han katlanm eklinde merkezdeki nokta, corafi olarak Kudse tekabl etmekona gre buras manevi kutbu temsil etmektedir.7Dier yandan, Kudsn tam karsnda

er kutupta ise Araf tepesi ykselmektedir. Bunun zerinde ise, Gney Ha yldzlar kmuturan drt yldz parlamaktadr.81 te, Gklere giri buradan gerekleir. Ayn ehenneme giri de Kudsn altndadr. Bu zt durumlarn her birinde, zdrap eken Mesiuzaffer Mesihin antitezinin tasvirini grmekteyiz.

lk anda, kronolojik bir sembol ile corafik bir sembol arasnda bir asimilasyona gitmemiz abilir. Oysa, biraz nceki tesbitimizin gerek anlamn yakalayabilmek iin bizim de va

ediimiz nokta burasdr. Zira, btn bu anlatlanlar ierisinde, pe pee gelen zamann kembolik bir anlatmdan ibarettir. Herhangi bir evrim, iki safhaya ayrlabilir. Bunlar, kron

rak birbirini takip ederler. Bizim konuyu ele almz da bu ekildedir. Gerekte, bu iki srt ve ayn zamanda birbirini tamamlayan iki eilimin faaliyetini temsil eder. Bu faaliyet, aynmultane) olduu gibi, pepee (succesive) de olabilir. evrimin tam ortasnda yer almak, blimin dengede olduu yerde yer almaktr: bu, Mslman sufilerin dedii gibi, ztlarn uyumettii ilahi mekandr (camiul-ezdad ev. n.). Buras, Hindu inancndaki eya tekerrkezidir veya Zzak-dou geleneindeki deimeyen merkezdir. yle bir sabit nokta ki, kr

veran ile zahir alemdeki daimi deiim onun etrafnda gerekleir. Dantenin yolculuu, aerkezine nisbetle gerekleir. Gerekten, deiimden uzak bir yerde bulunulduu iin, her

duu gibi grmenin ve bylece onlarla ilgili sentetik ve btncl bir fikre sahip olmann yeri burasdr.


34/46

nisyatik bak asna gre, burada sz konusu ettiimiz ey derin bir hakikati dile getirmekrlk, her eyden nce (geleneksel sembolizmde kalp ile temsil edilen) kendi bireyselliineyselliin de ait olduu varln kozmik merkezi ile ayniletirmesi gerekir. Bylece, buray bul etmek suretiyle st mertebelere ykselir. te mkemmel denge, zahiri alemdeki deimesinin temsili olan bu merkezde yer almaktadr. Btn mertebeleri birletiren merkez, burad

maktadr. Ulalacak olan st mertebelere dorudan doruya gtren ilahi n buradadrkta, bilkuvve bu imkanlara sahiptir veya baka bir deyile, bilkuvve merkezdir. Ancak, onun bilmesi iin gerek bir aynileme gerekmektedir. Bylece, varln tamam kendini bu merteb

m olur. te Dante, Gklere ykselebilmek iin yeryznn gerekten merkezi olan bir lunmas gerekiyordu. Bu nokta, hem zaman hem de mekan itibaryla merkez olmal idi. Yanbariyle bu alemin iki temel zelliine nisbetle merkezde olmas gerekiyordu.

imdi, daha nce ele aldmz corafi temsili yeniden ele alacak olursak; yeryznn yzeyrkezine doru giden dikey nn, Dantenin yolculuunun ilk safhasna tekabl ettiini gr

ni, Cehennemlerin geildii ksm. Yeryznn merkezi, en alt noktadr. Zira, arlk melerinin her taraftan yneldii yer burasdr. Buras geilir geilmez, dorudan doruya ykilir ve buradan itibaren balangcn kart-ztlarna (antipodes) ulamak iin ters ynde yol a

ikinci safhay temsil etmek iin, dikey ap tamamlamak zere n merkezden teye uzarekecek. Bu durumda, nmze bir ha ile blnm bir ember sureti kar.

Bu ise, bitkisel dzenin hermetik semboldr. Oysa, iirin ilk iki ksmndaki sembolik unsunad nemli rolleri genel olarak ele alacak olursak, bunlarn maden ve bitkisel alemlere lunduklarn grebiliriz. Burada, birinci safhay yeryznn i blgeleri ile birletiren erinde fazla

Documents

Dante Ve Ortacag'Da Dini Sembol - Rene Guenon