QJF. F.DE

RITU EXCOMMUNICATIONIsINTRA ET EXTRA

ECCLEsIAM,Dissiertatio Philologica

QUAMPermistu AmplisTimsE Fa-

cult. Philosoph. in Regia Aca-demia Aboenli,

pra:side

VIRO PRMQLARIss1MODn.M. joh.berenr

9»iivescm/PhilPract. & Hist. Prosi Ord.Placido honorum suhmittit examini

ANDREAs sANDEL,In i6g£.

HOLMIAE, ex Ossicina Olai Enass.

; - :/> ■M0 )/3 JTI !tmoi Tkola .: rct /> irm

• ;MAKELPD3 ■

-'otiiH db :ril3ti(IMAUO

-■-.•I "V .:I \ JUUrn^':-n

THEs. I.

<0n perperamnec abs re me sa-■cturum arbitror, si[juxta plerisq; rece-ptam methodum,

secundum il-•iud Epicteti : a,^z*t

stetruv £7n'<rxeipis £91 , circa vocis evolutio-nem paucis morer. Quod tamen ita in rcplana faciemus, ut statim ad propositumseu rem ipsam properemus. Excommuni-cationis vocabulum quantum mihi con-siat,Latio olim ignotum suit, tametsi rei i-psius quaevoci huic subjicitur,quaedam nonobscura indidem deprehendamus vesiigia.Qui tersius aliquanto ex mediae aetatis seri-ptoribus loqui amaverunt, ii se?pius extracommunionem sacere , a communionesuspendere dixerunt. Videatur sulp. sev.1. z. siist. sacr.Castigatissimae latinitatis seri-ptores idem dicere videntur, quoties sa-

*

_—- _

2eris interdicere alicui voluerunt, & illud■proculesle Prosanir ingeminant. soletetiamhaec excommunicatio accipi pro exilii spe-cie- , quae alias proseriptio dicitur qua o-mnia humanitatis jura&vicissitudincs ossi-ciorum interdicebantur, seu judicialis cen-surae erat* qua violatoribus pacis publicae,aqua& igni interdicebatur, ut his siubsidiis,quibus vita humana contineatur, deflituti,in alias, terras migrare* cogerentur quodetiam Ovid L4. sast. indicat

■dn quod in his vita eausa esi, hacperdiditexui

His nova sit conjunx,bae duo magnaputant.In cujus locum deportationem substitutaraasfirmant jureconsulti,ut colligere est ex 1.3.ss ad legdul.Pecul. &a- speidelio p.m.105.Dicitur etiam haec excommunicatio aliasBannurrr, cujusvocis varias derivationescui volupe fuerit scire,potest adire dictumspeidelium p. 105.&x. Graecis quoque ean-dem hanc consuetudinem in usu suislecon-slare potesl vel ek svetonio qui 1. 6. deNe-rone resert, eum quo tempore in Graeciaperegrinabatur Eleusinis'' (aeris, quorumminatione impii & scelerati, praeconis vo-ce- sobmovebantur, interene haudqua-quam ausiarn suisse. Huc spectant graeco-

3mm j&}tvrlsjAm<c Etsi hunc ini-tiationisritum in quibusdam latius paterecrediderim quippe cum non ad sacra Tin-cte proprieqj lic dicta, sed etiam ad scholas& ea veterii quaePhilosbphoruvocibus crebro personabant, pertinuissevideatur. Hinc bipartita illa methodusfluxit (c a.H.Poa.uA]t;^, de quasciunt, qui vel leviter in Pythagoreorumdogmatibus sunt pesivtisievoi.

TheC i.

Ceterum ut adhuc in excommunicatio-nis notionem intimam altius penetremus,lucem ei ex oppolitis quoque accendamus.lycisjici yap ttecsio, pa}&oy (pcc.usjai.Ad melius itaque intelligendam excom-municationis naturam conducere videtur,si quid Kotva/ut sit in steris, spectamus. Hocvero illustrari quodamodo potest ex ea,quam in civilibus zoi.vuvia,s vocabulum ob-tinet, significatione. Ubijurium civitatisaequalem quandam inter cives participa-tionem hac voce designari satis conslat,vid. Boecl. Inssi Pol. 1. 1, c. i. Ab h<\c itaqueut dicerecaeplmus non multum abluderesacrorum communio videtur , quam eo-rundem templorum rituum ceterqj-umq;eodem pertinentium rerum aequali usu acfruitione conslarearbitramur. EsTe hanc

4sacrorum «.oivaviavfirmam satis ac validamad hominum animos conglutinandos & inconcordiaretinendosmlurimis scriptorumlocis demonstrari pollet, si commentatio-ni liberd indulgeremus Nunc id tantumobservetur, quod apud Livium exstat deAnnibale, cunctis miraculo sllisse, tot gen-tes, nationes, populos, linguis , [aeris institutisdiversos ea animorum concordiasub moderami-ne ipsius vixijse, qua: optari facilius, emamsperari in tantarerum omniumdi(E3«antiasolet. Diligenter autem notandsi ests mul-tum inter se diserepare ab alterius gentis sa-cris submoveri & suorum sacrorum com-munione expelli. Quamquam enim respe-ctu eorum , a quorum sacris excludunturexcommunicati quoque illi quodamododici postunt,quia peregrinis arcentur; ma-gis tamen proprie excommunicari dicun-tur ii, quos scelusprobrumque in se admisisum velutputrida aut certe contactu noci-va membra, extra illam, qua antea conti-nebantur , consociationem exegit atqueproturbavit. sic etsi Romani olim pere-grinam disciplinam sacrificandi, sacraqueexterna cum sacrisiculis vatibusq; soro,Circo, urbe prohiberent, memoranteLi-vio 1. 59. c. 16. proprie tamen stricteq; lo-quendo, qui arcebantur, excommunicatos

