DEFT JKLM Zdrowie - Leonardo da Vinci€žWiesz, co jesz – zdrowa i bezpieczna ˝ywnoÊç w krajach UE” Marzena Senator Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu – projekt Leonardo

032008IS

SN

18

98

-93

65

P r o g r a m u L e o n a r d o d a V i n c iB iu letynABCDEFTGHIJKLMNOPQRSTUVWNOPQFGH

Podnoszenie standardów pracy i us∏ug w opiece medycznej

Wspieranie bezpieczeƒstwa zdrowotnego w zakresie profilaktyki, diagnostyki i terapii

Innowacyjne programy nauczania i akredytacji w oparciu o partnerstwo europejskie

Zdrowiepubliczne

Od redakcji

List od Ministra Zdrowia

Podnoszenie standardów pracy i us∏ug w opiece medycznej

Upuszczanie krwiWojciech Zipser

Praktyka czyni mistrzaBo˝ena Daszuta

DoÊwiadczenia uczestników projektu wymian i sta˝y „Poprawabezpieczeƒstwa i jakoÊci us∏ug w instytucjach szpitalnych”Dr n. med. Beata Piórecka

Wspieranie bezpieczeƒstwa zdrowotnego w zakresie profilaktyki, diagnostyki i terapii

ECEtt: Europejskie partnerstwo na rzecz edukacji w dziedzinieprofilaktyki i terapii uzale˝nieƒMaria Charmast

„Wiesz, co jesz – zdrowa i bezpieczna ˝ywnoÊç w krajach UE”Marzena Senator

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu – projekt Leonardo da Vinci„Europejska jakoÊç w genetyce molekularnej”Joanna Cybulska

Wspólna pomoc chorym na mukowiscydoz´ w EuropieMarcin Mleczko

Innowacyjne programy nauczania i akredytacji w oparciu o partnerstwo europejskie

Innowacyjne programy nauczania i akredytacji w oparciu o partnerstwo europejskieProf. dr hab. n. med. Wanda Horst-Sikorska

Dzia∏ania na rzecz rozwoju europejskiej sieci kszta∏ceniapodyplomowego i ustawicznego lekarzy rodzinnychDr Jacek ¸uczak

Integracyjne podejÊcie do kszta∏ceniu w zdrowiu publicznym – na podstawie projektu „Specjalistyczny j´zyk angielski w europejskim zdrowiu publicznym” Dr Katarzyna Czabanowska

3

4

6

9

13

16

19

22

25

29

30

33

01

02

S p i s t r e Ê c i

Publikacja sfinansowana z funduszy

Komisji Europejskiej w ramach

Programu „Uczenie si´ przez ca∏e ˝ycie”

Biuletyn Programu Leonardo da Vinci

W y d a w c a :

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji

Narodowa Agencja Programu

„Uczenie si´ przez ca∏e ˝ycie”

Program Leonardo da Vinci

ul. Mokotowska 43

00-551 Warszawa

tel: 022 - 463 10 10

fax: 022 - 463 10 21

www.leonardo.org.pl

Z e s p ó ∏ R e d a k c y j n y

Anna At∏asZast´pca Dyrektora Programu „Uczenie si´ przez ca∏e ˝ycie”

Mateusz Fabjanowski

Projekt graf iczny, sk∏ad

Assi Kootstra

ISSN 1898-9365

Nak∏ad: 2000 egz.

Biuletyn jest rozpowszechniany bezp∏atnie.

03

Od redakcji 00

3Biuletynnr 3 /2008

P r o g r a m u L e o n a r d o d a V i n c i

W kolejnym numerze naszego biuletynu, który oddajemy

w∏aÊnie do Paƒstwa ràk, zawarliÊmy materia∏ b´dàcy

pok∏osiem seminarium, jakie zorganizowaliÊmy w dniu

6 paêdziernika w Ministerstwie Zdrowia, zatytu∏owanego

„Dzia∏ania na rzecz poprawy jakoÊci w wybranych obszarach

zdrowia publicznego – mo˝liwoÊci finansowania projektów

w programie Leonardo da Vinci”. Honorowy patronat nad

seminarium sprawowa∏a Minister Zdrowia Ewa Kopacz, która

skierowa∏a do uczestników specjalny list, odczytany przez

podsekretarza stanu w MZ Mariol´ Dwornikowskà. Jego treÊç

zamieszczamy w ca∏oÊci na sàsiedniej stronie. W naszej

publikacji nie mogliÊmy rzecz jasna przedstawiç wszystkich

przyk∏adów, którymi chcielibyÊmy zainteresowaç potencjalnych

beneficjentów dzia∏ajàcych w obszarze szeroko poj´tego

zdrowia publicznego. W ciàgu siedmiu lat powsta∏o ponad

60 projektów z tego zakresu. Z mo˝liwoÊci udzia∏u w sta˝ach

i wymianach skorzysta∏o blisko tysiàc osób personelu

medycznego, farmaceutów, terapeutów, studentów, uczniów,

nauczycieli i wyk∏adowców. Oprócz tego zrealizowano siedem

du˝ych projektów tematycznych, których rezultaty majà

istotne znaczenie dla szerokich grup beneficjentów.

PostanowiliÊmy wybraç przyk∏ady projektów pod wieloma

wzgl´dami zró˝nicowanych, tak jak zró˝nicowani byli

uczestnicy seminarium reprezentujàcy uczelnie medyczne,

szko∏y zawodowe, instytuty naukowe, agencje paƒstwowe,

szpitale, izby lekarskie i piel´gniarskie, stowarzyszenia

i organizacje pozarzàdowe, firmy prywatne.

Program seminarium podzieliliÊmy na trzy sesje, w których

skupiliÊmy si´ na wyodr´bnionych aspektach zdrowia

publicznego. W dwóch pierwszych: „Podnoszenie standardów

pracy i us∏ug w opiece medycznej” oraz „Wspieranie

bezpieczeƒstwa zdrowotnego w zakresie profilaktyki,

diagnostyki i terapii” prezentowaliÊmy projekty sta˝y

i wymian. Trzecia sesja, zatytu∏owana „Innowacyjne programy

nauczania i akredytacji w oparciu o partnerstwo europejskie”

przedstawia∏a wielostronne projekty partnerskie, w wyniku

których powsta∏y cenne opracowania i narz´dzia.

DziÊ wiemy ju˝, ˝e seminarium w wysokim stopniu spe∏ni∏o

oczekiwania uczestników i organizatorów. ChcielibyÊmy,

aby kolejni beneficjenci korzystali z szerokich mo˝liwoÊci,

jakie program Leonardo da Vinci stwarza w tym bardzo

wa˝nym dla nas wszystkich obszarze.

Korzystajàc z okazji pragniemy podzi´kowaç wszystkim

uczestnikom oraz osobom wspierajàcym nasze przedsi´wzićie.

W szczególnoÊci sk∏adamy podzi´kowania Pani Dyrektor

Jadwidze Jaszczyk oraz Pani Izabeli Sendli z Biura do spraw

Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia za

podjćie zg∏oszonej przez nas inicjatywy zorganizowania

seminarium i wszechstronnà pomoc przy jego realizacji.

Redakcja Biuletynu

Od redakcj i

rZdjćie

Dagmara Wieczorkowska

4

00

Biuletynnr 3 /2008


MINISTER ZDROWIA Warszawa 03.10.2008

MZ-BM-077-9137-2/AC/08

PanDr Pawe∏ PoszytekDyrektor programu „Uczenie si´ przez ca∏e ˝ycie”Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji

Szanowny Panie Dyrektorze,

Z przyjemnoÊcià przyj´∏am zaproszenie do objćia Honorowym Patronatem Seminarium „Dzia∏ania na rzecz podnoszenia jakoÊci

w wybranych obszarach zdrowia publicznego – mo˝liwoÊci finansowania projektów w ramach programu Leonardo da Vinci”,

organizowanego przez Fundacj´ Rozwoju Systemu Edukacji, pe∏niàcà rol´ Narodowej Agencji tego programu w Polsce.

Z zadowoleniem przyjmuj´ fakt, ˝e ju˝ kilkadziesiàt instytucji i organizacji sektora ochrony zdrowia skorzysta∏o z mo˝liwoÊci

stwarzanych przez program Leonardo da Vinci realizacji projektów wspomagajàcych przemiany w naszym sektorze. Dzi´ki

dofinansowaniu, które mo˝na uzyskaç w ramach tego programu, polskie uczelnie i szko∏y medyczne, organizacje lekarzy

i piel´gniarek, samorzàdy i organizacje pozarzàdowe podj´∏y i przeprowadzi∏y ró˝norakie przedsi´wzićia – poczàwszy od

organizowania sta˝y zagranicznych dla polskich piel´gniarek, poprzez wspólne z partnerami z innych krajów Unii Europejskiej

dzia∏ania na rzecz profilaktyki i terapii uzale˝nieƒ, a˝ po opracowanie, we wspó∏pracy europejskiej, programów nauczania dla

specjalistów zdrowia publicznego.

Jestem przekonana, i˝ seminarium b´dzie doskona∏à okazjà, aby szersze grono przedstawicieli Êrodowiska ochrony zdrowia

mog∏o zapoznaç si´ z efektami dzia∏aƒ tych polskich instytucji, które ju˝ wzi´∏y udzia∏ w programie Leonardo da Vinci. Wierz´, ˝e

b´dzie to niezwykle interesujàce, a tak˝e inspirujàce spotkanie, w wyniku którego znacznie wićej instytucji i organizacji

zwiàzanych z sektorem zdrowia uzyska wiedz´ na temat mo˝liwoÊci otrzymania wsparcia finansowego dla inicjatyw na rzecz

podnoszenia jakoÊci kszta∏cenia i szkolenia zawodowego.

Pomimo i˝ realizacja projektów unijnych wymaga okreÊlonych umiej´tnoÊci i dodatkowego wysi∏ku, zarówno w dziedzinie

wspó∏pracy z partnerami zagranicznymi, jak i w dziedzinie zarzàdzania projektami, to z ca∏à pewnoÊcià warto takie wysi∏ki

podejmowaç. Dlatego dzi´kuj´ tym wszystkim, którzy zechcà podzieliç si´ z zebranymi uczestnikami Seminarium swojà wiedzà

i doÊwiadczeniem po to, aby coraz wićej instytucji naszego sektora potrafi∏o si´gnàç po unijne fundusze i mog∏o realizowaç

strategie rozwoju zawodowego swoich pracowników.

Wszystkim uczestnikom Seminarium przesy∏am serdeczne pozdrowienia oraz ˝ycz´ udanych obrad i owocnej dyskusji.

Z wyrazami szacunkuEwa Kopacz

01

5Biuletynnr 3 /2008


Podnoszeniestandardów

pracy i us∏ug w opiece medycznej

6

Podnoszenie standardów pracy i us∏ug w opiece medycznej01

Biuletynnr 3 /2008


40 tysićyOsiem lat temu zwróci∏ si´ do ambasady polskiej w Hadzeholenderski koncern o zasi´gu Êwiatowym zajmujàcy siús∏ugami personalnymi z proÊba o pomoc w rekrutacji polskichpiel´gniarek do Holandii. Zapotrzebowanie by∏o ogromne.Oczekiwano, ˝e w ciàgu kolejnych lat niedobór pracownikówszpitali i domów opieki b´dzie wzrasta∏ w tempie kilku tysićystanowisk rocznie. Coraz mniej m∏odzie˝y garn´∏o si´ dotrudnej pracy z chorym, starym czy niedo∏´˝nym bliênim,atrakcyjniejsze by∏y zawody, gdzie inny cz∏owiek stoi po drugiejstronie biurka czy lady lub jest wrćz oddzielony niewidzialnàsiecià Internetu. Wprawdzie siedzenie za komputerem nie jest

najlepsze dla kr´gos∏upa – podobnie, jak dêwiganie pacjentaz ∏ó˝ka, ale pewnie wićej osób woli si´ pos∏ugiwaç si´myszkà, ni˝ podawaç baseny. W sukurs przyszed∏ polski premier Jerzy Buzek wspominajàcpodczas spotkania g∏ów obu rzàdów, ˝e Polska ch´tnie pomo˝e.Piel´gniarek w Polsce jest za du˝o, zatrudnienia dla nich zama∏o, nie mówiàc o pieniàdzach, wić 40 tysićy osób mo˝epojechaç do Holandii. Nie dziwota, ˝e na polski sektor s∏u˝byzdrowia ochoczo rzuci∏y si´ wszelkie tamtejsze organizacjeszukajàce pracowników.

Piel´gniarki zza morzaOczywiÊcie, nie szukano jedynie w Polsce. Tradycyjne kontaktyz okresu przesz∏oÊci kolonialnej prowadzi∏y do Surinamu,Afryki Po∏udniowej i paƒstw zachodniego Pacyfiku. Oferowanote˝ prac´ Niemcom i obywatelom innych paƒstw ówczesnejUnii, co z jednej strony by∏o znacznie prostsze, bowiem osobyte mog∏y bez ucià˝liwych formalnoÊci podejmowaç prac´ w Holandii, z drugiej zaÊ praktycznie ca∏a Unia boryka∏a si´ z niedoborem ràk i g∏ów do pracy w sektorze zdrowia. Tak wićsi∏à rzeczy starano si´ „importowaç” ludzi z obszarów, któreoferowa∏y zbli˝one zakresy kwalifikacji. Kluczowà rol´ gra∏tutaj tzw. BIG, czyli rejestr zawodów s∏u˝by zdrowia, którydyplomy z niektórych krajów akceptowa∏ automatycznie, a z innych – np. z Polski – po d∏ugiej i doÊç kosztownejprocedurze ka˝dorazowego porównywania z holenderskimsystemem poziomów kompetencji.Praca z osobami chorymi to nie tylko kwestia umiej´tnoÊcitechnicznych, ale równie˝ psychologicznych i komunikacyjnych.W konfrontacji z personelem zagranicznym ujawnia∏y si´ró˝nice kulturowe, brak sprawnego porozumienia z powodubarier j´zykowych – zw∏aszcza z pacjentami starszymi lubniepe∏nosprawnymi umys∏owo, rozbie˝noÊç wzajemnych

oczekiwaƒ pracodawców, pracobiorców i pacjentów.Doprowadzi∏o to do negatywnych publikacji w mediach,których ukoronowaniem by∏y dwie emisje telewizyjne w czasienajwi´kszej oglàdalnoÊci wieczornej, w których poddanoostrej krytyce dzia∏ania wymienionego na poczàtku koncernu.Sprowadzanie ludzi z innych krajów, kontynentów, a zw∏aszczainnych obszarów kulturowych uznano za niew∏aÊciwe – szczególnie, jeÊli nie jest prowadzone z w∏aÊciwà starannoÊcià.

Nadzieja w PolakachNic dziwnego, ˝e coraz cz´Êciej zwracano wzrok ku EuropieÂrodkowej, której paƒstwa znajdujàce si´ ju˝ w przedpokoju

Unii w b∏yskawicznymtempie rozszerza∏yobszary wspó∏pracy.Bliskie geograficznie ikulturowo (o czymspo∏eczeƒstwazachodnie dopiero od

niedawna zacz´∏y si´ przekonywaç) mog∏y stanowiç naturalnàalternatyw´ dla personelu sprowadzanego z drugiej pó∏kuli.By∏y jeszcze paradoksy. Wspomniany wy˝ej rejestr BIG ∏atwiejakceptowa∏ dyplomy z niektórych krajów po∏udniowoamerykaƒskich, czy daleko-wschodnich – równie˝ z tych z punktu widzenia politycznego i spo∏ecznego stojàcych niezwykle daleko od Europy – ni˝ z uczelni polskich. No i Polacy, znani g∏ównie z nielegalnejpracy w ogrodnictwie, nie zawsze byli postrzegani pozytywnie.Wielu rozmówców z instytucji s∏u˝by zdrowia nie kry∏o obawco do mo˝liwoÊci przystosowania si´ przybyszy z Polski do holenderskich wymogów jakoÊciowych. Urz´dy te˝ niepomaga∏y. Pierwsza grupa naszych piel´gniarek czeka∏aniemal rok na zezwolenia na prac´ i pobyt, mimo spe∏nieniawszelkich warunków formalnych i mimo nieoficjalnychnacisków ze strony tamtejszego resortu zdrowia.W Polsce propozycje Holendrów spotyka∏y si´ najcz´Êciej z bardzo pozytywnym odbiorem. (…) JeÊli nawet liczba osóbgotowych do wyjazdu podana przez premiera by∏a przesadzona,bezrobocie lub zagro˝enie utratà pracy wÊród personeluszpitalnego by∏o widoczne. Do tego dochodzi∏y nieprawid∏owoÊciw funkcjonowaniu niektórych jednostek, odbijajàce si´dotkliwie na pracownikach. Krótko mówiàc, osób ch´tnych do wyjazdu by∏o o wiele wićej ni˝ miejsc w prowadzonychprojektach, a nasi rozmówcy w instytucjach resortowychuwa˝ali za dobry pomys∏ zaoferowanie pracy osobom, dlaktórych polski rynek by∏ nie∏askawy.

Upuszczenie krwiMieliÊmy wówczas wizj´ dzia∏ania dwustronnego. Polskiemusystemowi s∏u˝by zdrowia, uginajàcemu si´ pod wzrastajàcymbezrobociem, zaoferowaliÊmy „upuszczenie krwi” w postaciczasowego zatrudnienia grupy piel´gniarek za granicà i dalszego

Upuszczanie krwi

Wojciech Zipser

Prezes Centrum Niderlandzkiego sp. z o.o.

Konsul Honorowy Królestwa Niderlandów

Przy wsparciu programu Leonardo da Vinci wroc∏awskie Centrum Niderlandzkie sp. z o.o. zrealizowa∏o w latach 2002-2004

dwa projekty pod wspólnà nazwà. „Nauka i sta˝ polskiego personelu piel´gniarskiego w holenderskich placówkach s∏u˝by

zdrowia”, których beneficjentami by∏y 64 osoby. Niniejszy artyku∏ w szerszy sposób przedstawia t∏o realizacji obu projektów

i zwiàzanà z nimi problematyk´.

Podnoszenie standardów pracy i us∏ug w opiece medycznej 01

7Biuletynnr 3 /2008


kszta∏cenia ich w specjalizacji opieki d∏ugoterminowej i geriatrycznej, która wówczas w polskim kszta∏ceniupiel´gniarskim by∏a jeszcze nie tyle w powijakach, co naporodówce. Po maksymalnie trzech-czterech latach osoby te – uzbrojone w nowà wiedz´ i doÊwiadczenie w innym(skàdinàd nieêle funkcjonujàcym) systemie – mia∏y wzmocniçszeregi personelu zreformowanej tymczasem polskiej s∏u˝byzdrowia, ∏aknàcej fachowców z szerokim spojrzeniem,perfekcyjnym podejÊciem do klienta, komunikatywnych,samodzielnych itd. Uzdrowiony Polski rynek us∏ug zdrowotnychoferowa∏by równie˝ godziwe zarobki za dobrà prac´ i sensownàemerytur´. RozmawialiÊmy wić z zak∏adami opieki zdrowotnej,chcàc wypracowaç system powrotu osób po sp´dzeniu parulat w Holandii, co zresztà mia∏o dzia∏aç tak˝e w stosunku doosób wyje˝d˝ajàcych do innych krajów, g∏ównie WielkiejBrytanii, Irlandii, W∏och i Norwegii.RzeczywistoÊç okaza∏a si´ inna. Pacjentowi upuszczono troch´krwi, ale nawet, jeÊli mu to na chwil´ ul˝y∏o, oczekiwanakuracja nie nadesz∏a. Po oÊmiu latach mamy kolejne podejÊciedo uzdrawiania sektora zdrowia, a do Polski z grup szkolonychi wysy∏anych przez nas do Holandii na poczàtku bie˝àcegostulecia wróci∏o niewiele ponad 10%, a i to przewa˝nie z przyczyninnych ni˝ czysto zawodowe.

