Demir Kücükaydin_Dünyanin Halleri Üzerine Denemeler

8/14/2019 Demir Kckaydin_Dnyanin Halleri zerine Denemeler

1/217

1

GGGGGGGGeeeeeeeelllllllleeeeeeeecccccccceeeeeeeeiiiiiiii GGGGGGGGeeeeeeeemmmmmmmmiiiiiiiitttttttteeeeeeeennnnnnnnGGGGGGGGeeeeeeeemmmmmmmmiiiiiiiiiiiiiiii GGGGGGGGeeeeeeeelllllllleeeeeeeecccccccceeeeeeeekkkkkkkktttttttteeeeeeeennnnnnnn

KKKKKKKKuuuuuuuurrrrrrrrttttttttaaaaaaaarrrrrrrrmmmmmmmmaaaaaaaakkkkkkkk

DDDDDDDDnnnnnnnnyyyyyyyyaaaaaaaannnnnnnnnnnnnnnn HHHHHHHHaaaaaaaalllllllllllllllleeeeeeeerrrrrrrriiiiiiii zzzzzzzzeeeeeeeerrrrrrrriiiiiiiinnnnnnnneeeeeeee

DDDDDDDDeeeeeeeennnnnnnneeeeeeeemmmmmmmmeeeeeeeelllllllleeeeeeeerrrrrrrr

DDDDDDDDeeeeeeeemmmmmmmmiiiiiiiirrrrrrrrKKKKKKKKkkkkkkkkaaaaaaaayyyyyyyyddddddddnnnnnnnn


2/217

2

Gelecei Gemiten Gemii Gelecekten Kurtarmak

(Dnyann Halleri zerine Denemeler)

indekiler

Hayat Hzl Gideni Cezalandracaktr ........................................................................................4

Politik Olan zeldir ................................................................................................................... 7

Gelecei ve Gemii Kurtarmak .............................................................................................. 11

1 Mays'n Douu, Bugn ve Gelecei zerine Dnceler ................................................ 25

Trk Nedir? .............................................................................................................................. 32

Hayat ve lm ......................................................................................................................... 35

1 Mays Dnceleri.................................................................................................................39

Tarallk................................................................................................................................... 45

Requiem ve 11 Eyll ................................................................................................................47

Kyafet Kavgasnn lk Anlam ................................................................................................ 49

Umutsuzluk lkesi .................................................................................................................... 56

Eurovizyon, Modernleme ve Demokratikleme ..................................................................... 59

Bonapartizm ............................................................................................................................. 62

Sfrn Deeri............................................................................................................................ 66

Minima Politika........................................................................................................................ 68

Almanlarn En yisi Olarak Marks Veya Yenilgide Zaferi Kutlamak.................................. 78

Fizikte Bunalm: Karanlk Madde ve Karanlk Enerji ............................................................. 88

Dou Toplumlar ve topya .................................................................................................... 93


3/217

3

Sama Dnya............................................................................................................................ 99

Polemik Yapmak Ya da Unutulmu Bir Politik Kltrn zlerinin Ardnda......................... 101

Chenin Che Olmadan nceki Yolculuklar .......................................................................... 107

Doa ve Toplum..................................................................................................................... 1121905 zel Grelilik ve Srekli Devrim .............................................................................. 115

Kurban Bayramnn Ekonomi Politii.................................................................................... 118

Pardus Ulusalletim Sistemi.......................................................................................... 126

Ku Gribi (Tavuk Vebas), Globalleme, Kapitalizm ve Ulusal Devletler............................ 133

Mal Varlklar, zel Hayat, Devlet Srlar, Ticari Srlar........................................................148

Yaradl Teorisi, Tanr ve Ulusuluk ....................................................................................157

Jakobenizm Nedir? Osmanlda Kim Jakobendi? Bugn Kimdir? ........................................161

Da Vinci ifresinin ifresi .................................................................................................... 169

Dnyann Temel Sorunu: Uluslar ..........................................................................................174

Dnya Kupasnn Dndrdkleri ......................................................................................189

Futbol ampiyonas, Alman Politikas ve Sol....................................................................... 197

Spor ve Futbol zerine Deinmeler....................................................................................... 206


4/217

4

Hayat Hzl Gideni Cezalandracaktr

nsann hi bir zaman bugnk kadar ok zaman olmad ama hi bir zaman da bugnk kadar

zaman sknts ekmedi. Geen yzylda i saatleri haftada 80 saati buluyordu; bugn biroklkede 48 saat yasalam durumda, hatta birok ileri lkede 40 veya 35 saatlik i haftalar

giderek kural oluyor. Buna ramen gnmzn insannn en byk problemlerinden biri

srekli zaman ktl ekmek; modern toplumda herkes zamann ok sratli akp gittiinden

ikayeti.

Yeryzndeki insan saysndan daha fazla retilmi tek sofistike tketim arac belki de saat.

Modern ehirlerde hemen hi bir byk alan, istasyon, salon yoktur ki orada bir kocaman saat

bulunmasn. Zaman kontrol altna almak iin yatrlm bu muazzam emee ramen insann

zamana klelii giderek pekiiyor.

Bir toplumun refah dzeyinin ve gnlk yaamdaki ortalama hzn artmas insanlarn daha bol

zamana sahip olmalarna deil; bir zaman ktl iinde yaamalarna yol ayor. Modern

toplumun en byk sorunlarndan biri zamanszlk. Son yllarn en ilgin tarih ve sosyoloji

aratrmalarnn zellikle zaman kavram zerinde younlamalar; Dali'den M. Ende'ye kadar

bir ok sanatnn insann zamann klesi oluunu estetik imgelerle ele almalar bu problemin

yansmalardr.

Yeni bir yla giri, zaman zerinde dnmek iin bir frsat olamaz m?

***

Zaman fiziksel bir kavram olarak, Newton'un "dndaki herhangi bir nesneyle ilikisi

olmadan, doas gerei eitekilli ve kendi kendine akan mutlak, gerek ve matematiksel"

Zaman'ndan Einstein'n deiken ve ancak uzay ve madde ile birlikte var olabilen relatif

zamanna doru bir evrim geirir. Fiziksel zamann, sadece kavrannn deil ama bizzat

kendisinin de bir tarihi vardr ve bugnk bilgi seviyesine gre zamann tarihinin popler bir

zeti Stephan Hawking'in "Zamann Ksa Tarihi"nde bulunabilir.

nsann Zaman duygusu, kklerini her ne kadar Termodinamiin kinci Yasas'ndan

("Entropi") alsa da, insann zaman kavraynn ve bilincinin bir de sosyolojik boyutu vardr

ve sosyolojik bir olgu olarak zaman bilincinin ve kavramnn tarihi fiziksel zamanntarihinden hi de daha az heyecan verici deildir.

***

Douu ve yaygnlamas topu topu bir ka yz yllk bir gemii olan burjuva uygarlnn

zaman kavray dorusal("Linear") bir niteliktedir. Herkes ilkokuldaki dershanelerin

duvarlarndaki bir ucu uzak bilinmeyen gemiten gelen, dier ucu bilinmeyen gelecee giden

bir dorudan oluan doa ya da toplum tarihi emalarn hatrlayabilir. Bilim kurgu film ve

romanlarnn en ok sevilen konularndan biri olan zaman iinde ileri veya geri gidiler yine

zamann dorusal bir yaps olduu varsaymna dayanr.


5/217

5

Kapitalizm ncesi uygarlklarda retim her eyden nce bir tarm retimiydi ve bu nedenle

doann ritmine balyd. Msr'daki Nil taknlar; Gne'in, Ay'n hareketleri; Mevsimler;

hatta insanlarn hayatlar srekli tekrarlar deil miydi? Bu nedenle modern kapitalizmin

douuna kadar insanln zaman kavray aslnda dorusal deil, dairesel ya da helezonikti.

Modern kapitalizmin douu ile birlikte, retim doann ritminden kurtulduka ve art deerinkayna igc olduka ve emek sreci ancak zamanla llebilir bir sre olarak ortaya

ktka; bu "grnmez, elle tutulmazey"i, Zaman', lmek ve birimlere ayrmak ihtiyac

dodu. Doal Zaman'dan Mekanik Zaman'a geildi. Dairesel zaman fikrinin yerini dairesel

arklarla llen ve birimlere ayrlan ama dorusal zaman fikri ald. Denebilir ki, insann

hayatnda dairelerin (tekerlek, ark vs.) nemi arttka zamann dairesel kavrannn yerini

dorusal kavran almtr.

Kapitalizm ncesinde her uygarln kendine gre bir tarihi ve zaman vard. Modern

kapitalizmin dnya ticaretine egemen olmasyla birlikte Dnya Zaman fikri (1884) dodu ve

kapitalizmin anavatan ngiltere'deki Greenwich rasathanesine gre btn dnya bir tek

zaman birimine baland (1911) ve zaman dnya lsnde standardize edildi.

***

Olabildiince az zamanda uzun yol; olabildiince az zamanda daha ok enformasyon; daha

ok retim. nsanolu hi bu kadar hzl deildi, ama hi bu kadar zamanszlk da ekmedi.

Denizin ortasnda susuzluktan lrcesine bir enformasyon denizi iinde

enformasyonsuzluktan bouluyoruz. Kapitalizmin bayranda tek slogan var: "Daha Hzl!"

Kapitalizmle ilk karlaan insanlar modern burjuva uygarlnn bu srati ve dakiklemesinin

insan doasna aykr niteliini seziyorlard. Henz artizanln gl izlerini tayan Paris

kmnarlar belki bu yzden; burjuva devleti gibi saatleri de paralamlard.

Ama sosyalist harekette bu gzel gelenekler unutuldu. Sosyalistler burjuva zaman modeli ve

idealinin en ateli savunucular oldular. Sratte burjuvaziyle yara girdiler. ngiltere ya da

Amerikan tekniine; yani o srate, yani o zamanszla; zaman kleliine ulamak tek hedef

oldu.

Bizler artk insanlara daha byk sratler ve daha ok enformasyonlar; dolaysyla daha az

zaman deil; daha ok zaman; yani daha yava, daha ritmi dk bir hayat ve retim; daha

deerli ve zgrce seilmi enformasyonlar vaadetmeliyiz.

Dorusal, programlanm, neredeyse sonsuz kklere blnm burjuva uygarlnn

mekanik zamanna kar; insan doasna ve doann ritmine daha uygun; deien, byk

birimli ve yumuak bir zaman ezilenlerin bayraklarna yazmas gerekiyor.

Bu gibi sorunlar gndemine almayan, tartmayan ve programna koymayan bir geri lke

devriminin; ne uluslararas kapitalizm karsnda dayanabilme ne de ona kar bir zafer

kazanabilme; yani ne insanln ounluunu ne de zengin ve ileri lkelerin ezilenlerini

etkileme, yanna alma ans yoktur.

***


6/217

6

Kemalizm Bat uygarln Zaman kltryle de rnek almt. Miladi takvimden, alafranga

saate ve radyo saat ayarna kadar insanlarn gnlk hayatn belirleyen; kapitalist retime

uygun kltrel koullar oluturan tedbirler alnd.

Biz sosyalistler Kemalizmi hi bir zaman bu ynyle eletirmedik. Hatta eletirimiz onun bu

kltrel koullar yeterince baaramamas ynnde younlat.

Trk solu sadece burjuva zaman kltrn idealize etmek ve bayrana yazmak hatasn

ilemedi; kk burjuva ve kapitalizm ncesi ilikiler ortam nedeniyle, rgtlerin

almasnn byk bir blmn, normal olarak kapitalizmin kendiliinden gerekletirdii,

modern toplumun kltrn ye ve taraftarlarna benimsetmeye harcad. rnein randevulara

zamannda gelmeyi, yani modern zaman kltrn retmek rgtlerin daima nemli bir

sorunu olmutu. Brakalm sosyalist olmay, burjuva anlamda bile politik olmayan; znde

kltrel nitelikteki bu almalar politik almann z ve kendisinin yerini bile ald. Bu

nedenle sosyalistlerin faaliyetlerinin ok byk bir blmn, Trkiye'nin geri kapitalizminin

bir trl yeterince beceremedii, modern topluma uygun kltrel niteliklerle donatlm insan

yetitirme almas ald. Bir bakma Tarih sosyalistleri Trk kapitalizmini glendirmek iin

kulland. Bu anlamda Trk sosyalistleri sadece Burjuva Uygarln ve Kemalizmi

eletirmemekle kalmadlar; nesnel olarak Kemalizmin hedeflerine ulamasna hizmet eden,

hem de Kemalizme ramen hizmet eden, kltrel deiimin aralar oldular.

***

Ezilenler elbette ezenlere kar savalarnda, savan kendisinin dikte ettirdii kurallara uymak

zorundalar. rnein elbet dakik olmak zorundalar. Ama bunun insann doasna aykr

olduunu bir an bile akldan karmadan.

Pratik almada elbet: "Hayat ge kalan cezalandrr" ya da "Ge gelmenin faziletlerinden

yararlanamayanlar, ge kalmann reziletleri iinde bunalrlar" ilkeleri geerliliini

koruyacaktr. Ama tarihsel ve programatik dzeyde; burjuvazinin bayranda "daha hzl"

yazdna gre, bizim de bayramza unu yazmamz gerekiyor: "Hayat hzl gideni

cezalandracaktr!"

