1

2

Definisi ETIKET

Kamus Dwibahasa

Peraturan pergaulan : budi bahasa

Kamus Lengkap

Hukum-hakam berkenaan dengan adab

tertib antara orang dalam sesuatu kelas

masyarakat atau sesuatu pekerjaan

3

• Grolier Webster International

Dictionary

i. Kehendak yang biasa dalam

tingkah laku sosial

ii. Ketetapan atau kod imej yang

diterima dalam upacara seperti

dalam istana atau dalam majlis

formal atau masyarakat amnya.

4

• Chambers Tweintieth Century

Dictionary

Hukum-hukum yang lazim

dalam sopan santun yang

dipatuhi antara ahli dalam

profesion yang sama.

5

Definisi PROTOKOL

‘Protos’ - yang pertama

‘kolla’ - pelekat atau sehelai kertas

yang ditampalkan kepada

suatu dokumen undang-

undang untuk

memperlihatkan

kesahihannya.

6

• Larousse Ilustrated International Encylopedia

Suatu susunan keutamaan dalam pangkat

dan status dan prosedur yang betul dalam

pertukaran diplomatik dan upacara

negara.

• The Oxford Dictionary, Vol. VIII.

Rumusan etika yang dipatuhi oleh Ketua-

ketua Negara dalam upacara tertentu,

hubungan dengan Duta-duta, Ketua-

ketua Negara Asing dan lain-lain.

7

KAMUS DEWAN • Peraturan-peraturan dalam Istiadat

Rasmi seperti sambutan kepada

tetamu.

• Peraturan-peraturan yang telah

diterima oleh semua pihak sama ada

dalam hubungan hariannya dengan

masyarakat atau dalam pelbagai

istiadat atau majlis rasmi dan bukan

rasmi.

8

KEWUJUDAN • Lukisan di makam-makam tua.

• Tulisan purba.

• Ukiran pada runtuhan tembok persepolis 2500 tahun

lampau.

• Zaman Kesultanan Melaka.

Contoh dalam zaman Pemerintahan Sultan Mahmud

Shah.

Contoh:

warna-warna larangan

gelaran-gelaran

susunan/tingkah laku dan larangan di Istana

adab menjunjung duli

anugerah-anugerah

9

MATLAMAT • Menjauhkan jurang perbezaan antara

istana dengan rakyat biasa demi

kepentingan pihak istana.

• Mengamalkan sopan santun

• Memudahkan pengendalian majlis.

• Memberi penghormatan yang

sewajarnya.

10

KEPENTINGAN

• Memelihara sistem atur cara dan adat

istiadat negara/negeri.

• Cara bagaimana kita menghormati

seseorang .

• Mengelakkan kita merendahkan

martabat seseorang

11

KOMPONEN PROTOKOL

• Susunan keutamaan

• Anugerah darjah kebesaran

• Susunan tempat duduk

12

A. Pegawai awam

Jenis jawatan

Gred jawatan

Darjah kebesaran

Kedudukan dalam organisasi

B. Orang awam

Darjah kebesaran

Kedudukan dalam masyarakat

PERINSIP PENENTUAN TARAF

13

MASALAH • Tiada asas saintifik atau ‘standard’

bagi menentukannya.

• Tidak pernah muktamad dan sentiasa

berubah.

• Masih berteraskan kepada istana

SUBJEKTIF

MASA KINI

• Protokol Mesra Rakyat

14

JENIS-JENIS PROTOKOL

Panggilan/sebutan hormat

Peraturan gelaran

Susunan tempat duduk

Tertib di meja makan

Cara menggunakan napkin

Cara duduk

15

Cara menggunakan kutleri

Cara mengadap

Cara berpakaian

Susunan atur cara

Susunan kata-kata aluan dalam

ucapan/majlis

Pemasangan bendera

lain-lain

16

PENGGUNAAN PERKATAAN

NEGERI JOHOR DARUL TA’ZIM

- Majlis Mesyuarat Kerajaan telah bersetuju

berkuatkuasa mulai 29 hb. Mei 1999.

* Ejaan JOHORE JOHOR

* Ejaan TAKZIM TA’ ZIM

- Tatacara Penggunaan

Negeri Johor Darul Ta’zim

17

1. Y.A.B. DATO’ HAJI ABDUL GHANI BIN OTHMAN

DK. (Johor) SPMJ.