Drenowaç czy judymowaç?Czy nale˝y u∏atwiaç polskim piel´gniarkom i lekarzomkontynuowanie kariery zawodowej poza Polskà, skoro ju˝ i tu ich brakuje? Za granic´ wyje˝d˝ajà setki tysićy Polaków w poszukiwaniu lepszego zarobku, lepszych warunkówkszta∏cenia dzieci, lepszego ubezpieczenia zdrowotnego,godziwej emerytury, krótko mówiàc – lepszego ˝ycia. Gdy wyje˝d˝ajà hydraulicy, nie mamy do nich pretensji, tylkoz∏oÊci nas, ˝e nie ma kto wymieniç nam sp∏uczki. Z personelemmedycznym sprawa jest inna, bo od razu zaczyna si´ mówiç o odpowiedzialnoÊci i etyce zawodowej. Hydraulik mo˝ezostawiç rodaków z cieknàcym kranem, ale piel´gniarkawyje˝d˝ajàc pope∏nia dezercj´.Z zawodów w szczególny sposób zwiàzanych z powo∏aniemtylko zakonnicy sk∏adajà Êlub ubóstwa (…). Tyle, ˝e zakonnicyraczej nie majà dzieci w odró˝nieniu od piel´gniarek, a dziecimuszà chodziç do szko∏y i mieç podrćzniki. Czasem te˝ ktoÊ z rodziny zachoruje i trzeba kupiç lekarstwa. Albo po prostuchce si´ troch´ wićej luksusu. Czy dla piel´gniarki wybórmi´dzy poprawà poziomu ˝ycia w∏asnej rodziny a obowiàzkiems∏u˝by we w∏asnym kraju na rzecz rodaków musi byçjednoznaczny?Mówi si´ te˝ o kosztach kszta∏cenia zawodowego. Dyrektorzyniektórych szkó∏ piel´gniarskich, których prosi si´ o prze-kazywanie studentom informacji o mo˝liwoÊciach sta˝y lubpracy za granicà, reagujà gniewnie, ˝e „nie b´dà kszta∏ciç zapolskie pieniàdze piel´gniarek dla Holendrów”. No i mamydylemat. Unia Europejska, do której tak ch´tnie weszliÊmy(wynik referendum by∏ ewidentny), zaleca migracj´ zawodowàwp∏ywajàcà na wymian´ kompetencji, podwy˝szanie jakoÊcius∏ug i u∏atwienie mi´dzynarodowej wspó∏pracy w s∏u˝biezdrowia. Poza tym Polak zarabiajàcy w Holandii i tak pracujena rzecz polskiego PKB – bezpoÊrednio, wydajàc du˝à cz´Êç

zarobków w kraju rodzinnym oraz poÊrednio, przyczyniajàc si´do globalnego produktu Unii, która zasila Polsk´ miliardami z funduszy strukturalnych.Czy wić piel´gniark´ obarczaç odpowiedzialnoÊcià za fakt, ˝e w innym miejscu tej samej Unii te˝ mo˝e opiekowaç si´pacjentami, ale w lepszych warunkach ˝ycia i pracy, i ˝e cipacjenci nie sà Polakami? Czy jej winà jest kosmicznezad∏u˝enie polskich szpitali i kilkunastoletnie próbyreformowania polskiej s∏u˝by zdrowia metodà ∏atania dziur i nieudolnego majstrowania przy szczegó∏ach, zamiastradykalnej wymiany systemu w ca∏oÊci – choçby przezskorzystanie ze wzorów w krajach, gdzie takie systemyfunkcjonujà? Czy piel´gniarka ponosi win´ za nieustanny a skuteczny opór przeciw „normalnoÊci”, stawiany przezgrupy, którym w m´tnej wodzie ∏atwiej jest ∏owiç? A jednak dla wielu osób lojalnoÊç w stosunku do rodziny,przyjació∏, polskiego pacjenta i rodzinnej ziemi jest wi´kszy,ni˝ ch´ç wy˝szych zarobków – i chwa∏a im za to. Pami´tamydoktora Judyma, któremu Stefan ˚eromski w „Ludziachbezdomnych” ka˝e wybraç ciernistà drog´ s∏u˝enia pomocàludziom ubogim, zamiast w∏asnej kariery, majàtku i mi∏oÊci.Ale czasy si´ zmieni∏y i nam chyba bardziej powinno zale˝eçna lepszym funkcjonowaniu gospodarki, w tym sektorazdrowotnego, ani˝eli na koniecznoÊci oczekiwania ofiar odludzi, którym historia po dziesićioleciach da∏a mo˝liwoÊçwolnego wyboru drogi ˝yciowej i zawodowej w zjednoczonejEuropie. (…)

Trudne poczàtkiAmbasada polska w Hadze zaproponowa∏a CentrumNiderlandzkie jako partnera do wspó∏pracy wspomnianemukoncernowi, który zak∏ada∏ „pilota˝” na 500 osób, z zamiarempóêniejszej rekrutacji nawet kilku tysićy piel´gniarek z Polski. Wszystko to dobrze si´ wpisywa∏o w ofert´ „40 tysićypremiera Buzka”, wić przystàpiliÊmy do pracy przygotowujàcprogramy i metodyk´ intensywnych szkoleƒ j´zykowych,kulturowych i funkcyjnych, prowadzàc rozmowy z polskimiszko∏ami piel´gniarskimi, uczelniami i resortem zdrowia orazuruchamiajàc rekrutacj´ na du˝a skal´. Rozpocz´∏y si´ tak˝eszkolenia i po kilku miesiàcach pierwsza grupa 50 osób umia∏aju˝ p∏ynnie pos∏ugiwaç si´ j´zykiem niderlandzkim i zacz´∏aprzygotowywaç si´ do wyjazdu. Informacje w mediachholenderskich na temat problemów z pracownikami z zamorskich krajów spowodowa∏y jednak k∏opoty korpora-cyjnego partnera, na tyle du˝e, ˝e na jakiÊ czas wstrzymanoprojekty zwiàzane z imigracjà zawodowà. Zbieg∏o si´ to z wymianà na stanowisku prezesa koncernu, a nas poinformo-wano, ˝e sprawa jest nieaktualna. Podj´liÊmy wówczas decyzjó samodzielnym kontynuowaniu pracy i po kilku miesiàcachuczestnicy naszego projektu, realizowanego dzi´ki wsparciufinansowemu programu Leonardo da Vinci, podj´li prac´ w Holandii.

Przytu∏ek czy hotel? Pierwsza praca czeka∏a w zak∏adach opieki nad osobamistarszymi i przewlekle chorymi. Wynika∏o to z dwóch przes∏anek.Pierwsza – to najwi´kszy i chroniczny brak personelu w pracy �

8


Biuletynnr 3 /2008


opiekuƒczej, a druga – zalecenie, ˝eby osoby przybywajàce z zagranicy by∏y dobrze wdro˝one w holenderski systems∏u˝by zdrowia przed podjćiem funkcji zabiegowych. Wià˝esi´ to równie˝ z innym roz∏o˝eniem punktów ci´˝koÊci w pracyz pacjentami. W Holandii k∏adziony jest wielki nacisk na to,aby otoczenie pacjentów d∏ugoterminowych lub terminalnychby∏o dla nich pod ka˝dym wzgl´dem jak najbardziej swojskie.Najcz´Êciej umieszczani sà oni w pokojach stanowiàcychodniesienie do ich wczeÊniejszego ˝ycia – z elementamiw∏asnego mieszkania, ksià˝kami, telewizorem, obrazami naÊcianach. Pomieszczenia wspólne powinny jak najmniejprzypominaç szpital i promieniowaç domowym ciep∏em w po∏àczeniu z estetycznym wyglàdem i wygodà. Du˝o Êwiat∏ai kolorów. Jadalnie przypominajà restauracje lub kluby, w których mieszkaƒcy zak∏adu sporo przesiadujà, czytajà,grajà w karty, jedzà ciastka i popijajà kaw´ z obs∏ugà lubodwiedzajàcà ich rodzinà. Odbywajà si´ koncerty, huczneimprezy urodzinowe, podtrzymywane jest ˝ycie towarzyskie.Od personelu wymaga si´ – obok umiej´tnoÊci zawodowych –intensywnego kontaktu z pacjentami-mieszkaƒcami, co niezawsze jest ∏atwe, wymaga du˝o cierpliwoÊci i umiej´tnoÊcikomunikowania si´.

Praca i naukaCz´Êci uczestników projektów zaproponowaliÊmy dalszekszta∏cenie w kolegium zawodowym dla s∏u˝by zdrowia w Hadze (Mondriaan College voor Zorg). Trwa∏o ono prawie 2 lata i obejmowa∏o specjalnie dostosowany pakiet przedmiotówz uwzgl´dnieniem zakresu nauczania w Polsce.Koncentrowano si´ na przedmiotach geriatrycznych i psycho-logicznych zwiàzanych z pracà z pacjentem nie tylko nap∏aszczyênie somatycznej. Dla osób, których dyplomy zdobytew Polsce nie zosta∏y nostryfikowane na poziomie umo˝liwiajàcymsamodzielnà prac´ piel´gniarskà w Holandii, by∏o szczególniewa˝ne, ˝e dyplom MCZ da∏ im pe∏ne prawo wykonywaniazawodu praktycznie na ca∏ym Êwiecie. Uczestnicy byli te˝skonfrontowani z podejÊciem edukacyjnym znacznieodbiegajàcym od polskiego, mianowicie o wiele bardziejnastawionym na wsparcie i „coaching” ucznia, ani˝eli nasystem kontroli zadanych post´pów na zasadzie odsiewu„umiesz – nie umiesz”. Jako polska organizacja szkolàcawczeÊniej te osoby byliÊmy tak˝e wciàgnići w proces pomocynaszym uczestnikom w podwy˝szanie kwalifikacji. W rezultacienasze grupy osiàgn´∏y koƒcowe wyniki Êrednie wy˝sze, ni˝Holendrzy studiujàcy na analogicznym poziomie! Nie trzebadodawaç, jaki to by∏ sukces naszych kole˝anek i kolegów i jakpodniós∏ ich wartoÊç na rynku pracy.

J´zykPraca z pacjentami, szczególnie majàcymi trudnoÊci percepcyjne,wymaga cierpliwoÊci, dobrego serca, ale przed wszystkimznajomoÊci j´zyka. Choç praktycznie wszyscy Holendrzy znajàangielski, to zw∏aszcza osoby starsze i chore nie potrafià si´ w nim porozumiewaç. Stàd wymóg znajomoÊci j´zyka nider-landzkiego na tak wysokim poziomie od uczestników naszychprojektów. Dla nich stworzyliÊmy specjalny system naukiumo˝liwiajàcy ju˝ po 2 tygodniach porozumiewanie si´ na

podstawowym poziomie w kilkunastu obszarach tematycznych(dom, praca, zakupy, restauracja, lekarz, apteka, poczta, kolejitp.), a po 2 miesiàcach p∏ynne w∏adanie niderlandzkim zesporym s∏ownictwem i znajomoÊcià kultury. DojÊcie do poziomuumo˝liwiajàcego podjćie studiów trwa od 5 do 7 miesićy, w zale˝noÊci od post´pów i zaanga˝owanego czasu. Jest kilkamodu∏ów uczenia si´, od ca∏odziennych kilku- lub kilkunasto-dniowych sesji po nauk´ z wykorzystaniem e-learningu i Internetu, ale wspólnà zasadà jest codzienna praca nadj´zykiem. Do oczywistych korzyÊci z dobrej znajomoÊci j´zykaw miejscu pracy dochodzi szacunek, jakim ka˝dy naród darzycudzoziemca w∏adajàcego tego˝ narodu j´zykiem. Innymis∏owy – dobre uk∏ady z sàsiadami i ∏atwiejsze przyjaênie.

PerspektywyPrzysz∏oÊci przewidzieç si´ nie da, a jednak trzeba próbowaç.Warunki pracy i p∏acy w polskiej s∏u˝bie zdrowia sà inne,ani˝eli 8-10 lat temu. Mamy w Polsce zarówno osoby bardzozadowolone ze swojej sytuacji i znakomicie zarabiajàce (np. w niektórych zak∏adach prywatnych), ale i takie, które z niezwyk∏ym trudem wià˝à koniec z koƒcem. Jedno jestpewne, t∏umu bezrobotnych piel´gniarek teraz nie mamy.Tak˝e poziom wynagrodzenia w krajach zachodnich nie jestju˝ tak drastycznie wysoki w porównaniu z p∏acami w Polsce.Decyzje o podjćiu wyjazdu zarobkowego nie sà wić ju˝ takoczywiste. Z drugiej strony odleg∏oÊci w Europie niepomiernie si´zmniejszy∏y i wyjazd na jakiÊ czas z Wroc∏awia do Rotterdamuczy Mediolanu nie ró˝ni si´ ju˝ tak bardzo od przeprowadzkido Szczecina czy Suwa∏k (z wyjàtkiem tego, ˝e do Rotterdamucz´sto szybciej dojedzie si´ samochodem). Mentalnie tak˝eEuropa znacznie nam si´ zmniejszy∏a, Dlatego sàdz´, ˝e corazwićej osób, zw∏aszcza krótko po skoƒczeniu edukacji, b´dziesi´ decydowaç na krótszy lub d∏u˝szy pobyt tam, gdzie b´dziedobra okazja do zdobycia doÊwiadczeƒ, które podwy˝szà ichkompetencje i wartoÊç jako pracownika. Wi´ksza cz´Êç z nichna pewno b´dzie chcia∏a wróciç do Polski, choç zale˝eç tob´dzie na pewno od tempa zmian w bran˝y zdrowotnej w kraju. Cz´Êç pewnie zdecyduje si´ na dalsze ˝ycie gdzieÊ zagranicà, ale w zdecydowanej wi´kszoÊci w Europie, a to ju˝jest teraz nasz wspólny kraj... C


9Biuletynnr 3 /2008


Praktyka czyni mistrza„Ciesz´ si´, ˝e tu jestem i chcia∏am bardzo serdecznie podzi´kowaç, ˝e mieliÊmy okazj´ do tak wspania∏ej przygody, jakà jest pobyt

w Plymouth. Gdyby nie to, pewnie nigdy nie zobaczy∏abym tego innego Êwiata, pewnie nie mia∏abym okazji, ˝eby uczyç si´ j´zyka,

poznaç nowà kultur´, nowych ludzi, u˝ywaç j´zyka w codziennym ˝yciu...”.

Ilona

r Tytu∏„Praktyka zawodowa w placówkach medycznych w Wielkiej

Brytanii”r Termin realizacji

16 paêdziernika 2006 – 30 maja 2008r Bud˝et

59 840 euror Partnerzy

– Work Experience UK

10.2006-10.2007

– Europartnership Agency

10.2007 -05.2008 r Forma realizacji

4-tygodniowe praktyki zawodowe jako forma spe∏nienia

wymagaƒ programowych dla ka˝dego kierunku kszta∏ceniar Miejsce

Plymouth, Wielka Brytaniar Uczestnicy

40 uczniów w 4 grupach po 10 osób z semestrów

programowo najwy˝szych wydzia∏ów:

– technik masa˝ysta

– terapeuta zajćiowy

– dietetyk

r Cel g∏ówny projektuPoprawa umiej´tnoÊci i kompetencji zawodowych osób

w trakcie kszta∏cenia zawodowego – uczniów Policealnej

Szko∏y Medycznej im. Hanny Chrzanowskiej w Morawicy.

r Zadania partnerówPolicealna Szko∏a Medyczna im. Hanny Chrzanowskiej w Morawicy:r Rekrutacja beneficjentówr Organizacja podró˝y, ubezpieczeniar Organizacja przygotowania j´zykowo-kulturowo-

pedagogicznegor Monitoringr Certyfikacjar ZaÊwiadczenia, Europass MobilnoÊç

Ilona jest jednà z 40 uczniów Policealnej Szko∏y Medycznej im. Hanny Chrzanowskiej w Morawicy, którzy wyjechali na 4 tygodniowe

praktyki zagraniczne w Plymouth w Wielkiej Brytanii w ramach programu Leonardo da Vinci. Oto podsumowanie projektu

i refleksje koordynatora:

r 70-godzinny kurs j´zykowy z lektorem polskim

i angielskim (z elementami j´zyka zawodowego)r 6 godzin warsztatów psychologicznych w j´zyku angielskimr Dzieƒ Brytyjski w szkoler Wycieczka po Londynie autobusem open top

Europartnership Agency Ltdr Organizacja zakwaterowania i ca∏odziennego wy˝ywienia

u rodzin brytyjskichr Wskazanie placówek do odbycia praktykr Bilety miesićzne na wszystkie linie City Bus w Plymouthr Monitoring i 24 godzinna gotowoÊç pomocyr Certyfikacja uczestnictwa

r PlacówkiMa˝azyÊcir Gabinety masa˝u i odnowy biologicznejr Gabinety masa˝u sportowegor Wydzia∏ masa˝u i odnowy biologicznej przy Cornwall

College Saltash

Terapeuci zajćiowir Domy pomocy i spokojnej staroÊcir Szko∏y specjalne

Dietetycyr Oddzia∏y zbiorowego ˝ywienia przy domach pomocy

r Program sta˝ur Zgodny z wymaganiami programowymi realizowanymi na

praktykach zawodowych w Polsce r Pozytywna ocena wystawiona przez opiekuna sta˝u

w dzienniku praktyk by∏a podstawà do zaliczenia

semestru czwartego i ukoƒczenia szko∏y.

r Monitoringr Sta∏y kontakt e-mailowy uczestników z kierownikiem

szkolenia praktycznego oraz koordynatorem projektu

w Policealnej Szkole Medycznej r Sta∏y kontakt opiekuna ze strony partnera z osobami

odpowiedzialnymi na placówkach

Bo˝ena Daszuta

Policealna Szko∏a Medyczna im. Hanny Chrzanowskiej w Morawicy

10


Biuletynnr 3 /2008


Refleksje koordynatoraPowy˝sze dane zawierajà kwintesencj´ realizowanego projektu.

Nie ma w nich s∏owa na temat wielu godzin sp´dzonych przez

komitet sterujàcy na przygotowaniu i realizacji projektu po

to, aby wspomniana na wst´pie Ilona oraz jej 39 kolegów

i kole˝anek ze szko∏y mog∏o prze˝yç niepowtarzalnà przygod´.

Jednak˝e najlepszà rekompensatà za wk∏ad czasowy grupy

„nauczycieli-zapaleƒców” by∏a pe∏na radoÊci i entuzjazmu

korespondencja ze sta˝u. Szko∏a ˝y∏a wiadomoÊciami z Plymouth

niecierpliwie oczekiwanymi codziennie. Po powrocie ka˝da

z grup dumnie prezentowa∏a dzienniki praktyk z pi´knym

ocenami, kartki z podzi´kowaniami od podopiecznych oraz

listy pochwalne od pracodawców. Pobyt w Anglii nie tylko

wzbogaci∏ ich CV, ale równie˝ doÊwiadczenie ˝yciowe. Grupa

masa˝ystów mia∏a nawet mo˝liwoÊç wypróbowaç swoich si∏

przed kamerà lokalnej telewizji BBC, realizujàcej krótki

reporta˝ z ich pobytu.

Tylko kilka osób z tej czterdziestki wróci∏o za granic´ po zdaniu

dyplomu. Wi´kszoÊç zasila kadr´ pracowniczà w Polsce.

Swojà postawà zawodowà i profesjonalnym przygotowaniem

do wykonywania zawodu wp∏ywajà na jakoÊç us∏ug medycznych.

Niestosownà by∏aby refleksja, i˝ to tylko z powodu uczestni-

czenia w programie, ale czy˝ tego rodzaju doÊwiadczenia nie

rozwijajà ca∏ego cz∏owieka, który potem przyst´puje do

opieki nad pacjentem?

Sukces projektu spowodowa∏, ˝e Policealna Szko∏a Medyczna

w Morawicy kontynuuje dzia∏alnoÊç w programie Leonardo

r Rezultaty projektuKorzyÊci uczestnikówDoskonalenie umiej´tnoÊci: r zawodowych

– Weryfikacja posiadanych kompetencji zawodowych

– Prezentacja umiej´tnoÊci i autoreklama na europejskim

rynku pracy

– Zwi´kszenie szans zawodowych na regionalnym,

krajowym i zagranicznym rynku pracy

– Poszerzenie wiedzy medycznej oraz poznanie nowych

technologii i technik medycyny szeroko poj´tejr j´zykowych

– Rozwinićie umiej´tnoÊci komunikowania si´ w j´zyku

angielskim z u˝yciem terminologii medycznej oraz mowy

potocznejr interkulturowych

– Prze∏amanie barier kulturowych wynikajàcych

z odmiennoÊci obyczajowych, rasowych i religijnychr adaptacyjnych

– Bardzo dobra adaptacja do warunków zaoferowanych

przez rodziny brytyjskie

– Przystosowanie do warunków pracy w zespole w placówkach,

w których odbywa∏y si´ praktyki; nawiàzanie bardzo dobrych

kontaktów z zespo∏ami terapeutycznymi i podopiecznymi

KorzyÊci promotorar Podniesienie kwalifikacji uczniów Policealnej Szko∏y

Medycznej w Morawicyr Zwi´kszenie atrakcyjnoÊci kszta∏ceniar Zwi´kszenie motywacji uczniów do uzyskania dobrych

wyników w nauce aby zakwalifikowaç si´ na wyjazdr Pozytywna weryfikacja jakoÊci kszta∏cenia w Policealnej

Szkole Medycznej w Morawicy w odniesieniu do

standardów europejskichr Wypromowanie dobrze przygotowanego zawodowo

ucznia PSM

Rozwój sektorowyKszta∏càc m∏odzie˝ w dziedzinach medycznych oraz podnoszàc

ich kwalifikacje, mi´dzy innymi przez realizacj´ praktyk

zagranicznych, uzupe∏niamy potrzeby i wp∏ywamy na jakoÊç

us∏ug w sektorze opieki zdrowotnej przy istniejàcym obecnie

ni˝u demograficznym oraz przewadze starzejàcych si´

obywateli Europy.

K∏opoty i problemyKoniecznoÊç dostosowania si´ do d∏ugotrwa∏ych procedur

finansowych organu prowadzàcego.


11Biuletynnr 3 /2008


poprowadziç warsztaty pedagogiczne w obcym j´zyku. Projekt

przewidywa∏ równie˝ zajćia w pracowniach zawodowych.

W tym czasie lektor brytyjski przeprowadza∏ symulacj´ pracy

z pacjentem w warunkach zbli˝onych do naturalnych. Tak wić

nauczyciel musia∏ poddaç si´ masa˝owi w pracowni masa˝u,

wziàç udzia∏ w zajćiach terapeutycznych w pracowni terapii

zajćiowej oraz uzyskaç porad´ dietetycznà od dietetyczek.

Z jakimi problemami zetkn´li si´ Paƒstwo w praktycznejrealizacji projektu?Zdecydowanie najwi´kszym problemem by∏a koniecznoÊç

dostosowania si´ do d∏ugotrwa∏ych procedur finansowych

organu prowadzàcego szko∏´, w naszym przypadku urz´du

marsza∏kowskiego. Dosz∏o nawet do tego, ˝e musieliÊmy

przesunàç o dwa tygodnie wyjazd jednej grupy w∏aÊnie z tego

powodu. Ciesz´ si´, ˝e mamy bardzo skrupulatnà ksi´gowà,

która pilnowa∏a, aby wszystkie procedury by∏y przestrzegane

równie˝ z naszej strony. MieliÊmy tak˝e bardzo wyrozumia∏ych

partnerów, którzy niejednokrotnie musieli czekaç na przelew

d∏u˝ej, ni˝ przewidywa∏a to umowa trójstronna.

Kolejnà trudnà sprawà by∏a Êmierç ojca jednej z uczestniczek.

Jej powrót do kraju po odbyciu po∏owy sta˝u wiàza∏ si´

z dodatkowymi kosztami. Jednak˝e zarówno partner zagraniczny,

jak i Narodowa Agencja okazali daleko idàcà pomoc, aby

uczestniczka czu∏a nie tylko nasze wspó∏czucie, ale i wsparcie.

