STOCKHOLMSURBE SVIO GOTHORUM

P R I N C I P E ,DISSERTATIO A C A D E M I C A ;

CujusP a r t e m P r i o r e m ,

D I V I N A A D S P I R A N T E G R A T I A ,Confcntiente Q f approbant? A m pltß . Facult. Pbtlofophica

in Regia Acad. Vpjalienfi,Sub

P R Æ S I D I OAmplisftmi atojue Celeberrimi V I R I

D O M I N ILAURENTII ARRHENIL

HlSTOR. PROFESS. REG. & ORD.Publico Candidorum examini modefte fubmittit

ALUMNUS STIEGLERIANUS,A D O L P H U S J O H A N N E S ,

G R U N D E L ,S TO C K H O L M I E N S I S.

In Auditorio Guftaviano Majori d. v. Septembris Anni mdccxxiv,

U P s J l Ï æ ~ Literis W E R N E R IA N IS .

y *

S:r*: R:æ MitisS V M M Æ F I D E I FIR,

Regni Sveciæ SENATOR,C A M P 1-M A R E S C H AL LE,

UT ET

P R Æ F E C T EZJRBISQVE GVBERNAFOR,

ILLUSTRISSIME e t EXCELLENTISSIME

COMES ac DOMINE,

Dn GUSTAF ADAM T A U B E ,

M O E Ç E N A S S U M M E .

Eo.QVO. PAR. EST.

VERBORUM. HONORE. ANIMIQUE. CULTU.

TE.CELSISSIME. COMES.

SUPPLEX. PRECOR.NE.

QVICQVID. HOC. EST.QVOD. SUMMA. ANIMI. VENERATI

ONE.

TIBI. SACRUM. FACIO.ASPERNERIS.

NEC. OFFERENTIS. OBNOXIUM.TIBIQVE.

DEVOTUM. ANIMUM.

MUNERIS. INCULTO INCOMTOQVE. HABITU.METIARIS

NAM. PIÆ. OBSERVANTIÆ. SPECIMEN. «< ET. OBSEQVIOSI. ANIMI. INTERPRES. EST.

' TE. ENIM.A. QVO.

POST. DEUM. ET. REGEM.OMNIS. SALUS. PATRIÆ. DULCISSIMÆ.

STOCKHOLMIÆ.PENDET.

VENERAMUR. COLIMUS.LIBAMINA.

QVÆ. TIBI. MOECENAS. SUMME. TANQVAM . NUMINI. PATRIÆ. MEÆ.

MEOQVE. TUTELARI. CONSECRATA. VOLO.

ERUNT. SINCERA. ARDENTIS. ANIMI. VOTA;UT. TANTUM. SIDUS.

PATRIÆ. CARISSIMÆ. SPLENDERE. FACIAT. QUAM. DIUTISSIME.

SIC. VOVET. SIC. VOVEBIT.AD. CINERES. USQUE.

CELSISSIME EXCELLENTISSIMEQVEC O M E S ,

ILLUSI RISSIMI N O M I N I S T U I

CLIENS DEVOTISSIMUS

ADOLPHUS JOHANNES GRÜNDEL

Urbis [Sue STOCK-

M A G I S T R A

VIRIS Nolnkjjimh, Ani

Dn. ANDR © î9 tÔ ® » 0 3 ie . Dn GEORGADELCRANTZ-

CONST)N ec

D n. JOHANNI HIOHLMAN.D n. JOHANNI LEJEL.D n. ISRAELI 3091331® 0ODÎ- D n. JH SPERO STENORT.D n. OLAG 6 3 $ 3 $ © S 9 D n. SVENONI WIMNELL.D n. JOELI BREHMER.D n. JOHANNI WONG.

S EN A l O

A dm in iftratoribus

MOECENATIBUS

ciæ Principis H O L M iæ7 V I IN CLVTO •'

plifjimisatq; ConfultifimisD*. .AXELIO AULÆVILL. D m. J A C O B O B U N G EL I B V S ,Non

D n. JOHANNI S AL AN.D n . CASPARO WULF.D n . PETRO DAHLSTROEM.D n . BENEDICI O SCHEN1NG. D n . PETRO AULÆVILL.D n . JOH. BOSTROEM. s e c r e t a r . D n . WILHELMO HELLEDAY. D n . JOHANNI DASSAU

R I B V S .

Juftitiæ Infignibus

Æ T A T E M COLENDIS.

Nobilifllmi atque Confultifllmi V I R I

Gno feite y À/[œcenates, quod pinguis mea

Adinerva lucubrationes fuas exiles circa

Natales meas, non qua voluit, aut debui ty

fed qua potuit y dexteritate, pro ingenii ac facuit a~

tum ratione y Nobilis fimis t'eflris Nominibus faera-

tum ire aufa fit„ t'erum enimvero tanta Junt t e -

fira merita, ut alias notam impietatis incurreret*

Peflra fub umbra , t e f r is fub aufpiciis Stocky

yholmia floret y fplendetque , Gives bene

valenU

exultant ßnguli, gratulantur fibi omnes. Su/ci-

pite igitur, A/W Amplis [imi y incomtum hunc inge

mi

nii ynei f cet am , argumenti duntaxat nobilitate & Offerentis pio animo commendandum«. Sufcipitc clientem eflrmn , qui Se Jfesque fuas Nobis commendat„ Meum ent pro Neßrajalute, Cara pignora Urbis , Summum Numen calidisfimis fastigare fu ß in is. U t Nos incolumes Civitati incola• mitatem prafietis. Sic ex non fucati animi affeSla vovet

NobilifGmorum & Confultifli- morum

Nominum Veftrorum

Cultor oifertuntljßmuso 4D0LPH.70H.

S t l

£etx A D O L P H G R U N D E L ,? å Svithurs jp)idrta tyan bcfltifwa manbe/

©dtifce rafccr tfjcßa ULPHILAS frätt Vaksheim *

1724 in Mart.

9Jt S v ith u r , ccf) b an $ (jem / fja m er dtt m ä n g affr ifm tt ;

Minnur (jôtDt OCf) fcDt/ ttril Mere ur te fn a a n / 9 f 3 o ( n a D c lg u r / a f ttjcfj rn a n g u r / b r e d a / b a n ;

Om ftäDer fTrifter m å n g ’ / ocf) bôcfèr tfrifne blifrott.

6?n Thomas Candisk ftcf frtttg miDa m erlben w a n D ra / Francifcus Draco od) t()CH fam ttta wägClt fa t i/(En Simon Cordes oA) Ferdinand Magellan,

Oliver dfroen tvål / f5 ru ta u fîere anD ra.

Sften tljen i ftvirran lanD m eb anD raé Djtar plöjer / © n a r t fneDar l)dr t ocb ttvdr t ; gter anD raé ittb for ftU J^m ab Ariftander fäg n jeté a lla b aftva feDt;

JDur’ Cluver Habor fäg Det Stiernehielmen ro/cr.

Ocb m ä n g en ftnner f tg / om Svithurs d b la D e la r /© ä fttiftva/ fom en tiD Bombaft von Jpofcenbeim / © o n t faDe Stockholms ©taD läg u ti ®aital)ctm:

.£m>ar |tu $ gan D tm d tarcn |o m i arétntet felar ?

' $ n elfte mutige (fie/font met fttt indffo petitui/Utf)fflfta jcrbrnd ftet j/ ofindlo hioarje oct,© r a lottbotndren ôn / d fr or’ cep nttnbre j?ort; 0 -0 pogo Jpitttlend totbb j fttef ocp bogar fp.inuo.

2BÜ Afers ftoarto fofcf til Mecca ®ubéftCtl(î bttftOO/ @il bet of Afe 9M n til Dalailama gd /0 cp ttnbee Kontaschs fontt Kutuchtas Ipbno fid ; 2 Bil fccmittott- folcfeté feb/ font egen petttmo gifroo.

■Sften Satur dnbCOCOlf; 1)1001' dr tttt Birgers fdfîe? $ 5r Agnefit nu (il'ifd tpen (tote Stockholms ©tob; ©ont f i n / ttu tttgen d r / pd Gertruds gitfe globi

Zii

ZilA U C T O R N.

?( bar Qrrt re ittea ree tt / et redrM gt d tn n e fd b t /© om relfae tlfet 3 elj

C. L. S. & O,

N E nur er is, L. Tl. quod publicum fpecimen Academicum exhibit urus, materiam Eruditorum Cenjaræ antea /ub» miß am, Tib t r ur fu s fift ere audeam. Equidem haud ignoro , alios m delineatione hujus Urbis defudajfe, imo ad hoc Lyceum Upfalienfe. ^Alter Jofephus Petri ITal- Irn, Stockholmenjis, Disputationem de Or i finibus ffn- crementis Stockholmianis anno 1685 Stockholmi

Uberrimorum, quibus morem non gerere fern per mihi religio fuit > ut in propofito per fever arem. Delicies denique Patriœ adeo obleâarunt ut cum Poeta Sulmouenjt exclamare neceffum habeam:

Nefcio qua natale foium dulcedine cun&osDucit & immemores non finit elle fui.

