België - BelgiquePB

1000 Brussel 11/1366

VOORJAAR 2015 33e jaargang nr. 1 Afgiftekantoor 1099 Brussel X, P2A8306 Afzender: FairFin, Vooruitgangstraat 333/9, 1030 Brussel

De divestment beweging

komt naar België

Wat doet je bank met je geld?

BankWijzer kweekt powerklanten

edito

2

Klanten of burgers? Het is een discussie die bij FairFin regelmatig gevoerd wordt. Moeten we ons concentreren op het bieden van advies voor wie op zoek is naar duurzame manieren om zijn geld te plaatsen of moeten we bezig zijn met de systemische impact van de financiële sector op de samenleving? Hoe verleidelijk het ook is je opdracht netjes af te bakenen, het resultaat van die discussies is steeds weer een keuze om niet te kiezen.

Ergens ook logisch: zowat iedereen is

klant bij een bank en werkt met geld,

maar je hebt ook als burger een rela­

tie met de financiële sector. In 2008

leerden we dat het financieel systeem

de overheid en haar belastinggeld

nodig heeft om te kunnen overleven.

Daarnaast hebben de investerings­

keuzes van banken ook een grote

impact op de samenleving. Iedereen

weet dat we op zeer korte tijd op

een heel andere manier met energie

zullen moeten omgaan. Het gebruik

van fossiele brandstoffen drastisch

terugdringen is een deel van die

collectieve opdracht. Klimaatbeleid

van banken laat toe dat ze miljarden

in steenkool en oliebedrijven investe­

ren. Is het aan enkele bankiers om te

beslissen over onze toekomst?

Het is op dit kruispunt van klanten­

relaties en burgerschap dat we met

FairFin actief zijn. Met BankWijzer

willen we klanten informeren over

beleid en investeringspraktijken van

banken die wij cruciaal vinden, maar

bovenal willen we de discussie over

duurzaamheid van de financiële

sector uit het bankkantoor halen en

in de samenleving voeren.

De divestment beweging die het

investeren in fossiele brandstoffen

uit de wereld wil helpen, bevindt

zich ook op dat kruispunt. Je begint

met organisaties en instellingen te

wijzen op het belang van niet langer

in fossiele brandstoffen te investeren,

maar de divestment campagne is er

uiteindelijk op gericht om onze zeg op

te eisen over welke soort investerin­

gen we wel en niet maatschappelijk

wenselijk vinden.

Het kruispunt klantburger is mis­

schien niet altijd de meest comforta­

bele positie, maar wel een die veel

mogelijkheden biedt om mensen en

organisaties impact te geven op de

financiële sector.

edito

Kruispunt

3 Kort

4 BankWijzer kweekt powerklanten

7 NewB: de Spaarstem

8 De divestment beweging komt naar België

INHOUD

Frank Vanaerschot

© A

nna

Vana

ersc

hot

bu

rg

e r

kl

an

t

De Grote Parade van Hart Boven Hard

Omdat ze iets positiefs willen doen, omdat ze een leefbare toekomst willen voor hun (klein-)kinderen, omdat er bibliotheken sluiten... 20.000 mensen kwamen zondag 29 maart naar de Grote Parade van Hart Boven Hard. “Wij roeien niet tegen de stroom, wij zijn de stroom,” zei Wouter Hillaert in De Standaard. “Ik denk dat het bijzonder belangrijk is dat we zelf een alternatief aandragen, dat we niet alleen het beleid

afslachten. Ook ik heb het gevoel dat er het huidige systeem van groei, uitsluiting en concurrentie op zijn laatste benen loopt. Dat zie je niet alleen in Vlaanderen of België, dat zie je in heel Europa.” FairFin stapte mee met de hartenwens Samen Rijk: “Een economie die efficiënt maatschappelijke meerwaarde creëert, wie kan daar nu tegen zijn? We kunnen samen rijk zijn als we het hart van de economie veroveren.”

TTIPSinds bijna twee jaar voeren de VS en Europa onderhandelingen over een vrijhandelsak-koord, beter bekend als TTIP. De inzet van de onderhandelingen is om hun regelgeving op elkaar af te stemmen. De voorstanders menen dat een akkoord goed zou zijn voor de economie en de samenleving, maar daar worden steeds meer vraagtekens bij geplaatst. Burgers en organisaties, waaronder FairFin, zijn bezorgd over de normen voor voedsel, milieu, arbeidsrechten en financiën, maar een algemene bezorgdheid betreft de toekomst van de democratie: de onderhandelaars voorzien namelijk een rechtbank waarbij bedrij-ven en investeerders een staat kunnen aanklagen als een bepaalde regulering hun toekomstige winsten beïnvloedt. Vorig jaar tekenden meer dan 1 miljoen mensen een petitie aan de Europese Commissie om de onderhandelingen stop te zetten en op 4 mei riep een grote verzameling van het middenveld hier nog eens toe op.

kort

3

11 Socrowd: Circusplaneet

12 ‘Het is waar’: boek­verslag Joris Luyendijk

14 COM’mon lets LETS François Jacobs

16 Laurence Roland

kort

Label voor solidaire financiële productenOnderzoek van Financité wijst uit: er zijn nog teveel ‘duurzame’ beleggingsproducten van bedenkelijke kwaliteit. Een wettelijke norm is er niet. Daarom hebben FairFin en Financité de handen ineen gesloten om zelf een label uit te brengen: binnenkort lanceren we een solidariteitslabel voor financiële producten. Leningen, spaarproducten en investeringen komen in aanmerking voor het label. De producten worden gescreend op ‘solidariteit’ (de mate waarin het product bijdraagt aan sociale cohesie en/of een sociale economie), transparantie, financiële betrouwbaarheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid (het geld dat niet direct naar solidaire activiteiten

gaat, moet zo ethisch mogelijk worden geplaatst). Zo wordt het publiek zekerheid geboden over het sociale gehalte van hun plaatsing. Beheer je een solidair product en wil je je kandidaat stellen voor het label? Dien dan een dossier in bij FairFin. Het template hiervoor evenals het volledige reglement vind je op www.fairfin.be/solidariteitslabel. Zodra je aanvraag binnen is, doet FairFin een eerste screening op basis van de criteria, waarna een comité van zes experten een definitief advies uitbrengt aan de Raden van Bestuur van FairFin en Financité, die uiteindelijk beslissen over de toekenning.