Ve de cezalandryor: Zamanszlkla.


7/217

7

Politik Olan zeldir

Kadn hareketinin ezilenlerin kavgasna yapt en byk katk, onun "zel olan politiktir"parolasnda zetlenebilir. Bu parola sadece kadnlarn ezilen bir cins olarak mcadelesini bir

politik mcadeleye dntrmenin olanaklarn sunmak ve dntrmekle kalmaz, ama ayn

zamanda kapitalizme kar radikal bir reddiye olarak, kadnlarn mcadelesini dier

ezilenlerin mcadelesiyle balamann olanaklarn yaratr. nk kapitalizm, aslnda hi bir

ekilde birbirinden ayrlmayan insan hayatnn eitli ynlerini, zel hayat, i hayat, politik

hayat, kltrel hayat gibi, birbirine kar su geirmez blmlere ve gettolara ayrr. Bu

"hayat"larn her biri iin, her biri dieriyle elien ayr ahlaklar ve normlar yaratr. Bylece

bir fotorafnn hi bir insani kayg duymadan bir felaketi "profosyonelce" ekmesi; "zel

hayat"nda ocuklar seven bir politikac veya askerin, "politika" ya da "i hayat"nda binlerce

ocuu ldrecek kararlara imza ya da ocuklarn bana bomba atabilmesi, ve btn bunlar

tam bir vicdan rahatlyla yapabilmesi bu ayrmn zihinlerdeki gizli, allm egemenliiyle

mmkndr.

ya da politika hayatnn normlar, "zel" hayatn normlarndan ayrlm, ve ona tamamen zt

normlar koyulmutur. ya da politika hayatnda sevginin duygunun yeri yoktur rnein.

Orada "akln" kurallar geerlidir. Akl ise eni sonu kar ya da zaferi salamann aracdr.

Bylece insani her ey sermayenin zaferine kurban edilir. Bu ayrm insanlar srekli deien

kimlikler ve roller iinde bir yaam srdrmeye zorlar. Kapitalizme aslnda her bireyizofrenik bir vakadr. En "baarl" politikaclarn, sanatlarn, savalarn ardnda, zavall,

tkenmi, kendisine bile saygsn yitirmi insan posalar yatar. Bu izofrenik duruma kar

durabilmenin bir yolu, tm dier alanlar yok edip ya da onlar tek baarl olan alann

kurallarna tabi klp hayat lletirmektir. Ya da, bu blmlenmeye kar kmaktr. Ama

kar ktnz an, toplumun kurallarn anlamayan, tanmayan bir ruh hastas muamelesiyle

akl hastahanesine tklrsnz ya da en iyisinden amatr grlrsnz. Profosyonellik, bir ii

ya da meslei iyi bilmek anlamndan km, her alann kurallarn bilen, birinin normlarn

deirinin alanna sokmayan anlamn kazanmtr. Yaral bir insan gren bir foto muhabiri,

orada fotoraf ekmeyi deil de, o yaral insana yardm etmeyi dnyorsa, henz biramatrdr. Geici olarak hogrlebilir belki ama biraz ileri giderse, geri zekal ya da

uyumsuz damgas yiyip akl hastahanesine tklabilir.

Kapitalizmle yzyze gelen henz kapitalist olmam toplumlardan gelen insanlarn modern

burjuva uygarlnda anlamakta en ok zorlandklar ve en ok uyum zorluu ektikleri konu

bu hayatn ve alanlarn paralanml ve birbirinden soyutlanmldr. Modern sanatn en

nemli eserleri bu blnmln yolat durumlar anlatr.

te kadn hareketi "zel olan politiktir" parolasyla, zihinlere egemenlik kurarak sermayenin

dzenine en byk destei salayan bu ideoloji, en zayf yerinden su almaya balar. Bu

ayrmn kendisi tartma konusu olur.


8/217

8

Ne var ki, u ihtiyar diyalektie gre, herey kendi zttna dner. En ifal ilalar, yerinde ve

dozunda kullanlmazsa, en ldrc zehir olurlar. Bunun tersi de dorudur. "zel olan

politiktir" parolas da, tarihsel bir program ve radikal bir eletiri olarak yzde yz doru olan

bu parola, eer yerinde ve zamannda kullanlmazsa, bir zamanlar vlger marksistlerin "temel

neden ekonomiktir" dedikleri gibi, her duruma uygun her kapy aan sihirli bir anahtar halinegetirilirse, kendi zttna dner ve aslnda "zel" olan gizlemenin bir arac haline dnr.

Bu durum en ok kk politiklemi gruplarda ve evrelerde grlr. Her zgl atma,

ayrlk, eliki byle tarihsel sosyolojik kavramlarn ardna gizlenerek aklanmay allrsa,

aslnda baskya kar km bu parola bir bask arac haline dnr.

Kk gruplarn alannda, insanlar aras ilikileri belirleyen, tarihsel ya da sosyolojik yasalar

deildir, ya da yle diyelim, tarihsel ya da sosyolojik yasalara gre belirlenmi kk

gruplara ilikin yasalardr. Bir toplumdaki deiimleri, belirli snflarn eilimlerini, belki

retici glerdeki, teknikteki ya da iktisadi ilikilerdeki bir deiimle aklayabilirsiniz ama

orada tabiri caiz ise, iktisadi, teknik, snf kuvvetleri geerlidir. Ama kk gruplardaki

insanlar aras ilikiler alannda, cinsel eilimler, en bast dorudan maddi ya da manevi

karlar, kltrel ya da duygusal yaknlklar veya ztlklar ok daha belirleyicidir.

Bu farkllk belki modern fizikten bir benzetmeyle daha iyi aklanabilir. Modern fizik

teorilerine gre evrende drt temel kuvvet bulunmaktadr: ekim kuvveti, manyetik kuvvet,

gl ve zayf kuvvetler. Ayn ykl paracklar birbirini iterler. Ancak atomun ekirdeinde,

protonlar pozitif ykl olduklar halde bir arada bulunurlar. Atom-alt alanda, artk baka

kuvvetler geerlidir. Atom-altnda rnein gravitasyon (ekim) kuvvetinin esamesi okunmaz.

Etkisi rahatlkla sfr kabul edilebilir. Ama evrenin kaderi, galaksilerin, yldzlarn,gezegenlerin oluumlar ve hareketleri sz konusu olduunda, orada son sz gravitasyon

syler.

Toplumda da byledir, teknikteki gelimeler, bunun yolat toplumsal ilikiler son

durumada tarihsel gidii belirler. Gravitasyon gibidir onlar. Tarihsel srecin kaderini onlar

belirler. Ama kk gruplar alanna girince, tpk atom alt dnyada ya da ekirdek fiziinde

olduu gibi, orada baka kuvvetlerin egemenlii vardr. rnein orada snfsal karlar veya

eilimler deil de rnegin cinsel sempatiler ya da eilimler ok daha belirleyici olur. ktisadi

ilikiler deil de, kiilerin en imi maddi kar beklentileri ok daha belirleyici olur.

Davranlar belki idelolojiden ok modern toplumdaki yalnzlk korkusu belirler. rnekleroaltlabilir.

Bu noktaya niye geldik. Politik mcadelenin bir problemini aabilmek iin. Kitlesel partilerde

ya da rgtlerde, o rgtlerin davranlarn ya da sorunlarn, deiimlerini, sosyolojik,

gravitasyon kuvveti benzeri deimeler belirler. rnein bir sosyalist partini reformistlemesi,

pekala, o partinin dayand snfn ya da tabakalarn toplumsal konum ve karlarndaki,

dolaysyla iktisadi ilikilerdeki ve teknikteki deimelerle aklanabilir. Binlerce yenin

setii delegelerin kongrelerde aldklar kararlar bu tr gler belirler.

Ama kk bir grubun ya da evrenin kararlarnda, sempatilerin, antipatilerin, kkhesaplarn ylesine byk bir yeri ve arl vardr ki, o kararlar bir tarihsel, toplumsal


9/217

9

eilimle aklanamaz. Kk bir toplulukta, birka kiinin tavrnn ou kez byk bir arl

olur. O tavrlar ise, tarihsel ya da sosyolojik llerle bakldnda rastlantsal denilecek

durumlar tarafndan belirlenir.

Hele byle kk gruplarn, byk tarihsel deneyleri yaamadan, kadn ya da ii hareketinin

yeterince ie sindirilememi, kulaktan dolma ya da yzeysel bilgileriyle, ve de bir gericilikdneminin tecrit ortamnda varolduklarn dnn, ortaya tam anlamyla bir sama durum

kar. Kahramanlar, byk sosyal hareketlerin vokableriyle (ya da " sylemiyle" diyelim)

konuur.

Fransz devriminin nderleri eski Yunan ve Roma yurttalarnn dilini kullanyorlard. 48

devrimcileri 89'un. Marks buna bakarak, birincisinde trajedi, ikincisinde, (taklidinde anlala)

komedi olur diyordu. Ama kk gruplarda byk sosyal hareketlerin diliyle konumak,

ortaya komedi bile deil, sama izofrenik bir durum karr.

Fikir ayrlklar: snfsal ihanet; tartmada biraz yksek sesle konumak "seksizm" vs. vs.olarak tanmlanr. in ilginci, ezilenlerin ou kez kendi ezilmiliklerini, bu ezilmilie kar

mcadeleye sempati duyan ezen gruplardan bireyler zerinde bir egemenlik ve bask arac

olarak kullanmas gibi olgular nedeniyle, toplumsal bir ezilmilik durumu, kiisel ya da kk

grup ilikileri alannda, diyalektik olarak tam zttna dner, ve bir bask durumuna dnr.

Sosyolojik olarak ezilen bir cins, "snf", "rk" ya da milliyetlerden kiiler, kk gruplarda

pekala bu konumundan dolay ezen ve egemen duruma geebilirler o kk grubun ilikileri

balamnda. Baskya kar tarihsel mcadelenin parolalar, kk gruplar iinde birden

basknn ideolojik aralar haline dnrler. rnein "zel olan politiktir" parolas, son

derece "zel" bir kar veya konumu korumann ve glendirmenin; onu politik gibigstererek, gerek kar gizlemenin bir arac haline dnebilir ve dnr de. Aslnda kk

gruplarn tarihsel kaderini bu tr sorunlar belirler. Canl ve ykselen bir harekete

dayanmayan, gcn ondan almayan her trl kk politik gruplama ya da gruplamay

koruma abas, kk gruplarn davranlarna yn veren kuvvetlerin basks altnda kalmaya

mahkumdur. Ve bu nedenle de, mthi enerji ve g tketen, moral bozukluu yaratan,

kemikleme ve buharlama eilimini bir arada tayan kk gruplamalara basit insani

ilikiler tesinde fazla bir deer vermemek gerekir. Hatta mmkn olduunca bu tr

ekillenmelerden uzak durmak yararldr.

Politik kk gruplarda kadn hareketinin tarihsel parolas deil onun ztt dorudur. "Politikolan zeldir". En politik gibi grnen, ya da yle anlamlandrlan tartma, ayrlk ve

kararlarn ardnda, aslnda tamamen "apolitik", ama tamamen insani , "hatalar ve unutkalaklar

karmaas insan", "insanm, insana zg hi bir ey bana yabanc deildir" anlamnda insani,

"akrebin sokmas ktlnden deil, tabiat icabdr" anlamnda insani zayflklar, eilimler,

beklentiler yatar. zel olan politik olarak grnr.

Ama bu grnm gereklii arptt, onun zn anlamay zorlatrd, hatta bir bask arac

olduu iin, ou kez aslnda gerici tarihsel bir ruh halinin, gerici bir "zeitgeist"n, sol bir

grubun iinde gizlenmesinin arac da olur. Ve orada daire kapanp bir st dzeyde tarihsel


10/217

10

yasa hkmn yine gerekletirir. Politik biimde grnen zel aslnda politiktir. Fakat tam

da zt konumda.

Onun iin kk gruplar alannda, gerein zn daha iyi verdii iin, "Politik olan zeldir"

parolas, genel bir parola olarak, o kk grubun ilikileri iinde kullanlmamak artyla, o

ilikileri genel olarak tanmlamak iin, "zel olan politiktir" parolasndan ok daha devrimci,zeletirel, ayktrcdr.

Pazartesi, 3 Mart 1997


11/217

11

Gelecei ve Gemii Kurtarmak

Evreni saylar m ynetiyor yoksa? Bugnk modern bat uygarlnn benimsedii takvime

gre ikinci bin yln bitii, sanki ilahi bir sa duyunun nehirleri kentlerin ortasndan geirmesi

gibi, tam da bir tarihsel dnemin bitiine denk geliyor. nsanlk tarihinde ei benzeri olmam

bir krlma izgisi, bir fay, ayn zamanda, tarihin btn gz nne alndnda pek nemli

olmayan on yllk bir hata payyla, iddet ve acyla dolu yirminci yzyln ve ikinci bin yln

bitiiyle akyor.