Sic preeciptias habes rationes, quibus permotus Stock- holmiam, Ithacam meam dulci[]imam, delineare, felici utinam aufpicio , volui. Abfit tamen longi/fime a mea tenuitate , ut vel ali qualem cognit£ antiquitatis gloriam hinc aucuper, vel me debita äxfißsioc hanc fpart am obire poffe, minus perfeâum & obfolutum quoddam opus traditurum, pollicear. Ut enim nihil difjimulem) multa omifi,

1, N. S, S. 1.

C a p u t P rim um .$. /. Defcriptionem Infula Agnefit tradit.§.. //. 'Nomen Stockholm ia exponit. .§- 111. Situm Urbis delineat.§- IV. Agit de Fundatore

profanos hiftoricos alto hoc involutum fit filentio.

Faciles igitur nobis perfuademus , eam multis fecu

lis incolis fuifie vacuam, donec pifcatorum quorun-

dam cafulis ornari coepit. Hujus rei au&or eftMes-

fenius b). A vilißimis , i n q u i t , prof edo initiis , ad

modernam procrevit gloriam Civitas Stockholm en fis : fiqui-

dem ubi hodie magnifica confpiciuntur princip um & civium

aed'ficta, anno virginei partus m ille fimo ̂ ducent efimo, qua-

dr age fimo , c ont emptiffima pifcatorum c on fi r uda cerneban

tur gurgufiia ; Quorum primum a quodam Epifcopi Stre •

gnenfis pifcatore, ex Tinels'ô ob delidum in pifcium di (Iri-

butione inaequali commiffum, ne illic jufia plederetur pœna,

ad Stockjundium profugiente fixum , vulgaris quaedam,

quae circumfertur in Sueonia, affirmat hifioria. Qualis

vero fermo Epifcopum inter & iniqvum pifcatorem

interceffit , antequam fugam ad infulam adornaret

Agnefitiam, ex lepido, quod circumfertur, colloquio

hauriri poteft, Quod quoque Clariiï. Mag. Carl-

gruhd c) adfert, qui tam hanc hiftoriam, quam re-

liqua , quæ incunabula Urbis refpiciunt , fufius &

eleganter profequitur, unde, cum ejus diligentia n o

bis ouum faciat, breviter tantum hæc delineare ani

mus eft , ne a&um omnino agere videamur. Quic-

quid vero de pifcatore ac Præfule narratur, credibile

eft non nifi infulfum efife , hoc ipfum in dubium vo-

cante ipfo MefTenio d).Nomen hüjus Infulæ antiqvum quod concernit,

hoc tenendum , eam alio olim nomine ance jadla u r bis

b) Sueopentaprot, c. 20. Conf. Heims Kringla cap. 22*

c) in Differt# de Initiis Stockb, p, 10. d ) loco citato.

bis fundamenta , efie condecoratam , Veteribusque Agnefitiam appellatam. Unde vero origo hujus nominis fit deducenda Meflenius , ut reliquos antiquæ hiftoriæ interpretes bene multos præteream , in fua Sueopentaprotopoli e) nec non in Scondia illuftrata t ) ■ ndicat. Rem in hunc fere modum breviter e x poni t : Agnus five Agner Dageri filius mortuo patri iti imperio fuccefiit, fceptroque Sueciæ ornatus eft. H ic uc opibus & virtutibus clarus f u i t , ingenti militu m caterva ftipatus in Finlandiam profe&us eft. Cæfo ibi Finnorum Duce Froftone , Agnus arma fua late per Finlandiam circumferens, terram fibi fubje- cit prædamque opimam retulit. Quo fafto, filiam Froftonis pulcherr imam, nomine Scbialvam, velut obfidem, fecum in Sueciam abduxit. Captus dein am ore virginis , ut Stockfundium attigit, pa

perpetrato , celeri contendit in patriam fuga. Po- ftridie pro eres, tabernaculum ingredi, fcelus cogno- fcunt, & Schialva nequicquam indagata, funus ibi reg ium , ritu idorum temporum exurunt , cineres- que, urna? inclutos, contumulant. Hoc anno falutis Humana? C D L Ï F fa&um ede narrat Medenius /?), NobiliflT. vero Peringfchioldh / ) ad annum poft natum Chriftum CCL referti: In quo autem infulæ loco hoc perpetr3rum fit , varii varie difputant ; alii, & in his Medenius in ifta urbis parte fa&um vult, ubi ho< die Curia urbis k ) , alii ubi Janus publicus, five T h e - laurus regni hodiernus, Banquen, fitus ê ; alii vero ubi arx vetus confpicitur. Quorum opiniones .unicuique, qui au&ores noverit omnes , examinandas modefte relinquimus. Hinc itaque locus Agnefit v o catus , ubi longo pod: tempore Urbs noftra fundata eft. Fit autem non tam planitiem, quam potius e x tremitatem terræ, in mare procurrentis, fignificat /).

5. n-Varia hujus Urbis appellationis ratio afferri folet*

adeo ut in natalibus ipfius indagandis multum fane defudarint fcriptores. Alii, imprimis exotici, a p a lis quibus nonnulla urbis pars indftit, Stockholmiam nomen traxide affirmant. Alii a tigno, quod Cives Sigtunenfes, poft exidium urbis fua?, per Carelos 5c Eft^hones, auro argentoque impletum in mare pro -

jece-

b) Tumb, c. 16. i ) Mon.Ullerak. pag.%T.%> k) Stteo- pent. c. \ 8- conf. Locc. hiß. Suec. L J,p .6 . I) V lius in Lexico Scandico pag. 72»

j e c e r u n t , Sors vero , aptiorem monftratura novo propugnaculo locum , undis ja&atum & alto , ad infulam , quam lanionum ædificia a parte boreali occupant , quæ cygnea dicitur , appulit m). Sed non primis temporibus urbs noftrapalis inædificari coepit, neque etjam palis aut truncis tota infift it , qvum in infula firmiffima ac colle arenarum, maxima exparte, fit exftru

înfula ei vicina Stockholm di6ta, a qua nomen deinde Urbi inditum r). Hic autem obex freto huic ab Olavo, Er ici Vi dori 0(1 filio, quem alii Skottkonung, tributarium j-) , alii Skant - aut Shot - Konung t) , quali ulnis circumlatum appellant, impolitus eft. Olaus enimSan&us Rex Norvegiæ, Haraldi Gronske filius, in lacum ivielertim , per fretum hoc boreale , magna cum claffe tendebat & Uplaliam petebat , ut in juriam patri fuo, a Sigride Storrdda, matre Olai Skaut- Konung, exufto, A .995* illatam ulcifceretur. Quod & fecit multumque damni regnicolis intulit. In te r ea autem , fic graflante Olao Harald i , Olaus Skïôt- Konung hveSonske, vel quod idem eft Swenske « ) , magnum in infula Agnefit colligit exercitum , & in- fuper fretum Stockjundenfe tignis catenisque ferreis claudit; fperans fore, ut fic Olaum Harald i , exitum per Koneflröm moliturum , cum copiis ejus occlu- fum teneret profterneretque* Quo vero cognito, Olaus Norvegus ifthmum quo Agnefitia cum fubur- bio Auftrali tunc temporis conjungebatur, effodi c u rav i t , quod A:o partus falutiferi MVIII faåum eflfe volunt Chronologi v). S ic , multa fimul cadente pluvia, Olao Norvego liber in mare Balticum , quod olim Scythicum dicebatur w) , patuit exitus , & emani-

r) Verelius in notis ad Hervarar Saga c. 5. pag. 79. s) Locc. hift. Suec. p. 53. L. 2. t) Verelius in notis ad hiß. Got hr ici & Rolvonis c, i. p. 79 u) Hiß. Olai Tryggwœ filii c. 2 8 p.m. 111. i>) vid. Bronto • log Rbyzeliip.6o. vj) Grotius in Prolegom. ad hi(l. Got b.p.m . 17.

manibus Sueonum , ad borealem partem excubant iu m , falvus a c præda onuftus evafit x). Unde lo- c o poftmodum ifti, tempore bene longo, nomen Ko* nungfund, fretum regium, tributum eft 7 ) , donec So- derßröm nuncupari ccepit- Olavus Skiot-Konung, plur im um indignatus, quod elabi permififlent excubitores ulterioremque metuens irruptionem , infulam Agnefitiæ oppofitam, oiim Granumckeholm ho die infula eque (Iris, Riddareholmen, di diam forti (limo propugnaculo ligneo munivit z). Quo diruto, aliud a Birgero Jarl in ejus locum codtili latere eredtum eft d). Quod adhuc fuperftes in ipfo lirtore juxta pa- laitium Illuftriflimi Rojenhanes , ftrudfura rotunda , conlpicitur. Ingenti quoque catena fe r rea , ab hoc p ro m o n to r io , per totum extenfa f re tu m , & continenti, meridiem verfus ei oppfitæ, defixa » fretumRe* gmm, Konungfund, claufit; audforeMcflenio in Chro» nacis Manufcriptis de Stockholmia,

$. Ill*De Situ Urbis noftræ in hunc modum loquitur Buræus b) : Uplandicarum, inquit , civitatum, totius - que Regni prœcipua eft Stockholmia, Jedes regia, regni-

qire metropolis & emporium celeberrimum, in infula quadam in faucibus M eleri, loco quidem fatis oportuno, Jpe- flatoribus îâjiïêH ob vicinos rupes non admodum grato f i t a.

