©©ee©ei«Salipila

DISPVTATIO C. iiTHEOLOGICA,

D E

Saera Scnptura.Quam-*

DeoOpt.Max.Avxiliante,Pr&fidtj

M.BENEDICTO P. Leuchowio,S S^ThfologispP. OrdiaariO)

Tullico examinifubijeit10 HANNES PETRI

Ad dim 22, Jung, hörts avtcmeridianis,

i©aSG

HOLMIAE,PRAL O REVSNERiANO.

ts4mo i 6I8>

. v-*.;*!: xooczjy.

MM%

llluflriß, Generoßß'Dorrihm,

DN. MAGNO BRAHE COMITad ®<fitig$6or{$/Libero Baroni ad 3^!t>Döijol

JUffeolrti! Equiti aurato, &c. Regni Suecixpro-rcgi & fammo ludicij regi] prx-

fidenti.

DN. JACOBO DE LA GARDIElCombi de HarcFo/Libero Baroni de m/ Domino v«tQ

de $olfa ac Hortbjdö / Regni Suecix con(i-liario amplifs.

DN. AXELIO OXENSTIERNA)Libero Baroni ad KimittbO) Domino ad fifyolm

& (Tyboön/regni Sueci» fenatori ßtCancellario fummo.

DN. JOHANNI S K YTTE,in (Srånföå ßc&lfffoßlEquiti aurato > & Regni

Suecix confiliario, & fupremi lu¬dicij adfeffori amplifs.

Dominif ac Mecvnatibm&uvn<z objervan*tiaßmperprofiquendis

Hafce meas

De Sacra S. Thefes omni animi fubmifsionededico confecro offero

JohannisPari Francb.OM

DeS.Scripturathefes.i.

Redimus & profitemur, Sacram Scripturam efifedo&rinam å Deo, ter. Opt, & Max. hominibuspatefa&am, Pfal. i 03. v. 7. Sc z. Jim. 3. vé 16. Sc.inftm&u Spiritus S. in V, Teftamento per Fa tri-archas & Prophetas > in N. Teftamento v. per

Épfum Cfariftum, ejus^; Apoftolos in univerfam terram pro-mulgatam, in quaminifterio legis & Evangelij, de Dci Eflen-tia Se paterna erga nos bomines voluntate erudiraur» &ad vi"tam xternara fan&ificaraur, Job. 17. v, *7.

II.Dieitur Scriptum S.Canoniea. 1. Quia ipfe Spiritus Se

clariffimo hoc Encomio cam exornavitj cur» dicit. Tfal. 1 $.v,s»In oranem terram exivit funiculus five amufiis eorum.

III.Deinde, quia Sacra Scriptufa, eft infallibilis illa reguls

fideiChrißian«) fecundum quam, non tantum ScriptaOrtho-doxorUOTPatrum, qui de Ecciefia,fuis commentäriis,benémeruervtnt, fed etiam aliorum five fidelium fiveinfideliumdogmata diligenter funt examinanda, atq; ita, fi cum hac re»gula ex affe congruunt, approbanda, finminus, ut falfil Sc er*tonea rejicienda.

IV.Quod autcm verbum Dei unica fitfidei regula» hatce»

vincuntScripturxteftimonia. Efa. S.v. _*•. Ad legem & ad te#ftimonium,quod fi non dixerlnt juxta verbum hoc, non erit®is matutina lux. Lucj6. v. 29. Habent Mofen & Propbetas»audiant ülos, Act, 26. v, 32, Auxilio autem adjutus pei, ufq;

A 1 in bo?

In hodiertturadiem fto, teftirieansminor! atq; majori, nihil ex¬tra dicens, quam qu« Prophet® locuti funt, futur® effe& Mo«fes, Kom.i•,*, *7.Gal, i.v,8.