5vix nuncuparim. Quemadmodum necillos, quos Judaeorum ratio ab sacris suiscohibuit ac repressit. Quorum institutumcum carpit Juvenalis satyr. XIV. his verbis

Non monstrare vias eademnisi j.'aera colentiGsuasitum adsontem solos deducere verpos

respexisse videtur nimium ejus gentisrigorem etiam circa illa quae innoxiae utilitatisadeoque cui vis, modo solam humanitati»notam asserat,praestanda esse juris naturalisconsulticensent. Qua in re licet salibusnonprorsus intempestivis utatur, Judaeo-rum tamen instituct rationem non penitusperdidisse aut peiyrere voluisse existiman-dus est : Nobis enim conslat gravissimtyDivinae legis comminationibus ab exter*norum commerciis populum hunc suisseretractum vid. Lev. 18. 3. & 20. 23. sed ne/sic quidem omnem illam satyricam no-tam sibi facile eluent homines prae-posteri etiam ex salvatoris ipsius ap-probatione JWa'isysjeg tov xavuTret, ty,voIKctsjtqXov KcsctTrivosjtq Matth. 23. 24. Ghri-stianos quoque olim ab Ethnicis a sacrisipsorum suisTeremotos vel ex illaa-ei conslare potessi qua prosani ab inspe-ctione mysleriorum hunc in modum ar-cebanture» ris ct&e&ytPi&qKei dylcov (sivysv.

6Non tamen propter hanc exclusioncmquaa communione sacrorum prosanorumad quam, quatenus Christiani, neutiquamadspirabant, segregabantur , Christianosullomodo excommunicatos perhibendosjudicamus.

Thes. j.

Patet hinc excommunicationis vocabu-lum proprie ad eos pertinere, qui ab ejusca:tus ac corporis sacris, cui aliascivili vin-culo adjunguntur, ob scelus aliquod siveverum live separantur exdu-dunturque. Quo ipso haud sciam an adhunc excommunicationis sensum strictiussumtum reserri queat prima parentumnostrorum expuliio. Nam ut admisTumfacinus ceteraque omnia hic sicile depre-henderim,castum tamen,a cujus sacrorumcommunione divellebantur,adhuc deside-ro, nili quis impietati Peirerii gratificandaopinetur, ut praeadamitas exorco revoce-mus. Interim quominus hoc exemplumritui excommunicationis quadantenuspraelusisle slatuimus,obstare nihil videtur.Propius huc spectare videtur exilium Cai-no irrogatum cum casde fraterna manuspronuper inquinasset.sunt nonnullicx Theologis qui verba illa Geneseos 4. v.

7»4. & i(5. sleexpulsione EcclesiasHca seu Ex-communicatione praecipue exaudiendaarbitrantur. Quadere consulatur Phei-serus in vexatis. Equidem cum ob desi-gnatum parricidium tum pro cetera suaimpietate, qua memoriam suinon nisi in-samem polleris relip^uit, haud indignussuit,in quem Ecclesiae disciplina censonumhoc telum primum vibraret Exserta ta-men magis est illa gravissima Numiniscomminatio, quae habeturGen. 17. v.14.ubi denuntiat ipse Deus e numero caetuqjsuipopuli excisurum se, quicumq; praepu-tii deponendi negligens, contumacia nonobsequio debito ad divina jussa respondc-ret. Neque attinetobjicere, eos nonEe-clesiae ligantis cenlione, sed Dei ipsiusabFccleliae limine suisse sequestratos. Nahihic judicandumomninovidetur,obimpium consccleratumque animum abeo, cui jus istoc competit anumero gregisDivini tantisper removeri atque excludi,donec saniora pati consilia mens incipiat.De cetero, sive censura haec ab eo exeri-tur, cui jus hoc primario ac radicalitercompetit,sive ab eo,qui participati tantumjuris agit, parum interesse existimamus,Posleriores vero Judaei hunc sere ordinemsecuti sunt, ut qui leviora commiiit pecca-

8ta, utpote Rabinum Magistrum aut Docto-rem contemsit, vel proximum suum voca-vit servum, vel verba Rabinorum sprevit,& cetera quae Leusten in de poen.Eccl. enu-merat, separaretur ad distantiam 4 Cubi-torum a societate uxoris aliorumque per30 dies, sed siresipiseentiam non ageret du-plicabatur & triplicabatur poena, quae spe-cies excommunicationis sere respondetprohibitioni inEcdesiis nostris, qua mem-bris Ecclesiae interdicitur s.Caena.Erat prae-terea talis rmao aspectu saedus, cum nectondere nec lavare sc licuerit. si temporehocce moriebatur, lapidabant tumulumejus, ad indicandum quod fuerit lapidatio-ne dignus, & haec species excommunica-tionis dicebatur rpo. Qui vero majori-bus se miscuit peccatis ejiciebatur e syna-goga cum maledictionibus & diris, ubi ta-menLeusten asfirmat his licuisse templum& synagogam quidem intrare, sed per si-nistram viam, & hanc excommunicatio-nem videtur Deus intelligere Gen. 17.14.G)uinon circumciditur

, exseindetur e populissui*,c[\ixverba,postquam variam a variis si- 'gnificationem traditam enumeravit,sic ex-ponit, quod salis& in hac vita & posl hanc.si modo non resipiseat, e caetu sanctorumexcludetur,Formulam, quatalis aTtoa-wa,-

9yuy(& excommunicabatur, cui volupe estscire, adeat dictum Leusten , quam nosbrevitati litantesreliquimus & haec speciesexcommunicationis dicebatur cir- sivero peccator post omnia humana mediatotaliter &sinaliternon resipiseeret, de-stinabatur soli judicioDivino,uteo periret,nec amplius adEccldiamrediret, qua spe-cie excommunicationisvidetur AlexanderFaber Aerarius 2. Tim. 4. &

hanc speciem excommunicationisvocabant.

