De Republiek In 1648 willen Staten van Holland het leger inkrimpen (na vrede van Munster) Willem II...
48
Hoofdstuk 4
De Republiek In 1648 willen Staten van Holland het leger inkrimpen (na vrede van Munster) Willem II wil dat niet -neemt aantal regenten gevangen -pleegt
De Republiek In 1648 willen Staten van Holland het leger
inkrimpen (na vrede van Munster) Willem II wil dat niet -neemt
aantal regenten gevangen -pleegt mislukte aanslag op Amsterdam In
1650 sterft Willem II plotseling (pokken) Zijn zoon Willem III 8
dagen daarna geboren
Dia 3
Op initiatief van Holland Grote Vergadering Afspraak: geen
nieuwe stadhouder 1 ste Stadhouderloze tijdperk (1650-1672) Johan
de Witt (Raadpensionaris sinds 1653) feitelijk leider van De
Republiek Dagelijks bestuur functioneert door bestuurskwaliteiten
lokale regenten De Witt handelt in het landsbelang, maar dit is
volgens hem vooral het belang van Holland
Dia 4
Tijdens deze periode tegenstelling prinsgezinden en
staatsgezinden Staatsgezinden hebben de overhand In 1654 Acte van
Seclusie Oranjes uitgesloten van het stadhouderschap In 1667 Eeuwig
Edict Afschaffing van het stadhouderschap In 1672 Willem III weer
stadhouder Prinsgezinden de overhand In 1702 dood Willem III
(kinderloos) 2 de Stadhouderloze tijdperk
Dia 5
Geen krachtige Raadpensionaris Ontstaan oligarchie van aantal
regentenfamilies die zeer zelfstandig regeert in de gewesten
Frankrijk In 1643 sterft Lodewijk XIII Lodewijk XIV is 5 jaar
Kardinaal Mazarin bestuurt Van 1648-1653 de Fronde (opstand
adel)
Dia 6
In 1661 Lodewijk meerderjarig gaat zelf besturen Absolutisme
gebaseerd op Droit Divin -ministers persoonlijke dienaren van de
koning b.v. Colbert (Min van Fin.) -provincies bestuurd door
intendanten -lettres de cachet arresteren en opsluiten
tegenstanders (zonder proces) -strenge censuur -sterke uitbreiding
leger onder controle van de staat -staatskerk (afschaffen Edict van
Nantes )
Dia 7
Engeland Oliver Cromwell (puritein) dictator steunend op het
leger (1653 parlement ontbonden) In 1658 volgt zijn zoon Richard
hem op Moet een nieuw parlement toestaan. In 1660 Restauratie
(herstel Stuarts op de troon) Karel II Moet grote invloed van het
parlement toestaan (m.n. geen belastingheffing zonder hun
toestemming)
Dia 8
In 1685 broer Karel koning (Jacobus II) -was katholiek benoemt
veel katholieken -stuurt parlement weg Jacobus krijgt een zoon
angst voor katholieke overheersing Engeland In 1688 Glorious
Revolution -parlement zet Jacobus af -haalt Willem III en Mary
Stuart naar Eng Willem verslaat Jacobus (vlucht naar Fr) Willem
tekent Bill of Rights (rechten parlement vastgelegd) Engeland
parlementaire monarchie
Dia 9
De Republiek en Engeland Tussen 1648 en 1660 -enerzijds
handelsconcurrenten 1 ste Engelse zee oorlog(1652-1654) -anderzijds
gemeenschappelijk belang Eng geen Stuart op de troon De Rep geen
Oranje stadhouder Acte van Seclusie op aandringen Cromwell
Dia 10
Tussen 1660 en 1672 -nog steeds handelsconcurrenten 2 de
Engelse zee oorlog(1665-1667) -anderzijds samenwerken tegen
Frankrijk 1668 verbond Eng-De Rep In 1670 Geheim verdrag van Dover
(Engeland omgekocht door Lodewijk) in 1672 3 de Engelse zee
oorlog(1672-1674) In 1688 Willem III koning van Engeland (Personele
Unie) bondgenoten tegen Fr
Dia 11
De Republiek en Frankrijk Frankrijk wil hegemonie in Europa en
natuurlijke grenzen (Rijn) -tot 1659 oorlog met Spanje over
Zuidelijke Nederlanden -De Republiek zoekt samenwerking tegen
Engeland 1662 verbond Fr-De Rep In 1667 valt Frankrijk opnieuw
Zuidelijke Nederlanden binnen In 1668 Triple Alliantie (De
Republiek,Engeland,Zweden)
Dia 12
In 1672 aanval op De republiek (Hollandse oorlog 1672-1678)