Additpc) Mefft Scond. il. T. 1. pag. 78. y) Locc. hi ft. Suec.

L. 2. p. 57. zjjfleim s Kringla p. 378. a) conf Verelii not. ad Hervar ar Saga c. 5. p. 79. b) De- Icript. Suec. p. 28.

Addit Gyllenftolpe, emporium hocce celeberrimum ac nobiliflimum feptentrionis, inter eximium ac du lcem lacum Maler ipfumque Balticum mare, fitu

trispifce, qui ibi frequentior eft h) appellatus, ah occidente eam alluit. Hic fpatiofifiimus totius Uplan« diæ lacus in ter Uplandiam, Sudermamiiam, Nericiam

d ia s , Tiundiam, Attundiam & Fierdbundriam in fe comprehendebat ; non autem fecundum divifionem recentiorem hodiernam in duas Satrapias , Stockbol- menlem& Upfalenfem, de quibus fuo loco. Hac enim rat ioneRodin, ut olim, five Roslagia, ut hodie n u n cupatur , fuburbium fibi attribueret feptentrionale.

§. IV.A fitu ad antiquitatem tranfitum facimus. Quam

ut eo felicius indagare queamus , tanti operis conditorem ac Fundatorem in fcenam primo producimus. Hunc fuifle Principem, optime de Sueciæ regno meritum, illuftrem Heroem Birgerum jarlum II, de prædio , prope Scheningam, equeftri, Bielbo , te- ftantur unanimiter Scriptores antiquitatis patriae omnes. Hujus originem , profapiam & praeclara facinora, fum ma, qua fieri poteft brevitate, enum erabimus; fiquidem haud parum fplendoris addit u r bi claritas Fundatoris. Patre natus eft Nofter M a gno Minneskiöld , Oflrogothorum Legifero ; m a trem vero habuit SunonisSyki, Ducis Oftrogotho- rum , filiam Ingridem,cognomento Ylfvam. Hinc paternum genus ad celebris Folchungorum familiæ, ut plerisque, placet conditoremFolchonem Craiïum, maternum vero ad Suercherum II, Suecorum regem, refert /). Filios habuit Waldemarum & Magnum, cognomento LaduUs, utrumque Regem Sueciæ, E r i - cum , Ducem Smolandiæ, & Benedi&um, Ducem-» Finlandiæ & Antiftitem Lincopenfem, Hos ei pe-

peri t

0 Meß. Se* il* T. 12. p , 117.

perit filios Ingeburgis > foror Regis Erici Balbi. Hic illuftriflimorum haud degener filius, & potenciffimo- rum Regum Ducumque Pater , Ducis titulo ac infi- gnibus , eaætate in Scandia nuper admiffis, A:o 1256 condecorabatur m). Ab affine Erico Balbo, de convertendis Tavaftis follicito, cum grandibus in Finlan- diam expeditus copiis, Dux toti exercitui A:o 1249 præficitur »). Heic omnibus bene geftis,& mortuo Erico , Rege Sueciæ, triumphans e Finlandia redux, tutor filii minorennis , Waldemari Regis regnique adminiftrator conftituitur. Cui muneri per annos 15 prudentiffime præfuito). Novas enim leges rogavit ro gatas antea emendavit, juftitiam inviolatam fervavit & divinum cultum ftudiofe propagavit, templa mo# nafteriaque erigendo, templorumque proventus augendo p). Id vero omnia Birgeri magnifica facinora fuperare v ide tu r , quod praecipuam Sueonum C ivi ta tem, jam Regni C ap u t , Stockholmiam e fundamentis e re x e r i t , muris ac mœniis forciffimis cinxerit ac validis præfidiis contra omnes incurfiones ho- ftium firmar t

poris ipfius exuviæ fepulchro conditæ funt in mona- ft^rio Warnhemenfi in Weftrogothia; proutMefte- nilis**) folidis ftipatus argumentis , prxcipue codicillis fiiii, MagniRegis, 1286 editis, contra quosdam fcriptores erudite ac falfe probat. Cui quoque b. m . Archipræful Spegel s) adftipulatur.

Cognito fie fundatore, felicius antiquitatem U r bis rimari licet. Hinc firmo ftat talo , urbem ea, quo vixit Birgerus , tempore fundatam ede; annum vero fundationis manifeftare , labor fere Herculeus eft. Communis equidem eft fententia Stockholmiam fundatam efle Anno 1260. Quæ autem minime n o bis arridet ob difcrepantiam (criptorum. MelTenius ipfe in Scondia fua vacillat ; nam in Anale&is / ) , fundamenta a Birgero jadta Anno 1264 vel certe 1260 dicit. Eos autem, qui annum ponunt 12 50 aut 12 5 4, erroris ac falfitatis accufat. Mox in Epitome Scon- diæ ii) eos accufationis abfolvit, fe ipfum corrigens, dum annum fundationis ad annum quinquagefimum lecundum Seculi XIII refert. Rev. Spegel v) fundatam dicit anno MCCL. Qvum igitur inter fe diften- tiant Hiftorici , ab ipfis dilcedere neceflum habui» mus. Probabile eft hanc urbem non fimul & femel fundatam eiïe. Si enim prima incunabula infpexe- r i m u s , omnino a tempore Olai Skaut-Kommg funt ar- ceftcnda, quo uterque Meleri exitus in mare m u n i

mento

r) Scoiiâ. il. T. 12,12.p. 12;. $*124. s) Hiß, ecclef, pars 2. pag. 304. t ) f. Tom. 12. Scond. pag. 123. u) f' T .1 5 ^ 3 8 . v) hiß. ecdef pars 2. pag. 388.

mento cuftoditus fuit; unde in ufum præfidiariorum cafulæ nuæ dam fuerunt exftru&æ. Tandem vero Bir- gerus Nofter, adminiftrator Regni conftitutus, ufi fe- curi tatem regi regnoque conciliaret , loco munimento ru m , ad oftia Meleri , lapideam vaftæ molis a r c em Efthonibus , F in n is , Carelis ac cæteris ab oriente Baltici maris accolis , piraticam in Melero exercere confuetis , ut fupra d i&um, opponere confti- ttuit. Quod a primo adminiftrationis ejus tempore fa&um effe vel inde conftabit; fi enim anno demum M C C L X illud inchoa vifTet, vix aene vix quidem ante m or tem abfolviiïet, Proinde tam au&oritate Adm. Rever . ac PræclarifT. Viri M. Andr.Ol. Rhyzelii ,Diœ- (cef. Lincop. Archipræpofiti, qui in Hypomnematis (circa Stockholmiarr. , benigne mecum communica- ttis, quem ipfius favorem colo & veneror , eandem Ibac in re fovetfententiam; quam rationibus fat validis mi fi, adfeveramus fundatam efTe Stockholmiam ante a n n u m 1260, annis fc. 1252 , & 53. Quin & valde c red ib i le , prædi&um Birgerum Ja r l , non tantum arc e m condi fecifle, fed & infulam Agnefit, in qua nunc uurbs, ad mare, muro & turribus munivifle, imo & wflium auftrale, Suderjlus, propugnaculo, quod ibi diu f i te t i t , cuftodivifTe. Interea operarii & mercenarii iimfulam domunculis opp leve run t , atque in eonjtn Ifiuftentationem vicini terra marique merces, imprim i s efculenta, abunde adferebant.

Annum fundationis, fupra a nobis pofitum, corroboram us exinde quod inveniantur l i te r* , Scockhol-B 5 t 1 mi*

14 S T O C K H O L M I A .miæ Anno MCCLII datæ , quæ adhuc in Archivo Collegii antiquitatum Regni fervantur. Sic quoque Schefterus w) literas de decimis pauperum folvendis, profe&o exilantes & Stockholmiæ Anno MCCLII 14. Kal. Septemb. datas a Birgero Duce, citar.Unde ne- cesfario (equitur Stockholmiam eofuifle anno, nam alias neque ledem ibi habere , nec mandata R egn icolis ex hoc loco dare, potuiiïet Birgerus. Accedit & hoc in majorem rei corroborationem , quod B ir gerus Jarl Anno MCCLV Urbem noftram privilegiis ornarit & muniverit; ut ex Manufcripto b. m.Palm- lkioldii de Stockholmia didicimus ; cui etjam Sigis- mundus de Vogel x ) allentitur.

