DE COMPOSIETwww.knnv.nl/walcheren

NATUURVERENIGING WALCHEREN KNNV 47e JAARGANG AUGUSTUS 2013 nummer3

Bestuur KNNV afdeling Walcheren:Voorzitter RiaVerhagen,Verdilaan96,4384LGVlissingen,tel.0118478307, email:rzuure@zeelandnet.nlSecretaris PeterSneltjes,Middelburgseweg19,4364TBGrijpskerke,tel.0636105645, email:secretaris@walcheren.knnv.nlPenningmeester MichielKruit,Spoorstraat544388BSOostSouburg,tel.0683553588, email:kruitmaw@yahoo.comNotulist ChristienLabruijèreLedenadministratie AdrideMunck,WalravenvanHallstraat7,4333CNMiddelburg,tel.0118626183, email:ledenadministratie@walcheren.knnv.nlNatuurhistorisch- GerardBrand,Schuitvlotstraat24a,4331SZMiddelburg,tel.0118633931,coördinator email:nhs-knnv@zeelandnet.nlNatuurbeschermings- HansEckhardt,tel.0118636222,secretariaat emailjeckh@zeelandnet.nlWerkgroepen Plantenwerkgroep:JoClarijs,tel.0118581799Website www.knnv.nl/walcheren

Contributie 2013De contributie bedraagt jaarlijks voor leden € 27,50, huisgenoten € 12,50 en donateurs € 12,50 (minimaal). Het is alleen mogelijk om huisgenootlid te worden indien dit gekoppeld is aan een gewoon lidmaatschap. Huisge-nootleden zijn, in tegenstelling tot donateurs, lid van de landelijke vereniging. Het gironummer van de penning-meester afd. Walcheren is: 2304411 te Oost-Souburg.

ActiviteitenagendaDatum Activiteit PaginaMa2sept. Vrijwandelen:Westkapelsebosenkreken 18Wo4sept TuinexcursieRichardStruijk 19Di10sept. Plantenwerkgroep:DeHamsterOostkapelle 18Za14sept. Vogelexcursie‘tZandvoort 19Zo15sept. GewestelijkeexcursieMarkiezaatKortenhoefBOZ19Di24sept. Plantenwerkgroep:GrootValkenisse 18Za28sept. Paddenstoelwg:BossenSt.Jansteen/Clinge 18Ma7okt. Vrijwandelen:BosKasteelWesthove 18Di8okt. Plantenwerkgroep:Mos/KorstmosRitthem 18Za12okt. Vogelexcursie‘tZandvoort 19Za12okt. Paddenstoelenwerkgroep:VeerseBos 18Za19okt. PaddenstoelenexcursieBosWesthove 19Di22okt. Plantenwerkgroep:LievensbergBOZ 18Do24okt Paddenstoelenwerkgroep:Ritthemsebos 18Ma4nov. VrijwandelenValkenisse 18Di5nov. Plantenwerkgroep:Mos/KorstmosMiddelburg 18Za9nov. Vogelexcursie‘tZandvoort 19Za9nov. Paddenstoelenwerkgroep:Renesse/Haamstede 19Di19nov. Plantenwerkgroep:Mos/KorstmosVeere 18Za23nov. Paddenstoelenwerkgroep:Axelsebos 19Ma2dec. Vrijwandelen:DePiet 18Di3dec. Plantenwerkgroep:KorstmosBolwerkMiddelburg 18Za14dec. Vogelexcursie‘tZandvoort 19

Inventarisatiedata strandwerkgroep:Za7sept;Ma23sept;Vrij11okt;Za26okt;Ma11nov;Ma22nov;Za7decenVrij27dec.Zievoordetails:Activiteitenpagina19

Artikelen inhoudsopgaveTitel PaginaVerenigingsnieuws 3-4Help,zeverpestenonsland 5Hetblijftlastig 6Evennapraten 7-9Wantsen 10-12Zomaar 13Waarnemingenin‘tZandvoort 14-15Wataltijdweerboeit... 15-16Strandwerkgroep 17Activiteiten 18-19

De Composiet is een uitgave van de afdeling Walcheren van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging en verschijnt 4x per jaar.

FotoverantwoordingCorstiaanBeeke:Dwerggans(14);Morinel-plevier(15)HansEckhardt:Blauwtjes(6);Schotsman(8);Bijenzwerm(13)AdriJoosse:Spreeuwen(20)HannieJoziasse:Cichorei(1)Redactie:Strandwerkgroep(17)PeterSneltjes:Vleermuis(9)AlbertdeWilde:Tuinexcursies(7);Want-sen(10-11);Goudsbloemen(13)

Copyright: Overname van foto’s en tekst is alleen toegestaan na overleg met de foto-graaf of de redactie

Colofon

Verenigingsnieuwshadinmiddelsmeteenaantalrelevantepartijenkontaktopgenomenenwasmetheningesprekomnategaanhoedenatuurwaardenvanditgebiedzogoedmogelijkbeschermdkunnenworden.En,Richardkennende,zullenwedaarzekernogoverhoren.- Cleene Hooge: nu weer plannen voor een camping!DegemeenteMiddelburgblijftlonkennaardeCleeneHooge,eenlandschappelijkheelaantrekkelijkgebied,waarhetheerlijkwandelenis.Maardatlonkenvandegemeenteisnietbevorderlijkvoordenatuurwaardenvanhetgebied.Warenereerstdeplannenominhetgebiedeennieuwewoonwijktevestigen,plannendiegelukkigsneuveldendankzijeenstevigeactievanvelebetrok-kenen(enookonzeverenigingwasdaarbij).Nu,enkelejarenlater,iserweereennieuwidee:wemakeneencamping.Endaneencampingdiewelgoedzallopen,heelandersdusdandecampingaandeoverkantvandewegdiegesloteniswegensexploitatieproblemen.Ofdatoptimismeterechtisvaltoverigenstebetwijfelen,maar

opnieuwmoestendebetrokkenenaandebak.Zijver-enigdenzichinhet‘PlatformGriffioen’,waarindestich-tingGriffioen“DeWijk”,destichtingBomenbuurt,destichtingSpeelhofHoogerzaelendestichtingDeCleeneHoogevertegenwoordigdzijn.WijhebbengemeendomalsKNNVdebezwarentegendeplannentemoetenondersteunenenhebbendezedanookverwoordineenbriefaandegemeenteMiddelburg.Kernvanonsbezwaarisdatdoordenatuurwaarden,nietinhetminstookalsgevolgvandeuitstekendewa-terkwaliteit,ditstuklandschapeenbelangrijkeschakelistussenhetnatuurgebiedTerHoogeendeSt.Laurenswei-hoek.Inonzebriefhebbenweondermeerhetvolgendege-steld:“Wijvindenhetzorgwekkendomuituwraads-voorstel13-40van12maart2013tekunnenafleidendatdenatuur-encultuurhistorischewaardenvandeCleeneHoogeniethebbengeleidtothetversterkenvandezewaarden,maarintegendeeljuistalsmotivatieenonder-bouwingvoorhetsituerenvaneencampinginditgebied.HetdoorugesignaleerdeaandachtspuntdatdeligginginhetNationaleLandschapeenbelangrijkaandachtspuntvormtvoorlandschappelijkeinpassingvandecamping,geeftwèlaandatUzichbewustbentvandewaarden

Van de secretaris, Peter Sneltjes- Project” Natuur om ons heen” Hetprojectiseensucces.Hetbezoekaandetuinentrokveelbelangstelling.Hetisookleukomtezienmetwelkenthousiasmeeropeennatuurlijkemanierwordtgetui-nierd.Enhoeeroververteldwordttijdensderondleidin-gen.Op4septemberzalernogeenafsluitendetuinex-cursiezijnbijRichardStruijk.- JaarverslagVolgendjaarwillenwehetjaarverslagvan2013presen-terenmetfoto’svanactiviteiten.Ikwiluvragenalvastfoto’snaarmijoptesturen:secretaris@walcheren.knnv.nl.Bijvoorbaatdank!

Van de natuurbeschermingscoördinator, Hans Eckhardt- Natuurbeheerplan Zeeland: ontwerp 2013HetNatuurbeheerplanZeelandbevathetprovincialebeleidvoorbegrenzing,verwerving,omvorming,inrichtingenbeheervannatuurgebiedenenagrarischebeheerge-biedenvandeZeeuwseEcologischeHoofdstructuur(EHS).HetNatuurbeheerplanwordtjaarlijksgewijzigd.Op14meisteldenhetcollegevanGedeputeerdeStatenhetontwerpvoorditjaarvast.TammeSeijnstradookindematerie,bezochtdevoorlichtingsdagenoverlegdemetAntonvanHaperenenmetdeZeeuwsemilieufederatie.Deconclusiewasonvermijdelijkdatdewensenuitdenatuurbeschermingsgelederengroterzijndandeplannenvandeprovinciewaarinrekeningmoestwordengehou-denmetdemindergunstigefinancieel-economischesituatie.HierdoorblijftookopkortetermijndeEHSmeereenlappendekendaneenstructuur.OpWalcherenblijvenbijvoorbeelddenatuurgebiedenOudeVeerseweg,LaurenseWeihoekenTerHoogebehoorlijkgeïsoleerdlig-gen.EenmogelijkeverbindingvanbeidelaatstegebiedendooropnamevandeCleeneHoogeindeEHSkomtookinhetontwerpvan2013nietaandeorde.AntonvanHape-rengeefthieropdevolgendetoelichting:“De gebrekkige structuur komt vooral door de aard van de gebieden. De Laurense Weihoek en de Oude Veerse Weg zijn de laagste delen van de polder. Daartussen liggen hogere gebieden en deze twee gebieden met elkaar verbinden is lastig. Langs de Ooster- en Westerschelde en langs de kust is dat veel gemakkelijker. De verwerving op basis van vrijwil-ligheid is er wel de oorzaak van dat op kleinere schaal een aantal verwervingen nog niet zijn gerealiseerd (bijv. Vroon Westkapelle-Domburg, Beekshoekpolder). Het is de ambitie om (een deel van) deze gaten op te vullen.”