Czy mog∏aby Pani podaç przyk∏ady konkretnychumiej´tnoÊci, które zdobyli uczniowie podczas sta˝u? Poza niewàtpliwym nabyciem umiej´tnoÊci swobodniejszego

pos∏ugiwania si´ j´zykiem angielskim, uczestnicy, zw∏aszcza

masa˝yÊci, poznali nowe techniki masa˝u niekonwencjonal- �

da Vinci w nowym projekcie na lata 2008 -2010 „Praktyka

zawodowa w Wielkiej Brytanii drogà do europejskiego rynku

pracy”, którego realizacja rozpocz´∏a si´ we wrzeÊniu br.

Projekt zosta∏ w ca∏oÊci sfinasowany przez Komisj´ Europejskà.

Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autora i Komisja Europejska

nie ponosi odpowiedzialnoÊci za umieszczone w niej treÊci.

Jak narodzi∏ si´ pomys∏ zrealizowania projektu przywsparciu programu Leonardo da Vinci? Poniewa˝ jestem nauczycielem angielskiego, naturalnym by∏o

dla mnie zainteresowanie wspó∏pracà z zagranicà. W wyniku

poszukiwaƒ w listopadzie 2005 natrafi∏am w Internecie na

stron´ programu Leonardo da Vinci, gdzie znalaz∏am

zaproszenie na konferencj´ w Kielcach. Kiedy po powrocie

przedstawi∏am „swoje wspania∏e odkrycie” pani Dyrektor

i radzie pedagogicznej, natychmiast zosta∏ powo∏any zespó∏,

który przystàpi∏ do pisania projektu. By∏a to bardzo mozolna

i wielodniowa praca, gdy˝ nikt z nas nie mia∏ doÊwiadczenia

w tej dziedzinie. Do dziÊ wspominamy z uÊmiechem

posiedzenia do póênych godzin nocnych i z∏oÊliwoÊç rzeczy

martwej czyli komputera, który oczywiÊcie nie chcia∏

wspó∏pracowaç, kiedy w ostatniej chwili sk∏adaliÊmy wniosek.

Czy ju˝ wczeÊniej Paƒstwa szko∏a korzysta∏a zprogramów wspólnotowych w celu doskonaleniakompetencji zawodowych uczniów? Nie. To by∏a dla nas wyprawa na nowe, szerokie wody.

Jak przebiega∏o przygotowanie kulturowe i j´zykoweuczniów, którzy mieli wyjechaç na sta˝? Przygotowanie dokona∏o si´ poprzez po∏àczenie si∏ naszych

i wybranej szko∏y j´zykowej. Odbywa∏y si´ zajćia z lektorem

polskim, brytyjskim oraz z psychologiem-lektorem j´zyka

angielskiego, który dzi´ki podwójnym kwalifikacjom móg∏

12


Biuletynnr 3 /2008


nego. Nale˝y jednak pami´taç, ˝e beneficjentami projektu byli

uczniowie semestrów programowo najwy˝szych, którzy byli

o krok od ukoƒczenia szko∏y. Posiadali wić ju˝ umiej´tnoÊci

zawodowe, które mieli wypróbowaç w czasie praktyki na obcym

terenie. Z dumà s∏uchaliÊmy, jak wysoki poziom profesjona-

lizmu prezentowali, co mia∏o swoje odbicie w wysokich

ocenach w dziennikach praktyk.

Czy Pani zdaniem sta˝ mia∏ wp∏yw na przysz∏à karier´zawodowà absolwentów? To by∏o widaç go∏ym okiem, ˝e przede wszystkim nabrali

pewnoÊci siebie. Mieli mo˝liwoÊç skonfrontowaç swoje

umiej´tnoÊci w warunkach obcej im kultury i przekonaç si´,

˝e poradzà sobie wsz´dzie. Pracodawcy cenià pracowników,

którzy oprócz umiej´tnoÊci i doÊwiadczenia posiadajà zdol-

noÊç radzenia sobie w nowych sytuacjach oraz ch´ç ciàg∏ego

doskonalenia si´ i uczenia si´, nawet „przez ca∏e ˝ycie”.

Jak przyk∏ad uczniów-beneficjentów wp∏ynà∏ na innychuczniów?Szko∏a szczyci si´ blisko 45-letnià tradycjà kszta∏cenia

profesjonalnych kadr medycznych. Nasi absolwenci sà

doskonale przygotowani do zawodu. Ci, którzy przychodzà tu

„po nauki,” wiedzà, ˝e ich motywacja i wk∏ad pracy przyniesie

oczekiwane rezultaty. Mo˝liwoÊç uczestniczenia w praktykach

zagranicznych to dodatkowy atut naszej placówki, nadajàcy

jej europejskiego charakteru. Ju˝ na poczàtku edukacji

uczniowie dowiadujà si´ o szansie na wyjazd w ostatnim

semestrze i sà zapoznanawani z kryteriami naboru.

Ci, u których zakie∏kuje pragnienie wyjazdu, starajà si´

wyjàtkowo.

Czy zdobyte doÊwiadczenia mia∏y wp∏yw na zmiany w programie nauczania przedmiotów zawodowych?Poniewa˝ praktyka zagraniczna jest integralnà cz´Êcià

programu kszta∏cenia zawodowego dla ka˝dego zawodu,

a jej zaliczenie jest niezb´dne do ukoƒczenia szko∏y, nie ma

mo˝liwoÊci ani potrzeby dokonywania jakichkolwiek zmian.

Jak upowszechniali Paƒstwo osiàgni´te rezultaty? Ka˝da grupa po powrocie z praktyki dzieli∏a si´ swoimi

wra˝eniami. Odbywa∏o si´ to w formie prezentacji zdj´ç

i spostrze˝eƒ oraz odpowiedzi na pytania na spotkaniu z ca∏à

spo∏ecznoÊcià szkolnà. Artyku∏y o ich pobycie za granicà

pojawia∏y si´ w lokalnej gazecie, na stronie internetowej

szko∏y oraz na stronie eduk@tora zawodowego.

PrezentowaliÊmy nasz projekt na festiwalu LLP oraz dwa razy

na Targach Edukacja w Kielcach. Ponadto na zakoƒczenie

projektu przygotowaliÊmy folder pamiàtkowy, który

przedstawia jego rezultaty.

Tym, którzy si´ jeszcze zastanawiajà, powiem, ˝e „najtrud-

niejszy pierwszy krok”. Do napisania drugiego projektu

podeszliÊmy ju˝ ze spokojem i doÊwiadczeniem. Mamy

nadziej´, ˝e dwa lata jego realizacji przyniosà nam du˝o

satysfakcji i radoÊci, ˝e wp∏ywamy na ˝ycie m∏odych ludzi. C




tematach: ocena jakoÊci us∏ug Êwiadczonych przez instytucje

osobom starszym, kontrola i walka z bólem, przemoc

w instytucjach szpitalnych, walka z zaka˝eniami wewnàtrz-

szpitalnymi oraz HACCP (Hazard Analysis and Critical Control

Point) i bezpieczeƒstwo ˝ywnoÊci.

W ramach tematu dotyczàcego oceny jakoÊci us∏ug Êwiadczonych

przez instytucje osobom starszym, przeprowadzono wizyty

w ró˝nych typach domów dla osób starszych (domach

rezydencjalnych, kondominiach mieszkaƒ dla osób starszych,

domach dla przewlekle chorych osób starszych oraz dla

chorych na chorob´ Alzheimera). Uczestnicy z 7 krajów, w tym

ze strony IZP dr n. med. Katarzyna Szczerbiƒska, zapoznali si´

z funkcjonujàcym we Francji systemem ewaluacji jakoÊci

opieki w instytucjach dla osób starszych (EVA). Mieli równie˝

mo˝liwoÊç uczestniczyç czynnie w kilku konferencjach

poÊwićonych problemom geriatrycznym, ocenie jakoÊci opieki

nad osobami starszymi oraz w mi´dzynarodowej wymianie

wiedzy na temat modeli organizacji opieki zdrowotnej

(z prezentacjà systemu opieki w Islandii i na Malcie). Dzi´ki

udzia∏owi w projekcie powsta∏a publikacja w j´zyku polskim

opisujàca system EVA (Szczerbiƒska K.: Kompleksowa ocena

geriatryczna i dzia∏ania podejmowane przeciw wykluczeniu

osób starszych przebywajàcych w placówkach opiekuƒczych

na przyk∏adzie Francji. w: Praca zbiorowa pod red. H. Fràckiewicz

Zapobieganie wykluczeniu spo∏ecznemu. Wyd. Akademii

Ekonomicznej w Katowicach, 2005, s. 175-190). Ponadto

zagadnienie to zosta∏o zaprezentowane przez dr n. med.

Katarzyn´ Szczerbiƒskà w trakcie wyk∏adu „Rozwiàzania

systemowe w opiece geriatrycznej w Êwiecie; polityka jakoÊci.”

na Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej pt. „Starzejàce si´

spo∏eczeƒstwa: Nowe dziedziny opieki medycznej – potrzeby

i rozwiàzania systemowe.”, która odby∏a si´ w Katowicach

w dniach 2-3 marca 2006 r.

Dr n. med. Marta Malinowska-CieÊlik uczestniczy∏a w programie

wymiany w zakresie tematyki kontroli i walki z bólem. Udzia∏

w projekcie pozwoli∏ jej zapoznaç si´ z nowoczesnymi

rozwiàzaniami terapeutycznymi oraz organizacyjnymi w opiece

Projekt kierowany przez dr n. med. Katarzyn´ Szczerbiƒskà

i dr n. med. Monik´ Âcibor mia∏ na celu wymian´ doÊwiadczeƒ

i pog∏´bienie wiedzy nauczycieli akademickich w zakresie

tematyki zwiàzanej z bezpieczeƒstwem i jakoÊcià us∏ug

w ochronie zdrowia. Temat ten jest jednym z priorytetów

w instytucjach p∏atnika, jak równie˝ Êwiadczeniodawcy us∏ug

zdrowotnych w krajach Unii Europejskiej.

Informacja o projekcie zosta∏a przes∏ana przez Krajowà

Agencj´ Programu Leonardo da Vinci do koordynatora

wspó∏pracy zagranicznej IZP wraz informacjami na temat

organizacji przyjmujàcej tj. Association „Etre” przy Centre

Hospitalier Intercommunal du Pays des Hautes Falaises

w Fécamp (Francja). Kierownikiem projektu ze strony organi-

zatora by∏ Pan Jean-Marc Bonmati – dyrektor ds. osobowych

w szpitalu w Fécamp. W realizacji programu uczestniczy∏o

49 instytucji z sektora zdrowotnego z regionu Normandii oraz

z innych regionów Francji, np. Korsyki. W ca∏ym projekcie

uczestniczyli partnerzy z 18 krajów Unii Europejskiej.

Projekt mia∏ charakter jednorazowego wyjazdu pracowników

dydaktycznych IZP na okres 2 tygodni do Francji w terminie

12–26 listopada 2004 r. W wyborze osób uczestniczàcych

w programie zastosowano kryterium merytoryczne. Kierownicy

poszczególnych zak∏adów IZP przedstawili propozycj´ swoim

pracownikom, a nast´pnie zg∏osili proponowane osoby wraz

z listà rezerwowà. Decyzja o udziale w programie zosta∏a

podj´ta zespo∏owo. W ramach projektu przygotowano 8 bloków

tematycznie zwiàzanych z bezpieczeƒstwem i jakoÊcià us∏ug

w ochronie zdrowia. Beneficjenci projektu ze strony polskiej

(6 osób) uczestniczyli w programie wymiany, zgodnie z ich za-

interesowaniami naukowymi i dydaktycznymi, w nast´pujàcych

Dr n. med. Beata Piórecka

Instytut Zdrowia Publicznego

Wydzia∏ Nauk o Zdrowiu

Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloƒski

DoÊwiadczenia uczestników projektuwymian i sta˝y „Poprawa bezpieczeƒstwa i jakoÊci us∏ug w instytucjach szpitalnych”

Instytut Zdrowia Publicznego (IZP) Collegium Medicum Uniwersytetu Jagielloƒskiego prowadzony przez prof. dr hab. Stanis∏aw´

Golinowskà uczestniczy∏ w roku akademickim 2004/2005 w realizacji projektu wymian i sta˝y w ramach programu Leonardo da

Vinci zatytu∏owanym. „Poprawa bezpieczeƒstwa i jakoÊci us∏ug w instytucjach szpitalnych”. Formalne dokumenty dotyczàce

realizacji projektu zosta∏y podpisane przez prof. dr hab. n. med. Marka Zembal´ – Prorektora Uniwersytetu Jagielloƒskiego

ds. Collegium Medicum.

Wizyta da∏a mo˝liwoÊç zebrania cennych

materia∏ów do wykorzystania w procesie

dydaktycznym, w tym niepublikowanych

dotychczas danych statystycznych.

�

14


Biuletynnr 3 /2008


nad pacjentem z ostrym bólem, jak równie˝ bólem w opiece

paliatywnej. Wynikiem udzia∏u w programie wymian i sta˝y

by∏o opracowanie i realizacja zaj´ç dotyczàcych problematyki

bólu i cierpienia dla studentów kierunku zdrowie publiczne.

W wizycie zwiàzanej z kolejnym tematem pt. „Przemoc a instytucje

szpitalne” uczestniczy∏a mgr Anna Szetela. Temat ten zosta∏

uj´ty w wielorakich p∏aszczyznach, szczególnie psycholo-

gicznej, socjologicznej oraz prawnej, a zajćia teoretyczne

zosta∏y w istotny sposób wzbogacone przez zapoznanie

uczestników z praktycznymi rozwiàzaniami stosowanymi

w ró˝nych jednostkach francuskiej ochrony zdrowia. Wizyta

da∏a mo˝liwoÊç zebrania cennych materia∏ów do wykorzystania

w procesie dydaktycznym, w tym niepublikowanych dotychczas

danych statystycznych. Udzia∏ w projekcie przyczyni∏ si´ do

opracowania nowych treÊci wprowadzanych do istniejàcych

bloków programowych dla przedmiotów na kierunkach:

zdrowie publiczne, piel´gniarstwo oraz ratownictwo.

Mgr Bartosz Balcerzak uczestniczy∏ w realizacji tematu

dotyczàcego dzia∏aƒ na rzecz zmniejszenia cz´stoÊci zaka˝eƒ

szpitalnych. W ramach programu poprzez dyskusje, jak równie˝

w sposób praktyczny oceniano dzia∏anie zespo∏ów ds. walki

z zaka˝eniami szpitalnymi oraz ich wspó∏prac´ z innymi dzia∏ami

szpitala np. dzia∏em kontroli, sterylizacji itp. Zagadnienia w tym

temacie dotyczy∏y okreÊlenia standardów zapewnienia higieny

w instytucjach opieki zdrowotnej.

Ostatnim tematem, dotyczàcym HACCP (System Analizy Zagro˝eƒ

i Krytyczny Punkt Kontroli) i bezpieczeƒstwa ˝ywnoÊci, zaj´∏y

si´ dr hab. Ma∏gorzata Schlegel-Zawadzka – kierownik Zak∏adu

˚ywienia Cz∏owieka oraz asystent dr Beata Piórecka. Temat

realizowany by∏ poprzez spotkania z ekspertami, warsztaty lub

wizyty w instytucjach powiàzanych z zagadnieniami okreÊlonymi

w temacie. Uczestnicy mieli mo˝liwoÊç wp∏ywania na zawartoÊç

programu wymiany zgodnie ze swoimi oczekiwaniami zarówno

przed, jak i w trakcie realizacji programu; odby∏a si´ np.

dodatkowa wizyta w inspekcji sanitarnej. Udzia∏ w projekcie

przyczyni∏ si´ do opracowania nowego bloku programowego

z zakresu ˝ywienia cz∏owieka na kierunku Zdrowie Publiczne

– specjalizacja Inspekcja Sanitarna.

Za∏o˝one cele wymiany zosta∏y osiàgni´te i wszyscy uczestnicy

projektu odnieÊli wymierne korzyÊci. G∏ównym rezultatem

wymiany by∏o podwy˝szenie kwalifikacji kadry nauczajàcej

– nauczycieli akademickich. Zdobyte doÊwiadczenie i nowe

wiadomoÊci przyczyni∏y si´ do opracowania jednostek meto-

dycznych (tj. sylabusów lub konspektów) przewidzianych do

kszta∏cenia studentów ró˝nych kierunków Wydzia∏u Nauk o

Zdrowiu. Przygotowane w wyniku uczestnictwa w programie

zajćia uwzgl´dnia∏y mi´dzynarodowe aspekty, co by∏o wa˝ne

w warunkach otwarcia unijnego rynku pracy.

Nale˝y te˝ podkreÊliç mo˝liwoÊç indywidualizacji programu

pobytu przez osoby uczestniczàce w projekcie, co by∏o mo˝liwe

dzi´ki wymianie informacji z Panem Jean-Marc Bonmatim.

Organizacja przyjmujàca przeprowadzi∏a ankiet´ czàstkowà

i koƒcowà dotyczàcà oceny realizacji programu w ramach

poszczególnych grup tematycznych. W ostatnim dniu, na

spotkaniu z uczestnikami i organizatorami wymiany, wszyscy

uczestnicy programu mieli mo˝liwoÊç podsumowania

osiàgni´tych rezultatów oraz oceny mocnych i s∏abych

punktów programu. Ka˝dy uczestnik otrzyma∏ imienny

certyfikat potwierdzajàcy udzia∏ w programie wymiany.

Organizacja projektu wymiany przebiega∏a bez zarzutu dzi´ki

wspó∏dzia∏aniu kierownika projektu z dzia∏em wspó∏pracy

zagranicznej i dzia∏em finansów Collegium Medicum UJ. Instytucja

przyjmujàca zaj´∏a si´ organizacjà podró˝y wewnàtrz kraju

oraz zakwaterowaniem, jak równie˝ aktywnym sp´dzaniem

czasu wolnego. Nale˝y podkreÊliç wspania∏à goÊcinnoÊç

organizatorów wymiany (czeka∏a na nas delegacja na lotnisku),

ich trosk´ i ch´ç pomocy wszystkim uczestnikom projektu.

Kolejnym etapem realizacji projektu by∏a rewizyta w terminie

30 wrzeÊnia-10 paêdziernika 2005 r. 11 specjalistów opieki

zdrowotnej z Francji w instytucjach opieki zdrowotnej z regionu

Ma∏opolski wspó∏pracujàcych z IZP. Nadal wspó∏pracujemy

z organizatorem projektu wymiany w przygotowaniu kolejnych

projektów i utrzymujemy serdeczne wi´zi z osobami

poznanymi podczas pobytu we Francji.C

Nale˝y podkreÊliç wspania∏à goÊcinnoÊç

organizatorów wymiany, ich trosk´ i ch´ç

pomocy wszystkim uczestnikom projektu.

15

02

Biuletynnr 3 /2008


Wspieranie bezpieczeƒstwa

zdrowotnego w zakresie profilaktyki,

diagnostyki i terapii

W grudniu 2005 roku Stowarzyszenie MONAR przystàpi∏o do

realizacji projektu wymian w ramach programu Leonardo da

Vinci. Za∏o˝eniem by∏o umo˝liwienie odbiorcom poznania

metod szkolenia kadry zajmujàcej si´ terapià uzale˝nieƒ w

warunkach metody spo∏ecznoÊci terapeutycznych. Bioràc pod

uwag´ fakt, ˝e zjawisko, z którym kadra terapeutyczna ma do

czynienia, uleg∏o powa˝nym zmianom, pojawi∏y si´ nowe

wyzwania dotyczàce zarówno nowych dost´pnych Êrodków

odurzajàcych, grup problemowych, jak i wspó∏wyst´pujàcych

zaburzeƒ, pojawi∏a si´ potrzeba wdro˝enia nowych programów

lub modyfikacji ju˝ istniejàcych.

Projekt otrzyma∏ nazw´ „Europejskie Partnerstwo na Rzecz

Edukacji w Obszarze Profilaktyki i Terapii Uzale˝nieƒ (MobilnoÊç)”,

poniewa˝ oparty by∏ na stworzonej w 2004 roku sieci ECEtt

(European Companionship of Education: Training Through

Travel) za∏o˝onej przez organizacje europejskie cz∏onków

Europejskiej Federacji Spo∏ecznoÊci Terapeutycznych.

Zamierzeniem sieci by∏o udost´pnienie wiedzy o swoich

rozwiàzaniach terapeutycznych w okreÊlonych obszarach

pracy z osobami uzale˝nionymi przedstawicielom innych

spo∏ecznoÊci w innych krajach Europy i stworzenie nowego

systemu praktycznego przygotowania kadry i podniesienia

jakoÊci terapii w spo∏ecznoÊciach. W czasie gdy Stowarzyszenie

MONAR przystàpi∏o do realizacji swojej cz´Êci projektu, jego

partnerzy w innych krajach równie˝ rozpocz´li swoje inicjatywy

mobilnoÊci – wymian´ i sta˝e.

By∏a to pierwsza inicjatywa takiego typu w naszym

Stowarzyszeniu. PostanowiliÊmy, ˝e przedstawiciele kadry

kierowniczej, liderzy programów, superwizorzy oraz osoby

b´dàce edukatorami w dziedzinie profilaktyki HIV/AIDS mogà

wziàç udzia∏ w projekcie, gdzie przy szerokiej dost´pnoÊci

ró˝norodnych programów w organizacjach partnerskich ka˝dy

z nich b´dzie móg∏ poszukaç odpowiedzi na pytania, z którymi

ma do czynienia w pracy swojej placówki. Na og∏oszenie

o mo˝liwoÊci udzia∏u w projekcie odpowiedzia∏o 25 osób

odpowiadajàcych kryteriom wyboru uczestników. Osoby te

reprezentowa∏y przekrój wszystkich nurtów Stowarzyszenia

MONAR, a mianowicie: spo∏ecznoÊç terapeutycznà dla osób

doros∏ych, spo∏ecznoÊç terapeutycznà dla nieletnich,

poradnictwo, prac´ z osobami opuszczajàcymi zak∏ady karne,

programy specjalistyczne dla uzale˝nionych matek z dzieçmi,

prac´ outreach, a tak˝e aspekty zwiàzane z zarzàdzaniem

organizacjà i programami, rozliczeniem projektów.

Warunkiem przyjćia do programu by∏o nades∏anie przez

beneficjentów CV oraz listu intencyjnego, w którym nale˝a∏o

okreÊliç cele i oczekiwane rezultaty takiej wymiany.

