Değişik Yemleme Programı Uygulanan Balarısı (Apis mellifera L.) Kolonilerinde Bazı Fizyolojik Özelliklerin İncelenmesi

8/7/2019 Deiik Yemleme Program Uygulanan Balars (Apis mellifera L.) Kolonilerinde Baz Fizyolojik zelliklerin ncelenmesi

1/39

1---i

TBiTAKTRKiYE BiLiMSEL VE TEKNOLOJiK A R A T I R M A KURUMUTHE SCIENTIFIC AND TECHNOLOGICAL RESEARCH COUNCIL OF TURKEY

T a r m , O r m a n c h k ve Veterinerlik A r a ~ t r m a GrubuAgriculture, Forestry & Veterinary Research Grant Group


2/39

D E G K EK YEMLEME PROGRAMI UYGULANAN B A L A R s (Apis mellifera L.) K O L O N L E R N D E BAZI F Z Y O L O J K Z E L L K L E R N N C E L E N M E S

PROJE NO: VHAG-1973

YDR. DO. DR. AHMET DODOLOGLUDO. DR. M U H L S M A C T PROF. DR. FERAT GEN

AGUSTOS 2004ERZURUM


3/39

NSZ

Bu a r a t r m a , 1 u b a t 2003 tarihinden itibaren 18 ay sreyle u y g u l a n m ve a r a t r m a T B T A K t a r a f n d a n 9.000 YTL ile d e s t e k l e n m i t i r . " D e i i k Ek Yemleme P r o g r a m Uygulanan B a l a r s (Apis Mellifera L.) KolonilerindeB a z Fizyolojik zelliklerin n c e l e n m e s i " isimli proje erevesinde f a r k l yemlerneg r u p l a r n n e i t l i zellikleri incelenerek, a l m a n n y a p l d Erzurum yresi ve benzeriklim zellikleri gsteren blgeler iin uygun ek y e m l e n e p r o g r a m n n belirlenmesine a l l m t r .Proje iin s a l a d k l a r kaynak, y a k n ilgi ve d e e r l i k a t k l a r iin T B T A K - V H A G Grubunave d i e r kurum a l a n l a r n a , arazi a l m a l a r e s n a s n d a k i y a r d m l a r n d a n d o l a y Yrd. Do.Dr. Cemal DLGER ve Eyp OLGUN'a; a r a t r m a d a n elde edilen verilerin istatistikanalizlerindeki y a r d m l a r n d a n d o l a y A r . Gr. M e m i Z D E M R ' e ve a l m a n n y a p l d d e i i k dnemlerde a r k a l a n l e r i n i n nakli, b a k m iin i i l i k giderlerinin stlenilmesi ve e i t l i a r c l k malzemelerini temininde k a t k s a l a y a n Atatrk niversitesi Ziraat FakltesiD e k a n l a d n a S a y n ProfDr. Mkerrem KAYA'ya proje ekibi olarak t e e k k r ediyoruz.Bu a l m a d a a l n a n s o n u l a r n b a t a yre a r c l a r olmak zere btn a r y e t i t i r i c i l e r i n e vea r c l k l a u r a a n l a r a y a r a r l o l m a s n diliyoruz.

Ahmet DODOLOGLU -Muhlis M A C T - Ferat GEN


4/39

i i N D E K L E R

TABLO L s T E S ZABSTRACTG i R 2. MATERYAL METOT2.1. Materyal2.1.1. An Materyali2.1.2. Kovan Materyali2.1.3 .Yem ve D i e r Materyal2.2. Metot

II

2.2.1. Genotip G r u p l a r n O l u t u r u l m a s ve Kolani Ynetimi2.2.2. n c e l e n e n Fizyolojik zellikler2.2.2.1. Yem Tketimi2.2.2.2. Anh ereve S a y s 2.2.2.3. Yavrulu Alan B y k l 2.2.2.4. Nektar A k m Dneminin Tespiti ve A r l k K a z a n c 2.2.2.5. Bal Verimi2.2.2. Verilerin D e e r l e n d i r i l m e s i 3. BULGULAR VE T A R T I M A 3.1. Tketilen yem miktan3.2. Anh ereve S a y s 3.3. Yavrulu Alan B y k l 3.4. Nektar A k m Dnemi A r l k K a z a n c 3.5. Bal Verimi.4. UYGULAMAYA Y N E L K SONULAR VE N E R L E R KAYNAKLAR

SAYFA NOIIIIVV1111111I II I1111121212131313141515161921232426


5/39

III

TABLO L s T E S TABLO NO VE ADI3.1. G r u p l a r n ortalama yem tketimi (N==1O, g/koloni)3.2. G r u p l a r n ortalama a r l ereve s a y l a r (ad/koloni).3.3. G r u p l a r n ortalama yavrulu (kuluka) a l a n l a r (cm2lkoloni).

SAYFA NO1618203.4. G r u p l a r n nektar a k m dnemi ortalama a r l k k a z a n c d e e r l e r i (kg/koloni). 22233.5. G r u p l a r n bal verimi d e e r l e r i (kg/kotoni).


6/39

LV

z

A r a t r m a d a , e i t l i faktrler b a k m n d a n gleri e i t l e n m i b a l a n s kolonilerine ilkbahardneminde mera k o u l l a n n a ilave olarak ek yemlerne programlan uygulanmak suretiylekolonilerin b a z fizyolojik zelliklerinde meydana gelecek d e i i k l i k l e r i n c e l e n m i t i r .

Gl, G2, G3, G4, G5 ve K g r u p l a r n d a ortalama a n l ereve s a y l a n s r a s y l a 14.800.22, o . 6 0 0 . 2 2 , o . 1 8 0 . 2 2 , LO.250.22, L0.420.22 ve lO.050.22 adetlkoloni ve ortalamayavrulu alan miktan ise a y n s r a y l a 2677.0838.36, 2136.7338.36, 2021.7538.36,1966.4738.36, 1976.6138.36 ve K ise 1824.1538.36 cm2lkoloni o l m u t u r . Gruplann (1. Grup, 2. Grup, 3. Grup, 4. Grup, 5. Grup ve Kontrol grubu) nektar a k m dnemindeki ortalama a r l k k a z a n l a r s r a s y l a 39.503.83, 29.202.93, 27.00 1.61, 19.801.71, 27.202.23 ve 23.80L.87 kglkoloni olarak b u l u n m u ve ortalama bal v e r i m l e r s r a s y l a 22.l03.35, 16.001.73, 14.l00.83, l1.300.95, 14.001.26 ve 12.900.78kglkoloni olarak b e l i r l e n m i t i r .

Anahtar Kelimeler: B a l a n s , Ek yemlerne, fizyolojik zellikler ve koloni p e r f o r m a n s


7/39

v

ABSTRACT

The changes in some physiological characteristics of the bee colonies balanced in tenns ofdifferent features and supported with additional feeding programs in addition to pastureduring spring season were evaluated in present study.

The numbers offrame covered with bees per colony in G , G2, G3, G4, G5 and K groups were14.80O.22, o . 6 0 O . 2 2 , 10.1 8O.22, 10.25O.22, 10.420.22 and 10.05O.22, respectively.In addition, the averages ofbrood area per colony were found to be 2677.0838.36, 2136.7338.36, 2021.7538.36, 1966.4738.36, 1976.6138.36 and 1824.1S38.36 cm2, respectively.

The average weight gains of the colonies in G , G2, G3, G4, G5 and K group s in nectar flowperiod were detennined as 39.S03.83, 29.202.93, 27.001.61, 19.801.71, 27.202.23and 23.80 1.87 kg, respectively. AIso, the average honey yields in the same order weredetennined as 22.103.35, 16.001.73, 1 4 . o O . 8 3 , L1.30O.9S, 14.001.26 and 12.90O.78kg, respectively.

Key Words: Honeybee, Additional feeding, physiological characteristics, colonyperfonnance.


8/39

VI

D E G K EK YEMLEME PROGRAMI UYGULANAN B A L A R s (Apis mellifera L.) K O L O N L E R N D E BAZI F Z Y O L O J K Z E L L K L E R N N C E L E N M E S

PROJE NO: VHAG-1973

YDR. DO. DR. AHMET DODOLOGLUDO. DR. M U H L S M A C T PROF. DR. FERATGEN

AGUSTOS 2004ERZURUM


9/39

1. G i R i

A r c l I k , Trkiye'nin zellikle g r y o u n olarak y a a n d k r s a l blgelerinde i s i z l i i veg azaltabilmek a m a c y l a ele a l n a b i l e c e k nemli t a r m s a l faaliyetlerden biridir. Trkiyesahip o l d u u a r l kovan v a r l ve bal retimi ile d r y a n n l e r i gelen lkeleri a r a s n d a yera l m a k t a d r . Trkiye'de son 20-25 y l l k dnem ierisinde a r c l k t a gzle grlr bir g e l i m e s a l a n m t r . Fakat s a l a n a n bu g e l i m e potansiyelin g e r e k t i r d i i dzeyin ok a l t n d a o l m u t u r . Trkiye'de 1975 y l n d a 1.987.594 adet olan a r l kovan s a y s , 1980'de2.225.477'ye, 1990'da 3.283.450'ye ve 2003'te ise 4.102.302 adet'e y k s e l m i t i r . A y n dnem ierisinde retilen bal m i k t a r 21.250 tondan 61.000 ton'a k m t r (Anon, 2003).