$. V .Qvum jam fundamenta Urbis pofita eflent_j,

opus paulatim accrevit. Area autem Urbis pr imo non tantæ fuit amplitudinis, quantæ hodie eft; quod Laurentius Petri y) hifce indicat : Man jkal iveta> at Stockholm icke 'war Jâ widt begripit med det Jörßa , Jom det nu âr% utan at ftaden ta tcke war (lör r e , an then delen ar , fom fedan wardt kallad och ännu kallas innan eller mellan murarna. Incolarum n u merus quotidie crefcebat, undique e n im , tam ob portus commodita tem, quam proprium comm odum huc confluebant mercatores & alii ; quibus jure ci

vitatis

zv) in Chronie. Archtepifc. Upf. pag. 3 7. x) in Delineat. Civit at. Stockholmen/, y ) t hfl. Sue c. MJcr, tnvita Birgeri ffarl

vitatis conceffb, cura ac mandato Principis,urbis fu- turæ limites defcripti, plateæ ingeniofe difpofîtæ & aedificia, fed non niti lateritia, exffru&a, funt; prouc procefTum hunc operis folus delineat Meffenius z ). Siquidem vero [olum illud intramuranum tantæ multitudinis capax non effet, neceffum quoque erat , ut extra mœm*3 exftruerentur ædificia. Palis igitur, ubi folum defecit fi rmum, domos fuperftruxerunt; u n de urbs eam na&a eft ampli tudinem, qua hodie«» gaudet.

Ex ipfa Urbis infula tranficum fecerunt omnium primo incolæ in infulam urbi p rox im am , antiquitus a Monafterio Francifcanorum , Qrâmunckeholm, h o die ex palatio Ordinis Equeffris , Riddareholmen , di- d fam, ibique fedes fixerunt. Hinc ad fuburbium«» boreale transgreffio fa&a videtur. Heic nulla aedi

ficia exftru&a (unt, antequam ædificari coepit Mona- jftenum Clarenje. Ipfa planities , inter colles arena- irios, non nifi frutices humiles offendebat. Hinc pars ifuperior borealis , hodie collis regius, Kungzbacken, ttunc temporis Malm dicebatur. Malm enim majoribus moffris fuiffe arenam, licet nunc hac voce non nifi me- ttallum indigitemus, fatetur Maxime Rev. Dr*Ericus IBenzelius, filius a ) , fe ex Ulphilae translatione Evan- geliorum gothica didiciffe. Suburbium hoc fitum eft Kiodie, prout veneranda antiquitas ordinavit, in fecund o Uplandiae diftridu five Folckland, Attundiay pro- wincia Sollendahundœri & quidem parochia Solrio five.»

Solnaz ) in Chronie. Mfcr. de Stockholms a, a) in notis ad

Diar. Vakßehfe ÿag. 241.

Solna-, quod ex tabula lapidea, fupra januam hujus

templi pofita , patet ; cujus infcriptionem vide

re licet apud Dijkman b). Dividitur in duas partes

quafi generales fecundum altum montem Brunconis,

in Juburbium nimirum orientale & occidentale. In fe

autem comple&itur nova illa fuburbia, Ladugardzlan-

det & Kungzholmen. Illud quod novum[uburbium audit,

a granariis regiis, olim ibi habitis, nomen fortitum

eft. Meridiem verfus jungitur urbi ponte, lapidibus

ftrato. Alterum, quod ad occidentem eft, olim Arn'ôn,

ofra- & undra - Munckeliderne five Munckelägret di-

å u m eft c), quod Monachis Francifcanis & Moniali-

bus Clarenfibus hæc infula conceffa fit. Ubi q u i

dam eorum fepulchra fua h ab u e ru n t , prout primi

inhabitatores, cellas fodi curantes, obfervarunt. A:o

* 672 , juftu ac aufpicio S:a? R:æ M:tis , ingratum il

lud nomen abolitum eft, & infula Regis, Kungzholmen,

appellari cœpit.Hujus præcipua pars, (montibus repleta funt r e

liqua) ædificiis fuperbit egregiis, quæ, poftquam in

fula hæcce, munificentia Chriftinæ, ReginæSueciæ,

ædificiis ornanda civitati tota concefla eft A:o 1644,

furrexerunt.Suburbio boreali aliæ minores adhærent infulæ

Quippe ortum verfus habec infulam navalem, Scbieps-

holmen; quæ vel vetus, hodie infula ‘Blafii, olim Ktep•

lingen, vel nova, adquamClafl is regia antehæc fta-

tionem habuit , nunc vero Carlscronam translata.Huic

b) in Antiqutt. ecclefiaft.pag. 3 1. conf. Teringfch. Mon.Lpl c, t .p .16. c) Peringfih. Mon. Ullerak. p . 5.

Huic verfus orientem oppofita eft infula, quæ olim Waldemars• five W almun s - on dicebatur d). Siquidem vero Reges Sueciæ, multis ferarum nobilium generibus eam impleverunt, qui eos fvaviflima venationis recreatione exhilarant , vivarium Regiumy Diurgarden dicitur.

Hinc ad Suburbium auflrale properantes praeterire non decet infulam, urbi incluto ponte Norrebroo jun

U , no (Iris Toren g) five Törn , Sudermannia. Qua?, du&a linea a Telgiorum inde urbe , ad fluvium u s que borealem fefe extendit h). Ipfe tra&us, in quo fplendida ilia furrexerunt ædificia, $[wn di.2 5 6.

liquidem heic præcipuus fitlocus judicio feu Confifto« rio ecclefiaftico a). Quo etjam titulo quoad dimidium , ut loquitur Meîfenius b) , gubernacula Re« gni tenente Guftavo I :mo, conlenfu & au&oritate Papæ R omani, condecoratum eft. Verba ita habent ;

St adz Kyrcktan wart prydd wed half Dom,Jhär til macht hade han ( Rex nim.) frän Rom.

Hinc quoque a b. m. Peringfchiöldh c) Ecclefia Ca* thedraiis Stockholmen (is , Svetice, Stockholms Domm Kyrckia, audit. Cui aflentitur b. m. Epifcopus Stre- gnenfis Dr.EncusEmporagrius,qui plerumque tem plum noftrum Cathédrale vocat d \ Nomen vero Nicolai cui præcife debea t , tuto aflerere non poftii- mus, fiquidem Scriptores hanc rem alto involverunt filentio. Interim exittimat Mag. Andreas O. Rhyze- lius , Divo Nicolao, Myrenfium in Lycia Epifcopo, Ru (Torum Patrono, effe confecratum. Et niß v aide

ja ilo r , ipfius funt verba * , augußam & amplam hanc aedem divo huic fuo cognomini conjecravit Archiepifcopus Nicolaus Albus [eu H w i t , cum encaeniis hujus templi praefuit , anno circiter MCCCVL Tunc enim aedicavit 6. S. S. Nicolao , Er ico & Olavo, inprimis vero Nicolao, ut nomini Archi- Epifcopi aliquid honoris vel memoriae inde tconciliaretur. Alii vero , ut Sigismundus de Eogel,

C 2 itaa) Locc. antiq. SueoGoth. L.i. c. 2. b) Chronie. Mfer,

de Stockholmia c) Mon. Upl.c.^-.p.ft ?. d ) Vide Conciones ejus funebrales Slockholmiae habitas.- * /« Hypomnematis circa Stockholmiam benignft, communicatis d. 18, Sept em br. 1723. Lincopiae.

ita nuncupatum dicit in honorem Nuntii cu j i rdam Apoftolici, Nicolai Albanenfis, cognomine Breckfparre9 natione Angli , qui ab Eugenio III. Papa huc midus u t Cathedram in regno Sueciæ Gothiæque Metropolitanam fundaret e). Sed quisquis hic demum«, fuerit Nicolaus, a quo templum noftrum fit denominatum, cer tum tamen eft, non fuide Nicolaum Sche- ningen(em,Lincop. Epifcopum. In literis enim Archi- epifcopi Petri Philippi Stockholmiæ an. MCCCXLVII confignatis exprede dicitur Sanfilt Nicolai Kyrckia i Stockholm Hujus autem Canonizatio anno tandem MCDXCVIII impetrata eft.

