1 | De Lijfstijl

Voorwoord van de hoofdredacteurEinstein zei al: “It takes a touch of genius and a lot of courage to move in the opposite direction”. Je moet dus vooral heel moedig zijn wil je als individu tegen de massa in gaan. Mensen zijn van nature dan ook voorzichtig en ietwat angstig voor het onbekende. Universitair docent Elze Ufkes legt uit waarom het juist zo belangrijk is dat we in contact blijven met het onbekende. In contact blijven met mensen gebeurt tegenwoordig vaak via sociale media. Mediapsycholoog Mischa Coster vertelt waarom sociale media in onze psychologische behoeften voorzien en hoe we ondanks de eventuele gevaren toch niet meer zonder kunnen.

Het verhaal van Kirsten van Holsteijn-Wiltens zal voor veel allergiepatiënten herkenbaar zijn. Kirsten en haar kinderen hebben een glutenallergie en mogen geen tarweproducten eten. Vooral in Nederland, een typisch broodland, is het soms behoorlijk lastig om je weg hierin te vinden. In De Lijfstijl vertelt Kirsten hoe vermoeiend het

2 | De Lijfstijl

soms kan zijn om altijd maar etiketten te moeten lezen of mensen rekening te laten houden met je allergie.

Gelukkig wist Marije Vogelzang ook tijd vrij te maken voor De Lijfstijl. Marije is eetontwerper en wil door middel van haar projecten mensen wereldwijd meer bewust maken van wat ze dagelijks in hun mond stoppen. Ze vertelt aan ons hoe ze dit hoopt te bereiken en aan wat voor projecten ze allemaal werkt.

Tenslotte wilden we ook iets over een groepstraditie of groepsgebruik vertellen. Ik besloot daarom een kijkje te nemen bij een Jodotraining in Groningen. Jan Gerrit Post één van de senseis van de groep vertelt uitgebreid over het ontstaan van de krijgskunst en de vaste gebruiken die Jodo kent.

Rest mij nog u veel leesplezier te wensen en alvast hele fijne feestdagen.

Mocht u nog meer willen weten over voeding, gezondheid en psychologie bezoek dan ook eens mijn blog: voedingspsychologen.wordpress.com.

Tot de volgende editie,

Marijke Elzingamarijke.elzinga@delijfstijl.nl

3 | De Lijfstijl

InhoudHoe dicht eten bij de mens staatEetontwerper Marije Vogelzang

Coeliakie: een leven lang zonder tarweInterview met Kirsten van Holsteijn-Wiltens

Het gras bij de buren...Relatieve deprivatie en hoe wij ons vergelijken met anderen

De aard van het (sociale) beestjeMischa Coster over social media

Jodo: de weg van de stokSensei Jan Gerrit Post vertelt

Stanford County PrisonHet Stanford Prison Experiment

Diversiteit: twee kanten van de medailledr. Elze Ufkes

4 | De Lijfstijl

In een drukke winkelstraat volgt 95% van de mensen onbewust een minderheid van 5%. Daardoor komen mensen soms op plaatsen waar zij oorspronkelijk helemaal niet naar op weg waren.

Kuddegedrag:

5 | De Lijfstijl

Marije vogelzang (35) is naar eigen

zeggen geen fooddesigner maar een eetontwerper. Volgens Marije is

eten van nature al perfect gecreëerd.

6 | De Lijfstijl

‘Geen één materiaal komt zo dicht bij de mens als eten’

Haar vak is dan ook meer gebaseerd op het werkwoord eten. Niet alleen het eten zelf moet gezien worden maar ook de processen eromheen, zoals het groeien of het transporteren van eten. In 2000 studeerde Marije af bij de Eindhoven Design Academie. Na haar afstuderen is ze als eetontwerper begonnen met food projects en ontwerpt ze voor ziekenhuizen, musea en restaurants. Inmiddels reist ze voor haar werk de hele wereld over en houdt ze inspirerende lezingen over haar werk en visie. Maar wat is haar visie eigenlijk? Marije: “Eten is waar ons leven over gaat. Immanuel Kant zei al dat als je samen het brood breekt, je minder snel elkaars nek breekt”.

7 | De Lijfstijl

Tijdens haar projecten zie je dat Marije vooral duidelijk wil maken dat iedereen een eigen verhaal heeft. Onlangs heeft ze meegewerkt aan het project Eat Love Boedapest in Hongarije. In Hongarije zijn er al langere tijd veel problemen met integratie van minderheidsgroeperingen. In dit project hebben zigeunervrouwen willekeurige mensen met de hand of met de lepel gevoerd terwijl ze hun levensverhaal vertelden. Het bijzondere was dat de zigeunervrouwen niet zichtbaar waren en achter doeken verscholen zaten. De mensen konden dus niet zien door wie ze gevoerd werden. Doordat ze werden gevoed door de vrouw die hen een persoonlijk verhaal vertelde zou het onbegrip en de haat van mensen afnemen. Marije: “Als mensen niet weten wie de vrouw persoonlijk was dan kunnen ze een grotere link maken naar de hele groepering en bedenken ze zich eerder dat iedereen een persoonlijk verhaal achter zich heeft”.

8 | De Lijfstijl

In het project Eat Love Boedapest

werden deelnemers “blind” gevoerd door

Roma vrouwen die ondertussen hun

levensverhaal vertelden.

9 | De Lijfstijl

‘De voedingsindustrie verkoopt veel onzin en leugens’.

Hoe kijk je aan tegende huidige voedingsmiddelindustrie?

Ik begrijp waarom de voedingsmiddelenindustrie succesvol is en het principe van ‘betaalbaar voedsel voor de massa’ is op zich heel zinvol. Het probleem is alleen dat de voedingsindustrie de kwaliteit van voedsel is gaan uithollen, veel onzin en leugens verkoopt en weinig echte diversiteit biedt. Ik denk dat er ook veel aan het veranderen is in hoe we met voedsel omgaan. Enerzijds vanuit de wil om weer meer verbonden te zijn met ons voedsel en ethisch betere keuzes te maken, anderzijds vanuit onze gezondheid en vanuit de noodzaak omdat er over een tijdje waarschijnlijk niet meer genoeg voedsel zal zijn om ons allen te voeden op de manier hoe we dat nu doen. Dit staat in verband met de eindigende energievoorraden, de eindigende voorraad voedsel in de zee en het fosfaat tekort in combinatie met een groeiende wereldbevolking.

10 | De Lijfstijl

11 | De Lijfstijl

Marije is samen met Piet Hekker eigenaar van een proeflaboratorium in Amsterdam. Tijdens arrangementen kunnen er bij Proef vier gangendiners gegeten worden in grote gezelschappen maar Proef biedt ook ruimte voor pop-up diners. Zo kunnen andere kundigen in de keuken hun talenten laten zien en door ervaringsuitwisselingen is er een wisselend aanbod van eten. De grondgedachten van Proef zijn samenkomen, ontmoeten, delen en proeven. Een mooie gedachte die wellicht wat mindfulness belletjes doet rinkelen?

Ben je bekend met mindful eten?