TjeuvanMielovandeZMfinformeerdeTammedatdeprovincialebeleidsambtenarenhetontwerp2013voorafuitgebreidhebbendoorgesprokenmetdeZMFendatdeZMFer–geziendefinanciëlesituatie–meeakkoordisgegaan.VolgensTjeuisvoordetoekomstnogflinkwatbudgetvrijgemaakt,terwijlZeelandinvergelijkingmetandereprovinciestochalopkopligtmethetrealiserenvaneengoedeEHS.HetgeheeloverwegendadviseerdeTammehetbestuuromgeenbezwaaraantetekenentegenhetontwerpvan2013.Hetbestuurheeftzijnadviesovergenomen.Op

dezeplaatswilikTammenogmaalsbedankenvoorzijninspanningen.Hetverdientwaarderingdathijbinnendekortetermijndiebeschikbaarwasdelastigematerievanhetnatuurbe-heerplanheeftkunnenvoorzienvaneengoedgefundeerdadvies.- Park Molenwater, een vervolgHetdossierParkMolenwaterkreegeenonverwachtewendingdoordeinterventievanhetMinisterievanEco-nomischeZaken.DeheerJordenJansenvandeclusterhandhavingvandeDienstRegelingennamcontactmetonsmetdevraagofdegemeentehaarwerkgoedhadverricht.Waarginghetookweerom:WehaddenvanAndréGroe-nenbergvandeverenigingStadsparkMolenwaterdevraaggekregenombijtedragenaandebeschermingvandeamfibieëninhetpark.Ditnaaraanleidingvanhetcompleetwegvissenvanallekikkerdriluithetpark.Ennietalleendebruinekikkermoesteraangeloven.Ookdekleinewatersalamanderbleeknietveilig,wanteenmanwerdbetraptdiezijnemmertjegevuldhadmettientallensalamanders,bestemdalsvoervoorzijnreptie-len.InopdrachtvanmensenvanOrionisdiedaaronder-houdpleegdenwerdendesalamandersteruggezet.Gelukkigwasnietalleskommerenkwel,wantmediojulikonalhet13esnoervanderugstreeppadwordengeteld,terwijldeeindstandvorigjaar15was.Enderugstreep-padistochweldemeestbijzonderevandeamfibieëninhetpark.TerugnaardeinterventievanEZ.JordanJansennamookcontactopmetdegemeenteMiddelburgendatcontactleiddetoteenuitnodigingvanDickSakkovandege-meenteomnogeenkeerdepuntjesopdeitezetten.DickhadookBertBouwmeestervanOrionisenCatharinavandeSlikke,lidvandeamfibieënwerkgroepMolenwateruitgenodigdenom9.00uur‘sochtendsnamenweallefacettenrondamfibieënstand,beheerenbeschermingnogeensdoor.Eengesprekmetveelpositieveenergieendewilomhetparkalseenmooieenfijneplekvoorallebezoekerstehouden:mensendier.Zodrahetgemeentebestuurisbevallenvaneenbesluitoverdebestemming-enhopelijkleidtdattotbehoudvanhetpark-staanermensengenoeggereedomvanhetparkeengroenparadijsjetemaken,waarinookvieramfibieënsoorten(bruinekikker,gewonepad,rugstreep-padenkleinewatersalamander)destedelijkenatuurzullenversterken.- Embryonale duinenDenoordkustvanonseilandisgetooidmetembryonaleduinen.Dezebeginnendeduinenzijneenbelangrijk,maarschaarsbiotoop,waarplevierenensternszichgoedthuisvoelenomzichvoortteplanten.Helaasishetzelfdestrandookheelaantrekkelijkvoormensendiedateenprachtigcrossgebiedvindenvoorterreinauto’senterreinmotoren.RichardStruijkontdekteereenplevie-renlegselmetaantweezijdenbandensporen;hetlegselwasongeschonden,maarofdeberijderzichdaarvanbewustisgeweestvalttebetwijfelen.Richardbeldemijmetzijnzorgenoverdeaantastingvanhetgebied:oprukkenderecreatieennietpassendeactiviteiten.Hij

Verenigingsnieuws (vervolg)hadinmiddelsmeteenaantalrelevantepartijenkontaktopgenomenenwasmetheningesprekomnategaanhoedenatuurwaardenvanditgebiedzogoedmogelijkbeschermdkunnenworden.En,Richardkennende,zullenwedaarzekernogoverhoren.- Cleene Hooge: nu weer plannen voor een camping!DegemeenteMiddelburgblijftlonkennaardeCleeneHooge,eenlandschappelijkheelaantrekkelijkgebied,waarhetheerlijkwandelenis.Maardatlonkenvandegemeenteisnietbevorderlijkvoordenatuurwaardenvanhetgebied.Warenereerstdeplannenominhetgebiedeennieuwewoonwijktevestigen,plannendiegelukkigsneuveldendankzijeenstevigeactievanvelebetrok-kenen(enookonzeverenigingwasdaarbij).Nu,enkelejarenlater,iserweereennieuwidee:wemakeneencamping.Endaneencampingdiewelgoedzallopen,heelandersdusdandecampingaandeoverkantvandewegdiegesloteniswegensexploitatieproblemen.Ofdatoptimismeterechtisvaltoverigenstebetwijfelen,maar

opnieuwmoestendebetrokkenenaandebak.Zijver-enigdenzichinhet‘PlatformGriffioen’,waarindestich-tingGriffioen“DeWijk”,destichtingBomenbuurt,destichtingSpeelhofHoogerzaelendestichtingDeCleeneHoogevertegenwoordigdzijn.WijhebbengemeendomalsKNNVdebezwarentegendeplannentemoetenondersteunenenhebbendezedanookverwoordineenbriefaandegemeenteMiddelburg.Kernvanonsbezwaarisdatdoordenatuurwaarden,nietinhetminstookalsgevolgvandeuitstekendewa-terkwaliteit,ditstuklandschapeenbelangrijkeschakelistussenhetnatuurgebiedTerHoogeendeSt.Laurenswei-hoek.Inonzebriefhebbenweondermeerhetvolgendege-steld:“Wijvindenhetzorgwekkendomuituwraads-voorstel13-40van12maart2013tekunnenafleidendatdenatuur-encultuurhistorischewaardenvandeCleeneHoogeniethebbengeleidtothetversterkenvandezewaarden,maarintegendeeljuistalsmotivatieenonder-bouwingvoorhetsituerenvaneencampinginditgebied.HetdoorugesignaleerdeaandachtspuntdatdeligginginhetNationaleLandschapeenbelangrijkaandachtspuntvormtvoorlandschappelijkeinpassingvandecamping,geeftwèlaandatUzichbewustbentvandewaarden

vanhetgebied,maarookdatzezijngedegradeerdtoteen“uitvoerings-aspectje’.”Latenwehopendatalleinspanningenookdezekeerweerzullenleidentothetafblazenvandeonzaligeplan-nenmethetgebied.

Van de redactie, Jos de jong- Composiet: Inditaugustusnummerextraaandachtvoordeexcursiesdieinjulienaugustuszijngehoudeninderubriek“Evennapraten”.Tuinexcursies,VrijwandelenendeVleer-muizenexcursiekomenruimaanbod.Ikhoopdatmeerledengestimuleerdwordenomvoortaanookdeeltenemenaandeactiviteitendiegeorganiseerdworden.- Aanbieding: Natura (1962-2000) en De Composiet (1973- heden): NalangeoverwegingheeftonzeoudvoorzitterHenkMandemakerbeslotenzijnverzamelingNatura’senCom-posietenterbeschikkingtestellenaandeleden.IndienubelangstellingheeftkuntucontactopnemenmetFritsKruse:tel.0118-614931.Inprincipegeldtdeaanbiedingtoteindseptember.- Nacht van de Nacht: DeZMFheeftbekendgemaaktdaterweereennachtvandenachtwordtgeorganiseerdopzaterdag15oktober2013.Voornadereinformatie:JannekeDonkers;tel.06-24247432.

- Redactie adressenComposiet: JosdeJong,WalravenvanHallstraat3,4333CNMiddel-burg,Tel.0118-615189,email:composiet2011@hotmail.comNieuwsbrief Zeekraal: GerardBrand,Schuitvlotstraat24a,4331SZMiddelburg,Tel.0118-633931,email:zeekraal2011@hotmail.nl.

Cleene Hooge - foto: Hans Eckhardt

Help, ze verpesten ons landBermbeheer: waarom geen bloemrijke bermen ?Hetisexact1juni.IkhebmealtelanggeërgerdaandebermvooronshuisaandeNoordwegteOostkapelle.Eengroeneberm,maargelardeerddoorgrotehoeveelhedendorgras!Doorzotemaaienzalerookgeenkruidenbermontstaan.Eengroenebermvindenveelmensenweleenmooigezicht,maarrealiserenzichnietdatjedannetzogoedeenbermvankunstgraskuntaanleggen.Diehoefjedanookniettemaaienendatscheeltcentjes.Tweegrotekruiwagensdorgrasverwijderdeik.Maarwaarlaatjezoiets.DeNoordwegiseendrukkeweggeworden;detoegangswegtotOostkapelleenDomburg.Indezomervolletoeristenplaatsen.Jezouzozeggen:verwelkomdezevakantiegangersmeteenbloemetje!Mooiemar-grietenbijvoorbeeld.DiedoenhetopdeWalchersekleiuitstekend,maarjemoetzeweldegelegenheidbieden.KomenduitEnschedeoverdeA1richtingAmersfoort/Utrechtlachenzeonsbijduizendentoe.Enwatteden-kenvandeveldenEngelsgras;mooiroze/paarsgetint.Ja,indebermengroeitvanalles.Dathebbenwetedan-kenaanProf.Dr.Zonderwijk,dieeenanderbermbeheervoorstondvanmaaienenafvoeren.EndatiswelietsandersdandekunstdiedewegbeheerdervandeNoord-weg(helaas)meenttemoetenbeoefenen.Daardoorgeenbloemrijkebermmaarvaakeenbruingeellint.Jammer!