Menteri Besar Johor

(Pengerusi Jawatankuasa Hasil Bumi, Pentadbiran, Kewangan dan Perancangan)

2. Y.B. TUAN HAJI AHMAD ZAHRI BIN JAMIL

Pengerusi Jawatankuasa Perumahan, Kerajaan Tempatan, Kerja Raya dan

Kemudahan Awam Negeri Johor

18

3. Y.B. DR. HAJAH ROBIA BINTI DATO’ HAJI KOSAI Pengerusi Jawatankuasa Pembangunan Wanita dan

Keluarga, Kebajikan Masyarakat Dan Kesihatan Negeri Johor

4. Y.B. TUAN HAJI ZAINAL ABIDIN BIN HAJI OSMAN Pengerusi Jawatankuasa Agama Negeri Johor 5. Y.B. ENCIK TAN KOK HONG @ TAN YI

Pengerusi Jawatankuasa Perdagangan Antarabangsa dan Industri, Tenaga, Air, Komunikasi dan Alam Sekitar Negeri Johor

19

6. Y.B TUAN HAJI AB. AZIZ BIN KAPRAWI Pengerusi Jawatankuasa Pertanian dan Industri

Asas Tani Negeri Johor

7. Y.B. DATUK HAJI MAULIZAN BIN BUJANG Pengerusi Jawatankuasa Pembangunan

Usahawan dan Koperasi, Pelajaran dan Pengajian Tinggi Negeri Johor

8. Y.B. PUAN ASIAH BINTI MD. ARIFF Pengerusi Jawatankuasa Kemajuan Luar

Bandar dan Wilayah, Kesenian, Kebudayaan dan Warisan Negeri Johor

20

9. Y.B. ENCIK M. ASOJAN A/L MUNIYANDY Pengerusi Jawatankuasa Perpaduan, Sumber

Manusia, Sains, Teknologi dan Inovasi Negeri Johor

10. Y.B. ENCIK HOO SEONG CHANG Pengerusi Jawatankuasa Pelancongan dan

Perdagangan Dalam Negeri dan Hal Ehwal Pengguna Negeri Johor

11. Y.B. TUAN HAJI MD. JAIS BIN HAJI SARDAY Pengerusi Jawatankuasa Belia dan Sukan Negeri

Johor

21

12. Y.B. HAJI OBET BIN TAWIL Setiausaha Kerajaan Johor 13. Y.B. DATUK ABDUL RAHMAN PUTRA BIN DATO’

HJ. TAHA Penasihat Undang-Undang Negeri Johor 14. Y.B. DATIN PADUKA ZAINON BINTI YUSOF Pegawai Kewangan Negeri Johor

22

SPEAKER DEWAN

UNDANGAN NEGERI JOHOR

1. Y.B. DATO’ HAJI MOHD. ALI BIN HASSAN

DPMJ., PJN., SMJ., KMN., PIS., AMN., PPN

Speaker Negeri Johor

2. Y.B. DATUK HAJI OTHMAN BIN JAIS

PJN., SMJ., KMN., PIS., BSI., AMN.,

Timbalan Spekaer Negeri Johor

23

PERATURAN GELARAN

ORANG KENAMAAN

YANG AMAT BERHORMAT

YANG AMAT BERBAHAGIA

YANG BERHORMAT

YANG BERBAHAGIA

YANG BERBAHAGIA

YANG BERBAHAGIA

PERSEKUTUAN

24

YANG AMAT BERHORMAT

YANG AMAT DIHORMATI

YANG BERHORMAT

YANG DIHORMATI

YANG BERUSAHA

NEGERI

25

PANGGILAN/ GELARAN KEHORMAT BAGI

PERSEKUTUAN

BIL

1.

2.

3.

ANUGERAH

Seri Maharaja Mangku

Negara(S.M.N)

Seri Setia Mahkota Malaysia

(S.S.M)

Panglima Mangku Negara

(P.M.N)

GELARAN

Lelaki : Tun

Perempuan: Tun

Isteri : Toh Puan

Suami : Tiada

Lelaki : Tun

Perempuan: Tun

Isteri : Toh Puan

Suami : Tiada

Lelaki : Tan Sri

Perempuan: Tan Sri

Isteri : Puan Sri

Suami : Tiada

26

BIL

4.