Communiter exftru&um vel potius fundatum perhibetur anno MCCLXIV a Birgero Jarl / ) , u n de eundem agnofrit fundatorem ac urbs ipfa. Quis vero uttimam impofuerit manum , vix dici poteft. Unius nec viri nec leculi opus efïe confiât. Ab in itio Seculi X V . majorem nadtum eft la t i tudinem, adeo ut a parte boreali & auftrali tantum adau

veterum exftrudium amplum fatis adhuc confpi- citur , quamvis anno MDALVIII Rex Guftavus I. m agnam illius partem ad orientem defolari fecit-,. Imo quod arci nimis propinqvum & capta ab hofti- bus urbe valde periculofum efle videretur totum demoliri Rex decreverat , fed a quodam fibi familiari, viro Generofo, Olao Skieppare, admonitus, anim u m mutavit g). Longitudo templi hodierna eft pedum 196, Latitudo 104.Varia facra? hujus ædis fuere fata. Anno 1567 d ie i Junii i&us fulminis homines, in templo facra peragentes , ingenti percufht m e t u , quod his verb is exponit Ampliflimus Rhyzelius h): Mânga flego futb igenom fenftren och fick doch ingen fkada til lifwet. Thär jämte kom et mächtaßarckt wâder, fa at Kyrck'tan nßades^folcket Jade fig fe otaliga mânga fpetjar och fw ard flyga kring Kyrckian och fia ihop. Anno 1569 die Johannis Baptiftæ tam horrendum fuit ton i t ru , ut plerique urbis fimul & templi fubvererentur ever- f ionem /). Anno 1595. die 28 Aprilis hora circiter ter t ia matutina tempeftas orta eft horrenda, tonitrua graflabantur & tribus in locis hujus templi detonuer e , ita ut flammam conciperet, quæ IaAe mulieris exftin

viginti-quinque turres minores ærata? ambiunt. Ad occidentem vero faftigiata eft turris eximia? & m a gnitudinis & elegantias, a fundamentis templi cen tum quinquaginta quatuor ulnas in altum exfurgens; ad eam quippe , qua antea gaudebat, altitudinem, v i tempeftatis violenta? difrupta perduci non potuit* Hujus apici quinque globi inhærent

Condolui Regno Patrio dum maximus Heros Gußavus nigra contegeretur humo.Ut disrupt a dedi diri prœfagia belli ;0 ! ut in am pacem fic rediviva feram.Reflituere Patres Holmen fes munia vitee,

Formam Putenia fed mihi dante manu.Un fummo eft di

In fummo eftdi&um Pjalmi CL. Laudate Deum âe fan- âitate ejus, laudate eum tympano , laudate eum Cymbalis JonorisJaudate eum fiftris. Sequitur qu a r ta , quæ IVùrd- vel corrupte W&l-klockan dicitur. Quinta, eaque m i nima , vulgo Pinckan vocatur.

Hinc jam defcendentes& templum intrantes, ejus praecipua ornamenta contemplaturi, mox ad fum m um A ltare , hodiernum facris præbens ufum, nos confe

rimus. Hoc valde pretiofa & infignis ornat tabula,

cujus parem in univerfa patria, ne dicam Europa,

vix invenire licet. Ex auro enim argento & ebeno confe&a hiftoriam nativitatis, pasfionis ac refurre*

ôionis Salvatoris , in iecula benedi&i, Jefu Chrifti ,

præter multa alia facram hiftoriam illuftrantia, fiftit,

æftimaturque thalerorum 80000 cupreorum. H o c monumentum aPerilluftriDn.AdlerSalvio dono datum

eft, prout fubjun

curavit. Tabula, qua? heic antea fuit & hodie facro ufui templi Kongzhohmifis infervit, a Senatore Regni illuftr. Viro, D:no CaroloCaroliGyldenhielm in o r namentum templianno 1629 dataeftSc anno 1693 ere- & a , quam , diruto quodam Monafterio Jefuitico Brunsberga? in Boruflia Polonorum anno 1626, praedam acceperat. Chorus amplus fatis & fpecio* fus eft , rifco , Skranck, ex ligno querceo, arte (cui- ptoria confe&o, & 14; pilis artificiofe ex orichalco fufis, exornato, impenfis thalerorum tredecim millium , cin&us. In medio fere ejus , prope aram-», cernitur candelabrum orichalceum, quod, fiquidem feptem habet lampades, v u lg o Siußakanaudit. Hoc in memoriam Principum, Er ic i& Waldemari , anno 1317 in arce Nycopenfi inedia confumtorum, & quorum corpora anno 1918 Nycopia Stockholmiam delata, in hac noftra bafilica ante fummum altare mandabantur terris, a Conjuge W aldem ar i , Inge- burge , monumento ipforum fepulchrali fuper im- pofitum eft. Huic hodie in fefto Nativitatis Chrifti candela? cereæ maximæ, fuperimpofita?, lucent. In illo fepulcro hodie tantum requiefcit exanime corpus Divi W aldem ar i , funus enim D. E r i c i , opera conjugis Upiaiiam anno 1922 translatum eft /). E x eunti jam portam Chori auftralem columna quaedam fiftit fefe obviam, in qua lapis confpicitur m arm oreus , a præfe&o arcis Chriftierni II, antequam u r be potitus effetGuftavusI, infixus. Figuram reprae-

I) fentat/) Maß. Sc. il. T. 12*pag. 172. & Peringfch. Mon. Ul-

krak.p. 57,

fentat anguillæ, quam Leo mas 6c fœmina ungvibustenent, tali cum infcriptione Saxonica:

Der Ael t ft fett ok ein ftarck ftjk,Mit ledigen heiiden ifs he nicht gut to fangen dat is

w iß t 1521.Wer hm wil verwarenHe mot neue Jecke edder kiften nicht jparen. i. e.

Anguilla pinguis & rohußus eft pijcis , vacuis manihus dif - ficilis captu ; qui illam prohe voluerit conjervare, nullis facets vel ciftis parjurus *. Quid vero per leonem anguillam indicetur docet Loccenius m). Hinc per chorum tranfitum facimus & vetus quoddam bapti- fterium contemplamur, quo, calicis modo ex lap i de pretiofo confe&o minimeque vulgari , olim in papifmo utebantur. In eo recondebatur colymbe- thra , ex qua infantuli facro baptifmate perfundebantur. Circa oram haec verba , ftylo monachali infcul- p t a , leguntur : Domine apud te e ft finis vita - ht in lu mine tuo videbimus lumen. Circa pedem vero : '^Anno Domini MDXlllI. Sit Deo laus.

Sequitur jam fuggeftus , etli l igneus, pretiofis- fimus tamen cælaturis nitens affabre exfculptis & deauratis. Ex munificentia b. m. Dominæ Elifabethæ Funck anno 1701 impendio 10600 thalerorum c u preorum , templi confecratus eft u fu i , & anno 1702 ab Epifcopo Arofienfi, Reverendifiimo, D06L Mathia Ifer, tunc templi hujus Paflore, inauguratus. Sug- geftus, qui ului ecclefiæ antea inferviebat, egregius

quoque,.

* MefJen.Sueop.C'ii.p.m%\o2 . w ) Hiftfiuecp.ioj,

é£

quoque, anno 1605 ab Andrea Laurentii , Cive, donatus fuit, ied anno 1702 , priori conte&o, in ufum Ecck'liæ Kongzholmen/ixconcefTus eft. Hunc auterr? præcedentem anno 1524 Guftavus I:mus Rex Olao Petri fabricari juflit. Hinc Catholici per convitium Olaum ex corbe eum vocarunt n).

Huic ex adverfo lychnuchus fpe&atur penfilis, maxime confpicuus, nam ex 78 libris , cum dimidia puri argenti affabre & opere cadato, confe&us eft ; in ufum vero ac ormanentum templi liberalitate 11- 1 uftriflimi Comitis , Jacobi De La Gardie , ejusque conjugis ceflit ; ut hæc ejus innuit infcriptio , ftylo in lamina argentea Romano : Gud til iihra , tïl àwin- 7iel[e, Jtg och jm fahl kidre Herre och Man, den HögwäU horne Herre, Hr. JACOB DE LA GARDIE, Gref* we til Ldckoô, Frijberre til Ekholmen , Herre til Hapfal, Dagdöön , Kolcka , Kyda, Rtwfa och e^Arno Riddare, Swerjes Rijkes R åd , Rijksmarsk och General - Fältherre,

Jampt Lagman of wer Upland ; Hafwer denna Liuscrona til detta Rum förahrat, den Jahl Hogwalborne Grefwin- 11a, Fru EBB A B R A H E, Bohren grefwe dotter af Ifii - ßngsborg, Grefwinna til Lâck'ôô, Frijherrimta til hkhol* men, Fru til Rtwfa, Axholm, TttUegarn, Sundholm,^Arn^ on och \ Kugelholm. Emedan Hon med ftn Jahl. k. Herre är här i Kyrckan blefwen wtgd anno 1618 den 24 Junii% och fedan den fahl. Herren här begrajwen a:o 1652 den 14 November, jåföm Och Hon ßelfa:0 1674 den y Apr Hit. Gud deras Si alar ew inner ligen fr ögde och Hugfwale. Lam pades habet viginti quatuor. E t fiquidemin mentionem

D 2 inci-;/) Meff.fcMT 5. p. 18.