Thes. 4.Breviter hic ritu excommunicandi

apud Hebraeos delibato,ulterius progredi-mur ad Ecclesiam primitivam, cujus o-mnium primam censuram Ecclesiasticamcum inspicimus, invenimus illam conjun-ctam suiste cum corporali & quidem ex-traordinariaaliqua castigatione, quemad-modum Apostolo Petro Ananiam & illiusuxorem ob manisestum mendacium, subi-ta morte intersiciendipotestas suit, Act. 5.sic etiam Elymas lumine oculorum abApostolo Paulo privatus est, quod Evan-gelio restitit. Causa autem horum dono-rum extraordinariorum in Apostolis suitdesectus Civilis Magistratus,quo temporeEcclesia N. erat, quare dedit

10Christus Apostolis hanc potestatcm extra-ordinariam, utEcclesiaedecreta & consti-tutiones,contra omnes suos hostes& trans-gressoresrata forent. Quamdiu.autem haecvis extraordinaria mansit incertum est.Cae-tu vero Ecclesiae congregato & aucto, eratexcommunicatio communissimum suppli-cii genus, quo transgressor ab Ecclesia se-questrabatur, usq; dum poenitentia agebat.Haec excommunicatio variis a variis au-ctoribus, nominibus esserebatur, quemad-modum Cyprianus variis in locis, voce ab-stineri utitur. sic etiam Graeciquod tales transgressores a communionepiorum separabantur; sic etiam tx,x,07s]i<raj

'jyjs Koivomets TrccisotTrutriv , ac ex.si/jg1 sKKAtjiricts dicebantur. si peccator sue-rit sacri ordinis , tum ab officio remo-vebatur & si vel postea poenitentiamegisset, nunquam priori officio sungi il-li permissum erat, sed in numerumEaicorumreserebatur. sie cum CorneliusEpiscopus Romanus narraret Fabio Epi-scopo Antiocheno de ordinationeHaereti-ca Novatiani, dicit Eusebius Hili. Eccles.1.6. C. 43. Exiliis (Tc, Episcopis ) unus pau-lo poji ad Ecclesiam rediit, peccatum silum de-plorans ac consitens , quem etiam populo eunti0pro illo intercedente, ad laicam communionemrecepimus, summus autem gradus aqud illos

11erat, ut qui praefracte poenitudinem patra-torum scelerum penitus abnueret, satanaedivexandus traderetur. Cujus exstat cx-emplii excommunicationis apud Paulumi. Cor. 5.5. Qui autem hujnsmodi exsecra-tione a communione Ecdesiae relegeba-tur, eum Graeci umsepa, vocitarunt. Huicne quidem ad templi amplius postes acce-dendi potestas, sine interveniente emen-datione, dabatur. Funestarunt memoriamnominum suorum hujusmodi excommu-nicatione Hymenaeus, Alexander aliiquequorum in sacris exstat facta mentio. Atrarior atque dirioraliquanto excommuni-catio habebatur illa, quae voce maramatha.peragebatur vid. 1.Cor. 16. qua denuncia-tionem adventusDominisignificari voluntinterpretes. Qui hoc excommunicationispercellebatur sulmine, a conversatione o-mni cum popularibus suis excludebaturat-que intestabiles prorsus ducebantur. Quo-rum nomina sieut e libro vitae putabanturexsculpta erasaque.vid. Alex.Rossi p.m.31.

Thes 5.Pertinet huc quoque lapsorum poeni-

tentia per certos inEcclcsia primitivaN.T.gradus ordinatadispensataq;. Primus dice-batur 7r^o^Aa,virig ubi homicidae aliiq; sce-lerati antetempli sores ab omnibus separa-ti 4 annos stabulabantur ingredientes sup-

12plicevoce orantes, utpro sc intercederentatque deprecarentur. secundus gradus

vocabatur, ubi lapsi intra Eccle-liam quidem post cathecumenos, alios 4annos stabant, tantum ut verbutsiDei audi-rent, sed eo peracto, statim exire jubeban-tur, tanquam precibus indigni. Tertiusgradus vtt 07rjcoa-ea( veniebatnomine, quaeinteriorquaedam admistio suit, ubi iterumaliquot annos morabatur, & cum cathecu-menis precibus publicis intererant. Adcla-mante autem Diacono : ite cathecumenimista est, peenitentes simul cum cathecu-menis templo esserre pedes cogebantur.Obiter autem hic de cathecumems notan-dum est, neque eos anteperceptum bapti-smum ad Eucharistiae mysteria admiflos,atque, quoties inter concionandum my-sterii hujus, iis praesentibus, siebat mentio,toties aenigmatis & parabolico expolitio-nis genere mysterii tanti revelationem de-claratam. Quare & hi excommunicatioquodammodo accenseri poterunt.Quartusgradus nuncupabatur, ubi inter si-deles quidem consistebant & in omnibuscum illisejusdem erant conditionis, neccum cathecumenis, cum missa celebraba-tur, exirecogebantur, sed Eucharistiae ta-men participes fieri nondum poterant.