Saylarn sihirli gcne inan, btn antik uygarlklarda grlr. Tek tanrl dinler ncesi

Mezopotamya, Msr, Anadolu, Akdeniz uygarlklar zincirinin son halkas eski Grekuygarlnda, Pisagorcular deil miydi evrenin hakiminin saylar olduuna inananlar. Btn

bu uygarlklarda, dierlerinin yan sra on ve katlarnn daima zel bir anlam olmad m?

Uzak Asya'ya giden ticaret yollarnn destan Bin Bir Gece Masallar'nn adnda, bin saysnn

bysne bir gnderme yok mudur?

Bu gelenek aslnda bir dou dini olan Hristiyanlk araclyla, Avrupa'nn geleneine de

gemedi mi? Avrupa Orta anda, dnya tarihi, Yaradl, Sel, brahim'in Dnemi, Davud'un

Dnemi, Babil Esareti, sa'nn Doumu gibi her biri bin yl tutan dnemlere ayrlmam

myd? Ve ilk bin yln sonunda, Avrupa Orta anda insanlar kyameti beklemiyorlar myd,ayn dnemde dou uygarlklar yeni ieklenmelerini yaarken ve rnein slam uygarl

kendi takvimine gre ilk yzyllarndayken.

kinci bin yln sonunda, gelecei kendisinden kurtarmann konu olduu, binin bysne

inanan gemiin hi mi izi yok bu yarmada. Ve o gemi, kendisinden kurtarlacak

gelecekten nce, nc bin yln kapsnda karmza kp, bizlere alayc bir glmsemeyle,

kendisinden kalamayacak bir aln yazs olduunu hatrlatmyor mu?

***

stelik, bin yl deiimiyle akan a deiimi, rakamlarn bysne inanan mistisizmelmden sonra yeniden bir dirili yaatan koullar besliyor.

Btn uygarlklar ve imparatorluklar, kendilerini ciddi olarak tehdit edebilen, bir maddi gce

dayanan muhalefetlerle, genliklerini solurken kar karya gelirler. Ve btn bu direnileri

ylesine iddetle bastrrlar ki, artk genlikleri bittiinde, yatalak olduklarnda, beyinleri

skleroza uradnda, ortada bu can ekimeye, bu srne son verebilecek, ona bir

merhamet at yapabilecek hi bir g kalmaz ortada. Silahl ve isyanc partilerin yerini bir

eylerin deiebilecei inancnn bittii noktada mistik tarikatlar alr. Mistisizm rmeye bir

tepki ve kiisel dzeyde bir direniin ifadesi olduu kadar, bir uygarln ry dneminin

de gstergesidir.


12/217

12

Spartakist ayaklanmasnda Roma henz genliini yayordu. Spartakistlerin yenilgisinden

sonra hi bir g Roma'y ylesine tehdit edemedi. Roma'nn kne, bir tr mistik direni

olan Hristiyanlk elik etti.

slam uygarlnda da farkl olmad. lk bir ka yz yl boyunca, bu uygarlk genliini

yaarken, ayn zamanda en gl halk ayaklanmalar, en gl kitlesel ihtilalci mezheplerortal kaplamt. Ama sonunda ylesine yenildiler ve ezildiler ki, memnuniyetsizliin

kendisini da vurabilecei tek yer mistik tarikatlar oldu. Bundan sonra slam alemini sufi,

mistik tarikatlar doldurdu

Eer dardan gelen "barbar" halklar olmasayd, yatalak uygarlklara lm vuruu vurabilecek

hi bir g kalmamt ortalkta.

Modern bat burjuva uygarl da pek farkl bir yol izlememi grnyor. Ona kar da en

ciddi deriniler ve tehditler, o tam da genliini yaarken grld. 1848 devrimleri, Paris

Komn, Ekim Devrimi, in, Yugoslavya, Kba, 1968. Btn bunlar ona genliini yaaddnemde bir tehdit olarak tarih sahnesine ktlar. Ama imdi, artk tam da stabilize olduu ve

genliini yitirdii dnemde, ona direnebilecek, ona bir tehdit oluturabilecek hi bir g yok

ortada. Mistisizm bir yeniden dou yayor. Bizzat mistisizmin bu yayl, bir a bitiinin

bir sonucu ve ifadesi deil mi?

Eski uygarlklar anda, dnyada uygarlklar henz btn yer yzn uygarlatrmamken,

o uygarlk alanlarnn dnda "barbar" halklar vard o uygarlklara son verebilecek, tarihin

Gordiyos dmlerini kesebilecek skender'ler, Cengiz'ler Attila'lar vard. Ama Coca Cola'nn

satlmad bir tek ky bakkalnn bile kalmad bugnk yer yznde, bu ryen bat

uygarlna son verebilecek hi bir g kalmam grlyor.

Ufo hikayeleri, artk dnyada kalmam, Gordiyos dmn zecek, uzayl "barbarlara" bir

davet deil mi? Ama artk "barbarlar" gelmeyecek. Ve bu uygarlk, yeni bir bin ylla birlikte

girdii bu ada, kendisine bir lm vuruu yapacak cellad arayacak, bulamayacak;

srnmeye ve rmeye devam edecek.

***

Bizzat bu yarma sorusu bile, bu uygarln kaderinin bir sezii, ondan kurtulmak iin bir

araytr. Gemi ve gelecek zerine bin yl bitiinin bu yarma konusu da, tpk mistisizm

gibi, bir a dnnn, yitirilmi bir genliin lanetli damgasn tayor.

Antik uygarlklarda, hele dorusal ve gemiten gelecee doru bir ok eklinde bir zaman

anlaynn egemen olmad ya da hi olmad gemite, gemi, erdemin, yiitliin, stn

ahlaki niteliklerin egemen olduu bir altn a, bir cennettir. Roma hep ilk dneminin

zlemiyle yaamad m? slam'da Ergin Halifeler Dnemi hep bir ideal olarak kalmad m?

Homeros destanlar, gemie ve gemiin kahramanlarna bir vg deil midir?

Antik uygarlklar, gemilerini yceltirken pek de haksz saylmazlar. O kahramanlk ve

Erdem dolu dnemler, onlarn henz uygarlamadklar, kandalk ilikilerinin egemen

olduu, snf blnmelerinin ve zengin fakir farknn uygarlktaki gibi uurumlarla


13/217

13

ayrlmad bir dneme denk der. Antik uygarlklarn gemii yceltilerinde ve imdiyi bir

rme olarak grmelerinde gereki ve drst bir yan vardr.

Gemiin zlemle anld antika uygarlklarn rme alarnda dahi, gemiten gelecei ve

imdiyi kurtarmak diye bir sorun dnlemezdi bile.

Modern burjuva uygarl, henz genliini soluduu dnemde, gemii bu erefli yerinden

alp, eski Greklerin analk hukukundan babalk hukukuna geerken, kadn tanrlar karanlklar

alemine itmesi, kt ve korkun olarak tasvir etmesi ve alt duruma geirmesi gibi, lanetliler

lkesine yollad.

Gemi bir enkazd, bir harabeydi; gelecek bir hazine. Gemi, karlm frsatlaryd

insanln; gelecek olanaklar. Gemi kendisinden kurtulmaya allan bir egemen, ezen;

gelecek, gemiin esaretinden bizler tarafndan kurtulmay bekleyen bir kurban. Gemi

cehennemdi, gelecek cennet. Gemi bir geceydi, gelecek gn. Gemi, yer altnn, ller

lkesinin tanrs Osiris'di , gelecek gnein ve n tanrs Ra. Gemi, masallarn kt kalplikraliesiydi, her sabah aynasna, benden gzeli var m diye soran ve kendinden gzeli yok

eden. Gelecek uyuyan gzel.

Modern burjuva uygarl da, gemii lanetlerken pek haksz saylmazd, eski uygarlklarn

gemii verken olduklar gibi. Modern uygarlk, ryen antik uygarlklarn humuslandrd

topraktan birdenbire kan bir mantar gibiydi. O in'den Atlas okyanusuna kadar bir eridi

kaplayan binlerce yllk uygarlklar zinciri artk tam bir rmeyi ifade ediyordu. Bu rme

iindeki eski uygarlklar, kendilerinin kahramanlk, yani uygarlk ncesi, uygarlk eii

dnemleri kadar olsun, bir ideal ve rnek sunmaktan uzakt modern kapitalist uygarla.

Teknik ve bilimdeki gelimeler ise tarihsel bir iyimserlii besliyordu.

Byle bir dnemde, gelecek gemiin veya imdinin kendisinden kurtarlaca bir ey olarak

tasavvur bile edilemez, byle bir soru akla gelemezdi.

Ancak, u "ksa yzyl"da, u "arlklar yzyl"nda (Hobsbawm) insanln yaadklar,

geen yzyln gelecee ilikin btn hayallerini gmd. O ok umut balanan teknik,

insanlk tarihinde ei grlmemi katliam ve aclarn da arac olabiliyordu. Atom yeryznde

canllarn bile var oluunu tehdit ediyordu. Doaya egemen olma onun dengesini bozuyor,

canl yaamn artlarn bile tehdit ediyordu. retimdeki onca arta, retkenlikteki mthi

ykselilere ramen, insanln byk blm, eskisinden de daha kt koullarda yayor,her gn gemitekinden daha fazla ocuk lyordu. Maddi refah bile, saland yerlerde

insanlara binlerce yl boyunca aranm mutluluklar vermekten uzakt. Yalnzlk, izolasyon,

zamanszlk, yabanclama, ilikilerin, bo zamanlarn metalamas, iddetin ykselii ok

daha almaz sorunlar olarak insann karsna dikiliyordu. Btn bunlar, Aydnlanma

dneminin iyimser bir gelecek beklentisine lm vuruu oldular.

Gemie anlamn veren gelecek hakkndaki beklentilerdir. Gelecek iin umutlar besleyen bir

a, gemiin alglann da deitirir. Gemi, btn olumsuzluklarna ramen, mutlu bir

gelecek iin geilmesi zorunlu bir aama, gelecein mutluluu iin bir kefaret, bir diyet, o


14/217

14

mutluluk lkesine giden zahmetli bir yol gibi grnr. Devrimler tarihin lokomotifleri olarak

grnrler.

Ama gelecek umut n yitirdiinde, bir mutluluk lkesi vaat etmez grndnde, gemi,

Tarih meleinin grdkleri, hayata dndrmek istedii ller, yeniden birletirmek istedii

krk paralar, gelecek ise bu melein bir frtna tarafndan srklendii yn olarak grlr.Ve gelecek sadece yeni ykntlar vaat eder. Devrimler, tarihin lokomotifleri deil, imdat

frenleri olarak grnrler. (W. Benjamin)

Bylece gelecek yitirildii iin gemi de yitirilmitir artk. Yeni bir aa ve bin yla insanlk

ne umut vadeden bir gelecek ne de zlem duyulabilecek bir gemi olmadan giriyor. Tam da

bu ruh hali, bin yl dnnn sorusunu belirliyor. Ancak gelecein ve gemiin yitirildii bir

an eiinde, gelecei ve gemii birbirinden kurtarmak akla gelebilir ve sorulabilir.

Ve o gelecek artk ylesine bir lanetle damgaldr ki, sahneye yalnzca kendisi kamamakta,

kendisine ynelecek iddeti ve laneti biraz olsun azaltabilmek, saptrabilmek iin, kardeigemiin irkinliinin ardna gizlenmektedir.

Bu balamda, gelecei ve gemii birbirinden kurtarmak sorusu, felsefi kabuklarndan ve

imgelerden soyulduunda, umut vadeden bir gelecek iin, gelecei yeniden kazanabilmek iin

ne yapmak gerekir sorusundan baka bir anlama gelmez. Bu anlamda, programatik ve politik

bir sorudur. Bizzat kendisi bir programdr.

***

Sadece gemi ve gelecei mi yitirdik? Birde o gemi ve gelecek arasnda, insan psikolojisi

ve alglamasna gre saniyelik bir dnemi kapsad sylenen incecik bir zar gibi bir deimdi var. ster bu psikolojik boyutuyla, ister eitli kriterlere gre tanmlanabilecek baka

tarihsel ve sosyolojik boyutlaryla bir de imdi var.

Bir zamanlar sadece imdi vard. Augustinius, sadece imdide yaadmz, ve bu imdinin,

"gemieylerinimdisi,imdikieylerinimdisi ve gelecekeylerinimdisi" gibi boyutlar

olduunu sylyordu.

Parisli isyanclar, ebedi olmasn istedikleri an iin saatlere kurun skyorlard. Bugn ise ne

saatleri ykmay ve onlara kurun skmay dnebilecek bir hayal gcmz, ne de yle durup

ebedi olmasn isteyeceimiz bir an var.Bir bakma gemi ve gelecek yok olmu ortal imdi ele geirmi durumda. Haberleri bir

sprinter gibi okuyan spiker, hava raporunu hzla geip giden bir bahar yamuru gibi anlatan

metoorolog, son liste ba paray, alaca mzikten daha hzl bir tempoyla tantan Disk

Jokey, gazetelerin balklar, geip giderken grlen reklam afileri, her ey, tarihsiz ve

geleceksizce bir an iin yayor ve yok oluyor, buhar olup uuyor. Tpk mrleri saniyenin

bile ok kk bir blm kadar sren radyoaktif reaksiyonlar sonucu ortaya kan tanecikler

gibi. Sanki gelecek ve gemi yok olmu durumda, her ey imdi iin var. Bir imdi

diktatrl hkm sryor.