5.

6.

ANUGERAH

Panglima Setia Mahkota

(P.S.M)

Panglima Jasa Negara

(P.J.N)

Panglima Setia Di Raja

(P.S.D)

GELARAN

Lelaki : Tan Sri

Perempuan: Tan Sri

Isteri : Puan Sri

Suami : Tiada

Lelaki : Datuk

Perempuan: Datuk

Isteri : Datin

Suami : Tiada

Lelaki : Datuk

Perempuan: Datuk

Isteri : Datin

Suami : Tiada

27

PANGGILAN/GELARAN KEHORMAT BAGI

NEGERI JOHOR DARUL TA’ZIM

BIL

1.

2.

ANUGERAH

Darjah Kerabat (DK I & II)

Seri Paduka Mahkota Johor

(S.P.M.J)

GELARAN

Lelaki : Dato'

Perempuan: Datin

Paduka

Isteri : Datin

Suami : Tiada

Lelaki : Dato’

Perempuan: Datin

Paduka

Isteri : Datin

Suami : Tiada

28

DK 1

29

SPMJ

30

BIL

3.

4.

5.

ANUGERAH

Seri Setia Sultan Ismail Johor

(S.S.I.J)

Dato’ Paduka Mahkota Johor

(D.P.M.J)

Dato’ Setia Ismail Johor

(S.S.I.J)

GELARAN

Lelaki : Dato’

Perempuan: DatinPaduka

Lelaki : Dato’

Perempuan: Datin Paduka

Isteri : Datin

Suami : Tiada

Lelaki : Dato’

Perempuan : Datin Paduka

Isteri : Datin

Suami : Tiada

31

DPMJ

32

SMJ

33

PENGGUNAAN GELARAN - Dato’

- Datin Paduka

- Datin Dato’……………………………………

- Isteri pertama sahaja boleh memakai

Datin Dato’ ……………………………………

- Kematian boleh pakai selagi tidak tidak menikah

dengan orang lain

- Sekiranya cerai hidup, tidak boleh gunakan

Datin Dato’ …………………….

34

SUSUNAN TEMPAT DUDUK

KEKANANAN BAGI DUA ORANG

1 2

35

KEKANANAN BAGI TIGA ORANG

1 3 2

36

KEKANANAN BAGI EMPAT ORANG

1 2 4 3

37

KEKANANAN BAGI LIMA ORANG

1 3 2 5 4

38

KEKANANAN BAGI ENAM ORANG

1 2 4 3 5 6

39

KEKANANAN BAGI TUJUH ORANG

1 3 2 5 4 6 7

40

KEKANANAN BAGI LAPAN ORANG

1 2 4 3 5 6 8 7

41

KEKANANAN BAGI SEMBILAN ORANG

1 3 2 5 4 6 8 7 9

42

KEKANANAN BAGI EMPAT ORANG

DENGAN ISTERI

1 2 3 4

43

KEKANANAN BAGI ENAM ORANG

DENGAN ISTERI

1 2 3 4 5 6

44

45

46

ATUR CARA MAJLIS 1.00 tgh

8.00 Malam (mula)

10.30 Malam (tamat)

Jumaat

12.00 tgh (tamat)

2.45 ptg (mula)

47

PROTOKOL DIRAJA

48

DULI YANG MAHA MULIA

SULTAN IBRAHIM IBNI ALMARHUM SULTAN ISKANDAR

SULTAN DAN YANG DIPERTUAN BAGI NEGERI DAN JAJAHAN TAKLUK

JOHOR DARUL TA’ZIM

YANG MAHA MULIA

RAJA ZARITH SOFIAH BINTI ALMARHUM SULTAN IDRIS SHAH

49

50

51

52

53

54

55

PANGGILAN/ SEBUTAN

HORMAT DIRAJA DULI YANG MAHA MULIA

YANG MAHA MULIA

DULI YANG AMAT MULIA

YANG AMAT MULIA

YANG BERHORMAT MULIA

YANG MULIA

56

DULI YANG MAHA MULIA SULTAN IBRAHIM IBNI ALMARHUM SULTAN ISKANDAR

DK.,SPMJ.,SSIJ.,SMN.,SPMT.,SPMK.,PIS (Sultan Dan Yang Dipertuan Bagi Negeri Dan Jajahan Takluk Johor

Darul Ta’zim) ISTANA PASIR PELANGI, 80050 JOHOR BAHRU.