Ja ik ben daarmee bekend en ik vind eten en mindfulness een hele goede combinatie. Het gaat ook over waardering voor eten en dat is iets waar ik erg mee bezig ben tegen de gedachteloosheid in. Wat ik wel denk is dat veel mensen die met mindfulness bezig zijn vergeten dat eten ook plezier is. Nu is mindfulness zeker ook verbonden met plezier maar ik denk dat er ook heel veel mensen dingen opeens bloedserieus gaan nemen en ik hou ook wel van lichtheid.

12 | De Lijfstijl

13 | De Lijfstijl

Probeer je vanuit je vak-gebied mindful eten te

stimuleren?

Misschien noem ik het geen mindfulness maar het is er zeker mee verbonden. Laatst serveerde ik bijvoorbeeld als voorgerecht alleen maar noten in hun notenschil en kwarteleieren in hun eierschaal. Die had ik samen verpakt in een tekening waarop allerlei teksten en tekeningen stonden over de schoonheid van de ‘shell’ (e ierschaa l/notendop) .

14 | De Lijfstijl

Op de noten hadden we een knalroze stip gemaakt met verf. Je kreeg er alleen een gereedschapstang bij. Mensen werden door de aandacht te vestigen op de noten en de schoonheid van natuurlijke verpakking zoals een eierschaal of notendop verleidt om stil te staan bij wat ze aten en de aandacht op die heel eenvoudige, natuurlijke smaken en texturen te focussen. Dat was ook de reactie die ik achteraf kreeg. Dat men opeens op een andere manier keek naar dat heel rudimentaire eten. Daar dient dan ook de roze stip voor. Een heel simpele ingreep maakt dat je het met andere ogen bekijkt.

15 | De Lijfstijl

Ja eten is heel emotioneel dus negatieve emoties horen daar ook bij. Ik heb ooit een project gedaan met eten uit de tweede wereldoorlog en daar werd door sommige mensen die kind waren ten tijde van de oorlog heel heftig op gereageerd. Niet echt op het eten zelf maar wel op wat het eten opriep. Eten gaat namelijk echt ín je lichaam en kan daardoor ook heel negatief worden ontvangen. Je kunt niet onbewogen blijven onder iets wat echt in je lichaam gaat als je het niet lekker/prettig vindt. Ik heb ook een workshop gedaan waarbij je gevoerd werd op het dreunen van een grote trom terwijl je geblinddoekt, met een neusklem op en met oordopjes in onder een tafellaken zat met alleen een gat op de plek van de mond. Het lag heel erg aan de voerder of de persoon

Ben je je er als eetontwerper van bewust dat eten ook negatieve associaties kan

oproepen bij mensen?

16 | De Lijfstijl

het een aangename ervaring vond. Sommige voerders duwden het eten naar binnen terwijl anderen heel zacht en voorzichtig te werk gingen. Het heeft dan ook te maken met overgave, vertrouwen en macht. Allemaal dingen die op een ultieme manier met voeren en eten te maken hebben. Het was trouwens niet alleen de gevoerde die heftige emoties ervoer. Ook de ‘voerende’ voelde zich soms een liefhebbende moeder of juist voeder van een beest of van een gulzige bejaarde waardoor er afschuw ontstond. De scheidslijn tussen positief en negatief is soms heel subtiel. Daarbij heeft eten ook een grote sociaal-culturele waarde. Denk maar aan varkensvlees voor een moslim of eieren voor een veganist.

17 | De Lijfstijl

‘Soms zijn mijn projecten op de rand’.

Hoe zou je daar als eetontwerper mee om kunnen gaan?

In workshops zoek ik wel eens die grens op om daarvan te leren. Maar als ik performances/installaties/diners doe zoek ik vooral de positieve emotie omdat ik denk dat mensen de boodschap die ik wil overbrengen het best accepteren terwijl ze in een positieve emotie zijn. Maar ik doe dat vooral intuïtief en heb daar geen methode voor. Soms zijn mijn projecten op de rand. Die spanning heb ik soms ook nodig om iets een gedenkwaardig project te laten zijn of om mensen aan het denken te zetten en te raken. In ieder geval is emotie voor mij en heel belangrijk onderdeel van mijn werk.

18 | De Lijfstijl

Je werkt aan veel verschillende projecten

mee die vaak ook een bepaald thema centraal

hebben staan. Staan mensen altijd open voor

de boodschap die je met behulp van jouw

eetontwerpen probeert over te brengen?

Het zijn altijd mijn eigen projecten die ik van A tot Z bedenk en uitvoer. de boodschap komt misschien niet bij iedereen helemaal compleet over maar ik geloof dat als je toch maar een deel over kan brengen dat deze persoon dat toch met zich mee draagt en dat het misschien een zaadje plant voor de toekomst. Ik heb afgelopen zomer een tentoonstelling gemaakt voor het Future Food House, het centrale punt van het World Food Festival in Rotterdam. Het ging, zoals de naam al zegt, over de toekomst van ons eten. de plek was gratis toegankelijk voor iedereen, er kwamen dus foodies en hoog opgeleide mensen maar ook mensen die niets met eten hebben of die nog nooit hadden bedacht dat we in de toekomst misschien wel anders gaan eten.

19 | De Lijfstijl

Ik zorg ervoor dat de expositie van hoge kwaliteit is en dat er veel interactiefs gebeurt, zodat je ook zelf iets kunt doen. Er zijn dan misschien mensen die er helemaal niets van begrepen, maar die wel zelf een oerpannenkoekje hebben gebakken. Als ze dan later weer eens wat tegen komen over dat onderwerp dan hebben ze er al eens verbinding mee gemaakt. Zo hoop ik bij iedereen iets te zaaien, al is het soms maar klein.<<<

20 | De Lijfstijl

Discreet en betrouwbaarwww.psyority.nl

Uw advertentie hier?Kijk op onze website

www.delijfstijl.nl

Hylos Photographywww.facebook.com/hyloscreations

www.hylos.nl

21 | De Lijfstijl

Boekrecensie

Cognitieve Gedragstherapie voor Ouderen. Een praktische gids voor hulpverleners

Ian Andrew James.

Lannoo Campus, 2013.

ISBN 978 94 014 0489 1

Tegenwoordig is cognitieve gedragstherapie niet meer weg te denken uit de psychologische hulpverlening. Ook bij de hulpverlening voor ouderen blijkt het een effectieve methode. Zo lezen we in de inleiding van het boek al dat uit onderzoek blijkt dat ouderen niet allen baat hebben bij psychotherapie, maar dat ze in sommige gevallen zelfs betere resultaten boeken dan jongere mensen die dezelfde therapie volgen. Ian Andrew James de auteur van het boek is zelf klinisch psycholoog en werkzaam bij de Universiteit van Newscastle. Als lezer merk je meteen zijn expertise op het gebied van cognitieve gedragstherapie bij ouderen. Zo bespreekt James in het boek veel casuïstiek en geeft hij heldere beschrijvingen van therapiesessies. Hij waarschuwt therapeuten ervoor dat wanneer je CGT niet goed inzet, je de problemen van de cliënt kunt verergeren. James is dan ook van mening dat je moet werken volgens het KISS concept: Keep It Simple and Slow. Zeker bij ouderen is dit belangrijk en moet je bereid zijn het tempo van de therapie aan te passen aan de cliënt. Cognitieve aftakeling onder ouderen is normaal en in de loop der tijd zal iedere

22 | De Lijfstijl

oudere er wel iets op zijn executief functioneren achteruit gaan. In het boek worden daarom de belangrijkste executieve disfuncties van ouderen genoemd die veel voorkomen in de praktijk. Per disfunctie wordt vervolgens uitgelegd welke mogelijke aanpassingen er door de therapeut kunnen worden gemaakt. Wanneer een oudere geheugenproblemen heeft kan de therapeut bijvoorbeeld regelmatig de belangrijke therapeutische concepten herhalen en vragen aan de oudere cliënt om bijvoorbeeld iets te visualiseren.