15/217

15

Ama imdinin bu toplumsal egemenlii, kii ve alglay asndan, imdinin yitiriliinden

baka bir ey deil. Hayat hi bir zaman yaanmam, yaanmayacak, tadna varlmam

imdilerden oluuyor. Her imdi sadece bir sonraki randevu iin var. imdi gelecein bir

hizmetisi. Ama gelecekteki imdilerde daha tedeki bir gelecein imdileri. Btn imdi ve

gelecek, daha hzl, durmayalm deriz prensibine gre alan modern uygarlnmihrabnda kurban edilmi durumda.

Bu anlamda, gemii ve gelecei birbirinden kurtarmak, imdiyi yeniden kazanabilmek

demektir.

***

Ne gelecek, ne gemi ne de imdi kald. Her eyi yitirmi bulunuyoruz. Yitirdiklerimiz bu

kadarla kalsayd gene iyiydi. Umutsuz bir gelecein glgesinin vurduu bir tarih bile yok

artk elimizde, tarihin ykntlar bile alnyor.

Modern toplumun tanrs kar ise, dini ulustur. Tarihin grd en etkili, en kanl, en samaillzyon olan, yalan olan ulus ve ulusuluk, sadece ykntlardan oluan bir gemii bile

insanla ok gryor, onu gizlice alyor.

Uluslarn tarihi yoktur. Uluslar ve ulusuluk, tpk bir vampir gibi, olmayan tarihini yaratmak

iin, kendi varln srdrebilmek iin insanlk tarihinin kann emiyor, btn tarihi kendisi

gibi tarihsizletiriyor.

Btn uluslarda, imdinin tarihi o ulusal devletin ya da o devlete yol aan hareketin tarihiyle

balyor. Bylece bir yandan uluslar tarihsizliklerini rtk bir ekilde itiraf ederlerken, dier

yandan da geni anlamyla imdiyi de sadece bir ulusal ilkeye tabi klarak ve indirgeyerek,insanln elinden kapyor. Tarihin geri kalan ise, yine ulusal oluumlarn hazrlanlarnn

tarihi oluyor. Tarihi olmayan uluslar btn insanlk tarihini igal ediyorlar.

Btn uluslarn tarihi yalanlar zerine ina edilmitir. Tarih zerine yazlan her ey o

tarihsize, o soysuza bir tarih, bir soy salamaya hizmet etmektedir. Bu en ak biimde, u an

ina halindeki ulusun, Avrupa ulusunun tarihinin inasnda grlebilir. sa'dan, Eski Greklere,

Hal Seferlerinden otuz yl savalarna, hatta ikinci ve birinci dnya savalarnn

boazlamalarna kadar btn tarih, sanki Avrupa ulusunun oluumu yolunda geilmesi

zorunlu aamalarm gibi ele alnyor. Tarih, uluslarn ve ulusunun yamasna uruyor ve

onun unsurlar ulusal tarihlerin inalarnda kullanlyor. Artk gemi, sadece uluslarn veulusularn prizmasndan baknca vardr. Baka bir gemi yoktur, uluslar tarafndan

alnmtr.

Bu anlamda gelecei gemiten kurtarmak, gemii uluslarn ve ulusuluun elinden

kurtarmak demektir.

***

Fakat sadece gelecek hi bir umut vaat etmedii iin yitirmedik gelecei ve gemii; sadece

dayanlmaz srati, ticarilemesi ve yabanclamas yznden yitirmedik imdiyi; sadece


16/217

16

uluslar ve ulusuluk ald iin yitirmedik ykntlardan ibaret bile olsa tm insanln

gemiini; ama ayn zamanda, unuttuumuz iin de, unutturulduu iin de yitirdik.

Her hatrlama ayn zamanda baka bir eylerin unutulmas, unutulmaya terk edilmesidir; her

olayn ne karl, baka bir olayn arda itiliidir; her en ak gibi grnen tartma,

tartlmayana kar bir susu komplosudur.

Gerek Tarih henz yazlmam olandr. Varolan tarih ezilenlere kar bir susu komplosudur.

Tarih, galiplerin, stn gelenlerin veya daha batan stn olanlarn tarihidir. Ve bu tarihte

sadece irenlikler kalmaktadr. Uygarlklarn douuyla birlikte, tarihi sadece irenlikler ve

k kaplamaktadr. Kahramanlk dnemlerinin tarihi kadar olsun, rnek alnacak bir erdem

yoktur ortada. Bylece ezilenlere kar bu komplo yznden insanlk da tarihinde rnek

alacak hi bir ey gremez olmakta; eski uygarlklar kadar olsun, gemiiyle bark

olamamaktadr. Gemi ezenlerin ve galiplerin tarihi olarak onlar tarafndan yazld iin

onurunu da yitirdi. Zafer sarholuu iindeki modern bat uygarl, bu zaferini ebedi

klabilmek, baka olas bir dnyann ve hayalin btn anlarn hafzalardan silebilmek iin,

onun erdemli yann unutuyor ve unutturuyor.

Tarih sadece Konsantrasyon kamplar deildir ona kar direnenlerdir de. Sadece savalar

deildir; bar iin savaanlar, asker kaaklardr; sadece uzlaanlar, eyyam efendileri, teslim

olanlar deildir; uzlamayanlar, direnenlerdir. Sadece galiplerin zafer arabasna balad

ynlarn tarihi deildir, bir inanc srdren marjinal, kk gruplarn da tarihidir; sadece

kilisenin deil, Katarlarn da tarihidir; sadece engizitrler yoktur, engizitrlerin yakt atete

yanarak k verenler de vardr; sadece ryen Abbasi ve Emevi halifeleri yoktur, Nesimi'ler,

Hallac Mansur'lar da vardr.Tarihin btn dikkati ve enerjisi, gemi zerine btn bildiklerimiz hep birinciler zerine

odaklanmtr, dierleri unutulmaya ve unutturulmaya terk edilmitir. Ama onlar hep vardlar,

varlar ve var olacaklar. Nasl her eylere kadir tanr bir topal eytanla ba edemez, onu yok

edemez ise yle. O eytanlarn da bir tarihi var ve yazlmam gerek tarih, bizlerden alnan

gemi, o eytanlarn tarihidir.

Bu anlamda gelecei gemiten kurtarmak, o unutulan gemii hatrlamak, gemie erdemli

ve yiit yann geri vermek, kazandrmak demektir. Tarihle barmak demektir.

***

Bir an iin gelecei bir yana brakalm. Unutulmu ve alnm bir gemi ve yaamadmz

bir imdi var. Gelecei gemiten kurtarmak iin, unutulmuu hatrlamak, alnm geri

almak, yaanamayan yaayabilir olmak gerekiyor.

Unutulmuu hatrlamak, alnm geri almak, yaanmayan imdiyi yeniden kazanabilmek iin

ne yapmak gerekiyor? imdiyi tekrar kazanmaktan balanabilir. Niin ve nasl yitirildi imdi?

Nedir bylesine ne insan biyolojisinin ne de doann ritmini takmadan, saatlerden saniyelere,

saniyelerden nano saniyelere doru, mthi bir hzla hayat kyma eden. Zaman alan ve

bizleri zamanszla mahkum eden?


17/217

17

Eer bir metan deerini iinde younlam emek belirliyorsa, bunun tek ls de zaman

ise, ve denmemi emek miktar lsnde art deer ve kar artyorsa, ve ancak daha ok kar

ettike ayakta kalabiliyorsa sermaye; sermaye ancak daha hzla devir ettii takdirde, kar

oranlarnda bir ykseli salanabiliyorsa; makineler ancak, durmakszn ve en hzl tempoyla

altklar takdirde daha verimli oluyorlarsa, yani retim sisteminin mant, kiileriniradesinden ve isteinden bamsz olarak bunu gerektiriyorsa; bu nedenle bu modern bat

uygarl durmayalm deriz, daima daha hzl ve daima daha ok diye yazmsa; zaman ve

imdiyi yeniden kazanmak bu kara dayanan anarik retim, deiim ve tketim sistemini yok

etmeden mmkn olabilir mi? Ama bu sistemi yok etmek ise, kar yerine insanlarn

ihtiyalarn; daha ok ve daha hzl yerine; daha yava ve daha az yabanclam emekli

zaman diyen; kar deil insan merkeze koyan bir sistem kurmak; dokunulmaz kutsal,

bugnk bat uygarlnn temelini oluturan zel mlkiyete dokunmadan olabilir mi?

imdiyi, yeniden kazanmak, sadece srat boyutuyla bile, bat uygarlnn temelini oluturan

modern sermayenin temellerini dinamitlemek demektir. imdiyi kazanmak biimindeki bumasum istek, bu son derece insani arzu, bugnk sistemin duvarlarna arpmak zorundadr.

Ya o hzla geen zamann, yaanmayan imdinin ieriine gelince; her eyin metalamas yol

amyor mu insan ilikilerindeki metalamaya, souklua ve yalnzla; sadece retken

igc, art deer reten bir i gc nemli olduu iin deil mi, ocuklarn okul ve kre

gettolarnda ocukluklarn yaamadan, eski in'de kadnlarn ayaklarnn daha kk yata

kalba vurulmalar gibi, sermayenin ve pazarn isteine ve ihtiyalarna uygun formlara

sokulmalar. Ve ayn nedenle kapatlmyor mu, artk art deer retemeyecek olanlar yallar

evi denen gettolara. Srf daha yksek kar oranlar deil mi, bylesine akl almaz sratle

gerekleen teknik deiikliklerin nedeni. Ve o teknik deiiklikler, sadece henz fiziksel birypranmaya uramadan, makineleri moral ypranmaya uratmakla kalmyor, insanlar,

zellikle yallar da modeli gemi makineler gibi ple atmyor mu?. Bylece ocukluk,

genlik ve yallk, bir stres ya da gereksizlik duygusu iinde yaanmadan yaanyor.

Olgunluk ise, yani cretli olarak allan dnem ise, ya mthi bir tempo iinde

yabanclam emek olarak, yani yaanmam bir hayat olarak, ya da onun yeniden retimi

iin uyumak, yemek gibi ilerle geiyor. Geriye kalan bo zamanlar ise, ticarilemi, souk,

yalnz ve sevgisiz olarak uup gidiyor. Bu sefaletin turizmden evlere, aktan seksel ilikilere

kadar daha nice yanndan sz edilebilir.

in ilginci, btn o "nc dnya"nn sefaletinin, yani bat uygarlnn kasaplar,

manavlar, bakkallar, hizmetileri ve bordelleri olmaya mahkum edilmelerinin nedeni, o

fiziki yoksulluun nedeni, u bat uygarlnn ocukluunu, genliini, yalln

yaayamayan, erginliini ise yabanclam emek ve onun yeniden retimiyle geiren, geri

kalan kck bo zaman da ticarilemi, souk ve yalnzla mahkum olmu alanlarnn

i gcnn yeniden retiminin fiyatn dk tutmak ve dolaysyla art deer ve kar

oranlarnda ykseli salamaktan baka bir ey deildir. Manevi olarak savunmaya bile

demeyecek bir hayat iin, insanln drtte nn lme ve acya mahkum edilmesi.

Fakir lkelerdeki maddi ve zengin lkelerdeki manevi sefaleti yok etmek isteyen her giriim,biraz olsun sorunun nedenlerine girdii an karsnda, u zel mlkiyete, kara, her eyin


18/217

18

metalamasna dayanan bugnk bat uygarlnn temellerini grmek ve onlara ynelmek

zorundadr. Bu yneli ise karsnda, amaz bir ekilde sermayenin fiziksel gcn ve bask

aralarn bulur.

Ama hayal gcn ve umudunu yitirmi bir insanlk, bu durumun nedenini ok iyi bildii ve

grd halde bu temellere ynelemiyor. Eletirisinin sonularndan korkuyor, son sznyutuyor ve geriye adm atyor. Btn dnyadaki aydnlar, dnce adamlar, bu maddi ve

manevi sefaleti her ynyle, en sanatsal ve arpc ifadeleriyle ele alp anlatyorlar. Ama

nedenler konusuna gelince diller tutuluyor. Bu tutuluun ardnda, uygarln bu ryne

son verecek bir gcn grlmemesi yatyor. Ortada bu tasvir ve eletirilerin gerektirdii

karsamalar yapmak iin cesaretlendirici bir g yok. O zaman da umutsuzluk sonunda

teslimiyete yol ayor. Teslimiyet kendine saygnn yitirilmesine yol ayor. O zaman da

unutmaya ve unutturmaya alyor ve sistemin su ortaklarna, kapolarna dnyor.

Kurbanlar cellatlarnn i birlikiliine soyunuyor.

Niye mmkn olmasn, insan ihtiyalarna, doann ve insan biyolojisinin ritmine gre

insanlarn zgrce ve demokratik olarak planladklar bir retim, deiim ve dalm sistemi.

nsan bu kadar yeteneksiz midir? Bu insana gvensizlik deil midir? Yklm, szm ona

planl denen brokratik keyfilik ekonomileri bunun olanakszlnn bir kant olarak

gsterilebilir mi? nsanlk bu kadar yeteneksiz deildir. Ama bunun iin nce hayal

edebilmek, var olann kader olmadn, baka yollar da olabileceini dnmeye cesaret

etmek gerekiyor. Ancak o zaman imdiyi yeniden kazanabiliriz.