W zale˝noÊci od zg∏oszonego przez beneficjenta zapotrzebowania,

dobierany by∏ odpowiedni program. Oto organizacje wspó∏-

pracujàce ze Stowarzyszeniem MONAR w ramach tego projektu,

które zaoferowa∏y swoje obszerne doÊwiadczenia w wybranych

zagadnieniach przeciwdzia∏ania narkomanii:

r FICT (W∏ochy) http://www.fict.it/ jest ekspertem z zakresu:

– klasycznej spo∏ecznoÊci terapeutycznej,

– realizacji projektów unijnych (w tym EQUAL I i II edycja),

– spó∏dzielczoÊci socjalnej dla osób wykluczonych

spo∏ecznie,

– kszta∏cenia kadry terapeutycznej (Instytut Projecto Uomo),

– terapii osób z podwójnà diagnozà.

r Trempoline (Belgia) http://www.trempoline.be

jest ekspertem z zakresu:


– pracy z mniejszoÊciami etnicznymi,

– terapii kobiet uzale˝nionych z dzieçmi.

r Coolmine House (Irlandia) www.coolminetc.ie



– terapii osadzonych uzale˝nionych od narkotyków,

– terapii kobiet uzale˝nionych.

r Merchants Quay (Irlandia) www.mqi.ie


– poradnictwa i programów dziennych;

– niskoprogowych pomocy dla osób uzale˝nionych

i bezdomnych,

– programów redukcji szkód.

16

Wspieranie bezpieczeƒstwa zdrowotnego w zakresie profilaktyki, diagnostyki i terapii02

Biuletynnr 3 /2008


ECEtt: Europejskie partnerstwona rzecz edukacji w dziedzinieprofilaktyki i terapii uzale˝nieƒ

Maria Charmast

Stowarzyszenie MONAR

www.monar.org

Podczas wymian uczestnicy poznali

nie tylko sposób funkcjonowania

terapeutów europejskich w ich Êrodowisku

pracy, ale równie˝ mieli okazj´ sp´dzania

czasu wolnego w ich towarzystwie.

jak: poradnictwo, prowadzenie grup terapeutycznych, w

programie dla osób uzale˝nionych opuszczajàcych zak∏ady

karne. Grupy odbywajàce sta˝ w Trempoline przez ca∏y okres

sta˝u zamieszkiwa∏y i funkcjonowa∏y w ramach prowadzonych

tam programów. Wynikiem wymiany ka˝dej z grup, oprócz

obowiàzkowego sprawozdania finansowego i ankiety

ewaluacyjnej, by∏ równie˝ opis dobrej praktyki – programu lub

rozwiàzania, które poznali uczestnicy wymiany i które w ich

ocenie sà wartoÊciowe i mo˝liwe do realizacji w warunkach

spo∏ecznoÊci polskich.

Wszyscy uczestnicy otrzymali certyfikat udzia∏u w wymianie,

zawierajàcy podpis przewodniczàcej Zarzàdu G∏ównego

MONAR oraz szefa/koordynatora organizacji przyjmujàcej.

W celu upowszechniania opracowanych narz´dzi i zebranych

dobrych praktyk organizowaliÊmy zebrania: rozpoczynajàce

realizacj´ projektu oraz seminarium podsumowujàce wymiany.

Zosta∏y opracowane materia∏y do dystrybucji wÊród pracowników

Stowarzyszenia MONAR podczas rekrutacji oraz materia∏y

sk∏adajàce si´ ze sprawozdaƒ opisowych uczestników wymian.

Zaanga˝owaliÊmy si´ w dalsze dzia∏ania majàce na celu

wymian´ doÊwiadczeƒ, sta˝e zagraniczne. W ramach sieci

ECEtt wzi´liÊmy udzia∏ w projekcie pilota˝owym, równie˝

majàcym poparcie programu Leonardo da Vinci i koordyno-

wanym przez Belgijskà organizacj´ Trempoline. Celem tego

projektu realizowanego w okresie paêdziernik 2006 – wrzesieƒ

2008 by∏o opracowanie metody szkoleniowej opartej na

podró˝owaniu i sta˝ach praktycznych. Opracowano ogólno-

europejskà baz´ dobrych praktyk, system e-learningu,

podrćznik wymian i sta˝y, zorganizowano 6 sta˝y dla

pracowników placówek MONAR, przyj´to na sta˝ 4 osoby,

pracowników organizacji i spo∏ecznoÊci zagranicznych

(www.ecett.eu).

Osoby, które wzi´∏y udzia∏ w wymianach, by∏y aktywnie

anga˝owane w dzia∏ania szkoleniowe Stowarzyszenia MONAR,

Wspieranie bezpieczeƒstwa zdrowotnego w zakresie profilaktyki, diagnostyki i terapii 02



r KETHEA (Grecja) http://www.kethea.gr


– terapii osadzonych uzale˝nionych od narkotyków,

– programów ambulatoryjnych i oÊrodków pobytu

dziennego,

– kszta∏cenia kadry terapeutycznej,

– kszta∏cenia zawodowego klientów i readaptacji

zawodowej.

r Proyecto Hombre (Hiszpania) www.proyectohombre.es



– kszta∏cenia kadry terapeutycznej,

– zarzàdzania du˝ymi projektami badawczymi.

Bioràc po uwag´ ró˝norodnoÊç beneficjentów, a tak˝e szeroki

wachlarz programów, które zosta∏y udost´pnione w ramach

projektu, ka˝da z wymian by∏a unikalna ze wzgl´du na cele,

lokalizacj´, przebieg realizacji, a tak˝e wysokoÊç grantu.

WysokoÊç grantu zale˝a∏a od wysokoÊci kosztów podró˝y

i miejsca zakwaterowania i waha∏a si´ od kwoty 500 do

maksymalnie 1012,52 euro. Szukajàc oszcz´dnoÊci, wykupiliÊmy

ubezpieczenie podró˝ne na ca∏à grup´ beneficjentów oraz

dokonaliÊmy mo˝liwie wczeÊniejszej rezerwacji biletów

lotniczych. WysokoÊç delegacji wyliczana by∏a na podstawie

kosztów zakwaterowania i wy˝ywienia (w wielu przypadkach,

zakwaterowanie i wy˝ywienie by∏o zapewniane przez organizacje

przyjmujàce wed∏ug ni˝szych stawek, ale niektórzy beneficjenci

musieli korzystaç z hoteli i infrastruktury miejskiej).

Ka˝da z wymian odbywa∏a si´ w grupie 2 – 4 osób, grupy by∏y

formowane ze wzgl´du na wspólnot´ celów wymiany oraz

j´zyk. Ze wszystkich uczestników sta˝u nie wszyscy w∏adali

j´zykami obcymi niezb´dnymi do porozumienia si´ w kraju

docelowym, dlatego dobieraliÊmy grupy w∏aÊnie w taki sposób

aby przynajmniej jedna osoba mówi∏a w j´zyku angielskim lub

innym przydatnym podczas pobytu.

W celu skutecznego zarzàdzania przebiegiem wymian, w Biurze

Stowarzyszenia MONAR zosta∏y oddelegowane trzy osoby

majàce realizowaç ustalony algorytm zarzàdzania i pe∏niàce

obowiàzki koordynatora wymian (jednoczeÊnie odpowiedzial-

nego za kontakty z organizacjami przyjmujàcymi), osoby

odpowiedzialnej za kontakty z beneficjentami oraz osoby

odpowiadajàcej za rozliczenia finansowe.

W celu zapewnienia lepszej realizacji wymian zachćaliÊmy

beneficjentów do opracowania programu wymiany oraz

uzgodnienia szczegó∏ów logistycznych wspólnie z koordyna-

torem organizacji przyjmujàcej.

Czas trwania wymiany wynosi∏ przeci´tnie oko∏o 2 tygodni.

W ramach pobytu uczestnicy spotkali si´ z kadrà, zapoznawali

z programem oraz Êrodowiskiem jego funkcjonowania.

W miar´ mo˝liwoÊci brali udzia∏ w praktycznej realizacji

dzia∏aƒ programu. Tak na przyk∏ad, 3-osobowa grupa

pracowników Monaru b´dàca na sta˝u w Coolmine House w

Irlandii towarzyszy∏a kadrze podczas wszelkich dzia∏aƒ, takich �

w tym w ramach projektów wspó∏finansowanych ze Êrodków

unijnych: szkolenie kadry kierowniczej, ksi´gowych, szkolenia

i superwizje dla kadry terapeutycznej, szkolenia organizowane

przez inne organizacje i instytucje. Z 25 osób, które wzi´∏y

udzia∏ w projekcie, 3 osoby awansowa∏y na stanowiska

kierownicze, tylko 2 osoby w chwili obecnej nie pracujà

w Stowarzyszeniu.

Dla niektórych z uczestników by∏ to pierwszy wyjazd za granic´

w celach s∏u˝bowych, w zwiàzku z tym musieli oni zmierzyç si´

z potrzebà lepszej organizacji pracy, identyfikacji celów.

Podczas wymian uczestnicy poznali nie tylko sposób funkcjo-

nowania terapeutów europejskich w ich Êrodowisku pracy,

ale równie˝ mieli okazj´ sp´dzania czasu wolnego w ich

towarzystwie, zwiedzania pomników kultury i historii, poznania

specyfiki danego kraju. Wielu uczestników wymian przebywa∏o

w oÊrodkach, w których by∏a zatrudnione osoby niepe∏no-

sprawne. W zwiàzku z tym mieli oni mo˝liwoÊç zapoznaç si´

z zagadnieniami dotyczàcymi integracji tych grup, po˝ytków

wynikajàcym z tej integracji.

Uczestnicy wysoko ocenili projekt oraz korzyÊci wynikajàce

z udzia∏u w nim. Do najwi´kszych trudnoÊci zaliczyli porozu-

miewanie si´ w j´zykach obcych oraz sztywne ramy czasowe

(narzucone minimalnie 2 tygodnie wymiany). Wi´kszoÊç

uczestników uzna∏a, ˝e w sposób znaczny poszerzy∏a swojà

wiedz´ na wybrany temat oraz dodatkowo na zwiàzane z nim

zagadnienia. Niewàtpliwie wzrós∏ poziom motywacji do pracy.

W∏ochy„Wyjazd umo˝liwi∏ nam poznanie organizacji, metod,

systemów pomocy funkcjonujàcych w goszczàcej nas organizacji

CEIS. Dzi´ki pobytowi widzia∏yÊmy ró˝nego rodzaju programy,

których beneficjentami by∏y osoby uzale˝nione od narkotyków

i alkoholu (m´˝czyêni, kobiety z dzieçmi), uzale˝nieni z po-

dwójnà diagnozà, kobiety prostytuujàce si´, nieletni, ludzie

czekajàcy na azyl, imigranci, chorzy psychicznie oraz ludzie

umierajàcy na AIDS. Szczególne uznanie budzi∏a du˝a oferta

pomocowa, adresowana do bardzo wàskich grup

potrzebujàcych”

Irlandia„W Coolmine House nie ma, takich pola do tworzenia patologii

jak nadu˝ycia czy przemoc wobec klienta. Mened˝erowie w/w

placówek zarzàdzajà nimi w sposób profesjonalny. Pozwala to

sensownie wykorzystaç posiadane zasoby ludzkie i rzeczowe

we wszystkich sferach dzia∏alnoÊci placówek. Za brak w systemie

uwa˝am niemo˝noÊç ich wspó∏tworzenia przez klientów

placówek. Chyba jednak nie ma wa˝niejszego elementu terapii

ni˝ ,,rodzenie si´ na nowo”: odkrywanie siebie, swych mo˝li-

woÊci, pokonywanie barier. Musz´ dodaç, ˝e po zakoƒczeniu

terapii pacjent mo˝e dostaç mieszkanie i prac´, co w naszych

warunkach jest abstrakcjà”

Grecja„Kadra, w programach stacjonarnych, pracuje w ÊciÊle

okreÊlonych godzinach (9-17), po czym odpowiedzialnoÊç za

spo∏ecznoÊç obejmuje lider spo∏ecznoÊci, który w sytuacjach

kryzysowych mo˝e skontaktowaç si´ z terapeutà dy˝urnym.

Wyrabia to w podopiecznych poczucie odpowiedzialnoÊci za

siebie i grup´.

Aby zostaç pracownikiem organizacji nale˝y przejÊç przez

40-dniowy sta˝ w oÊrodku stacjonarnym, gdzie aplikujàca

osoba traktowana jest na tych samych prawach co pozostali

cz∏onkowie spo∏ecznoÊci. Podnoszeniu kwalifikacji i zapobieganiu

zjawisku wypalenia zawodowego s∏u˝y rotacja pracowników

merytorycznych pomi´dzy programami. Zmiany nast´pujà

Êrednio co 3-4 lata. Innym czynnikiem wp∏ywajàcym na

identyfikowanie si´ pracowników z organizacjà sà organizo-

wane raz do roku obowiàzkowe szkolenia. W trakcie nich,

oprócz podnoszenia wiedzy terapeutycznej, dowiadujà si´

o dzia∏aniach prowadzonych i nowych inicjatywach

podejmowanych przez KETHEA (…). Sta˝ pozwoli∏ mi zapoznaç

si´ ze specyfikà pracy programów terapeutycznych (…)

i porównaç ze specyfikà pracy w Stowarzyszeniu MONAR.

Zdobyta w ramach wizyty sta˝owej wiedza b´dzie bardzo

przydatna w mojej dalszej pracy (…) Dzi´ki temu, ˝e wi´kszoÊç

wizytowanych programów mia∏a swoje siedziby blisko centrum

miasta, a hotel, w którym mieszkaliÊmy w czasie sta˝u,

zlokalizowany by∏ w Êcis∏ym centrum – w pobli˝u Akropolu,

po zakoƒczonych wizytach mieliÊmy okazj´ zwiedzaç to

historyczne miasto. W dni wolne zorganizowaliÊmy sobie

wycieczki na wysp´ Hydra oraz do wiszàcych na ska∏ach

klasztorów „Meteora”.

Belgia„Podsumowujàc nasz pobyt w Belgii musimy przyznaç, ˝e by∏

udany pod ka˝dym wzgl´dem: du˝o si´ nauczyliÊmy,

dowiedzieliÊmy, do Polski wracaliÊmy z g∏owami pe∏nymi

pomys∏ów i ju˝ w drodze powrotnej planowaliÊmy zreformowanie

naszej placówki. Nauka przez podró˝owanie to fantastyczny

sposób zdobywania nowych doÊwiadczeƒ”.C

18


Biuletynnr 3 /2008


„Nauka przez podró˝owanie

to fantastyczny sposób zdobywania

nowych doÊwiadczeƒ”

p

Partner DEULA HildesheimDEULA Hildesheim nale˝y do sieci oÊrodków prowadzàcychkszta∏cenie i doskonalenie zawodowe osób zwiàzanych z produkcjà˝ywnoÊci, jej przetwarzaniem, a tak˝e podejmujàcych prac´ w innych zawodach np.: kierowca, mechanik, architekt krajobrazu.OÊrodek DEULA Hildesheim posiada bogate doÊwiadczenie w organizowaniu sta˝ów i wymian zagranicznych. Dzi´ki dobrzeprzygotowanej kadrze pedagogicznej oraz sta∏ej wspó∏pracy z zak∏adami przetwórstwa spo˝ywczego DEULA nie tylkozapewnia wysokà jakoÊç organizacji sta˝u, ale tak˝e posiadaciàg∏y dost´p do najnowszych rozwiàzaƒ, sprz´tu i metodbadania ˝ywnoÊci. DEULA Hildesheim jest oÊrodkiem wzorowowyposa˝onym w Êrodki dydaktyczne, ma w∏asne zapleczegastronomiczne, w którym istnia∏a mo˝liwoÊç sprawdzeniaopanowanej wiedzy na miejscu poprzez mo˝liwoÊç obserwowaniaprzez beneficjentów wykonywania gotowych potraw wykonywanychprzez pracowników kuchni z uwzgl´dnieniem zasad systemuHACCP.DEULA zapewni∏a bardzo dobre warunki socjalno-bytowe dlasta˝ystów. Beneficjenci mieli do dyspozycji dwuosobowe pokojez aneksem sanitarnym. W trakcie pobytu sta˝yÊci korzystali z ca∏odobowego wy˝ywienia w sto∏ówce, która funkcjonuje w DEULA. Po wyk∏adach lub çwiczeniach sta˝yÊci mogli korzystaçz gier, takich jak bilard, kr´gle, mieli tak˝e dost´p do sauny orazdo Internetu.

Przebieg projektuZgodnie z za∏o˝eniami, w projekcie uczestniczy∏o osiemnastuuczniów Zespo∏u Szkó∏ Agrotechnicznych i Gospodarki˚ywnoÊciowej w Radomiu. Wst´pna lista, zawierajàca osobyrezerwowe zosta∏a, zaakceptowana na Radzie Pedagogicznej

w czerwcu 2006r. Uczniowie ci kszta∏cili si´ w technikum ˝ywieniai gospodarstwa domowego w kl. III technikum. Sta˝yÊci zadekla-rowali si´, ˝e ich kariera zawodowa b´dzie w przysz∏oÊci zwiàzanaz produkcjà ˝ywnoÊci, b´dà pracowaç w instytucjach kontrolnychi sprawujàcych nadzór nad przetwarzanà ˝ywnoÊcià, w zak∏adachgastronomicznych sieci otwartej i zamkni´tej.Z zagadnieniami dotyczàcymi produkcji zdrowej i bezpiecznej˝ywnoÊci beneficjenci spotykali si´ podczas zaj´ç praktycznych w szkole, a tak˝e w czasie praktyk zawodowych, które odbyli w ró˝nych zak∏adach przetwórstwa spo˝ywczego. W programienauczania technik ˝ywienia i gospodarstwa domowego zawartesà treÊci zwiàzane z zasadami systemu HACCP, prowadzeniemdokumentacji, wp∏ywem prawid∏owego od˝ywiania na organizmcz∏owieka, promowaniem ˝ywnoÊci o wysokiej jakoÊci. Podczaszaj´ç uczniowie poznajà problemy dotyczàce b∏´dów˝ywieniowych. Na terenie szko∏y znajduje si´ pracownia ˝ywienia, w którejuczniowie poznajà zasady przetwarzania surowców na gotowe




Wiesz, co jesz – zdrowa i bezpieczna

˝ywnoÊç w krajach UE

Marzena Senator

Zespó∏ Szkó∏ Agrotechnicznych i Gospodarki ˚ywnoÊciowej w Radomiu

Nauczyciele Zespo∏u Szkó∏ Agrotechnicznych i Gospodarki ˚ywnoÊciowej w Radomiu od 2004 do 2007 roku aktywnie uczestniczyli

w opracowywaniu projektów realizowanych ze Êrodków programu Leonardo da Vinci. Zrealizowano 1 program wymiany

doÊwiadczeƒ dla kadry i 11 projektów sta˝y dla uczniów, z których: 4 – dotyczy∏y aplikacji Êrodków ochrony roÊlin,

1 – ogrodnictwa, 1 – ˝ywienia, 3 – ochrony Êrodowiska i 2 – architektury krajobrazu. Tematyka projektów wynika∏a z kierunków

kszta∏cenia, które sà prowadzone w Zespole Szkó∏ Agrotechnicznych i Gospodarki ˚ywnoÊciowej w Radomiu. W projektach

uczestniczy∏o ponad 200 uczniów i ponad 30 nauczycieli. Problematyka projektów stanowi∏a poszerzenie treÊci kszta∏cenia

o aspekty europejskiego rynku pracy.

Tematem projektu nr PL/06/A/Pla/174502 by∏o has∏o: „Wiesz, co jesz – zdrowa i bezpieczna ˝ywnoÊç w krajach UE”. G∏ównym

celem zrealizowanego w ramach projektu sta˝u by∏o poznanie przez beneficjentów zasad produkcji zdrowej i bezpiecznej ˝ywnoÊci,

metod jej badaƒ, a tak˝e funkcjonowania systemu zapewnienia jakoÊci HACCP. W projekcie uczestniczyli uczniowie Zespo∏u Szkó∏

Agrotechnicznych i Gospodarki ˚ywnoÊciowej w Radomiu, którzy odbyli sta˝ w niemieckim oÊrodku szkolenia zawodowego DEULA

Hildesheim. Sta˝ odby∏ si´ w roku szkolnym 2006/2007, na prze∏omie listopada i grudnia.

�

produkty z uwzgl´dnieniem systemu jakoÊci HACCP. Od wiedzy i umiej´tnoÊci osób zajmujàcych si´ zawodowo ˝ywieniem zale˝yprawid∏owe od˝ywianie konsumentów. Od˝ywianie ma ogromnywp∏yw na stan zdrowia spo∏eczeƒstwa, wydajnoÊç pracy, a w zwiàzku z tym na rozwój wszystkich dziedzin ˝ycia gospo-darczego i spo∏ecznego paƒstwa. Minimalizacja zagro˝eƒ, jakiepowstajà na ka˝dym etapie produkcji i dystrybucji ˝ywnoÊci, mabardzo wa˝ne znaczenie dla bezpieczeƒstwa zdrowotnego.