Het boek doet zijn naam ook in de andere hoofdstukken eer aan en is vooral een praktische gids voor hulpverleners.Het bestaat in totaal uit drie delen. In deel één wordt er voornamelijk stilgestaan bij Cognitieve Gedragstherapie en de doelgroep ouderen, die volgens James niet alleen als homogene groep moeten worden gezien maar juist als unieke individuen. In deel twee worden er verschillende therapiefasen besproken en legt James uit hoe deze kunnen worden toegepast bij verschillende ziektebeelden. Tenslotte, in deel drie, laat James aan de hand van casuïstiek zien hoe de principes uit de CGT kunnen worden toegepast.

Doordat het boek begrijpelijk is geschreven leest het prettig door. Door de vele voorbeelden is het een aanvulling voor therapeuten. Maar ook voor mensen met een niet-therapeutische achtergrond is het heel interessant. Zo kun je als lezer meer kennis opdoen over het functioneren van ouderen en eventuele achteruitgang in het functioneren herkennen. Daarnaast biedt het lezers met interesse in de psychologie uitleg over hoe automatische negatieve gedachten ervoor kunnen zorgen dat we in een vicieuze cirkel terecht komen. Wanneer je bijvoorbeeld weinig zelfvertrouwen hebt en een neerslachtige stemming. verval je al snel in negatief denken. Door deze automatische negatieve gedachten krijg je niet alleen een negatief beeld van jezelf maar ook een negatief toekomstbeeld. Het is dus belangrijk om dit patroon te doorbreken.<<<

Voor meer informatie over het boek zie: lannoocampus.nl

23 | De Lijfstijl

Hoe en wanneer heb je ontdekt dat je een glutenintolerantie (Coeliakie) hebt?

In de zomer van 2009 was onze dochter Suze erg ziek. Ze was 2 jaar en ernstig ondervoed terwijl ze voldoende at. Bij de kinderarts werd al vrij snel duidelijk dat ze de klassieke symptomen van Coeliakie had, namelijk pannenkoekbillen (platte billetjes zonder vet). Ook kon je haar ribbetjes tellen en had ze een heel dik buikje. Omdat ik al jarenlang onverklaarbare rugklachten had liet ik me ook testen en testte ik positief op de anti-stoffen. Ik heb geen biopt laten doen omdat ik op dat moment zwanger was van Wiesje.

Coeliakie: een leven lang zonder glutenKirsten van Holsteijn-Wiltens (36) heeft Coeliakie, een auto-immuunziekte waardoor je intolerant bent voor glu-ten. Gluten zitten onder andere in tarwe en aan tarwe verwante granen, waardoor veel produkten uit de su-permarkt door haar niet gegeten kunnen worden. Daar-om is ze een blog begonnen met heerlijke glutenvrije recepten. -- www.glutenblij.nl

24 | De Lijfstijl

Wat voor invloed heeft glutenvrij eten op jouw dagelijks leven (en dat van je gezin)?

In positieve zin kan ik zeggen dat mijn dochter al heel snel opknapte en nu een gezonde meid is. Ik heb veel minder rugpijn waardoor ik meer kan werken en weer kan sporten.

Over het algemeen ben ik vrij lang bezig met boodschappen doen omdat ik alle etiketten moet lezen. We eten wel veel gezonder omdat ik alles zelf maak en bak en geen pakjes en zakjes meer gebruik. Voor verjaardagen en feestjes sleep ik altijd een tas met eten mee en als we uit eten willen bel ik van tevoren om het menu door te spreken.

25 | De Lijfstijl

26 | De Lijfstijl

Je eet ook vegetarisch. Zou je kunnen vertellen waarom je vegetarisch eet?

Twintig jaar geleden besloot ik dat ik geen vlees en vis meer zou eten omdat ik het dierenleed niet kon aanzien. Vanaf die dag heb ik nooit meer een hap vlees gehad. Ik sta nog steeds achter die keuze, zeker gezien de schandalen van de afgelopen jaren. Mijn man en kinderen eten ongeveer eens per week vlees of vis. Zuivel, eieren en vlees koop ik altijd biologisch.

‘Vanaf die dag heb ik nooit meer een hap vlees gehad’.

27 | De Lijfstijl

Is het lastig om lekkere vegetarische en glutenvrije gerechten te koken?

Met een beetje fantasie en kooktalent kom je een heel eind. Er staan al zeker 350 recepten op mijn website. Ik vind het leuk om nieuwe gerechten uit te proberen en aan te passen. Mijn keuken staat vol met kookboeken die ik wekelijks raadpleeg. Waarschijnlijk eten wij een stuk gevarieerder dan gezinnen die zich niet aan een dieet hoeven te houden.

Ik begrijp dat je kinderen ook glutenvrij eten. Hoe gaan zij met Coeliakie om?

Mijn oudste dochter Suze (6) weet eigenlijk niet beter. Ze weet heel goed wat ze wel of niet mag eten en kan het goed uitleggen. Als een ander kind tijdens het brood eten op school aan haar broodje zit dan gooit ze het weg. Op een kinderfeestje waarschuwde ze zelfs een moeder dat ze haar glutenvrije pannenkoek niet op mocht rollen en eerst haar handen moest wassen. Ze zeurt zelfs niet als er een slagroomtaart voorbij komt op een feestje en zij een rijstewafel krijgt!

28 | De Lijfstijl

Sinds een maand weten we dat onze jongste dochter een lactose intolerantie heeft. Gelukkig is ze erg opgeknapt na een vervelende periode van drie maanden buikpijn. Voor ons opnieuw een zoektocht en het aantal restaurantjes waar je terecht kan wordt nog kleiner. Als we een feestje hebben geven we een lijstje door met bijvoorbeeld: extra pure chocolade eigen merk AH. Fruit mag gelukkig altijd.

29 | De Lijfstijl

Is er altijd begrip voor van anderen mensen?

De meeste mensen doen erg hun best. Ze hebben aparte trommels met lekkers voor mijn kinderen. Op school hebben we een brief meegegeven aan alle kinderen zodat ze er rekening mee kunnen houden met trakteren. Met Sint Maarten halen veel buren speciaal snoep in huis voor mijn kinderen. Als ik op mijn werk lunch met een heerlijke quinoa salade zijn collega’s erg geïnteresseerd. Ik probeer zo goed mogelijk uit te leggen wat coeliakie en lactose intolerantie inhoudt. Mijn kinderen kunnen het ook goed verwoorden waardoor ze serieus genomen worden. In Brugge werden we ooit behandeld alsof we een besmettelijke ziekte hadden en soms worden we botweg geweigerd in restaurants. Ook zijn we wel eens ziek geworden van een foutje in de keuken. Daarom schrijf ik ook recensies over eetgelegenheden. Hier krijg ik veel positieve reacties op en zijn restaurants ook bereid om hun werkwijze aan te passen.

