Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Klimaat en landbouw
December 2016
Iris Penninckx - Boerenbond
2
Klimaat en landbouw
1. Het broeikasgaseffect en de broeikasgassen
2. Klimaatverandering en -scenario’s
3. Klimaatbeleid Mondiale klimaatakoord (Parijs)
Europese klimaat- en energiepakket 2030
Vlaams klimaatbeleidsplan en klimaattop
4. Rol en uitgangspunten landbouwsector
Broeikasgaseffect
4
Broeikasgassen
GWP (global warming potential) : CO2 equivalenten
Bron : IPCC AR5, 2014
CO2 : verbranding fossiele brandstoffen en
veranderingen in landgebruik
CH4 : veeteelt (vertering en mestopslag) en
opslag en verwerking van afval
N2O : landbouw (bemesting) en industrie
F-gassen : industrie en huishoudens
Broeikasgassen
6
Broeikasgassen
Bron : IPCC AR5, 2014
Broeikasgassen
Vlaamse Landbouw
Broeikasgassen
Bron : MIRA, VMM 2016
9
Broeikasgassen
Bron : IPCC AR5, 2014
10
Klimaat en landbouw
1. Het broeikasgaseffect en de broeikasgassen
2. Klimaatverandering en -scenario’s
3. Klimaatbeleid Mondiale klimaatakoord (Parijs)
Europese klimaat- en energiepakket 2030
Vlaams klimaatbeleidsplan en klimaattop
4. Rol en uitgangspunten landbouwsector
Klimaatverandering?!
buitengewone verhoging gemiddelde jaartemperatuur
omvang en snelheid : EU t100j > 1°C
zeer waarschijnlijk te wijten aan menselijke activiteit
uitstoot broeikasgassen
Klimaatverandering
12
gemiddelde mondiale
temperatuur + 0,85 °C
Klimaatverandering
gemiddelde mondiale
zeespiegel + 20 cm
Broeikasgassen
Bron : IPCC AR5, 2014
13
Klimaatverandering
Bron : IPCC AR5, 2014
Klimaatverandering
jaargemiddelde
temperatuur + 2,4 °C
Klimaatverandering
Jaarlijkse neerslag + 10%
(van 750 naar 850 mm/jaar)
Klimaatverandering
Dagen zware neerslag X2
Verhoging gemiddelde jaartemperatuur
Stijging zeespiegel
Verandering regenpatronen
in ruimte : Noorden en evenaar, Zuiden
in tijd : extreme weersomstandigheden
(zware neerslag, droogte)
Klimaatverandering
Klimaatscenario’s (BKG) en klimaatmodellen om toekomstige
veranderingen in de uitstoot van broeikasgassen door te rekenen
naar hun impact op het globale klimaatsysteem.
! onzekerheid (complexe interacties, onvolledige kennis en grenzen
berekeningen, …)
Klimaatscenario’s
Vier mondiale emissiescenario’s
RCP 8.5 BAU (business as usual), lage technologische ontwikkeling,
hoge groei bevolking (12 M 2100)
RCP 6.0 matige technologische ontwikkeling (efficiëntie),
matige bevolkingsgroei (9 M in 2100)
RCP 4.5 sterke technologische ontwikkeling (incl. bio-energie en CCS),
matige bevolkingsgroei (9 M in 2100)
RCP 2.6 sterke technologische ontwikkeling (incl. combinatie),
matige bevolkingsgroei (9 M in 2100)
Klimaatscenario’s
Klimaatscenario’s
Bron : MIRA, VMM 2015
Klimaatscenario’s
Bron : IPCC AR5, 2014
Bron : IPCC AR5, 2014
Klimaatscenario’s
Klimaatscenario’s
Klimaatscenario’s
Vlaanderen – 3 scenario’s
Klimaatscenario’s
Klimaatscenario’s
Klimaatscenario’s
Verhoging gemiddelde jaartemperatuur
Stijging zeespiegel
Verandering regenpatronen
West-Europa : verhoging jaarlijkse neerslag
met nattere winters, drogere zomers,
meer extreme weersomstandigheden
(overstromingen, droogte, stormen)
Klimaatscenario’s
Gevolgen voor landbouw
1. Toename gemiddelde jaartemperatuur en CO2 concentratie
Verhoogde fotosynthese
Verlenging groeiseizoen
→ verhoogde opbrengst
OF enkel verschuiving groeiseizoen (droogte)?
bij een gematigde temperatuursstijging (2° à 3°C) positief effect
MAAR combinatie met neerslag is bepalende factor
Klimaatscenario’s
Gevolgen voor landbouw
2. Verandering regenpatroon
Verhoging totale hoeveelheid neerslag/jaar
Verandering regenpatroon : winters natter, zomers droger
Verhoging neerslagintensiteit : zware, lokale buien,
stormen, hagelbuien
! Extreme weerfenomenen
Klimaatscenario’s
Gevolgen voor landbouw
bij een gematigde temperatuursstijging (2° à 3°C)
is verandering regenpatroon doorslaggevend
(droogtestress, extreme fenomenen, ziektedruk)
afhankelijkheid van extreme weerfenomenen !