Przebieg sta˝uOd poczàtku roku szkolnego uczniowie uczestniczyli w przygo-towaniu kulturowo-j´zykowo-pedagogicznym. Po zawarciuwielostronnych umów, Promotor zabezpieczy∏ zbiorowy transportca∏ej grupy, zawar∏ ubezpieczenie. Przed wyjazdem, oprócz cykluzaj´ç z zakresu kulturowo-j´zykowo-pedagogicznego odby∏o si´spotkanie organizacyjne z beneficjentami oraz ich rodzicami,podczas którego zaprezentowano szczegó∏owy program sta˝u,zasady pobytu, organizacj´ transportu, warunki ubezpieczenia.Jednym z wa˝niejszych celów realizowanego sta˝u by∏o poznanieprzez uczestników nowoczesnych rozwiàzaƒ stosowanych w produkcji ˝ywnoÊci w innych krajach Unii Europejskiej, a szczególnie wdra˝ania systemu HACCP, w ró˝nych zak∏adach˝ywieniowych. W sferze zainteresowaƒ sta˝ystów by∏y równie˝metody przetwarzania, sk∏adowania ˝ywnoÊci, promowaniaproduktów „organic food”. Niemieckie instytucje zwiàzane z produkcjà ˝ywnoÊci od dawnapracujà na bardzo wysokim poziomie i bardzo rygorystycznieprzestrzegajà przepisów prawnych. Podczas sta˝u analizowanozagadnienia zwiàzane z przechowywaniem produktów, abyzachowaç ich najwy˝szà jakoÊç. Zwrócono uwag´ na opakowania,które majà bezpoÊredni kontakt z gotowym produktem. DEULAzorganizowa∏a dla sta˝ystów równie˝ zwiedzanie zak∏adu, w którym produkuje si´ ró˝nego rodzaju opakowania na produktyspo˝ywcze. Sta˝yÊci poznali lini´ technologicznà, szczególnàuwag´ zwrócono na jakoÊç papieru i farb´. Do zalet opakowaƒpapierowych nale˝y: ma∏a masa, niska cena, natomiast najwi´kszàich wadà jest zupe∏ny brak odpornoÊci na dzia∏anie wody, a tak˝e

du˝a przepuszczalnoÊç t∏uszczu, dlatego zak∏ad wyeliminowujete wady poprzez impregnowanie, laminowanie opakowaƒ. Podczas sta˝u uczniowie mogli porównaç przepisy stosowane w Polsce i Niemczech dotyczàce produkcji ˝ywnoÊci. Opróczpodstaw teoretycznych beneficjenci mieli mo˝liwoÊç praktycznegosprawdzenia wczeÊniej poznanych zagadnieƒ teoretycznych,dotyczàcych badaƒ jakoÊci i przestrzegania przepisów prawnych.Jednym z zadaƒ by∏o te˝ poznanie zasad poprawnego u˝ytkowaniasprz´tu do wykonywania badaƒ oraz stosowania poprawnegonazewnictwa. Beneficjenci byli w ró˝nych zak∏adach przemys∏u spo˝ywczego i mieli mo˝liwoÊç poznania wielu procesów technologicznych. W czasie sta˝u w szczególny sposób zwracano uwag´ naprzestrzeganie systemu HACCP w ró˝nych zak∏adach przetwórstwaspo˝ywczego oraz promowanie w∏aÊciwego od˝ywiania sića∏ego spo∏eczeƒstwa. W krajach Unii Europejskiej na problemyzwiàzane z przetwarzaniem ˝ywnoÊci od wielu lat zwraca siúwag´. Sprawy te sà uregulowane przez wiele przepisów prawaunijnego niemieckiego. Równie˝ ka˝dy z landów ma swojeprzepisy, które muszà byç na jego terenie przestrzegane. W Polsce przepisy dotyczàce przetwarzania ˝ywnoÊci sàsystematycznie wdra˝ane w ˝ycie. Porównania w zakresieprzepisów polskich i niemieckich by∏y bardzo interesujàce.Beneficjenci zwrócili uwag´ na wi´ksze przestrzeganie tychprzepisów w zak∏adach zwiàzanych z przetwarzaniem ˝ywnoÊci.Pracownicy tych instytucji bardzo ÊciÊle przestrzegajà przepisówzwiàzanych z utrzymaniem czystoÊci, higieny, utrzymaniem w odpowiednim stanie technicznym urzàdzeƒ produkcyjnych, jak równie˝ urzàdzeƒ laboratoryjnych. Bardzo wa˝ne jest ciàg∏emonitorowanie oraz analizowanie otrzymanych wyników i korygowania b∏´dów na podstawie dokumentacji HACCP.

Program zaj´ç by∏ urozmaicony, oprócz wyk∏adów wprowadza-jàcych, çwiczeƒ laboratoryjnych, wykonywania pomocniczych pracw przygotowywaniu posi∏ków we wspó∏pracujàcych z DEULAzak∏adami ˝ywieniowymi, zawiera∏ tak˝e liczne wycieczki zawodowe.Sta˝yÊci byli w nowoczesnym m∏ynie, w którym przetwarzanoziarno na màk´, po czym w laboratorium gdzie przebadano màk´,wykonujàc jej ocen´ organoleptycznà i chemicznà. Metodawykonania badaƒ by∏a porównywana z analogicznymi badaniamiw Polsce. Sta˝yÊci byli tak˝e w zak∏adzie magazynowania i pakowania cebuli i ziemniaków, który funkcjonuje z uwzgl´d-nieniem wymogów jakoÊciowych systemu HACCP. Szczególnàuwag´ zwrócono uwag´ na punkty CCP, zapisy w dokumentacjiHACCP z uwzgl´dnieniem pomiaru temperatury i wilgotnoÊci.Podczas zwiedzania zak∏adu mi´snego sta˝yÊci poznali cyklprodukcyjny mi´sa wieprzowego. Sta˝yÊci odwiedzili równie˝cukrownie, browar, ciastkarni´, piekarni´, zak∏ad uzdatnianiawody. W czasie wycieczek beneficjenci ubrani byli w jednorazowestroje robocze, bez których wejÊcie na teren zak∏adu pracy nieby∏oby mo˝liwe. Jest to jedna z metod wprowadzania systemu HACCP.Beneficjenci oprowadzani byli przez pracowników firm, którzyoprócz wyczerpujàcego przedstawiania problematyki zwiàzanej z produkcjà ˝ywnoÊci równie˝ ch´tnie odpowiadali na licznepytania formu∏owane przez sta˝ystów z Polski.Realizacja projektu by∏a ÊciÊle zwiàzana z przetwarzaniem

20


Biuletynnr 3 /2008





surowców z uwzgl´dnieniem wprowadzania systemu HACCP. Sà to zagadnienia szczególnie istotne w aspekcie zagro˝eƒwynikajàcych ze z∏ego od˝ywiania si´, gro˝àce zatruciempokarmowym. Na zagadnienia zwiàzane z ˝ywnoÊcià zwraca siúwag´ nie tylko w zak∏adach przetwórstwa spo˝ywczego, ale tak˝ew ˝yciu codziennym, w którym istotna jest jakoÊç po˝ywienia. W Niemczech zauwa˝a si´ wi´kszà iloÊç sklepów z produktami

„bio”, które przewy˝szajà cenà inne produkty, ale czy nie wartojest zainwestowaç w siebie? Coraz wićej ludzi przekonuje si´ do tych produktów. ÂwiadomoÊç tego, co si´ je, daje poczucieodpowiedzialnoÊci, co zaproponowaç innym konsumentom, jakpodwy˝szyç jakoÊç wyprodukowanych produktów. Ci, którzywiedzà wićej d∏u˝ej ˝yjà. Sta˝ystom bardzo podoba∏ si´ wyk∏ad na temat zdrowegood˝ywiania.Na podstawie piramidy ˝ywienia ocenialiÊmy naszstan od˝ywiania, przyzwyczajenia ˝ywieniowe – nas Polaków.MieliÊmy bardzo du˝o krytycznych wniosków. Kiedy wykonanouczestnikom pomiar tkanki t∏uszczowej i obliczyliÊmy sobiewskaênik BMI, ka˝dy z nas obieca∏ popraw´ jakoÊci w∏asnego˝ywienia. Majàc pe∏nà ÊwiadomoÊç, ˝e jedzàc niew∏aÊciwieskracamy sobie ˝ycie.Nale˝y stwierdziç, ˝e korzystanie z doÊwiadczeƒ partneraniemieckiego znacznie zwi´kszy∏o zainteresowanie poznawaniemtej tematyki. Z∏o˝onà problematyk´ wynikajàcà z tematu projektu,beneficjenci poznawali w nowej, atrakcyjnej formie, w centrumkszta∏cenia praktycznego w Niemczech. Mia∏o to tym wi´kszàwag´, ˝e wszyscy sta˝yÊci byli poza granicà po raz pierwszy.Mogli na bie˝àco porównaç elementy systemu szkolenia w Niemczech i Polsce. Sta˝ umo˝liwi∏ im rozszerzenie ju˝posiadanych wiadomoÊci i umiej´tnoÊci, a tak˝e zdobycienowych doÊwiadczeƒ. Sta˝yÊci podczas sta˝u mogli porównaçniemieckà szkolnà sto∏ówk´, jej wyposa˝enie, zasadyprzestrzegania higieny z naszà szkolnà sto∏ówkà.DoÊwiadczenia zdobyte w Niemczech pozwoli∏y im byç bardziejprzedsi´biorczym na polskim rynku pracy. Podczas sta˝u uczniowiepoprawili swoje umiej´tnoÊci j´zykowe. Wielu z nich mimopope∏niania b∏´dów j´zykowych, w miar´ trwania sta˝u corazcz´Êciej oÊmiela∏o si´ korzystaç z j´zyka niemieckiego zarównona zajćiach, jak i w sytuacjach wynikajàcych z ˝ycia codziennego. Ze wzgl´du na przedÊwiàteczny okres, mogliÊmy zobaczyç mas´kramików Êwiàtecznych, w których odbywa∏a si´ sprzeda˝Êwiàtecznych wypieków.Dla ˝ywieniowców, przysz∏ych techno-logów bran˝y spo˝ywczej pozostanie w pamići niezapomnianysmak ciasteczek, finezyjnie udekorowanych, pieczonych kie∏basekz grilla, a tak˝e Êwiàteczny wystrój sto∏ów. Poprzez przepi´knywidok oÊwietlonych bajkowo ulic czuliÊmy si´ w Niemczechnaprawd´ dobrze, pomimo, ˝e cz´Êç beneficjentów t´skni∏a ju˝

za domem, swoimi bliskimi. Dzi´ki pobytowi w tak doskona∏ymczasie mogliÊmy poznaç tradycj´, kultur´ i regionalnà niemieckàkuchni´. Na zakoƒczenie wszyscy uczestnicy projektu otrzymali certyfikatyod partnera niemieckiego potwierdzajàcy ich udzia∏ w trzytygod-niowym sta˝u. Na certyfikacie wyliczono wszystkie elementy,jakie wchodzi∏y w sk∏ad zrealizowanego projektu. Na certyfikacieistnieje adnotacja, ˝e projekt by∏ realizowany w ramachprogramu Leonardo da Vinci.Promotor projektu, Zespó∏ Szkó∏ Agrotechnicznych i Gospodarki˚ywnoÊciowej w Radomiu, wystawi∏ zaÊwiadczenia beneficjentompotwierdzajàce ich uczestnictwo w projekcie w terminie od01.09.2006 do 28.02.2007r. ZaÊwiadczenia zawierajà skróconyprogram sta˝u i nazw´ instytucji wspó∏pracujàcych w realizacjiprojektu w Polsce i w Niemczech. Dokument jest opatrzonyznakiem identyfikacyjnym programu Leonardo da Vinci, ZSAiG˚ i flagà UE, poniewa˝ nasz kraj jest pe∏noprawnym cz∏onkiem UE.Beneficjenci dodatkowo otrzymali dokument EUROPASS-MOBILNOÂå, jako potwierdzenie aktywnego uczestnictwa w projekcie oraz zrealizowania programu i osiàgnićiaza∏o˝onych celów.

PodsumowanieZarówno w ocenie partnera, jak i Promotora zak∏adane celeprojektu zosta∏y osiàgni´te. Podczas sta˝u uczniowie poznalinowoczesne metody produkcyjne, sprz´t laboratoryjny, zwróciliuwag´ na jakoÊç gotowych produktów, co ma wp∏yw na naszeod˝ywianie. Mogli tak˝e doskonaliç swoje umiej´tnoÊci j´zykoweoraz dobrze poznaç tradycj´ i kultur´ regionu Dolnej Saksonii.Odbyty sta˝ pod ka˝dym wzgl´dem nale˝y uznaç za bardzoudany. Projekt ten przyczyni∏ si´ do dalszego rozwoju zawodowegobeneficjentów. W roku 2008 beneficjenci opuÊcili mury naszejszko∏y. Obecnie pracujà lub kszta∏cà si´ w bran˝y spo˝ywczej,hotelarskiej. Mam nadziej´, ˝e projekt ten pomóg∏ im w podjćiudecyzji o wyborze dalszej swojej kariery zawodowej. Sta˝yÊciwrócili bardziej pewni swej wartoÊci na europejskim rynkupracy, zdecydowani, otwarci na ró˝ne propozycje. Podczaszaj´ç w pracowni dokumentacji systemu HACCP nie traktowaliju˝ jako z∏a koniecznego, lecz podchodzili do tego z pe∏nàÊwiadomoÊcià, nie z przymusu. Jako nauczyciel zachćamnowo przyby∏à m∏odzie˝ do racjonalnego od˝ywiania poprzezciekawe wyk∏ady, seminaria. Zdobycze cywilizacyjne, jak sklep spo˝ywczy w budynku obok,samochód, telewizor i komputer, dzia∏ajà szkodliwie, pozbawiajàcnas zupe∏nie wysi∏ku fizycznego. Cena, którà p∏acimy za wygodí brak ruchu to oty∏oÊç, nadciÊnienie, cukrzyca, zawa∏y, nowotwory.Z ˝ycia nie da si´ wyeliminowaç wszystkich niebezpieczeƒstw,tj.: stresów, wirusów, zanieczyszczonego Êrodowiska.ÂwiadomoÊç, ˝e mo˝emy zrobiç coÊ by pomóc sobie i innym w zakresie racjonalnego ˝ywienia to du˝y krok do przodu.Bierzmy przyk∏ad z innych spo∏eczeƒstw, uczmy si´ nawzajem,a wtedy zamierzony cel b´dzie osiàgni´ty. Bardzo ciekawàkontynuacjà tej problematyki jest dieta Êródziemnomorska,dlatego b´dzie to prawdopodobnie tematyka kolejnegoprojektu na temat racjonalnego od˝ywiania si´.C

Podczas sta˝u uczniowie poprawili swojeumiej´tnoÊci j´zykowe. Wielu z nich [...]

w miar´ trwania sta˝u coraz cz´Êciej oÊmiela∏o si´ korzystaç z j´zyka niemieckiego

zarówno na zajćiach, jak i w sytuacjachwynikajàcych z ˝ycia codziennego.

W roku 2004 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu (wtedy

jeszcze Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego

w Poznaniu) w ramach Programu Leonardo da Vinci mia∏

mo˝liwoÊç realizacji projektu sta˝y dla absolwentów. Projekt

zatytu∏owany „Europejska jakoÊç w genetyce molekularnej”

zak∏ada∏ udzia∏ 11 absolwentów kierunku biotechnologia

w praktykach zawodowych, które odbywaç si´ mia∏y

w niemieckich laboratoriach genetycznych. W wyniku dwu-

krotnej rekrutacji (projekt mia∏ obejmowaç absolwentów

z dwóch kolejnych lat) wy∏oniono 11 absolwentek Uczelni, które

zrealizowa∏y swoje kilkumiesićzne sta˝e w okresie od lipca

2004 roku do marca 2006 roku.

Partnerami Uniwersytetu Przyrodniczego, który by∏ promotorem

projektu, zosta∏y trzy niemieckie instytuty:

r Instytut Genetyki Cz∏owieka Uniwersytetu Humboldta w Berlinie,

który prowadzi mi´dzy innymi badania w zakresie nowotworów,

chorób genetycznych, identyfikacji i wyjaÊniania funkcji genów,

które uczestniczà w mechanizmie naprawy DNA, proteomiki,

r Instytut Genetyki Cz∏owieka Uniwersytetu w Lipsku, który

zajmuje si´ mi´dzy innymi badaniami w zakresie dziedzicznych

chorób nowotworowych, neurodegeneracyjnych chorób

dziedzicznych, genetycznych chorób chronicznych, farmako-

genetyki.

r Instytut Antropologii i Genetyki Cz∏owieka Uniwersytetu

w Tybindze, prowadzàcy mi´dzy innymi badania w zakresie

onkologii molekularnej i paleogenetyki, analizy genów

odpowiedzialnych za uszkodzenie s∏uchu, nowotworów

przewodu pokarmowego.

Zrealizowane sta˝e mia∏y ró˝ny czas trwania, a co za tym idzie

– ró˝ne dofinansowanie:

r 3 sta˝e 35-tygodniowe – Instytut w Tybindze – od sierpnia

2004 do marca 2005 – ca∏kowity grant na jednego

beneficjenta to 3212 Euro;

r 2 sta˝e 30-tygodniowe – Instytut w Berlinie – od listopada

2004 do czerwca 2005 – ca∏kowity grant na jednego

beneficjenta to 2872 Euro;

r 2 sta˝e 30-tygodniowe – Instytut w Lipsku – od listopada

2004 do czerwca 2005 – ca∏kowity grant na jednego

uczestnika to 2872 Euro;

r 2 sta˝e 27-tygodniowe – Instytut w Berlinie – od lipca 2005

do stycznia 2006 – ca∏kowity grant na jednego uczestnika to

2668 Euro;

r 2 sta˝e 27-tygodniowe – Instytut w Lipsku – od lipca 2005 do

stycznia 2006 – ca∏kowity grant na jednego uczestnika to

2668 Euro.

W czasie pobytu w laboratorium ka˝da z beneficjentek

uczestniczy∏a bezpoÊrednio w realizacji jakiegoÊ projektu

badawczego prowadzonego przez Instytut. Wyniki prowadzonych

badaƒ, metody, modyfikacje, w∏asne pomys∏y i wszelkie

wàtpliwoÊci sta˝ystki mog∏y poddawaç pod dyskusj´ na

cotygodniowych spotkaniach podsumowujàcych prac´ zespo∏u,

co by∏o dla nich pouczajàcà lekcjà.

Tematyka badaƒ prowadzonych w ramach projektów by∏a

zró˝nicowana.

Projekt 1 polega∏ na wykorzystaniu tych metod laboratoryjnych,

które pozwoli∏y na analiz´ ekspresji poszczególnych genów,

zaanga˝owanych w powstawanie nowotworów przewodu

pokarmowego (Instytut w Tybindze).

Projekt 2 mia∏ na celu znalezienie genów odpowiedzialnych za

dziedzicznà chorob´, krótkowzrocznoÊç z∏oÊliwà post´pujàcà

ze zmianami dna oka (Instytut w Tybindze).

22


Biuletynnr 3 /2008


Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu projekt Leonardo da Vinci „Europejska jakoÊç w genetyce molekularnej”

Joanna Cybulska

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Czy mo˝liwe jest zrealizowanie wszystkich zak∏adanych celów w jednym projekcie sta˝y w Programie Leonardo da Vinci? Otó˝,

okazuje si´, ˝e tak! A nadmieniç tu nale˝y, ˝e cele by∏y ambitne, co pozwoli∏o na widoczny rozwój zawodowy i j´zykowy

beneficjentów – a w∏aÊciwie beneficjentek projektu – poniewa˝ w tym przypadku tak si´ z∏o˝y∏o, ˝e sta˝e realizowa∏y same kobiety.

kadrà pracowników naukowych stworzy∏ mo˝liwoÊç bezpoÊredniego

korzystania z ich doÊwiadczenia, umo˝liwi∏ poznanie kultury

pracy w mi´dzynarodowym Êrodowisku oraz da∏ okazj´ do

nauki pracy w zespole, wspó∏istnienia w laboratorium i radzenia

sobie w Êrodowisku obcoj´zycznym oraz w sytuacjach

wynikajàcych z realizacji projektu badawczego.

Rezultaty osiàgni´te w zakresie nauki j´zyków obcych?Beneficjentki mia∏y okazj´ poszerzyç znajomoÊç j´zyków

obcych tj. angielskiego i niemieckiego w zakresie s∏ownictwa

fachowego, obejmujàcego sprz´t laboratoryjny i literatur´

fachowà. Naby∏y te˝ nowe kompetencje j´zykowe oraz podnios∏y

poziom komunikacji w j´zykach angielskim i niemieckim




Projekt 3 zwiàzany by∏ z rzadkim nowotworem g∏owy i szyi

„Paragangliomas”.

Gen odpowiedzialny za jego wyst´powanie zosta∏ ju˝ zidentyfi-

kowany, natomiast nie zosta∏a jeszcze wykryta mutacja, jaka

w nim wyst´puje. To w∏aÊnie by∏o przedmiotem badaƒ (Instytut

w Tybindze).

Projekt 4 dotyczy∏ analizy mutacji genu u polskich pacjentów

z nowotworem jelita grubego, z wykorzystaniem techniki

DHPLC. By∏a to kontynuacja wczeÊniej rozpocz´tych badaƒ

(Instytut w Lipsku).

Projekt 5 dotyczy∏ badaƒ pacjentów z niezdefiniowanym

upoÊledzeniem umys∏owym z wykorzystaniem technik

cytogenetyki molekularnej (Instytut w Lipsku).

Projekt 6 dotyczy∏ badaƒ nad Syndromem McKusicka-Kaufmana.

Przy wykorzystaniu okreÊlonych technik laboratoryjnych

nale˝a∏o sprawdziç, czy u badanych osób wyst´pujà mutacje

odpowiadajàce za wystàpienie choroby (Instytut w Lipsku).

Projekt 7 dotyczy∏ wdro˝enia techniki PRINS na grunt badaƒ

prenatalnych (Instytut w Lipsku).

Projekty 8 i 10 dotyczy∏y poszukiwania mutacji w genie

odpowiedzialnym za powstawanie dziedzicznej choroby

genetycznej (Instytut w Berlinie).

Projekty 9 i 11 dotyczy∏y identyfikacji aberracji chromosomowych

w dziedzicznych chorobach genetycznych i nowotworowych.

Beneficjentki uczestniczy∏y te˝ w badaniach nad opracowaniem

nowej sondy molekularnej pozwalajàcej na wykrywanie

niestabilnoÊci chromosomowych u chorych z niedokrwistoÊcià

Fanconiego (Fanconi anemia).

Zarówno Promotor oraz Partnerzy, jak i beneficjentki projektu

uwa˝ajà, ˝e w pe∏ni uda∏o si´ zrealizowaç za∏o˝enia, jakie

stawia Program Leonardo da Vinci. Âwiadczà o tym rezultaty

uzyskane przez uczestniczki projektu oraz dalsza kariera

zawodowa, która w∏aÊnie dzi´ki nabytym na sta˝u umiej´tnoÊciom

mog∏a rozwinàç si´ w takim kierunku.