Erzurum ili a r c l k iin olduka yksek bir potansiyele sahiptir. Erzurum genel olarakengebeli y a p y a sahip olup, zellikle g r e y ileleri korunga, t a y o n c a s ve gller gibiyksek miktarda nektar s a l g l a y a n bitki rtleri ile k a p l d r . Kuzey ileleri ise s e b z e c i l i i n vem e y v e c i l i i n y a y g n bir e k i l d e y a p l d mikroklima a l a n l a r d r . Blgede a r c l olumsuzynde etkileyecek t a r m s a l ilalama faaliyetleride y a p l m a m a k t a d r .

k l i m a r t l a r n n ve y a p l a n t a r m s a l faaliyetin y a p s nedeniyle a r c l a ok uygun olanErzurum ili her y l a y l a r n d a gelen a n c l a r n i s t i l a s n a u r a m a k t a d r . Ger a r c l a r , haziran, temmuz ve a u s t o s a y l a r n d a ilin d e i i k k s m l a r n a y l d a y a k l a k 40.000 adetk o l o n g e t i r n e k t e ve blgenin zengin nektar k a y n a k l a r n d a n istifade etmektedirler.

Erzurum ilinde, a r c 1 k a d n a byk bir p o t a n s i y e l o l m a s n a r a m e n , bu p o t a n s y e l i n i n g e r e k t i i llerde bal, balmumu ve d i e r a r c I k rnleri retilememektedir.

Bu a l m a d a , erken ilkbahar dnemindeki k t olan polen ve nektar k a y n a k l a r n n d e i i k kompozisyonlarda h a z r l a n a n ek yemlerle desteklenmesi suretiyle ilkbahar koloni g e l i i m i ilekolonilerin sezon boyunca gsterecekleri p e r f o r m a n s n a r t r l m a s a m a l a n m t r . Sonuta,Erzurum ili ve D o u Anadolu Blgesi'nin benzer ekolojik zelliklere sahip d i e r yreleri iinu y g u r yemleme modeli belirlenerek ancdara ynelik somut neriler ortaya k o n u l m u t u r .


10/39

2

A n c l k t a ama, bal a n s (Apis mellifera L.) kolonilerinin nektar a k m dnemlerinde d o a n n e i t l i kaynaklanndan en yksek seviyede nektar ve polentoplayarak bunlan d e i i k an rnlerine d n t r m e l e r i n i s a l a m a k t r (Gen,1990). An ticaretinin daha uygun k o u l l a r d a ve kolayca y a p l a b i l m e s i , dahayksek verim a l n a b i l m e s i ve an ve h a s t a l k parazitlerine k a r daha etkilimcadele y a p l a b i l m e s i modem a n c l zorunlu k l m a k t a d r .

Beslenme, d i e r iftlik h a y v a n l a n n n y e t i t i r i c i l i i n d e o l d u u gibi, bal anlan (Apis melliferaL.) iin de byk nem t a m a k t a d r . Koloni v e r i m l i l i i n i : q arzu edilen dzeye u l a a b i l m e s i iin anlann ihtiya duyduklan besin maddelerinin d a r d a n s a l a n m a s gerekmektedir. Ankolonilerinin yeterli bir kuluka aktivitesi gstererek ana nektar a k m n a kuvvetli kadrolarlag i r m e e r i ve tatmin edici miktarda bal retiminde bulunmalan periyodik b a k m vebeslenmelerinin y a p l m a s n zorunlu k l m a k t a d r .

Kolonilerin k l a t m a ncesinde gen generasyonlar o l u t u r a r a k k l a t m a k a y p l a n n n a z a l t l m a s , ilkbahara gl populasyonlarla k m a l a n n n s a l a n m a s ve retimp e r f o r m a n s l a r n n yksek o l m a s , sonbaharda y a p l a c a k b a k m ve beslerneye b a l d r . Sonbahar t e v i k yemlemesi iin 2:1 o r a n n d a (2 k s m e k e r + 1 k s m su) h a z r l a n m e k e r u r u b u k u l l a n l m a l d r (Gen ve K a f t a n o l u , 1993).

Koloniler, erken ilkbaharda h z l g e l i m e l e r i n i s a l a m a k iin iklim ve mera k o u l l a n o l g u n l a n c a y a kadar vitaminli ve polenli kekle; bahann ilerleyen dnemlerinde ise 1:1'lik (1k s m e k e r + 1 k s m su) u r u p l a beslenmelidir (Gen ve D o d o l o l u , 1994; D e l a p a n e , 1997).

ilkbahar ve sonbahardaki yemlemelerde, koloni g e l i i m i n i t e v i k etmek ve i l a l tedavi yapmak zere, genellikle e k e r u r u b u , polen ikame ve polen ek yemlerik u l l a n l m a k t a d r ( Y l m a z , 1990; Naumann and Laflamme, 1993; Tutkun, 1994).

Larvalar ve gzden k a n gen anlann yeterli miktarda polenle beslenmesi a r t t r . Polen; balanlan iin proteinlerin, vitaminlerin, lipid ve mineralmaddelerin en nemli k a y n a d r . Polen tketiminin a z a l m a s veya tamamen d u r m a s k o l o n n i n lm demektir. Polenin yetersiz o l d u u blgelerde k u l l a n l a n besinler,


11/39

3

kuru veya nemli kek halinde a r l a r a verilebilir a b a n o l u , 1990; Tutkun, 1990).Kolonilerin erken ilkbaharda h z l g e l i m e s i n i s a l a m a k iin a r l a r ncevitaminIi veya polenli kekle beslenmeli, havalar s n m a y a b a l a y n c a 1:1'lik (1 k s m e k e r + 1 k s m su) u r u p ile beslenmelidir (Gen ve D o d o l o l u , 1994;D e l a p a n e , 1997). Nitekim, u r u p l a r d a k i su o r a n mevsime gred e i e b i l m e k t e d i r . zellikle ilkbaharda a r l a r n yavru beslemek n bolmiktarda su t a m a l a r g e r e k t i i n d e n ilkbaharda verilen u r u p l a r n su o r a n n n daha yksek o l m a s gerekmektedir ( Y l m a z , 1990; Gen ve D o d o l o l u , 1994).

B a l a r l a r n n beslenmesinde k u l l a n l a c a k olan u r u p ve kekler, a r l a r n d o a l g d a s olan nektar ve polene y a k n b i l e i n l e r o l m a l d r ( Y l m a z , 1990; Tutkun, 994). Bunun iin nektar

inek st 1O O ~ 150 ml, bira m a y a s 5 10yerine e k e r , polen yerine

ekmek m a y a s 100-150 gveya 5-6 g y a s z soya unu k u l l a n l r ( a b a n o l u , 1990).

A r keki, ham maddesini pudra e k e r i , bal, polen, st tozu, soya unu, kurubira m a y a s , vitaminler ve mineral maddelerin b i r k a n n veya t a m a m n n o l u t u r d u u zellikle z a y f kolonilerin daha ziyade ilkbahar ve sonbaharbeslenmelerinde k u l l a n l a n , hamur k v a m n d a h a z r l a n m , kendisine has tat vekokuda olan k a r n a bir besin maddesidir (Gen ve D o d o l o l u , 1994).Gen ve K a f t a n o l u (1993), a r kolonilerinin k a gen kadrolarlag i r n e l e r i n i s a l a m a k zere y a p l a c a k sonbahar yemlemesi n en uygun dneminEyll Ekim o l d u u n u ; a b a n o l u (1990) ise, a r l a r a ok ge aylara kadar u r u p verilmesinin s a k n c a l o l d u u n u v u r g u l a m a k t a d r . Zira a r l a r n yavruy e t i t r n e s i ve u r u b u bala e v i r n e s i e s n a s n d a v c u t l a r n d a d e p o l a n m bulunan proteinlerin byk bir k s m k u l l a n l m a k t a , byle a r l a r d a proteina l meydana gelmekte ve mrleri k s a l m a k t a d r . K l a t m a k a y p l a r n n nlenmesi, kolonilerin ilkbaharda c a n l k a l m a l a r veretim p e r f o r n a n s l a r n yksek o l m a s sonbaharda y a p l a c a k b a k m ve yemlemeye


12/39

4

b a l d r . Sonbahar t e v i k yemlernesi iin 2: 1 o r a n n d a (2 k s m e k e r + 1 k s m su) h a z r l a n m e k e r u r u b u k u l l a n l m a l d r (Gen ve K a f t a n o l u , 1993).

Austuralya' da y a p l a n bir besleme a l n a s n d a (Stevens, 1998), yeterli dzeyde polena k m n n o l m a d dnemlerde, nektar a k m ncesinde ve nektar a k m dneminde polenlez e n g i n l e t i r i l m i yemlerle y a p l a n denemelerde iki anah 120 adet kolonide y l l k bal verimi600 kg olurken; tek a n a l 600 adet kolonide ortalama y l l k bal v e r m i 150 kg olarakg e r e k l e m i t i r .

Beslemenin yavrulu alan b y k l zerine e t k s i konusunda y a p l a n bir a l m a d a (Wali-UrRahrnan ve Chaudry, 1991), e k e r , polen ve soya fasulye k a r m n d a n o l u a n kekle beslemey a p l a n grupta yavru retimi % 81 'lik bir a r t gsterirken; sadece e k e r ilaveli beslemey a p l a n grupta ise % 41 'lik bir a r t o l d u u ifade e d i l m i t i r .

Bal a r s kolonilerinde ergin a r populasyonu g e l i i m i n i n belirlenmesi iin f a r k l a r a t r c l a r c a d e i i k metotlar k u l l a n l m t r . Bu konuda a l a n bir a r a t r c 21 gn a r a l k l a r l a y a p t kontrollerde btn kolonilerdeki a r ile k a p l ereve s a y l a r n ergin a r g e l i i m i olarakd e e r l e n d i r m i t i r ( D o a r o l u , 1981). Yine a y n konu zerinde a l a n b a k a a r a t r c l a r dadeneme kolonilerinin ergin a r g e l i i n i n i benzer yolla tespit e t m i l e r d i r ( F r a t l ve Budak,1992; Gler, 1995).