V.Tertio, quia fecundum hunc Canonem, ipfe filius Dei,

ultiraam fententiara extremi judicij de univerfo mundo feret.Van. 7,v, 1i. Fluviusigneusrapidufq;, &egrediebaturafacieejus: Milliamlllium miniftrabantei, & decies millies cente«na millia affiftebant ei, Judicium fedit & liberiapertifunt,Job. «2,1». ^s.quifpernitme & non accipit verba mea, habetqut judicer enm Sermo quem locutus fum, ille judicabit cuminnoyißimo die» Item Kom, z.vjt,

VI.C®terum quinara fint Uli bibri biblici, quiaureo hoc

privilegio gaudent, inter nos & Pontificios maximé contro«vertitur. Hi namq; in univerfum omnes libros, qui in facrisbiblijs habentur, ejufdem efle authoritatisat^dignitatisabfirmaat. Nos vero cos tantumCanonicos efle dlcinnus, quiin Hebrxo Godice funt, & univerfali ecclefi» confenfu appro«batiy de å Chrifto ejufq; ApoftoUs allegati.

V A,Tales funt Pentateuebus, hoc eft, libri quinq; Mofis.

Geneßs» Exodus, Leviticus, Numeri, Deuteronomicn, liberlofue, ludicum. Ruth, duo Samuelis, duo Regum, duo Para-lipomenon, primus & fecundus Efdrat, Neheroiar, Efter, lob,Pfalterium Davidis, Proverbia Salomonis,EceIefiaftes,can-ticum canticorum, Efiiias, Iereraias, Ezechiel, Daniel, Ofeas,Joel, Arnos, Obadias, lonas, Micheas, Nahum,Habacuc, Zc-phanias,Haggeus>Zacharias, Malachias.

Vi II.Reliqui autem veteris T.libri a Canone excluduntur,

X- Quia carent comoauni & univerfali ecclefi® confenfu & tcftiftcatione. z, Quia Chrifti & Apoftolorumteftimonianoßhabent.

IX.Tales funt tertius de quartus Efdr®, fragraentum Eßerr

Or»#

Oratio Manaffis,fragmentum Danielis, lifeer Judith, Tobias,Earucfa, fapientias Über, Eclefiafiicus, & libri Maccabarorurn ;Et dicuntur hilibri Apocryphi, quiacbfcurx& occultx funtOriginis.

X.Licet autem hilibri in dijudicatione dogmatum, Cano-

nicamautboritatem non haheant. quia tarnen, qux ad inßitu-tionem&acdificationem Ecclefixfaciunt, plurima, continent,utiliter legi & in ecclefia explicari polfunt,

XI.Porro Libri Canonici Novi T. quorum in an*

tiqua Ecclefia affervabantur, hi fnut; Evangelium, Matthxi,Marci, Lucx, lohannis, A$a Apofiolorum, Epifiola Pauli adRomanos,ad Corinthios duz,ad Galatas, ad Epbefios,adPhilippenfes, ad Coloßenfes, ad Theffalonicenles dux,adTimotbeum dux,ad Titum, ad Philemonem, prior EpifiolaPetri> prima Johannis,

XII.Reliqui Libri Novi T. adclaflem Apoerypborum per-

tinent,quales funtpoßerior Epiftola Pctii, fecunda & tertiaJohannis, Epißola ad Hebrxos, Epifiola lacobi, Epifiola lu-dx & Apocalypfis Johannis Theologi.

XIII.Etfiautem hilibri Apocryphi Novi T. in controverfia«

tum deeifionibus, omni authoritate funt defliuti: longé ta*men majorem authotitatem habentquam Apocryphi libri ve-terisT.imöpropécanonicisfcripturis fidem meruerunt, un«deetiam inlatiori fignificatione, Authenticifunt difti, quia«on tantum ad infiitutionem & xdiheationem plurima con¬tinent,qux cum fru&u & utilitate in Ecclefia legi polfunt,fedetiaro quxdam fidei noftrx capita eleganter explicant.