incidimus Lychjiorum > de reliquis quoque , qu i novem funt, dicendum eft. In medio ipfius Chori lychnuchus fpe&atur penfilis 30 lampadum , qui a Domino Martino Treutzig datus eft , ut hæc infcri- ptio exponit: Marien Tre ut zig , Catharina Han s doit erm Extra chorum a parte auftrali alius fpeciofus pendet lychnuchus, 60 lampadum, donum Secretarii o rd i nis equeftris Nobiliflimi Johannis von Ridderhufen 8c Conj u g i s 'Ehfabethœ von Ridderhufen anno 1651. Huic alius luccedit,qui, in medio fere templi pendens, p ræ reliquis maxime eft confpicuus. Sexaginta enim h a bet lampades, quæ quinque continentur gradibus. Hic in ornatum ufumque templi liberalitate D:ni Adlerfchiold ceftit, ut hæc docet infcriptio : Eh- re Jey Gott in der hohe ; Lydert B. Adlerfchïôldh och Hans k. Huusfru ^Anna Adlerfchïôldh hajwa for ab • rat denna liuscrona anno 1687. Hunc ad auftrum alius excipit, prope ad fubfellia mulierum, Qwins^Lacb* taren * fexaginta quoque lampades continens. D o num eft Comitis ac Regni Marefchalli Jacobi Ponti De La Gardie. Huic proximus lampades habet fede- cim. Hunc rurfus alius fequitur lychnuchus 2 0 l a m - padum , prope ad monumentum lepulchrale Sal vi i a Martino Asmundi datus. Inter utrumque ad fepten- trionerr lubfelliorum ordinem duo quoque fpe&an- tur lychnuchi penfiles, prior ac fuggeftui propior l a m pades habet 30. Pofterior ad occidentem 10, dono datus a Petro Grönberg. Huc denique referimus lych nuchum illum , qui in facrario minori pendens, fa- cræ huicædi a Matbia Petri datus eft anno 1632.

N u n c

Nunc Organum pneumaticum fefe offert, de quo hæc pauca habemus. Anno D:ni 1498 magna quidem organa fa&a funt , quæ vero poftmodunu. fublata fuere *. Hodiernum anno 1627 aedificari coepit , anno autem 46 Seculi praeterlapfi tandem abfo- lutum. Anno 1698 , cura Do&oris , fæpius Laudati, Mathiæ Iler, arte vero Georgii Woitzig reparatum eft & accuratiflime confe&um ; adeo ut hodie vo ces habeat quadraginta o

curta rerum fuppellex proferre prohibet p). Pone hunc ColofTum tabula quædam nobis occurrit , in__* qua fex quaG foles vifuntur , ejusmodi cum inferi - ptione : Anno D:M 1555 vice [una die Aprilis vi/um ejî in Civitate Stockholmen/i tale (ignum in cœio a [eptima [er - me hora ante meridiem ad nonam usque horam. Renove - rat anno 1636. De hoc figno ccelefti ita Bazius q ) 2 o April. Anno 9 2 apparuerunt fer eno ccelo circuli vane colorati , perpendiculariter fupra Arcem Holm. pojitj, quos Rex (Johannes) videns exclamavit, ad me pertinet fignum, Deus mijereatur mei : juftitque hos circulos in Templo Holm, depingi, quod & fattum eil. Erraffe ig i tur pi&orem circa annum dum hanc renovavit tabulam obfervare licet. Hinc ad facrarium majus (de m i ' nori nihil habemus ) nos conferimus. Prius tam en quam illud ingredimur , confideranda funt galea at- que calcaria S:ti O la i , Regis Norvegiæ , quae in c o lumna quadam , huic proxima , fufpenfa vifuntur. Haec E r ic u s X lV , Rex Sueciae, occupata Nidrolia, ab ejus ibi tumulo fuftulit & huc fecum anno 1564 detulit r). Sacrarium quod concern i t , illud anno 1651 exftru&um eft & adtionibus facris judicii ec- clefiaftici Stockholmenfis praecipue deftinatum ; q u a re etjam die 24 O&obris ejusd. anni a Do&ore Erico Emporagrio , Paftore ecclefiae & Præfide, interven-

t Up ) Conf. tamen, f i placet, Hadorph. Rtm - Chronik. P. 1.

/ .509 . Dijkmans antiquitat. ecclejiafl.p. 11 c . Baro - mi Martyr ol. p. 156; 6. q) in Invent, hi ft. ecclej.L.^.c.6%.p. 499. r ) Tenzel. in notis ad Vaftov, P. 2 5. Locc. hifl\ Suec.p. 3 84.

t u facræ ac folemnis dedicationis, in conceflu Epifco- po rum R e g n i , facri urbis minifterii aliorumque do- é to rum ac clarorum virorum, inauguratum eft. Pei- lucidis feneftris & foco, frigoris arcendi gratia, con- decoratum eft ; unde facelli potius , quam facraril nom ine compelletur. Heic utenfilia templi capfis arculisqne clauduntur & affervantur , quæ omnia, quo minus recenieamus anguftia temporis prohibet

dam feneftras nonnunquam duo vel tria Altaria a d ornata fuere , ad quæ Miffae & anniverfaria facra p r o Sandis detundis habebantur , fiquidem eorum i n - terceflîonibus fe juvari poiïe falfo fibi imaginabantur. Singulis vero præbendis, proprium fibi chorum vindicantibus, nomina impofita (unt vel a f a n d i s , vel a primis præbendarum conditoribus. Sequentes autem Chori, magnisol im impenfis fundati & reli- giofe frequentati heicfuifle inveniuntur.

1. S. Martini Altare & Capella cum præbenda con grua anno 153*7 a Joanne Gismaro fundata in honorem Dei, luæque matris gloriofæ , omnium S a n d o ru m &c. Qui Sacerdoti vel præbendato o d o marcarum puri argen ti > lödigt filfwer > ponderis Stockholmenfis, reditus perpetuos aflignavit.

2. Conradus Arxo praebendam fundare difpofuit; illo autem morte praevento, Folquinus Arxo & Simon Skelhorn ab Hemmingo Archiepiicopo UpC petierunt , u t de praediis, a Conrado huc deftinatis, præbendam juxta arbitrium Conradi e novo crearet, quod & fa- d u m anno 1350.

3. Capella Altare S. Maridt Virginis. Hujus l i quidem focietas anno 1355 inftituta fuit, fequitur Capellam heic aliquot annos antea ede fundatam. N a m neceffum e r a t , ut praebenda floreret , a n t e quam proprium conftituere poflet fodalitium Svet . Gille.

4. S. Gertrudis Chorus & Altare anno 1353 heic viguit , quod ex ratione nuper allata affirmare pos* fumus.

5. S, A n -

S T O C K H O L MIA . 3?5. S. Andre de Altare & 1 Chorus , cujus præbendam fundavit D:na Gertrudis Konften, vidua Pro-Confulis quondam Stockhol. Folquini Bracheles, A:o 1370 d. g O&obr. Sacerdotem tres miiïas pro fundatoribus præ- bendæ dicere oportebat.6. S. Corporis ( Helga Lekama ) Altare Capella ad januam auftralem, circa an. 1485 heic viguit ; fed longe antea hæc præbenda inftituta videtur, iodalitium »enim ipfius circa 1409 maxima habuit incrementa.7. S. Barbar

rum Dei, in Choro S. Henrici inftitutum atque fun

datum â Michaele Suarte ejusque uxore Elina T etr i

anno 1488-14 P rœ b e n d a m Altare 10 3 o o militum' Riddares

}

& 1 1030 Virginum inftituit honefta fœmina Chnßiiita

Jacobi, vidua Stephani Storbeks, civis Stockhoimeru-

fis, anno 148$ die 19 o

f 23. Cljorus S. Anna. Hujus mentionem facit MeP- fenius in Chronicis Mfcr. de Stockholmia circa annum 1489. una cum præbenda nominatur in literis Stockh. datis die Martini 1507.

24. Capella animarum auflralis , Sudra [mia Capell, ubi nunc Sacriftuga minor, anno 1430 â Domino Hanisi . e. Johanne, Curato in Hdtuna inftituta ac fundata. Heic pro omnibus viventium & mortuorum animabus miiïæ celebrabantur quaternæ â quatuor Capellanis hebdomatim.

25. Capella animarum borealis, Norraßala Capellet,ubi hodie Sacrarium majus. Quæ quando fundata fit non confiat. Heic etjam magna olim cum fuperftitione per miflificationes diurna & no&urna facra fiebant.