B a z a r a t r m a l a r d a , deneme kolonilerinde nisan a y b a n d a n bal h a s a d n a kadar geen sredeher a y n b a n d a a r l ereve s a y l a r n b e l i r l e n m i ve elde edilen d e e r l e r ergin a r g e l i i m i n i n ls olarak k u l l a n l m t r (Dlger, 1997; D o d o l o l u ve Gen, 2002). Ergin a r g e l i i m i n i n belirlenmesi a m a c y l a y a p l a n birok a l m a d a da (Gen, 1990; Gen, 1992,Gen ve Aksoy, 1993; K a f t a n o l u vd., 1993; Gen, 1994b), a y n yol k u l l a n l r k e n ; Pekel veD o a r o l u (1987) ise, bu amala a r l ereve s a y s n n 21 gn a r a l k l a r l a belirlenmesiyntemini n e r n i l e r d i r .

Fethiye, Ege, Trkiye K a l k n m a V a k f , Ankara ve Bitlis muamele g r u p l a r n a ait ortalama a r l ereve s a y l a r s r a s y l a 10.230.61, 9.440.48, 7.960.55, 7.640.35 ve 6.990.52 adetolarak b u l u n m u ve ger a r e 1 k y a p l d durumlarda populasyon b y k l n n en yksekFethiye grubunda, en d k ise Bitlis grubunda o l d u u b e l i r t i l m i t i r ( F r a t l ve Budak, 1992).


13/39

5

Trakya Blgesi'nde y a p l a n bir a l m a d a ; Kafkas, M u l a , Anadolu ve Trakya g r u p l a r n a aitkolonilerin 21 gn a r a l k l a r l a tekrarlanan 10 dnemdeki ortalama anh ereve s a y l a n s r a s y l a 10.83, 12.87,9.65 ve 8.85 adet olarak tespit e d i l m i t i r ( D o a r o l u vd., 1992).

Kafkas, Anadolu ve Erzurum a r g r u p l a r n d a koloni b a n a ortalama anh ereve s a y s s r a s y l a 15.62l.04, 17.081.24 ve 18.491.25; lm y a p l a n m a y s , haziran, temmuz vea u s t o s a y l a r iin ise ortalama s r a s y l a 9.96O.39, 14.390.79, 20.051.07 ve 24.l61.24adet olarak b e l i r l e n m i t i r (Dlger, 1997).

B a k a bir

a l m a d a (Gler, 1995), Anadolu, Kafkas,

M u l a , Gkeada, Trakya ve Alata

genotipleri iin koloni b a n a ortalama a n l ereve s a y l a n s r a s y l a 7.540.37, 8.680.57,,17.049.76, 13.940.79, 8.520.40, 13.840.61 ve 11.810.30 adet olarak b e l i r l e n m i t i r .

GAP Blgesi'nde t a l y a n , Karniol, Kafkas, Ege, Trakya ve Gney D o u Anadolu Blgesia n l a r ile yrtlen bir a r a t n n a d a Ege Blgesi a n l a r n n a r l ereve s a y s n a gre blgek o u l l a r n d a en h z l g e l i e n ve en byk populasyon o l u t u r a n anlar o l d u u ve bu g r u p l a r n hepsinin a r l ereve s a y l a r n n G n e y d o u Anadolu Blgesinin yerli a r l a r n d a n daha fazlao l d u u b e l i r l e n m i t i r ( K a f t a n o l u vd., 1993).

Kafkas ve Orta Anadolu a r s n n f a r k l iki ekotipinden elde edilen ortalama a n l ereves a y l a r K r e h i r ekotipi iin 7.647 0.273, Beypazan ekotipi iin 6.993 0.184, Kafkas iin7.902 0.239, Beypazan X Kafkas melezi iin 8.769 0.251 ve Kafkas X Beypazan meleziiin 8.232 0.273 adet olarak b e l i r l e n m i ve grup ortalamalan a r a s f a r k n nemli (P< 0.01)o l d u u

tespit e d i l m i t i r (Gener, 1996).

Erzurum yresinde y a p l a n bir melezIerne a l m a s n d a (Gen ve D o d o l o l u , 2000), kolonib a n a ortalama anh ereve s a y l a n K , K x A, A x K ve Agenotipleri iin s r a s y l a 10.880.06, 1 L.360.05, 12.l30.05 ve 12.380.06 adet; lm y a p l a n m a y s , haziran, temmuzve a u s t o s aylan iin s r a s y l a 6.840.06, 8.000.06, 14.370.06 ve 17.540.06 adet olarakb e l i r l e n m i t i r . Koloniler retim sezonu boyunca an v a r l k l a r n dzenli bir biimde a r t r a r a k en yksek seviyeye a u s t o s a y n d a u l a m l a r d r .


14/39

6

Kolonilerin kuluka retim a l a n l a r n n veya m i k t a r l a r n n llmesinde e i t l i a r a t r c l a r t a r a f n d a n f a r k l yntemler k u l l a n l m a k t a d r . Nitekim, bir a l m a d a kuluka e t k i n l i i n i lmek a m a c y l a kolonilerdeki a k ve k a p a l yavrulu alan 21 gn a r a l k l a r l a planimetrek u l l a n l a r a k cm2 cinsinden ifade edilirken ( F r a t l ve Budak, 1992); b a k a a l m a l a r d a kolonilerin yavru a l a n l a r n n belirlenmesinde PUCHTA yntemi k u l l a n l m ve yavrua l a n l a r n a elips forml u y g u l a n m t r (Gler, 1995, Gener, 1996). A y n konu zerinde a l a n b a k a a r a t r c l a r ise, kuluka a l a n n n llmesinde f a r k l genotip g r u p l a r n temsileden kolonilerde ilkbahardan bal h a s a t n a kadar geen dnem ierisinde her a y n b a n d a btn yavrulu ereveler zerindeki k a p a l kuluka a 1 a r l a r n PUCHTA y n t e n i y l e cm2cinsinden l m t r (Dlger, 1997; D o d o l o l u , 2000).

Kafkas, Orta Anadolu ve Erzurum b a l a r l a r ile y a p l a n bir a l n a d a (Gen vd., 1999), kolonib a n a o r t a l a n a yavru a l a n s r a s y l a 3055.63280.31, 3584.28271.91 ve 3897.03303.24cm 2 iken; m a y s , haziran, temmuz ve a u s t o s a y l a r n d a bu d e e r l e r s r a s y l a 2154.64144.70,4445.08292.44, 4938.55290.08 ve 251O.98318.09 cm2 olarak l l m ve kuluka a l a n byklklerinin, sezon b a n d a n itibaren dzenli bir a r t gstererek 1010 ile 8290 / k o l o n i a r a s n d a d e i t i i b e l i r t i l m i t i r .

Anadolu, Kafkas, M u l a , Gkeada, Trakya ve Alata genotipleri iin koloni b a n a ortalamayavru a l a n s r a s y l a 1 12.311O.68, 1184.8162.85, 2387.5163.53, 2030.2188.86,1433.9153.l9, 150l.01128.81 ve 31630.265.63 cm2 olarak b u l u n m u ve kolonipopulasyonu ile kuluka retim etkinlikleri a r a s n d a 0.546, bal verim a r a s n d a 0.918 vepetek i l e m e e t k i n l i i a r a s n d a 0.917 dzeylerinde yksek ve n e n l i i l i k i (P


15/39

7

2750212, 2556153 ve 2373205 cm2 bulunarak kuluka retiminin ergin a r s a y s n d a k i a r t a p a r a l e l o l d u u ve ergin a r retimi ile kuluka a l a n g e l i i m i a r a s n d a poziti f ve yksekdzeyde bir i l i k i (r=0.922) b u l u n d u u b i l d i r i l m i t i r .

t a l y a n , Kamiol, Kafkas, Ege, Trakya ve Gney D o u Anadolu g r u p l a r n d a ortalama yavruluereve s a y l a r s r a s y l a 2.96 0.43, 3.18 0.45, 2.93 0.47, 2.84 0.39 ve 2.4 0.30 adetolarak b e l i r l e n m i ve Ege Blgesi a r l a r n n d i e r gruplardan daha fazla yavrulu ereveyesahip o l d u k l a r ve kuluka retimi b a k m n d a n Kamiol, Kafkas, t a l y a n ve Trakya a r l a r a r a s n d a nemli bir f a r k l l k b u l u n m a d b i l d i r i l m i t i r ( K a f t a n o l u vd., 1993).

B a z bal a r s r k a r ile melezIerinin e i t l i zelliklerinin i n c e l e n d i i bir a r a t r m a d a (Gener,1996); ortalama kuluka a l a n d e e r l e r i K r e h i r grubunda 3089 205, B e y p a z a r grubunda2761 159, Kafkas grubunda 3302 191, B e y p a z a r X Kafkas grubunda 3433 172 veKafkas X B e y p a z a r grubunda 3314 234 cm2 olarak tespit e d i l m i t i r .

Kafkas, Kafkas x Anadolu, Anadolu x Kafkas ve Anadolu g r u p l a r n d a ortalama yavruluereve s a y l a r s r a s y l a 10.88006, 11.360.05, 12.130.05 ve 12.380.06 adet; lmy a p l a n m a y s , haziran, temmuz ve a u s t o s a y l a r iin s r a s y l a 6.840.06, 8.000.06, 14.370.06 ve 17.540.06 adet olarak b e l i r l e n m i t i r ( D o d o l o l u , 2000).