XIV.Autboritatem fuam facta S, habet, non primario, å (an«&isDei hominibus, quicam liteiis confignarunt, nec ab Ec¬

clefia, ut iefuyit» nuganturjfedabSpf© Deo,qui primus Scri-A } ptur*

ptur* Åutkor eft, atq; ita fcripttira,S. ?eré efta.Tim.3.v. » /: E^ecfc. it. v. stAÜ, t. v. 16,

XV.Praeterea, fcrlpturamfacram, qu* propheticis & Apoftc

llcis coatinetur literis» veram &certam eflfe, non modo anti-quitas, vaticiniorum certitudo» atq; dodrinae confenfus, mi-raada fcripturac «onfervatio ,atq; ftupenda miracula, qaibnieonfirmata eft l Sed etiam eandem contemnentium poence , idipfumperfpicué & invidé evincnnt & confirmant.

XVI.SufEciens etiam 3c perfeda eft fcriptura facra, ita ut per-

fediffiméin fe contineat ea omnia , quaead fidei noftr£,mo-rumqjinformatiQnemnobisIcim funt neceflfaria.

XVII.Poteft autem hasc perfedio verbi Dei, cum alijs, tum fe«

qaentibusinprimisconfirmari argumcntis, primum quidetnfumitur ab Authore, qui, ut Thefi 14. explicatum fuit, eft Co*lus Deus pater Domini noftri lefu Chrifti > cujus omnia ope¬ra funt bona & perfeda, Rede ergo regius Propheta Davidperfedionemfacr* S. boc eleganti aphorifmo celebrat. Pßl19. v. 8. lex Domini perfeda eft, eonvertens animas, teftirno'nium Domini fidcle, fapientiam prxftans parvulis.

XVIII.Haiecognatum eft 3c illud, quodab cfFedu S.«Scripta'

xx petitur. Eft enim facta fcriptura, ad inftitutionem Chriftia-ni hominis fufficientiflima , ut hxc docent fcripturac loc2. loh,2% v.3 1. bacc fcriptafunt, ut credatis, qoia lefus eft filius Dei,& ut credentes vitam babeatis in nomine eji|s. Rom. t,v. 16.Non erubefco Evangelium Chrifti, potentia enim Dei eft adfalutem oranicredenti,2.Tm.3.v. is. ab infantia facras literasnofti,qu3B te poflfantinftruere ad falutem, perfidem, quxeftJnChrifto lefu. Item v. 1 6. omnis enim fcriptura divinitus jn*fpirata, utelis eft ad docendum, ad arguendum, ad corrigen-tlum, ad erudiendum inluftitia, ut perfedus fir bomo De i,s4omnebonnm opus inftrudus.

Ter-

XIX.TertiumabargumentvquodverbumDei traÄaf» per-

fe&ione dcduci poteft. loh. is. v. is. lam non dico vosfenros»quiafervus nefcit quid faciat Dominus ejus* vos autcm dicoamicos,quia quxcunq; audivi å parre meo, ncta feci vcbis.A3. 2 0,v.s6. Paulus hoc idem bis verbis inviäiffimé probatdicens: Conteftor vos bodierna die, qüia fumafanguineo-mnium.Nonautemfubterfugi quo minus anunciarem omneconftliumDei vobis.

XX.Hifce & alia argumenta addi poflunt, qux fumuntur ex

divinis mandatis, quibus partim additiones & detra&ationesfeveré prohibentur,partim etiara in omni fidei & pictatis qux-ftione ad verbum Dei remittimur,& denitj; ex ipGus fili) Dei,& Apoftolorum exemplis,qui ex verboDei femper concio-natifunt & difputarunt, atq; adeo claris verbis conteftaban-tur, fe non alia docuiffe extra ea, qux anteaåPropbetisdi&afuére.

xx r.Cum fcripturam facram perfeåamefle» contra' Pontifi-

cios,dicimus, bocnon itaaccipiendum, ae G flatuamus omniamiracula, åChrifto& Apoftolisedita,*item omnes Chrißi &Apoftolorum conciones elfe defcriptas; fed docemus ea quxfcripta funt fummam continere eorum, qux å Chrifto & A po-ftolisfusétradita fuére, eaq; ad Chriftianam fidem, & vitamcognofcendam fufficere,

XXII.Ex hifce nunc liquide ccnftat,quid de traditiombus Ro*

manx EccleGx Gt ftatuendum, quibus illi, quodblafphemum,eandemauthoritatem cum facra fcriptura tribuunt, utbac ra*tione crafliffimisfuiserroribus patrocinium quxrant.