Conclusie :
Verhoogd risico op opbrengst- en kwaliteitsverlies
op het individuele bedrijf
Toenemende instabiliteit landbouwersinkomen
Klimaatscenario’s
Klimaatscenario’s
Verandering in gewasopbrengst
EU prognose voor 2100
WATER !
Klimaatscenario’s
34
Klimaat en landbouw
1. Het broeikasgaseffect en de broeikasgassen
2. Klimaatverandering en -scenario’s
3. Klimaatbeleid Mondiale klimaatakoord (Parijs)
Europese klimaat- en energiepakket 2030
Vlaams klimaatbeleidsplan en klimaattop
4. Rol en uitgangspunten landbouwsector
35
Mondiale akkoord Parijs
Klimaattop Parijs Akkoord op 12 december 2015, opvolger Kyoto-protocol
Doelstelling : stijging gem. mondiale temp < 2°C tov pre-ind. niveau
met het streven naar 1,5°C
Engagement : geen concrete emissiedoelstelling, wel ‘pledges’
5-jaarlijkse rapportering met bijstelling ambitieniveau
eerste review 2018
Financiering : jaarlijks 100 miljard US dollar nr ontwikkelingslanden
36
EU energie- en klimaatpakket
Europees energie- en klimaatpakket 2030 goedgekeurd 2014 Doelstellingen tegen 2030 :
• 40% broeikasgasreductie t.o.v. 1990
• 27% hernieuwbare energie (bindende EU doelst)
• 27% energie-efficiëntie t.o.v. BAU (indicatieve EU doelst)
37
EU energie- en klimaatpakket
40% broeikasgasreductie t.o.v. 1990
twee afzonderlijke doelstellingen
• ETS-sectoren (energie en industrie onder emissiehandelssysteem)
Richtlijn inzake handel in emissierechten
• niet-ETS sectoren (transport, landbouw, gebouwen en industrie)
Beschikking inzake inspanningen van de lidstaten
(‘effort sharing decision’)
EU energie- en klimaatpakket
39
EU energie- en klimaatpakket
40
EU energie- en klimaatpakket
EU energie- en klimaatpakket
Vlaams klimaatplan 2013-2020
Vlaamse doelstellingen niet-ETS sectoren
• 2020 : Vlaanderen -15,7% tov 2005
• 2030 : indicatieve Belgische doelstelling -35% tov 2005
Huidig Vlaams klimaatplan Plan 2013-2020
• Vlaams klimaatbeleidsplan
Bestaat uit een mitigatieplan (emissies terugdringen) en
een adaptatieplan (aanpassing aan de klimaatverandering)
• Mitigatieplan (niet-ETS sectoren)
• Algemene aanpak
• Mobiliteit
• Gebouwen
• Landbouw
• Niet-ETS industrie
• Niet-ETS energie
• Afval
• Transversale maatregelen, onderzoek en innovatie
43
Vlaams klimaatplan 2013-2020
• Brochure ‘Goed geboerd? Ook het klimaat is u dankbaar!’
(beleidsdomein Landbouw en Visserij, 2012)
1. Energiebeheer
2. Een doordacht mestbeheer
3. Samenstelling van het voederrantsoen
4. Bodembeheer
5. Waterbeheer
Stimuleren van mogelijke maatregelen
(techn., econ. en maatsch. haalbaar)
als ‘goede landbouwpraktijken’
44
Brochure ‘Goed geboerd?’
1. Energiebeheer
Reductie CO2 emissies – energiebesparing stimuleren
Energiescans en -advies (energieconsulenten)
Productie hernieuwbare en duurzame energie promoten
Biomassa, zon, wind: vergisting, PV, zonneboiler,
warmtepomp, windturbine
Energieteelten (KOH, koolzaad)
WKK (warmtekrachtkoppeling)
45
Brochure ‘Goed geboerd?’