Rezultaty osiàgni´te na polu naukowym i zawodowym?Beneficjentki poszerzy∏y swojà wiedz´ w zakresie metod

badawczych stosowanych w diagnostyce molekularnej, naby∏y

umiej´tnoÊci obs∏ugi i praktycznego wykorzystania nowoczesnego

sprz´tu laboratoryjnego stosowanego do prowadzenia ró˝nego

rodzaju badaƒ diagnostycznych, pozna∏y nowe metody analizo-

wania i opracowywania wyników badaƒ, mia∏y mo˝liwoÊç

praktycznego zapoznania si´ ze stosowaniem si´ laboratoriów

do wymogów jakoÊciowych Unii Europejskiej (np. sposób

prowadzenia dokumentacji laboratoryjnej czy sposób przepro-

wadzania kontroli). Ponadto codzienny kontakt z doÊwiadczonà

Nauczy∏yÊmy si´ tak˝e wspó∏pracowaç

z mi´dzynarodowym zespo∏em,

co z ca∏à pewnoÊcià by∏o dla nas

doskona∏à lekcjà ˝ycia.

�

24


Biuletynnr 3 /2008


poprzez prac´ w mi´dzynarodowym Êrodowisku naukowym

oraz przez funkcjonowanie w spo∏eczeƒstwie niemieckim.

Ponadto pobyt na praktyce oraz mo˝liwoÊç przebywania wÊród

zró˝nicowanej narodowoÊciowo grupy naukowców i studentów

da∏ sta˝ystkom mo˝liwoÊç poznawania niemieckiej kultury,

jak i propagowania kultury polskiej.

Oto kilka opinii beneficjentek po powrocie ze sta˝u:

„Doskona∏e doÊwiadczenie kulturalne i naukowe. Sta˝

umo˝liwia znalezienie ciekawej pracy w Polsce i zagranicà.

Przede wszystkim zmusza do du˝ej samodzielnoÊci, poprawia

si´ znacznie umiej´tnoÊci naukowe. Adnotacja o sta˝u

Leonardo da Vinci w CV przykuwa uwag´ pracodawców”.

„Ten wyjazd zdecydowanie nas usamodzielni∏, da∏ nam te˝

wiar´ we w∏asne mo˝liwoÊci i umo˝liwi∏ zdobycie praktyki,

tak cennej w zawodzie biotechnologa. Niewàtpliwie zwi´kszy∏y

si´ te˝ nasze umiej´tnoÊci j´zykowe. Nauczy∏yÊmy si´ tak˝e

wspó∏pracowaç z mi´dzynarodowym zespo∏em, co z ca∏à

pewnoÊcià by∏o dla nas doskona∏à lekcjà ˝ycia”.

„Pobyt w Tybindze b´dziemy wspominaç jako ciekawà

i bogatà w nowe doÊwiadczenia przygod´. Program Leonardo

da Vinci da∏ nam mo˝liwoÊç zapoznania si´ z nieznanymi

nam wczeÊniej technikami biologii molekularnej, pracà

w zespole mi´dzynarodowym. Pozna∏yÊmy ciekawych ludzi

z ró˝nych cz´Êci Êwiata, z którymi na pewno b´dziemy

utrzymywaç kontakty”.

„Praktyk´ w Lipsku wspominamy pozytywnie, nie tylko ze

wzgl´du na liczne umiej´tnoÊci zawodowe, które zdoby∏yÊmy,

ale tak˝e ze wzgl´du na mo˝liwoÊç poznania innej kultury,

poprzez czynne w niej funkcjonowanie. Praca za granicà

z pewnoÊcià uczy samodzielnoÊci i umiej´tnoÊci porozumie-

wania si´ z ludêmi”.

„Samodzielna praca w laboratorium berliƒskim umo˝liwi∏a

nam praktyczne wykorzystanie wiedzy teoretycznej zdobytej

w czasie studiów, a uczàc si´ nowych technik i metod

diagnostycznych oraz obs∏ugi programów komputerowych

wykorzystywanych w cytogenetyce podwy˝szy∏yÊmy swoje

kwalifikacje zawodowe. Praca w laboratorium diagnosty-

cznym wzbogaci∏a nie tylko nasze umiej´tnoÊci praktyczne,

lecz tak˝e wiedz´ teoretycznà. Ponadto wyniki przeprowa-

dzonych eksperymentów b´dà wykorzystane we wspólnej

publikacji naukowej zespo∏u badawczego”.

Jednym z celów projektu „Europejska jakoÊç w genetyce

molekularnej” by∏o zdobycie doÊwiadczenia zawodowego,

które zwi´kszy∏oby szanse zatrudnienia w wyuczonym

zawodzie, a tak˝e podniesienie mobilnoÊci, zarówno na

europejskim jak i polskim rynku pracy. Dalsza kariera zawodowa

beneficjentek pokazuje, ˝e cel ten uda∏o si´ osiàgnàç. Pani

Agnieszka, beneficjentka z Lipska, pracuje obecnie w Instytucie

Reumatologii w Warszawie, robi doktorat, zacz´∏a tam pracowaç

bezpoÊrednio po zakoƒczeniu sta˝u. Pani Joanna, po powrocie

ze sta˝u w Berlinie, podj´∏a prac´ w poznaƒskim oddziale firmy

Unilever. Pani Marzena, beneficjenta z Lipska, obecnie koƒczy

doktorat pracujàc w Instytucie oraz czynnie wspó∏pracuje

z naszà Uczelnià przyjmujàc studentów na sta˝e w ramach

Programu Erasmus. Pani Maria, beneficjentka z Tybingi, pozosta∏a

w Instytucie, gdzie zrobi∏a doktorat pracujàc jednoczeÊnie przy

projektach badawczych. Ma sta∏y kontakt naukowy z Instytutem,

a obecnie planuje podjàç prac´ w Australii. Pani Katarzyna po

zakoƒczeniu sta˝u zosta∏a w Berlinie, gdzie przez jakiÊ czas

pracowa∏a dla Laboratorium wspó∏pracujàcego z Instytutem.

Obecnie koƒczy prac´ nad doktoratem. Pani Paulina, beneficjentka

z Tybingi, obroni∏a niedawno doktorat, nadal wspó∏pracuje

z Instytutem przygotowujàc publikacje. Pani Ma∏gorzata,

beneficjentka z Lipska, wykorzystuje techniki molekularne

poznane w czasie sta˝u przy badaniach zdrowotnoÊci ziemniaka,

a niedawno rozpocz´∏a prac´ nad doktoratem. Pani Anna,

beneficjentka z Berlina, po powrocie ze sta˝u bardzo szybko

znalaz∏a prac´ w DolnoÊlàskim Centrum Transplantacji

Komórkowych z Krajowym Bankiem Dawców Szpiku we Wroc∏awiu,

w pracowni cytogenetyki, którà organizowa∏a od podstaw. C




Marcin Mleczko

Fundacja MATIO

Fundacja Pomocy Rodzinom

i Chorym na Mukowiscydoz´ MATIO

powsta∏a prawie 12 lat temu. Zosta∏a

powo∏ana w celu udzielenia szerokiej

pomoc chorym, wspierania badaƒ

naukowych i dzia∏aƒ na rzecz poprawy

leczenia polskich pacjentów, jak

równie˝ prowadzenia dzia∏aƒ

ÊwiadomoÊciowych i edukacji

polskiego spo∏eczeƒstwa i samych

chorych na temat choroby.

G∏ównymi dzia∏aniami Fundacji

MATIO jest pomoc finansowa chorym,

zdrowotny program motywacyjny LIFE CLUB CF, bezp∏atne

warsztaty dla rodziców i chorych doros∏ych, bezp∏atny

Kwartalnik Mukowiscydoza MATIO, ukazujàcy si´ w nak∏adzie

5000 egzemplarzy, adresowany do chorych, lekarzy oraz

innych osób zainteresowanych, wreszcie równie˝ organizowana

ju˝ od ponad siedmiu lat kampania spo∏eczna poÊwićona

chorobie pn. Ogólnopolski Tydzieƒ Mukowiscydozy.

Aby móc skuteczniej dzia∏aç na rzecz chorych Fundacja

postanowi∏a wspó∏pracowaç w swoich dzia∏aniach z instytu-

cjami paƒstwowymi, samorzàdowymi, medycznymi i naukowymi

oraz organizacjami pozarzàdowymi z Polski i ca∏ego Êwiata.

Takà w∏aÊnie organizacjà jest Zrzeszenie Mukowiscydozy

(CF TRUST) z Wielkiej Brytanii, instytucja partnerska Fundacji

MATIO w projektach Leonardo da Vinci w 2004 i 2008 roku.

CF TRUST to najwi´ksze i najlepiej zorganizowane zrzeszenie

w Europie zajmujàce si´ mukowiscydozà. Dzi´ki swojej

organizacji i bud˝etowi wspomagajàcemu szpitale, bardzo

ÊciÊle wspó∏pracuje placówkami szpitalnymi i Êrodowiskiem

medycznym. Poprzez funkcjonowanie CF TRUST w szpitalnych

„CF Team” wp∏ywa na doskona∏à organizacj´ szpitalnych

oddzia∏ów mukowiscydozy, znakomite standardy pracy

brytyjskich szpitali.

Dlatego te˝ w 2004 roku Fundacja MATIO wybra∏o do wspó∏pracy

CF TRUST, by zrealizowaç przy wsparciu programu Leonardo

da Vinci projekt pn. „Wspólna pomoc chorym na mukowiscydoz´

w Europie”. Projekt polega∏ na dziewićiotygodniowym sta˝u

dwóch osób zatrudnionych w Fundacji, pracownicy socjalnej

i fizjoterapeutki, w CF TRUST w Bromley. Warto zaznaczyç, ze

w 2004 roku nasza fundacja by∏a pierwszà polskà organizacjà

pozarzàdowà, która realizowa∏a projekt w programie Leonardo

da Vinci.

Efektami sta˝u by∏ wzrost profesjonalizmu i kwalifikacji

beneficjentek, które mia∏y mo˝noÊç zapoznania si´

z interesujàcymi dla Polski standardami pracy, nowoczeÊnie

zorganizowanym systemem opieki nad pacjentem. Dzi´ki

zdobytym doÊwiadczeniom i wiedzy Fundacja mog∏a udoskonaliç

swojà organizacj´, a tak˝e lepiej planowaç i realizowaç swoje

dzia∏ania. Fundacja MATIO wzbogaci∏a tak˝e swojà dzia∏alnoÊç

wydawniczà, bogatsze w zajćia i bardziej profesjonalne sta∏y

si´ prowadzone warsztaty. Wzrost profesjonalizmu, nowo-

czeÊniejsza organizacja i standardy pracy mia∏y wp∏yw na

kolejne edycje kampanii spo∏ecznej Ogólnopolskiego Tygodnia

Mukowiscydozy (w 2008 kampania uzyska∏a wsparcie Unii

Europejskiej). Skutkiem profesjonalizacji dzia∏aƒ, a co za tym

idzie – lepiej zorganizowanej kampanii spo∏ecznej – by∏y takie

sukcesy Êrodowiska jak refundacja niektórych leków, start

w 2007 roku programu przesiewu noworodków w kierunku

mukowiscydozy oraz wzrost ÊwiadomoÊci spo∏ecznej na temat

choroby (wg badaƒ SMG/KRC w 2001 roku – na pytanie, czy

Wspólna pomoc chorym namukowiscydoz´ w Europie

Mukowiscydoza to najcz´Êciej wyst´pujàca choroba genetyczna wÊród rasy bia∏ej. Co 25 osoba jest nosicielem uszkodzonego

genu mukowiscydozy, co w przypadku zwiàzku dwojga nosicieli mo˝e skutkowaç urodzeniem chorego dziecka. Mukowiscydoza

to choroba nieuleczalna i wielonarzàdowa, o objawach p∏ucnych i gastroenterologicznych. W∏aÊciwie leczona i wczeÊnie

wykryta daje choremu lepsze i d∏u˝sze ˝ycie. W Polsce ˝yje ponad 1200 chorych na mukowiscydoz´, a poziom zachorowaƒ

w Polsce szacuje si´ na 2000-3000 chorych.

rZdjćie


�

wiesz, co to jest mukowiscydoza odpowiedzi „tak” by∏o13%,

a w roku 2007 - 48 %). Warto dodaç, ˝e efekty sta˝u by∏y

promowane podczas Ogólnopolskich Tygodni Mukowiscydozy

oraz w Kwartalniku Mukowiscydoza MATIO. Standardy pracy

brytyjskich fizjoterapeutów zaobserwowane w 2004 roku

wywar∏y tak du˝e wra˝enie na Fundacji MATIO, ˝e postanowi∏a

ona kontynuowaç podobny projekt w przysz∏oÊci. Z uwagi na

to, ˝e wi´kszoÊç szkoleƒ dla Êrodowiska medycznego jest

adresowana do lekarzy, postanowiono objàç nowym programem

szczebel Êredni pracowników szpitali, czyli piel´gniarki i fizjo-

terapeutów oraz osoby uczàce si´ w tym zawodzie. Dlatego te˝

uczestniczkami projektu Leonardo da Vinci 2008 „Wspólna

wiedza, doÊwiadczenie i standardy pozwalajà na podniesienie

kwalifikacji i fachowoÊci” zosta∏y osoby m∏ode, piel´gniarki i

fizjoterapeutki zatrudnione w szpitalach zajmujàcych si´

du˝ymi grupami chorych na mukowiscydoz´ i znajàce j´zyk

angielski na poziomie Êrednio zaawansowanym.

Projekt „Wspólna wiedza, doÊwiadczenie i standardy pozwalajà

na podniesienie kwalifikacji i fachowoÊci” polega∏ na trzy-

tygodniowym sta˝u w brytyjskich szpitalach wspó∏pracujàcych

z CF TRUST. Uczestniczkami by∏o 12 piel´gniarek i fizjotera-

peutek opiekujàcych si´ polskimi chorymi, reprezentujàcych

6 województw i 8 szpitali. Ka˝da z trzech grup sta˝owych mia∏a

mieszany sk∏ad (piel´gniarki i fizjoterapeutki). Sta˝e odby∏y

si´ w Szpitalu Uniwersyteckim w Cardiff (opieka pediatryczna

z elementami opieki nad chorymi doros∏ymi), Szpitalu

Uniwersyteckim w Leeds (opieka pediatryczna z elementami

opieki nad chorymi doros∏ymi) i Królewskim Szpitalu Brompton

w Londynie (opieka nad chorymi doros∏ymi z elementami

opieki pediatrycznej). Program sta˝u opiera∏ si´ na inter-

dysplinarnoÊci grup i wzajemnej wymianie wiedzy mi´dzy

piel´gniarkami i fizjoterapeutkami. G∏ówne elementy medyczne

sta˝u to praca zespo∏owa (CF Team), opieka ambulatoryjna,

opieka domowa, standardy pracy brytyjskich szpitali, rola

piel´gniarek i fizjoterapeutów w brytyjskim systemie opieki

oraz pozycja osób niepe∏nosprawnych w spo∏eczeƒstwie

brytyjskim.

Przed wyjazdem ka˝da grupa by∏a obj´ta specjalnà „biurokratycznà”

i d∏ugà procedurà weryfikacyjnà, dopuszczajàcà do pracy

z brytyjskimi pacjentami. Dzi´ki tej procedurze zrealizowanej

z powodzeniem przez Fundacj´ MATIO i CF TRUST uczestniczki

projektu mia∏y oficjalny status sta˝ystów w brytyjskich szpitalach.

Przed wyjazdem ka˝da z grup przechodzi∏a w Krakowie

przygotowanie kulturowo-pedagogiczne i j´zykowe. Jego

elementem by∏y na przyk∏ad 40-godzinne zajćia z lektorem

j´zyka angielskiego, a uczestniczki sta˝u otrzyma∏y obszerne

materia∏y angielskoj´zyczne i polskoj´zyczne na temat

choroby, miejsca sta˝u oraz ró˝norodne wydawnictwa, takie

jak na przyk∏ad przewodniki i s∏owniki. Przygotowanie prowadzi∏a

firma zewn´trzna, która zagwarantowa∏a uczestniczkom

zakwaterowanie i wy˝ywienie. Po zakoƒczeniu przygotowania

Fundacja MATIO zajmowa∏a si´ bezpoÊrednio takimi elementami

26


Biuletynnr 3 /2008


Podsumowujàc sta˝e zrealizowane przy

wsparciu programu Leonardo da Vinci

w roku 2004 i 2008 nale˝y zaznaczyç,

˝e wp∏ywajà one nie tylko na kwalifikacje

i umiej´tnoÊci uczestników,

ale tak˝e na popraw´ standardów leczenia

polskich chorych na mukowiscydoz´.




jak organizacja wyjazdu na miejsce sta˝u i poszukiwanie oraz

rezerwacja miejsca zakwaterowania dla ka˝dej grup w Wielkiej

Brytanii. Ka˝dà z grup podczas przygotowania i realizacji sta˝u

opiekowa∏ si´ Koordynator Fundacji (w Krakowie). Ponadto

w trakcie sta˝u uczestniczki mia∏y wyznaczonego specjalnego

opiekuna naukowego CF TRUST w osobie uznanego brytyjskiego

lekarza, a Fundacja MATIO i CF TRUST mia∏y bie˝àcy kontakt ze

wszystkimi grupami sta˝owymi. Po powrocie ka˝da z grup

przechodzi∏a w Krakowie certyfikacj´, której elementami by∏y

raport pisemny uczestnika, rozmowa motywujàca, ocena

raportów tygodniowych grupy oraz zaÊwiadczenie wewn´trzne

CF TRUST. Po zakoƒczeniu sta˝u Fundacja MATIO wystàpi∏a

tak˝e o Europass Mobility dla jego uczestników . Efekty tego

projektu to na chwil´ obecnà niewàtpliwy wzrost kwalifikacji

osobistych uczestniczek, w tym kwalifikacji j´zykowych, nowa

wiedza na temat brytyjskich standardów leczenia i opieki nad

pacjentem (opieka domowa i CF Team) oraz narz´dzi ich

upowszechniania, a tak˝e wzrost standardów pracy z pacjentami

u przeszkolonych osób. Projekt Leonardo da Vinci to nie tylko

sam sta˝ i jego realizacja, to tak˝e promocja jego efektów.

Warto tutaj wspomnieç, ˝e oprócz klasycznych elementów,

takich jak strona internetowa, kwartalnik, warsztaty dla

rodziców i materia∏y prasowe oraz elementów planowanych

w przysz∏oÊci, promocja tego projektu mia∏a szczególny,

bo mi´dzynarodowy wymiar. Podczas 31 Âwiatowej Konferencji

organizacji zajmujàcych si´ mukowiscydozà Fundacja MATIO

zaprezentowa∏a wyk∏ad na temat pozyskiwania Êrodków

z Funduszy UE i roli projektu Leonardo da Vinci jako mo˝liwoÊci

pomocy Êrodowisku mukowiscydozy. Kolejnà okazjà do

promocji projektu i jego efektów by∏a tak˝e Mi´dzynarodowa

Konferencja V4 CF „Lepiej? Dlaczego nie? Razem mo˝emy

wićej” (www.v4-cf.eu), zorganizowana w listopadzie 2008

roku przez organizacje z paƒstw wyszehradzkich dla grupy

ponad 100 uczestników w Kopalni Soli w Wieliczce i Sali Obrad

Rady Miasta Krakowa. Konferencja by∏a jednym z g∏ównych

elementów III Europejskiego Dnia Mukowiscydozy i odbywa∏a

si´ pod patronatem Minister Zdrowia Ewy Kopacz, eurodepu-

towanego Bogus∏awa Sonika i pos∏a Ireneusza Rasia.

Wydarzenie zgromadzi∏o ponad 100 uczestników z 3 kontynen-

tów i 16 krajów z Europy Ârodkowowschodniej. Podczas

konferencji Fundacja MATIO mia∏a mo˝noÊç promowania

projektu oraz jego efektów przy pomocy specjalnego materia∏u

poÊwićonego sta˝owi. Efekty sta˝u b´dà wykorzystywane

przez Fundacj´, przy pomocy innych Êrodków i metod, tak˝e

w przysz∏oÊci, bowiem tak cenne dla polskiego systemu

ochrony zdrowia doÊwiadczenia i standardy warte sà szero-

kiego upowszechniania i majà wa˝ne znaczenie dla ca∏ego

Êrodowiska zwiàzanego z mukowiscydozà. Niewàtpliwà

promocjà projektu by∏a tak˝e prezentacja na jego temat podczas

Seminarium „Dzia∏ania na rzecz jakoÊci w wybranych obszarach

zdrowia publicznego” zorganizowanego w Ministerstwie Zdrowia

przez Fundacj´ Rozwoju Systemu Edukacji w paêdzierniku tego

roku.

Podsumowujàc sta˝e zrealizowane przy wsparciu programu

Leonardo da Vinci w roku 2004 i 2008 nale˝y zaznaczyç, ˝e

wp∏ywajà one nie tylko na kwalifikacje i umiej´tnoÊci uczestników,

ale tak˝e na popraw´ standardów leczenia polskich chorych na

mukowiscydoz´, standardów pracy polskich lekarzy, czynià

bardziej profesjonalnà prac´ organizacji oraz skuteczniejszym

leczenie polskich chorych na mukowiscydoz´. Dzi´ki przyj´tej

koncepcji sta˝y realizacja indywidualnych celów ich uczestników

mo˝e pomóc du˝ej grupie polskich pacjentów. C

28Biuletyn

nr 3 /2008P r o g r a m u L e o n a r d o d a V i n c i

03Innowacyjne

programy nauczania i akredytacji

w oparciu o partnerstwo

europejskie

Nauczanie, zgodnie z uznanà definicjà, to dzia∏alnoÊç nauczyciela

o charakterze planowanej i celowej pracy ukierunkowanej na

wyposa˝enie uczniów w wiadomoÊci, umiej´tnoÊci, nawyki

oraz rozwijanie ich umiej´tnoÊci.