13AtquC hactenus excommunicationis gra-dusenumerati, quin tv psgei rm ad cumquem describ|mus excommunicandi ri-tum reserri possint, nihil obstare videtur.Nam dytaguaruv con-tinebat, juremeritoq jeximendum arbitra-mur. vid. stratem. Eiisl:.Eccl. p. 398. seqq.De cathecumenis autem quod diximus itacapiendum volumus, ut non nisi impro-prie intelligantur excommunicari dici posise. Id vero ex superioribus facile intelli-gitur, quippe cum jam antea nominamuseos tantum excommunicatos per-hiberi posTe, qui ab eo corpore caetuque,cui pridem jungebantur, separati divulsiq;suere ; facile ratio limitationis distinctio-nisque apparebit, in illis, qui non dum perbaptisinumEcdesiae inserti corpori erdnt.Ceterum ut inEcclesia latinaAbstenti, Ex-communicari , Anathematisati, ita apudGraecos erant iisdemrespondentes vttottUvrrovjee, TrqoKhaiovjig.Peculiarisautem erat illa excommunicatio, qua Ju-daeorum natioutebatur adversus samarita-nos, neque hic forte quatenus ex omissisaliquid peto, praetermittenda. Fiebat illaquadam cum solemnitate tubarum, clan-gorem excitantibusLeviris, priusque exe-crationis in eos concepta: Exemplum reci-

14tantibus, quod non samaritanosmodo,sedqui cum illis conversabatur una exeera-tione involvebant. Hoc publice deindeinteromnes tribusrecitabatur, ut scirentomnes a samaritanorum sodalitiis atquefamiliaritate sedulo sibi cavendum absti-nendumque esse.

Thes. 6.Ratio autem hujus severitatis exercitae in

Ecdesia Dei, haud dubie ex poenarum in-dole, ad quas excommunicatio reserri de-bet, depromenda venit. Cum igitur secun-dum magnumillum Grotium 1. i.cap. 20.

constct poenas omnes ad tria haeccereserri,utilitatem ejus, qui peccavit 5 ejus, cujusintereratnon esse peccatum; denique indi-stincte quorumlibet ; ambigendum noncst, quin itidem Ecclesiastica haec vxsscria,atque KoXettru eosdem sibi habeat proposi-tos sines,eandem metam.Quam autem uti-lis sit haec disciplinae ratio in omni societa-te, propefrustraneum duco intanta rerumluce operose disserere. Nec minus in Ec-desiastico caetu, quam civili ea opus esse,quivis intelligit.Tametsienimsatis conslatpraesentiore curaDeum Ecclesiae suae spon-saeque moderamen sibi in his terris ado-ptasse, quam alioru caetuum societatumq;:Tamen nihil obllat quominus protervia

15haec ac non raro lascivies, idoneis castiga-tionibuscompesci & ad aequi justiq; haoi-

opus est,reduci queat, debeat-que. Bene ille apud icilv £?t

tTTt rxg ci&tciiv-Tetg Quare nec Ecclesia, peculiarisDei civitas & in qua vitae sanctimonia,etiam ad exemplum aliarum civitatumducere debet, disciplinae exsors relinquipenitus debuit. sunt autem leges nihilaliud quam praecepta meliorum morumvitaeque honestioris: At haec usum nullumobtinebunt, nisi poenarum sanctionibuscommuniantur, in quibus id praecipue spe-ctandum, ut sua magnitudine doloreque,quem incutiunt, exalperent dulcedinem acillecebram illam peccandi, quae ex gustudelictorumplerumque redundat. Nemoenim sere gratuito malus est; sed aut ma-nifestis praemi# aut spe, aut specie sane cu-jusdam boni ad peccandum impellimur.Hactenus igitur intendenda castigationisacerbitas, ut ad blandam illam carnis sire-

nostrae velut obsurdescant. spe-ctat autem id ad cujusvis societatis mode-ratores, quam varietatem ratio disciplinaeex ipso temporum diverso habiturequiritatque exposcit. Est enim ubi iTrTjatng quae-damexigitur jEst & ubi avung locum suum

16habet. Haec omnia quomodo constituen-dasint facile constituet,quiexemplis vita:probe instructum animum ad publicae reitractationem adtulerit. Cum de poenis hicagamus, quatenus illae cum in veteris tumnovi soederis Ecclesia exercitae suere, oc-currit quaestio,de suppli-cio crucis, an scilicet illudinter Judaeos or-dinarie locum habuerit. Ubi tamen facilevidet B.L. me in hac quaestione,quae a no-stro argumento, aliquanto remotior est,potius to djrtcpvtspovevjoy, quamspectasse. Neque enim aliascrucis suppli-cium ad excommunicationem quicquamin specie pertineat. sub uno interim poe-narum genere facile concordabunt. Eit il-la gravissimorum quorundam scriptorumadsertio, hocce supplicii genus, non minusJudaeis quam ceteris gentibus notum usur-patumque suisse. Quam in rem advocaripotest Baronius, spondanus multique alii,sed quum ventum est ad verum, sensusmorcsque repugnant. Exemplis enim le-ctionumque auctoritatibus adeo sententiaillaobruitur, parum ut sani coloris ei ines-se, facile deprehendatur. Adeat, cui otiumest,super hac reCasaubon: in exercitationi-bus ad Baron. Eexercit. 16. sect. yy.Joh.Gerhardum in Harmonia Pactionis cap. 15.

17Calixtum in concordia Evangelica 1. 6.c. mGrot. in annotatis Evangelicis p. zos. cuiomnes satis luculenter docent, a Romanis,Persis, Graecisque hoc excogitatum cre-broque,etsi cum quodam discrimine,usur-patum. Nam apud Graeae s& Pcrsas, mo-do diritas facinoris sesaerat, raro perso-narumhic diserimen agebatur. Apud Ro*manos vero inservos peculiariter hoc sup-plicii genus constitutum erat. Unde fre-quens is metus servis apud Comicos ap-pingitur. Apud Plautum in Milite glorio-so \servus,Koli, inquit, rmniturtseio crucem mi-hi futuram sepulchrum , ibi majores mei sitisunt, pater, avus, proavus , Abavus, Quarequod ad supplicium soc attinet accom-modati] sospitatori nostro Christo, a spur-cis impiisque sudaeis, tenendum est jam du-duma gentilibus ritibus in peregrinos He-braeum populum trarsivisse. Praecipuepostquam Pompei armis devictus imperiiRomani majestatem agnoseere atque re-vereri occoeperat. Et in turbonem,qualemChristum caeca impiaque gens illAinterpre-tabatur, servile supplicium optime qua-drare videbatur; plus quippe quam aliudullum ad insamiam valiturum.