XXIII.Nec Gmpliciter omnes traditionesdamnamus, poftunt

enim quxdam Ordinis & decori caufa retineri, G nirnicm ab-fuerit opinio neceflitatis abfoiutx, opinio cultus atq; meriti,Qux quia PontiGcij fuis traditionibus abfcribunt , mcrito easutfalfas &erroneas rejicimus. Qtte-

XXIV.Cxterura > quia Romana Synagoga; fcripturam facram

obfcuramj imperfe&am» materiam litisjatq; ads o omnium cr-rorum fxcundam parentem eflfcimpiédocet, & ob hane cau-fam, vulgo five Laicis le&ione fcripturarum facrarum inter-dicit; Reftat nunc ut manifeöis fcripturx teftimoniis evin-camus fcripturam S. adeöplanam, atjj; pcrfpicuam efle, uto-mniaea, quxveladaternamnoftramfalutem» vel ad moruminformationem, cognltum nobis funt neccflTaria,'perfcde&fufficienter quibus indecognofcere poflir.

XXV.Ex multis potiora in medium adduxiffe fufficiat. PfaL 19.

v. 9, dicitur. Prxceptum Domini lucidum illuminans oculos.Pfal.i 19.v. 10/.Lucerna pedibus meis verbum tuumj & lu¬men femltis meis. Prov. 6. v. 23. Mandatum lucernaeft &. lexlux. loh.s.v. 29. ferutaminiferipturas) quia vos putatisin ipfisvitaraxternamhabere;Et illx funt qux teftimonium perhi-bent de me) vide pluia in thefi 18.

XXVI.

Quiaütem verbum Dei obfeuritatis arguere non verenturiÖis re&eobjici poteft illud 2. Cor. 4. Si Evangelium noftrumadhuc velatum eö>bisqui pereunt velatum eft> in quibusDeus hujusfeculi excxcavit fenfns increduloruntyneeisillu-cefceret Evangelium glorix Cbrifti.

XXVII.Nec diffitemurloca quxcjam& bene multain feriptura

inveniri fr<rvoVn* & intelledum difficilia > tum propter phrafin&genusdicendi>tum propter myfteria & profunditates» &deraum propter noftram in rebus (piritualibus hotrendam cx-citatern; Qu« autern ad falutem & vitx pietatem Tcitu necef-faria funt>caommaita claré & aperté habentur in feriptura»ut maximo pijs eum fru&u legi poffint.

XXVIII.

Optimé ergo huc quadrare videtur illud D Auguüioidiftum, mag lificeigirur & falubriter fpiritus fan<äus facram(vi.:amoditic^TR) utlocis apeitis fami occurteret, ob»

(cu*

\

fcnrioribns faftidia detegeret j Nihil enim de illis ebleuritä«tibuseruditur» quod nonalibi planiflimé5di&um reperiatur.

XXIX.

Scripturx porro difficultates qnilibet facilé &feliciterfuperabit, qui quotiescunq; verbum Dei legere voluerit»feriam pro vero verbi Dei intelle&u , leåioni prxmiferit©rationem> & deinde frequenter» aflidué & ferventi SpirituScripturam meditatus fuerit>&mediocremjHebraicx & Grx-cx lingux cognitionem fibi acquifirerit» de quibusßudijTheologie! requißtis > noftri Tbeologi fatis copiosé tradide*runt) ad quos diligenter legencos le&orem remittiraus.