Landschap- en natuurbeleving vanuit de auto: Zeeland-route Rotterdam – Oostkapelle.Somsdenkjeweleens:Zoudaarnugoedovernagedachtzijn?WievanuitRotterdamviahetHellegatspleinnaarZierikzeerijdtmoetzichverbazen.JuistterhoogtevandeprovincialegrensvanZuid-HollandenZeelandhangtvrijwelelkekeerdatwedaarpassereneenpenetrantegeur.Dielaatzichmoeilijkomschrijven,maardezedoetsomsietsdenkenaanrottingsprocessen.Jezultalstoe-ristmaarveronderstellendathetinZeelandoveralzois!“FrischeLuft”hoorjeonzeoosterburenweleenszeggen,maaropdatpuntwarenzekennelijknooiteerderhier.Nadestoplichten,bijdeafslagZierikzee-pijlerdam,ver-rijsteengigantischbouwwerkvlaklangsdeverkeersweg.Endatineenkaallandschap.Zotezieniserweinigruimteomeenzekereinpassinginhetlandschapmogelijktemakenenduszullenwetotinlengtevanjaren

weltegenlelijkegebouwenaankijkenopeenplaatswaarbehoeftebestaataannatuurlijkestoffering.Delelijkesiloisalerggenoeg.EenmaaloverdeZeelandbrugrijdenwelangsColijnsplaatinderichtingvandeoost-westweg,dieeensnelleverbin-dingvormtmetdedammenrouterichtingVrouwenpolder.DeVeerschedamdoetweldadigaan.Jammerdathetzolangmoestdurenvoordeasfaltdamnetjeswerdinge-pakt.Moedernatuurdeedderestendetalrijkeduin-doornsbiedeneenafdoendebescherming.Helaasisdefloraaandevoetvandedamnietmeerwathetgeweestis.Waarzijnzegebleven:deorchideeën,defraaibloei-endesalieendevroegerzotalrijkeknikkendedistels?Wiehetweetmaghetzeggen.Iserwelvoldoendezorgaanbesteed?ViaVrouwenpolderophuisaan.Hetberuchterondjeomdekerkbehoeftdevakantiegangernietmeertemaken.Rechtzodiegaat,maarweloplettenwantdedoorgangnaardeKoninginEmmawegisnauw.Dedijkdievroe-gerzoveelknotwilgentelde,aldannietrustenruimtebiedendaansteenuiltjes,krijgtmeeraandacht.Erisveelaangeplanttotwaarzichhetgroteparkeerterreinbijdecamping“Oranjezon”bevindt.Deboompjesogenwatspichtigenontberenhierendaareenpassendestruik-laag.Dezewegkenikalvanaf1961.Mooiebinnenkomer.Jebentweerthuis.DankzijonslidJanvanderVelde(Ipenoord)staanrichtingOostkapellenogtalrijkeforseAbelen.Steedsgenietenweervan.Maarhetvenijnzitindestaart.EenkaleslechtgestoffeerdeNoordwegvoertonsnaarhuis.Wiegezienheefthoemenelderszonderkosteneenstukjegroenmetgrotediversiteittotstandheeftgebracht,zalnahetbezienvandelelijkezwarteschurenopkorteafstandverzuchten:Oh,warenallemensenwijsendedendaarbijwel,deezaardewaseenparadijs……..Dedichtersonderumogendezinaanvul-len.Nietiedereenverpestgelukkigonsland.

Richard Struijk

(advertentie)

Het blijft lastig: Bruin blauwtje of Icarusvrouwtje ?

1.Dewortelvlek.HetIcarusblauwtje(rechts)heeftbijnaaltijdeenwortelvlekopdeonderkantvandevoorvleugel.Hetontbrekenvandezevlekisuiterstzeldzaam.HetBruinblauwtje(links)heeftdaarnooiteenwortelvlek.

2.DestippendriehoekDedriehoekvandestippen,tegendevoorrandvandeonderkantvandeachter-vleugelisgelijkzijdigbijhetIcarusblauwtje(boven)enongelijkzijdigbijhetBruinblauwtje(onder).Ookditkenmerkgeeftgeenabsolutezekerheidomdaterafwijkingenvoorko-men,maaropzichishetindemeestegevalleneengoedhulpmiddel.

3.DefranjerandDevleugelrandvanhetIcarusblauwtjeiseenfraaiewittefranjerand.BijhetBruinblauwtjelopendezwartevleugeladersdoortotinhetfranje,waardooreenblokpatroonontstaat(ziefoto).Bijverseexemplarenisditeenaardigken-merk,maaralsdevlinderwatouderisenafgevlogen,danzijndefranjerandennietmeerzoduidelijk.

4.DedonkerecentralevlekDecentralevlekmiddenindebovenkantvandevoorvleugelwordtvaakge-noemdalseenbelangrijkkenmerkvoorhetBruinblauwtje.Opzichisdatzo;devlekisbijhetBruinblauwtjeergduidelijk,maarhelaasvertoonthetvrouwtjevanhetIcarusblauwtjeookzo’nvlekje,alisditwatminderopvallend.

5.DeblokkenaandeachterrandDeoranjeblokkenaandeachterrandvandebovenvleugelzijnbijhetBruinblauwtje(ziefoto)vaaksprekendergekleurddanbijhetIcarusvrouwtje.AlsdeblokkenrandopdevoorvleugelhelemaaldoorloopttotdevleugelpuntishetvrijwelzekereenBruinblauwtje,doorgaanshetmannetje.ZowelbijIcarus-vrouwtjesalsbijhetvrouwtjevanhetBruinblauwtjelooptdeblokkenrandniethelemaaldoortotdepunt,maarvervaagthalverwegedevoorvleugel.

6.DekleurblauwHetvrouwtjevanhetIcarusblauwtjeverraadtdoordeblauwebestuivingdatzebijdeblauwtjeshoort.Deblauwekleurbevindtzichaandeonderkantvandevleugelsbijdevleugelwortel.BijdeBruinblauwtjesontbreektdaardeblauwebestuiving.MaarooknugeldtweerdatsomsookdeIcarusvrouwtjespuurbruinzijn.

7.EnverderMeestalzijnBruinblauwtjeswatkleinerdanIcarusvrouwtjes.Bruinblauwtjeszijnookvaakwatagressiever.Maarditzijnwelkenmerkendiejepasgoedhel-penzodrajeveelervaringhebtmethetbestuderenvanonzeZeeuwseblauw-tjes.

Gemakkelijkerkonikhetnietmakenmaarzekerzodraereencombinatievankenmerkenisdieopdeeneofdeanderesoortduiden,zalhetgoedopnaambrengenvandetweeblauwtjeseengrote(re)kansvanslagenhebben.Enlukthetevenniet,danblijfthettochgenietenvanhetmooisdatdenatuuronsbiedt.

Hans Eckhardt.

Hetzaldeaandachtigelezernietzijnontgaandatinhetvorigenummerdefoto’svanBruinblauwtjeenIcarusblauwtjezijnverwisseld.Hetonderscheidblijftooklastig.Daarom,voorallendiewillenmeedoenmethetvlinderbeschermingsprogramma‘OpdebresvoordeZeeuwsezes’vandeVlinder-enlibellenwerkgroepZeeland,inditartikeleenpogingomtochwatmeerduidelijkheidtebrengen.Ikwilhiernueenaantalkenmerkenbespreken.

bij 5 en 6

bij 1

bij 2

bij 3

bij 4

foto’s: Hans Eckhardt

Even napraten . . . (vervolg)Even napraten . . .1. Tuinexcursies:AfgelopenjulihebbenRichardStruik,KoAdriaanse,KeesVisser,JoClarijsenAlbertdeWildehuntuinopengesteldvoordeKNNVleden.Dezetuinenzijnallemaalheelver-schillend,maarhebbenééndinggemeen:zewordenopeennatuurvriendelijke manierbeheerdenhetzijnkleinenatuurgebiedjeswaardiversevogelsoorten,amfibieën,insectenendiversezoogdierenzichprimathuisvoelen.Bijaldezetuinenkregendebezoekerseenrondleidingvandeeigenaarmetdaarbijsomskoffieentheemetwatlekkersofeenandereverrassing.Zegavenuitlegwaterallemaalindetuinvoorkomt;

waaromietsisaangelegdenwelkeplantenerallemaaltezienzijn.Hetwarensuccesvolleenergleukeactivitei-ten.Namensallenwilikdetuinbeheerdersbedankenvoorhungastvrijheid.Voordeledendiedithebbengemist,isernogeenkansomditmeetemaken.Opwoensdag4septembergeeftRichardStruijknogeenrondleidingdoorzijntuinAanvang14.30uur(Zieactiviteiten).Hierbijnogenkelefoto’sdievande(helaasnietalle)excursiesdiegehoudenzijn.

Peter Sneltjes

tuin Albert de Wilde - foto’s Albert de Wilde tuin Jo Clarijs - foto’s Albert de Wilde

Even napraten . . . (vervolg)

waaromietsisaangelegdenwelkeplantenerallemaaltezienzijn.Hetwarensuccesvolleenergleukeactivitei-ten.Namensallenwilikdetuinbeheerdersbedankenvoorhungastvrijheid.Voordeledendiedithebbengemist,isernogeenkansomditmeetemaken.Opwoensdag4septembergeeftRichardStruijknogeenrondleidingdoorzijntuinAanvang14.30uur(Zieactiviteiten).Hierbijnogenkelefoto’sdievande(helaasnietalle)excursiesdiegehoudenzijn.

Peter Sneltjes

2. Vrij wandelen: Excursie naar de SchotsmanIndeserieVrijwandelenwasop1julieenbezoekaandeSchotsmangepland.IkwasnetteruggekeerduitItaliëenkonwelweereenbeetjeNederlandsenatuurgebrui-ken.Watishettocheenschitterendnatuurgebied.Ria,onzevoorzitster,hadzichgoedvoorbereid,mededankzijeeneerderbezoekvandeplantenwerkgroepaanditgebied.Erwasveeltezien.Orchideeëninaantallenennietalleenderietorchissenstondeninbloei.WeontdektenookeenbloeiendeMoeraswespenorchis (6).Bestvroeg,vondenwij.Hetwaseenklein,beetjearmetierigexem-plaar,maarhijbloeidetoch.Deoverigewespenorchissenwarennognietverderdanbladvormingofontluikendebloeistengels.Verder,zoalsteverwachten,heelveelKleine ratelaars (3, 4),zowelbloeiendalsmetratelendezaaddoosjes.Maarook,verspreiddoorhetgebied,mooiegroteexem-plarenvandegeelbloeiendeKleverige ogentroost (1)enzijnneefjedekleinblijvendewitbloeiendeStijve ogentroost (2):eenrodelijst-soort.KalejonkersstondenalsstatigebakensinveldendieookgrossierdeninfraaieZwartezegge,omlijstmetKamgras.Enhetwarennietalleendeplantendieonsverrasten.RiaenHannekediegezelligbabbelendvooropliepenhaddenaanvankelijknietindegatendateenreeergveelbelangstellingvoorhenhad.Naonzewaarschuwingnatuurlijkwel,wateenmooiplaatjeopleverde.Erwarenveelvlinders,vooraldehoeveelheidhooibeestjeswasopvallend,daarnaastIcarusblauwtjes,vrijveelKleinevossenenéénGeleluzernevlinder.Ookliefhebbersvanlibellenkondenaanhuntrekkenkomen.ErwarenheelveelexemplarenvandeGewoneoeverlibelactiefennatuurlijkookeenbehoorlijkehoeveelheidLantaarntjes (5).Hetkoppelopdefotozagikaanvankelijkaanvoortweemannetjes,maarnadatikdefotohadvoorgelegdaanJanGoedbloed,eenlibellenexpertvandeVlinder-enlibellenwerkgroep,bleekhetachtersteexemplaartocheenvrouwtjetezijn.Totzovereenkorteimpressievandezewandeling.MethetprachtigeweereneenbonteverscheidenheidaanplantenendierenennatuurlijknaafloopvandestevigewandelingdekoffievanWimkijkjealweerverlangenduitnaardevolgendemaandagwandeling.