***

Ya bizden ulusun ve ulusularn ald gemi. Onu nasl kazanabiliriz?

Daha iki yz yl kadar nce, kendilerini ulus olarak tanmlayan devletler, Atlas okyanusunun

iki kysnda, insanln ok kk bir blmn kapsayan topluluklardan ibaretti. nsanlarn

byk ounluu iin, ulusuluun anlad anlamda bir ulustan olmann bir anlam yoktu ve

byle bir problem bile bilinmiyordu. Ama bu gn yeryznde, bir tek santimerte kare toprak

kalmamtr ki bir ulusal devlete dahil olmasn, bir tek bile insan yoktur ulusu olmayan. Ulusu

olmayan bir insan dnmek, ada hayal gcn ar zorlamak olur, nasl glgesiz bir

insan olamazsa, ulussuz da olamaz (E. Gellner).

Ama daha yakn zamana kadar insanlar iin bir ulustan olmak, kltrel ya da soysal biryaknl ifade etmekten baka bir anlam tamazd. "Ulusal birimle, siyasal birimin akmas

gerektii" (E. Gellner) yolundaki ulusuluun anlay, akla bile gelmezdi, Bugn, u ya da bu

soydan, u ya da bu airetten olmann siyasal bir anlam olmad gibi bir anlama sahipti bir

ulustan olmak.

Belki bu uygarln genliini yaad ada insanln hayrna olmu bu ulus ilkesi ve

ulusuluk, modern uygarln dini, globalleen bir dnyada, sadece bir apartheit sisteminin

dayana olabilir. Gney Afrika'da klasik aphartheit biterken, dnya lsnde bir apartheit

sistemi kurulmu bulunuyor. Yer yznn beyazlar, Amerika, Avrupa, Japonya, Avustralya

gibi lkelerin uluslar, yer yznn siyahlarn, "nc dnya" denilen rezervuara


19/217

19

hapsediyor. Amerika, in setti benzeri yksek teknolojili duvarlar ryor, Meksika'nn

kuzeyine, Benzerini Avrupa baka biimlerde Asya'nn Batsna ve Afrika'nn kuzeyine

yapyor. Rezervuara hapsedilenler ve rezervuar yaplan alan ylesine byk ki, bu duvarlarn

bir rezervuarn etrafndaki itler olduunu kavramak iin hayal gcn zorlamak, anlaylarda

bir Kopernik devrimi yapmak gerekiyor.rlen duvarlar, beyazlarn etrafna deil, siyahlarn etrafna rlmektedir, ama bu siyahlar

ylesine byk ve oktur ki, ilk bakta bu grlememektedir. Bu rezervuar koskoca bir

hapishanedir ve oradan artk kimsenin kamasna msaade edilmemektedir. Kamaya

kalkanlar, ya hapishane yaplm adalardan kamaya kalkanlar gibi, nehirlerde ve denizlerde

boulmakta, balklara yem olmakta, ya da dalarda donmakta, ya da duvarlara taklp

kalmaktadrlar. Bu hapishanenin sahibi beyazlar ise, turist olarak i gcn daha ucuza

yeniden retmek iin,istedikleri zaman oraya girip kabilmekte ya da politikac ve i adam

olarak, istedikleri zaman ve biimde bu hapishaneyi kontrol edebilmektedirler. Beyazlarn

idare binasna ise sadece hapishanedeki i birlikilerinin kma haklar oluyor. Bazen de idarebinasnn baz temizlik gibi baz ihtiyalar iin baz siyah mahkumlarn orada bir parya olarak

almasna msaade ediliyor. Bu sistemin bir tek ad vardr: Apartheit. Ama ulus ilkesinin ve

ulusal devletlerin egemenlii, bunun sorgulanmaszca kabul edilmilii, bir rklk olduunun

grlmesini engelliyor. Ulus ve ulusulua son verilmeden ise bu apartheit sistemi yok

edilemez.

Ama bu sistem, ulus ilkesine ve ulusal devletlere dayand ve artk insanlk, ulusun dnda

bir varolu tarzn unuttuu ve hayal bile edemedii iin, bu sistemin kurbanlarnca, yani

siyahlarca bile, sistemin korkunluu, akl ve insanlk dl grlemiyor ve bir itiraz

getirilemiyor. Gerekliin tam bir kavran ancak hayallerin aynasnda olabilir. Bu nedenle,

sistemin kurbanlarnn bile nce hayal grmeye bunun iin de hayal gcne ihtiyac var.

Bat uygarl, bir yandan globalleir ve globallemeden sz ederken, sermaye ve karlar ve

mallar hi bir snr tanmadan dnyann her yerine kolaylkla geebilirken i gcnn ve

insanlarn serbest dolamnn nne koyulan ulusal devletin snrlarnn akl ve insanlk

dln gizlemek iin, ok kltrllk ya da etniklik diye bir yalan uyduruyor. Ama bu

gizleme abas, ulus ilkesine dayanan devletin gereksizliinin de st rtk bir itirafndan

baka bir ey deildir.

ok kltrllk bir aldatmacadr, daha dorusu, bat uygarlnn kendi kltr anlayn,tanmn, dier kltrlere dayatmasdr. Dier kltrlerin kltr anlaylarnn ve tanmlarnn

bask altna alnmasdr. Kltrel olan bu tanmda, siyasi anlam olmayandr. Yemektir

rnein, giyimdir, gnlk hayata ilikin kimi alkanlklardr, konutuunuz dildir. Ama biri

kp, benim kltrmde devlet yok, benim kltrmde bir ulustan olmak diye bir kavram

yok, benim kltrmde saniyeler dakikalar yok, benim kltrmde zel mlkiyet yok, benim

kltrmde polis yok, benim kltrmde mahkemeler yok diyemez. Bunlar dedii an, ok

kltrllk efsanesi biter, syleyen soluu caza evinde ya da tmarhanede alr. ok

kltrllk, ulus ilkesine dayanan devletleri kurtarmak iin karlm, bat uygarlnn kltr

anlaynn diktatrldr.


20/217

20

Avrupa uygarlnn kltr karsndaki tutumu, dinler karsndaki tutumuna benzer. Bu

uygarlkta din, kiinin bir vicdan ve inan sorunu olarak tanmlanm, ve en ideal biimlerinde

tmyle politik alann dna itilmitir. Ama bu aslnda, dier dinlerin din anlaylar zerinde

bir diktatrlktr. rnein sradan halk slam' deil, politik slam, ya da eriatn tanmlad

slam, tpk ulusuluun, siyasal birimle ulusal birimin akmasn n grmesi gibi, siyasalbirimle din biriminin akmasn n grr. Bu anlay karsnda bat uygarlnn din

anlay bir diktatrlktr, ona izin veremez nk. Bunun tersi de dorudur, politik slam da,

dini kiinin vicdan ve inan sorunu olarak, politik alann dnda anlayan yaklam zerinde

bir diktatrlktr. Bunlar uzlamazlar. Ayn ekilde baka kltrlerin kltr tanmlar

karsnda da ayn durum vardr. Bir kltrn siyasal alan iinde grdn, dier kltr

grmyorsa, bunlardan birinin geerlilii dieri zerinde diktatrlktr. oulculuk, ok

kltrllk, demokrasi, ok renklilik gibi kavramlar bu diktatrl gizlemeye yarayan

ideolojik aralardr.

Ceza suun cinsinden olmaldr. Gze gz, die di. Madem ki bat uygarl, dini ve kltryle tanmlyor ve politik alann dna itiyor, ona da bu uygarln dini olan ulus ilkesine ve

ulusulua niye ayn ceza verilmesin? Bat uygarlnn ufkunun tesinde baka bir uygarln

hayali, ie, bat uygarlnn dini olan ulus ilkesinden balamak zorunda deil mi?

Bugn dnyadaki btn devletler, var olan ve var olmaya alan btn devletler, hepsi,

ulusal birimin politik birimle akmas anlayna gre kurulmu bulunuyor. Tpk bir eriat

devletinde, dinsel birimle politik birimin akmasnda olduu gibi. Aslnda bugn btn

dnya, ulus ilkesi asndan eriat devletleri tarafndan ele geirilmi bulunuyor. nsanlarn

dinsiz olma hakk var ama ulussuz olma hakk yok rnein. kii bir araya gelip bir din ya

da tarikat kurabilir ama bir ulus kuramaz. nk ulusunun ulus anlay, ulusal birimle

siyasal birimin akmasn ngrr.

Ulusuluun ulus anlayn kabul etmek iin hi bir neden yok ortada, aksine 80'li yllarn

bandan beri, ulus ve ulusuluk alanndaki anlaynda devrim yapm kitaplarn hepsi,

ulusuluun ulustan nce geldiinin, varoluu bakmndan snflara deil rnein dinlere

benzediinin kantlaryla doludur.

Bu anlay reddetmek enternasyonalizmle de olamaz ve enternasyonalizm deildir.

Enternasyonalizm, ulusuluun ulus anlayn reddetmez, dlamaz, onu olduu gibi kabul

eder ona dayanr ve onu yeniden retir. Onun iindir ki, yeryzndeki uluslarn ounuenternasyonalistler yaratmlardr. Ulusun ne olduunu ulusulardan renemezsiniz derler,

enternasyonalistlerden de renemezsiniz.

Tpk tanrszlk ya da dinsizlik gibi, ulussuz olma hakkn savunan bir anlay, ki bu anlay

otomatik olarak siyasal olanla ulusal olann akmas gerektii anlayn reddetmek

zorundadr, uluslarn ve ulusuluun mezar kazcs olabilir. Byle bir anlay, ulusu siyasal

alann dna iterek, isteyene istedii ulusu kurma, girme, kma, ulussuz olma hakkn

salayabilir. Ulus kiisel bir seim, din gibi bir inan sorunu veya , tpk, bugn kltrn

tanmland gibi bir kltr sorunu olur.


21/217

21

Elbette byle bir yaklam, ulusal olanla politik olann akmasn reddeden ve ulusal olan,

tpk daha iki yz yl nce insanln ounda olduu gibi, politik alann dna iten yaklam,

ulusunun yaklam zerinde bir diktatrlktr. Ama bugn btn dnyaya egemen olan

ulusuluun anlay da, dieri zerinde bir diktatrlk.

***

Uluslarn bir araya gelip ok uluslu birlikler (Avrupa Birlii) ya da uluslar st (Birlemi

Milletler) birlikler kurmas, ulusuluu yok etmez, sadece glendirir ve grnmesini gizler,

daha byk ve gl olarak baka bir isimle yeniden retir, ulusal olanla politik olann

akmasn sorgulamaz.

Uluslarn aralarndaki atmalarn, uluslar arasndaki yaknlamalarla; uluslar aras

rgtlenmelerle; ulusunun anlad biimiyle ulus ilkesini ret etmeyen, dlamayan ama

yeniden reten mekanizmalarla kaybolaca inanc ocuksudur ve hi bir tarihsel tecrbe

bunu desteklemez. Ulusunun ulus anlayn ret eden, onu dlayan, onun zerinde birdiktatrlk oluturan, baka bir ilke ancak bugn insanl apartheit sisteminden kurtarp,

ulusal atmalara son verebilir.

Bu, bir tarihsel analojiyle daha kolay anlalabilir. slamiyet ncesi dnemde, insanlar Arap

yarmadasnda airetlere gre rgtlenmilerdi. Geerli ilke, soy kardelii, kan kardelii idi,

tabiri caiz ise, siyasal olan kan ve soyla belirleniyordu. Muhammet, bu airetleri

birletirmeye, birlemi milletler ya da Avrupa birlii gibi, airet birlikleri ya da

federasyonlar gibi yollar denemedi, o kandalk ilikisi ve ilkesinin yerine baka bir ilkeyi

getirdi, kan kardelii yerine din kardelii. Ancak bylece her airetin iindeki din kardelii

ilkesini kabul edenler, kan kardelii ilkesini kabul edenlere kar baka bir ilkeyi dayattlar.

Dier bir rnek, modern bat uygarlnn tarihinden verilebilir. Burjuvazi, ilk muhalefetini

dinsel biimler iinde rgtledi. Bu biimler iinde kald srece, tm insanl, tm dinleri

etkisi altna alabilecek bir uygarlk gelitiremezdi burjuvazi. Hristiyanln hangi yorumunun

daha doru olduu, bir Mslman ya da bir Budist iin hi bir ey ifade etmez ve anlalmaz

kalrd. Burjuvazi, Muhammet'in airetler kardelii ya da federasyonu denememesi gibi, bir

dinler birlii ve kardelii de denemedi. Burjuvazi, btn antik uygarlklarn ve dinlerin

dayandklar ilkeleri dlayan, geersiz klan ve onlar zerinde bir diktatrlk oluturan

bambaka bir ilke ile, rnein ulus ilkesi ile onlar zerinde kesin bir zafer kazand. Burjuvazi,btn dinleri, antik uygarlklar ve airetleri, tpk Muhammet'in bir zamanlar, din kardelii

ilkesiyle yapabildii, yani kardeleri siperlerin kar taraflarna srebilmesi gibi, ulus

kardelii ilkesiyle, din ve kan kardelerini birbirine kar srp ekonomik gcne dayanan

zaferini ideolojik olarak pekitirebildi. Modern uygarlk, ancak, baka bir ilkeye dayanarak,

her din ve kandalk birliinin iinden yn yn gnll savunucular bulabildi.