Thes. 7.Ceterum ut ad ordinem revertamur &

18asl Excommunicationem, notandum veroejus ului scedissimum progressu tempo-rum a Prassiigiatoribus & divinorum inssi-tutorum depravatoribus abusum adjun-ctum suisse. Praecipue insamiam suam hocslagitio adaugere voluilse videntur Ponti-sices Romani, qui (olis sibi Clavis ligantissolventisque potestatem concessam clami-tantes, motus turbasque ingentes inEccle-siaDei scepissime hac re concitarunt. Mit-to Victoris praecipitem audaciam, quanonunum hominem ied universam orientisEcclesiamab occidentali in controversiade celebrationePaschatis dissidentem anathemate serire haud quaquam verebatur.Quod facinus hactenus inEcclesiainusita-tum, non paucis cordatis hominibusipsiq;Irenaio vehementer stomachum movit.Hinc de eo socrates lib. 5. c. 22. apelqa,inquit, Qtoaavstiig dKowuvrjcrlav ro'ig ev rtjaena aTte^BiAe, supra modum xstuans eis, qui inAjia contrarium sentiebant , sacrorum commu-nionem denegabat. Primus hic suit, qui su-percilium Pontificale nimis aperte extu-lit atque offendit; non tamen postremus.Quis nesicit, qua?,quantaque passus sit Hen-ricus IV. a Gregorio VII. cum primo exse-crationis sua: mucrone percussum varieper Rudolphum severum adversarium i-

19psi concitatum, lacesseret, mox excitatoadversus Patrem silio, Regalibus eundemse abdicare compelleret, iterataq; fulgura-tione adversus eum detonaret.Nec desunt,qui memoriae prodiderunt, tanto inopti-mii imperatorem odio Pontificem exaspe-ratil suisle, ut hostia in ignem projecta, dia-bolicis artibus resciscere discuperet, quemsata terminum praescripsisTent vitae impe-ratoris. Adeo scilicet, ut exclamat Vel-lejus, odium, ceruminibus ortum, ultra metum

durat, ne quidem in vittis deponitur, nequeante invisum ejse definit, quam ejse desit. Con-gruunt haec probra ei Pontifici, quipessi-mis artibus ad eam dignitatem prorepse-rat. Constanter enim traditur Brasuti co-qui opera abusum ad veneno cibos insi-ciendos ■, quo postquam conciderat Bene-dictus ejus nominis Nonus, cathedramGregorius sine populi suffragio invasit.Imitabantur decessorem Urbanus & Pa-scalius, quare factum, ut ultraquinque an-nos a morte Henrici nemo corpus ipsiusterrae mandare,solitisq; sepulturaeritib? ex-ornare auderet. Expertus suit eademtan-demPontificum tela etiam impius ille in-gratusque silius HenricusV. Quam autematrociter publicae rei tranquillitas hujus-modiPontificum ausis consauciata accon-

20yulsasuit, ex eorum temporum historia,abunde agnosei poterit. saepe quoque innundinationestrasmigravit temerarius hicexcommunicandi abusus. Quippe Grego-rius Nonus postquam Fridericum II. tar-dius quam volebat Pontisex, ad bellum sa-crum prosectum cxcommunicaverat; re-secrare conceptas impie dirasante abnuit,quam centum viginti mille aurimmus Ec-clesineRomanae persolveret. Quam pecu-niarum Atj<riv Imperator ne feliciss ima qui-dem expeditione declinare ac redimereapud avarum Pontificem valuit. Felix ta-men utrinque Fredericus suisset, si hacte-nus malum stetisTetj sedipse dum aberat.Pontisex suo sulmine, seditiosisque machi-namentis essecit, ut ingens rebellio rede-unti imperatori quasi in ipso limine oc-curreret. Desecerat,praeter aliasregiones,universa Apuleja, non sine magnis moxcladibus ad officium redigenda. Verumpost quam nimia jam insolentia ac Tyran-nide Tarpejus ille Vaejovis sulmen iterumadversus innocuum laudatissimumquePrincipem conquassarat, adeo hoc omni-bus bonis, etiam ipsius Pontificis satelliti-bus indignum visum , ut universam indeItaliamlonge gravissima Guelphorum Gi-bestinorumq; factio distraxerit. Quorum

21hi essari indigne illatam injuriam molesteserebant: illi Pontificum Tyrannidem ar-mis propugnare parabant r Duravitquehxc factio annos plurimos magna infinito-rum hominum utrirsjue strage. sic Cle-mens VI. Ludovicum pacis amantissimumcommunionesulpendit. Gregorius III. inConcilio Romx habito Leonem impera-torem Constantinopolitanum ab Ecclesiaelimine sequestravit. Cujus facti causa dignaprosecto est qux in periculo imperatorisinseribatur. scilicet db sublatum scedissi-mum ’&avo\tCjqeietg abusum, & ob diu ex-ercitamimpiam ei opemetvremotam,ju-rium EcclelixDei exsors factus est a pessi-mo sacrisiculo servorumqueservo, impe-rator optimus. Involvebat haec excom-municatio etiameos universos, qui idolo-latriam hanc tollere atque abolere alla-borarunt. Qua de re videatur Csispinia-nus. Ab Innocentio pari licentiaprimumPhilippus Frederici primi silius,- Mox Ot-to Quartus sulmine adflati suerunt. Illequidem, quia actutum ad crepitum digito-rum Pontificiis ablistere imperii conten-tione detrectavit : Hic quod latisundiaItalica, quae iniqvus posTessor Pontisex de-tinebat, imperio & antiquis Isentimisquepossessoribus asserere fuerit adgressus. Ve-rumenimvero quid opusest ut inre con-