Week van het Supergeld 18­24 oktoberGeïnspireerd door de Good Money Week die op hetzelfde moment in Groot-Brit-tannië doorgaat, organiseert FairFin van 18 tot 24 oktober de Week van het Supergeld. Doel: (écht) duurzaam investeren onder de aandacht brengen en zoveel mogelijk mensen een stapje naar ‘supergeld’ laten zetten. Inspiratie hiervoor vind je in FairFins Supergeld Starterskit: www.fairfin.be/starterskitWil je meedoen of -denken aan deze campagneweek? Heb je ideeën om lokaal een activiteit rond duurzaam investeren op te zetten? Wil je zelf een stand doen of een vorming geven? Neem contact op met marjon@fairfin.be en wij bieden waar mogelijk ondersteuning.

campagne

4

campagne

Laten we eerlijk zijn: de rentevoeten staan aan

onze kant. Terwijl ik dit artikel schrijf, belt

iemand voor meer informatie over de scores

van zijn bank. Wanneer ik hem vraag waarom

hij besloten heeft om van bank te veranderen,

krijg ik te horen dat de rente van zijn bank

toch maar blijft zakken en hij zijn spaarcenten

evengoed naar een duurzamere bank kan

verplaatsen. BankWijzer maakt duidelijk dat

heel veel klanten verder kijken dan enkel

financieel rendement: ondertussen hebben al

meer dan 21.000 mensen hun bank op bank­

wijzer.be gescand.

Wie meer wil weten over de werkingswijze

van zijn bank, wordt geconfronteerd met

dikke jaar­en CSR (Corporate Social Responsi­

bility) verslagen die weinig verhelderend zijn

als men gewoon wil weten wat er gebeurt

met ons geld. Hoe bepaalt een bank of ze wel

of niet in een project investeert? Hanteert ze

duidelijke uitsluitingscriteria voor investerin­

gen in bedrijven die mens of milieu schade

toebrengen? En hoe wordt gecontroleerd dat

de eigen regels ook opgevolgd worden?

Klimaatopwarming, mensenrechten en

gebruik van wapens zijn zaken waar veel

mensen bezorgd om zijn. Met hun investe­

ringskeuzes kunnen banken maatschappelijke

ontwikkelingen terugdringen of bevorderen.

Wat BankWijzer vooral wil benadrukken, is

dat investeringskeuzes niet langer achter

gesloten deuren door enkele bankiers geno­

men mogen worden. Iedereen – individuen,

organisaties, bankmedewerkers – worden

beïnvloed door de keuzes die banken maken.

Is het niet tijd dat dergelijke belangrijke

keuzes op een democratische en transparante

manier gemaakt worden?

Tot nu ontbreekt bij alle banken een mogelijk­

heid tot inspraak over hun investeringsbe­

slissingen. Meer nog – informatie over hun

investeringscriteria is heel moeilijk te verkrij­

gen. BankWijzer probeert dat gat in te vullen.

Ten eerste door het duurzaamheidsbeleid van

een bank te evalueren – aangevuld met enkele

steekproeven over reële investeringen die

invloed op het respectieve thema hebben. En

ten tweede door klanten rechtstreeks in contact

te brengen met hun bank: via een klik op een

button kan je jouw bank meteen laten weten of

je wel of niet tevreden bent over haar inves­

teringscriteria. Dat men investeringskeuzes

wel met klanten samen kan bepalen, bewijst

trouwens NewB met haar Spaarstem (zie pag.

7). Ook op bankwijzer.be maken veel ‘power­

klanten’ gebruik van de optie om hun bank te

contacteren. Ondertussen zijn al meer dan 1000

e­mails naar de gescoorde banken verstuurd.

Doe ook mee: ga naar www.bankwijzer.be en

klik op Take Action.

Wat kan het publiek verder verwachten van

BankWijzer? In het najaar publiceren we de

update van de beleidsscores waaruit snel dui­

delijk zal worden of ook banken beginnen te

veranderen. Bovendien krijg je in de loop van

het jaar gedetailleerde achtergrondinformatie

kweekt Powerklanten

Martina Schwab

FairFin lanceerde op 2 maart 2015 samen met Oxfam-Solidariteit, Amnesty International, Netwerk Bewust Verbruiken, Réseau

Financité, Bond Beter Leefmilieu, 11.11.11 en CNCD-11.11.11 BankWijzer, een platform dat nagaat wie de duurzaamste bank van België is.

Lieven Scheire, Jonas Geirnaert,

Koen De Poorter en Jelle De Beule - Neveneffecten:

“De kern van bankieren is best

nobel: met geld dat de ene tijdelijk

teveel heeft de andere toelaten om

een meerwaarde te creëren voor

zichzelf en de samenleving. Maar

toen we voor ons TV­programma

Basta gingen onderzoeken hoe de

grootbanken vandaag de dag hun

winsten maken, werd het ons snel

duidelijk: in ons intussen absurd

complexe financiële systeem kan je

nu ook rijker worden door de waarde

van de samenleving te verminderen:

speculatie tegen landen, investe­

ringen in oorlogen en dictatuur.

En vergis je niet: ook de grootbank

waar jij je geld aan toevertrouwt

sponsort, al dan niet met

een tussenstap, de wantoestanden

die je ziet op het journaal. Speculatie

tegen Griekenland, uitbuiting van

arbeiders in Azië en elders, uitbouw

van industriële projecten met een

catastrofale impact op mens en

klimaat, bloedige repressie door

dictaturen, ... het wordt zonder dat

we het door hebben voor een stuk

betaald met ons eigen spaargeld.

Een duidelijke website waarop je

snel kan controleren welke grootban­

ken welke praktijken uitsluiten is

bijzonder handig voor wie zijn spaar­

geld niet misbruikt wil zien voor

onethische investeringen.”

5

•

Eva Brems – professor Mensenrechten Universiteit Gent:

“In de BankWijzer zal ik vooral kijken

naar de criteria Mensenrechten,

Arbeidsrechten en Wapens. Ik wil

weten wat de bank met mijn geld

doet. Zo wil ik zeker weten dat het

niet wordt gebruikt om te investeren

in bedrijven die antipersoonsmijnen

maken of die zich schuldig maken

aan grove schendingen van mensen­

rechten. Dankzij BankWijzer kunnen

we vermijden om ook maar een Euro

bij te dragen aan onrecht. En kunnen

we hopelijk banken sensibiliseren om

er ook zo over te gaan denken.”

over specifieke thema’s zoals de betrokken­

heid van onze banken in de reële economie en

de investeringen in fossiele brandstoffen.