Ulusuluun sonu da byle olabilir. Ulus ilkesini ret eden, bo dren, onu dinlerle ayn

kefeye ve gerek yerine koyan bir ilke, bizden tarihi ve gnmz alan; insanln bir

apartheit sistemine mahkum eden ulusal devletlerin sonunu getirebilir. Her ulus iinde, ulusal

olanla politik olann akmas gerektiini savunanlarla, bunun kiisel bir tercih sorunu olmasgerektiini savunanlar arasnda bir blnme olmadka ve ikincileri birincilere stn


22/217

22

gelmedike, alnm gemii yeniden kazanmak ve gelecei gemiin lanetinden kurtarmak

mmkn olamaz.

Modern uygarln dini ulusuluk ya da onun heretik kart enternasyonalizm, klasik dinler

kadar olsun byle bir eletiri ve bak karsnda dayanacak gte deildir. O insan varlna

ilikin temel sorular ne sorar ne de ona bir cevap arar. Sanldndan ok daha gszdr.

Burada btn sorun bunun olabileceini dnmek, bunu hayal edebilmekte. Var olann ufku

dndan ona bakabilmekte.

***

O halde hayal grmeliyiz.

Ama hayal grmeyi bile unutmu bulunuyoruz. Hayal grmeyi de unuttuumuza gre, onu

yeniden hatrlamak, sanki ar bir ameliyat ve uzun bir yatalaklk dneminden sonra bir

hastann yeniden yrmeyi renmesi gibi, hayal grme almalar yapmamz, tembellemi

kaslarn itaatsizliine son vermemiz, yol atklar aclara dayanmamz gerekiyor.

Tabakhanede alan iiler gibi burnumuz ufunetin kokusunu almaz olmu durumda. O pislik

kokusunu tekrar fark edebilir olmak iin, nce temiz bir havaya gerek var. Bu temiz havay

ancak hayaller salayabilir. Ancak hayallerin altnda gerekliin akl ve insanlk dl

daha iyi grlebilir, onun daha derin bir kavranna ulalabilir.

Herkes, kuyuya dmemek iin nne bakyor, kimse yldzlara bakmay aklndan geirmiyor

bile. Kafalar yukarya kaldrlsa, kuyunun az grlebilecek ve belki o zaman kuyudan kma

abasna girilebilecek. Hayallerin ufku olmakszn gerekliin daha tam bir kavran olamaz.

***

Gerekliin hayallerin nda gereki bir deerlendirilii ise unu gsterir: durum

umutsuzdur. ylesine umutsuzdur ki artk ciddi bile deildir.

Belki oktan insann var oluunu salayan koullar tahrip oldu geri dnszce. Bir

gkdelenin tepesinden aa dene yere akld ana kadar bir ey olmaz, belki insanlk bu

durumda.

Paratn ipini ekecek, ya da uuruma doru hzla giden trenin imdat frenini ekecek bir g

de grlmyor ortada. Tarihin tersinden alan yumann yol at Gordiyos dmnkesecek, skenderler de yok artk. Modern uygarlk btn insanl kendi zafer arabasna

balam, gemii alm, unutmu ve unutturmu.

Yaplacak ilk i, durumun byle olduunu grmektir, durum hakknda sahte umutlar ve

hayaller yaymamaktr. Durumun umutsuzluu grlmeli ve gerein gzlerinin iine cesaretle

baklabilmeli. Gereklii grebilmek iin hayal grebilmek; umutsuzluu grebilmek iin

gereki olmak gerekiyor.

Hi bir umudun ve kaybedecek bir eyin olmamas; bunun grlmesi ve kabul ok salam

bir hareket noktas salar. ok radikal ve eletirel bir tutumun koullarn salar. Bu


23/217

23

radikalizm yine ayn lde radikal; ne umuda, ne baarya bir referans noktas olarak

bakmayan bir ahlaki tavr al gerektirir.

Ezen var ezilen var, galip var malup var, stteki var, alttaki var, kadn var erkek var, siyah

var, beyaz var. Bunlarda hep lanetlilerden yana olmak gerekir, hep yle olmaya almak

gerekir; tarihin ve gelecein, basknn ve smrnn olmad bir dnya iin bir olanak vaatedip etmediinin nemi yoktur. Gienin ve barikatn bu tarafnda olmak, ahlaki bir ilke

olmal. nsan hayatna anlam veren ey, onun amacdr. Ama ise, smrsz ve basksz bir

dnyaya ulaabilmek iir azami olan yapmaktan baka bir ey olamaz.

Hayal gcyle gerekliin rezaletinin kavran; gerekilikle umutsuzluun kabul ve umut

ve umutsuzlua bir anlam yklemeyen ahlaki bir seimle konumun belirlenii.

Gerekesini insanln umutsuz durumundan ve ahlaki bir seimden alan byle bir tavrn, bir

zafer beklentisine bile ihtiyac yoktur. Tarihte eer ezilenlerin kurtuluu yolunda zaman

zaman bir para ilerlemeler kaydedildiyse, bunlar zafer kazananlar deil, yenilenler sayesindeolmutur. Kurtulua azami katk, ou kez yenilgiyi gerektirmitir, zaferi deil. Zaferi

kazanan kilisenin deil, onun yaktklarnn, cadlarn rnein daha ok katks vardr

insanln kurtuluuna.

Bir zafer bile beklemeyen, umutsuz bur durumdan yola kan ve umudu bile olmayan bir tavr

olabilir ancak umudun kendisi.

Kaos teorilerinde kullanlan bir metafora gre, in'deki bir kelebein kanat rp,

Amerika'da bir kasrgaya yol aabilir. Aar deil aabilir. Bu kk kck de olsa bir

olanaktr. O halde yaplacak i bellidir. in'deki bir kelebein kanat rp olmak.

***

Yaanan tarih yaanmas zorunlu bir tarih deildir. Bugnk tarih olas tarihlerden sadece

biridir. Tarihin bugnk yolunu zorunlu olarak kat ettiine dair hi bir kesin toplumsal yasa

yoktur. Sadece toplum deil, doa tarihi iin bile geerlidir bu durum. Daima baka olanaklar

vardr.

Bugnk evren, muhtemelen olas evrenlerden sadece biridir. Belki o baka olas evrenler bile

var evrenimizin dnda. Ama bu fikir yle de ifade edilebilir. Eer Big Bang'tan bu gne,

evrenin tarihinin kaseti ya da filmi yeniden oynatlsayd, ayn filmin grleceinin hi birgarantisi yoktur. Bugnknden bambaka zellikleri olan baka yap talarna dayanan bir

evren olabilirdi.

Doa tarihi iin de geerlidir bu durum. Hayatn douundan beri filmini yeniden oynatmak

mmkn olsa, bugnk canl trlerinin ayn ekilde olacana dair hi bir yasa ve garanti

yoktur. Aksine, bizlere doal evrimin kanlmaz sonucu gibi grnen insan "bir rastlant"dan

(S. J. Gould) baka bir ey deildir. Paleantoloji ve Jeoloji bunun ynla kantn sunuyor.

Peki ayn ey toplum iin geerli deil mi? Bugn yaadmz tarih, olas tarihlerden sadece

biri deil midir? Kaset bandan alnsa, ayn mziin dinleneceinin bir garantisi ve


24/217

24

zorunluluu yoktur. Ve tarihin her an, kasetin yeniden alnabilecei bir balang

noktasndan baka nedir ki?

09 Kasm 1998 Pazartesi

19:08:44


25/217

25

1 Mays'n Douu, Bugn ve Gelecei zerine Dnceler

Modern toplum tarihindeki ulusla snrl ulusal bayramlar bir yana, btn byk bayramlarn

kkeninde dinsel bayramlar ve onlarn kkeninde de insanlk tarihindeki, avclk vetoplayclktan gebelie veya tarmcla gei gibi, byk devrimler yer alr.

Gerek ulusal, gerek dinsel btn bu bayramlar kutlayanlar ya da kutlamaya arl olanlar bir

ulusun ya da dinin taraftarlaryla snrldr. 1 Mays, tarihte, tm uluslardan, kavimlerden,

dinlerden, "rk"lardan, cinslerden, yalardan insanlarn kutlad ilk ve tek "bayram" olma

zelliini koruyor.

(Geri, insanlk tarihinin en eski ve kkl blnmesinde kkleri olan bir bask ve smrye

kar ama modern tarihte ortaya km 8 Mart Kadnlar Gn, uluslar, "rk"lar ve dinler st

olma zelliine sahipse de ve 1 Maysn aksine, son yllarda kutlan nicel ve nitel olarak

ykselme eilimi gsteriyorsa da, onu kutlayan znenin ezilen cinsle snrl olmas onu 1Maysa gre daha snrl klyor. Ancak, 8 Martn 1 Maystan daha uzun mrl olaca

dnlebilir. Kadnn zerindeki basknn kkleri ok daha derinlerdedir ve snfsz bir

toplumla ortadan kalkmayacaktr. Belki snfsz bir toplum, bu en eski ve kkl blnme ve

bask biimine kar mcadelenin ykselii iin yepyeni olanaklar da sunup ona byk bir

atlm gc de kazandrabilir.)

1 Mays'n btn dinler, uluslar, kavimler, "rk"lardan insanlar tarafndan kutlanmas onun

mesajnn tm insanlk iin bir mesaj olmasyla ilgilidir ve insanln ulusal, dinsel vs.

blnme ve dmanlklar olmadan da var olabileceinin sadece bir umut deil, bir olanak

olduunun da en esasl kantn oluturur. O ulusal, dinsel, "rk"sal vs. blnmeler vedmanlklar olmadan yaamann ancak bu blnmelerle blnerek; yani btn dinlerden,

dillerden, uluslardan, "rk"lardan iilerin "kendi" uluslaryla, dinleriyle, "rk"laryla

blnmesiyle mmkn olabileceini gsterir ve btn dier blnmelere kar bir meydan

okuma; bir provakasyondur ve onlarn var olular iin en byk tehdittir.

Tarihte bir ok kereler, btn insanlarn kardeliini tleyen retiler kmsa da bunlar

hep belli bir dinin iindeki bir sekt olma zelliini aamamlardr. Tarihte ilk kez iiler,

bunu tm insanlk iin bilinli bir program ve grev olarak ortaya koyabilmilerdir.

i snfnn ancak dnya leinde ve dnya tarihsel llerde var olabilmesi nedeniyledir

ki, onun hedeflerinin evrensellii ile bir ii snf bayram olmas arasnda isel bir bavardr. Ve yine bu nitelik, onun hi bir zaman bayram olamayacak bir bayram olduunu

gsterir.

Aslnda 1 Mays bir bayram da deildir, bir projedir, bir ardr, bir ar iin "ii snfnn

birlik, mcadele ve dayanma gn"dr. Dolaysyla, yle bir bayramdr ki, eer yaamaya

devam etse ve tekrar bir canlanma salasa bile, gerekten bir bayram olarak kutlanabilecei

gn, onu kutlayacak zne olmayacak ve ars ise artk gereksiz olacaktr.

1 Mays, "ii bayram"dr. Ama ii snf, kendini yok etmek zere var olan bir snftr. O

kendisini ver eden toplumsal koullar, yani kapitalizmi ortadan kaldrd an kendisini de

ortadan kaldrmaya balar, proletarya, yani cretliler ancak burjuvaziyle bir ztlk iinde varolabilir; burjuvaziyi ortadan kaldrdnda kendisi de ortadan kalkmaya balar. Dolaysyla


26/217

26

iler 1 Maysta sembolleen amalara ulalrsa, yani snfsz bir topluma ulalrsa, iiler

de ortadan kalkm olacandan ve 1 Maysn arsna artk gerek kalmayacandan; ne

znesi ne de vesilesi kalmam byle bir bayram kutlamak anlamsz olacaktr. Dolaysyla 1

Mays, tpk Marks'n eserinin alt balnn, "Ekonomi Politiin Eletirisi" alt baln

tamas gibi, yani Marksist ekonominin hedefinin bizzat kendi konusunu, yani meta retiminiortadan kaldrmay hedeflemesi gibi, bizzat kendi konusunu ve znesini yok etmeye ynelik;

bayram olarak kutlanabilecei an artk bayram olarak kutlanmasna gerek olmayacak bir

bayramdr. Eer yaarsa ve gelecekteki mcadeleler iin bir sembol grevini grmeye devam

ederse, gemi mcadelelere bir kran gn olarak bir bayram olabilecei dnlebilir

belki. Ama eer bir gn gerekleirse, gelecein snfsz toplumunun insanlarnn bayramlara

gerek duyacaklar phelidir. Bayram ktlk, bask, yoksulluk, ar alma koullar vs.

altnda anlamldr. Bunlarn ald bir dnyada insanlarn, en azndan bu gnk anlamyla

bayramlar kutlamayacaklar tahmin edilebilir.