Kolonilerin ilkbaharda sahip o l d u k l a r yavru m i k t a r ile bal verimi a r a s n d a k i i l i k i biroka r a t r c t a r a f n d a n i n c e l e n m i t i r . Nitekim, bir a r a t r m a d a kolonilerin ilkbaharda sahipo l d u k l a r yavru a l a n ile bal verimi a r a s n d a 1978 y l n d a 0.85 ve 1979 y l n d a ise 0.83dzeyinde korelasyon k a t s a y l a r h e s a p l a n m t r (Woyke, 1984). A y n konu zerinde y a p l a n b a k a bir a l m a d a (Gen ve Aksoy, 1993), f a r k l deneme g r u p l a r n d a k i koloniler iin (A, Bve c) haziran a y a r l ereve ve yavru a l a n m i k t a r ile bal verimi a r a s n d a k i i l i k i n i n pozitifve bu i l i k i n i n derecesinin gruplar iin s r a s y l a yavru a l a n ile 0.6320.18, 0.7400.l6 ve0.786O.l5 ve a r l ereve m i k t a r ile 0.6610.18, 0.5780.19 ve 0.7290.16 dzeyindeb i l d i r i l m i t i r .

Birok a r a t r c t a r a f n d a n , kolonilerin nektar a k m b a l a n g ve bitimindeki a r l k l a r n n f a r k a l n a r a k , bu fark nektar g e l i dnemindeki a r l k k a z a n c olarak d e e r l e n d i r i l m i ve


16/39

8

kolonilerin belirtilen dnemdeki a r l k k a z a n c n a etki eden faktrler i n c e l e n m i t i r (Szabo,1980, 1983; Dlger, 1997; Gen, 1994b; Gen ve D o d o l o l u , 2000).

K a b a r t l m petek, temel petek ve k l a v u z petek verilen gruplarda ortalama a r l k k a z a n c s r a s y l a 44.801.46, 31.46L.86 ve 21.901.36 kg/koloni olarak b u l u n m u ve gruplara r a s n d a k i f a r k n nemli (P


17/39

9

Dadant-Blatt tipi kovanlarla o l u t u r u l a n kolonilerin ortalama bal verimi 16.81.56 kg/koloniolarak belirlenirken; sz konusu gruplar iin bal verimi b a k m n d a n ortaya k a n f a r k n nemsiz o l d u u tespit e d i l m i t i r .

t a l y a n , Kamiol, Kafkas, Ege, Trakya ve Gney D o u Anadolu Blgesi'nin yerli a r l a r n d a koloni b a n a ortalama bal veriminin s r a s y l a 19.72.3, 20.45.9 kg, 17.65.3, 23.95.2,23.37.l ve 4.3O.7 kg o l d u u ; bal verimi b a k m n d a n t a l y a n , Kamiol, Kafkas, Ege veTrakya a r l a r a r a s n d a nemli bir fark o l m a m a s n a r a m e n , blgenin yerli a r l a r n n balveriminin d i e r btn genotiplerinkinden nemli lde (P


18/39

10

A r a t r m a m n A m a c

ilkbahara yetersiz g d a stoku ve an v a r l ile k a n kolonilerin erken ilkbaharda b a z ekyemlerle beslenerek olumsuz iklim k o u l l a n nedeniyle bu dnemdeki koloni k a y p l a n m n a z a l t l m a s , kolonilerin y o u n bir kuluka faaliyeti gstererek ana nektar a k m n a glkadrolarla girmelerinin ve nektar-polen k a y n a k l a n n n daha etkin k u l l a n m a l a n n n s a l a n m a s suretiyle retim etkinliklerinin a r t m l m a s a m a l a n m a k t a d f .


19/39

11

2. MATERYAL VE METOT

2. Materyal

2. . . A r Materyali

A r a t r m a , Atatrk niversitesi Ziraat Fakltesi Ziraat l e t m e M d r l bnyesindebulunan A r e l k E i t i m ve A r a t r m a nitesinde y a p l m t r . A r a t r m a n m a r materyali TKV(Trkiye K a l k n m a V a k f y n d a n satm a l n a n a y n y a l ana a r l a r k u l l a n l a r a k o l u t u r u l a n 60adet koloniden n e y d a n a g e l m i t i r . 2. 1; 2. Kovan Materyali

Kovan materyali olarak standart llerde Langstroth tipi a h a p kovanlar k u l l a n l m t r . 2. 3. Yem ve D i e r Materyal

Denemenin d e i i k dnemlerinde yem olarak, e k e r u r u b u ile f a r k l kompozisyonlardaki a r kekleri k u l l a n l m t r . A y r c a b a z a r i l a l a r , temel petek, y e n l i k ve d i e r a r c l k malzemelerinden y a r a r l a n l m t r . 2.2. Metot

2. 2. Genotip G r u p l a r n n O l u t u r u l m a s ve K o l o n Y n e t i n i

A r a t r m a d a , standart llerdeki Langstroth tipi a h a p kovanlarda toplam a l t grup d e n e n e y e a l n m t r . Her bir grupta 10 adet olmak zere toplam 60 adet a r l kovan k u l l a n l m t r . Mart 2004'de toplam 60 k o l o n n i n kontrol y a p l a r a k , koloniler a r v a r l ve besin stokub a k m n d a n e i t l e n m i t i r . Besin stoku b a k m n d a n y a p l a n e i t l e m e d e , kolonilerdeki b a l l vepolenli petek a l a n b y k l k l e r i n n a y n seviyede o l m a s n a zen g s t e r i l m i t i r . A r v a r l b a k m n d a n y a p l a n e i t l e m e d e a y n gn ve evre s c a k l n d a btn kolonilerin her birinde6 ' a r ereve a r y a sahip o l m a l a r s a l a n m t r . Belirtilen dnemde kolonilerdeki k a p a l yavrum i k t a r ok az o l d u u n d a n kuluka a l a n b a k m n d a n bir e i t l e m e y a p l m a m t r . A y r c a


20/39

12

koloniler e i t l e m e ncesi b a l l ve polenli petek a l a n byklkleri ile a r l k l a r b a k m n d a n da e i t l e n e r e k gruplarda varyasyon o l m a m a s s a l a n m t r . Herhangi bir nedenle anakaybeden, ana yenileyen ve o u l veren koloniler deneme d b r a k l m t r (Gen, 990; Genve Aksoy, 1993; Dlger, 1997; Gen ve D o d o l o l u , 2000). Genel ilkbahar yemlemesinde 1: 1(1 k s m e k e r + 1 k s m su) o r a n n d a h a z r l a n m e k e r u r u b u k u l l a n l m ve btn denemeg r u p l a r iin koloni b a n a gnde 0.5 litre u r u p v e r i l m i t i r (Gen ve K a f t a n o l u , 1993;Dlger, 1997; D o d o l o l u , 2000).

A l t grup olarak dzenlenen gruplardan birincisine ( G ) 2 birim bal + 1 birim polen, ikincisine(G2) 3 birim soya unu + 1 birim polen ve 2 k s m skroz + 1 birim su, ncsne (G3) 3birim bira m a y a s + 1 birim polen ve 6 k s m skroz + 1 birim su, drdcsne (G4) 2 birimbtra m a y a s + 3 k s m skroz + 2.5 birim su ve b e i n c i s i n e (G5) 3 birim soya unu + 3 birimskroz + 4 birim su k u l l a n l a r a k h a z r l a n a n keklerle ek yemlerne y a p l m t r . Kekler, herkoloniye gnlk 100 g r a m l k paralar halinde ad-libitum olarak nektar a k m ncesinde 6hafta sre ile v e r i l m i t i r (Cal e et aL., 1984; Akbay, 1986; Dlger, 1997; D o d o l o l u , 2000).Kontrol grubunda ise (K) mer'aya ve btn koloniler iin k u l l a n l a n e k e r u r u b u n a ilaveherhangi bir kekle yemlerne p r o g r a m u y g u l a n m a m t r . Her bir gruptaki a r l ereve s a y s , yavrulu alan b y k l , nektar a k m dnemi a r l k k a z a n c ve bal retimi gibi fizyolojikzellikleri i n c e l e n m i t i r .

2. 2. 2. n c e l e n e n Fizyolojik zellikler2.2.2. Tketilen yem m i k t a r Kontrol grubu hari denemeyi o l u t u r a n 5 a y r ek yemlerne grubundaki ( G , G2, G3, G4, veG5) kolonilerce tketilen kek m i k t a r l a r hassas terazi ile t a r t l m a k sureti ile b e l i r l e n m i t i r .

2. 2. 2. 2. A r d ereve S a y s Mart 2004'te gleri e i t l e n m i olan deneme kolonilerinin her birinde sezon boyunca 30gnlk periyotlarla a r l ereve s a y l a r belirlenip k a y d e d i l m i t i r (Gen, 1990; Dlger, 1997;D o d o l o l u , 2000).


21/39

13

2. 2. 2. 3. Yavrulu Alan B y k l

D e i i k yemlerne g r u p l a r n d a k i kolonilerde haziran a y n d a n bal h a s a d n a kadar olan dnemierisinde 30 gn a r a l k l a r l a btn yavrulu ereveler zerindeki k a p a l kuluka a l a n l a r PUCRTA yntemiyle cm2 cinsinden b e l i r l e n m i t i r . (Pekel ve D o a r o l u , 1987; Gen, 1990;Gener, 1996; Dlger, 1997; Gen ve D o d o l o l u , 2000).

