1. Pojęcie budżetu2. Charakter prawny budżetu3. Pojęcie budżetu państwa4. Zasady budżetowe5. Geneza budżetu

Definicja budżetu

• zestawienie ogółu dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów podmiotu publicznego

• w ujęciu szczegółowym• na rok budżetowy• projektowane, uchwalane i wykonywane w

sposób przewidziany prawem• stanowiące podstawę prowadzenia

gospodarki finansowej podmiotu publicznego

Definicja budżetu (2)

• Budżet = publiczny plan finansowy

Plan:- nie tylko przewidywanie, ale również

kreowanie przyszłości- dyrektywny charakter (zawiera normę

prawną, wiążącą jego adresata)

Definicja budżetu (3)Budżet jako plan publiczny:- to plan podmiotu publicznego- to plan podstawowy podmiotu publicznego, tj.

obejmuje zestawienie dochodów i wydatków tego podmiotu, obejmujące wpływy ze wszystkich przysługujących temu podmiotowi źródeł oraz wszystkie planowane wydatki

- to plan tworzony w celu realizacji interesu publicznego

- to plan publicznie dostępny i znany (jawny)

Definicja budżetu (4)Budżet jako plan finansowy:- nakaz powinnego zachowania się został wyrażony w

pieniądzu- dotyczy gromadzenia dochodów oraz ich wydatkowania- obowiązuje w określonym przedziale czasowym (rok

budżetowy)

Budżet ma charakter planu finansowo-rzeczowego:- zawiera program działania rzeczowego (klasyfikacja

przedmiotowa)- kwoty dochodów i wydatków stanowią kryterium

wykonania planu, tj. wykonanie planu to zrealizowanie zadań rzeczowych w granicach kwot planowanych dochodów i wydatków

Charakter prawny budżetu (1)

Zbiór norm o charakterze indywidualnym i konkretnym, tj. skierowanych do konkretnego adresata

Adresatem są władze, organy i jednostki organizacyjne reprezentujące podmiot publiczny (budżet to akt zarządzania wewnętrznego)

Charakter prawny budżetu (2)Określenie w budżecie kwot dochodów i wydatków nie rodzi

ani praw, ani obowiązków po stronie osób trzecich

• art. 51 ufp:„1. Zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z

określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń ani zobowiązań państwa wobec osób trzecich, ani roszczeń tych osób wobec państwa.

2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do:1) jednostek samorządu terytorialnego;2) pozostałych jednostek sektora finansów publicznych”.

Charakter prawny budżetu (3)

Ustawa budżetowa nie kreuje źródeł przychodów, ale przesądza o wysokości wpływów z istniejących tytułów prawnych, w oparciu o obowiązujący stan prawny (rebus sic stantibus)

Ustawa budżetowa nie znosi ani nie modyfikuje zobowiązań państwa – ustawa budżetowa musi uwzględniać skutki finansowe wynikające z ustaw, które nakładają na państwo zobowiązania.

Pojęcie budżetu państwa w Konstytucji RP

• Art. 219 Konstytucji RP:„ 1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy

budżetowej.2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego

szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.

3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.

4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy”.

Pojęcie budżetu państwa w ufp• Art. 109 ufp„1. Ustawa budżetowa jest podstawą gospodarki finansowej państwa

w danym roku budżetowym.2. Ustawa budżetowa składa się z:1) budżetu państwa;2) załączników;3) postanowień, których obowiązek zamieszczenia i w ustawie

budżetowej wynika z niniejszej ustawy lub z odrębnych ustaw.3. Ustawa budżetowa jest uchwalana na okres roku budżetowego.4. Rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy.5. Ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne

ustawy”.

Pojęcie budżetu państwa w ufp (2)• Art. 110 ufp„Budżet państwa określa:1) łączną kwotę prognozowanych podatkowych i niepodatkowych dochodów

budżetu państwa;2) łączną kwotę planowanych wydatków budżetu państwa;3) kwotę planowanego deficytu budżetu państwa wraz ze źródłami jego

pokrycia;4) łączną kwotę prognozowanych dochodów budżetu środków europejskich;5) łączną kwotę planowanych wydatków budżetu środków europejskich;6) wynik budżetu środków europejskich;7) łączną kwotę planowanych przychodów budżetu państwa;8) łączną kwotę planowanych rozchodów budżetu państwa;9) planowane saldo przychodów i rozchodów budżetu państwa;10) limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz

emitowanych papierów wartościowych”.