O halde, 1 Mays'n tarihsel kaderini belirleyen, her eyden nce bir bayram deil, onun birzneye bal bir proje olmasdr. znenin ve projenin kaderidir 1 Mays'n tarihsel kaderini

belirleyen ve bu kaderin ne olaca ok belirsizdir. Ama kkleri ve bu gnne bakarak, genel

baz eilimler belirlenebilir belki.

*

1 Mays, modern kapitalist uygarln iki byk merkezindeki, Amerika ve Avrupa'daki ii

hareketlerinin ocuudur. 1 Maysa vesile olan olaylar Amerika'da olmu ama onun

Amerika'nn snrlarn ap btn modern ii hareketinin bulunduu lkelere yaylmas,

ekirdeini Avrupa lkelerindeki ii hareketine dayanan partilerin oluturduu kinci

Enternasyonal'in kararlar ve uygulamalaryla gereklemitir.Amerika modern toplumun, yani kapitalist toplumun modeli ve idealidir. Amerikan

kapitalizmi dnya burjuvazisine, gangsterleri; modern reklamcl; ilk zrhl sava gemilerini;

Fordist retimi vs. verdiyse; Amerikan iileri de dnyaya, beyaz iilerin siyah kyllerin

mzii Blues'undan kaynaklanan, hemen daima isyanc ve muhalif bir zellik tayan Rock

mziini veya siyah iilerin Jazz'n; Bat'nn usuz bucaksz otlaklarndaki byk

iftliklerdeki tarm iilerinin (kowboy) ya da demiryollar inaatlarnda alan proleterlerin,

pratik, salam ve ucuz kyafeti Blue Jeann (kot pantolonu) yan sra 1 Mays da verdi.

Amerikan western filmlerinin ekiciliinin ardnda, amerikan ii hareketini istikrarsz klan

nedenlerden biri vardr. Uzak ve orta Bat'nn kk zgr iftisinin atas, ne kle, ne serf, neairet balaryla baldr. O tm kapitalizm ncesi balardan, daha bir kk retici olmadan

nce kurtulmu modern zgr iinin zgr bir kylye dnm hali olarak ei benzeri

olamayan bir tarihsel tiptir. Engels bsen'in romanlarnn ekiciliinin ardnda, Norveli

kk retmenin tarihinde hi bir zaman serflii yaamamasnn, onlu serflikten km bir

Alman kk burjuvas karsnda gerek bir insan klnn yattn yazar. Benzer ekilde,

Amerikal kk toprak sahibini bylesine ekici klan, onun bir iiden kk zgr kylye

dnm olmasdr.

Ama bizzat bu sre, yani sanayilemi doudaki iiler iin daima, Batnn topraklarnda

zgr bir kk kylye dnme olana; Amerikan ii hareketinin gl bir gelenek veteorik temele sahip olmasn engellemi ve Amerikan ii hareketine daha ziyade, sanayi


27/217

27

buhran ve canlanmalarna ar baml ve gelenek biriktiremeyen bir nitelik vermitir.

Ne var ki, Amerikan ii hareketinin tek sorunu bu da olmamtr. Siyah ve beyaz iiler;

beyaz iilerin de gmen ve Amerika doumlu iiler; ve yeni gelen gmen iilerin de

dinlere ve dillere gre blnml ve doudaki bo topraklarn yedek sanayi ordusunu

emmesi ve yeni gmen aknlarnn bile sanayiin ihtiyac olan ihtiyac karlamamasnedeniyle Amerika'da ii cretlerinin kta Avrupa'sna gre ykseklii de Amerikan ii

hareketinin gl bir politik ii hareketi yaratamamasnda etkili olan dier nedenler arasnda

saylabilir.

Btn bu olumsuz etkilere ramen, i sava sonrasndaki dnemde sanayinin hzla

gelimesine paralel olarak ii hareketinin ve rgtlerinin de ykselii grlr. Ve 1 Mays'a

yol aan olaylar, bu ykseliin tepe noktasn temsil ederler. Bu olaylar ayn zamanda,

Amerikan i Hareketinin tarihinde, daha ziyade zanaatkar iilie denk den rgtlenme

biimlerinin zirvesi ve k olduu kadar; yeni sanayi tipi ii sendikalarnn ykseliini de

iaretlerler. i snfnn yeni bileimi artk, Emek valyeleri'nde sembolleen rgtlenmebiimlerinin kabuunu atlatyordu. 1 Mays'a yol aan olaylar, Emek ovalyeleri'nin de

sonunu getirmitir.

Yeni olan nceleri daima eski biimler altnda ortaya kar. Nasl, daha sonra Fransz

Devriminde artk tmyle din d bir biimde ortaya kacak olan modern burjuvazinin ilk

partileri dinsel tarikatlar biiminde ortaya ktlarsa; nasl ilk otomobiller at arabalarna

benzerse, ilk modern ii rgtleri de ortaan esnaf loncalarnn biimleri ve ilikileri

altnda ortaya ktlar. Bu gnk modern sanayi sendikalar, sanayi devriminden sonra ortaya

km ve modern ii partilerinin ortaya kna da denk den sonraki biimdirler. Ama

bundan nce, uzunca bir sre ii hareketine meslek dalna gre, byk lde lonca karakteride tayan ii sendikalar ve birlikleri egemen olmutur. Ve ii hareketi iinde, bir biimden

dier biime gei daima atmal bir yol da izlemitir.

Amerikan ii hareketi de balangta bu kurala uyar. lk byk ii rgt masonluktan ve

mistik zanaatkar loncalarndan esinlenmi, 1869'da New York ve Chicago'dan sonra

Amerika'nn nc byk sanayi ehri olan Philedalphia'da dikimevi iilerince gizli olarak

kurulmu "Soylu ve Kutsal Emek valyeleri Tarikat"dr.

i hareketinin ve rgtlenmelerinin ykselii en iyi Emek valyeleri rgtnn ye

saylarnda grlebilir. rgtn yesi 1878'de on bin dolaynda iken, bu say 1885'de 110.000

ve 1 Mays'n ortaya kmasna neden olan olaylarn getii yl olan 1886'da 700.000'efrlamt. rgtn gerek etkisi ise, ye saysn kat kat ayordu.

te 1 Mays'a yol aan olaylar ve gelimeler, Amerikan i hareketindeki bu ykseliin

sonucu olarak ortaya kmlardr. Bu ykseliin salad 8 Saatlik i gn kazanmnn ve

buna kar Amerikan burjuvazisinin kar saldrsnn semboldrler.

1 Mays 1 Mays olmadan nce, 5 Eylld. 19 yzylda ii hareketinin btn kapitalist

lkelerdeki temel sloganlarndan biri: sekiz saat i, sekiz saat dinlenme, sekiz saat da kltr

idi. (Ve bu gn bile dnyadaki iilerin byk ounluu iin gereklemi deildir).

lk ii sendikalar, iileri daha sonraki gibi sanayi kollarna gre deil, mesleklerine gre

rgtlerlerdi. te ii hareketinin bu ykselii iinde, yine byle sendikalardan biri olanMarangozlar Sendikas'nn nderlerinden biri olan Peter McGuire, New York'taki merkezi ii


28/217

28

sendikalar toplantsnda, iilerin kent sokaklarnda yry yapabilecekleri zel bir gne

sahip olmalarn ve Eylln ilk Pazartesi gnnn Emek Gn olarak ilan edilmesini nerdi.

neri cokuyla kabul edildi. Ve o yl, 5 Eyll 1882'de otuz bin ii eitli sloganlar atarak

yrd. Ayn olay 1883'de de tekrarland. Daha sonra, Eylln ilk Pazartesi gnnn Emek

Gn olarak kutlanmas, ABD ve Kanada rgtl Meslek kurulular ve i sendikalarFederasyonu (FOTLU) 1884 Chicago toplantsnda da kararlatrld.

Daha sonra Amerikan i Federasyonu'na (AFL) dnecek olan FOTLU, o zamanlar Emek

valyeleri'ne gre ok daha gszd. ki ii rgtlenmesi biimi arasndaki ayrlk,

zellikle, Emek valyeleri'nin, vasfl iilerin dier iilerden ayr olarak meslek

sendikalarnda rgtlenmeleri noktasnda younlayordu. Bu ayrlk, yar zanaatkar iilikle,

modern sanayi iilii arasndaki fark ifade ediyordu. 1 Mays olaylarna yol aan btn

gelimeler, o zaman daha gsz olan ama gelecee ynelik eilimi ifade eden FOTLU

tarafndan nerilmi ve gerekletirilmi bulunuyordu. Yine ayn yl, 1886'da FOTLU da

modern sanayi tipi rgtlenmenin ilk rneklerinden biri olan AFL'ye dnyordu.te bu Emek valyeleri'ne gre daha gsz ama gelecei temsil eden FOTLU daha sonra, 8

saatlik i gn mcadelesini ykseltmek ve iilerin kararllklarn gstermek iin 1 Mays

1886'da 8 saatlik i gnn iin bir gnlk grev yaplmas karar ald. O gn btn lkede

350.000 ii greve gitti. rnein Chicago'da 1 Mays 1886'da 40 bin ii greve kt. Bylece

greve kmam iilerin bile dahil olduu iilerin byk blm 8 saatlik i gn hakkn

kazanyordu. Sermaye muazzam bir yenilgiye uramt. Bu yenilginin rvann almalyd.

3 Mays'ta Chicago'da bir grev srerken, Polis grevci iilere ate aarak drt kiiyi ldrd.

Ertesi gn, 4 Maysta iiler bu cinayeti protesto etmek iin Haymarket (Saman Pazar)

meydannda toplandlar. Konumalar yapld ve miting olaysz dalrken, kalabaln iindenbiri polise bir bomba att ve be polis memuru ld. Bunun zerine de polis kalabala ate

ap on kiiyi ldrd.

(Bombay atan bulunamamtr ama daha sonra btn kukular anarist rol yapan polis ajan

Rudolph Schnaubelt zerinde toplanmtr. Benzer senaryolar btn lkelerde grlr.

Trkiye'deki 1 Mayslar da tipik bir rnektir. 1976 1 Maysnn kitleselliine ve Trkiye

tarihindeki en byk politikleme ve radikalleme dalgasna kar 1977 1 Maysnda

burjuvazinin yapt ayndr.)

Burjuvazi bylece, i hareketine gz da vermek ve ezmek iin gerekli bahaneyi bulmu ve

daha dorusu kendisi yaratm olur. Tutuklananlarn hepsi herkesin gz nnde dahanceden konumalarn yapp gitmi veya olayn olduu srada krsde konuan genellikle

Anarist inanl ii nderleridir. Olayla hi bir ilgileri bulunmamasna ramen idama

mahkum edilirler. Bu hukukun ayaklar altna alnd resmi cinayete kar protestolar ykselir.

Tutuklananlardan biri hapishanede intihar eder, sadece ikisi vali tarafndan affedilir ve geri

kalan drd 1887 Kasm'nda idam edilirler.

Bu ak intikam eylemi, daha sonra bizzat yine burjuvazi tarafndan itiraf edilmitir. 1893'de

llinois eyaletinin yeni valisi, dosya zerinde alt ay altktan sonra "sanklarn hi bir

suunun sabit olmadn" aklar ve geri kalan hayattaki san serbest brakr. Bylece

yaamn yitirmi be ii nderinin hukuk d yntemlerle ldrlm olduu da resmensaptanm olur.


29/217

29

Bu olaylarla birlikte, Amerikan ii hareketi tarihinde bir dnem (Emek valyeleri dnemi)

biter ve yeni bir dnem (AFL dnemi) balar. Ama bu ayn zamanda, Amerikan

kapitalizminin emperyalizme dnmesinin, Amerikan iisinin giderek Amerikan

burjuvazisiyle i birliine yneliinin tarihidir. Bu dnm en ak biimde, Samuel

Gompers sembolize eder. Samuel Gompers hem 1 Maysn "iilerin uluslar aras birlik,mcadele ve dayanma gn" olmasna yol aan kiidir hem de daha sonra sendikalarda

iilerle iverenlerin ibirlii siyasetinin dnya apnda teorisyen ve pratisyeni olmutur.

Gompers balangta Amerikan ii hareketindeki Marksistlerin grlerine yakndr.

Lassale'clarn daha etkin olduu Emek valyeleri karsnda FOTLU'nun kurulmas ve

AFL'ye dnmesine nclk edenler arasnda yer alr. AFL'nin kuruluundan sonra, bu

rgtn tek cretli personeli olur. Daha sonra da, Snf ibirlii sendikaclnn teorisini ve

pratiini gelitirir. rnein Trk-, smet nn'nn adam ve MT ajan Sabahattin Selek'in,

1946'daki ii ve sosyalist ykselie kar kulland adamlarna, Amerika'da Gompersizm

rngas yaplarak oluturulmutur.te bu Gompers, daha henz Marksistlerle ve sosyalistlerle flrt ettii; meslek sendikacl

karsnda sanayi sendikaclnn getii ve henz Amerikan i hareketin ykseliini

yaad bu dnemde, kinci Enternasyonal'in Paris'te 1889'da toplanan kongresinde, AFL

(Amerikan i Federasyonu) temsilcisi olarak 1 Mays'n "iilerin uluslar aras birlik,

mcadele ve dayanma" gn olarak kabuln nermi ve neri kabul edilmitir.