… oftewel: Scan des Banques

Réseau Financité is een van de partners van

BankWijzer. Hun medewerking aan Bank­

Wijzer is voor dit consortium dubbel cruciaal

– door hun expertise op financieel terrein

geeft Financité belangrijke inhoudelijke input

en door hun verankering in Wallonië zorgt ze

ervoor dat BankWijzer niet enkel een Vlaams

publiek bereikt. Hoe kijkt Financité naar

BankWijzer – of Scan des banques, zoals ze dit

project in het Frans noemde? Julien Collinet,

communicatie medewerker van Financité,

vertelt.

Financité koos de naam ‘Scan des banques’

voor dit project. Waarom deze naam?

Omdat mensen op de site achter de schermen

van hun bank kunnen kijken. Wat zit er

achter de publiciteit over duurzaamheid van

banken? Wij vonden het belangrijk om een

naam te kiezen die al aanduidt dat dit project

verder gaat dan een gewone bankengids. Een

‘scan’ – dat maakt duidelijk dat het over infor­

matie gaat die niet zomaar beschikbaar is.

Wat vinden jullie het belangrijkst aan dit

project?

Ten eerste is het voor ons vanzelfsprekend

om met FairFin samen te werken. Wij zeggen

vaak dat wij de Franstalige tegenhanger

van FairFin zijn. En wat wij heel interessant

vinden binnen dit project is dat mensen hier

zowel als burger als als klant een actieve rol

6

krijgen. De site maakt het heel makkelijk om je

mening te uiten, je bank te contacteren of over

te stappen naar een andere bank. Als wij in een

restaurant ontevreden zijn over het eten, gaan

we daar waarschijnlijk nooit meer naartoe.

Waarom doen wij met onze bank niet hetzelfde?

Toch heel wat mensen zijn teleurgesteld sinds

de crisis in 2008. Zij hadden verwacht dat er op

politiek niveau iets zou gaan veranderen. Tot

nu zijn de banken echter nog altijd onze politici

aan het bewegen. Misschien moeten wij minder

van politieke kant verwachten en eerder op het

engagement van mensen rekenen. En een van

onze opties is van bank te veranderen.

Ook Financité mikt op een hervorming van de

bankenwereld. Kan Scan des banques bijdra-

gen aan die hervorming?

Meer transparantie over de activiteiten van

banken zorgt ervoor dat banken zich op een

meer openbaar manier moeten opstellen. Zij

moeten erop reageren. Want reputatie en imago

is voor hen heel belangrijk. Niet alleen op

niveau van de bank zelf, maar ook tegenover

hun aandeelhouders. Een verandering begint

met dingen zoals dit.

Wat was het meest verrassende resultaat voor

jullie?

Ik denk dat wij allemaal verrast waren om

Belfius zo slecht te zien scoren. Die bank is toch

in de handen van de staat en dan zou je een

betere score mogen verwachten. Uiteraard moet

je het resultaat genuanceerd bekijken omdat de

score enkel het beleid van Belfius weergeeft en

niet de concrete investeringen. Daar doen ze

het toch wat beter dan bijvoorbeeld Deutsche

Bank en BNP Paribas. Dit verschil zou misschien

nog iets duidelijker naar boven moeten komen

op de site. Een ander verrassend punt was,

dat voor Scan de banques naar buiten kwam,

niet duidelijk was dat banken nog steeds geen

duidelijk beleid rond investeringen in wapens

hebben en dat ze dus ook nog steeds behoorlijk

in die sector investeren.

Steun onderzoek kleine bankenVeel klanten blijven ook na BankWijzer nog met vragen blijven zitten. Want hoe doet hun bank het? Met name de kleinere banken zijn uit het onderzoek gevallen, wegens gebrek aan mankracht en middelen bij FairFin. Maar daar willen we het niet bij laten. Vooral omdat we zelf ook wel erg nieuwsgierig zijn: kleinere banken hebben op het eerste zicht een overzichtelijk en beheersbaar bankmodel. Klopt het dat het risico op schadelijke investeringen bij hen dan ook een stuk kleiner is?FairFin heeft 2500 euro nodig om een degelijk onderzoek te doen naar het profiel van minstens tien extra banken. Een deel kunnen we zelf doen, een deel (betreffende concrete investeringen) moeten we uitbesteden aan onderzoeksbureau Profundo. Wil jij dit mee mogelijk maken? Stort dan voor 1 juni een bedrag op rekening BE 10 5230 8038 6504 (BIC: TRIOBEBB) van FairFin met de mededeling ‘onderzoek’. Alle beetjes helpen! Bij een gift vanaf 40 euro ontvang je 45% terug via de belasting. Alle leden en schenkers worden op de hoogte gehouden van de resultaten van het onderzoek.

•

•

alternatieven

7

alternatieven

Aandeelhouder NewB denkt genuanceerd meeVan zodra spaarders hun spaargeld toevertrouwen aan een bank, wordt dat geld onderdeel van het financieel systeem. Met dat geld zullen banken immers projecten financieren: ze verlenen kredieten, nemen deel in bedrijfskapitaal, onderschrijven obligaties, enz. Banken verwerven daardoor veel macht: zij beslissen uiteindelijk welke projecten al dan niet kunnen doorgaan en welke organisaties of bedrijven al dan niet kunnen investeren.

Voor spaarders is het moeilijk te

achterhalen wat er met hun spaargeld

gebeurt bij de bank. De Belgische

coöperatieve bank in oprichting NewB

wil het anders aanpakken en lan­

ceerde daarom de Spaarstem. Aan alle

coöperanten werd gevraagd hun stem

uit te brengen door verschillende

thema’s (bijvoorbeeld wapenhandel,

huisvesting, enz.) een kleur te geven:

a Rood = dit thema is uitgesloten voor

mijn spaargeld (NEE)

a Oranje = onder bepaalde voorwaar­

den kan mijn spaargeld voor dit

thema wel of niet worden gebruikt

(JA, MAAR)

a Groen = dit thema is toegelaten

voor mijn spaargeld (JA)

FairFin besprak de resultaten met Dirk

Barrez (mede­initiatiefnemer) en Bruno

Biesemans (marketing) van NewB.

Hebben veel aandeelhouders hun

stem uitgebracht?

Bruno: “We hebben momenteel zo’n

48.500 coöperanten, waarvan er onge­

veer 40.000 digitaal kunnen stemmen.

Op bepaalde thema’s hebben meer dan

12.000 mensen hun stem uitgebracht

– tot nu, want de Spaarstem loopt nog

altijd.”

Dirk: “En het leeft. In het begin

van de Spaarstem hadden we een

technisch probleem waardoor het

eindoverzicht niet weergaf wat je

daadwerkelijk had gestemd. We heb­

ben het geweten.”