Prxterea fuerunt plura alia Altaria , Chori & pra* benâœ> nunc oblivioni tradita, fub papatu in Am- pliffimo hoc templo, quod tum revera illuftre dici potuit , qvum tot cereis illuminaretur. Erant e- nim in quolibet altari quatuor cerei, waxlius; in quolibet Choro duo vel tria altaria & ad quamlibet fene- ftram peculiaris Chorus, atque denique cuilibet Altari fua erat defiinata Præbenda, qua fuftentabatur Præbendatus, Capellanus vel Choralis. Huc qui* dem referri poflent Societates Sacrae, quæ mediæ latinitatis ævo convivia dicebantur, verum de quibus in in pofterurn, qvum accuratius de iis inftru&i fuerimus. Epitaphia quoque, lapides fepulchrales & Monumenta infigniora re fe r rem us, nifi peculiarem de- fcriptionem requirere viderentur. Interim, omiflis lapidibus ævo recentiori exaratis, qui vel numerum

E 2 cen-

centenarium longe excedunt, etjam Epitaphiis pYe- tiofis admodum & venuftis, Lpides ftylo monaehali notatos, qvum in pofterum de lapidibus runicis,quos oftentat Stockholmia, dicendum, præbebimus.

Sequitur ut de oAntiftitibus Cathedralis hujus Ec- clefiæ agamus. Antequam vero ulterius progredi- mur.paucis indicandum efle neceffum duximus,Stock- holmiam noftram proprio olim gavifam fuifle Epi- fcopo. Quo vero anno Epifcopatus hic fit inftitutus non confiât. Interim à Gufiavo Iro, vera? pietatis fia * t o r e , faétum effe, ex literis Magnatum quorundam ad Archiepifcopum Laurentium Petri Gothum, Dat. Stockholmiæ 1578 die 17 Julii t ) pa te t , ubi verba ita habent : Non memoria excidijje R\ti& Vedrx arbitramur , p'tœ, tUuftris ac felicis m emori & Sereniß. Regem Guftavum, Domini noftri Regis parentem defideratißimum, pro voluntate & arbitrio, Regni Epijcopales dioecefes di- vi/iße, prout ipfius M:ti libuit, Epijcopis Juper ea re aut non interrogatis aut forte etjam invitis : ut pote diœce- fin Upjalenjem in tres Epi/copatus, Up/alenjem, Stokhol- menfem

indicatur his verbis: Ibj unne och gunfleligen tillate, at Solna Kyrckio med alla Kyrckio Herrens Ranta liggia här efter til Stockholms Kyrkta to) . Hæc autem donatio â Regina Sueciæ Chriftina poftmodum revocata eft, quod ex his apparet verbis: Lofoö Kyrkia med aü

.Kyrkhherde rant a och Rättighet , ma här efter lyda it 'll Stockholms Stadzkyrkio , och Solna Kyrkia , Jom där Minder f örr legat, wederkiännes med des Kyrkioherde rän- it a och rättighet under oß och Kronan x). .Sed cur & hæc cecclefia anno circiter 1711 abhinc feparatafit , no- Ibis omnino non confiât. Quot& quinam ante temp o ra Lutheranismi fuerint Paftores, f. ut olim diceb a n tu r Curati , parum conftat; quamobrem feélæ Pontificiorum addiftos & fub Catholicifmo ad fum- imum Altare in Choro Primario Sacra peragentes , frequences tantum enumerare valemus.

jfohannes Ludolphi, Skrifware diffus , Curatus Stock- holmenf. & una Oeconomus & Canonicus Upfa- lienfis ab anno 1369 ad 1379 7). Qui præbendam Upfaliæ fundavit z).

Nicolaus Karvli Krook, præpofituram heic tenuit & fimul Decanatum Upfalienfem anno 1432. obiit 1444 a).

Ericus Johannis Kröpelin , in literis 1441 datis fineE 3 cogno-

to) Tegel hid, Gnftavi Im i P. 1. p. 2 5 6 & 2 5 9. x) vide Privilegia urbi data anno 1636 die 2 3 Maji, y ) Pe- ring (ch. Mou. Ij lier acker.p. 2 5 5 $ “175. z ) Monum. Benzelïi pag. 55 Scheff. Chron. Archteptfcop. pag. 2 07.a) Perinflch. Mon. Ullerak% p. 214. Schefferi Chron, Archiepi(c.p,i6% & 170.

cognomine parochus nominatur, anno autemi446 cum ipfo invenitur b),

Suem Petri five Pederßon, celebris fuit circa an. 1475, quo fimul anno Canonicus Skarenfis invenitur;,- nec non circa a. 1478 & 1482.

Murtinus Joannis five JonJJon , Paftor dicitur Stock-- holmenfis circa an. 1488.

Petrus , qui in gratiam Chriftierni Tyranni rediitt anno 1520 c).

Hos jam Lutherano-Evangelici excipiuntPaftores.

1. Mag. Michael Langerben anno 1524 circa Pafcha Pallor Stockh. fa&us d). Anno 1548 die 2sMartiii obiit.

2. Johannes Nicolai Kökmefler 1550, ex monacho D o - minicanorum Skarenfi, Lutherano favens dogmati , parochus conftituitur a Guftavo I:mo e) Mu» Dilcipulus Megalandri Lutheri in Academia Wirr« tebergenfi Mufarum caftra diligenter eft feqvutus;; unde ex ore fanéli illius Viri Ecclefiam Chrifto re?« formandi caufas probe didicit Anno 1519 im Sueciam redux fuit* An. 1520 Diaconus Stregnefhæ ordinatur. 1522 Canonicus ibid. defignatun. '. 1524 Secretarius Civitatis Stockholmenfis ad 1531t ;

quio

b) Peringfih. Monum. Upland, pag. 84. c) Hadorpih. Chron. Rythm. P. 2. pag. 449. d ) Meßen Sc. il.T.> 5. pag. 18 • Tegel hiß. Guß. LmiP. 1 ./>.98. e) Meßem. Sc. il. T.$ />.52. f ) Teg.hiß.Gult.LmiP. i .p .97•

quo etjam tempore Ecclefiæ Stockholmenfi una cum Langerbenio verbum Dei clare & incor^ rupte propoluit. 1539 die 3 Augufti, per Both- vidum Sunonis, Epifcop. Stregnenfem , Presbyter ordinatur. Tandem placide & pie obdormivit», anno 1552 die 19 Aprilis, prout indicat lapis ejus fepuîchralis.

4. Mag. Johannes 1554 ad 1562, quo munus fuum re liquit

5. Mag. Laurentio Olavi, qui obiit 1565.6. Dn. Jonas 1566. mox huic fucceffit

7. Mag. Olaus Petri, Medelpadius, 1567. Archipræ- pofitus fa&us Upfalienfis 1576 , ut per honores iftos faveret Liturgiæ. Tam en perfeveravit in conftanti veritatis Evangelica? confeffione ; quam ob rem ab Archiepifcopo Liturgifta officio privatum Rex in carcerem detrufit g ). Anno 1593 dicitur Capitularis Stockholmenfis.

!8. Mag. Salomon Birgert 1577. Archipræpofitus antea Arolienfis. De cujus pio zelo in deftruenda religione papiftica vide ClarifT. Laur. Wicandrum, * Quomodo autem infignis hic Vir ad Liturgiftas tranfierit, fed ideo male habitus ad fanam redierit mentem videre eft apud Bazium h).

•9. Dn. Jonas Birgeri, Dalekarlus, 1S78. In caftra_* hic primum defcendir Liturgiftica , verum ante obitum anno 1580 die 6 Nov. anno ætatis 39 , v e

ramg ) Bazii Invent, hiß. eccl pag. 421. * in Difjertat. de

Arojm P. 2 p. 9 6. h) in Inventario hiß. eccl. pluribus locis ) praecipue autem, L.3. c. 3 2 ^ 3 7 .

ram agens poenitentiam , erroneam fuam mutavit: fententiam /).

10. Dn. Jacobus de Arboga, 1582. Qui non fine m a ximo terrore, edita tamen in agone egregiaconfes- fione, ob inconfideracam Liturgiæ fubfcriptionem3, decedit k ).

11. Mag.PetrusPaulinus Gothus, five ut ab aliis audir» Sudercopenfis , 1584- Hic autem 1590 , quod t u - multuofe rem a g e r e t , ab officio removetur. A t - que fic Stockholmenf. Ecclefia diu certo Paftore deftituebatur /) . Perniciofi erroris accufatus i n Concilio Upfalienfi anno 1593, malemulfta tusfui t .

12. Mag. Ericus Olai Schepperus five Skieppare, an. 159; . Archipræpofitus Upfal. 1598- Paftor Enecopiae 1609. ob. 1620 d. i4M art i i Enecopiæ, ib iquefe- pultus. Hic Liturgiam primum approbavit, m o x tamen poenitentia du&us. Conflans deinceps c o n - fefTor Religionis Lutheranæ, a R. Johanne g rav i te r reprehenditur, & carcere m ancipatur ; fed inde«, rurfus liberatur.

15. Mag. Carolus P etri, Hedemorenfis, 1598*14. Dr. Johannes Suennms Raumannus, F i n n o 1S04.

Anno 1610 Pro-CancellariusautRedlor Upfal. p e r petuus.