2. Een doordacht mestbeheer
reduceren methaan (CH4) en lachgas (N2O) emissies
hoe? optimaliseren van input, opslag en toepassing van mest
Input - zie samenstelling voederrantsoen
Opslag - correct afdekken en opslaan
Toepassing
− bemesting afstemmen op specifieke gewasbehoefte
(bemestingsplan op bedrijfsniveau)
− emissiearme aanwending
− Mestbe/verwerking
46
Brochure ‘Goed geboerd?’
3. Samenstelling van het voederrantsoen
reduceren methaan (CH4) en lachgas (N2O) emissies
Optimaliseren samenstelling (onderzoek ILVO lopende) :
- hoge stikstofefficiëntie/optimale eiwitbenutting (N2O)
- structuur en ruwe celstof beperken (CH4)
evenwicht basiselementen energie, eiwit en structuur
47
Brochure ‘Goed geboerd?’
4. Bodembeheer
bodem als C-sink (CO2 opslag o.v.v. organische koolstof)
bos > grasland > akkerland
organisch koolstofgehalte = belangrijke parameter bodemkwaliteit
Mogelijke maatregelen :
• Behoud en goed beheer grasland
• Toedienen organisch materiaal (gewasresten, compost, …)
• Inzaai groenbedekkers
• Meerjarige teelten (bos, KOH, grassen)
48
Brochure ‘Goed geboerd?’
5. Waterbeheer
ikv adaptatie – aanpassen aan klimaatverandering nl.
voldoende beschikbaarheid ifv droogtes,
opvang en bufferend vermogen ifv overstromingen
• Efficiënt watergebruik (wateraudit)
• Hemelwateropslag en infiltratie
• Aanleg en beheer sloten
49
Brochure ‘Goed geboerd?’
50
Brochure ‘Goed geboerd?’
Evolutie Broeikasgasemissies landbouw -26%
(1990-2014)
51
Vlaamse klimaattop
Vlaamse doelstellingen niet-ETS sectoren
• 2020 : Vlaanderen -15,7% tov 2005
• 2030 : indicatieve Belgische doelstelling -35% tov 2005
• ‘Momentum’ Parijs - doelstellingen ambitieus
• Aanscherping Vlaams klimaatplan 2013-2020
• Voorbereiding Vlaams klimaatplan 2020-2030
indicatieve doelstelling -35%
Dringende nood aan extra maatregelen
52
Vlaamse klimaattop
53
Klimaat en landbouw
1. Het broeikasgaseffect en de broeikasgassen
2. Klimaatverandering en -scenario’s
3. Klimaatbeleid Mondiale klimaatakoord (Parijs)
Europese klimaat- en energiepakket 2030
Vlaams klimaatbeleidsplan en klimaattop
4. Rol en uitgangspunten landbouwsector
Uitgangspunten landbouwsector
1. Hou rekening met het aandeel en de reeds geleverde
inspanningen
54
Evolutie Broeikasgasemissies landbouw (1990-2014)
1. Hou rekening met het aandeel en de reeds geleverde
inspanningen
Kernset milieudata 2014
Landbouw aandeel 8%, -26% tov 1990
Transport aandeel 19%, +26% tov 1990
Huishoudens aandeel 13%, -23% tov 1990
Vlaanderen totaal -16% tov 1990
55
Uitgangspunten landbouwsector
1. Hou rekening met het aandeel en de reeds geleverde inspanningen
3 belangrijke broeikasgassen
CO2 (verbranding brandstoffen)
aandeel landbouw in Vlaamse uitstoot <5%
reductie -40% tov 1990
door energiebesparende maatregelen en investeringen in duurzame (bv. WKK) en hernieuwbare energie
56
Uitgangspunten landbouwsector
1. Hou rekening met het aandeel en de reeds geleverde inspanningen
Methaan of CH4 (vertering herkauwers en mestopslag)
aandeel landbouw in Vlaamse uitstoot 70%
reductie -10% tov 1990
door dalende veestapel, verbeterde efficiëntie (emissie/kg melk -37%)
Lachgas of N20 (mestopslag en bodemprocessen na input mest)
aandeel landbouw in Vlaamse uitstoot 50%
reductie -35% tov 1990
door dalende veestapel, strengere emissienormen, emissiearme technieken, mestverwerking, enz., 57
Uitgangspunten landbouwsector
1. Hou rekening met het aandeel en de reeds geleverde
inspanningen
Ter info
Aandeel landbouw in Europa 10%