22sessa & orbi universo notissima diutius im-morer, praecipue cum etiam hodierno diesoedissima ausa sua Pontifices non plane re-misiere ' Equidem quwad Imperatoresadtinet, seculo huic nostro gratulandumessi quod discussa jam caligine ex prosun-do tenebrarum in lucem (ciendas ac veri-tatis emergere pars melior ac potior Eu-ropae casperit,- hactenus quidem ut Ponti-sicum sulminahaec pro brutis & satuis, utreipsa sunt, imperantium pleriq; habeant.Quod tametsi non ita seculo nostro proprium sit, quin& plurimi eadem altoani-mo spreverint ; haec tamen,quod vulgi ani-mus magis sobrius se insatuari non patia-tur ut ad minima illatonitruareverentiamPrincipis excutiat $ quodque nec ipsi Pon-tisices Imperantium majestatem tam pro-sane tractare crudeque amplius audeant,ea nostrum temporum peculiaris, Dei be-neficio,est felicitas. Alias satis constat in-ter eos, qui Romani Pontificis vestigia lin-gunt, annuatim stato tempore omnes or-thodoxos tanquam intestabiles quosdamdirisdevoveri & obtuso illo anathematummucrone seriri ac percelli. Ad quas ta-men diras exsecrationes nemo vere Chri-stianus hodie cohorrescit aut magis mo-vetur ,

guamsidura-silex autsiet Marpesia cautes

23Praecipue cum non obscuris sospitatorisnostri pollicitis sulciamur, futurum ut im-piae hujusmodi imprecationes in auctor^7

capita revolvantur. Permittamus igiturillis ritu semei convitiis suis maledictisqucpiorii caetus cx septicolli illa Babele quan-tum velint incessere: satis gnari maledi-cum istud prosanorum hominum mur-mur,postquam irrito sibilo aerem verbe-raverat in ipsos penitus recasurum.

Thes g.Qui attentiore mentis oculo haec omnia

lustrat & Judaicam & Primitivae & illiusquaepostmodum secuta est, excommuni-cationem, non accuset Ecclesiam nostramnovitatis, quasi Ecclesia nostra ex puroodio vel ex cerebro pastorum,discipIinamsictam exerceret,nam haec respectuEcde-siarum jamdictarum levissima est. solentEcclesiae nostrae hanc disciplinam in illapeccata tantum exercere, quorumin Eegi-sterio nostro suetico mentio clare & ex-presse no habetur,ideoqj tales transgresso-res Judicibus Politicis sidere non possunt.His primo ante oculos solent ponere illo-rum peccata,ad poenitentiam admonere;sivero non resipiseant, ab usu sacrae caenaeremovere. Multa& omnia adhuc placuitserenissimo nostro Regi tentare quamillos

24penitus ab Ecclesiae communione remo-vere, ita ut jusserit illos civilipoena ad poe-nitentiamallici. si autempost haec huma-na media, nullam poenitentiam sacerentillos tandem pastor a communione nontantumEcclesiae 5 sed etiam convectioniscum hominibuspraeter domesticos remo-vit ita ut [si aliqui intelligerenturillorii vi-ta & conyersatione uti, etiam hi poenaEc-deliastica puniantur. Haecsaltem attigissedc Ecclesiae nostrae excorhunicatione siusi-siciant,de ceterofrustraneum sane duco intanta luce, cum omnia haec dillucidepro-ponant nobis constitutiones Ecclesiasticaecapite decimo, diutius morari, ideoque adexteros pedem promovere volumus.

Thes. 9.Jam antea submonuimus, non sidum in-

tra Ecclesiae pomaeria,sied etiam apud aliasprosanas gentes excommunicationis huncritum exercitatum siuisse. scilicet cumomnibus natura instillaritsummum istudNumen quod universio huic moderatur,sianctissimum ac ab omni immunditiequam maxime remotum esTe 5 colligereobvium erat etiam hujusmodi esie eosoportere, qui ipsium propitium siaventem-que sibi habere exoptarent. Hinc elegan-ter sene.ca & prorsus ad mentem siacra-

25rum litcrarum. NecvistimU , inquit , licetoptima sini auros Deorum ejiho-nos i sedpia acretia voluntate venerantium ], i.

deBenesi c, (. Apud Hieroclem versus subDei ipsius persona ita habet (jruEver ssstear (tgojcur y octo [adnecto!/ hertrev oLvy,-

Piis hominibus magis delector,quam ip/o cale.Hinc Tibuli.lib.z.Eleg. i.

Casta placent superis,Neq; aliter Porphyrius sr£i dTtcyrp 1.2. to

phctslsov Tcreuv QuoisjcoVij&l&hyr, vtsog to toov bjvopetvuiv <tsr\ri&(§p> soAsTtet.Magnifice etiam & pieMinucius in octavioDeus , inquit, in nostra dedicandus est mente,in imo consectanduspetiiore.Litabilis hosiia bonusanimus,puramens&sincera conscientia. Cpui in-nocentiam colit,Deosupplicas, quijuJlitiam,Deolibat; quifraudibus abstinet, propitiat Deum ;

qui hominem periculo surripit, opimam victi-mam Deo cadit. Plinii hoc est Panegyr. c. j.Animadverto etiam Deos ipsos , non tam accura-tis adorantium precibus, quam innocentia &

santhme Utari. Plura hujus generis di-cta passim apud Ethnicos scriptores legun-tur, ex quibus manisestum est, persiiasissi-mumipsis suiste sanctos, quantum quidemhumanainfirmitas patitur, ac illibatos exi-stere eos debere, qui cum succesTu Diis sa-cere meditabantur. Hinc non est miran-dumvoluisse eos, quoties sael is operaban-

26tur, cos a se scparare atque a sacris sejunge-re,quos criminis alicujus insamia coinqui-naverat.Nam praeterquam quod vereban-tur merito ne ad ipsos velut contagionecontactuque malum serperet,quemadmo-dum solet mahu sepi/u simplict ac innocenti la~bem affricare , teste seneca. Et secundum Ju-venal.