2.2.2.4. Nektar A k m Dneminin Tespiti ve A r l k K a z a n c Bu a l m a n n y r t l d Erzurum k o u l l a r n d a ana nektar a k m n n b a l a n g ve b i t i tarihlerinin tespiti a m a c y l a denemenin y a p l d kolonilerden en gl olan bir tanesi hazirana y n d a n itibaren baskl zerine k o n u l m u t u r . Gzleme a l n a n bu koloni her gn a y n saatlerdet a r t l a r a k s a l a n a n gnlk a r l k a r t l a r tespit e d i l m i t i r . Gnlk a r l k a r t d e i i m l e r i n d e n 25 Haziran-30 Temmuz 2000 tarihleri a r a s n d a k i dnemin ana nektar a k m dnemi o l d u u b e l i r l e n m i t i r . Kaydedilen bu tarihler esas a l n a r a k a r a t r m a kolonilerininnektar a k m dnemindeki a r l k k a z a n l a r n n belirlenmesi iin btn koloniler ana nektara k m b a n d a ve sonunda 100 g hata ile t a r t l m t r . Koloniler, b a l l k ve ilave ereve vermeveya geri alma d u r u n u n d a da t a r t l a r a k nektar a k m dnemindeki net a r l k a r t l a r tespite d i l m i t i r . Deneme kolonileri iin bir nceki y l d a n k a b a r t l m ve b a l s z l m h a z r petekler k u l l a n l m t r (Szabo, 1980, 1983; Gen, 1994b; Dlger, 1997; Gen ve D o d o l o l u , 2000).

2. 2..2. 5. Bal Verimi

F a r k l deneme gruplardaki kolonilerin herbirisi iin kendi k l k i h t i y a c d n d a r e t m i o l d u u szme bal verimi tespit e d i l m i t i r . Kolonilerden bal h a s a d y a p l r k e n kendi i h t i y a l a r dikkate a l n a r a k sadece b a l l k l a r d a n hasat y a p l m t r . H a s a d y a p l a n b a l n belirlenmesia m a c y l a btn b a l l erevelere a t o l d u u k o v a n n n u m a r a s y a z l m ve herbir koloniye aithasat edilecek ereveleri t a y a n b a l l k l a r n szme i l e m i n d e n nce ve sonraki a r l k f a r k l a r o koloninin bal verimi olarak k u l l a n l m t r (Nelson ve Gary, 1983; Pekel ve D o a r o l u , 1987; F r a t l ve Budak, 1992; Gen, 1992; Gen ve Aksoy, 1993; Gler, 1995; 1996; Dlger,1997; D o d o l o l u , 2000).


22/39

14

2. 2. 2. Verilerin D e e r l e n d i r i l m e s i

G r u p l a r n a r l ereve s a y l a r , yavru a l a n , nektar a k n d n e n i a r l k k a z a n c ve balverimine i l i k i n veriler tekrarlanan lmler varyans analizi t e k n i i ile test e d i l m i t i r Y a p l a n varyans analizinde gruplar a r a s n d a f a r k l l k gsteren ortalamalara ise LSD (En Kknemli Fark Testi) oklu k a r l a t r m a testi u y g u l a n m t r ( Y l d z ve Bircan, 1994).


23/39

15

3. BULGULAR VE T A R T I M A

3. 1. Tketilen Yem M i k t a r

Deneme g r u p l a r n d a tketilen yem m i k t a r Tablo 3.1 'de v e r i l m i t i r . Tabloda da g r l d zere koloni b a n a tketilen ortalama yem tketimi b a k m n d a n gruplar a r a s n d a f a r k l l k o l d u u gze a r p m a k t a d r . A r a t r m a d a grup koloniler hari d i e r kolonilerin verilenyemin ok a z n tkettikleri tespit e d i l m i t i r . B a k a bir ifade ile grup koloniler kolonib a n a gnlk olarak 92.85 g yem tketirken, G2 grup kolonilerin 40.47 g, G3 grup kolonilerin45.23 g, G4 grup kolonilerin 16.65 g ve G5 grup kolonilerin 11.90 g yem tkettiklerib e l i r l e n m i t i r . Sz konusu f a r k l l n Grup iin h a z r l a n a n yemin (2 birim bal + 1 birimporen); a n l a r n bal ve polen k a r m e k l i n d e petek gzlerine d e p o l a d k l a n an e k m e i n e benzemesinden k a y n a k l a n d s a n l m a k t a d r . Nitekim G2 ve G3 gruplar iin h a z r l a n a n yemebir miktar polenin k a t l m a s bu yemlerin anlar t a r a f n d a n e k i c i l i i n i bir miktar a r t r m , fakatyem tketimi grupta o l d u u kadar yksek o l m a m t r . G4 ve G5 gruplar iin h a z r l a n a n yemler tamamen alternatif kaynaklardan o l u t u u iin sz konusu bu gruplann ok daha azyem tkettikleri g z l e n m i t i r .

Ek yemlerne p r o g r a m n n u y g u l a n d 6 h a f t a l k sre ierisinde koloniIere verilen yemlerintketimini izlemek a m a c y l a y a p l a n kontrollerde; 1. Grup kolonilerin her gn kendilerineverilen yemlerin t a m a m n a y a k n n byk bir i t a h l a yedikleri g r l m , ancak yemlerneperiyodunun son bir h a f t a l k dneminde bir miktar yemi yemedikleri tespit e d i l m i t i r . Budnemde a r a t r n : a n n y a p l d yrede taze polen k a y n a k l a r n n y o u n o l m a s n n yemint a m a m n n y e n i l m e m s zerine etkili o l d u u tahmin edilmektedir. Yemlemenin ilk h a f t a s n d a 2. ve 3. gruplarda verilen yemlerin nemli bir k s m tketilirken, sonraki haftalardaverilen y ~ m l e r i n hemen hemen hi t k e t i l m e d i i tespit e d i l m i t i r . D i e r taraftan 4. ve 5.gruplarda ise, yemlerne periyodunun ilk bir buuk h a f t a l k dneminde verilen yemleriny e n d i i ; fakat sonraki dnemlerde ise bu gruplara verilen yemlerin hibir e k i l d e t k e t i l m e d i i b e l i r l e n m i t i r .

A r a t r m a n n y a p l d Erzurum yresinde zellikle erken ilkbahar aylannda anlann yavruy e t i t i r m e k a m a c y l a y a r a r l a n a b i l e c e i nektar ve polen k a y n a k l a n n n k t o l d u u bilinmektedir. Bu b a k m d a n an kolonilerinin; daha fazla miktarda yavru retip daha gl


24/39

16

olarak ana nektar a k m n a girebilmeleri iin, mart ve nisan a y l a r n d a uygun formulasyondakiek yemlerle beslenmeleri bir zorunluluk haline gelmektedir. Denemeyi o l u t u r a n gruplariersinde 1. grup'taki kolonilerin y a p l a n ek yemlemenin de etkisiyle d i e r gruptakilere gredaha iyi yavru y e t i t i r d i i ve daha fazla miktarda bal r e t t i i g r l m t r . A r a t n n a m n 2, 3,4 ve 5 g r u p l a r n d a k i kolonilerin y a p l a n ek yemlemeye r a m e n kontrol grubuyla aym orandayavru y e t i t i r d i k l e r i ve bal rettikleri tespit e d i l m i t i r . Y a p l a n ek yemlemenin 1. grup haribeklenen etkiyi gsterememesinin an kolonilerine verilen yemlerin ierik ve tat olarak anlannkendi i h t i y a l a r iin d o a d a n t o p l a m o l d u k l a r g d a maddelerine u y g u n l u u ve taze olupo l m a m a s gibi faktrlere b a l o l d u u s a m l m a k t a d r . Tablo 3.1. Gruplann ortalama yem tketimi (N=1O, glkoloni)iGruplar i LGrup 12.Grup 13.Grup 14.Grup IS.Grup 16.Grup ii 13.900 11.700 i 1.900 1700 1500 i ---- iiT0l!lam 139.000 117.000 119.000 17.000 15.000 i ---- i3 2. A r l ereve S a y s F a r k l gruplardaki kolonilerden 30'ar gn a r a l k l a r l a 4 a y r dnemde llen a r l ereves a y l a r ile ilgili veriler Tablo 3. 2'de z e t l e n m i t i r .

Deneme g r u p l a r n n d e i i k zamanlarda llen a r l ereve s a y l a r n a uygulanan varyansanalizi sonucunda g r u p l a r n ve dnemlerin etkisi ile grup x dnem interaksiyonu nemlib u l u n m u t u r (P


25/39

17

temmuz ve a u s t o s a y l a r n a a t o r t a l a m a l a r birbirinden nemli (P


26/39

18

Tablo 3. 2. G r u p l a r n ortalama a r l ereve s a y l a r (adlkoloni).Faktrler N i S i Min. Max. %VGruplar (GL1.Grup (1) 40 14.80A 0.22 7.0 30.0 51.012.Grup (2) 40 10.60 B 0.22 6.0 20.0 38.113.Grup (3) 40 10.18 B 0.22 6.0 19.0 35.984.Grup (4) 40= 10.25 B 0.22 6.0 19.0 35.315.Grup (5) 40 0.42 B 0.22 6.0 17.0 34.45Kontrol (6) 40 10.05 B 0.22 6.0 17.0 32.19Dnemler (D)M a y s (1) 60 6.76 D 0.18 6.0 9.0 11.98Haziran(2) 60 7.93 c 0.18 6.0 10.0 9.40Temmuz(3) 60 12..63 B 0.18 10.0 19.0 18.84A u s t o s ( 4 ) 60 16.86A 0.18 12.0 30.0 27.28GXD1xl 10 7.700.44 7.0 19.0 8.70lx 2 LO 9.000.44 9.0 110.0 7.331 x 3 LO 16.500.44 14.0 19.0 9.57lx 4 LO 26.000.44 21.0 30.0 10.692x I LO 6.900.44 6.0 8.0 10.572x2 LO 7.600.44 7.0 9.0 72x3 LO 11.400.44 10.0 15.0 3.152x4 LO 16.500.44 14.0 20.0 10.363 x l LO 6.600.44 6.0 8.0 10.453x2 10 7.600.44 7.0 9.0 9.073x3 LO 11.500.44 10.0 15.0 13.733x4 LO 15.000.44 12.0 19.0 15.334x l ~ . 4 0 O . 4 4 6.0 7.0 10.784x2 10 .900.44 7.0 9.0 9.244x3 10 11.900.44 10.0 15.0 14.434x4 LO 14.800.44 12.0 19.0 14.125x l LO 6.700.44 6.0 8.0 12.235x2 LO 7.700.44 7.0 9.0 8.705x3 LO 12.600.44 9.0 15.0 15.955x4 10 14.700.44 13.0 17.0 8.506x l LO 6.760.44 6.0 7.0 7.626x2 10 7.800.44 7.0 9.0 10.006x3 LO 11.900.44 10.0 14.0 8.266x4 LO 14.200.44 12.0 17.0 10.80Genel 240 . 0 5 0 . 9 0 6.0 30.0 43.52A,B,C,D: F a r k l h a r f t a y a n ortalamalar a r a s n d a k i fark nemlidir (P


27/39

19

D e i i k yemleme p r o g r a m uygulanan gruplar a n l ereve s a y l a r b a k m n d a n i n c e l e n d i i n d e deneme k o u l l a n n d a 1. gruptaki kolonilerin beslemenin de etkisiyle d i e r gruplardan genelolarak daha fazla a r l evreye sahip o l d u u ve bu s t n l n denemeboyunca s r d r d g z l e n m i t i r .