Bruno: “We kregen ook emotionele

mails: ‘ik weet niet wat ik moet

kiezen!’”

Kun je iets over de resultaten zeggen?

Bruno: “We zijn begonnen met het

meest controversiële thema: ‘mag

uw spaargeld in wapens worden

geïnvesteerd?’ Daarop is zoals ver­

wacht overtuigend rood gestemd. Op

de thema’s daarna werd doorgaans

oranje gestemd. Op ‘middenveld’ is

het meest overtuigend groen gestemd,

maar dan nog maar 37%. Voor ons

geeft dit aan dat onze aandeelhouders

niet naïef zijn. NewB kan zo enkel

aan scherpte winnen, het geeft ons

een smoel mee, duidelijkheid tegen­

over de markt.”

Jullie reiken de stemmers per thema

ook nuances aan, die ze al dan niet

kunnen aanvinken.

Bruno: “Ja en die resultaten zijn heel

leerrijk. Middenveld mag worden

gefinancierd, maar zeker niet voor

politieke of religieuze belangen.

Wegvervoer mag gefinancierd wor­

den, maar energieverslindende auto’s

en brommers zeker niet.”

Dirk: “Op nucleaire technologie

zei 62% ‘neen, maar wel voor het

voorkomen of behandelen van

ziekten’. De meerderheid van de

stemmers heeft bedenkingen bij de

financiering van alcohol, maar voor

42% mag hun spaargeld wel worden

gebruikt voor de financiering van

lokale producenten. Handel in alcohol

mag dan weer niet, dat is misschien

niet volledig consequent (lacht), maar

het is aan het Maatschappelijk Comité

om de Spaarstem in richtlijnen om te

zetten.”

Is dit nu een basis voor de dienstver-

lening van NewB?

Bruno: “Uiteraard moet je als bank

rekening houden met meer dan enkel

dergelijke criteria. Je hebt ook te

maken met financiële haalbaarheid,

regelgeving, de economische situatie,

etc. Maar dit geeft ons een bruikbaar

uitgangspunt. Bij kredietanalyse heb

je veel informatie om mee te werken.

Je kunt vanalles over je klant opzoe­

ken en je kunt ook zaken afspreken:

je kunt hem engageren om op be­

paalde domeinen geen activiteiten te

ontwikkelen. Toezicht daarop is niet

zo theoretisch als men wel denkt.”

Het Maatschappelijk Comité rap­

porteert haar verwerking van de

Spaarstem direct aan de Algemene

Vergadering van NewB. 

De Spaarstem

Bruno Biesemans (rechts): “Toezicht van banken op inhoude-lijke criteria is niet zo theoretisch als men wel denkt”

in beweging

8

in beweging

Marjon Meijer

De divestment beweging komt naar België!

Divestment (desinvesteren) is het tegenovergestelde van investeren en staat voor een strategie om door middel van het publiekelijk droogleggen van geldstromen, bepaalde politieke, ethische of (in mindere mate) economische doelen te bereiken.

Het werd gebruikt om tabaksreclame aan

te vechten, het geweld in Darfoer onder

de aandacht te brengen, maar de grootste

impact heeft de divestment beweging gehad

in de jaren tachtig, toen 165 Amerikaanse

campussen besloten alle financiële banden

met bedrijven die zaken deden met het

Apartheidsregime in Zuid­Afrika, te verbre­

ken. De laatste jaren wordt desinvestering

steeds meer genoemd in relatie met fossiele

brandstoffen. De protestbeweging sijpelt

van universiteiten en gemeenschappen nu

ook door naar politici, economen, bedrijven

en investeerders. Op Global Divestment Day

(14 februari) werden er wereldwijd acties

gedaan voor divestment uit steenkool, olie

en gas.

Het Kaaitheater opende die dag haar deuren

voor 150 jonge mensen, die onder leiding

van wereldberoemde art activists John

Jordan en Isabelle Frémeaux de straat op

gingen om KBC, Belfius en BNP Paribas op

te roepen te stoppen met investeren in

fossiele brandstoffen. Proefboringen in de

Nieuwstraat, stickers, levensgrote grafische

interventies, een groep zombies… Het

winkelend publiek wist niet wat het zag.

FairFin begeleidde een spetterende flashmob

op het Muntplein. Een Noorse deelneemster

zong een alternatieve tekst op het nummer

Let it go! uit de Disneyfilm Frozen en dertig

enthousiastelingen vormden een ‘pompend

danskoortje’ (dixit De Standaard).

Waarom KBC, Belfius en BNP Paribas? Deze

drie banken investeren weliswaar alledrie

in multinationals die geld verdienen aan

de productie of verbranding van fossiele

brandstoffen (Shell, Chevron, RWE, Vat­

tenfall…), maar de drie grootste financiers

zijn het zeker niet. ING en Deutsche Bank

investeren meer in fossiele brandstoffen

dan KBC en Belfius. Waarom dan toch hen

als target nemen? De divestment beweging

is gestart vanuit de verontwaardiging

dat schadelijke energiebronnen worden

gefinancierd met óns (college­, pensioen­,

…)geld. Belfius, KBC en BNP Paribas zijn na

de crisis gered met ons belastinggeld, wat

betekent dat iedere Belg heeft meebetaald

aan die banken. Reden temeer om druk op

hen uit te oefenen om hun businessmodel

aan te pakken.

© fo

to: G

reet

Bra

uwer

s/ De

Wer

eldM

orge

n.be

9

kort

De divestment beweging komt naar België!

•

Let it go, let it go

Invest in the wind and sun

Let it go, let it go

Banking can be fun

Here we stand

And here we’ll stay

Let divestment start

You’re faced with a bubble

anyway!

10

• “Een positieve, duidelijke boodschap voor een kunstinstelling”Kaaitheater blijft zich inzetten voor divestment

Guy Gypens is directeur van het Kaaitheater in Brussel. Het Kaaitheater organiseert sinds 2008 jaarlijks het Burning Ice festival, een platform voor de zoektocht naar politieke ecologie en duurzame manieren van samen leven - en zette in dat kader divestment mee op de agenda.

Waarom staat het Kaaitheater achter

het divestment thema?

Voor mij is de desinvesteringsstrategie

een van de meest positieve manieren

om individuele verantwoordelijkheid

in de maatschappij te koppelen aan

de economische machten die boven

ons zweven. Burgers laten hier zien

dat die twee elkaar kunnen raken en

dat het effect heeft als ze dat doen.

De resultaten zijn misschien niet

groot, maar ze zijn er en ze hebben

een voorbeeldfunctie.