30 | De Lijfstijl

‘Fruit mag gelukkig altijd’.

31 | De Lijfstijl

Hoe ben je op het idee gekomen een blog te gaan beginnen?

Ik las een artikel over 365 dagen projecten en dat leek mij een leuke uitdaging. Ik wilde 365 dagenlang een nieuw recept of recensie schrijven. Mijn man kwam op het idee om dat te koppelen aan een website en twitter account.

Wat is jouw lievelingsrecept?

Ik ben dol op pizza, helaas zijn de kant en klare bodems niet te eten. Om pizza te maken vond ik zoveel werk in verband met de tijd die nodig is om het deeg te laten rijzen. Het enige restaurant in de omgeving dat glutenvrije pizza’s verkocht maakte ze van speltmeel, wat ons twee hele korte nachten opleverde.

32 | De Lijfstijl

Recept

Dit recept voor panpizza’s is supersnel, makkelijk, gezond en goedkoop. Wat mij betreft dus een topper! Panpizza met tomaten- en rucolasalade

Ingrediënten:Voor 1 volwassene en 2 kinderen

1 kop zelfrijzend bakmeel (Doves Farm via glutenvrijemarkt.com)1/2 kop lauw water1/2 blikje tomatenblokjesBasilicumBol buffelmozzarellaStukje pecorinoBakje cherrytomaatjes1/4 rode peperZakje rucolaHalve citroenOlijfoliePeperZoutRode wijn azijn1 teen knoflook

33 | De Lijfstijl

Doe het meel met het water in de keukenmachine en mix het met de deeghaken een paar minuten. Strooi wat bloem op je aanrechtblad en je handen. Pak het deeg in je handen en maak er een bal van. Rol het op het aanrecht uit met een deegroller. Zet een grote pan op hoog vuur en besprenkel met olijfolie. Leg de pizza in de pan, lukt dit niet in een geheel maak dan weer een bol en druk het uit in de pan. Ondertussen doe je de tomatenblokjes, handje basilicum, halve teen en knoflook in de keukenmachine en hak fijn tot een saus. Schenk de saus op de pizza bodem. Trek de mozzarella in stukken en verdeel over de pizza. Bestrooi met versgeraspte pecorino. Leg er een paar gehalveerde cherrytomaatjes op.

Laat 5 minuutjes staan op laag vuur. Zet dan de pan (moet ovenbestendig zijn) nog 5 minuten onder de hete grill. Maak een salade van de rest van de cherrytomaatjes. Knijp ze fijn in een schaal. Snij de peper in fijne reepjes. Voeg een halve teen knoflook toe. Bestrooi met peper en zout en besprenkel met olijfolie en rode wijn azijn. Scheur er wat basilicumblaadjes overheen.

Maak de rucola aan met citroensap, olijfolie en peper en zout. Serveer met de pizza.<<<

34 | De Lijfstijl

Voor meer recepten: www.glutenblij.nl

35 | De Lijfstijl

Boekrecensie

Therapie online. Een praktische gids voor hulpverleners.

Kate Anthony. Deeanna Merz Nagel.

Lannoo Campus, 2013.

ISBN 9789401401869

Communicatie vindt altijd plaats op twee niveaus, namelijk op inhouds- en betrekkingsniveau. Inhoudsniveau is de letterlijke inhoud van je boodschap, kortom wat je daadwerkelijk zegt. Betrekkingsniveau is hoe je iets zegt. Denk bijvoorbeeld aan de toon waarop je spreekt of de houding die je daarbij aanneemt. Het betrekkingsniveau gaat dus vooral om non- verbale gedragingen. Opmerkelijk genoeg maken we bij het communiceren via social media alleen gebruik van het inhoudsniveau. We zien namelijk niet iemands non-verbale gedrag op bijvoorbeeld twitter of Facebook.

In de hulpverlening maken we om te communiceren ook steeds meer gebruik van internet en e-mail. Het is dan ook belangrijk dat therapeuten goed op de hoogte zijn van zowel de vaardigheden die nodig zijn bij het geven van online therapie als de diensten die je als therapeut kunt aanbieden. Het boek Therapie online: een praktische hulpgids voor therapeuten biedt hulpverleners die online therapie aanbieden, of zich hier op aan het oriënteren zijn dan ook voldoende informatie.

36 | De Lijfstijl

De auteurs van het boek: Kate Anthony en DeeAnna Merz Nagel, zijn zelf werkzaam als psychotherapeut en medeoprichter van het Online Therapy Institute. Ze zijn hierdoor goed op de hoogte van het vakgebied en weten begrijpelijk uit te leggen waar je als therapeut allemaal rekening mee moet houden. Zo wordt er in het boek niet alleen nadruk gelegd op therapeutische vaardigheden maar wordt er bijvoorbeeld ook dieper ingegaan op de juridische en ethische aspecten die bij online therapie komen kijken. Ook je communicatie op het web is belangrijk. Zo leggen de auteurs uit dat cliënten bij het bezoeken van je website al een beeld van jou en je persoonlijkheid vormen. Wanneer dit beeld later niet aan hun verwachtingen blijkt te voldoen kan dit een schokkende ervaring zijn, wat een duidelijke en professionele website nog belangrijker maakt. Er worden in het boek verder veel praktijkvoorbeelden besproken en als lezer word je stap voor stap duidelijk hoe je als therapeut in een therapiesessie kunt omgaan met vaardigheden.

Kortom: een onmisbaar boek voor de therapeut die zich online wil inzetten op het gebied van hulpverlening of die al werkzaam is in de branche.

Voor meer informatie over het boek zie: lannoocampus.nl

37 | De Lijfstijl

In december 1941 startten Stouffer en zijn collega’s met een onderzoek naar attitudes in de Amerikaanse krijgsmacht. Hierbij stuitten zij op een aantal opvallende tegenstrijdigheden. Zo waren werknemers van de luchtmacht ontevredener over promotiemogelijkheden dan leden van de militaire politie. Dat was opmerkelijk omdat de luchtmacht veel meer korporaals en sergeanten in dienst had dan de militaire politie. De gevoelens van ontevredenheid bij de piloten van de luchtmacht waren dus sterker, terwijl daar juist meer promotiekansen waren!

Het gras bij de buren ...

38 | De Lijfstijl

Stouffer en collega’s kwamen met een verklaring voor dit fenomeen, namelijk dat het hier om relatieve deprivatie ging. Relatieve deprivatie betekent dat de mate van tevredenheid die iemand ervaart niet zozeer wordt bepaald door de objectieve situatie waarin een individu zich bevindt, maar door de positie van de persoon ten opzichte van relevante anderen waarmee hij of zij zich vergelijkt. Zo voelden niet-gepromoveerden zich bij de luchtmacht sterker benadeeld omdat ze zich vergeleken met hun talrijke gepromoveerde collega’s. Eerder dan dat ze zich vergeleken met het grotere aantal niet-gepromoveerden bij de militaire politie.

Mensen maken dus liever vergelijkingen met hun eigen groepsleden om hun tevredenheid te bepalen dan dat ze kijken naar leden van andere groepen die het misschien wel slechter getroffen hebben. Het gras bij de buren is altijd groener, maar misschien moeten we blij zijn dat we überhaupt gras hebben?