Zasady budżetowe (1)

Zasady budżetowe:– postulaty kierowane pod adresem władz

celem prawidłowego sporządzania, uchwalania i wykonywania budżetu

– określają niezbędne cechy budżetu– niekiedy znajdują odbicie w przepisach prawa

powszechnie obowiązującego– wiele propozycji katalogu zasad budżetowych

Zasady budżetowe (2)

Zasady budżetowe:– powszechności– jedności formalnej– jedności materialnej– szczegółowości– roczności– uprzedniości– jawności– równowagi budżetowej

Zasady budżetowe (3)• Zasada powszechności (inaczej nazywana zasadą

zupełności) – budżet powinien obejmować wszystkie dochody i wydatki oraz przychody i rozchody podmiotu publicznego (zasadą jest metoda brutto; dwustronność planu)

• Zasada jedności formalnej – wszystkie dochody i wydatki oraz przychody i rozchody są uchwalane w formie jednego aktu

• Zasada jedności materialnej (inaczej nazywana zasadą niefunduszowania lub zakazem wewnętrznego finansowania celowego) – całość dochodów i przychodów jest przeznaczana na całość wydatków podmiotu publicznego

Zasady budżetowe (4)• Zasada jawności – budżet, a także proces jego

opracowywania, uchwalania, wykonywania oraz kontroli wykonania, są jawne

• Zasada szczegółowości – budżet powinien być tak ułożony, aby był czytelny i jasny- instytucją, która realizuje tę zasadę, jest klasyfikacja budżetowa

Zasada roczności

• Zasada roczności – budżet ma być określony czasowo– budżet obowiązuje w określonym przedziale

czasowym, tj. stanowi podstawę prowadzenia gospodarki budżetowej wyłącznie w okresie, na który został uchwalony

Art. 219 ust. 1 Konstytucji RP:„Sejm uchwala budżet państwa na rok

budżetowy w formie ustawy budżetowej”.

Zasada roczności (2)• Art. 219 ust. 4 Konstytucji RP:„Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium

budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy”.

1. Podmiot publiczny nie może zawiesić prowadzenia gospodarki finansowej; musi być zachowana ciągłość prowadzenia tej gospodarki.

2. Budżet zawsze obowiązuje od początku roku budżetowego.

Zasada roczności (3)

Art. 181 ufp:„Niezrealizowane kwoty wydatków budżetu

państwa wygasają, z zastrzeżeniem ust. 2 i 9, z upływem roku budżetowego”.

Z upływem roku budżetowego budżet przestaje być podstawą dokonania wydatku.

Prowizorium budżetowe

• Art. 219 ust. 3 Konstytucji RP„W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki

państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym”.

Prowizorium budżetowe (2)

• Ustawa o prowizorium budżetowym:1)uchwalana na okres krótszy niż rok (nie może być

uchwalona na cały rok budżetowy)2)„w wyjątkowych przypadkach” – gdy w

momencie, w którym należy przedstawić projekt ustawy budżetowej, nie da się określić dochodów i wydatków na cały rok budżetowy

3)mniejsze wymagania co do stopnia szczegółowości niż w przypadku ustawy budżetowej

4)nie podlega kontroli wykonania

Zasada roczności – planowanie wieloletnie

• Art. 103 ufp:„Wieloletni Plan Finansowy Państwa to plan dochodów i

wydatków oraz przychodów i rozchodów budżetu państwa sporządzany na cztery lata budżetowe”.

Wieloletni plan finansowy:- wydłużenie perspektywy planowania ponad okres roku

budżetowego- dokument, który ma służyć ukierunkowaniu polityki

finansowej państwa, a przez to ma służyć racjonalizacji gospodarowania środkami publicznymi, a także przewidywalności polityki finansowej

Zasada roczności – planowanie wieloletnie (2)

Treść Wieloletniego Planu Finansowego:• Art. 103a ufp „Wieloletni Plan Finansowy Państwa

zawiera wstępną prognozę podstawowych wielkości makroekonomicznych”.