Dedit hac contagio labem,Et dabit in pluressicta grex tottu in agris ,

Unitu scabie cadit porrigine porci,Tralaticium quoqueillud est rcisr®- st*vsKctT©-', our7rt(> scyvuv. Etiam id juresubvereri poterant, ne ob quorundaminsi-gnitam malitiam, sperato pietatis suae fru-ctu exciderent. Nimirum utestapud He-siod. op.& D. c. i. v. 138 ttoWcuu (c lypcTTettrairoAis kaks elvsyos crcu/gei, os rt s aEngaivei(c 1.2.c. 21, i. de j.B.&. P. qui more suo egregietotum h unc locum illustravit.Placuit igiturmultisetiam hujusmodi submotione a sa-cris coerctionem quandam adversus male-sicosexpromere, suae quoque detestationisac a talibus slagitiis aversationis testatiusquoddam hac ratione quasi exhibituri in-aigitamentum atque specimen. Et cumne in civilibus quidem negotiis facile quiscum probrosis sceleratisque hominibus

27commercium agitet; multo hoc mimis insiacris,quae peculiarem quandam sianctitno-niam exposicunt, libi concedendum judi-carunt; Hinc toties illa apudPoetas inge-minantur:

- — Procul o procul esle prosaniVirg. 6. ssineid.

-- - Grejsus removete Prosani.

Claudian. I. r. deraptu proserp. Prosanosquippe eos appellarunt gentiles, qui pro-brorum contaminatorumq; morum con-sidi sibi erant. Atque ex his, si qui turbaesiesie reliquae immisicuerint, post divulgatofacinore ad poenas siuppliciaque raptaban-tur. Cujus rei exemplum exssat de adole-sicentibus quibusdam Acarnanibus apudLiv. lib. ji. Perhibetur etiam Numen ali-quando, praesientiori vindicta audaculosil-los & impuratos, qui ceu dsavijToi irrumpe-re ad siacra eorum audebant, punivisse. Cae-citateautem potissimum curiosios mulcta-re credebatur, unde manavit illudTibulli:

Hunc mihinon oculissit timuislemets.Lib.i. Eleg. y.Forteex Historia siacra quaei. sam. 6. desicribitur, deducta desiumtaquesuperstitione, ut eruditis quibusdam visium.Nam id quidem in universium siatis constat,quaKdKolpAia, multa ex limpidissimis hisicesiontib? ad sieculentosrivulos & male deri-

68'vata Ethnicorum incilia defluxerint. Utdeuniverso sacrificiorum inter hos Cho-ragio, deNudipedaliis & id genus plurimisaliispridem doctis est observatum. Quodevidentius etiam adhuc intelligeturssi con-lideremus ex quo sonte & hoc fluxerit,quod a (aeris suis hos quoq', protelarunt,qui nocte proxima nuptialis thori am-plexibus illigati veneri suisse credebantur.Hinc Tibullus lib, z. Eleg. i.

Vos quoqueprocul jubeo( disccditc ab ariss)Quets tulit hejiernagaudia notie venus.

Ovid. 1. y. Amor. Eleg. 10.Annua venerunt cerealu tempora j.'acrisecubat in vacuo solapuella toro.

His tamen ad (aera ita accestus concede-batur, si aqua(e fluviali diligenter proluis-sent. Quod itidem ex (aeris eos sontibushausilTc conslarepotest. Ex Levit. iy. v. 16.Deut. zy. v. ro. De hac consuetudine capi-endus est Pcrsius sat. 2.

Hac santte utposcas, Tiberino in stumine mergisMane caput bis terq. Is) nollem stuminepurgas.Ubi secundum Casaubonum Lubinam &

alios perNoctem,nocturnum concubitumintelligit. Neque viri solum aqua lustraridebebant, sed etiam mulieres. Quare apudsuetonium deAtia matre Augusti legimusexpergefactam illam , quasi a concubitu

29mariti se purificasse cap. 94. Et de iisdemJuvenalis sat. 6.

Hibernum smcia glacie descendet in amnemTer matutino Tiberi mergetur ipsisVorticibus timidum caput abluet -

-

Nec praetereundus locus, qui in eadem sa-tyra legitur , quamvis ad superiora per-tineat.

Illepetit veniam, quotiesnon abjlinet uxor,Concubitu,[aeris, observandis que diebus,MagntUsa debetur violato poena cadurco.

Notat autem salmasius in Exercitat. Pli-nianis solitas mulieres a-pud Athenienses per totos sacrorum diesstramentis quibusdam in templo incuba-re, qua: utplurimum iis herbis ac soliis sar-ta suere qus castitati conducere existiman-tur.stramentoriivero hoc genus cadurcusajuvenale prassenti loco vocitatur, qua dere consulendi commentatores. sed nechi tantum qui talibus sese somniis impuras-se videbantur abluiprius aqua pura neces-sum sib i judicarunt ; verum etiam, qui qua-libuscunque somniis importunis aliisqucservis ominibus terrebantur ac sortisquandam in deterius euntis sor-midabant, hujusmodi proluendi se con-suetudinem ad se pertinere duxere, si ritesacris iqteressc ac denunciatum sulmen de-

30dinarediseuperent. Huc spectatAnnae il-ludapud silium Italicum 1. g.

Namque asser flomno dirus me impleverathorror,

Ter£ stuam Dido, ter cum clamore vaearat,Et lata exultans oslenderat ora sichaus,Qua dum abigo menti&sub lucem ut visa

secundent,Oro Caticolas,ac vivo purgor in amni.