Aandeel landbouw (+ bos- en landbeheer) in de wereld 24%
58
Uitgangspunten landbouwsector
2. Nieuwe maatregelen moeten technisch en economisch
haalbaar zijn
BBT principe (beste beschikbare technieken) = goede
milieuperformantie én technisch en economisch haalbaar
! Gevaar concurrentiepositie
! Gevaar ‘carbon leakage’ (econ. en ecol. nadeel)
59
Uitgangspunten landbouwsector
2. Nieuwe maatregelen moeten technisch en economisch
haalbaar zijn
60
Brazilië
Vlaanderen
Ierland
Referentie CFP Rundvlees [kg CO2 eq / kg vlees]
Krachtvoer Pens Mest Fossiel Totaal
Ruviaro et al., 2014 46.14 2.43 48.57
(BR) Blonk Milieuadvies, 2010 32.86 10.40 43.26
BR - Cerderbeg 2009 30.80 9.00 1.20 41.00
(BE) Leip et al., 2011 4.94 10.74 3.67 0.97 20.32
ERM & UGent, 2011 6.60 10.70 3.30 1.30 21.90
(IR) Leip et al., 2011 6.32 14.46 5.60 1.13 27.52
(IR) Blonk Milieuadvies, 2010 6.68 17.23 10.43 0.00 34.34
Casey & Holden, 2006 5.85 19.50 4.20 0.45 30.00
Carbon Footprint benchmark rundsvlees (ERM)
Uitgangspunten landbouwsector
3. Valoriseer alle geleverde inspanningen
Landbouw niet alleen deel van het probleem (uitstoot), maar ook
een deel van de oplossing
• Inspanningen WKK en HE niet correct in rekening
(energiesector ipv landbouwsector)
• Inspanningen mbt C-opslag in de bodem
(niet of onvoldoende in rekening)
61
Uitgangspunten landbouwsector
3. Valoriseer alle geleverde inspanningen
Energiegebruik landbouw
62
!
!
Uitgangspunten landbouwsector
3. Valoriseer alle geleverde inspanningen
Inspanningen mbt C-opslag in de bodem
ikv Gemeenschappelijk Landbouwbeleid :
• Randvoorwaarden (behoud permanent grasland,
erosiemaatregelen, C-gehalte,…)
• Beheerovereenkomsten (beheer KLE’s, perceelsranden,
graslanden, bloemen- en grasstroken,…)
63
Uitgangspunten landbouwsector
4. Zet in op onderzoek en ontwikkeling, kennisdeling en
vorming
Onderzoek naar efficiëntere en duurzamere productiemethoden
oa. in veehouderij (methaanemissies, onderzoek ILVO)
Onderzoek naar valorisatie methaan
oa. pocketvergisters
64
Uitgangspunten landbouwsector
5. Ga voor ondersteunende en stimulerende maatregelen
Huidig beleid heeft zijn nut bewezen
cf. VLIF steun voor energiebesparing en investeringen in
duurzame (WKK) en hernieuwbare energieproductie (zon, wind,
biomassa), energiescans via energieconsulenten,…
65
Uitgangspunten landbouwsector
Landbouw is niet alleen deel van het probleem, maar ook een deel van
de oplossing (productie duurzame en hernieuwbare energie, productie
biomassa, valoriseren nevenstromen, C-opslag in de bodem)
De land- en tuinbouwsector wil inzetten op
• een versterking van het huidige beleid (oa. energiebesparing en
productie duurzame en hernieuwbare energie)
• onderzoek en ontwikkeling, informeren en sensibiliseren (oa.
efficiëntere productiemethoden cf. duurzaam intensiveren,
optimalisatie rantsoen, C-opslag)
• samenwerkingsverbanden oa. in de agrovoedingsketen
66
Conclusie landbouwsector
Informeren, sensibiliseren, stimuleren door Boerenbond
• Algemene vorming en voorlichting (ledenbladen, website, …)
• Ondersteuning diverse onderzoeksprojecten
• Verderzetting en versterking klimaatwerking Innovatiesteunpunt
(innovatie stimuleren op bedrijfs- en sectorniveau)
• Medewerking aan nieuwe concepten (‘praktijkgids’, ‘klimaatscan’)
67
Conclusie landbouwsector
Meer informatie?
www.boerenbond.be/klimaat
www.innovatiesteunpunt.be
Brochure Goed geboerd?
www.vlaanderen.be/nl/publicaties
www.veldverkenners.be
http://www.milieurapport.be
68