DULI YANG MAHA MULIA RAJA ZARITH SOFIAH BINTI ALMARHUM SULTAN IDRIS SHAH

DK.,SPMJ.,SPCM

(Sultanah Johor)

57

1. DYAM. TUNKU MAHKOTA ISMAIL, DK., SPMJ., SSIJ., PIS.

(Pemangku Raja Johor) ISTANA BUKIT PELANGI, 80550 JOHOR BAHRU.

2. YAM. TUNKU IDRIS ISKANDAR IBNI SULTAN IBRAHIM SPMJ., PIS.

(Tunku Temenggong Johor) ISTANA PASIR PELANGI, JOHOR BAHRU.

58

3. YANG AMAT MULIA ENCHE’ BESAR HAJJAH KHALSOM BTE ABDULLAH,

DK. ISTANA PASIR PELANGI, JOHOR BAHRU.

4. YAM. TUNKU ABDUL MAJID IDRIS IBNI ALMARHUM SULTAN ISKANDAR,

DK., SPMJ. (Tunku Aris Bendahara) KEDIAMAN YAM. TUNKU ARIS BENDAHARA, BUKIT SERENE,

JOHOR BAHRU.

PADUKA ADINDA : Y.M. TUNKU TEH MAZNI BINTI TUNKU YUSUF, SPMJ.

59

5. YANG AMAT MULIA TUNKU PUAN NORA ISMAIL, DK., SPMJ., SSIJ.

EAST LODGE, BUKIT SERENE, JOHOR BAHRU. 6. YBM. TUNKU OSMAN IBNI ALMARHUM TUNKU TEMENGGONG

AHMAD, DK., SPMJ., SSIJ.

KEDIAMAN BUKIT GEDONG, JALAN ABDUL SAMAD, 80200 JOHOR BAHRU.

PADUKA ADINDA : Y.A.M. TUNKU TUN MAIMUNAH BINTI ALMARHUM SULTAN ISMAIL,

DK., SSIJ., PJP., PIS.

60

7. YAM. TUNKU AMINAH BINTI SULTAN IBRAHIM, DPMJ., PIS.

ISTANA PASIR PELANGI, JOHOR BAHRU. 8. YAM. TUNKU ABDUL JALIL IBNI SULTAN IBRAHIM

DPMJ., PIS. ISTANA PASIR PELANGI, JOHOR BAHRU.

9. YAM. TUNKU ABDUL RAHMAN IBNI SULTAN IBRAHIM, DPMJ., PIS.

ISTANA PASIR PELANGI, JOHOR BAHRU.

10. YAM. TUNKU ABU BAKAR IBNI SULTAN IBRAHIM ISTANA PASIR PELANGI, JOHOR BAHRU.

61

11. YAM. TUNKU KAMARIAH BINTI ALMARHUM SULTAN

ISKANDAR, DK., SPMJ. TUNKU PUTERI JOHOR, ISTANA BUKIT RAHMAN,

NO.1, JALAN OPU DAING CHELAK, SEC 9/2A, 40000 SHAH ALAM

KEKANDA KEPADA: Y.A.M. TENGU SULAIMAN SHAH IBNI ALMARHUM SULTAN

SALAHUDDIN ABDUL AZIZ SHAH, DK., SPMJ., SPMS., SJMK., PIS.

TENGKU PANGLIMA DIRAJA SELANGOR.

62

12. YAM. TUNKU BESAR ZABEDAH BINTI ALMARHUM SULTAN ISKANDAR,

D.K., SPMJ., PIS. NO.1, JALAN PADI RIA 4, BANDAR BARU UDA, 81200 JOHOR

BAHRU. 13. KDYTM TUNKU HAJJAH AZIZAH BINTI ALMARHUM SULTAN

ISKANDAR, DK., SPMJ., TENGKU PUAN PAHANG ISTANA ABDUL AZIZ, BANDAR INDERA MAHKOTA, KUANTAN,

PAHANG.