Itemquc AEneae apud Maronem 1. 8-- -

- Mox aneamflomnuffl reliquit,surgit cts atheriisse slans orientia(olisLumina, rite cavis undam de stumine

jpalmisRusi utit, ac tales essudit ad athera voces,

Addatur Propertius 1. 5. Eleg. 8- &• 1. 4.Eleg, 4. Quod si qui religiosiores paullohaberivellentsii ad probationes hasce mo-lam salsam addebant, ut conslare potesl exPlauti Amphitruone Act. z.sc.z. Re sledicit,ut commemoravit,s omnium narrat tibi. sed mu-lier,poslquamexperresta es,prodigiali']ovi,autmola slalsa hodie aut thure comprecatum opor-tuit. Conser. Martial. 1. 7. Epigram. 53.Fuisse autem hanc lotionem signum inno-centisanimi, qui nullius rei improbe pa-trata; libi consinus esset, cum infinitascriptorumtestimonia evincunt, tum lu-culento suffragio comprobat illaPilati,posl

31capitale supplicium sospitatori denuncia-tum, ablutio, de quaMatth.iy. zq. Nequeest uthic originem exaudiamus, qui hac inre judaicos ritus imitatumris enim nota; sunt quae Merillus notis adPassionis historiamobscrvat,vix probabileesse, Pilatum hominemRomanum moresJudaeorum sequi voluisse. Quod quidemhac in re parum necessarium erat, cumdomesticis exemplis abundabat Nam &

ipsi Romani, non tantum ad avertendamsomniorum scaevitatem; verum etiam adexpiandam caedem sive factam sive con-sensu approbatam prolutionibus saepissimeutebantur: Quaeres ad assinem valde ob-servationemnos ultro deducit. Quippe &

illi qui bellis, quaeraro sine sanguine &cae-de conslant, diutius adsueverant, impurijudicabantur, atque adeo a sacris remove-bantur, usque quo lymphis sebona sideperpurgassent. Quam ob causam yEneasapud Virg. I. z. Troja dissidens sacra attre-ctare prius noluitquam stumine vivo cor-pus lustraslet, eoque patrem precabatur,is ceu mundior sacros humeris sublatospenates secum esserret: audiamus ipsum:

Tu genitor cape sacra manupatrioscs penatessMe Bello e tanto digrejsumac cade recenti/it trestare siesas, donec mestumine vivoAbluero

32Mirum hoc videri poterat praecipue inbello pio justoque. sedtamen & hic saevaaliqua cruentaque saepe intervenire, resipsa satis testatur. Hinc deDavide in sacrisliteris legimus, denegatam ipsi facultatemDeo templum exstruendi, quod manus i-psius multo sanguine, etli pio justoq; duel-lo estuso, manarunt. Quod mirari parumsubit, !i perpendamus tanti apud universihujus Architectum aestimari sanctissimumhoc animal, plenum rationis ac consini,quem hominemvocamus, ut etiam ab iisolim, qui sine culpa aliquem intersecerintexpiationem exegerit. Atque cum Graeciveteres idem secuti suerint, credibile esteos morem illum ex hebraea gente, quem-admodum aliamulta,suisse mutuatos. Indeapud Graecos quosque,qui Christianisinumprositebantur, diu canon observatus est,quo sacris ad tempus arcebantur, qui ho-stem qualicunque bello intersecissent vid.Grot,]. B. B. 2.24. 10. Neque hicpraeter-eundum est Graecos quoque illos excom-municasse, qui alio modo vel loco myste-riaseu cultus Divinos exercuerunt, quem-admodii patet ex Alcibiade, quod, quandoinsamia aspergebatur illum inDomosua saceremysteria, excommunicabatur. Hi namqueritus, qui nocte in honoremCcreris & Bac-

33chi peragebantur, a magistra tu &tota civi-tate, ut publice agerentur,instituti erant acsimul vetitum ne quis privatus cos noctuperageret domi tuae. Apud Druidas in-ter praecipua poenarum genera suspensio-nem a (acris suisse testatur Caesar 6. lib.Bcll.Gallici.

Thesi io.Haec hactenus sufficere possunt ad offen-

dendumritus hujus, frequentem cum in-tra, tum extra Ecclesiae pomoeria, usurpa-tionem. Quibus equidem adtexivariae hucpertinentes quaessiones poffent, ni ea res,eam, quam necessitas nobisimperat, bre-vitatem, in longius produceret ac dilata-ret. Quaeri quippe solet: An regum sub-limis dignitas sulmine hoc casu ullo adflariqueat debeatve?Quodtametsi neget An-ton. deDominii 1. 6. de poenit. Ecclesiass. C-9-inanetantum illud poppysma, quo demul-cere cos tentat, esse, graviori fundamentonixa docet communis Theologorum or-thodoxae veritatis adfirmatio vid. Danha-veri Hadosbph.Phoen. z.p. m. 165. Venire& hoc in quaessionem consuevit, postit neinteger aliquis caetus, seu, utplanius dicam,tota aliqua Ecdesia anathematis sulmineseriri? Qua in re, qui negationem tuen-tur,probabiliorib? argumentis & firmiori-

34bus nervis niti videntur. Raro enimco usque malitia inolevit, ut, si majorac aliquanto numerosior caetus exstiterit,de omnibus plane conclamata res existi-mari queat. Quo accedit Divina illa cau-tio ne cum zizania triticum imprudenterextirpetur. Atque hanc eandem modera-tionem(equi sucverUnt, qui in civilibus,delictas poenas. sanciunt. Numerosa e-nim supplicia, cladi sunt iimiliora, quammedicinae, docente Tacito Arnae 49.Ve-rum enimvero cum apraestantibus Theo-logis accuratius hae quaestiones pertractarisoleant, nobisq; ritus tantum imaginem ad-umbrare& ex veterum scriptorum monu-mentispauca colligere constitutum fuerit,vela hic contrahimus. Concedat autemnobis Deus Optim. Max. ita vitam hic

transigamus, ne unquam caeleste illudiriXirevpa clausum nobis

deprehendamus,Tivoijo,