XXX.Laicos autem & Idiotas quod attinet»propterea å feri-

pturarum le&ione Uli arcendinon funt» quiamulta inferi-pturls difficilia& obfeura occurruntj Namquxadfidemno-firam orthodoxam& vitxpietatem feitu funt ncceflaria , ea inmultis Scripturx locis tam perlpicuis explicantur verbisjut\ fimplici Chriftiano falubriter intclligi poflinr.

XXXI.Laicos ad verbi Del le£tionem admittendos efle bxe &

alia probant argumenta, i. Quia David ff. i. v i .fineperfo-narura diferimine beatum illum prxdicat, qui nonabijt incenßlio impiorum % &. in via peccatprum non ftetit » & in ca¬thedra irriforura nonfedit,fed in lege Domini voluptas ejus»

in lege ejusmeditabitur die aenode.XXXI!.

2. Quia & ipfum Cbriftum fine diferimine omnes adScripturarum le&ionemmififlelegimus.Ioh. /. v. 39. Seruta¬mini Scripturas, quia vos putatis in ipfisyitana xternambabe-re: Et illx funt dtc. Luc. 16.v.29.

XXXIII.5 Reges w Principes etiam intér Laicos numerantur»

quibus tarnen le&io Scripturx facrx comnaendatur.D«tf. *7.f. »,#, Poilouana fedexit Rex in folio regni fui > defcrjbet ßbi

B Deute«

Deuteronumion legis hujus in! volumlne,accipien« exemplaré facerdotibus Levitic* tribus» &habebit fecuna, legete}; il*lud omnibusdiebus vit* fu*% ut difcattimere DominumDeumfuum, &cußodire verba, 6cceremonias ejus, qu*inlege pr*cepca Tunt- lof t.v S. Non recedet volumen legis hu-jusaboretuo: fed meditaberis in eo diebus 6c no&ibus, uteußodias 6c facias otnnia, qux fetipta funt in eo.

XXXIV.4. Hoc idem probant Apoßoli, cumfuas EpißoTas nor.tantum docentifcas in Ecclefijs , fed omnibus ad easdem per-tinenribusinfcripferunt. utvidereeft Rom, t.v.y. t.Cor. i.v. r.ColA.v.16. t .Thejf. f.v.27. Re&é ergo Beroénfes , cum con-eioaes Pauli diligenter audiflfent, utrum fic effet, fiudioséiuScripturis caeperunt quxrere,

XXXV.Sed quxrat mens pia, Quaraobrem Pontificij Laicos &fimpliciores å Scripturarum lc&ionibus arceant? nc videlicetex diligenti verbi Dei le&ioncatq; meditationen Antichrißicrafliffimos errores» Sc horrendam Idolomaniam cognofcant,& deineeps cane 6c angoe pejus deteßenrur*

XXXVI.Eft deniq; Scriptura S. non mortua litera>ut Scbvenck-feldiani Sc Anabaptißxdelirant, feda<i homines 5 In omnibusfi let articuHs, 6cmorum honeßateerudiendum valde efificax.Hinc Rebr.4. v. 12. Efficacia vrrba Dei empbaticé defcribiturhu nc in modum: Vivus eß enim fermo Dei 6c effieax > åc pe.netrabilioromni gladioancipiti) 6c pertingens ufq; addivi-fionemammxaefpiritus) compagum quoq; ac medullarura6c difcretor cogttationum 6c intentionuoicordis.

XXXVII.Virtns 6c efiEcacia verbi Dei > pafiGm in (acris literis praevdicatur, 6c inprimis fequeottbus locis. 17. v a«. Ndri proeis autem rogo ra ntum , fed Sc pro eis > qui credjruri funt perferbuoa corum ia me. Caf 31. Hxc autem fciipta funt, ut

crcditto

credatis, qusd Iefus eftChriöns fitiusDei« dcuteredeniesv*«öam faabeatis in nomine ejus.