PADUKA KEKANDA : KDYTM TENGKU ABDULLAH IBNI SULTAN HAJI AHMAD SHAH AL-

MUSTA’IN BILLAH TENGKU MAHKOTA PAHANG.

63

14. YAM. TUNKU HAJAH SHAHARIAH BINTI ALMARHUM TUANKU ABDUL RAHMAN

KEDIAMAN TAB, JALAN PASIR PELANGI, JOHOR BAHRU. 15. YM. TUNKU ABU BAKAR IBNI ALMARHUM TUNKU ABDUL

RAHMAN, DK.

KEDIAMAN TAB, JALAN PASIR PELANGI, JOHOR BAHRU. ISTERI : Y.M. GUSTI RADEN AYU RETNO STRINI

MANGKOENEGORO VIII, DPMJ.

64

16. YBM. TUNKU ABDUL JALIL IBNI TUNKU OSMAN DK.

NO.21, JALAN PUCUNG 6, TAMAN PERLING, 81200 JOHOR BAHRU.

ISTERI : PUAN FAUZIAH BINTI HASHIM, SMJ. 17. YM. TUNKU FATIMAH BINTI TUNKU OSMAN, DPMJ. KEDIAMAN BUKIT GEDONG, JALAN ABDUL SAMAD, JOHOR BAHRU

SUAMI : ENCIK YAZID BIN MOHAMAD

18. YM. TUNKU ZAHRAH BINTI TUNKU OSMAN, DPMJ. KEDIAMAN BUKIT GEDONG, JALAN ABDUL SAMAD, JOHOR BAHRU 19. YM. TUNKU AHMAD IBNI TUNKU OSMAN

KEDIAMAN BUKIT GEDONG, JALAN ABDUL SAMAD, JOHOR BAHRU

65

CARA MENGADAP

• Tidak perlu mengangkat sembah memadai

dengan tunduk hormat, memberi salam dan

mencium tangan. Bagi wanita hendaklah

“curtsy” serta mencium tangan.

66

• Jika Duli-Duli Yang Maha Mulia Baginda

Tuanku sedang bersemayam (duduk)

hendaklah:-

- Mula dengan tunduk hormat, hampirkan

diri serta memberi salam dan melutut

serta mencium tangan.

- Berundur sekurang-kurangnya tiga tapak,

tunduk sekali lagi sebelum berpusing.

67

• Apabila Baginda Tuanku berkenan bertitah,

hendaklah menjawab “Tuanku” menggantikan

“ya” dan sentiasa membahasakan diri kita “patik”.

• Apabila ingin menyembahkan sesuatu perkara,

hendaklah dimulakan dengan perkataan, “ Ampun

Tuanku”.

• Apabila Baginda Tuanku berkenan bertanya perihal

suami, hendaklah menjawab dan membahasakan/

menggunakan nama peribadi suami walaupun

beliau seorang yang bergelar “Tun”, “Tan Sri” atau

“Dato”.

68

• Tidak membahasakan Baginda Tuanku “Sultan”

atau “Sultanah” tetapi hendaklah membahasakan

Baginda berdua “Tuanku”.

• Apabila Baginda Tuanku menunjukkan sesuatu

dengan jari telunjuk, janganlah pula mengikut

sama tetapi, hendaklah menunjukkan dengan

menggunakan “ibu jari” sambil menggengam

jari -jari lain.

• Apabila berjalan mengiring Baginda Tuanku

hendaklah berjalan setapak dua kebelakang

sedikit daripada Baginda Tuanku.

69

• Apabila duduk berhadapan Baginda Tuanku,

hendaklah duduk dengan penuh sopan dan

tidak:-

– Bersila panggung

– Bersilang kaki

– Menghalakan tapak kaki ke arah Baginda

Tuanku.

– Memakai cermin mata hitam (sun-glasses)

70

• Apabila hendak menyembahkan sesuatu

barang (semasa Baginda sedang

bersemayam) hendaklah:-

– Menghampiri diri

– Mengendurkan lutut

– Sembahkan barang dengan

menggunakan dulang

yang beralas

– Tidak perlu mengangkat barang

tersebut.