39 | De Lijfstijl

De aard van

het (sociale)

beestje

40 | De Lijfstijl

De aard van

het (sociale)

beestje

Regelmatig horen we in de media over de gevaren van social media. Er wordt vaker en makkelijker online gepest, dagelijks moet de politie alert zijn op bedreigingen die via Twitter worden verstuurd en het is schokkend hoe vaak er weer een zaak van kinderporno in het nieuws komt. Door social media loopt onze privacy sneller gevaar en ondertussen zijn we bijna verslaafd aan het checken van onze Facebook status. Maar waarom blijven we dan toch gebruik maken van de sociale media?

“Door social media is meer dan ooit zichtbaar wat mensen doen, geloven en beslissen”, beaamt Mischa Coster. Coster (38) is mediapsycholoog en adviseert personen en organisaties over hoe zij online en offline media in kunnen zetten om gedrag van hun doelgroep te beïnvloeden. “Steeds vaker worden onze keuzes en overtuigingen mede bepaald door onze sociale omgeving”, vertelt Coster.

41 | De Lijfstijl

“Omdat media tegenwoordig een grote rol in ons

leven spelen en ons gedrag in veel opzichten kunnen

beïnvloeden spelen ook bedrijven en overheden hierop

in. Dat doen ze door te kijken of ze ervaringen van klanten

en burgers steeds meer kunnen laten ontstaan op basis

van wat hun vrienden doen, dat heet ook wel ‘Social by

Design’”.

De Project X rellen in Haren zijn een goed voorbeeld

van de negatieve gevolgen die het gebruik van social

media kan hebben. Doordat een uitnodiging van een

verjaardagsfeestje per ongeluk openbaar werd gemaakt

op Facebook werd wat een onschuldig

verjaardagsfeestje moest zijn een

nationaal nieuwsspektakel.

42 | De Lijfstijl

“Omdat media tegenwoordig een grote rol in ons

leven spelen en ons gedrag in veel opzichten kunnen

beïnvloeden spelen ook bedrijven en overheden hierop

in. Dat doen ze door te kijken of ze ervaringen van klanten

en burgers steeds meer kunnen laten ontstaan op basis

van wat hun vrienden doen, dat heet ook wel ‘Social by

Design’”.

De Project X rellen in Haren zijn een goed voorbeeld

van de negatieve gevolgen die het gebruik van social

media kan hebben. Doordat een uitnodiging van een

verjaardagsfeestje per ongeluk openbaar werd gemaakt

op Facebook werd wat een onschuldig

verjaardagsfeestje moest zijn een

nationaal nieuwsspektakel.

43 | De Lijfstijl

Duizenden jongeren kwamen naar Haren toe waar alle media zich al hadden verzameld. Een grote politiemacht moest vervolgens de orde in het Groningse dorp bewaren. Aan het einde van de avond liep de situatie, ondanks de ruime aanwezigheid van politie en ME, alsnog uit de hand, met als gevolg ernstige rellen.

Na de rellen vroeg iedereen zich af hoe dit had kunnen gebeuren. Had de media-aandacht ervoor gezorgd dat de situatie uit de hand liep? Hoe groot die rol van de media precies was bij de rellen in Haren, daar zijn zelfs de geleerden nog niet helemaal over uit zegt Coster. Maar wat uiteraard als een paal boven water staat is dat er door social media veel mensen in korte tijd zijn bereikt. Daarnaast hebben de traditionele media een katalyserend effect gehad door de aandacht die eraan besteed is.

44 | De Lijfstijl

Volgens Coster kun je je niet altijd beschermen tegen de mogelijke gevaren van social media: “kwaadwillenden vinden altijd wel een manier om ondanks de bescherming toch in contact te treden met hun eventuele doelwit”. Ouders en scholen zouden volgens hem dan ook meer aandacht moeten besteden aan bewuste omgang met social media en vooral ook hoe je daarover op een eerlijke en n i e t - ve roo rde l e nde manier met je kind in gesprek komt en blijft.

45 | De Lijfstijl

Maar ondanks de gevaren dragen social media wel degelijk voor een groot gedeelte bij aan ons geluksgevoel.

Door platformen als LinkedIn, Twitter en Facebook kunnen we

mensen uit ons netwerk gemakkelijk volgen. “We verbinden ons zo steeds

gemakkelijker met anderen die dezelfde overeenkomsten hebben”, zegt

Coster. En overeenkomsten hebben is vanuit psychologisch perspectief zeer

belangrijk bij relatievorming. Social media vervullen dus deze behoeftes en door op deze manier gebruik te maken

van sociale netwerken zoeken we dus vooral verbinding, betekenis maar ook

belonging (erbij horen, red.).

‘Kwaadwillenden vinden altijd wel een manier om in contact te komen met hun doelwit’

46 | De Lijfstijl

Aan de andere kant is voor sommigen de voortdurende toestroom van informatie, de zogenaamde ‘information overload’, een reden om er bewust mee te stoppen en de aandacht te vestigen op andere zaken die er in het leven toe doen. Je ziet nu dan ook dat we kritischer worden in de media”.<<

Velen van ons kunnen het dan ook niet laten om meerdere malen per dag hun Facebook status te checken of voortdurend in te loggen op Twitter om de nieuwste tweets te lezen. We willen niks missen! Zonder Facebook loop je namelijk het risico om niet op de hoogte te zijn van de laatste nieuwtjes.

Coster beaamt dit: “Wanneer we geen gebruik maken van social media kan dat twee effecten hebben. Aan de ene kant kunnen we ons steeds meer buitengesloten voelen omdat we ontwikkelingen en gebeurtenissen missen van de groep waar we toe behoren of willen behoren. Deze informatie kan namelijk wel relevant voor ons zijn en later bijvoorbeeld op het werk besproken worden zonder dat we ervan op de hoogte zijn.

47 | De Lijfstijl

Jodo de weg van de stok

48 | De Lijfstijl

Shinto Muso-ryu Jodo (spreek uit: djoodoo), of makkelijker gezegd Jodo, is een oude Japanse Stokvechtkunst waarbij iemand zichzelf met een stok verdedigt tegen een aanvaller met een Japans zwaard.

49 | De Lijfstijl

De vechtkunst draait voornamelijk om slimme oplossingen, omdat het uiteraard weinig oplevert om met een stok tegen een vlijmscherp zwaard in te gaan. Veel technieken beginnen daarom met een beweging uit de gevarenzone om vervolgens een tegenaanval te maken naar essentiële plekken op het lichaam. Het controleren van de plexus solaris (zenuwknoop onder de borstplaat waar de ribben samenkomen, red.) speelt daarbij een centrale rol.

Beoefenaars van Jodo dragen tijdens de training meestal de kenmerkende donkerblauwe Hakama (samoeraibroekrok) en een blauwe jas, gi genaamd.

50 | De Lijfstijl

Uit veiligheidsoverwegingen worden er bij Jodo geen echte zwaarden gebruikt, maar hanteert men een houten oefenzwaard. De stok heet een Jo en heeft een lengte van 128 cm, ongeveer 25 centimeter langer dan een zwaard. Dit lengteverschil helpt de Jodoka om uit de gevarenzone te blijven en toch tegenaanvallen uit te kunnen voeren.