XXXVIII.Quantum virtutis Sc efficaciar, Do&or ilfe gentium D.

Paulus Verbo Dei tribüat Sc affignet} conflatex Cap. i. Epi-üolx ad Romanos v, 16. Ubi ita loquitur.Non etubefco Evan¬gelium Chfiitt.Potentia enim Dei eft ad falutem omni creden*ti. Idipfum etiam verbis graviffimis atq; prxgnantibusoften-dit. 2.Tm3.r, /,

XXXIX.Summam hane efficaciam & virtutem Verbi Del intet

alios fan&os Dei bomines, Rcgius Pfältes , probe expertuseftj Sc difcipuR Emaunta proficiicentes; atq; ideo ille Pfaimox 19 \92.m virtutem vetbi Dei commendat: Nifi lex gaudi*ummeuni cflfet, perijffeminafßi&ionemea. Hi veto tue.24.v,j2.his terbis eandem exprimunt; Nonne cqr noftrum ar-dens erat in nobis dueu loqueretur nobis in yia>& aperiret no*bis feripturas.

XL.Non ergo exfpe&andx funt revelationes ceelefies>qulpo

pé qux ambigux vanx>& incertx funt; Ted verbum Dei dili-genter eil legendum, in quo Deus noftrx falutis tredio pro*pofuir,& ad cujus le&ionem in Scriptum å Cbrifto Sc Apollo«Iis remittimur. Luc. rtf. Joh. s. v¥ 3p. Ifb. 2.V.19. i.tim»4. v. 13.

X LI.Atq; ita etiam in propatulo eft; quid refpondendum ßt

aditlud ;Litera occidir» Spiritus vivißcat 2. Cor. 3. v. 6, nimi«tum Apoftolum eoloci collationeminftituereition inter Scti«pturamS. EtEnthufiafmos, led inter legem & Evangelium*& hisjus quidem ufum elfe per fideminCbriflum vivificarciillius verd in violatores fententiam Condetnnatipnis ptonun*siare.

XL I hEx hife omnibus nunc å nobis pro cettitudine y autbori«

5ate,perf^ione> perfpicuitatc; dtefficacia vcifei Dei; brevi?B a ter?

ter» pro Iftökuti noftri ratione»adducfcis tfacile piusqut^Jcolligere poteft ac debet; Maximum t illuftrem & neceflari*um verbi Dei cfle ufum.

XL III.Perfefté enim & ad falutem fufficientiflimé in ver-

boOeit & de Effent» & voluntate Divina, atq; adeo «ternanoftra fatuce erudimur& doccmur> ut fupra probatum eil:.

XL l V.Atq; ita quidem quaefit vera & Orthodoxa fides de hoc

articulotin Ecclefia Deijbrevibus hifcé comprehendimusthefibus > fädus in publico examine eandem confirma»

curi) & adyerfaiiorum Paralogifmos cxami«naturi.

Ornatißimo Jwvent vtroD» IOHANN1 PETRI FRANCH,

thefium Harum defenfor i folertifs. honoris& amoris ergo fcribebat.

"C Xulfifuerispatrid,patriamné regußas?<&ger amore ? redux ?aj]ertorem ßtpuldrcj?

Scilicct: Ohomo^ dpatridmtfetabtlis exutCvW, cur non etiamft remnifeeris illam ?Non repetis ?mc amans ?duftoremficne relinquis ?V ilis homo cognofce ruac monumenta falutis,Exulm c&lo\fempcrmoréregehennd♦Quare tuo ßudio faveo dtiefte i a n e ;iScanderequo ccelumfm eH> quo difcereQhrißum,

Cut»

JANNES nam quams verbum defonre perennsAd normam cujus> csrpta regenda doces.

Etf o igitur folers rnufarum dedtre jufsisEt ftudijs falix invigilato bonis

Et dabitur quantum fatis eft traducere vitscEt call regnum poft tua fata tibi,

Johannes Laurentjjtt?eßermcbenfis.