71

72

73

74

75

76

77

78

79

PENGIBARAN

BENDERA

80

81

BENDERA JOHOR DAN JALUR GEMILANG

82

83

84

85

86

BENDERA NEGERI-NEGERI

NEGERI KEDAH

DARUL AMAN

MALAYSIA

NEGERI SEMBILAN

DARUL KHUSUS

87

BENDERA

NEGERI KELANTAN

DARUL NAIM

NEGERI PAHANG

DARUL MAKMUR

NEGERI JOHOR

DARUL TA’ZIM

88

BENDERA

NEGERI PERAK

DARUL RIDZUAN

NEGERI PERLIS

INDERA KAYANGAN

NEGERI SELANGOR

DARUL EHSAN

89

BENDERA

NEGERI SARAWAK

BUMI KENYALANG

NEGERI TERENGGANU

DARUL IMAN

NEGERI PULAU PINANG

PULAU MUTIARA

90

BENDERA

NEGERI SABAH

DI BAWAH BAYU

NEGERI MELAKA

BANDARAYA BERSEJARAH

KUALA LUMPUR

WILAYAH PERSEKUTUAN

91

WILAYAH PERSEKUTUAN

KUALA LUMPUR

BENDERA

WILAYAH PERSEKUTUAN

PUTRAJAYA

WILAYAH PERSEKUTUAN

LABUAN

92

TERTIB DI MEJA MAKAN

93

94

CARA DUDUK

Duduk tegak

Kaki rapat

Belakang lurus dan rapat ke kerusi

tetapi tidak menyandar

Tangan di atas paha

95

DI MEJA MAKAN

Jangan mula makan sebelum tuan rumah makan

Jauhkan dari menganga besar apabila menyuap makanan

Apabila mengunyah makanan, mulut/bibir hendaklah ditutup

Kurang manis kiranya bercakap dengan mulut yang penuh makanan

96

Penggunaan alat-alat seperti pisau, garpu,

camca dan sebagainya diguna dengan

betul dan jangan sampai berbunyi bising

Jauhkan dari menungkat dagu/meletak

kedua belah siku di atas meja

Apabila duduk di meja, tas tangan (bagi

wanita) tidak diletak di atas meja walau

pun tas itu kecil.

97

Elakkan dari merokok

Sisa makanan tidak dibiarkan atas alas meja

Selepas habis makan alat-alat seperti pisau, garpu, camca hendaklah disusun rapat

Gunakan napkin untuk menutup mulut apabila hendak mengeluarkan makanan yang terselit di gigi

98

Ketika batuk/bersin mulut hendaklah ditutup dengan napkin

Elakkan sendawa kekenyangan kuat-kuat

Tidak manis dipandang jika mengorek hidung, telinga, menggaru badan, mengeliat, “ mematah” jari tangan dalam majlis jamuan

Jangan bergendang atau bermain sudu garpu dan lain-lain

99

CARA MENGGUNAKAN NAPKIN

Letak di atas peha

Bucu boleh ke dalam untuk mengelakkan jatuh

Jangan menyelitkan napkin pada kolar/tali pinggang/antara butang kemeja

Elakkan dari menyapu mulut

100

Lekapkan napkin pada bibir sahaja

Apabila selesai, lipat dan letakkan napkin di sebelah kiri tempat duduk

Letakkan napkin di atas kerusi jika anda keluar sebentar/akan kembali

101

CARA MENGGUNAKAN KUTLERI

Mulakan dengan peralatan dari luar masuk ke

dalam

Apabila selesai, sudu dan garpu hendaklah pada

kedudukan rapat dan menghala ke depan/ atas

102

Jika belum selesai, sudu dan garpu

hendaklah diletakkan bersilang

Makan buah

Jangan menjangkau terlalu jauh

103

Amerika Kontinental

104

Kontinental - garpu sentiasa dipegang di tangan kiri.

- pisau di tangan kanan

- bahagian runcing/tangan garpu

menghala ke bawah

105

Amerika - garpu dipegang di tangan kiri

- pisau di tangan kanan

- pisau berfungsi sebagai pengawal. Iaitu setelah memotong, pisau diletakkan dan garpu ditukar ke tangan kanan dan menunding ke atas ketika menyuap

106

107

108

109

110

1234

111

112

113

114

SEKIAN TERIMA KASIH