51 | De Lijfstijl

Geschiedenis

De precieze geschiedenis van Jodo is niet meer goed te achterhalen. Het stamt uit een tijd waarin krijgsscholen hun technieken en methoden angstvallig geheimhielden. Er doet echter een legende de rondte over de grondlegger die voor een gedeelte overlap vertoont met verschillende geschreven bronnen uit die tijd en die daarnaast erg tot de verbeelding spreekt.

Gonnosuke Katsuyoshi Muso werd geboren in de tweede helft van 1500 en werd opgeleid tot een uitstekende zwaardvechter. Zoals regelmatig voorkwam in die tijd ging hij op een zeker moment op reis door het land om zijn vaardigheden te testen in duellen tegen andere zwaardvechters.

52 | De Lijfstijl

Naar verluid duelleerde hij veelvuldig en verloor hij geen enkel duel. Uit geschreven bronnen is echter te herleiden dat dit ook een invloed had op zijn persoonlijkheid. Volgens een bron uit 1629 had Muso, gesterkt door zijn succes, op zijn revers laten schrijven dat hij de beste krijgskunstenaar van het land was.

Dit veranderde toen hij op een dag Miyamoto Musashi tegenkwam, nog zo’n krijger waarvan gezegd wordt dat hij nooit verslagen was. Er ontstond een duel waarbij Muso verslagen werd doordat Musashi een techniek gebruikte waarop hij geen antwoord had.

53 | De Lijfstijl

Beschaamd trok Muso zich terug in een tempel in de bergen, waar hij 37 dagen lang mediteerde en soberheidsrituelen uitvoerde. Op de laatste avond zou hij in elkaar gezakt zijn en een goddelijk visioen gekregen hebben waarin een

kind tegen hem zei:’leer met een stok de plexus solaris kennen’. Dit cryptische verschijnsel leidde tot het ontstaan van

de Jo zoals hij nu nog gebruikt wordt.

Bekend is dat er nog een tweede duel plaatsvond tussen Musashi en

Muso. Beoefenaars van Jodo geloven natuurlijk dat hij Musashi toen verslagen

heeft. In het Jodo worden er namelijk tegenwoordig nog altijd technieken

gebruikt die een antwoord bieden op de techniek waarmee Muso verslagen werd:

een X-vormig blok met twee zwaarden. Wat er destijds echt is gebeurd kan

helaas nooit worden achterhaald.

54 | De Lijfstijl

De school is bewaard gebleven en in de loop der tijd uitgebreid. In de jaren 60 van de twintigste eeuw begonnen westerlingen de krijgsschool in Japan te beoefenen en waaide het over naar de VS en Europa. Inmiddels wordt Jodo overal ter wereld in kleine groepen beoefend, waaronder in Groningen. We interviewen Jan Gerrit Post (36), één van de leraren van de Jodogroep in Groningen.

55 | De Lijfstijl

Wat is jouw functie in de groep?

Samen met Christiaan Zandt leid ik de jodo-groep in Groningen: wij verzorgen de wekelijkse lessen. Verder trainen wij op onze beurt regelmatig bij onze leraar, Fred Quant in Amsterdam. Ook reizen we enkele keren per jaar naar een Europees trainingskamp om onze ervaringen met onze buitenlandse vrienden uit te wisselen.

Hoe ben je bij Jodo terecht gekomen?

Rond 2000 vierden Nederland en Japan hun vierhonderdjarige betrekkingen. Sinds 1994 beoefende ik aikido bij Chris de Jongh in Groningen. Hij gaf bij een van de festiviteiten een aikido-demonstratie met Christiaan Zandt en mij. Terwijl het publiek vooral hoorbaar onder de indruk was van de wervelende aikido-worpen, werd ik getroffen door de jodo-demonstratie van Fred Quant. Zijn technieken waren uiterst scherp uitgevoerd: heel precies en met een eenvoud die verregaande beheersing verried. Christiaan en ik waren onmiddellijk geïnspireerd! Sindsdien trainen wij twee- tot driemaal per maand bij Fred in Amsterdam.

56 | De Lijfstijl

Wat vind jij zo leuk aan Jodo?

De beoefening draait voor mij vooral om de beheersing van je ‘zelf’: beweging, gevoel, gedachten en emoties. De ervaring van iemand die je werkelijk met een wapen aanvalt is in het begin overweldigend. De technieken (kata) die je met een aanvaller oefent, bieden veilige kaders om jezelf te polijsten. Een voor een verwijder je overbodige bewegingen, stukje bij beetje vind je meer ontspanning en rust. Op het allerlaatste moment ontsnappen aan een zwaard dat naar je hoofd suist, geeft een onbeschrijflijk bevrijdend gevoel.

Jodo spreekt me vooral aan door het samen werken: je hebt een goede, oprechte aanvaller nodig om te kunnen vorderen. Dat maakt de band die je met elkaar hebt steeds sterker. Veel van de Europese beoefenaars beschouwen elkaar daarom als ‘familieleden’. We treffen elkaar regelmatig op internationale trainingskampen, waar we iedere dag ruim acht uur trainen en daarnaast gezamenlijk eten en slapen.

57 | De Lijfstijl

Belangrijker nog: mijn vrouw Hilde Schmidt is ook een enthousiast jodo-beoefenaar. Samen reizen we met veel plezier naar de lessen van Fred Quant in Amsterdam en internationale trainingskampen overal in Europa. Het geeft een groot gevoel van voldoening om zo’n belangrijk deel van mijn leven met haar te kunnen delen.

58 | De Lijfstijl

59 | De Lijfstijl

Welke eigenschappen zijn belangrijk om te hebben als je jodo wilt

beoefenen?

Een klassieke Japanse krijgskunst beoefenen vereist geduld, doorzettingsvermogen en vertrouwen. Voor het aanleren van alle kata is heel wat jaren training nodig, waarin je soms met sprongen vooruitgaat en je soms juist weinig lijkt te ontwikkelen. De leraar werkt één-op-één met leerlingen om een ervaring over te brengen: mondelinge uitleg is er alleen om dat te ondersteunen. Voor een leerling is het daarom belangrijk om erg sensitief te zijn voor wat hij bij zichzelf en de ander waarneemt: hoe is de afstand en timing, waar is onnodige spanning, wat zie ik, waar is actie of rust? Door scherpe gewaarwording en voortdurend kritisch onderzoeken kun je het nadoen van bewegingen ontstijgen; en wordt jodo werkelijk een ‘Weg van de stok’.

60 | De Lijfstijl

De Shinto Muso-ryu is sterk beïnvloed door het neoconfucianisme, waarin waarden als menslievendheid (jin), plicht (gi), hoffelijkheid (rei), wijsheid (chi) en oprechtheid (shin) centraal staan. In de school wordt daarnaar regelmatig verwezen en het certificaat van meesterschap (menkyo kaiden) roept uitdrukkelijk op om die vijf waarden te beschermen. Dat is een mooi voorbeeld van de manier waarop het krijgshaftige en culturele leven vervlochten waren in het klassieke Japan. Een klassieke Japanse krijgskunst beoefen je om jezelf integraal te ontwikkelen. Voor mij zijn die vijf waarden de meetlat van mijn handelen, tijdens de

training én in het dagelijks leven.

Speeltjodo een

rol in je dagelijks leven?