Hans Eckhardt.

1 2

3 4

5

6foto’s Hans Eckhardt

3.Vleermuizen excursie Opdonderdag15augustusorganiseerdedeKNNVeenvleermuizenwandelingdoorenrondomparkMolenwaterinMiddelburg.Normaalzijnonzeactiviteitenalleentoegankelijkvoordeleden,maaromdeKNNVwatmeerbekendheidtegevenwasdezeexcursieookvoorniet-ledentoegankelijk.Middelseenpersbe-richtwasdezeexcursiekenbaargemaakt.Erwarenbijdezeexcursie12perso-nenaanwezigwaarvan8nietleden.Dewandelingstartteom21.30uur,hetwaswindstil,helderenzachtweer,ideaalweeromvleermuizentespotten.Albijdeingangvanhetparkzagenweeendwergvleermuis,dieookviadeBatdetec-torwastehoren,ditklinktalseensnelratelendgeluid.Inhetpark,datvan-wegedebomenrijeneengeschikteplaatsisvoorvleermuizenomtefoerageren,zagenweeenlaatvlieger.Dezevleermuisisongeveerzogrootalseenspreeuwenisnietzowendbaaralsdeveelkleineredwergvleermuis,hetgeluiddatviadebatdetectoristehorenklinktalshardetikkendielijkenopdruppelsdievallen.Verderzagenweookhiereenpaardwerg-vleermuizen.Vervolgensliepenwenaarhetbolwerkomdaarnaarwatervleermuizentekijken(voorzoverdezenogtezienwareninhetdonker).Doordeweerkaatsingvanhetlichtinhetwaterwareneenpaarwatervleermuizentezien.Ookviadebatdetectorwarendezetehoren.Watervleermuizenvliegenvaakingrotereaantallenvlakbovenhetwater,waarbijzemethunachterpoteninsectenvanhetwaterharken.Om22.30uurhieldenwehetvoorgezienenkeerdenwehuis-waarts.

Peter Sneltjes

Even napraten . . . (vervolg)

De Composiet 45e jaargang nr. 3  augustus  2011  9 

vossen. Ik zal, net als u, meer brandnetels af moeten zoeken. En daarbij de larven van de lieveheersbeestjes niet over het hoofd zien. Er waren er veel. Begunstigd door het droge, warme weer was het aantal bladluizen enorm.   Lieveheersbeestjes zijn echte carnivoren(vleeseters). Nuttige diertjes Zou je zeggen, maar het lijkt me verstandiger te stellen  dat elk dier zijn 

plaats onder de zon heeft gekregen. Wie het oer‐oude verhaal van Noach en de ark kent, weet dat van elke diersoort er twee mee gingen. Met ande‐re woorden : in de scheppingsorde is plaats voor alles en iedereen. Of wij uit onszelf ook zo wijs gehandeld zouden hebben? Het antwoord is aan de lezer. 

In de PZC las ik, terugkerend van vakantie, hoe grote aantallen lieveheers‐beestjes op het strand waren aangetroffen. Gebeurt regelmatig. Dat doen ze niet wegens gebrek aan voedsel, bladluizen zoals men kon lezen, maar omdat grote lichtende oppervlakken, zoals het strand, aantrekkingskracht uitoefenen. Weyen die insecten veel? Maar wij wel. Blijf kijken naar alles wat de aandacht vraagt en boeit. Volgende keer zoeken we samen verder. Zie in dit nummer ook mijn verhaal over het Jacobskruiskruid, dat nog steeds mensen verontrust.       Tot de volgende keer,         Richard Struijk 

 

DE PADDENTREK TUSSEN HOOGDUIN EN DUINVLIET 

Green White een sfeervol diner, Engelse thee, feest of vergadering temidden van veel groen!

Hotel Restaurant Green White Buitenplaats Ipenoord Noordweg 43 4356 EB Oostkapelle tel. (0118) 591223 www.greenwhite.nl

dwergvleermuis - foto Peter Sneltjes

(advertentie)

Figuur 1: de wants Zicrona caerulea

Wantsenzijndikwijlsaanbepaaldeplantenfamiliesver-bonden.Somszijnzezelfsmonofaagopeenbepaaldewaardplant.Alszegeenandereplantenkunnengebrui-kenvoorhunvoortplantingzijnzedaarmeewelkwets-baarderdandepolyfagesoortendiehetmindernauwnemen.Zekunnenalspredatorookgebondenzijnaaneeninsectengenus.DewantsZicronacaeruleabehoorttotdeschildwantsen(Pentatomidae).Datiseengrotefamiliewaartoebijvoor-beeldookdefraairood-zwartgekleurdepyjamawantsbehoort.Dielaatsteiseensappenzuigervanzadenvanschermbloemigen.Dewantsvanditartikeliseenzuigervaninsectenbloed(hemolymfe)enwelvanAltica-kevers(bladhaantjes).Binneneenfamiliekanerveelverschilzijninhetvoedseldatwantsengebruiken.Erzijnerookdiezowelplantensappenalsinsectenophetmenuheb-benstaan.

Inmijntuinstaaniederjaartientallenplantenvandegroteteunisbloem(Oenotheraerythrosepala).Zestaanervoordeaardigheidennietzozeervoormijnhoningbijen.Hetstuifmeelisplakkerigenmoeilijkteverzamelenvoordebijen(fig.2).Jezietzedikwijlsmetsliertenstuifmeelaandepotenvliegen.Teunisbloemenzijnnachtbloeiers(fig.3)endebijenvliegenerdanmeestal’smorgensvroegopvoordatdebloemzichsluit.Eenbloembloeitslechts1nacht,maardebloemstengelheeftertiental-lenopvoorraadstaan,zodateriederenacht2nieuwebloemenbloeien.Deteunisbloemisookwaardplantvaninsecten.Inmijntuinzijnhetzogenaamdeaardvlooiendieeropleven.HetbetreftdekeverAlticalythri,eenbeestjevanruim4mmlengte(determinatiedr.OscarVorst).DeNederlandsenaamiskattenstaartaardvlo.

Figuur 2: honingbij op teunisbloem

Dienaamisverwarrend,wantopdekattenstaartinmijntuinkomenzenietvoor.Erisookeenteunisbloemaard-vlo(Alticaoleracea),maardiekonbijmijnietwordenvastgesteld(verzameldemannetjes).DusNederlandsenamenbiedengeensoort-zekerheid.

Detitelvanditartikelbetrefteenwantsendevraagiswatditmetdezeaardvlooientemakenheeft.Welnu,dekeverszijnpraktischhetenigevoedselvandewant-senenhunnimfen.Jemoetduseerstdeplantenendekevershebbenomdewantsenaantetrekken.Dekeverszijneriederjaar,maardewantsenlatenhetbijmijhe-laassomsafweten.

Figuur 3: nachtelijke opname van de grote teunisbloem

Teunisbloemenzijntweejarigeplanten.Zebloeieninhettweedejaarenoverwinterenindevormvaneenbladro-zet.Inhetvoorjaarzittendeaardvlooiendikwijlsmas-saaltezonnen(fig.4)ophunplant.Watdevolwassenkeversetenweetikniet,wantveelschadeaandebla-

Figuur 4: aardvlooien op de bladrozet van de teunisbloem

dwergvleermuis - foto Peter Sneltjes

derenziejeinhetbeginniet.Hetzijndekeverlarven(fig.7)dieveelbladvraatschadegeven,maardeplantbloeiternietminderom,wantdebloemknoppenwordennietgegeten.Dekeversworden‘aardvlooien’genoemdvanwegedegeweldigesprongendiezemakenbijver-storing.Zehebbendaartoesterkedikkeachterdijen(fig.5).Nadeparing(fig.6)wordendeeitjesgelegdopdewaardplant.Naenigetijdkomendelarven(fig.7)te-voorschijnendievretennietsandersdanteunisbloem-blad.Delarvevreetenontlasttegelijkertijd.Deplantenzienernaeenmassavretendelarvennietmeergoeduit,maaralsinsectenliefhebberhebikdatergraagvoorover.Hetismaarnetwatjehetliefsthebt:eensterieletuinmetgaveplantenofmeeractieenderesultatendaarvanvoorliefnemen.

NaenigetijdlaatdewantsZicronacaeruleazichsomszien.Ikhebzeeenaantaljarenindetuingehad,maardelaatstejarenhebikzegemist.Ikwachtmaaropbeteretijden.Veelinvloedkanikerverdernietopheb-ben.Erstaanteunisbloemengenoegendeprooidieren(aardvlooien)zijniederjaarruimschootsaanwezig.Deadultewantsen(fig.8)hebbeneenblauwgroenmetal-licuiterlijk.ZehebbengeenNederlandsenaam,maarteunisbloemwantszoueigenlijkwelpassen.Dewantsenlevenvandeaardvlooien.Zoweldelarvenalsdevolwas-senkeverswordendoordezewantsenleeggezogen.Hoezeeenvolwassenkevervangenismeeen

Figuur 5: Altica lythri met zijn stevige achterdijen

Figuur 6: parende aardvlooien (Altica lythri)

raadsel.Ikhebdievangactienooitkunnenwaarnemenenzouhetgraageenszien.Alsiknogmaarindebuurtkommeteencamerazonderietsvandeplantaantera-kenspringendekeversdikwijlsalweg.Tochlukthetdewantsomaanzijnofhaarmaaltijdtekomen(fig.9).