Rampjaar Aanval van Engeland, Frankrijk, bisschoppen van Munster en
Keulen (willen gebied in het oosten van De Republiek) -Frankrijk
bezet groot deel van De Rep. (landleger verwaarloosd) -Hollandse
waterlinie voorkomt bezetting Holland en Zeeland -aanval Engelse
vloot afgeslagen(De Ruyter)
Dia 13
-paniek in Hollandse steden (regenten radeloos, volk
redeloos,land reddeloos) -aanvallen op staatsgezinde regenten
(willen onderhandelen) velen afgezet -De Witt krijgt de schuld
afgezet en daarna vermoord -Willem III eerst
kapitein-generaal,daarna stadhouder drijft Fransen terug Gevolgen
binnenland -Willem verzet de wet (pro Oranje regenten benoemd)
Dia 14
-breidt macht van de stadhouder uit -hervormt staatsbestel
Republiek niet Gevolgen buitenland -evenwichtspolitiek De Witt
mislukt -Willem wordt grote tegenstander Fr smeedt internationale
coalities om machtsevenwicht in Europa te herstellen -versterkt
band met Engeland trouwt in 1677 met Mary Stuart II (dochter
Jacobus II) -in 1688 koning van Engeland
Dia 15
3 coalitie oorlogen tegen Frankrijk 1-Hollandse
oorlog(1672-1678) Vrede van Nijmegen Frankrijk moet veroverd gebied
teruggeven 2-Negenjarige oorlog (1688-1697) Vrede van Rijswijk
-Willem III als koning van Eng erkend -veroverd gebied terug -De
Rep mag troepen in Zuidelijke Ned legeren tegen Fr aanval
Dia 16
3-Spaanse Successie oorlog (1702-1713) Vrede van Utrecht
-Zuidelijke Nederlanden van Sp Oost. -Rep krijgt delen van Limburg
-delen Zuid Ned naar Frankrijk De Republiek blijft berooid achter
-einde rol in internationale politiek -overgaan op
neutraliteitspolitiek
Dia 17
Van 1648 tot 1660 gaat het nog goed -Middellandse Zee als
handelsgebied open na vrede met Spanje -geen last meer van
Duinkerker kapers Vanaf 1660 stagnatie en na 1672 achteruit door
opkomst van Engeland en Frankrijk (protectionisme) -Engeland Acte
van Navigatie (handel met Engeland alleen met Engelse schepen of
schepen uit het land van herkomst)
Dia 18
Verloop 1 ste en 2 de Engelse zee oorlog -Frankrijk
Mercantilisme(heffen van invoerrechten zg tarieven en subsidies
voor eigen handel en nijverheid) Daardoor -terugloop succesvolle
bedrijfstakken bv Leidse textielnijverheid -terugloop Oostzeehandel
en dus scheeps- bouw -achteruitgang haringvisserij Uitzondering
koloniale handel (groeit nog)
Dia 19
Daardoor lagere belastingopbrengsten (ondanks verdubbeling
belastingtarieven) Daarnaast oplopende schulden door coalitie
oorlogen In 1714 te betalen rente op staatsschuld hoger dan
belastingopbrengsten In 1715 De Republiek failliet
Dia 20
Gewetensvrijheid en tolerantie norm -controle,censuur en
vervolging praktisch lastig(ontbreken sterk centraal gezag)
-principieel wenselijk geacht door regenten (gunstig voor de
handel) Gevolgen -veel buitenlandse publicaties in De Republiek
gedrukt bv werken van Hobbes,Bacon en Milton -internationale
wetenschappers naar De Republiek bv Descartes,Spinoza,Bayle
Dia 21
Maar grenzen aan de tolerantie Boeken kunnen na verschijnen
verboden worden -boeken met kritiek op de regenten -boeken over
theologie bv Balthasar Beckers (tegen heksenvervolging) en werken
van Spinoza na zijn dood -pleitte voor democratie -ontkende bestaan
van God
Dia 22
STAATSGEZINDEN (LOEVESTEINSE FACTIE) PRINSGEZINDEN
(ORANJEKLANTEN) -geen stadhouder -soevereiniteit bij gewesten (Ware
vrijheid) -pro Franse politiek -voor versterking vloot tegen
Engeland -aanhang vooral onder adel en gewone volk -aanhang vooral
in Holland -wel een stadhouder -soevereiniteit bij Staten Generaal
-pro Engelse politiek -voor versterking leger tegen Frankrijk
-aanhang vooral onder regenten en middenklasse -aanhang vooral in
oosten