Hoe zijn jullie bij John Jordan uit-

gekomen voor de Global Divestment

Day workshop?

Ik ken John al heel lang en had hem

eerder ook al met zijn film op het

Burning Ice festival uitgenodigd. Nu

kwam hij naar hier met een perfor­

mance. We wilden sowieso kijken

of we daar een workshop met lokale

kunstenaars en activisten aan kon­

den koppelen en toen bleek de datum

samen te vallen met Global Divest­

ment Day. Zo groeide de workshop uit

tot een grote actiedag.

Wat vond je er zelf van?

Ik vond de energie hier ’s morgens in

de zaal heel geslaagd. Daarna zwier­

ven alle groepjes uit naar de stad en

heb ik het uit het oog verloren tot

het dansje op het Muntplein, dat leuk

was (lacht).

Jullie hebben zelf ook een straffe

actie gedaan

Ja, vrijwel direct kwam het gesprek

met John op onze sponsoring door

KBC. Hij was op BankTrack gaan

kijken en had gezien dat ze inves­

teringen doen in onder andere tar

sands. Ik heb daarop beloofd een

onderhoud te vragen met de top

van KBC en op de dag voor Global

Divestment Day heb ik inderdaad

gesproken met iemand van het sustai-

nability board. Tegelijkertijd hebben

we placemats laten drukken met info

over divestment en KBC en neergelegd

in ons restaurant, waar het personeel

van KBC elke middag komt eten.

Een paar weken na deze actie zegde

KBC de sponsoring, die al twintig

jaar liep, op. Zelf zeggen ze dat het

niks met de divestment campagne

te maken heeft, dat ze hun spon­

sorstrategie gewoonweg wijzigen en

enkel nog evenementen doen en geen

huizen meer. Dit zou kunnen kloppen,

want ARGUS, het milieupunt van KBC

en Cera, wordt ook opgedoekt. Maar

het is te toevallig. In mijn hoofd zijn

de twee zaken aan elkaar gekoppeld.

Hoe voelen jullie je onder deze

breuk?

Het was een sponsoring van 25.000

euro en dat is voor ons een heel

groot bedrag. Dus dat komt wel aan.

Zeker omdat de termijn zo kort was:

eind juni houdt de samenwerking

op. Dat is voor ons te kort dag om

nog alternatieven te vinden. Aan de

andere kant: we zijn nu verlost van

de ethische kwestie rond sponsorgeld

van een grootbank ontvangen terwijl

je je bezighoudt met ecologische

problemen.

Het Kaaitheater organiseerde met

FairFin samen op 18 mei een lezing

en workshop door Brett Scott. Hoe zie

je jullie rol binnen de divestment

campagne?

We willen hier actief op blijven inzet­

ten. Ik vind een campagne waarbij je

mensen vraagt hun geld te plaatsen

bij een bank die daar wél ethisch

mee omspringt, heel waardevol.

Omdat het een positieve campagne

is. Het heet wel desinvestering, maar

eigenlijk is het herinvestering. Voor

een kunstinstelling is dat een duide­

lijke boodschap. Daarnaast gaan wij

ook zelf ons geld overbrengen naar

Triodos. Spaargeld hebben we niet,

maar we hebben wel een rekening

nodig om grotere transacties te doen

(organisaties kunnen bij Triodos

een zichtrekening openen, red.). We

willen hier zeker ook een voorbeeld­

functie in opnemen.”

socrowd

11

socrowd

en VDK Spaarbank financieren

CircusplaneetBegonnen als droom van enkele creatievelingen, is Circusplaneet nu een bloeiende organisatie waar meer dan 600 leden verschillende circustechnieken ontdekken in een open, gezellige sfeer. Na een intense zoektocht naar een eigen ruimte, heeft Circusplaneet op 6 februari de kerk van Malem gekocht, een sociale woonwijk in de Gentse Brugse Poort. Circusplaneet wil in dit merkwaardige stuk erfgoed een nieuw hoofdstuk schrijven in de rijke Gentse circustraditie. Socrowd hielp bij de financiering van de kerk.

Hallo Tom van Socrowd! Hoe is deze samenwer-

king tot stand gekomen?

“Bij Socrowd vinden we dat geld een middel

moet zijn tot verandering en geen doel op

zich. We investeren dan ook uitsluitend in

organisaties met een positieve impact op de

samenleving. Via ons uniek model doen dit

samen met het netwerk rond de organisatie

(vandaar SOciale CROWDfunding). In dit

concreet geval brachten 145 sympathisanten

en organisaties meer dan 45.000 euro samen.

Voor elke opgehaalde euro leggen wij er twee

bij: hierdoor kon Circusplaneet 130.000 euro

renteloos lenen. We kiezen ervoor om per project

ons leningsbedrag te begrenzen op 100.000 euro,

maar soms volstaat dat niet. Daarom financiert

Socrowd ook projecten in cofinanciering met

andere financiële instellingen. In het project

van Circusplaneet was VDK Spaarbank voor het

eerst onze partner.”

VDK Spaarbank is een kleinere bank, die goed

scoort in BankWijzer. VDK biedt ook een duur­

zame spaarrekening aan, de SpaarPlus Rekening

(zie www.fairfin.be/geldwijzer). Met deze

cofinanciering met Socrowd wil de bank haar

sociale investeringspolitiek in de verf zetten.

Tom: “In het verleden deden we ook al cofi­

nancieringen met andere (groot)banken en

uiteraard met huisbankier Triodos. We hopen

dat we met VDK Spaarbank een nieuwe partner

gevonden hebben voor de wat grotere dossiers.

Deze vlotte samenwerking doet alvast het beste

vermoeden!”

Koop een aandeel Socrowd van 100 euro via

www.socrowd.be of 02 274 00 17

boekverslag

12

boekverslag

En dat boekenrek heeft weinig tijd om stof te

vergaren. Dit kan niet waar zijn staat met met

meer dan honderdduizend verkochte exempla­

ren op nummer 1 van Nederlandse boekenhit­

lijst en als er de helft minder boeken over de

toonbank waren gegaan, zou hij nog steeds op

die plaats staan.

Joris Luyendijk neemt de lezer mee op zijn

wonderbaarlijke, maar angstaanjagende tocht

doorheen het immer kloppende hart van de

financiële wereld: de City van Londen. Daar

was hij enkele jaren geleden op vraag van de

Engelse krant The Guardian naartoe getrokken

om bankiers te interviewen en daar een blog

over te schrijven.