Jin

Gi

Rei

Chi

Shin

61 | De Lijfstijl

62 | De Lijfstijl

63 | De Lijfstijl

Veel mensen kennen SMR jodo niet, hoe komt dat?

Veel mensen kennen de moderne Japanse vechtsporten, zoals judo en karate. De klassieke scholen (koryu) zijn veel minder bekend, doordat ze geen wedstrijden kennen en één-op-één in kleine groepen trainen. Ook in Europa houden we vast aan die manier van beoefening om de rijkdom van de school te bewaren. De kwaliteit van overdracht vinden we belangrijker dan het aantal leerlingen.

Kun je iets vertellen over de relatie tussen leraar

en leerling in SMR jodo?

In jodo hebben de leraar en leerling een persoonlijke band: de

leraar werkt dikwijls één-op-één met hem en

geeft daarbij persoonlijke feedback. In het begin is dat bedoeld om de

bewegingen en patronen aan te leren, later wordt

de feedback indringender als de leerling vordert. Er is aandacht voor zijn fysieke,

mentale en emotionele staat. De leerling probeert niet alleen te kopiëren wat

hij ziet, maar ook wat hij in de beweging van de leraar voelt. Zo vormen

de ervaringen van de leraar een blauwdruk voor

de ontwikkeling van de leerling.

64 | De Lijfstijl

Mijn eigen leraar Fred Quant is voor mij in het persoonlijke contact altijd gul, geduldig, behulpzaam, warm en bescheiden. Gecombineerd met een uitzonderlijke vaardigheid inspireert hij mij al 12 jaar om dat als leraar te evenaren.

65 | De Lijfstijl

Kun je iets vertellen over de groep beoefenaars in Groningen?

Onze groep bestaat sinds 2005 en bestaat nu uit zes mannen en twee vrouwen. Twee leerlingen zijn vorig jaar begonnen, de anderen trainen al langer of zelfs sinds het begin. Iedereen werkt serieus en is enthousiast, waardoor zij goed met elkaar kunnen werken. Rondom de training hebben zij ook aandacht voor elkaar: in zo’n kleine groep leer je de anderen snel kennen. Die zorg voor elkaar vind je terug in de training — en is noodzakelijk als je elkaar met wapens te lijf gaat. Eén van de vrouwen kon daardoor nog tot enkele weken voor de bevalling van haar eerste kind blijven trainen.

66 | De Lijfstijl

Wat kenmerkt een jodo-training?

Een jodo-training begint en eindigt met een buiging, als eerbetoon naar de ruimte en elkaar. Er wordt meestal

in tweetallen, soms individueel gewerkt. Geconcentreerd en

zonder woorden wisselen aanvaller en verdediger ingewikkelde

patronen van slagen en weringen uit, versterkt door goed

getimede kreten. De leraar geeft tussendoor aanwijzingen aan degene waarmee hij werkt

of aan de hele groep. Het is duidelijk een kleine groep

van gelijkgestemden: tijdens de training is de

sfeer afwisselend serieus en

gemoedelijk.<<<

Geïnteresseerd geraakt in Jodo?

Bezoek gerust eens een les en doe mee. Contact via

post@jangerrit.nl.

67 | De Lijfstijl

Het Stanford Prison Experiment is een sociaal psychologisch experiment dat in de zomer van 1971 door de drie wetenschappers Philip Zimbardo, Craig Haney en Curtis Banks werd opgezet. Zimbardo wilde weten of de brutaliteit die veel voorkwam bij gevangenisbewakers te maken had met een mogelijke sadistische persoonlijkheid of dat het meer te maken had met de omgeving van de gevangenis zelf. Daarom wilde hij door middel van een rollenspel onderzoeken hoe mensen zich zouden gedragen wanneer ze in de rol van gevangene of bewaker zaten.

68 | De Lijfstijl

75 Mannelijke studenten reageerden hierop, waarvan uiteindelijk 21 werden geselecteerd. Zij kregen 15 dollar voor elke dag dat ze deel uitmaakten van het experiment. De deelnemers werden willekeurig opgedeeld in twee groepen, een groep bewakers en een groep gevangenen. De groep bewakers moest voornamelijk zorgen voor orde, waarbij geweld niet was toegestaan. De gevangenen verbleven gedurende het experiment continu in de gevangenis. Bewakers werkten in teams van elk drie mannen volgens standaard 8-uursdiensten. Na elke shift mochten zij terugkeren naar hun huis tot hun volgende shift plaatsvond. De wetenschappers waren te allen tijde in staat om het gedrag van de gevangenen en bewakers met verborgen camera’s en microfoons te observeren.

69 | De Lijfstijl

Het ging mis...

Terwijl het experiment veertien dagen zou duren, moest het na slechts zes dagen al worden stopgezet. Dit kwam door de toegenomen agressie van de bewakers. Zo begonnen de bewakers steeds meer misbruik te maken van hun macht en vertoonden de gevangenen hierdoor tekenen van extreme angst en stress. De omgang van de bewakers met de gevangenen was vijandig en soms zelfs onmenselijk. Andersom werden de gevangenen steeds meer passief en depressief. Een aantal van de gevangenen moest dan ook worden ‘vrijgelaten’ vanwege het vertonen van ernstige negatieve emoties. Ook de wetenschappers begonnen de realiteit uit het oog te verliezen. Zo zag Zimbardo het agressieve gedrag van de bewakers over het hoofd. Pas toen Christina Maslach, een psychologe die interviews in de ‘gevangenis’ afnam, bezwaar maakte tegen de ethische omstandigheden in de gevangenis, werd het experiment stopgezet.

70 | De Lijfstijl

Achterliggende gedachten

Volgens Zimbardo en zijn collega’s laat dit experiment zien wat een sterke invloed een sociale rol kan hebben op het menselijk gedrag. Omdat de ‘bewakers’ een machtspositie kregen was het merendeel niet langer in staat om onderscheid te maken tussen hun rol als bewaker en hun deelname als proefpersoon. Dat de studie niet geheel achterhaald is blijkt maar weer na de gebeurtenissen in de Abu Ghraib gevangenis in Irak. De omstandigheden in Abu Ghraib zouden dan ook een real-live voorbeeld zijn van de effecten die eerder in het experiment van Zimbardo zijn gezien.<<<

Abu Ghraib

De Abu Ghraib gevangenis staat bekend als één van de meest brute gevangenissen van Irak. Extreme vormen van executies en martelingen waren daar aan de orde van de dag. In 2004 na de Amerikaanse inval in Irak kwam de gevangenis in het nieuws. Er werden verschillende foto’s getoond die de mensonterende behandeling van de gevangenen lieten zien. De foto’s toonden onder andere naakte gevangenen die gedwongen werden tot het nadoen van seksuele handelingen. Wegens het begaan van misdaden in Abu Ghraib zijn elf militairen van lagere rang veroordeeld. De langste straf kreeg korporaal Charles Graner, tien jaar wegens onder andere geweld, aanranding en plichtsverzuim. In september 2006 werd de Abu Ghraib gevangenis gesloten. Er zaten toen nog 2000 gevangenen vast. In februari 2009 werd het complex officieel heropend en overgedragen aan de Irakezen.Tegenwoordig wordt het de ‘Bagdhad Central Prison’ genoemd.