Definicja akredytacji ( Akredytacja – upe∏nomocnienie )

podaje, ˝e jest to metoda zewn´trznej oceny jednostki, która

ma daç odpowiedê, czy wykonawca (zak∏ad/ instytucja)

posiada potencja∏ do realizacji okreÊlonych zadaƒ.

Post´powanie, w którym upowa˝nione jednostki wydajà

formalne potwierdzenie kompetencji do wykonywania

okreÊlonych zadaƒ, nazywane jest akredytacjà.

Dzia∏ania na rzecz rozwoju europejskiej siecikszta∏cenia ustawicznego i podyplomowego lekarzyrodzinnychr Zadania zwiàzane z poziomem Êwiadczeƒ i post´powaniem

lekarzy rodzinnych w okreÊlonych sytuacjach zawodowych

r Ustawa o zawodzie lekarza nak∏ada prawo i obowiàzek

ustawicznego kszta∏cenia w celu nabycia aktualnej wiedzy

medycznej

r Kszta∏cenie ustawiczne „lifelong learning to odnawianie,

doskonalenie oraz rozwijanie w sensie zawodowym

ogólnych kwalifikacji”.

Zadania projektu realizowano opracowujàc Kurs Leonardo

– realizowany przez Kolegium Lekarzy Rodzinnych we

wspó∏pracy z EURACT Europejskà Akademià Nauczycieli

Medycyny Rodzinnej.

Celem pracy by∏o ustalenie standardów poprawy jakoÊci

kszta∏cenia w dziedzinie medycyny Rodzinnej.

Realizatorzy projektu wykazali, ˝e w Êrodowisku lekarzy

rodzinnych wyst´powa∏o ogromne zainteresowanie realizowanymi

szkoleniami, czego wyrazem by∏a frekwencja uczestników spotkaƒ.

Wypracowane standardy nauczania sà i w przysz∏oÊci b´dà

nadal przyczynia∏y si´ do sta∏ego podnoszenia wiedzy lekarzy.

Specjalistyczny j´zyk angielski dla europejskiegozdrowia publicznegor KoniecznoÊç porozumienia, wspó∏dzia∏ania w Europie

w zakresie realizowanych projektów i zadaƒ z zakresu

zdrowia publicznego. Realizacja wymaga precyzyjnej

informacji i zrozumienia oczekiwanych za∏o˝eƒ.

r Celem projektu by∏o opracowanie kursu j´zyka angielskiego

dla specjalistów zajmujàcych si´ zdrowiem publicznym w

Europie

r Projektby∏ realizowany przez Instytut Zdrowia Publicznego

Collegium Medicum UJ we wspó∏pracy z Centrum J´zykowym

Uniwerytetu w Maastricht, Szko∏à zdrowia i Badaƒ

W sesji poÊwićonej innowacyjnym programom nauczania

dzia∏alnoÊç akredytacji w oparciu o partnerstwo europejskie

referowano efekty dzia∏aƒ podj´tych w ramach trzech projektów

sfinansowanych ze Êrodków programu Leonardo da Vinci:

1 Dzia∏ania na rzecz rozwoju europejskiej sieci kszta∏cenia

ustawicznego i podyplomowego lekarzy rodzinnych

– Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce

2 Specjalistyczny j´zyk angielski dla europejskiego zdrowia

publicznego – Uniwersytet Jagielloƒski, Collegium

Medicum, Instytut Zdrowia Publicznego

3 Europejska akredytacja programów nauczania w dziedzinie

zdrowia publicznego – Uniwersytet Jagielloƒski, Collegium

Medicum, Instytut Zdrowia Publicznego

Innowacyjne programy nauczania i akredytacji w oparciu o partnerstwo europejskie 03



Prof. dr hab. n. med. Wanda Horst-Sikorska

Katedra i Zak∏ad Medycyny Rodzinnej

Uniwersytet Medyczny Poznaƒ

Innowacyjne programy nauczania i akredytacjiw oparciu o partnerstwo europejskie

rZdjćie


�

30

Innowacyjne programy nauczania i akredytacji w oparciu o partnerstwo europejskie03

Biuletynnr 3 /2008


Pochodnych Uniwersytetu w Sheffield, Instytutem J´zyka

Polskiego PAN, Uniwersytetem Medycznym w Kownie

i International Hause-School of English

r Opublikowany s∏ownik hase∏ z dziedziny zdrowia

publicznego jest znaczàcym wk∏adem w mo˝liwoÊci poprawy

komunikacji w tym obszarze zagadnieƒ

Europejska akredytacja programów nauczania w dziedzinie zdrowia publicznegor Zdrowie publiczne to nauka zajmujàca si´ zdrowiem na

poziomie populacji, zapobieganiem chorobom, przed∏u˝aniem

˝ycia, promowaniem zdrowia i aktywnoÊci fizycznej poprzez

zorganizowane wysi∏ki na rzecz higieny Êrodowiska, kontrol´

chorób zakaênych, oÊwiat´ dotyczàcà zasad higieny

osobistej, tworzenie i funkcjonowanie s∏u˝b medycznych

i opiekuƒczych w celu wczesnego diagnozowania

i zapobiegania chorobom, rozwijanie takich spo∏ecznych

mechanizmów, które zapewnià ka˝demu standard ˝ycia

umo˝liwiajàcy zachowanie i umacnianie zdrowia.

r JakoÊç realizowanych programów kszta∏cenia ma decydujàce

znaczenie dla ich przydatnoÊci zawodowej. Niezb´dnym

warunkiem sprostaniu problemom i wyzwaniom stawianym

specjalistom z zakresu zdrowia publicznego jest sta∏e

podnoszenie poziomu kursów szkoleniowych mo˝liwe

poprzez weryfikacj´ i doskonalenie.

r Cel – opracowanie standardów i jakoÊciowych kryteriów dla

potrzeb edukacji w dziedzinie zdrowia publicznego.

r Projekt realizowany przez Instytut Zdrowia Publicznego

Collegium Medicum UJ oraz Wydzia∏ Ochrony Zdrowia CMUJ.

W pierwotnych za∏o˝eniach mia∏ byç prowadzony tak˝e we

wspó∏pracy z Europejskà Agencjà Akredytacyjnej Edukacji

w Dziedzinie Zdrowia Publicznego EAAPHE. Zadanie to pomimo

nawiàzanej wspó∏pracy dotàd nie zosta∏o sformalizowane.

Realizatorzy projektu oczekujà, i˝ w wyniku podj´tych dzia∏aƒ

dojdzie do:r stworzenia mo˝liwoÊci uzyskiwania akredytacji programów

edukacyjnych.r wsparcia dla inicjatyw poprawy jakoÊci kszta∏ceniar poprawy kompetencji i umiej´tnoÊci specjalistów zdrowia

publicznegor uzyskania akredytacji co mo˝e zdecydowanie zwi´kszyç

konkurencyjnoÊç jednostek na rynku oÊwiatowym.C

Dzia∏ania na rzecz rozwoju europejskiej sieci kszta∏ceniapodyplomowego i ustawicznego lekarzy rodzinnych

Projekt by∏ realizowany od listopada 2002

do paêdziernika 2005 roku.

Bud˝et projektu to 273 877 EURO

(ca∏kowity bud˝et - 366 236 EURO ).

G∏ównym realizatorem (promotorem projektu) by∏o Kolegium

Lekarzy Rodzinnych w Polsce. Kolegium jest Stowarzyszeniem

lekarzy specjalistów w dziedzinie medycyny rodzinnej,

za∏o˝onym w 1992 roku.

Realizuje swoje cele statutowe poprzez oddzia∏ywanie na

model organizacyjny podstawowej opieki zdrowotnej w Polsce

i wspieranie lekarzy rodzinnych w wykonywaniu zawodu, jak

równie˝ poprzez udzia∏ w kszta∏ceniu i wp∏ywanie na rozwój

zawodowy lekarzy rodzinnych (Continues Proffesional

Development).

Kolegium zrzesza ponad 3500 lekarzy rodzinnych i od 1996

roku jest pe∏noprawnym cz∏onkiem World Organisation of

National Colleges and Academies in Family Medicine (WONCA).

Partnerami projektu byli:r Portal Medyczny NetKlinik z Niemiec

r Stowarzyszenie Lekarzy Polskiego Pochodzenia we Francji

r Polskie Stowarzyszenie Medyczne na Litwie

r Âlàska Akademia Medyczna, Katedra i Zak∏ad Medycyny

Rodzinnej z Zabrza

r Federacja Polonijnych Organizacji Medycznych z Wielkiej

Brytanii.

Koordynatorem prac by∏o: „Zdrowie i Zarzàdzanie” z Krakowa.

Zaplanowanymi w projekcie grupami odbiorców byli:r Lekarze rodzinni,

r Rezydenci medycyny rodzinnej,

r Nauczyciele/trenerzy medycyny rodzinnej,

r Akademie medyczne – katedry i zak∏ady medycyny rodzinnej,

r Stowarzyszenia i organizacje skupiajàce lekarzy rodzinnych,

r WONCA-EURACT.

W ramach projektu zaplanowano i zrealizowano nast´pujàcedzia∏ania:r Przygotowano i przetestowano program kszta∏cenia

nauczycieli lekarzy rodzinnych („KURS LEONARDO-EURACT”).

r Opracowano innowacyjny podrćznik dla nauczycieli

medycyny rodzinnej w praktykach ( „Nauczanie w praktyce

lekarza rodzinnego”).

Dr Jack ¸uczak

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXY




r Przygotowano przewodnik dla uczàcych si´ medycyny

rodzinnej: („Efektywne uczenie si´ w praktyce lekarza

rodzinnego.”).

r Opracowano i przetestowano internetowe kursy nauczania

(DocEdu); dla rezydentów – specjalizacyjny-Interkumler,

oraz dla lekarzy rodzinnych, w ramach CME-Prokus

(Distance Learning).

r Opracowano CD-ROM z zakresu profilaktyki, diagnozy

i leczenia najcz´Êciej wyst´pujàcych chorób w praktyce

lekarza rodzinnego.

r Przygotowano i przetestowano model internetowych

konsultacji specjalistycznych (Consylium).

W ramach rozpropagowania informacji nt. projektu w Polsce,podj´to nast´pujàce dzia∏ania:

1 Przygotowano specjalnà stron´ internetowà nt. projektu.

2 Zamieszczono informacje w prasie medycznej.

3 Przekazano informacje o projekcie do akademii

medycznych i regionalnych oÊrodków zajmujàcych si´

kszta∏ceniem lekarzy rodzinnych.

4 Przes∏ano raport koƒcowy zawierajàcy informacje

o produktach projektu do ministerstwa zdrowia.

W ramach upowszechniania projektu na poziomiemi´dzynarodowym podj´to nast´pujàce dzia∏ania:

1 Informacje o projekcie oraz jego rezultatach by∏y

przekazywane mi´dzynarodowym gremiom skupiajàcym

lekarzy rodzinnych (np. EURACT, EQuiP).

2 Informacje o projekcie by∏y przedstawiane na

mi´dzynarodowych konferencjach dotyczàcych problemów

medycyny rodzinnej.

3 Zorganizowano seminarium na Litwie (04.2005)

poÊwićone nauczaniu medycyny rodzinnej.

4 Zorganizowano mi´dzynarodowà konferencj´ podsumo-

wujàcà prace i rezultaty projektu w Lublinie (06.2005).

Konkluzje:Bez wàtpienia projekt realizowany w ramach programu

Leonardo da Vinci, obok Szko∏y Tutorów i Programu

Akredytacji Praktyk i Zak∏adów Podstawowej Opieki

Zdrowotnej, nale˝y do najwa˝niejszych osiàgni´ç Kolegium

w ostatnich latach. Dwa znakomite, nieznane dotàd w Polsce

podrćzniki dla nauczycieli medycyny rodzinnej w praktykach

i dla rezydentów oraz Kurs Leonardo, umo˝liwi∏y uruchomienie

w∏aÊciwego merytorycznie kszta∏cenia. Przy czym kszta∏cenie

to dotyczy dwóch najwa˝niejszych dla rezydenta medycyny

rodzinnej lat, dedykowanych pracy w praktyce doÊwiadczonego

kolegi („nauka u mistrza”).

Co wićej, do wspó∏pracy w przygotowaniu Kursu i ksià˝ek

uda∏o si´ zaprosiç kolegów z EURACT (The European Academy

of Teachers in Family Medicine). Przyczyni∏o to si´ do

podniesienia poziomu merytorycznego oraz do szybkiego

powstania wersji angielskiej materia∏ów, a nast´pnie wersji

narodowych. Obecnie na kursie znanym jako Leonardo uczà

si´ lekarze w Turcji i Portugalii, a kolejne kraje przygotowujà

materia∏y dostosowane do swojej specyfiki.

Bezsprzecznie mo˝na powiedzieç, ˝e produkty tego projektu

stanowià istotny krok w kierunku harmonizacji nauczania

medycyny rodzinnej w EU. Cieszy nas istotna rola Polaków

z Krakowa, Zabrza, a tak˝e z organizacji Polonii Medycznej

z Litwy, Zjednoczonego Królestwa i Francji. Nie sposób nie

wspomnieç o Wspania∏ej Ê.p. Ewie Teslar z Pary˝a, która choç

traci∏a si∏y, poÊwića∏a si´ bez reszty pracy nad projektem.

Wymienione wy˝ej dzia∏ania by∏y uzupe∏nione testowaniem

modu∏u Consilium – internetowe konsultacje specjalistyczne

dla lekarzy rodzinnych.

Przygotowano CD-ROOM zawierajàcy treÊci z zakresu

profilaktyki dla lekarzy, z mo˝liwoÊcià wydrukowania zaleceƒ

dla pacjentów.

Wdro˝ono równie˝ nowà metod´ doskonalenia zawodowego

rezydentów i lekarzy rodzinnych za pomocà platformy inter-

netowej Doc-edu (distance learning) oraz serwis internetowy

dla lekarzy rodzinnych – Leonardo.

Te dwa ostatnie przedsi´wzićia sà nadal dost´pne dla

wzrastajàcej liczby korzystajàcych z nich lekarzy rodzinnych.

Przedstawiany Projekt mo˝na zaliczyç do najlepszych, przy

tym, obok merytorycznej jakoÊci i mo˝liwoÊç rozszerzenia na

inne kraje EU, warto podkreÊliç jego wysokà koszt-efektywnoÊç.

Pieniàdze sà wa˝ne, ale w tym przypadku wielkà rol´ odegrali

ludzie, ich know-how, umiej´tnoÊç wspó∏pracy, osobiste

zaanga˝owanie i entuzjazm.

P.S. Wczoraj dowiedzia∏em si´, ˝e kolejny projekt przygotowany przezKolegium znalaz∏ uznanie i pomyÊlnie przeszed∏ procedur´ konkursowà w programie Leonardo da Vinci.

Jakie konkretne potrzeby w zakresie kszta∏cenia lekarzyrodzinnych w Polsce le˝a∏y u êróde∏ projektu?W Polsce ujednolicono system specjalizowania lekarzy

poprzez wprowadzenie 4-letniej rezydentury w MR i 5-letnich

rezydentur w innych specjalnoÊciach lekarskich. Kszta∏cenie

specjalizacyjne odbywa si´ pod „opiekà” kierownika specjalizacji

(obligatoryjnie specjalisty medycyny rodzinnej), w akredyto-

wanych akademickich i pozaakademickich OÊrodkach

Kszta∏cenia Lekarzy Rodzinnych (OKLR). Program specjalizacji

jest ustalany przez Krajowego Konsultanta w dziedzinie

Medycyny Rodzinnej we wspó∏pracy z Kolegium Lekarzy

Rodzinnych i OKLR, po zasi´gnićiu opinii Izby Lekarskiej,

Centrum Medycznego Kszta∏cenia Podyplomowego i Ministerstwa

Zdrowia. W programie ok.1/2 czasu (24 miesiàce) rezydent

uczy si´ i pracuje w praktyce wskazanego przez OKLR lekarza

rodzinnego („nauka u mistrza”). By∏y i inne przyczyny wystàpienia

o Êrodki w ramach projektu, ale przygotowanie lekarzy

rodzinnych pracujàcych regularnie w swoich praktykach, do

roli nauczycieli (mistrzów)to dla kolegów w trakcie specjalizacji

powód najwa˝niejszy. Druga po∏owa czasu specjalizanta

przeznaczona jest na sta˝e w oÊrodkach specjalistycznych, �

ABCDE

FGHIJKLMNOPQRST

szpitalach i przychodniach, w tym po 6 miesićy na pediatrii

i internie. Program obejmuje równie˝ odbycie obligatoryjnych

kursów i napisanie pracy poglàdowej lub opublikowanie artyku∏u

w czasopiÊmie profesjonalnym. Nadzór formalny sprawuje

OKLR, który po stwierdzeniu wype∏nienia wymogów, dopuszcza

rezydenta do 3-stopniowego egzaminu specjalizacyjnego.

Paƒstwowy Egzamin Specjalizacyjny obejmuje organizowany

centralnie test wielorakiego wyboru oraz sk∏adany przed

Komisjà egzamin praktyczny (umiej´tnoÊç przeprowadzenia

konsultacji i znajomoÊç procedur) i teoretyczny (odpowiedê na

wylosowane pytania).

Podobne problemy wyst´pujà we wszystkich krajach EU.

Jednak˝e w krajach tzw, „Starej Unii” sytuacja jest nieco lepsza.

Nasi partnerzy ze „Starej Unii”: Francja i Niemcy, majà nieco

innà filozofi´ wykonywania zawodu lekarza rodzinnego (opartà

o motywacje w odpowiedzi na wynagradzanie wg zasad „fee

for service” ). Polska i Litwa, „podà˝ajà drogà” krajów anglo-

saskich (wynagrodzenie typu „capitation”). Pomimo pewnych

ró˝nic, potrzeba poprawy jakoÊci kszta∏cenia w praktykach

lekarzy rodzinnych-nauczycieli, jest powszechna.

Jak powsta∏a grupa partnerska? Inicjatywa projektu zosta∏a podj´ta przez Stowarzyszenie

Lekarzy Polskiego Pochodzenia we Francji oraz Federacj´

Polonijnych Organizacji Medycznych. Pierwotna idea dotyczy∏a

wyjazdu polskich lekarzy rodzinnych na sta˝ do Francji. Ze wzgl´du

na zakres priorytetów i dzia∏aƒ programu Leonardo da Vinci

uleg∏a ona gruntownym zmianom w kierunku tworzenia inno-

wacyjnych metod i narz´dzi edukacyjnych dla lekarzy rodzinnych.

Wymienieni powy˝ej pomys∏odawcy projektu zaproponowali

wst´pnà struktur´ partnerstwa, która oprócz organizacji

polonijnych zosta∏a poszerzona o polskie instytucje: Kolegium

Lekarzy Rodzinnych w Polsce (jako Promotora), Âlàskà Akademi´

Medycznà oraz Zdrowie i Zarzàdzanie (jako Koordynatora) oraz

niemieckà firm´ informatycznà: NetklinikGmbH.

Pozostali partnerzy projektu zostali do∏àczeni do konsorcjum

dzi´ki kontaktom osobistym i wczeÊniejszej wspó∏pracy

pomi´dzy instytucjami, które reprezentowali.

Czy partnerzy posiadali ju˝ doÊwiadczenie w realizacjiprojektów w programie Leonardo da Vinci, w innychprogramach?˚aden z partnerów projektu nie posiada∏ wczeÊniejszego

doÊwiadczenia w realizacji programów Leonardo da Vinci.

Kolegium Lekarzy Rodzinnych posiada∏o natomiast wieloletnie

doÊwiadczenie w realizacji programu TEMPUS, a Zdrowie

i Zarzàdzanie doÊwiadczenie w realizacji programów mi´dzy-

narodowych finansowanych przez Bank Âwiatowy oraz USAID.

Jak wyglàda∏o przygotowywanie za∏o˝eƒ? Przygotowanie za∏o˝eƒ projektu trwa∏o ok. 3 miesićy.

OczywiÊcie, pierwotne za∏o˝enia projektu ewoluowa∏y w trakcie

jego rozwoju, g∏ównie dzi´ki posiadanemu doÊwiadczeniu

partnerów.

32


Biuletynnr 3 /2008


Jaki by∏ podzia∏ zadaƒ w projekcie?Ze wzgl´du na z∏o˝onoÊç i szeroki zakres zadaƒ projektu,

trudno w kilku zdaniach sprecyzowaç podzia∏ wszystkich

aktywnoÊci pomi´dzy partnerów. Najwi´kszy wk∏ad merytoryczny

wnios∏o Kolegium Lekarzy Rodzinnych wraz ze Âlàskà Akademià

Medycznà oraz instytucjà wspó∏pracujàcà – EURACT (European

Academy of Teachers in Family Practice). Nadzór merytoryczny

oraz finansowy by∏ realizowany przez Kolegium, zadania

koordynacyjno-organizacyjne przez Zdrowie i Zarzàdzanie.

W tworzeniu, testowaniu i upowszechnianiu produktów

projektu brali udzia∏ wszyscy partnerzy projektu.

Przy realizacji zawsze pojawiajà si´ problemy. Jak je rozwiàzywano?Podstawowe problemy w realizacji zadaƒ projektu dotyczy∏y

strony technicznej funkcjonowania kursów internetowych.

Zarówno jakoÊç rezultatów opracowywanych przez Partnera

odpowiedzialnego za stron´ techniczno-informatycznà, jak

i rytm pracy stanowi∏y pewnego rodzaju barier´ w sprawnym

realizowaniu zaplanowanych zadaƒ. W celu poprawy efektów

i pokonania tych trudnoÊci w poczàtkowym etapie stworzono

w Polsce 3-osobowy zespó∏ roboczy, który z wszystkich

materia∏ów otrzymywanych od autorów przygotowuje wersj´

gotowà do bezpoÊredniego zamieszczenia w Internecie

(wprowadzajàc poprawki merytoryczne, edytorskie, techniczne,

graficzne). W celu poprawy i usprawnienia wspó∏pracy

zastosowano system codziennej komunikacji pomi´dzy

zespo∏em polskim i niemieckim z wykorzystaniem komunikacji

e-mailowej, telefonicznej, oraz systemu „czat”.