3. 3. Yavrulu Alan B y k l

Elde edilen verilere uygulanan varyans analiz sonucunda yavrulu alan b y k l b a k m n d a n g r u p l a r n ve dnemlerin etkileri ile grup x dnem interaksiyonu nemli b u l u n m u t u r (P


28/39

20

Tablo 3.3. Gruplann ortalama yavrulu (kuluka) alanlan (cm2lkoloni).Faktrler N x Sx Min. Max. %VGruplar (G)LGrup (1) 40 2677.08 A 38.36 654.7 5560.2 57.972.Grup (2) 40 2l36.73 i f 38.36 652.4 4501.6 57.533.Grup (3) 40 2021.75 c 38.36 521.4 4651.2 60.044.Grup (4) 40 1966.47 c 38.36 521.8 4210.4 60.785.Grup (5) 40 1976.61 c 38.36 5l3.1 4023.5 60.57Kontrol (6) 40 1824.15 D 38.36 487.2 3925.4 60.03Dnemler (D)M a y s ( l ) 60 677.93 c 31.32 487.2 1025.8 18.31Haziran(2) 60 1816.45 B 31.32 l345.7 2500.4 14.92Temmuz(3) 60 4019.91 A 31.32 2985.3 5560.2 14.50A u s t o s ( 4 ) 60 1887.57 i f 31.32 l354.5 2950.4 24.05GXD1 xl LO 844.61 76.73 654.7 1025.8 15.011x2 LO 2114.2876.73 1450.8 2451.4 14.71i x 3 LO 5015.41 76.73 4521.6 5560.2 7.73lx 4 LO 2734.0276.73 2541.3 2950.4 5.702x l LO 691.6576.73 547.6 845.4 14.612x2 LO 1857.0376.73 l345.7 2147.8 15.132x3 LO 3989.9376.73 3154.0 4501.6 9.932x4 LO 2008.3476.73 1678.5 2410.7 12.793 x l LO 638.0576.73 521.4 850.5 15.203x2 10 1912.2476.73 1657.4 2314.2 12.553x3 LO 3851.8976.73 2985.3 4651.2 15.453x4 10 1684.82 76.73 1354.5 2100.2 13.244x1 LO 640.9276.73 521.8 832.1 l3.754x2 LO 1682.6876.73 1469.8 1921.1 10.164x3 LO 3849.8976.73 3542.4 4210.4 6.004x4 LO 1692.4176.73 1368.7 1936.5 10.525 x l 10 650.8376.73 513.1 814.6 15.845x2 LO 1732.2376.73 1523.8 1936.8 7.045x3 LO 3869.3576.73 3654.2 4023.5 3.255x4 LO 1654.06 76.73 1354.1 2100.1 14.876 x l LO 601.5476.73 487.2 711.2 11.486x2 LO 1600.2976.73 1458.6 1752.4 7.566x3 LO 3542.9976.73 3124.5 3925.4 6.866x4 LO 1151.8076.73 l315.6 1956.8 12.05Genel 240 2100.4615.66 487.2 5560.2 60.61A,B,C,D: F a r k l h a r f t a y a n ortalamalar a r a s n d a k i fark nemlidir (P


29/39

21

Bu a l m a d a , G , G21 G3, G41 G5 ve K g r u p l a r iin en yksek yavrulu alan m i k t a r l a r temmuz a y b a n d a ve s r a s y l a 5015.4176.73, 3989.9376.73, 3851.8976.73, 3849.8976.73, 3869.3576.73 ve 3542.9976.73 cm2 olarak belirlenirken; bir a r a t r m a d a KafkasM u l a , Anadolu ve Tarkya genotipleri iin en yksek yavrulu alan aktivitesi haziran a y o r t a l a r n d a ve s r a s y l a 3923.7942.63, 5514.31722.93, 3402.61014.36 ve 2798.77243.26cm2 olarak ( D o a r o l u vd., 1992); d i e r bir a l m a d a (Gen vd., 1999) ise, Kafkas, Anadoluve Erzurum genotipleri iin en yksek yavrulu alan retim aktivitesi a u s t o s a y b a n d a ves r a s y l a 4850.25529.06, 4883.50396.35 ve 5081.90609.35 cm2 ve olarak b u l u n m u t u r . D o d o l o l u , (2000) ise, K, K x A, A x K ve A g r u p l a r iin en yksek kuluka retimd e e r l e r i n i temmuz a y b a n d a ve s r a s y l a 61 96.80 l30.32, 6724.44II0.27, 6492.92110.27 ve 6 46.29 130.32 cm2 olarak b i l d i r m i t i r . Yavrulu alan m i k t a r l a r b a k m n d a n kolonUerin ortaya k o y m u o l d u u performanslar aylara gre d e i i m gstermektedir. Bu a l m a n n y a p l d benzer zelliklere sahip iklim ve f l o r a n n o l d u u yrelerde kolonilerin enyksek yavrulu alan n i k t a r n a t e m n u z a y i t i b a r ile sahip o l d u k l a r o l d u k l a r g r m e k t e d i r .

Y a p l a n bir melezIeme a l m a s n d a (Gener, 1996), en yksek yavrulu alan m i k t a r m a y s a y o r t a l a r n d a K r e h i r x K r e h i r grubunda 4438.334 cm2, B e y p a z a r x B e y p a z a r grubunda4231299 cm2, Kafkas grubunda 5097322 cm2, B e y a p a z a r x Kafkas grubunda 5187291cm2 ve Kafkas x B e y p a z a r grubunda ise 5288.353 olarak b u l u n m u t u r . D i e r bir a l m a d a ( D o d o l o l u ve ark., 2004) ise, f a r k l kovan tipi ve d e i i k yemleme p r o g r a m uygulanan gruplarda kolonilerin en yksek yavrulu alan b y k l n e temmuz a y n d a u l a t k l a r n b e l i r t m i l e r d i r . Kolonilerin yavru retim aktivitelerinin ilkbahar a y l a r n d a nektara k m n n b a l a m a s ile birlikte h z l a n d ve ana nektar a k m dneminde en st noktayau l a t belirtilmektedir (Wille et al., 984).

3. 4. Nektar A k m D n e m A r l k K a z a n c

Ek yemleme p r o g r a m uygulanan g r u p l a r n nektar a k m dnemindeki a r l k k a z a n l a r n belirlemek a m a c y l a ana nektar a k m b a l a n g c n d a ve sonunda b t r koloniler t a r t l a r a k ikit a r t m a r a s n d a k i a r l k f a r k l a r tespit e d i l m i t i r . Elde edilen verilere uygulanan varyansanalizinde k o l o n b a n a a r l k k a z a n c b a k m n d a n g r u p l a r n birbirinden f a r k l l nemli


30/39

21

Bu a l m a d a , G , G2, G3, G4, G5 ve K g r u p l a r iin en yksek yavrulu alan m i k t a r l a r temmuz a y b a n d a ve s r a s y l a 5015.4176.73, 3989.9376.73, 3851.8976.73, 3849.8976.73, 3869.3576.73 ve 3542.9976.73 cm2 olarak belirlenirken; bir a r a t n n a d a KafkasM u l a , Anadolu ve Tarkya genotipleri iin en yksek yavrulu alan aktivitesi haziran a y ortalannda ve s r a s y l a 3923.7942.63, 5514.3 1722.93, 3402.6 1014.36 ve 2798.77243.26cm2 olarak ( D o a r o l u vd., 1992); d i e r bir a l m a d a (Gen vd., 1999) ise, Kafkas, Anadoluve Erzurum genotipleri iin en yksek yavrulu alan retim aktivitesi a u s t o s a y b a n d a ves r a s y l a 4850.25529.06, 4883.50396.35 ve 5081.90609.35 cm2 ve olarak b u l u n m u t u r . D o d o l o l u , (2000) ise, K, K x A, A x K ve A g r u p l a r iin en yksek kuluka retimd e e r l e r i n i temmuz a y b a n d a ve s r a s y l a 6196.80130.32, 6724.44110.27, 6492.92110.27 ve 6 46.29 130.32 cm2 olarak b i l d i n n i t i r . Yavrulu alan m i k t a r l a r b a k m n d a n kolonilerin ortaya k o y m u o l d u u perfonnanslar aylara gre d e i i m gstennektedir. Bu a l m a n n y a p l d benzer zelliklere sahip iklim ve f l o r a n n o l d u u yrelerde kolonilerin enyksek yavrulu alan m i k t a r n a temmuz a y itiban ile sahip o l d u k l a r o l d u k l a r grlmektedir.