71 | De Lijfstijl

Dr. Elze Ufkes is Universitair Docent bij de Universiteit Twente. Hij is

werkzaam bij de vakgroep Psychologie van Conflict, Risico en Veiligheid. Zijn expertise ligt op het gebied van intergroepsconflicten en hij

is met name geïnteresseerd in de invloed van intergroepsprocessen op conflictgedrag. Wij interviewen

hem over diversiteit, één van de thema’s die een rol spelen binnen

intergroepsprocessen.

Diversiteit: twee kanten van de medaille

72 | De Lijfstijl

Diversiteit

Op de vraag wat diversiteit in groepen is antwoordt Ufkes dat het een belangrijk onderdeel van onze persoonlijke identiteit vormt. Denk maar eens aan bijvoorbeeld de groepen waarvan we lid zijn. Ufkes: “Ik ben bijvoorbeeld een man, psycholoog, Nederlander en werknemer bij Universiteit Twente. Deze groepslidmaatschappen bepalen dan ook mijn sociale identiteit”. Hoewel Ufkes beaamt dat wij andere mensen het snelst categoriseren op geslacht en afkomst, kunnen teams ook meer of minder divers zijn op bijvoorbeeld persoonlijkheid of opleidingsachtergrond. Uit onderzoek blijkt dat bedrijven verschillende motieven hebben om diversiteit in te zetten. Zo kan diversiteit van invloed zijn op de kwaliteit van het geleverde werk (en dus de winst), maar er zijn ook meer instrumentele redenen om als organisatie divers te willen zijn.

73 | De Lijfstijl

Diversiteit binnen organisaties zorgt verder voor betere prestaties, waardoor het aantal goede beslissingen zal toenemen. Ufkes: “Onderzoek laat zien dat er binnen teams met verschillende diversiteiten meer creatieve ideeën ontstaan en dat de teams productiever zijn. Maar diversiteit kan ook negatieve gevolgen hebben wat de groepsbinding en de mate van tevredenheid in de groep niet ten goede komt. Zo is het minder gemakkelijk om een sterke organisatie- of teamidentiteit op te bouwen. Dit komt doordat mensen zich van nature gemakkelijker identificeren met andere mensen die een gelijke achtergrond hebben”.

Bedrijven kunnen bijvoorbeeld door hun diversiteitsbeleid laten zien dat zij niet discrimineren en dat alle werknemers binnen het bedrijf gelijke kansen hebben.

74 | De Lijfstijl

75 | De Lijfstijl

Volgens Ufkes is het dus de uitdaging voor bedrijven om

situaties te creëren waarin groepsleden zich wel degelijk

kunnen identificeren met teams die meer divers zijn. Zo kunnen

groepsleden die zelf mogen nadenken over hun gezamenlijke

teamidentiteit zich makkelijker identificeren met hun teamleden.

Diversiteit in de samenleving

Diversiteit is niet alleen van belang op de werkvloer, maar is

ook relevant voor de samenleving. Betekenis en begrip van de

wereld om ons heen is belangrijk voor mensen. Ufkes: “Mensen

vinden het een meerwaarde om in een samenleving te leven waar niet iedereen het zelfde is of het

zelfde denkt. Andere denkbeelden kunnen echter ook bedreigend zijn voor mensen. Bevestiging

van onze eigen waarnemingen en ideeën zijn namelijk van grote

waarde voor ons”.

76 | De Lijfstijl

De vergrijzing in Nederland lijkt te zorgen voor een nieuwe vorm van diversiteit in organisaties: diversiteit van leeftijdsgroepen. Maar is het nastreven van diversiteit op de werkvloer eigenlijk niet een vorm van positieve discriminatie? Ufkes: “De definitie van discriminatie is iemand systematisch positiever behandelen op basis van iemand zijn groepslidmaatschap. Wanneer je als organisatie de voorkeur geeft aan vrouwelijke kandidaten dan is er inderdaad sprake van positieve discriminatie. Maar discriminatie volgens deze definitie vindt vaak plaats in onze samenleving. Denk maar aan speciale legereenheden waar alleen mannen werken, zoals de marine. De vraag is dan dus of een bepaalde situatie waarin discriminatie plaatsvindt als rechtvaardig of onrechtvaardig moet worden gezien”.

‘Geert Wilders legt de nadruk op de negatieve aspecten van diversiteit’

77 | De Lijfstijl

Veel bedrijven met een open diversiteitcultuur vinden diversiteit een meerwaarde hebben omdat

minderheidsgroepen nadrukkelijk verzocht worden te solliciteren. Dergelijke boodschappen kunnen echter bij leden van meerderheidsgroepen op weerstand stuiten. Ufkes: ‘’Het is

belangrijk dat leden van alle groepen, dus ook van de

meerderheidsgroep, zich erkent en aangesproken voelen. Als

organisatie kun je dit doen door expliciet in een boodschap op

te nemen dat het nastreven van een diverse multiculturele

organisatie betekent dat de organisatie open staat voor

alle sociale groepen. Zo kan er veel weerstand en gevoelens

van onrechtvaardigheid voorkomen worden’’.

78 | De Lijfstijl

Geert Wilders

Geert Wilders heeft de nadruk in de politiek steeds sterker op de negatieve aspecten van diversiteit gelegd. Volgens Ufkes herkent Geert Wilders dat het

samenleven met mensen met een andere achtergrond problemen

kan opleveren en bedreigend kan zijn. Ufkes: ‘’Hij zet

daarmee, denk ik, een belangrijk punt op de

politieke agenda. De oplossingen die door Wilders en de PVV worden voorgesteld lijken vanuit onderzoek echter

niet de beste aanpak.

79 | De Lijfstijl

Vrijwel alle voorstellen lijken te gaan over of het minimaliseren van verschillen tussen bevolkingsgroepen door minderheidsgroeperingen op te leggen zich aan te passen aan de meerderheid, of op segregatie (het verminderen van contact tussen leden van verschillende groepen, red.). Leden van een minderheidsgroepen zijn juist het meest bereid om hun gebruiken aan te passen aan een gastcultuur als er daarnaast de mogelijkheid geboden wordt om aan (een deel van) hun eigen gebruiken vast te houden. Veertig jaar aan onderzoek naar spanningen tussen groepen laat zien dat juist contact tussen beide partijen de manier is om deze spanningen en dreiging te laten afnemen. Ufkes: “Het laatste wat je moet doen is dus contact tussen groepen proberen te voorkomen”!

80 | De Lijfstijl

Basisbehoeften

Het is moeilijk om als nieuw lid van een groep geaccepteerd te worden. Wanneer je als individu niet binnen een groep geaccepteerd wordt doet dit dan ook iets met je zelfwaardering. Ufkes: “Mensen zijn groepsdieren en hebben zicht evolutionair ontwikkeld binnen groepen. Niet binnen de groep geaccepteerd worden heeft dan ook negatieve gevolgen voor onze psychologische basisbehoeften. Denk maar aan onze emotionele behoeften zoals intimiteit en de behoefte om ergens bij te horen. Maar ook behoeftes als het verwerven van betekenis, zekerheid en status vinden we terug in een groep. Deel uitmaken van een groep is voor ons als mens dan ook een belangrijk onderdeel van onze persoonlijke identiteit”. <<<

‘Het laatste wat je moet doen is contact tussen groepen proberen te voorkomen’

81 | De Lijfstijl