Om te beginnen negeert Dit kan niet waar zijn

de status van de financiële wereld. Luyendijk

kijkt naar banken met niet minder of meer

ontzag dan een antropoloog die naar de

jungle trekt om een inheems volk te bestude­

ren. Het resultaat is een reisverslag doorspekt

met getuigenissen uit de stam die de glazen

brousse in Londen bevolkt, een reisverslag dat

structurele problemen benoemt en illustreert

– soms met erg sappige quotes. Om er eentje

uit te pikken: een quant – wiskundeknobbel

– die bij een niet nader genoemde zakenbank

werkte, legde Luyendijk uit dat banken hun

geld verdienen met optimisme en dat er niets

was veranderd sinds 2008, maar de problemen

met al maar meer schulden aan het oog ont­

trokken worden: ‘‘Je kunt een kater wegdrin­

ken met nieuwe alcohol. Maar zo verwoest je

wel je lever. Zoiets is nu gaande.’

Voor alle duidelijkheid: Dit kan niet waar zijn

betekent: het is waar.

De quote is anoniem en dat geldt voor

nagenoeg iedereen die in het boek aan bod

komt. Communicatie met de buitenwereld

staat gelijk aan ontslag en ontslagen worden

gebeurt in de City letterlijk op 5 minuten.

Voor het volledige plaatje moet je Dit kan

niet waar zijn natuurlijk zelf lezen, maar de

verleiding om een bloemlezing van enkele

anomalieën met een grote A te geven is

onoverwinnelijk.

Bonussen leiden eerder tot chaos dan tot prestaties

Een belangrijk aanknopingspunt met de

buitenwereld is zijn beschrijving van de dy­

namiek achter bonussen. De sociale onrecht­

vaardigheid omtrent de gigantische sommen

geld die bepaalde bankiers opstrijken is de

voornaamste reden voor de publieke opinie

om kritisch naar banken te kijken. Via een

beschrijving van het ritueel dat als ‘omzet­

toerisme’ gedoopt wordt – vanaf september

beginnen handelaars en andere bankiers

tegen hun bazen op te scheppen over al de

mooie deals die ze gemaakt hebben – legt het

boek bloot dat bonussen eerder tot chaos dan

prestaties leiden.

De bonusgedreven winstdrang is zo sterk

in elke geleding van de bank doordrongen

dat interne controle en toezichthouders – en

Luyendijks eerste verbazing is dat in de als

casino gebrandmerkte banken duizenden

interne controleurs rondlopen – pret beder­

vende scheidsrechters zijn wier fluitsignaal

overstemd wordt door de vreugdekreet om

een zonet beklonken lucratieve deal. Kort­

weg: sukkels. Die sfeer is terug te vinden in

juridische dossiers. Toen BNP Paribas vorig

jaar een boete kreeg voor het schenden van

een embargo tegen Soedan, beschreef het

Amerikaanse ministerie van justitie hoe

waarschuwende mails genegeerd werden en

het management de opmerkingen van interne

controle naast zich neer legde.

Frank Vanaerschot

Het is waarDe financiële crash van 2008 heeft velen in hun kritische pen doen kruipen. Een waaier aan inhoudelijk onderbouwde en lezenswaardige boeken is het resultaat. Joris Luyendijk heeft een standaard geproduceerd voor hoe de kern van het probleem met een oligopolie van grootbanken in mensentaal in het boekenrek te krijgen.

13

socrowd

Dan maar de stekker eruit

Uitgerekend bij deze mastodonten van de

wereldeconomie ontbreekt het aan een

strakke organisatie. De mogelijkheid om in

vijf minuten ontslagen te worden, zorgt voor

een gebrek aan loyaliteit en continuïteit.

Meer nog dan omzet maken, is pakken wat je

kan en zeker geen problemen aankaarten de

echte incentive die het gedrag van bankiers

aanstuurt. Quants die meer en meer de dienst

uitmaken, laten Luyendijk ook weten dat

ze in 2008 doorkregen dat hun bazen niet

snappen wat er in de bank gebeurt ­ nadat

ze urenlang vruchteloos hadden geprobeerd

uit te leggen wat er aan de hand was. Of dat

de computer die meer en meer de iconische

manisch schreeuwende beurshandelaar

vervangt soms heel andere dingen begint te

doen dan verwacht. Als het fout loopt begint

de computer in eens veel verlies te maken en

zijn de genieën genoodzaakt de stekker uit

hun hoogtechnologisch speelgoed te trekken.

En dan is er nog de beschrijving van een za­

kenbankier die al enkele decennia meedraait.

Hij herinnert zich nog hoe zakenbanken nog

relatief klein en niet beursgenoteerd waren.

Hij had ooit een geweldig financieel product

uitgedacht aan de baas van de handelsvloer

die ook mede­eigenaar van de bank was.

Zijn antwoord: ‘Vergeet het maar. This is my

money you ‘re fucking with – het is mijn geld,

klojo.’

Dat staat in schril contrast tot de huidige

staat van de sector van bankengroepen die

allerhande activiteiten combineren, met alle

belangenconflicten van dien. Groepen die

zwaarder wegen dan de economie van hun

thuisland en door hun beursnotering onder

constante winstdruk staan. “Maar bij Shell

of McDonald’s kan een handvol medewerkers

ergens op een afdeling niet snel een miljar­

denverlies maken.”

Dit kan niet waar zijn schetst een ongemak­

kelijk beeld van de financiële wereld als

ongeleid projectiel. Complexer dan het beeld

van de oppermachtige, altijd overwinnende

banken, maar niet minder dreigend. De

financiële economie is in de laatste decennia

erg groot geworden doordat een steeds groter

deel van de winsten ernaartoe vloeit. Die

financiële sector zelf is helemaal gederegu­

leerd en onoverzichtelijk geworden. Maar als

ze stokt, zoals in 2008 gebeurde, gaat heel

de boel onderuit. Crisissen zoals deze hebben

twee op elkaar inspelende facetten. Ze laten

de verkeerde mensen betalen en maken het

systeem nog instabieler dan het al was.

Vorig jaar schreef Ewald Engelen De scha-

duwelite over de actoren die een grote

verantwoordelijkheid droegen voor de crisis

en pogingen tot hervorming in de kiem

smoorden. Hij kreeg bakken kritiek over zich

heen, niet in de laatste plaats van de Neder­

landse bankenlobby. Toen de voorzitter van

de Nederlandse Vereniging van Banken op zijn

beurt Luyendijk als een populist afschilderde,

repte de lobbyorganisatie zich om een dag la­

ter via de woordvoerder verontschuldigingen

over te maken. Dit kan niet waar zijn is een

sensationeel verhaal, maar met een politieke

boodschap. Er staat niet in wat we moeten

doen, maar het dwingt ons om in tijden van

besparingspolitiek het onder controle krijgen

van deze uit de hand gelopen sector weer

boven op de agenda te zetten.

interview

14

interview

“Ik ben opgevoed in de deeleconomie. Bij

ons op de boerderij in Werm was het logisch

dat er werd gegeven en geruild. Daar is mijn

interesse voor het sociale aspect van derge-

lijke uitwisseling ontstaan.”