Bu tipiktir. 1 Mays, Amerikan i Hareketinin bir armaan olmakla birlikte, Gompers'te

sembolletii gibi, 1 Mays daha sonra Amerika'ya uramaz olmutur. Bu gn zengin

lkelerdeki iiler, btn gl geleneklerine ramen ayn yola girmi bulunuyorlar. 1 Mays

zengin lkelerde, sendika brokratlarnn ou kez adet yerini bulsun diye veya gelecekszleme dnemi iin biraz di gstermeyi denedikleri veya i olarak (nk 1 Mays'a

katldklar saatler mesaiden saylr) katldklar ruhsuz bir gsteridir.

*

Yani tam 110 yl olmu, ilk 1 Mays gsterileri yaplal. Bundan sonra, 1 Mays, yine bir ok

uzun mcadelelerle eitli lkelerde yaygnlat. ou kez 1 Mays kutlayabilmenin, o gn

tatil olarak kabul ettirebilmenin, o gn miting yapabilmenin kendisi bile hemen her lkede

byk ii mcadeleleri gerektirdi ve hala da gerektiriyor. Bylece hemen her lkede,1 Mays

uluslar aras olduu kadar o lkedeki iilerin ve ezilenlerin yine ou 1 Maysta yaanm

katliamlarnn ve basklarn ansn da tar. Dolaysyla bu nedenle artk sadece iilerin birbayram da olmaktan km; smr ve baskya kar tepki ve hedeflerin dile geldii daha

genel ve yaygn bir nitelik kazanmtr. Trkiye tipik rnektir. 1 Mays bir uluslar aras ii

gn olmaktan ok, en azndan 1977'deki katliamdan beri Trkiye'nin kendi tarihinin ve

sorunlarnn damgasn tayan bir gndr.

*

Eer yuvarlak hesap Duvar'n ykln veya Sovyetler'in kn sembol olarak alrsak ve

ilk 1 Mays'n uluslar aras kutlannn da 1890 olduu gz nne getirilirse, 1 Mays, klasik

anlam ve biimiyle 100 yl srmtr.

Klasik biimiyle 1 Maysn bittii sylenebilir. Elbette bir ok lkede 1 Mays militanmcadelelere sahne oluyor ama bunlar artk ii hareketinin uluslar aras program veya


30/217

30

birliini ifade etmekten ziyade, o lkelerdeki zgl mcadelelerin, ou kez de demokratik ve

ulusal karakterdeki mcadelelerinin bir vesilesi olarak bir ilev grmektedir.

Bu gn ii snfnn ne uluslar aras rgtleri kald, ne uluslar aras btn iileri

birletirebilecek program var. Ne enternasyonaller var 1 Mayslar uluslar aras parolalar

altnda kutlamay nerecek; ne de ortada o rgtsel birlemeyi salayacak program vesloganlar.

Bu gn her hangi bir Avrupa lkesinde bir 1 Mays gsterisi, 1 Maysn, dolaysyla da dnya

ii hareketinin iinde bulunduu hazin durumu ok ak olarak gz nne serer.

Bir mays gsterilerinde artk iiler yoktur. Sadece, zaten giderek nfusun ok kk bir

blmn kaplayan ve giderek saylar azalan sanayi iileri deildir olmayanlar; genel

anlamyla cretlilerden oluan iiler ii kimlikleriyle yokturlar. Onlarn yerine, ii

rgtlerinin grevlileri, sendika brokratlar vardr.

Bir miktar, kk militan ve sekter gruplarn militanlar vardr. Bunlarn da sloganlar

toplumun nne bir ufuk amaktan ziyade protestoya ynelik ve esas olarak "hayr"larlasnrldrlar en iyi halde.

Geri kalanlar da, eitli ulusal bayraklar altnda yer alan gmenlerdir. 1 Mayslar tam bir

diyaspora milliyetilii karnavaldr. Aslnda ou toplumsal konumlaryla ii olmalarna

ramen, oraya ii olarak deil; uluslar aras bir gcn bir paras olarak ve uluslar aras bir

hedef iin deil; ulusal kimlikle ve ou kez bulunulan lkenin iindeki sorunlara bile

yabanc, uzaktaki memleketin sloganlaryla oradadr. i snfnn anarizm ve sosyalizm gibi

uluslar aras eilimlerinin krmz ve siyah renkleri deil, ulusal bayraklarn renkleri ve

sembolleri doldurur manzaray.

1 Mayslarn ne ii ne de enternasyonalist karakteri kalmamtr gsteriler yapld yerlerde.Bu anlamda, iilerin uluslar aras birlik, mcadele ve dayanma gn olarak 1 Mays artk

yaamamaktadr,; ne ii vardr ne de uluslar aras dayanma.

Elbette, toplumun tarihinde gemiteki geleneklerin yeni mayalanmalara vesile olduu ok

grlr; gelecein eitliki mcadeleleri de tekrar 1 Maysa sahiplenip onu canlandrabilir

ama bu artk ieriiyle baka bir anlam tayacaktr.

1 Mays elbette yeniden canlanmaldr ama bambaka bir ierikle, programla ve zneyle.

Klasik bir Mays, geen yzyldaki, ii hareketinin rnyd. O zamanlar tek bir zne vard

toplumun karsna bamsz bir programla kabilen: iiler. Ne var ki, sermayenin gerek

tarihsel hareketi, yepyeni zneleri ortaya karm bulunuyor: ezilen uluslar, rklar, cinsler;srf insan olduu iin bir atom savana veya ekolojik felakete kurban gitmek istemeyen

insanlar.

O halde ilk olarak, bir mays iilerin birlik mcadele ve dayanma gn olmaktan kp, tm

ezilenlerin birlik mcadele ve dayanma gn olmaldr. Bylece bir bask biimine

urayanlarn dier bask biimlerine urayanlar karsndaki krlne kar bir fonksiyon

stlenmelidir ve farkl znelerin ortak bir program etrafnda birlemesini hedeflemelidir.

kincisi, bir uluslararas gn olmaktan kp, uluslara kar bir gn olmaldr. Yani ulusu

kiinin bir inan ve tercih sorunu yapma ars; ulusal olanla politik olan arasndaki

ulusuluun ngrd ba paralama ars olmaldr. Ancak bylece tekrar var olansisteme kar bir meydan okuma ve gelime gc kazanabilir. Ancak byle evrensel bir


31/217

31

parola, btn ezilenleri tekrar ortak bir bayrak ardnda toplayabilir.

Bu gn yeryzndeki insanlarn byk ounluu ii; sermaye her zamankinden daha uluslar

aras ve globallemi; buna kar global bir program gerekir. Savunmaya ynelik hi bir

somut alternatif nermeyen slogan ve programlarla veya gerek somut politikalardan

uzaklamann arac olan globallemeye kar retoriklerle bu salanamaz.25 Nisan 2000 Sal


32/217

32

Trk Nedir?

(Bu yazy bundan drt yl nce trklerin henz Trkn ne olduunu tartmad zamanlarda

yazmtk. imdi Trkler Trk yeniden tanmlama tartmalarna balam bulunuyorlar.

Cengiz andardanlber Oltaylya Murat Bardakdan Murat Belgeye. Bu vesileyle bu eskive hala taze yazy bir kez daha yaynlayalm dedik.)

Bundan yz yl nce, batlnn Trkiye dedii topraklarda, ne kltr ne de soyca Trklk

denen eyle zerrece ilgisi bulunmayan ok kk bir ehirli aydn aznlk dnda, kimse

kendini Trk olarak tanmlamyordu. nsanlara sen nesin diye sorulduunda, onlar

Mslmanm, Kzlbam, erkezim, Trkmenim, Yrkm, Krdm, Arnavutum diyorlard

ama Trkm demiyorlard. Olaan kullanmda Trk szcnn politik bir anlam olmad

gibi, bir etniyi ya da dil konuan insanlar deil, Trke konuan gebe ya da kyl ve

yoksul Mslmanlar kategorize etmeye yarayan kaba ve grgsz anlamna gelen; devlete

egemen Mslman kastn kulland bir hakaret sfatyd. Osmanl Padiahna Trk dense,

kendine hakaret edildi diye diyenin kafasn vurdururdu.

Ve bu gn ise Trkiye Cumhuriyeti denen devletin topraklar zerinde milyonlarca insan

kendisini binlerce yldr var olmu bir Trk ulusunun torunlar olarak tanmlyor. Osmanlnn

bir Trk devleti olmad ise, artk o Trklerin kavray gcnn tesinde.

Osmanl devletini Trkiye ve ona egemen olan Mslman kast Trkler olarak

tanmlayanlar Batllard. Yani Trk ve Trkiye isimleri bile, bu gn Trkiye denen

topraklarda yaayan insanlarn kendilerini ve lkelerini tanmlamak iin kullandklar isimlerdeil, onlara batl devletlerin verdii isimlerdi. Tpk Kongo, Rodezya gibi. Bu gn

kendine Trk diyenlerin hor grd Afrikallar, smrgelikten kurtulduklarnda, ilk

yaptklar i, Batl beyaz adamn kendilerine verdii adlar reddetmek oldu ve kendilerini ve

lkelerini kendi verdikleri adlarla adlandrmay denediler; lkelerine Zaire, Zimbabwe

dediler. Ama Trkler, lkelerini ve kendilerini Batlnn verdii isimle anmakta bu gne kadar

hi bir sorun grmediler.

Aa yukar her ulus uydurulmu bir tarih ve unutulmas gereken bir gemie sahiptir. nk

uluslarn tarihi yoktur ve bunun yaratlmas gerekir. Btn uluslar iin normal olan bu zellikTrk ulusunda samaln zirvelerine varr ve hasta, izofrenik bir ruha yol aar. Kimi

insanlar vardr, daha doarken hasta ve sakat olarak doarlar, kimi uluslar da yle.

Alman Emperyalizminin Hint yolu ve Rusyay gneyden evirme planlarnn ihtiyalarna

uygun bir uydurmadr Orta Asya Trkl. Egemenliini srdrecek son are olarak bu

Trkle sahiplenen Osmanlya egemen Mslman devlet kastnn ne soyca ne de kltrce

Anadoludaki Trkmen ve Yrkler kadar olsun bu dnyayla balants yoktur. Osmanl

Bizans fetih ettiinde onun tarafndan fetih edilmitir ve Bizansn devamdr. Bu fatihler

sadece daha nce slamlk zrhyla kuandklar iin, Bizans tarafndan din ve dil olarak fetihedilemediler. Onun haricinde, mzikten mimariye, mutfaktan vcut diline kadar her ey


33/217

33

Bizansldr bu devlete egemen kastta. Ve son olarak Trklk, liman ehirlerinde palazlanan ve

Rum ve Ermeni burjuvazisiyle rekabet iinde, dayanaca bir ulus yaratmak ve ona dayanmak

ihtiyacndaki Yahudi burjuvazisinin ihtiyalarna da cuk oturmutur. Bu nedenle en ateli

Trk milliyetilerinin Yahudilerden kmas bir rastlant deildir. Bu burjuvazinin Kltr de,

tpk Mslman ve devlete egemen Kast gibi tipik dou Akdeniz - Bizans kltrnden bakabir ey deildir. Alman Emperyalizmi, Bizansl Mslman devlet kast ve Levantn Yahudi

burjuvazisinin akan ihtiyalarna uygun olarak yaratlm bir ulustur Trkler.

talyan siyas birlii gerekletiinde dAzeglionun: talyay yarattk,imdi detalyanlar

yaratmalyz dedii gibi, Osmanlya egemen Mslman devlet kast, nce Trkiyeyi yaratt

ve sonra, Allahn insan kendi suretinde yaratmas gibi, Trk ulusu denen eyi kendi

suretinde yaratt. Trk ulusunun suretinde yaratld; ona karakterini veren nedir?

Bizans Kltr demek ise, her eyden nce, Rum ve Ermeni kltr demektir. Bu gn bile

dnyann her hangi bir yerinde bir Rum ve Ermeni ile karlaan unu grr: din ve dil

haricinde (Hatta dil bile ortaktr, ou Trke bilir ve konuur.) Trkleri Rum ve

Ermenilerden ayrmak olanakszdr. Yani nce Trkiyeyi sonra da kendi suretinde Trk

ulusunu yaratan Mslman devlet kast tpk Rum ve Ermeni gibi bir Bizansldr. Ve

dolaysyla bu kastn kendi rneinde yaratt Trk de.

Ama bu Ulus var oluunu Rum ve Ermenileri yok etmeye borlu olduundan, gerek

kimliini unutmak ve hafza kaybna uramak zorundadr. Bu da ona hasta ve izofrenik bir

karakter verir.

Trklk denen ey, yzde doksanyla hafza kaybna uram yaayan Rumluk ve

Ermenilikten baka bir ey deildir. Ya da hafza kaybna uram yaayan Bizansllktr.

Ama o, varln bu gerei inkar ve unutma zerine temellendirmitir. Dier bir deyile Trk,

asln inkar eden bir haramzadedir. nanmayan Trk ve Mslman burjuvazinin servetlerinin

kaynan aratrsn. H

Documents

Demir Kücükaydin_Dünyanin Halleri Üzerine Denemeler