Figuur 9: de wants heeft een aardvlo gevangen en zuigt die leeg

Figuur 8: wants Zicrona caerulea

Figuur 7: larve van de kever Altica lythri

Opfiguur9isteziendatdewantseenzeerlangezuigsnuit(proboscis)heeft.Datiseenbijzonderhandiginstrumentvaninsectendiebehorentotdeorde

Figuur 11: nimf 3e stadium Zicrona caerulea

Opfiguur9isteziendatdewantseenzeerlangezuigsnuit(proboscis)heeft.Datiseenbijzonderhandiginstrumentvaninsectendiebehorentotdeorde

vandeHemiptera(snaveldragers),waarnaastdewantsenookdecicadenenbladluizentoebehoren.Inrustwordtdezuigsnuitachterwaartsgedragen.Zodradewantsenindejuisteconditiezijnzullenzepareneneitjesleggenopdeteunisbloemplant.Delarvenzijnerongeveergelijkmetdievandeaardvlooienendatisnatuurlijknietzomaar.Hetpastindenatuurallemaalinelkaar.Alskoolmezenjongenhebbeniserbijnasteedseenexplosievanallerleinachtvlinderrupsen.Zevangenerindievoerperiodegemiddeld1000stuksperdag/perouderdier.Alserechterinhetaanbodvanrupsendoorweersinvloedeneenverstoringiskunnenzeeennestvan10-12jongennietgrootbrengen.Zogaathetdusookmetdewantsen.Denimfenhebbenpersedekeverlarvennodigomvolwassenteworden.Meestalzalhetlukken,maarnietaltijd.Denimfenvandezewantsensoorthebbeneengeheelan-derekleurdandeadulten.Zevallendirectopdoorhungedeeltelijkfelrodekleuren.Datroodzalweleensig-naalkleurzijnompredatiedoorvogelsofanderedierentevoorkomen(fig.10t/m13).

Figuur 10: nimf 3e stadium Zicrona caerulea

Figuur 12: nimf 4e stadium Zicrona caerulea

Figuur 11: nimf 3e stadium Zicrona caerulea

Figuur 13: nimf 5e stadium Zicrona caerulea

Alsdenimfenrustenzijnzedikwijlsaantetreffenindetopvandeplanten(fig.12),diedannognietbloeien.Doorderodekleurverradenzehunaanwezigheid.Omnietoptevallenzoueenbetereplekdeonderkantvan

eenbladzijn.Waarschijnlijkzittenzedaaromzonne-warmteoptevangen.Inhetvierdeenvijfdenimfstadium(fig.12en13)wordendevleugelaanzettenzichtbaar.Hetroodwordtookminderendedonkerekleurengaanover-heersen,maarindividueelzijnerverschillen.Dematevanuitkleuringnaeenvervellingdoorhettijdsverloopspeeltookeenrol.Inhetvijfde(laatste)stadiumzijndenimfenookietsmeerlangwerpig.Nadelaatstevervel-lingtotimago(volwasseninsect)wordtdewantsgeheelblauwgroenvankleur.Doordelichtvalopdemetallic-achtigechitinehuidkandekleurwatvariëren.

Teunisbloemenlaatikinmijntuinvooreendeelzelfbepalenwaarzestaan.Zezaaiengemakkelijkuitenhetisnietmoeilijkomerjaarlijksbloeiendeplantenvantehebben.Voordeaardvlooienishetwaarschijnlijkwelvanenigbelangdaterenkeletientallenstaan.Hetzijndaarnaastgewoonfraaibloeiendeplanten.Hetisinteres-santomzodichtbijinjeeigentuindeverbondenheidvaninsectenenplantentekunnenwaarnemen.Alshetdanooknoggaatomfraaigekleurdedierenenmooiebloe-men,danishetgenietengeblazen.

Tekst en foto’s © Albert de Wilde

Zomaar . .

1. Een herhaald bezoek van bijenvolken.Hetwaseenfraaiedaginjuni,eendagvoordatdeBiltdeeerstezomersedagvanditjaarregistreerde.Wezatenheerlijktezonnenindetuin;zowateenvandeeerstemogelijkhedeninhetquaweertochwattegenvallendevoorjaar.Wezatennauwelijkstoeneenaanzwellendge-zoemdekomstvanbijenaankondigde.Wedachteneerstnogevenrustigtekunnenblijvenzit-ten,maaralsnelwarendebijenoveral,dusmaarterughethuisin.Detuinwaslangetijdvolvliegendebijen,maarneerstrijkeninonzetuindedenzeniet;eentien-talexemplarenoponzeschuttinguitgezonderd.EnkeledagenlaterbegononzevakantieentrokkenwerichtingItalië.Teruggekomenwasdeeerstemeldingvandeburendieoponshuispastendatzeopdedagvanonsvertrekeenimkerhaddenlatenkomen,dieeenbijenvolkuitonzetuinhadgeplukt.Diekeerhaddenwedushetspek-takelgemist!

Opnieuwhadeenbijenvolkonzetuingevonden.Hetjaardaarvoorwasdatnamelijkookhetgeval.Zelfstweemaal.Deeerstekeerhebbenwehetbijenvolk,datineensoorttweedeligezwermdeesdoornalsverblijfhadgekozen,dooreenimkerlatenwegvangen.Bestnogeenlastigklusjeomdathijhetbijenvolknietinéénkeerkonscheppen.Maargelukkighadhijhetgoededeelvanhetvolkgeschept,waarinzichdekoninginbevond,dieookhetresterendedeelvanhetvolkinhaarrichtingwisttelokken.DetevredenimkerheefthettotalevolkvervolgensuitgezetindetuinvanTerraMarisinDomburg,waarheteendaglaterdebezoekersgingplagen.Watschetsteonzeverbazingtoenweenkelewekenlaterinonzetuinweerbezoekkregenvaneenbijenvolk.Hetwaseennietaltegrotegroepdiewasneergestrekenoponzeschutting.Wehebbenermaargeenimkervoorbenaderd.Debijenblevenenkeledageninsteedswisse-lendepatronenopdeschuttingaanwezigvoordatzemetonbekendebestemmingverdwenen.Tweeachtereenvolgendejarendusbijenvolkeninonzetuinterwijlweerdedaaraanvoorafgaandedertigjarennooitéénbijenzwermhaddengezien.Wevroegenonsafwateraandehandwas.Wantveelwasernietveranderdinonzetuin,oftoch?Hetjaarvandeeerstebijenzwerm

wasookheteerstejaardatonzeschuttingvanbruinnaarwitwasovergeschilderd.Haddezewittekleurmisschieneengrotereaantrekkingskrachtopbijenoflagenweinmiddelsopeen-vooronsonzichtbare-nieuwaange-legde‘bijensnelweg’?Wiehetweetmaghetzeggen.Wijvindenhetinelkgevalverrassendomzomaartweejarenoprijhetzwermenvandebijeninonzetuintemogenaanschouwen.

Hans Eckhardt. 2. Een veld vol goudsbloemen!

InKoudekerke,tegenoverdeachteringangvanIntratuinheefteenboergoudsbloemenennogeenanderecompo-sietgezaaidvoorzaadteelt.Hetheeftbijnaeenpsy-chedelischeffectalsjeerintensiefnaarkijkt.Datkomtvooraldoordemassadenkik.Hetiszekereenoppervlakvan4of5hectare.Aanderandvanhetlandstaatooknogeenbredezo-genaamdeakkerrandmetallerleibloemen.Dierandenwordenmeestalmetsubsidieaangelegd,omdatzevoordeboernietsopleveren.Voorinsectenenvogelszijnzebedoeld,maarhelaasziejeerweinigsoortenop:watzweefvliegenenhommels.Nauwelijkswespenenbijen.Ja,mijnhoningbijenstaanopruim1kmafstandendielijkeneroptevliegen.Opdegoudsbloemenzagikervrijveel.Veelkijkplezier.............

Albert de Wilde

Zwermende bijen - foto Hans Eckhardt

Akkerrand en Goudsbloemenveld - foto Albert de Wilde

Waarnemingen in ‘t ZandvoortAlsgevolgvanonzeverhuizingnaarGrijpskerkehebikindevorigeComposietversteklatengaan.Doordedruktewasiknietinstaatmijngedachtenteconcentrerenomeenstukprozateschrijven.Inmiddelsiseenhalfjaarvoorbijgegaan.Gedurendedezeperiodehebiktochregelmatigwaarnemingenkun-nendoen.HetisonmogelijkomaldieindrukkenopeenA4-tjeweertegeven.

Wehebbeneenlangewintergehadeneenkoudvoorjaar.Gedurendedevorst,toendeplassenbevrorenwaren,washetmerendeelvandevogelsandereoordengaanopzoeken.Zodradedooihaarintrededeedkwamendevogelsingrotegetalenterug.Infebruaribegonnenwijaluittekijkenwanneerdeeersteweidevogelszoudente-rugkeren.Hetwasop25februaridatikdeeersteGruttovanhetseizoenzag.NoggeenvijfminutenlaterkwamJoopScheijbeleraangefietstenhijverteldemijopgeto-gendathijdiemorgeneveneenseenGruttohadgezien.Hetvoorjaarzaterdusaantekomen.Eendaglaterzagikeenroodhalsganstussendebrandganzen.DezevogelwasdoormevrouwFeyenanderenaleerdergesignaleerdaandeOudeVeerseweg.Devogelwasnietschuw,kenne-lijkeenparkvogel,diederoepvanzijnsoortgenotennietkonweerstaan.BeginmaartfietsteikoverdeButtingsewegtoenikopeenafstandvaneenpaarmeterindebermvandewegderoodhalsganszaggrazen.Devogeltrokzichnietsvanmijaanenbleefrustigdoorgrazen.Op19maarthebikdevogelvoorhetlaatstgezien.

Eveneensop25/2werdikdoorJoopScheijbelerattentgemaaktopeenDwerggans.Dezevogelvaltop,doordathijopvallendkleinerisdandeandereganzen.WanneerjeeenDwergganszietlopentusseneengroepkolganzenvalthijmoeilijkopomdatdesoortensprekendopelkaarlijken.DeDwerggansheeftookeenkolmaardezelooptwatverderdooropdekop.Eenanderkenmerkisdegeleoogring.Indeloopvanenkelewekenhebikdevogelmeermalentussendetammeenwildeganzengezienenerzelfsfoto’svankunnenmakenwaaropdeoogringgoedtezienis.Dwergganzenzijnuiterstzeldzaam.Zebroe-deninborealegebiedeno.a.NoorwegenenZwedenmaarhoofdzakelijkinoostSiberië.DeinoostSiberiëbroeden-depopulatiesoverwinterenvoornamelijkinJapanende