“In Hoeselt was ik eerst verantwoordelijk

voor de Groendienst en toen de milieupro-

blematiek opkwam in de jaren tachtig, heb

ik milieukunde gestudeerd en mee de Mili-

eudienst opgericht. Op een gegeven moment

kreeg ik goesting om mijn vleugels uit te

slaan en ben ik ingegaan op een vraag van de

toenmalige intercommunale, waar ze iemand

zochten die creatief met preventie bezig wilde

zijn. Daar ben ik - naast het invoeren van

herbruikbare bekers, drinkbussen en brood-

dozen - begonnen vrijwilligers op te leiden

als compostmeesters, nu kringloopkrachten.

De boodschap: alles wat je niet meegeeft aan

de vuilkar kost de gemeenschap geen geld

en geen energie. 50% van ons afval is van

organische oorsprong en kun je thuis verwer-

ken. Met die compostmeesters deden we een

aantal projecten in de wijk en zo ontstond

in 2001 een eerste zogenaamde demoplaats.

In de publieke ruimte richtten we een plek

in waar we in beeld brachten hoe je thuis

composteert. En wat we zagen was dat die

plek ook een sociale werking kreeg: de bood-

schap werd uitgedragen, er ontstond een stuk

sociale controle én het werd een praatbarak.

Kortom: sociale cohesie.”

“In 2004 vroeg Velt vzw of we geen interesse

hadden in een project rond een volkstuin.

We zijn gestart in twee gemeenten: in een

gezinswijk in Sint-Truiden en een multicul-

turele wijk in Genk. In de wijk met de jonge

gezinnen stonden direct enkele personen

op die daar wel in geïnteresseerd waren. Ze

kenden elkaar op voorhand niet, maar vorm-

den de basis voor een community rond die

volkstuin die nu nog altijd leeft. In Genk was

de nieuwe volkstuin eerder een opportuniteit

voor de gemeente om een volkstuin met een

slecht imago op te doeken. Aan de huurders

werd beloofd dat ze allemaal hun eigen huisje

terugkregen: daar ging ons deelconcept. We

hebben er nog alles aan gedaan om er iets

van te maken, met begeleiding, tolken en wat

al niet meer, maar iedereen bleef op zijn ei-

landje werken. Daar hebben we veel geleerd.

Inmiddels hebben we 18 volkstuinprojecten.”

“In 2006 zijn er hier drie intercommunales

gefuseerd tot één. Iedereen droeg zijn eigen

COM’mon let’s LETS

François Jacobs draait al veertig jaar mee in de ambtenarenwereld. Gevormd als ‘groene ridder’ bij de Gemeente Hoeselt, kwam François in 2000 als coördinator afvalpreventie bij intercommunale Limburg.net terecht. FairFin leerde hem kennen als bezieler van de e-portemonnee.

Marjon Meijer

15

kort

projecten mee. De e­portemonnee,

dat was gegroeid uit de projecten

Retour = Terug en Zet Milieu op de

Kaart, lag wat te zwemmen: enkele

kleine gemeenten hadden het snel

opgepakt, maar daar was het gestopt.

Ik heb toen aan de directie gevraagd:

‘laat mij daar iets mee doen’. Op

een studiedag rond complementaire

munten, kwam ik een man tegen. Een

stille man, die telkens als hij iets zei,

raak uit de hoek kwam. Dat was Hugo

Wanner van FairFin. Ik zei tegen hem,

compleet zonder mandaat: ‘Ik ben

voor een project op zoek naar iemand

die thuis is in complementaire

munten, voel je daar iets voor?’ En zo

heb ik hem geïntroduceerd om mee de

e­portemonnee gestalte te geven.”

“Ongeveer tegelijkertijd kwam het

Europees project Community Curren­

cies in Action op ons pad. We maak­

ten een deal en zijn vertrokken. Heel

ambitieus en heel naïef. Ik houd zelf

niet zo van administratie, noch van

filosofie. Geef mij maar snel resultaat.

Dat was een inschattingsfout (lacht).”

“De e­portemonnee is gestart om

duurzaam gedrag te bevorderen, maar

ik zie het verder. Dit systeem kan er­

voor zorgen dat mensen zich geroepen

voelen om zwerfvuil op te rapen, om

daarvoor punten te krijgen, waarmee

ze geen pintjes kunnen kopen maar

wel de huur van een volkstuintje

kunnen betalen. Meneer heeft zijn be­

zigheid en zijn vrienden en mevrouw

is content: ze weet waar hij uithangt

en hij brengt ook nog groentjes mee

naar huis. En dit kost de maatschap­

pij bovendien heel weinig. Mensen

kunnen met hun punten op de

e­portemonnee naar het zwembad.

Dat zwembad wordt toch verwarmd.

Daar kun je als overheid heel ver in

gaan. Het project loopt in Limburg nu

in vijftien gemeenten, met als topper

het project Genk Beloont. Enthousiaste

ambtenaren en een sterk engagement

van de gemeente hebben daar het

verschil gemaakt.”

“De bureaucratie

van het CCIA

project mag soms

frustrerend zijn, de mensen zijn heel

tof. En de projecten inspirerend:

ik ben enorm getroffen door de

manier waarop de mensen bij Spice

in Engeland inzetten op de sociale

aanpak. De Stad Nantes doet het heel

erg professioneel. En het was gewel­

dig om te zien hoe de Makkie werkt

in Amsterdam­Oost. Buurtwerker Rob

kent iedereen in de wijk, beschouwt

zijn fiets als zijn bureau en vertelt

het verhaal van sociale cohesie nog

veel langer dan ik. Binnen het kader

van die sterke support, komt de

complementaire munt Makkie bin­

nen als een pasmunt. Het wordt een

middel voor mensen om iets extra’s te

gaan doen en om hetgeen dat onder

hen groeit, in stand te houden.”