Co uzna∏by Pan za najmocniejszà stron´ projektu?Najwi´kszym sukcesem tego projektu jest bez wàtpienia jego

paneuropejskie zastosowanie. Âwiadczy to o wysokiej jakoÊci

wykonanej w projekcie pracy. Nie do przecenienia jest jego

znaczenie dla procesu ciàg∏ego rozwoju zawodowego polskich

lekarzy rodzinnych (Platforma Doc-Edu).

Co mo˝e Pan powiedzieç o zainteresowaniu powsta∏ymiproduktami? W Polsce Kurs Leonardo ukoƒczy∏o ponad 300 lekarzy

rodzinnych-nauczycieli. Obecnie natrafiliÊmy na barier´ braku

materia∏ów (kurs, podrćznik dla nauczyciela, podrćznik dla

uczàcego si´). Bez znalezienia sposobu na sfinansowanie

dodruku materia∏ów, dalsze kszta∏cenie jest niemo˝liwe,

a potrzeby w Polsce oceniamy na dodatkowe 1000-1500 osób.

W EU, kurs realizowany jest w Portugalii i jest t∏umaczony na

inne j´zyki europejskie. C




Zdrowie publiczne, dziedzina wielodyscyplinarna i wieloaspektowa

ma wymiar globalny i lokalny. Patrzàc globalnie wydaje si´ byç

naturalnym szkolenie studentów w j´zyku angielskim, natomiast

z lokalnego punktu widzenia edukacja w zdrowiu publicznym

powinna odbywaç si´ w ich j´zyku lokalnym, którym przyszli

absolwenci tego kierunku studiów b´dà si´ pos∏ugiwaç, kiedy

podejmà prac´ w kraju jako specjaliÊci zdrowia publicznego.

Bioràc pod uwag´ globalnà perspektyw´ szkolenie studentów

powinno odbywaç si´ tak, aby mogli komunikowaç si´

efektywnie na Êwiatowym rynku zdrowia. Wyzwanie, jakie niesie

ze sobà lokalna i globalna perspektywa ma wp∏yw na opracowanie

programów edukacyjnych, stawia nowe wymagania studentom,

którzy powinni dostosowaç do nich swojà perspektyw´, jest

wyzwaniem dla kadry akademickiej oraz instytucji szkolnictwa

wy˝szego. Po cz´Êci, aby sprostaç tym globalnym wymaganiom,

uniwersytety coraz cz´Êciej wprowadzajà ró˝ne kursy w j´zyku

angielskim lub j´zyk angielski jako j´zyk wyk∏adowy, integrujàc

treÊci merytoryczne i fachowe z nauczaniem j´zyka obcego.

Istnieje wiele czynników, które majà wp∏yw na zmiany, jakie

zachodzà w edukacji na poziomie szkolnictwa wy˝szego

w odniesieniu do kszta∏cenia w j´zyku angielskim. Szczególnà

uwag´ nale˝y zwróciç na aspekty zwiàzane z ogromnà konkuren-

cyjnoÊcià na rynku europejskiego szkolnictwa wy˝szego,

zaawansowanà interdyscyplinarnoÊcià i wielokulturowoÊcià,

która wymusza integracyjne podejÊcie do nauczania i naukowà

komunikacj´ w j´zyku angielskim.

Celem artyku∏u jest przedstawienie zmian, jakie zachodzà

w szkolnictwie wy˝szym w odniesieniu do kszta∏cenia w zdrowiu

publicznym z wykorzystaniem j´zyka angielskiego oraz pokazanie

dobrych rozwiàzaƒ na przyk∏adzie projektu Leonardo da Vinci

„Specjalistyczny j´zyk angielski w europejskim zdrowiu

publicznym.”

Konkurencja w szkolnictwie wy˝szymKszta∏cenie na poziomie uniwersytetów odbywa si´ obecnie

w bardzo konkurencyjnym Êrodowisku. Byç mo˝e nie jest to

jeszcze tak konkurencyjne Êrodowisko, jakie przewidywane by∏o

w Deklaracji Lizboƒskiej, Europejskie Uniwersytety po 2010, silne

zró˝nicowane, majàce wspólny cel. Staje si´ jednak oczywistym

fakt, ˝e takie czynniki jak: akademicka mobilnoÊç w ramach

ró˝nych unijnych programów, a w szczególnoÊci Leonardo da

Vinci i Erasmus oraz przejrzystoÊç i mo˝liwoÊç porównania

struktury stopni naukowych, jak to zosta∏o zaproponowane w

Deklaracji Boloƒskiej pod auspicjami Rady Europy, prowadzi do

du˝ej rywalizacji mi´dzy jednostkami akademickimi, które tworzà

obecnie nowà europejskà przestrzeƒ edukacyjnà (Proces Boloƒski

Benelux 2009, 2007). Proces ten wzmacniajà czynniki globali-

zacyjne. Istnieje „ciàg∏a potrzeba adaptowania systemów

szkolnictwa wy˝szego, aby stawa∏y si´ konkurencyjne i potrafi∏y

odpowiadaç na wymagania jakie niesie z sobà globalizacja.”

Takie nowe podejÊcie stawia wi´ksze wymagania odnoÊnie

oferowanej jakoÊci kszta∏cenia (OECD JakoÊç i Internacjonalizacja

w szkolnictwie wy˝szym; JakoÊç kszta∏cenia 2007-2010).

Uniwersytety starajà si´ przekonaç rzàdy swoich krajów

o zmieniajàcym si´ rynku edukacji pokazujàc, ˝e wbrew

oczekiwaniom rzàdów, które liczà na kszta∏cenie coraz to

wi´kszych rzesz studentów, istniejà du˝e ograniczenia rynkowe

odzwierciadlajàce si´ w spadajàcej liczbie potencjalnych

studentów i mniejszych mo˝liwoÊciach finansowych, co prowadzi

do napi´ç mi´dzy instytucjami szkolnictwa wy˝szego w Europie,

które chcà rekrutowaç najlepszà m∏odzie˝. W zwiàzku z powy˝szym

istnieje potrzeba wprowadzania kursów i programów w j´zyku

angielskim, który sta∏ si´ j´zykiem globalnym edukacji.

W celu uatrakcyjnienia swojej oferty edukacyjnej uniwersytety

oferujà programy w j´zyku angielskim nie tylko dla swoich

“rodzimych” studentów, ale przede wszystkim pragnà

przyciàgnàç studentów zagranicznych. OczywiÊcie, powody dla

których uczelnie wprowadzajà takie programy, ró˝nià si´

pomi´dzy instytucjami. (Wilkinson, 2007)

Zaawansowana interdyscyplinarnoÊç trans-dyscyplinarny proces nauczania Obecnie w epoce postmodernizmu zauwa˝amy zjawisko

zacierania si´ granic pomi´dzy dyscyplinami naukowymi i coÊ co

mo˝na nazwaç transferem pewnych koncepcji i zasad. Nast´puje

integracja nauk przyrodniczych, nauk o zdrowiu i spo∏ecznych

w kontekÊcie humanistycznym poprzez przenikanie granic

dyscyplinarnych. (Danzin, Lincoln, 1997). Tradycyjne podejÊcia

sektorowe ju˝ nie wystarczajà, kiedy rozwiàzujemy skomplikowane

wspó∏czesne problemy, które wymagajà podejÊcia z ró˝nych

perspektyw. (Choi, Pak, 2006)

Integracyjne podejÊcie do kszta∏cenia w zdrowiu publicznym – na podstawieprojektu „Specjalistyczny j´zyk angielski w europejskim zdrowiu publicznym”

Dr Katarzyna Czabanowska

Instytut Zdrowia Publicznego

Collegium Medicum

Uniwersytet Jagielloƒski

34


Biuletynnr 3 /2008


Ma∏o tego, mamy równie˝ do czynienia z po∏àczeniem wiedzy

fachowej, dyscyplinarnej z wiedzà “potocznà“ zwyk∏ych ludzi.

Trans-dyscyplinarnoÊç staje si´ sposobem osiàgania innowa-

cyjnych celów wzbogaconych zrozumieniem i synergià ró˝nych

nowych metod.

Dzi´ki tej nowej perspektywie nauczanie w szkolnictwie wy˝szym

staje si´ holistyczne, transcendentalne, integracyjne i wspó∏-

pracujàce. Studenci pracujà poprzez i w ramach kilku dyscyplin

(Choi, 2006, Whitfield,2004). Pojawia si´ nowa wiedza i nowe

perspektywy, które ∏àczà wspólne cele i umiej´tnoÊci.

Ró˝ne konteksty kulturoweObecnie ˝yjemy w wieloj´zycznych i wielokulturowych

spo∏eczeƒstwach dzi´ki ogromnej mobilnoÊci. Uniwersytety

równie˝ stajà si´ miejscem integracji wielokulturowej poprzez

mobilnoÊç studentów oraz kadry. Taka nowa sytuacja niesie ze

sobà ró˝ne oczekiwania odnoÊnie kana∏ów komunikacyjnych

i systemów informacyjnych, które mia∏yby sprostaç wymaganiom

osób pochodzàcych z ró˝nych Êrodowisk kulturowych w celu

integrowania ich w szeroko-poj´tym kontekÊcie kszta∏cenia.

WielokulturowoÊç staje si´ wartoÊcià dodanà i jako taka jest

silnym i twórczym elementem przyczyniajàcym si´ do budowania

nowej przestrzeni edukacyjnej w Europie.

Nauczanie zdrowia publicznego w j´zyku angielskim Opracowywanie programów nauczania w j´zyku angielskim na

kierunku zdrowie publiczne powinno odbywaç si´ w oparciu o te

wszystkie wymienione wy˝ej aspekty, a oprócz tego nale˝y wziàç

pod uwag´, jaki wp∏yw nauczanie w tym ˝e j´zyku ma na

studentów, kadr´ akademickà, na treÊci programowe, oraz czy

j´zyk angielski ma byç tylko j´zykiem wyk∏adowym (EMI)1

(Maiworm & Wächter, 2002) proponowanych kursów, czy te˝

oferowany program ma integrowaç treÊci merytoryczne z

nauczaniem j´zyka angielskiego (ICL)2 (Bob Wilkinson, 2007).

Konfrontacja studentów z nauczaniem w j´zyku angielskim

stanowi dla nich intelektualne wyzwanie, poniewa˝ reprezentujà

oni ró˝ne wartoÊci, kultury poglàdy oraz wiedz´. Cz´sto mówià

te˝ ró˝nymi j´zykami jako stypendyÊci programów Sokrates czy

Erasmus. Kadra naukowa, która opracowuje kursy czy modu∏y,

winna braç pod uwag´ fakt, ˝e ci m∏odzi ludzie stojà przed

wyzwaniem dostosowania swojej perspektywy do wymogów

kszta∏cenia w oparciu o wymagania europejskie, i ˝e muszà si´

nauczyç wykorzystywaç j´zyk angielski, który cz´sto by∏ dla nich

tylko narz´dziem komunikacji, do naukowej konsumpcji wiedzy.

Aby móc uczestniczyç w programie studenci muszà reprezen-

towaç przynajmniej Êrednio zaawansowany poziom j´zykowy.

Je˝eli chodzi o kadr´ akademickà to powinna móc efektywnie

kszta∏ciç w j´zyku angielskim, opracowywaç materia∏y, przygo-

towywaç i oceniaç testy, prowadziç seminaria, tutoriale i pomagaç

studentom w pisaniu prac dyplomowych. Nauczyciele powinni

rozumieç, jak bardzo u˝ywanie poprawnego j´zyka angielskiego

wp∏ywa na nauczane treÊci. Z tego te˝ powodu nale˝y sprawdzaç

kompetencje j´zykowe kadry akademickiej oraz umiej´tnoÊci

nauczania w kontekÊcie nowych wymagaƒ, jakie niesie ze sobà

dzisiejsza europejska rzeczywistoÊç edukacyjna lub zapewniç

mo˝liwoÊci rozwijania tych umiej´tnoÊci w oparciu o integracyjne

podejÊcie, umo˝liwiajàce wspó∏prac´ specjalistów ró˝nych

dyscyplin z akademickimi wyk∏adowcami j´zyka angielskiego.

Ta rodzàca si´ potrzeba wymaga od nas stworzenia nowego

profilu profesjonalnego.

Nast´pnym wa˝nym czynnikiem, który musi byç rozpatrywany

w aspekcie nauczania w j´zyku angielskim, sà treÊci programowe

kursów. Pracujàc nad doborem tematów nale˝y mieç na uwadze

szerokà, europejskà i wielokulturowà perspektyw´, u podstaw

której le˝y integracja i niedogmatyczne podejÊcie do rozwiàzywania

stawianych problemów. Preferowane powinny byç podejÊcia

porównawcze i mniejsze skoncentrowanie na problemach

lokalnych. Studenci powinni byç postrzegani jako partnerzy

w procesie tworzenia nowej wiedzy.

Wprowadzanie programów nauczania w obcym j´zyku stanowi

powa˝ne wyzwanie. Wiele instytucji wprowadza zintegrowane

nauczanie treÊci merytorycznych z nauczaniem j´zyka obcego

(ICL). Istnieje wiele powodów, dla których takie podejÊcie jest

najlepszym rozwiàzaniem. Cz´sto nie ma na tyle czasu, aby

studenci mieli oddzielnie zajćia z j´zyka i przedmiotów kierun-

kowych. Ponadto istnieje wàtpliwoÊç co do transferu wiedzy

z oddzielnych kursów j´zykowych do zaj´ç dyscyplinarnych,

którymi rzeczywiÊcie interesujà si´ studenci. Wprowadzanie

programów w oparciu o podejÊcie integrujàce treÊci merytoryczne

z nauczaniem j´zyka angielskiego poparte jest przekonaniem,

˝e studenci efektywnie uczà si´ wiedzy merytorycznej w obcym

j´zyku. (Wilkinson, 2007)

Programy zintegrowane ró˝nià si´ od programów, gdzie j´zyk

obcy stanowi medium nauczania (EMI). Mo˝na tu wymieniç

studia, gdzie przynajmniej po∏owa kursów odbywa si´ w j´zyku

angielskim lub ca∏y program oferowany jest w tym j´zyku.

Czasami wprowadza si´ stopniowo kursy w j´zyku angielskim

w celu zachćenia do internacjonalizacji rodzimych studentów.

Mo˝na równie˝ prowadziç programy dwuj´zyczne, w których

mo˝liwa i stymulowana jest zmiana kodu lub oferowaç program

po angielsku na poziomie licencjatu lub studiów magisterskich.

Mówiàc o j´zyku angielskim jako medium komunikacji warto

spojrzeç na dodatnie i ujemne strony tego podejÊcia do kszta∏cenia

w zdrowiu publicznym. Ogólne korzyÊci to umo˝liwienie inter-

subiektywnej komunikowalnoÊci oraz unifikacji terminologii.

Dla studentów ∏atwiejsza staje si´ mobilnoÊç, która daje im

mo˝liwoÊç uczestnictwa w europejskim procesie kszta∏cenia.

Kadra mo˝e bardziej efektywnie korzystaç z mo˝liwoÊci wymiany

w celu kszta∏cenia, opracowywania i porównywania programów

edukacyjnych dzi´ki zunifikowanej naukowej komunikacji.

Instytucje szkolnictwa wy˝szego majà lepiej wykszta∏conà kadr´,

stajà si´ bardziej otwarte na europejskie Êrodowisko, a przede

wszystkim podnoszà jakoÊç.

W odniesieniu do negatywnych aspektów wykorzystywania

1. English as Medium ofInstruction

2. Integrated Contentand Language




j´zyka angielskiego jako medium komunikacji to ogólnie mówiàc

mo˝na straciç lokalnà i kulturowà perspektyw´ uczàc tylko w tym

j´zyku. U studentów mogà pojawiaç si´ problemy w pisaniu

poprawnych stylistycznie prac, a niektórzy studenci mogà mieç

poczucie ni˝szej wartoÊci, co ma wp∏yw na gorszy efekt uczenia

(Wilkinson et.al 2007). Kadra natomiast mo˝e czuç si´ pod presjà,

przez co b´dzie mniej efektywna i wydajna, mogà pojawiç si´

problemy kompetencji, a instytucje mogà mieç problemy z rekrutacjà

i silnà rywalizacjà na rynku europejskiego szkolnictwa wy˝szego.

Przyk∏ad dobrej praktyki„Specjalistyczny j´zyk angielski dla europejskiego zdrowia

publicznego” nr PL/04/B/F/LA-174434 to projekt kompetencji

j´zykowych, realizowany przy wsparciu programu Leonardo da

Vinci przez Instytut Zdrowia Publicznego, Collegium Medicum

Uniwersytetu Jagielloƒskiego przy wspó∏pracy Uniwersytetu

Maastricht, Uniwersytetu Sheffield, Uniwersytetu Medycznego

z Kowna oraz Szko∏y J´zykowej Intenational House. W ramach

projektu opracowano specjalistyczny kurs oraz materia∏y

edukacyjne odzwierciedlajàce zintegrowane podejÊcie ∏àczenia

treÊci fachowych i specjalistycznych z nauczaniem j´zyka

angielskiego (ICL). Powsta∏y kurs jest czymÊ wićej ni˝ uczeniem

j´zyka, jest specyficzny pod wzgl´dem zawodowym i profesjonal-

nym wype∏nia luk´ pomi´dzy zwyk∏à znajomoÊcià a profesjonalnà

znajomoÊcià j´zyka. Jest nie tylko odpowiedzià na potrzeby

europejskiej edukacji w zdrowiu publicznym i rynku pracy, ale

równie˝ stanowi prób´ unifikacji terminologii u˝ywanej w tej

dyscyplinie przy pomocy j´zyka angielskiego pomimo ró˝nic

kulturowych i j´zykowych.

W opracowaniu materia∏ów brali udzia∏ specjaliÊci zdrowia

publicznego oraz profesjonalni akademiccy nauczyciele j´zyka

angielskiego. Taka wspó∏praca przyczynia si´ do podnoszenia

jakoÊci kszta∏cenia w j´zyku obcym oraz do powstania nowego

modelu interdyscyplinarnej pracy na rzecz tworzenia

specjalistycznych programów dla studentów europejskich.

G∏ówne rezultaty projektu to:

1 Podrćznik dla studentów i instrukcja dla nauczycieliCzabanowska K., Menzies L. English for Public Health.

A specialized course for students and professionals,

Maastricht University Press 2007

2 S∏ownik Czabanowska K. Learner’s Dictionary for students

and professionals. English for European Public Health,

Wydawnictwo UJ 2008

3 Ârodowisko uczenia si´ on-linehttp://www.seeph.pro.mcg.pl/poland

Materia∏y te powsta∏y w oparciu o zintegrowanie wiedzy

z nast´pujàcych obszarów: Epidemiologia, ZdrowieÊrodowiskowe, Promocja zdrowia, Polityka zdrowotna,Ekonomika zdrowia, Zarzàdzanie, Etyka i prawo, Badania naukowe.

KonkluzjeTrans-dyscyplinarne i interkulturowe podejÊcie do nauczania

zdrowia publicznego oraz komunikacji w j´zyku angielskim, które

integruje zagadnienia merytoryczne z naukà j´zyka, przyczynia

si´ do tworzenia dynamicznego, otwartego na ró˝norodnoÊç,

elastycznego, przyjaznego Êrodowiska uczenia si´ oraz pracy.

Zastosowanie podejÊcia integrujàcego pozwala ∏àczyç ró˝ne

perspektywy i kreowaç niezwyk∏y horyzont solidarnego

zrozumienia, w którym centralnà kategorià jest nabywana wiedza

i kompetencje znajdujàce zastosowanie w rozwiàzywaniu

problemów zdrowia publicznego o charakterze lokalnym,

europejskim i globalnym.C

Literaturar Bologna Process Benelux 2009 (2007, 14 November). Bologna Work

Programme 2007-2009.

http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/bologna/workprogramme/

r Choi C., K., Pak, Anita, W., P. Multidisciplinarity, interdisciplinarity and

transdisciplinarity in health research, services, education and policy: 1.

Definitions, objectives, and evidence of effectiveness. Clin Invest Med. 2006

Dec;29(6):351-64

r Denzin, N.,K., & Lincoln, Y,. S., (1997), Handbook of Qualitative Research,

Sage Publications, London

r European Council (2000). Presidency Conclusions. Lisbon European Council

23-24 March 2000.

http://www.bologna-berlin2003.de/pdf/

PRESIDENCY_CONCLUSIONS_Lissabon.pdf

r Maiworm, F. and Wächter, B. (2002). English-language-taught Degree

Programmes in European Higher Education. Bonn: Lemmens Verlags- &

Mediengesellschaft. ACA Papers on International Cooperation in Education

r Vincent-Lancrin, S.Education Policy Analysis: Focus on Higher Education –

2005-2006 Edition, Summary in Polish. OECD Multilingual Summaries.

http://www.oecd.org/dataoecd/13/5/38141500.pdf

r Wilkinson, R., Klaassen, R.G. and Räsänen, A. (2007). Instructional practices

and quality of learning: Do exchange students get a raw deal? In C. Way, G.

Soriano, D. Limon, and C. Amador (eds.). Enhancing the Erasmus Experience:

Papers on Student Mobility (pp 161-174). Granada: Editorial Atrio.

r Wilkinson, B. and Van Leeuwen, Ch. (2007). Integration of Content and

Language Impacts, principles and practices, Quality in Public Health Education,

Krakow, 30 November 2007

r Whitfield K, Reid C. Assumptions, ambiguities, and possibilities in

interdisciplinary population health research. Can J Public Health 2004; 95:

434-436.

r Vincent-Lancrin, S. Education Policy Analysis: Focus on Higher Education –

2005-2006 Edition, Summary in Polish. OECD Multilingual Summaries.

http://www.oecd.org/dataoecd/13/5/38141500.pdf

Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji

Narodowa Agencja Programu

„Uczenie si´ przez ca∏e ˝ycie”

Program Leonardo da Vinci

ul. Mokotowska 43

00-551 Warszawa

tel.: 022 - 463 10 00

fax: 022 - 463 10 21

www.leonardo.org.pl

Documents

DEFT JKLM Zdrowie - Leonardo da Vinci€žWiesz, co jesz – zdrowa i bezpieczna ˝ywnoÊç w krajach UE” Marzena Senator Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu – projekt Leonardo