kustgebiedenlangsdeChinesezee.DeJapannershebbendestijdsgroteslachtingenonderdevogelsaangerichtmetgevolgdatdesoortinOostSiberiësterkisachteruitge-gaan.DeScandinavischebroedvogelsoverwinterenvoor-namelijklangsdekustenvandeNoordzee.BrandgansDezelfdemiddaghoordeikknallendatopvuurwerkleek.Ikspeurdedeomgevingafenontdekteeenboer,dietussendeOssenbergwegendeButtingseweggrotegroepenBrandganzenvanzijngraslandverjaagde,daarbijgebruikmakendvanvoetzoekersengillendekeu-kenmeiden.Eenludiekemethodeomganzenteverjagenvanjeland.Opvallendzijndegroteaantallenbrandgan-zendieweditjaarwaarnamen.Totinaprilwerdenerduizendengezien.KluutEenKluutdiehaarjongterechtwijst.Hebtudatweleensgezien?Nu,ikwelenkondaarbijmijnogenhaastnietgeloven.IkzageenjongeKluutdoorhetgraslo-penachtereenvolwassenKluutaan.Devolwassenvogeldraaitzichtopeensomlooptophetjongafentiktmethaarsnavelopderugvanhetjong.Hetjongdookinelkaarengingzitten.DeKluutlooptdaarnadoor.Evenlaterstaathetjongopomhaar(moeder?)tevolgen.Toendeoudevogelbemerktedathetjonghaarweervolgdedraaidezezichom,liepophetjongafengafhetweereenpaartikkenmetdesnavel,waarophetjonginelkaardookengingzittenenhetnietmeerwaagdeomdeoudevogeltevolgen.Evenlaterkwamzeterugenmochthetjonghaarweervolgen.Warenonzekinderenookmaarzogehoorzaamdachtikbijmezelf.OoievaarEénmei.IkstaopdeStenenKruiswegmetArjenvanGilsttepraten.PasseertereenautometdaarinCorstiaanBeeke.TienmeterverderstoptdeautoenkijktCorstiaaninWestelijkerichting.Ikloopnaarhemtoeenvraaghemoferietsbijzonderstezienis.Ja,kijkmaar,3Ooievaars.Jawel,daarkwamenvrijlaagdrieOoievaarsaanvliegen.Devogelsmaakteneengrotedraaientotonzeverbazingdaaldenzevlakvooronsindegroteplas.Daarbanjerdendevogelswatrondenzagenwijhoeeenvandevogelseenkikkervingendezeindegoedehoudinginhaarbeklegdeomhaardoorteslikken,Metonzekijkerskondenwijduidelijkdepotenvandekikkeruitzijnbekzienhangenvoorhijhetdierinslikte.Evenlaterzijndevogelsvertrokken.MorinelplevierZaterdag18mei.NadekoffiebeniknaarhetZandvoortgefietst.OpdekruisingmetdeSingelwegaangekomenzagikeenpaarvogelaarsstaandiemetgrotetelesco-peneenbietenveldafspeurden.Ikvroeghenoferietsbijzonderswastezien.“Ja,tweeMorinelplevieren”.Ikhaddezevogelsnognooiteerdergezienenvroegofikookevenmochtkijken.Wateenprachtvogelisdat!Metmijnkijkerhebikdevogelsookwelgezienmaarnietzofraaialsdoordetelescoop.Evenverderopstondeneenpaarvogelaarsdeanderekantopkijken.DaarbleekineenplaseenSteltkluuttelopen.WeerwatverderopzagikeenGruttomet2jongeneneenGruttomet4jongen

wasookheteerstejaardatonzeschuttingvanbruinnaarwitwasovergeschilderd.Haddezewittekleurmisschieneengrotereaantrekkingskrachtopbijenoflagenweinmiddelsopeen-vooronsonzichtbare-nieuwaange-legde‘bijensnelweg’?Wiehetweetmaghetzeggen.Wijvindenhetinelkgevalverrassendomzomaartweejarenoprijhetzwermenvandebijeninonzetuintemogenaanschouwen.

Hans Eckhardt. 2. Een veld vol goudsbloemen!

InKoudekerke,tegenoverdeachteringangvanIntratuinheefteenboergoudsbloemenennogeenanderecompo-sietgezaaidvoorzaadteelt.Hetheeftbijnaeenpsy-chedelischeffectalsjeerintensiefnaarkijkt.Datkomtvooraldoordemassadenkik.Hetiszekereenoppervlakvan4of5hectare.Aanderandvanhetlandstaatooknogeenbredezo-genaamdeakkerrandmetallerleibloemen.Dierandenwordenmeestalmetsubsidieaangelegd,omdatzevoordeboernietsopleveren.Voorinsectenenvogelszijnzebedoeld,maarhelaasziejeerweinigsoortenop:watzweefvliegenenhommels.Nauwelijkswespenenbijen.Ja,mijnhoningbijenstaanopruim1kmafstandendielijkeneroptevliegen.Opdegoudsbloemenzagikervrijveel.Veelkijkplezier.............

Albert de Wilde

Dwerggans - foto’s Corstiaan Beeke

Het Zandvoort (vervolg)

lopen.Mijndagkonnietstuk.‘sMiddagsbenikteruggegaanmetmijntelescoopindehoopdevogelsnogeensgoedtebekijken.Ikhebzegezien.Op 22 meibenikweergaankijken,maartoenbenikopdeSingelweggaanstaan.IkhebtoendrieMorinelplevie-ren,t.w.:tweemannetjeseneenvrouwtje,metdetele-scoopgoedkunnenbekijken.Hetzijnhelemooievogels.DeMorinelplevieriseenvandeweinigevogelswaarbijhetvrouwtjehetfraaistisgetekendenwaarbijhetman-netjedeeierenuitbroedt.Devogelsbroedenopberg-toppenenintoendragebieden.Devogelszijnergmakenzijntotopkorteafstandtebenaderen.Datbleekookuitdegesprekkenmetdevogelfotografen.Zetrekkeninkleinegroepjesdoorenvertoevengraagingraanvelden,inonsgevalineenbietenveldwaarzezoekennaarinsec-ten.Hetvrouwtjeenhetmannetjehebbenbeideneenbredewitteoogstreepeneenwittekeel,verderhebbenzeeensmallezwarteeneenwatbrederewittegebogenborstband.Hetvrouwtjeheeftdaarenboveneenroestro-deonderkanteneenzwartebuik.Datalleshebikdoormijntelescoopgoedkunnenzien.Datheteenbijzonderewaarnemingwas,wastemerkenaandegrotebelangstel-lingvoordevogels.Vanverrewarenvogelaarsgekomenomdevogelstezien.LaterhoordeikvertellendaterookindePekelingenwarengezien.VierdagenlaterzatenerinhetzelfdebietenveldtweeZilverplevieren.

Morinelplevier - foto Corstiaan BeekeHet broedseizoen.VergelekenmetvorigjaarhebbendeklutenhetgoedgedaanevenalsdeKieviten.Veeljongenzijnvolwassengeworden.DeGrutto’shebbenhetooknietzoslechtge-daan.Opeenmorgenzagikeenkoppelmettweeeneenkoppelmetvierjongenlopen.Laterhebiknogweleenseenkoppelmetjongengezien.Hoeofhetverdermetdejongenisafgelopenweetikniet.ArjenvanGilstdachtdaterenkelewelgoedterechtzijngekomen.Op 3 juni zagikvanafdeStenenKruiswegineenge-maaidweilandeenGruttomettweeflinkejongen.On-danksnaspeuringenhebikdejongevogelslaternietmeerteruggezien.DeBergeendenhebbenhetuitstekendgedaan.Zijzijngoedinstaatdepredatorenvanhunjon-genteweren.VandeWildeeendenzijnerinhetbeginveelverlorengegaan.EenkeerhebikeenTureluurmetvierjongengezien,maarlaternietmeer.ArjenvanGilstheeftnogweladulteTureluursgezien.Deganzenhebben

hetgoedgedaan.Erzijnheelwatjongengezien,zelfseenbrandgansmetvierjongen.Maarofwedaaroverzoblijmoetenzijn,datbetwijfelik.DitvoorjaarwarenerwelheelveelGrauwe-,Brand-enCanadeseganzendiezijnblijvenhangen.Op 6 julizagik11Lepelaarsinhetreservaatlopen.Doorhetnattevoorjaarkondendeplassenzichhandha-ven,hetgeeneengunstigeinvloedheeftgehadophetbroedresultaatvandekluten.Tijdendewarmeperiodeeindjulizijnaanaantalplassenopgedroogd.Uitmijnverhaalblijktdatwanneerjeeengebiedregel-matigbezoektdatjedanvoorleukeverrassingenkankomenstaan.NuikinGrijpskerkewoongaikookwatvakernaarhetNoordervroon.Datisookeenheelmooigebiedenookdaarkunjemooiewaarnemingendoen.Inmiddelsishetalweeraugustusenbegintdeherfsttrekzachtjesopgangtekomen.Wezijnbenieuwdwatdieonstebiedengeeft. Henk Mandemaker

Vlinders: kleine vosDatwarendekleinevossen.Nietdiewelkedewijngaardbederven.ZoalstelezenisinHooglied2:15.Neen,hetbetreftdevlinder.Ooitheelalgemeen,maardelaatstejarenslechtsschaarstezien.Inmeiontdekteikopdebrandnetels,dieindetuineenbredekraagvormen,talrijkerupsennestjes.Naenkeledagenverspreiddenhonderdenrupsjeszichoverdeplanten.Alsdatallemaalvlinderszoudenworden…..!Zoverkwamhetechterniet.Ikhaaldeeentwintigtalvandenetelsenzettezeopdebrandnetels,dieikineenvaashadgezet.Zemoestenhetvoorlopigdoenmeteencomfortabelegevangenis.Zolangzemaarkondenetenwasernietsaandehand.Eenleraarblijfteenleraar.IknamdushetkweekkastjemetrupsenmeenaarEn-schede.Tegenoveronze“Knalhütte“ligteenvroegereboerderij,diedoorhobbyistenwordtbewoond.Detweekinderendaarprobeerikvoordenatuurteinteresserenendatluktaardig.Ikliethenderupsenzienenvroegofzijzewildenverzorgen.Dekastkreegeenplaatsjeindekapschuur.Uiteraardhieldikeenoogjeinhetzeil.Naruimeenweekkwamenzemeenthousiastvertellendatzealtwintigpoppenhadden.Enjahoor,daarhingenzetegenhetdekselvanhetkweekkastje.Begunstigddoorwarmzomerweerwasdemetamorfosegoedtezien.Depoppenkregeneendonkerekleur,hoeweleenenkelealsgoudoogde.Ikgingereenkeerheenmetdebloe-menspuit.Depoppenwatbevochtigen,wantuitdrogingiseengrootgevaarinzo’nsituatie.Eenpaardagenlaterkwamendekinderenmeroepen:“Wehebbenal17vlin-ders!”.Delaatstenkwamenookalspoediguit.Hetvel-letjekeukenrolpapierwashelemaalroodgekleurddoorhetvruchtwaterdatuitdepoppendrupte.Devlindersgingenzichdroogwaaienenkondenwordenvrijgelaten.Datwaseenfeest!Ikhebnognooitzoveelgeleerdzeidemoeder,diehaarogenuitkeek.Stimulerendeouderszijneenwaardevolbezit.Waarvanacte.Misschienhebik

Wat altijd weer boeit . .