• Art. 104 ust. 1 ufp „Wieloletni Plan Finansowy Państwa, określa:

1) prognozy dochodów oraz wydatków budżetu państwa;2) kwoty wyniku i potrzeb pożyczkowych budżetu państwa

oraz źródła ich sfinansowania;3) prognozy dochodów i wydatków budżetu środków

europejskich;4) wynik budżetu środków europejskich;5) prognozę wyniku sektora finansów publicznych;6) prognozę kwoty państwowego długu publicznego”.

Zasada roczności – planowanie wieloletnie (3)

• Uchwalanie WPF:Art. 106 ufp„1. Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt Wieloletniego Planu

Finansowego Państwa.2. Rada Ministrów uchwala Wieloletni Plan Finansowy Państwa i ogłasza go w

Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" oraz w Biuletynie Informacji Publicznej”.

Art. 107 ufp„1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa jest aktualizowany przez Radę Ministrów, w

drodze uchwały, raz w roku, w terminie do dnia 30 kwietnia, i uwzględnia prognozę na kolejne trzy obejmującą dany rok budżetowy i trzy kolejne lata.

2. Aktualizacja polega na doprowadzeniu danych zawartych w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa do zgodności z ustawą budżetową na dany rok budżetowy lub, w uzasadnionych przypadkach, do zgodności z danymi dotyczącymi przewidywanego wykonania ustawy budżetowej za poprzedni rok budżetowy.

3. Aktualizacja polega również na skorygowaniu Wieloletniego Planu Finansowego Państwa w dalszych latach jego realizacji, w celu zapewnienia zgodności z kierunkami polityki społeczno-gospodarczej i średniookresową strategią rozwoju kraju”.

Zasada roczności – planowanie wieloletnie (4)

• Znaczenie prawne WPF:Art. 105 ufp:„1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa stanowi podstawę

przygotowywania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy.

2. W projekcie ustawy budżetowej na dany rok budżetowy, przedstawianym przez Radę Ministrów Sejmowi, poziom deficytu nie może być większy niż poziom deficytu ustalony na ten rok budżetowy w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa.

3. W szczególnie uzasadnionych przypadkach możliwe jest uwzględnienie wyższego poziomu deficytu. W tym przypadku Rada Ministrów jest obowiązana przedstawić Sejmowi szczegółowe wyjaśnienie”.

Zasada uprzedniości

• Zasada uprzedniości – budżet powinien zostać uchwalony przed początkiem okresu, na który ma obowiązywać jako podstawa prowadzenia gospodarki finansowej tego podmiotu

• Art. 222 Konstytucji RP „Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na

3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu”.

Zasada równowagi budżetowej

• Zasada równowagi budżetowej – postulat zachowania odpowiedniej relacji pomiędzy ogólną kwotą dochodów podmiotu publicznego a ogólną kwotą jego wydatków

Geneza budżetu (1)

• Zapisy – w starożytności- raczej dotyczyły przeszłości, a nie przyszłości• Współczesna instytucja budżetu wykształciła

się w wynika walki parlamentu o:1)stanowienie dochodów, 2) kontrolę wydatków,3)stanowienie wydatków

Geneza budżetu (2)

• Anglia1215 – Wielka Karta Wolności- podatki bezpośrednie mają być zatwierdzane

przez parlament1688 – bill of rights- również prawo do decydowaniu o

przeznaczeniu wydatków na okres jednego roku

Geneza budżetu (3)• Polska1374 – pakt koszycki- Ludwik Węgierski zrzekł się prawa do nakładania

podatków bez zgody szlachtyXVII wiek- Rozdział skarbu panującego od skarbu publicznego oraz

kontrola sejmu nad wydatkami1768 – pierwszy budżet- Uchwalony przez sejm, obejmujący całość dochodów i

wydatków państwa- początek klasyfikacji budżetowej