Y a p l a n bir melezIerne a l m a s n d a (Gener, 1996), en yksek yavrulu alan m i k t a r m a y s a y ortalannda K r e h i r x K r e h i r grubunda 4438.334 cm2, B e y p a z a r x B e y p a z a r grubunda4231299 cm2, Kafkas grubunda 5097322 cm2, B e y a p a z a r x Kafkas grubunda 5187291cm2 ve Kafkas x B e y p a z a r grubunda ise 5288.353 cm2 olarak b u l u n m u t u r . D i e r bir a l m a d a ( D o d o l o l u ve ark., 2004) ise, f a r k l kovan tipi ve d e i i k yemlerne p r o g r a m uygulanan gruplarda kolonilerin en yksek yavrulu alan b y k l n e temmuz a y n d a u l a t k l a r n b e l i r t m i l e r d i r . Kolonilerin yavru retim aktivitelerinin ilkbahar a y l a r n d a nektara k m n n b a l a m a s ile birlikte h z l a n d ve ana nektar a k m dneminde en st noktayau l a t belirtilmektedir (Wille et aL., 1984).

3. 4. Nektar A k m Dnemi A r l k K a z a n c

Ek yemlerne p r o g r a m uygulanan g r u p l a r n nektar a k m dnemindeki a r l k k a z a n l a r n belirlemek a m a c y l a ana nektar a k m b a l a n g c n d a ve sonunda btn koloniler t a r t l a r a k ikit a r t m a r a s n d a k i a r l k f a r k l a r tespit e d i l m i t i r . Elde edilen verilere uygulanan varyansanalizinde koloni b a n a a r l k k a z a n c b a k m n d a n g r u p l a r n birbirinden f a r k l l nemli


31/39

22

(P


32/39

23

b u l u n m u t u r . A y n yrede y a p l a n bu a l m a l a r a r a s n d a k i f a r k l l n y a , s c a k l k ve nemgibi mevsimsel faktrlere b a l o l a b i l e c e i tahmin edilmektedir.

3. S. Bal V e r m

KolonUerin szme bal verimlerine uygulanan varyans analizinde bu zellik b a k m n d a n gruplarar a s n d a k i fark (P


33/39

24

4. UYGULAMAYA Y N E L K SONULAR VE N E R L E R

Bu a l m a , e i t l i faktrler b a k m n d a n gleri e i t l e n m i bal a r s kolonilerine ilkbahardneminde mera k o u l l a r n a ilave olarak ek yemlerne p r o g r a m uygulanmak suretiylekolonilerin b a z fizyolojik zelliklerinde meydana gelecek d e i i k l i k l e r i incelemek a m a c y l a y a p l m t r .

Elde edilen sonulara gre;1-Ek yemlerne p r o g r a m uygulanan g r u p l a r n deneme sresince t k e t m i o l d u k l a r ortalamayem m i k t a r l a r G , G2, G3J G4J G5 ve K g r u p l a r iin s r a s y l a 92.85, 40.47, 45.23, 16.65 ve1 .90 gr/kolonilgn olarak g e r e k l e m i t i r . A r l a r tat ve ierik olarak kendi orijinal g d a l a r n a benzeyen g d a maddelerini daha iyi tketerek daha fazla yavru y e t i t i r m i l e r ve bal r e t m i l e r d i r . Bu b a k m d a n bal-polen k a r m verilen grubunu o l u t u r a n kolonilerinverilen ek yemleri daha iyi d e e r l e n d i r d i k l e r i tespit e d i l m i t i r .

2- G r u p l a r n k o l o n b a n a ortalama a r l ereve s a y l a r G , G2J G3, G4, G5 ve K g r u p l a r i n s r a s y l a 14.800.22 adet, 10.600.22 adet, 10.l80.22 adet, 10.250.22 adet, 10.420.22 adet ve 10.050.22 adet; lm y a p l a n m a y s , haziran, temmuz ve a u s t o s a y l a r iins r a s y l a 6.760.18 adet, 7.930.18 adet, 12.63O.l8 adet ve 16.86O.l8 adet olarak tespite d i l m i t i r . D e i i k zamanlarda llen a r l ereve s a y l a r b a k m n d a n g r u p l a r n vednemlerin e t k i s ile grup x dnem interaksiyonu nemli (P


34/39

25

Ek yemlemenin yavrulu alan m i k t a r n t e t i k l e d i i ve yavrulu alan m i k t a n n n fazla o l d u u kolonilerin daha gl populasyonlar o l u t u r d u k I a n g z l e n m i t i r .

4- K o l o n b a n a ortalama nektar a k m dnemi a r l k k a z a n c grubunda 39.503.83kglkoloni, G2 29.202.93 grubunda kglkoloni, G3 grubunda 27.001.61 kglkoloni, G4grubunda 19.80L.71 kglkoloni, G5 grubunda 27.202.23 kglkoloni ve K grubunda 23.801.87 kglkoloni olarak tespit e d i l m i ve g r u p l a r n nektar a k m dneminde s a l a m olduklanortalama a r l k kazanlan 14 kg ile 60 kg a r a s n d a bir d e i i m g s t e r m i t i r . Yavrulu alanmiktan ile anh ereve s a y s n n fazla o l d u u G ,grubundaki kolonilerin ana nektara k m n d a n

daha etkili olaraky a r a r l a n d k l a n

ve daha fazla bal retiminde bulunduklanb e l i r l e n m i t i r .

5 Denemeyi o l u t u r a n G , G2, G3, G4, G5 ve K gruplann ortalama bal verimleri s r a s y l a 22.l03.35 kglkoloni, 16.001.73 kglkoloni, 14.100.83 kg/koloni, l1.300.95 kglkoloni,14.00 1.26 kglkoloni ve 12.900.78 kglkoloni olarak g e r e k l e m i t i r .

Bu sonulara gre, b a a n l ve k a z a n l bir a n c l k yapabilmek iin modem a n c l n btn a r t l a r n n yerine getirilmesi gerekmektedir. Elde edilen sonular, Erzurum gibi k l a n n okuzun, i l k b a h a r n s o u k ve dzensiz g e t i i blgelerde an kolonilerini erken ilkbaharda u r u p l a m a n n y a n n d a , proteinli ek yemlerle beslemenin y a r a r n ortaya k o y m u t u r . Kolonilere y a p l a c a k ek yemlemeden beklenen sonulann a l n a b i l m e s i iin yemlemep r o g r a m ve yem kompozisyonunun anlann orijinal g d a s olan nektar ve polenin i e r i i n d e k i karbonhidrat ve, protein miktar ve kalitesi gz nne a l n a r a k seilmelidir. A r a t r m a sonulanna gre, zerinde durulan zellikler b a k m n d a n en etkili ve y a r a r l yemkompozisyonu 2 birim bal + 1 b i r m polen k a n m o l m u t u r .


35/39

26

KAYNAKLAR

AKBAY, R., A r ve p e k b e e i Y e t i t i r m e . Ankara niversitesi Ziraat Fakltesi Y a y n No:956, Ders K i t a b : 276, Ankara, (1986). Pp: 308.

A N O N M , B a b a k a n l k D E Trkiye s t a t i s t i k Y l l . Ankara, (2003).CALE SR., G. H., Banker, R. and Powers, J., Management for Honey Produetion. The Hiveand Honey Bee (Chapter VII), Dadant and Sons Hamilton Illinois,( 1984). Pp: 412.

DELAPLANE, K. S., Stretly for the Hobbist. Am. Bee l , 137 (3): 107-199, (1997).DODOLOGLU, A., Kafkas ve Anadolu Bal a r s (Apis Mellifera L.) I r k a r l e K a r l k l MelezIerinin Morfolojik, Fizyolojik ve D a v r a n zellikleri. (Doktora Tezi). Atatrk niv.Fen Bilimleri Enst. Zootekni BL., Erzurum. (2000).DODOLOGLU, A. and Gen, F.: Some physiologieal eharaeteristics of Caueasian AndA n a t o 1 a n honeybee (Apis mellifera L.) raees and t h e r erossbreeds. Trk Journal ofVeterinary and Animal Seienee, 26,715-722, (2002)DODOLOGLU, A., Dlger, C. and Gene, F., Colony eondition and bee behaviour honeybees (Apis Mellifera L.) housed in wooden or polystyrene hives and fed 'bee eake' or syrup.Journal ofApieultural Researeh, 43(1) :3-8, (2004).DOGAROGLU, M., Trkiye'de Y e t i t i r i l e n nemli A r Irk ve Tiplerinin ukurova BlgesiK o u l l a r n d a P e r f o r m a n s l a r n n K a r l a t r l m a s (Doktora Tezi). ukurova niversitesiZiraat Fakltesi, Zootekni Ana Bilim D a l , Adana, (1981).DOGAROGLU, M., zder, M. ve Polat, C., Trkiye'deki nemli Bal a r s (Apis mell!fera L.)Irk ve Ekotiplerinin Trakya K o u l l a r n d a P e r f o r m a n s l a r n n K a r l a t r l m a s . Trk Journal ofVeterinary and Animal Seienee,16, 403-414, (1992).DOGAROGLU, M. ve Evren, H. S., Trakya Blgesi'nde Langstroth ve Dadant-Blatt KovanTiplerinin Bal Verimi ve Koloni G e l i i m i zerine Etkileri. T e k i r d a niversitesi, T e k i r d a Ziraat Fakltesi Dergisi, 2, (1) 91-97, (1993).


36/39

27

DLGER, C., Kafkas, Orta Anadolu ve Erzurum Bal a r s (Apis mellifera L.) GenotiplerininErzurum K o u l l a r n d a k i P e r f o r n a n s l a r n n Belirlenmesi ve Morfolojik zellikleri (DoktoraTezi). Atatrk niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Zootekni Ana Bilim D a l , Erzurum,(1997).