15. Mag. Olaus Elimjeus 1612. Ep ifcopusW i-burgenfis a:o 1618 a Guftavo I. conftituitur. ob. 1028. 16, D r .

i ) Bazii Invent, biß. ecclej.p. 461. k) Terf eriApendix ad S. Chronologiam. I) Terjeri Apendtx ad Cbronal, conf. Baz, biß. eccl. p % 480.

16. Dr. Laurentius Olai Mallius , Nericius , 1619. Anno 1621 Prof. primär. Theolog. Upfalienfis. 1637 Epïfcop. Srregnenf. ob. Upf 1638 d.23 Junii.

17. Mag. Benedtftus Petri Leuchovius, Upfalienfis, 1621. Proi. antea Theol. Upf per annos o

23. Dr. Nicolaus JohannisRuàbeckius, W efmannus, 1666. Epifcop.Arof. 1671 ad 1676 quo obiit anno aetatis54.

.24. Dr. Olaus Georgii Swebilius, Smolandus, 1672. Epi - fcopus Lincopenf. 1678 die 16 Julii. 1681 d. 8 Aug. Archiepifcop. Upfal. natus 1624 die 1 Jan. denatus 1700 die 29 Junii.

25. Dr. Carolus Carlsfony Calmarienfis, ab anno 1679 ad 1680, quoEpifcopatui AroC praeficitur. Natus fuit1642. E Germania redux Concionator Regius, hinc ad S. Mariam Paftor 1674. obiit d. 14 Aprilis 1708.

26. Dr.MathiasJfer, Wermelandus, 1680. H icC oncionator aulæ Regiæ 1676 d. 18 Aug. Ad Templ. S* Mariæ 1679. 17 11 clavum diœcefeos Arof. fufce- pit. Cui adhuc muneri prudenter profpicit, diu- que profpiciat vovemus. Ei immortales debet Eccle- fia S:ti Nicolai grates ac laudes ob fingularem & indefeflam curam in ea gubernanda ornan- daque.

27. Mag.SamuelTorling, O-Gothus. Concionator hic primum cohortis militum praefidiariorum f. Guar- die anno 1699. Dein S.R,M:ti a Sacris 1703. Hinc ad Ecclefiam S. Mariée 1705 & 1712 Paftor hujus ecclefiar. ob. >718 d.4 Februarii.

28. Dr Suem Bettedifti Cameen, anno 1667 d. 11 Julii in Wermelandia natus, patre tunc temporis praepor to ac paft. in K ö h l , poft vero Superintendent^-» Wermelandiæ & Daliæ, 1678 ad Scholam mifïus. 1685 Upfaliam venit. 1691 d. 10Dec. Laurea phi- lofophica ibid. ornatur, 1695 in Germaniam alias-

que

que oras exoticas ivit. 1698 in patriam rediit; quo etiam’anno d.4Dec. facris ordinibus a Patre initia * tus, Vice-Paftor hujus ecclefiæ conftitutuseft. 1701 Paftor Legionis Prætorianæ. 1704die 24 April.a R e ge Glor. mem. CAROLO XII. Paftoris munus ad Ecclefiam S.Catharinæ illi demandatum eft. Anno 1718 d. 30 April, arbitrio Ejusdem incomparabilis per Septentrionem Monarchæ ac Herois, Paftor hujus Ecclefiæ & Præfes Confiftorii StockhoImenC defignatur. Qui quum plurima zeli juxta ac do- d r in æ ediderit fpecimina, dignus cenfebatur, qui in Fefto Coronationis Reginæ noftræ Clementifli- m æ, UDALRICÆ E LE O N O R Æ , die 19 Martii anno 1719 inter alios do

44 S T O C K H O L M I A.(onfummato , Rex Jeptennem illi mancipat filiam, quie adultior votis fe obligat monafticis. De anno fundationis haud convenit inter fcriptores antiquitatum pat r i» , quorum tamen fententias breviter ac facile conciliari poffe faciles nobis perfuademus. Meftenius enim o) illud exponit tempus, quo Rex Magnus Ipftim profpexit locum, in quo Monafterium ædifi- caretur & quo initium ædificii fa&um eft. Poftmo- dum vero, ad illum , quo gaudebat fplendorem, intra paucos annôs perdu

jus templi antequam ulteriorem injicimus mentionem, congruum videtur feriem AbbatifTarum, quæ a natalibus ejus primis ad finem usque tuere, heic fub- jicere. Harum igitur1. Erat lngeburgis circa annum 1314.2. Gertrudis, celebris fuit 1520 & 1325.3. RichiJJay filia ipfius Fundatoris, 1333 & 134g.4. Elijabethy 1349. 5. Gertrudis 1355.6. Margaretha , Haluardi filia, 1363.7. Birgitta, filia F inwid i , 1364.8. Chriflina ÿoannit & lia, 1366ft 1372.9. Margaretha 1373. 10. Margaretha^filia Nicolai, 1387.11. Catharina Magni filia 1408 mortua invenitur.12. Ingeburgis y filia Nicolai, 1406 Vicaria dicitur, ve

rum 1408 muneri huic legitime admota.13. Birgitta Magni filia, 1432- 1448.14. Cbriflina Thuronis filia,1468. 15. Ramfrid iV/n’,147816. ^Anna y filia Ragwaldi, 1489-17. Margaretha y Petri filia , 1491. i8- Clara, 1499.i y .^ n n a Renholdi filia, ele

cua, Te

bulis, annexum eft Sacellum S. Olao dicatum, fum- pribusitidem Senatoris Stockh. Olai Laurentii elingo ano i674ere&um. Quod nequefuodeftituiturfplendore. Templum jam Divi Jacobi confiderandum venit. Quod quo primum tempore fundatum f i t , invenire non potuimus. Sua tamen fplendere antiquitate extra aleam controverfiæ pofitum eft. In taxo enim fubfidii pallii A - Epifcopalis Hemmingi mentio injicitur Ecclefiæ S. Jacobi Stockholmis. T a xus vero ille anno 134$ faftus t). Sic quoque in_j literis fundationis Chori S. Henrici mentio fit ejusdem cœmiterii. Hisce igitur temporibus ab incolis fuburbii borealis frequentatum fuiffe nulli dubitamus. T em pore autem Guftavi I. belli calamitas folo illud adæquari juflit 0). Rex autem Johannes, inreftaura- tionem facrarum ædium dirutarum allidue intentus, ë ruina fua rurfus furgere fecit & quoad maximam partem anno 1580 renovari. Morte enim præventus pio defiderio fatisfacere non potuit. Hinc ad annum 1618 imperfe&um ftetit, quo de ejus reftauratione ulteriori laboratum eft. Priorem tamen fplendorem non antequam anno 1643: na

48 S T O C K H O L M I A.

non loquor. Ut vero reparatum fuit templum, fiburbi-

um boreale in duas dividebatur ecclefias,fuetJ'ôrfamlin-

gar.Ab ifto tempore fequentes numerantur Pallores.1. Mag. Andreas Johannis NycopenJis, 1643. Prini us

una Superintendens Ammiralitatis. ob. 1652.2. Dn. Olaus Jona Skoug, Geftricius , 1652 ob. 1661.3. Mag. Magnus Johannis Pontinus, Calmarien fis, 16 6 2.

Præful Lincopenfis i68i* ob. 1691.4. Mag. Mathias Johannis Wagner 1682. ob. 169;.5. Dn. Andreas Lyfing, O -Gothus 1693 ob. 1715(1.21 aus:.

6. Dn. Nicolaus Sternelly W-Bothnienfis, 1715. Hodiè Paftor laudatiflimus, meritilfimus.

Diximus hoc Templum ad priorem elfe perdu-

f tum ftatum anno 43 feculi præterlapfi. £0 autem

fplendore anno praeterito, præfentis feculi 23, quo

ad magnam partem privabatur. I&us enim fulminis,

nofte inter 14 & 15 Menfis Maji, turrim excelfam &

dimidiam partem te f t i , proh dolor! combuflit. In

terim hodie incolæ & Antiftites Ecclefiae m id lummo

nilu incumbunt, ut priorem, fi non majorem, nan-

cilcatur fplendorem.Huic S. Jacobi ecclefiae annexum olim fuit fub*

urbium orientale,Ladugdrdzlandet, fed feparatum a n no 1672. Hodie tamen'adjacet Sacellum S. Johanni

dicatum. Quod fenator curiæ Stockh. Johannes Pu- rubbom anno 1636 in jugo montis Brunconis fundari

& exftrui fecit. Præclariflimus Rhyzelius* exillimat hanc ædem funerum temporariae confervationiinfer-

•^iiffe; quippe in quonihil cultus divini habitumfuit,

nifi quod cum cantu inde ducerentur funera.Quartum

* in Differt, de ExjequiU Chrifliamrum. p. 150.