Wat altijd weer boeit . . (vervolg)

ookwelveelaanmijnmoedertedanken,diemesteedsstimuleerdeenhielpmijnkennistevermeerderen.KeversBeestendiedooranderenmeteenwordendoodgetraptkoesterenwij.Zoverginghetdemeikever,dieinEn-schedeindebadruimtelag.Ookdegoudentor,dieineenemmerbelandde,werdzorgvuldignaarbuitenge-leid.Leukevondstenvankevers,dievroegerheelalge-meenwaren.OnsKNNVlidMaaikeBoomstraverteldemeenthousiastdatzeookeenmeikeverhadgevonden.Ja,waarzijnzetochgebleven?Menlezehetaardigejon-gensboekDikTrom.Indecompostvatenwordennogaleenseitjesgelegdenvindikweleensgrotevuilwitteengerlingen.Op6julileiddeikeenexcursieinOran-jezonvoordestichtinghetZeeuwseLandschap.Enkelekleinekinderenvormdeneenessentieelonderdeelvandegroep.Toenweopdeterugwegviaeendamhetoudekanaaloverstakenraapteéénvandeknulletjeseengrotetorop.Doodhelaas.OfmeneerStruijkwelwisthoedieheette.Ja,totmijnverbazingwasheteenpikzwartewatertor,dieikinOranjezonnognooithadgezien.KreeftDevolgendedagstondenwebijeenrestantvanhetoudekanaal.Wekekennaarenkelevissen:rietvoorns.Plotselingzagikeenbeestzichlangzaamdoorhetwa-terbewegen.Nagoedkijkenzeimijnschoonzoon:eenkreeft,Pa.Ikwistdatzeerwaren,maarhadzenooitzienzwemmen.Amerikaanseoftocheeninheemse?Tweezienmeerdanéén.Datbleekenkeledageneerder,toenikmeteentrouwlidengoedekennisCorriev.d.HartdeflorainhetDoorndalginginspecteren.Hoestondhetmetdeorchideeën?Enmetdeparnassia?Datvielnogaltegen.TotonzeverbazingentevredenheidzagenweeenBijenorchismetenkelebloemen.Ikkendezewelo.a.vandeSchotsman;nietvervandeoever.InOranje-zonzagikzeevenwelnooit.Danmagjezoietsgewoon“bijzonder”noemen.PlantenDateenvliegendekraaialtijdwatvangtbleekweltoenikmijndochter,dietuinbouwengroenvoorzieningmoeton-derwijzen,vergezeldeineennieuwnatuurterreintussenWierdenenRijssen.DaarstroomtdeReggemettalrijkezijstroompjes.Detijdvankanalisatieligtalverachteronsendewaterschappenhebbenwatgoedtemaken.WaterschapReggeenDinkeldoethetfantastisch.Weinspecteerdeneenstukjestroomgebied,waardeleerlin-genaandeslagkunnen.Pamagdelijnenuitzetten.Ikziedatnogwelzitten.Boeiend.Plotselingstondikstilenkeeknaarhetwater.Bloeidendaargeenwatergentianen?Jazeker,fraaigeel.DaarikzenamijnvertrekuitOver-ijsselin1983nietmeerhadgezien,visteikwatplantenmetwortelsuithetwater.Naeenkortverblijf,maarlangetochtvanuitTwentenaarOostkapelle,belanddenzeinmijnvijver.Benbenieuwdofhetlukt.Somsduurthetjarenvoorjeresultaatziet.DevijverwasnogmaarnetnieuwtoenikvanuithetveengebiednabijdeDuitsegrenseenpaarpolletjesveenpluismeenam.Ikwasallangvergetendatdezeeenplekjehaddengevondenbijdevij-verrand.Wieschetstmijnverbazingtezienhoezichwel

Wat altijd weer boeit . .

eenstukofvijfbloeistengelsverhievennabijdeplaatswaarikzehadgeplant.Toenheteenpaardagendroogenzonnigweerwas,oogdenzenogmooier.Fantastischgaathetmethetboerenwormkruid,datvol-gensmijnvriendHenkMandemakerzichsindshetwater(1945)overalopWalcherenbevond,maartegenwoor-digschittertdoorafwezigheid.Inhetduinwistikjarengeledeneenkleinplekje.Deplantenzijneraljarenweg.Helaas.Inmijntuinplantteikzeenkelejarenterugenophetmomentdatikdezeregelsaanhetpapiertoe-vertrouwzittenzeroyaalindeknopenbelovenzeeenlangeenmooienazomer.Ikbenvoornemensdebermvoor“HuizeMarie”hiermeetegaanopleuken.Metflora-vervalsingheeftdituiteraardnietstemaken.Verrijkingvanhetlandschapkunjebeterzeggen.WespenavontuurTenslottenoghetavontuurmetdewespen.Onzevroege-rebuurvrouwwoontnogaltijdinwatwehier“hetpark”noemen.Ineenschuurtjelageenkeukenrolmeteenrestjepapier.Gewoonteliggen.Opzekerevoorjaarsdagkwamzeinhetschuurtjewaarze,naareigenzeggen,slaagsraaktemetallerleibeesten.Hetblekenhelekleinewespentezijn.Alsgevolgvanhetkoudeweerhaddenzeteweinigetengekregenenzewa-renduskleingebleven.Aanijverontbrakhetechterniet.Dewespenkoninginzatindehulsvandekeukenrol.Daarmaaktezeeenprilwespennest,datevenwelalszodanignietwerdherkend.Debuurvrouwmiktehetgeheelinhetvuilnisvat.Daarontdekteikwateraandehandwas.Uiterstvoorzichtigvistenwederestanteneruit,deedzeineengoedsluitendeplasticzakennamharemajesteitmeteenbescheidenaanhangmeenaarhuis.Daarmaakteikvaneenkeukenlade,glasplaateneenstukkartoneendonkereruimte.Hierkondekoninginhaarwerkvoortzet-ten.Buurvrouwkwamkijkenenenkelenvolgden.Ikbleefopm’nhoedemaarerwasnietsaandehand.Destoryverdienteenhappyend,maarzoverkwamhettochniet.Erzijnweinigofgeenwerkstersbijgekomenalblijftdekoninginactief.Ikvreesevenwel,datalleactiviteitengeeneffectzullensorterenendatdekoningininhetnajaareennatuurlijkedoodsterftzondernageslachtachtertelaten.Jammermaarookhetpogenisschoon.Indagblad“Tubantia”verscheenindetachtigerjareneenseenpaginagrootartikelonderdekop:“RichardStruijkenzijneerbiedvoorhetleven“.Ikziehetalsmijntaakomdegedachteuittedragendatlevenheiligisennietdoormensenhandkanwordengemaaktengemeengoedwordt.Helpenjulliemee?Tenslotte…Opdevalreepnogeenkleinetoegift:Opvrijdag12juli,dedagvóórdatwenaarde“Knalhütte”zoudengaan,zagikopmijnbrandnetelstweenestjesmetkleinerupsen.Zotezienvaneendagpauwoog.Iknamhetkweekkastjeweermeeenbegonmetdeverzorging.Hoehetmetderupsengaathoortut.z.t.ofleestuindeComposiet.Totdevolgendekeermaarweer.

Richard Struijk

Een strandwerkgroep - zal het lukken ?Zo’ntwaalfjaargeledeniseenaantalgidsenvandestichtingHetZeeuwseLandschapbegonnenmethetinventariserenvandeorganismenopgedeeltevanhetNoordzeestrandvanNeeltjeJans,tennoordenvandeRoompotsluizen.Deverzameldegegevenswerdenge-stuurdnaarstichtingAnemoon.ZoalsdestichtingFloronbestaatvoorhetinventariserenvanplanten,houdtdezestichtingzichbezigmetdeinventarisatievandeorga-nismenindezee.Degegevenswordenverwerktinde“EcologischeAtlasvanMarieneweekdieren”.DelokatievoordeinventarisatiesisuitgekozenomdathetstrandvanNeeltjeJanséénvandeweinigegebie-denis,waargeensuppletievanzandplaatsvindt.Hetisduseenbijzondereplekomdathetinventariserenpaszinheeftalsweonverstoordegegevensovereenlangeperiodekunnenverkrijgen.Wedenkendanaan25jaar.Deinventarisatieszijnongeveertweekeerpermaanduitgevoerd.Eenschatvangegevensdus.DegidsenvanHetZeeuwseLandschap,diedeinventarisatiesuitvoeren,zijnallenlidvanK.N.N.V.DeBevelandenofWalcheren.Doorveroudering,ziekte,enz.isechtervooraldebijdra-

gevanWalcherentoteennul-niveaugedaald.Ikhoopdatwedaarwataankunnendoendoordezeberichtgeving!Ikwiluvragenmeetehelpenmetdezeinventarisaties,zodatweeenflorerendestrandwerkgroepdeBevelanden–Walchereninstandkunnenhouden.Voorstel:VanafnuwordendeexcursiesindeComposietvermeld.Doorhetwisselendetijisergeenvastedatumteprikken.Maardoordezewisselendedatakunnenmis-schiensteedsmeermensenhelpenbijdeinventarisaties.Wiltuuwbelangstellingkenbaarmakenaanmij.Mee-rijdenismogelijkdoormijvroegtijdigtebellen:06-10696268.DedataenaanvangstijdenvandeexcursieszijnnuookindezeComposietalvermeldbijderubriekenActiviteiten-agendaenActiviteiten.Wiltuopeigengelegenheidko-men:WeverzamelenonderdebrugbijdeRoompotsluis.Komzekereensmee!Tip:Goedewatervasteschoenenoflaarzenzijnonmis-baar,ondanksdatdetochtenbijlaagwaterzullenzijn.

Ria Verhagen-Zuure.