Europa aan de slag met gemeenschapsmuntenFairFin en zeven andere internationale organisaties, werken momenteel aan de afronding van het CCIA (Com-munity Currencies in Action) project. Van de SoNantes (een nieuwe munt voor de Franse stad Nantes) en de Amsterdamse buurtmunt Makkie, tot de Tradeqoin voor bedrijven en onze eigen Limburgse e-portemonnee: gedurende drie jaar hebben ze ideeën uitgewisseld en van elkaar geleerd. Het resultaat is een Community Cur-rencies Implementation Framework, waar organisaties en gemeenten zelf mee aan de slag kunnen. Binnenkort beschikbaar via www.ccia.euIn Vlaanderen bestaat al zo’n handboek voor gemeen-schapsmunten: Maak je buurt uitmuntend! biedt tips en achtergronden voor het ontwikkelen van een eigen munt. Het handboek wordt geüpdatet volgens de inzichten van CCIA. Beschikbaar via www.fairfin.be/handboek-gemeenschapsmunten

Uitnodiging lezing Anne Snick - exclusief voor FairFin ledenFairFin zette mee de eerste Belgische gemeenschapsmunt op poten, het Toreke in Gent. Inmiddels lopen er heel wat gelijkaardige projecten. FairFin blijft meewerken, adviseren en monitoren, maar voelt dat het tijd is voor een evaluatie. Is er een rol voor FairFin in het verduurzamen van de werking rond complementaire munten? Hierop discussiëren we verder na de lezing van Anne Snick, onderzoeker Universiteit voor het Algemeen Belang, bestuurslid Club van Rome - EU Chapter én een van de auteurs van het Vlaams Handboek voor Gemeenschapsmunten. Deze avond is interessant voor iedereen die meer wil weten over de potentie en uitdagingen van complementaire munten en/of wil meedenken over de toekomst van FairFin.

a Woensdag 27 mei 19u a Zaal ELAN, Vooruitgangstraat 333 Brussel (volg de bewegwijzering) a Gratis entree voor leden, graag aanmelden bij marjon@fairfin.be

 FairFin wil in de toekomst nog dergelijke inspiratieavonden voor leden houden. Lid worden? Maak 20 euro over op rekening BE77 8939 4401 1442 / VDSPBE91 (BIC) van FairFin met de mededeling ‘lidgeld 2015 + je naam’. Nieuwe leden ontvangen een welkomstkado. Het FairFin lidmaatschap geldt voor één persoon.

FairFin is een denk- en actiecentrum dat burgers en organisaties hulpmiddelen reikt om een bijdrage te leveren aan de hervorming van het financieel systeem.

Heb je vragen, opmerkingen of suggesties?

Mail de redactie: redactie@fairfin.be

FairFin zkt. vette bonus

Je kunt ons vrijblijvend steunen met een eenmalige gift, of via een permanente opdracht. Stort je bijdrage op rekening (BE 10)5230 8038 6504 / BIC: TRIOBEBB van FairFin met de mededeling ‘vette bonus’.

REDACTIE EN ADMINISTRATIEVooruitgangstraat 333/9 - 1030 BrusselTel: 02/201 07 70, Fax: 02/201 06 02info@fairfin.be

VERANTWOORDELIJKE UITGEVERMarjon Meijer, Vooruitgangstraat 333/9 -1030 Brussel

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEETom Alleman, Dirk Barrez, Bruno Biesemans, Guy Gypens, François Jacobs, Laurence Roland, Martina Schwab, Frank VanaerschotHOOFDREDACTIE Marjon MeijerDRUKKER De Wrikker FOTO COVER Greet Brauwers DeWereldMorgen.beONTWERP & OPMAAK nestor.coop

ABONNEMENTENJe kunt dit tijdschrift ontvangen door lid te worden van FairFin. Maak 20 euro over op rekening BE77 8939 4401 1442 (IBAN) / VDSPBE91 (BIC) met de mededeling ‘lidgeld 2015 + je naam’ en je ontvangt de volgende nummers in je brievenbus. Een lidmaatschap loopt van januari tot en met december. Word je midden in het jaar lid, dan worden voorgaande nummers uit het jaar alsnog toegestuurd.

achter de schermen

16

COLOFON

La constance dans l’inconstance

Toen ik (iets) jonger was, was de

grote nieuwigheid in bankenland de

jongerenrekening. Als 12­jarige ging

ik naar de bank met mijn moeder ­ in

mijn geval, naar de Generale ­ en

ik kreeg een sporttas en mijn eerste

bankkaart. We gingen naar de bank

van mijn ouders, zoals zij voor ons

hadden gedaan, zonder daar veel

vraagtekens bij te zetten.

Die tijd is nu lang voorbij en

sindsdien is er veel veranderd. Met

banken, de financiële sector en met

de economie! De economie is gefinan­

cialiseerd, high-frequency trading en

derivantenhandel geexplodeerd en

schulden worden verpakt in produc­

ten. De financiële en economische

crisis die daarop volgde, heeft na een

moment van verdoving en retoriek

van ‘dit nooit meer’ gezorgd voor een

politiek discours van bezuinigings­

maatregelen. De verandering moet

komen van burgers die de broekriem

aanhalen. Banken hebben inspannin­

gen geleverd, maar over het algemeen

is hun gedrag niet veranderd. Ze zijn

nog altijd niet transparant en too big

to fail.

Je moet geen groot financieel licht

zijn om te zien dat er iets scheef zit.

En toch: terwijl de wereld verandert,

veranderen we zelf nauwelijks.

Hoeveel van ons hebben geen

fatalistische houding aangenomen?

Verschillende mensen hebben wat

rondgeshopt om te proberen een paar

tiende procent rente op ons spaargeld

te pakken. De dappersten onder ons

zullen een rekening hebben geopend

bij een ethische bank, maar uitein­

delijk hebben we de hoop opgegeven,

ervan overtuigd dat er geen alterna­

tief was.

Voor degenen die denken dat het niet

de moeite waard is, is het belangrijk

om te onthouden dat: ‘toute eau fait

farine au moulin!’ Wie niet helemaal

weg kan bij z’n bank, kan een deel

van zijn geld investeren in coöpera­

ties en non­profit organisaties. Een

paar centjes investeren in de coöpe­

ratie op de hoek of weigeren om je

euro’s te investeren in een bedrijf dat

er schadelijke praktijken op nahoudt,

lijkt misschien belachelijk naast de

600.000 miljard dollar aan derivaten.

Maar toch: elke actie is een kwestie

van ‘intellectuele hygiëne’ en een

signaal naar banken die ­ we hebben

dit neiging om dit te vergeten ­ niets

zijn zonder hun klanten!

Laurence Roland, coördinator com-

municatie en lobby, Réseau Financité

achter de schermen

Laurence Roland