F R A T L I , ., Budak, M. E., Trkiye'de e i t l i Kurumlarda Y e t i t i r i l e n Ana A r l a r l e O l u t u r u l a n Bal a r s (Apis mellifera L.) Kolonilerinin Fizyolojik, Morfolojik ve D a v r a n F a r k l l k l a r n n A r a t r l m a s . T B T A K VHAG-795 Nolu Proje (Kesin Raporu), Ankara,(1992).

GEN, F., Erzurum a r t l a r n d a A r Kolonilerindeki Varroa B u l a k l k Dzeyinin K l a t n a y a ; Y e n l e m e , Mer'a ve Ana A r k A r l n n Koloni P e r f o r n a n s n a Etkileri (Doktora Tezi).Atatrk niversitesi Fen Bilimleri E n s t t s , Zootekni Anabilim D a l , Erzurum, (1990).GEN, F., Bal a r s (Apis mellifera L.) Kolonilerinde F a r k l Y a t a Ana A r K u l l a n m n n Koloni P e r f o r n a n s n a Etkileri. D o u Anadolu Blgesi L A r c 1 k S e n i n e r i , Erzurum, (1992),pp: 76-95.GEN, F. and Aksoy, A., Some of the Correlations Between the Colony Development andHoney Production on the Honeybee (Apis melljfera L.) C o l o n e s . Apiacta, 28 (2) 2, 33-41,(1993).GEN, F. ve K a f t a n o l u , O., Erzurum K o u l l a r n d a Bal a r s (Apis mellifera L.) KolonilerdeEn Uygun K l a t m a Y n t e m i n n S a p t a n m a s . T B T A K VHAG-868 Nolu Proje (KesinRaporu), (1993).GEN, F., Bal a r s (Apis mellifera L.) Kolonilerinde Koloni G e l i i n i ile Bal V e r i m A r a s n d a k i B a z Korelasyonlar. Trk Journal of Veterinary and Animal Science, 18, (1) 33-38, (1994a).GEN, F., F a r k l Tip Petek K u l l a n m m n Bal a r s (Apis mellifera L.) Kolonileri'ndeA r l k K a z a n c , Yavru Y e t i t i r m e ve Petek l e m e y e E t k i s . Atatrk niversitesi ZiraatFakltesi Dergisi, 25, (2) 210-222, (1994b).


37/39

28

GEN, F., Dlger, C., D o d o l o l u , A. ve Kutluca, S., Kafkas, Orta Anadolu ve Erzurum Bala r s (Apis mellifera L.) Genotiplerinin Erzurum K o u l l a r n d a k i Fizyolojik zelliklerininK a r l a t r l m a s . Trk Journal of Veterinary and Animal Science, 4, 645-650, (1999).GEN, F., D o d o l o l u , A., Kafkas ve Anadolu Bal a r s (Apis memlera L.) I r k a r ileK a r l k l MelezIerinin Morfolojik, Fizyolojik ve D a v r a n zellikleri. T B T A K VHAG-1331 Nolu Proje Kesin Raporu, Erzurum, (2000).GEN, F., D o d o l o l u , A.; A r c l n Temel E s a s l a r . Atatrk niversitesi Ziraat FakltesiDers K i t a p l a r No: 166, Atatrk niversitesi Ziraat Fakltesi Ofset Tesisi, Erzurum, (2003),Pp:93.GENER, H. V., Orta Anadolu Bal A r s (Apis mellifera L.) Ekotiplerinin ve B u n l a r n e i t l i MelezIerinin Y a p s a l ve D a v r a n s a l zellikleri zerinde bir A r a t r n a (Doktora Tezi).Ankara niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Zootekni Ana Bilim D a l , Ankara, (1996).GLER, A., Trkiye'deki nemli Bal a r s (Apis mellifera L.) Irk ve Ekotiplerinin Morfolojikzellikleri ve P e r f o r n a n s l a r n n B e l i r l e n m e s zerinde A r a t r n a l a r (Doktora Tezi).ukurova niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Zootekni Anabilim D a l , Adana, (1995).KAFTANOGLU, O., Kumova, U. ve Bek, Y., GAP Blgesi'nde e i t l i Bal a r s (Apismellifera L.) I r k a r n n P e r f o r n a n s l a r n n S a p t a n m a s ve Blgedeki Mevcut A r I r k l a r n n s l a h O l a n a k l a r . ukurova niversitesi Ziraat Fakltesi GAP Y a y n l a r No: 74 (ProjeRaporu), Adana, (1993).NAUMANN, K. And Laflamme, P. H., Honeybee Queen Mandibular Pheromone does notIncrease Rate of Sugar Syrup and Polen Supplement Uptake. Am. Bee J., 133 (ll): 797-798,(1993).NELSON, D. L. and Gary, N. E., Honey Productivity of Honeybee Colonies in Relation toBody Weight, Altractiveness and Fecundity of the Queens. J. Apic. Res., 22 (4) 209-213,(1983).


38/39

29

PEKEL, E. ve D o a r o l u , M., A r c l k t a Verim Deneme a l m a l a r . Trkiye 1. A r c l k Kongresi Bildirileri, TOKB T e . Des. Gn. Md., Y a y n No: Genel 154, TEDGEM 14, Ankara,(1987) pp: 65-70.SZABO, T. 1., Effect of Weather Factors on Honeybee Flight Activity and Colony WeightGain. J. Apic. Res., 19 (3) 164-171, (1980).SZABO, T. 1., Effeet of Various Combs on the Development and Weight Gain of HoneybeeColonies. J. Apic. Res., 22 (1) 45-48, (1983).

STEVENS, C., Bees are What You Fed Them. Austrlaisan Beekeeper, (1998) 100 (5) 188-189 [En, Bj] Condamine Apiaries, Warwiek, Qld, Australia, Apie. Abst., 50 (2) 1999, 143,(1998). A B A N O G L U , M., A r Ailelerinin K a H a z r l a n m a s , Teknik Tavukuluk Dergisi, 29:2-3,(1990).TUTKUN, Polen l a v e Maddeleri ve Polen Yerine Geen Maddeler. Teknik A n e l k Dergisi, 28:24-25, (1990).TUTKUN, Kolonide l k b a h a r B a k m . Teknik A n e l k Dergisi, 43:12-15, (1994).WALtUR, Rahman; Chaudhry, M. 1., Management, Studies to Overeome Adversities In BeeCulture. Pakistan Journal of Forestry (1991) 41 (3) 130-134 [En, 6 ref.] Pakistan ForestInstitue, Peshawar, Pakistan. Apic. Abst., 45 (4) 1994, (1991).WILLE, R, Imdorf, A. and K l e h e n m a n , V., The Ryhthym of Brood Production and of theC o l l e c t o n ofPollen Protein. Schweizerische Bienen, Apic. Abst., 1232/85, (1984).WOYKE, J., Correlations and Interactions Between Population, Length of Worker-Life andHoney Produetion by Honey Bees in a Temperate Region. J. Apie. Res., 23 (3) 148-156,(1984).YILDIZ, N. ve Birean, R, A r a t r n a ve Deneme M e t o d l a r (II. B a s k ) . Atatrk niversitesiY a y n No: 697, Ziraat Fakltesi No: 305, Ders K i t a p l a r Serisi No: 57, Atatrk niversitesiZiraat Fakltesi Ofset Tesisleri, Erzurum, (1994). Pp: 266.YILMAZ, B., B a l a n l a r n n l k b a h a r B a k m ve Beslenmeleri, Teknik A r c I k , 27:10-12,(1990).


39/39

30

PROJE ZET B L G ORMUProje No: VHAG/1973Projenin A d : D e i i k Ek Yemlerne P r o g r a m Uygulanan Bal a r s (Apis Mellifera L.)Kolonilerinde B a z Fizyolojik zelliklerin n c e l e n m e s i Proje Yrtcs ve Y a r d m c A r a t r c l a r : Yrd. Do. Dr Ahmet DODOLOGLUDo. Dr. Muhlis M A C T Prof. Dr. Ferat GEN

Projenin Y r t l d K u r u l u ve Adresi: Atatrk niversitesiZiraat Fakltesi i ERZURUM.Destekleyen K u r u l u ( l a r n ) A d ve Adresi: -TBITAK i Ankara-Ziraat Fakltesi D e k a n l i Erzurum.

Projenin B a l a n g ve B i t i tarihleri: I - u b a t 2003- I - A u s t o s 2004z (Abstract):A r a t r m a d a , e i t l i faktrler b a k m n d a n gleri e i t l e n m i b a l a r s kolonilerine ilkbahar dnemindemera k o u l l a r n a ilave olarak ek yemlerne p r o g r a m l a r uygulanmak suretiyle kolonilerin b a z fizyolojik zelliklerinde meydana gelecek d e i i k l i k l e r i n c e l e n m i t i r . Gl, G2, Gj , G", Gs ve Kg r u p l a r n d a ortalama nektar a k m dnemindeki a r l k k a z a n l a r s r a s y l a 39.S03.83, 29.202.93,27.001.61, 19.801.71, 27.202.23 ve 23.80 1.87 kg/kolon i olarak b u l u n m u ve ortalama balverimleri a y n s r a y l a 22.1O3.3S, 16.00 1.73, 14.10O.83, L1.30O.9S, 14.001.26ve 12.90O.78kg/koloni olarak b e l i r l e n m i t i r .

Anahtar Kelimeler: B a l a r s , Ek yemlerne, fizyolojik zellikler ve k o l o n p e r f o r m a n s Projeden Kaynaklanan Y a y n l a r : Proje k a p s a m n d a herhangi bir y a y n y a p l m a m t r . Bilim D a l : Hayvan Y e t i t i r m e ve I s l a h Doentlik B. D a l Kodu: 1203

Documents

Değişik Yemleme Programı Uygulanan Balarısı (Apis mellifera L.) Kolonilerinde Bazı Fizyolojik Özelliklerin İncelenmesi