De golfbaan die natuurbehoud hoog in het vaandel heeft staan!www.domburgschegolfclub.nl

Neeltje Jans - foto’s redactie Composiet

advertentie

Een strandwerkgroep - zal het lukken ?Excursieprogramma PlantenwerkgroepDinsdag 10 september 2013Planteninventarisatie-excursienaardeHamsterteOost-kapelle(B)(Coördinaten0268-4001)Tijd:14:00–16:00uur;Vertrek:ParkeerplaatsRandduin-weg(betaaldparkeren)Dinsdag 24 september 2013PaddenstoelexcursieGroot-Valkenisse(vanafkruisingVal-kenisseweg/Duinweg)(O)(Coördinaten0243-3909)Tijd:14:00–16:00uur;Vertrek:ParkeerplaatsaaneindvandeValkenisseweg(Betaaldparkeren)Dinsdag 8 oktober 2012Mossen/korstmossen-excursienaarRitthem(O)(Coördi-naten0336-3853)Tijd:14:00–16:00uur;Vertrek:Parkeerplaatsaanhetoos-telijkeindevandeZeedijkweg(kruisingmetBarentsweg)Letop:DeweglangsFortRammekensisafgesloten!!Dinsdag 22 oktober 2013PaddenstoelenexcursienaarhetbosbijdeJeugdherbergLievensberg(BergenopZoom)(O)(Coördinaten0326-3894)Tijd:10:00–ca.15:00uur;Vertrek:ParkeerplaatsvandeMortiereBoulevardteMiddelburg.Letop:Aanmeldenverplichti.v.b.m.regelenvanvervoer(uiterlijk19oktober2013!)Dinsdag 5 november 2013Mossen/Korstmossen-excursienaarMiddelburg(omgevingstadhuis)(O)(Coördinaten0315-3915)Tijd:14:00–16:00uur;Vertrek:StadhuisGroteMarktte-genoverdeABN-AMROBankDinsdag 19 november 2013Mossen/Korstmossen-excursienaarVeere(O)(Coördina-ten0357-3967)Tijd:14:00–16:00uur;Vertrek:Parkeerplaatslangshetkanaal,bijingangtoiletgebouw.Dinsdag 3 december 2013Korstmossen-excursienaarBolwerkenMiddelburg(O)(Coördinaten0317-3920)Tijd:14:00-16:00;Vertrek:brugbijvoormaligziekenhuis.

ExcursieprogrammaVrijWandelenMaandag 2 septemberWestkapelsebosenkreken;overvarenmethettrekvlot.Start:14.00uur;VerzamelenparkeerplaatsBoudewijns-kerketegenoverdeVliedbergtussenZoutelandeenWestkapelle.Contactpersoon:JoannadeBuck(06-48831509Maandag 7 oktober.HetbosbijkasteelWesthove.Vooralpaddenstoelenzul-lenwezien.Start:14.00uur;Verzamelen:Voorhetkasteel(jeugdher-berg).Contactpersoon:RiaVerhagen06-10696268.Maandag 4 november.Valkenisse;Staatsbosbeheer(SBB)Doorhetnieuwaange-legdewandelpadbijdevroonweide.Start:13.30uur;eenhalfuurtjeeerder,wanthetwordtalvroegerdonker;Verzamelen:ParkeerplaatsaanheteindvandeStrandwegteKoudekerke,bij’tWaterma-sjien”ofwelvoormaligwaterwingebiedValkenisse.Contactpersoon:RiaVerhagen06-10696268.Maandag 2 december.DePiet;vogelskijkenlangshetVeersemeer.Debe-roemdevogelboulevard.Natuurlijknemenweeenkijkeroftelescoopmee.Start:13.30uur;wanthetwordtalsneldonker;VerzamelenbijdeparkeerplaatsbijdekanovijverdePiet,Muidenweg225,tussenArnemuidenenWolphaars-dijk.Contactpersoon:RiaVerhagen06-10696268.

ExcursieprogrammavandeZeeuwsepaddenstoelenwerk-groepZaterdag 28 september 2013WaterwinbossenbijSt.JansteenenClinge:Opdezetol-vrijedag(wemogengratisdoordeWesterscheldetunnel),houdenweeendagexcursienaarZeeuwsVlaanderen.DebossenbijStJansteenenClingestaanbekendalsrijkepaddenstoelenbossen.Hetzijngemengdebossen.Weverzamelenom10.00uurbijdeWesterscheldetunnelaandeZuidBevelandsekant.Vandaarrijdenwegezamenlijknaarhetexcursiegebied.Zaterdag 12 oktober 2013 HetVeersebos.DitligttenwestenvanhetstadjeVeere.HetbosisaangeplantlangskrekendiezijnontstaandoordeinundatievanWalcherenin1944.Deexcursiebegintom13.30uuropdeparkeerplaatsbijhetnatuurkampeer-terreinaandeLandschuurweg.WevertrekkenvanafdeachterzijdevanstationGoesom12.45uur.

Activiteiten

Toelichting plantenwerkgroepOpenbare excursies (O) kunnen door ieder KNNV-lid worden meegemaakt. Aanmelding is niet nodig, tenzij uitdrukkelijk bij de betreffende excursie vermeld.Besloten excursies (B) kunnen alleen door niet-werk-groepsleden worden bijgewoond na toestemming van de coördinator van de werkgroep.Het programma is onder voorbehoud dat de benodigde vergunningen c.q. toestemmingen worden verkregen.Bij slecht weer kan de excursie naar een andere dinsdag, b.v. 1 week later,worden verplaatst.Niet-werkgroepsleden worden hierover niet ingelicht, men dient dus voor 13:00 uur de coördinator te bellen of de excursie doorgaat.Coördinaten van de vertrekplaats zijn toegevoegd om eventuele misverstanden omtrent dit vertrekpunt zoveel mogelijk te voorkomen.Coördinator Jo Clarijs; Tel: 0118-581799; Mobiel: 06-10661974; Mail: jmclarijs@zeelandnet.nl

ToelichtingVrijWandelenDewandelingenzijnvoorledenvanKNNVenIVN.Erisgeengids.Iedereenpraatmetelkaaroverdatgenewatmendemoeitewaardvindt.Voordewandelingengeldt:duurongeveer2uurenverrekijkermeenemen.Bijvoortdurenderegenofgladheidgaatdewande-lingnietdoor.Contactpersonenvoorvragenbijslechteweersomstandigheden,overstartplaatsofmeerijden:RiaVerhagen:0118478307enJoannadeBuck06-48831509.

Donderdag 24 oktober:HetRitthemsebos.DitbosheetofficieelnatuurgebiedRammekenshoekenisnetalshetVeersebosontstaannadeinundatievanWalcherenin1944.HetbosligtietstenoostenvanhetdorpRitthem.Letop:omopdepar-keerplaatstekomenbijhetdorpdeventweg,genaamdRammekenswegopgaan,netvoorhetbosiseenparkeer-plaatsaangelegd.Deexcursiestartom13.30bijhetbos.WevertrekkenvanafdeachterzijdevanstationGoesom13.00uur.Zaterdag 9 novemberDeVroongrondentussenHaamstedeenRenesse.DeVroongrondenzijnvoormaligegemeenschappelijkeweidegronden.Hetzijnvoedselarmeduingraslandendiemomenteelwelwordenbeweid.HetgebiedwordtdoorsnedendoordefietsroutetussendetweedorpenWestartendeexcursieaandekantvanHaamstede.Deexcursiebegintom13.30uuropdeparkeerplaatsvanGADRAaanheteindevandeVroonweginHaamstede.Erstaathiereenhekopdeweg:hierachterbeginnendeVroongronden.WevertrekkenvanafdeachterzijdevanstationGoesom12.45uur.Zaterdag 23 novemberSmitsschorreofhetAxelseBos.SmitsschorreiseenbosgebiedtenzuidenvanAxeldatwordtbeheerddoorStaatsbosbeheer.Hetisonzelaatsteexcursievanditjaarenhetisaleindnovember.Houhetweerindegaten:alshetgevrorenheeftdanisdekansgrootdatdezeexcursieafgelastwordt.Ookdezeexcursieiseendagexcursie.Weverzamelenom10.00uurbijdeWesterscheldetunnelaandeZuidBevelandsekant.Vandaarrijdenwegezamenlijknaarhetexcursiegebied.Tenslotte:Wehebbenafgesprokendatweop26maarteendetermi-neeravondhoudeninhetMECDeBevelanden.Deavondbegintom19.30uur.Hetprogrammavandieavondzalpermailaanjulliewordengezonden.Zieookhetver-slagvandebijeenkomstop11december.Hetjaarwordtafgeslotenmeteenbijeenkomstop10decemberinhetMECDeBevelanden,aanvang19.30uur.HetMECDeBe-velandenistevindeninhetrecreatiegebieddeHollandseHoeveaandeKattendijkseDijkinGoes.Hetligtvlakach-terSportpuntZeeland(ookaandeKattendijkseDijk).

ExcursieprogrammaAfdelingVogelexcursies naar het ZandvoortOp de volgende zaterdagen: 14 september; 12 okto-ber; 9 november en 14 december.Tijd: 10 tot 12 uur. Vertrek: Kruising Zandvoortweg met Schotelweg. Begeleiding: Henk Mandemaker.Woensdag 4 september: TuinexcursieRichard Struijk nodigt u uit voor een laatste tuinexcur-sie van het seizoen. De nadruk hierbij zal liggen op: Hoe krijg je insecten in je tuin en hoe kan ik ze hel-pen de winter door te komen.

Verzamelen om 14.30 uur aan de Noordweg 52 in Oostkapelle. De excursie duurt tot ongeveer 16.00 uur.Zaterdag 19 oktober: Paddenstoelenexcursie

Activiteiten (vervolg)

Toelichting:Doorweersomstandighedenendroogtekunnendeexcursiessomsnietdoorgaan.AangeradenwordtbijdeelnamevantevorencontactoptenemenmetHenkRemijnteOostkapelle:Tel.0118-581473

Onder leiding van Henk Remijn gaan we op zoek naar paddenstoelen in het bos bij kasteel Westhove. Verza-melen om 14.00 uur op het parkeerterrein van West-hove.Zondag 15 september: Gewestelijke excursie Markiezaat Kortenhoef.Door de afdeling Roosendaal georganiseerd. Verzame-len om 9.30 uur bij het bezoekerscentrum Brabants landschap; Kraaijenberg Fianestraat 21 te Bergen op Zoom.

Inventarisatie programma van Strandwerkgroep KNNV De Bevelanden-Walcheren:De inventarisaties worden bij laag water gehouden op het strand van Neeltje Jans (zie aankondiging) en duren ongeveer twee uur. Laarzen aanbevolen. U kunt uw auto kwijt onder het viaduct bij de Roompotslui-zen. De volgende data en aanvangstijden zijn gepland:Za. 7 sept. om 9.30u | Ma. 23 sept. om 10.30u | Vr. 11 okt. om 12.00u | Za. 26 okt. om 12.30u | Ma. 11 nov. om 13.30u | Ma 22 nov. om 10.00u | Za. 7 dec. om 10.30u | Vr. 27 dec. om 14.00u.Voor verdere informatie en evt. meerijden:Ria Verhagen-Zuure Tel. 06-10696268.

Geelbruine Wolsteel Parasolzwam

hi

BijnaHERFST

. . . en dan gaan we weer