D E M O G R A F I J A- završni ispit -

KRETANJE STANOVNIŠTA

Pod ovim pojmom se podrazumjeva ona aktivnost koja je vezana za prirodno i mehaničko kretanje stanovništva.

Pod pojmom prirodno kretanje stanovništva podrazumjevamo sva ona kretanja koja su rezultat rađanja (natalitet), plodnosti (fertiliteta) i umiranja (mortaliteta).

Pod pojmom mehaničko kretanje stanovništva podrazumjeva se migracija stanovništva, odnosno useljavanje i iseljavanje stanovništva iz jedne zemlje u drugu, ili unutar jedne zemlje, grada i sl...Oba ova elementa, tj. useljavanje i iseljavanje mogu da različito djeluju na ukupno kretanje stanovništva.

Prirodno kretanje (natalitet, mortalitet i fertilitet) može da djeluje pozitivno i negativno na ukupno kretanje stanovništva, a to znači da, ako je veća stopa nataliteta u odnosu na mortalitet, onda prirodno kretanje stanovništva pozitivno djeluje na ukupno kretanje stanovništva i obrnuto...

Za prirodno kretanje od značaja je pomenuti i stopu prirodnog priraštaja stanovništva:

Mehaničko kretanje (useljavanje i iseljavanje), ono također može da djeluje pozitivno ili negativno na ukupno kretanje stanovništva. Tako, ako je veći broj useljenih u odnosu na iseljenih, mehaničko kretanje stanovništva djeluje pozitivno na ukupno kretanje stanovništva i obrnuto.

Za mehaničko kretanje stanovništva od značaja je pomenuti i stopu migracionog salda:

Ukupno kretanje stanovništva može se izraziti apsolutnom formulom:UK (ili R) = N – M + I – E

Ova formula služi za daljne projekcije razvoja stanovništva. (Apsolutni porast stanovništva)

1

U teoriji i praksi imamo i relativan pokazatelj ukupnog kretanja stanovništva (odnosno, stopa porasta stanovništva na 1000 stanovnika), gdje se veličine (N, M, I, E) upoređuju sa prosječnim brojem stanovnika (P) jedne zemlje.

P se može izračunati na dva načina.Prvi – broj stanovnika se uzima kao aritmetička sredina broja stanovnika

početkom godine i procjenjeni broj stanovnika krajem godineDrugi – da se u obzir uzme broj stanovnika početkom godine i da se ta veličina

uveća za procjenjeni broj stanovnika za 6 mjeseci te godine – prosječna veličina kretanja stanovnika na teritoriji jedne države.Ukupno kretanje stanovnika jedne zemlje je zavisna veličina i ona kao takva zavisi od nataliteta, mortaliteta, useljavanja i iseljavanja. Ta veličina se može i procjeniti i postoje razne metode u demografiji koje se koriste.

Veličine nataliteta i mortaliteta se dobijaju iz vitalne statistike.One daju presjek stanja u jednom momentu.

Međutim, pošto je stanovništvo dinamična kateogrija, aproksimativne veličine ne daju tačno stanje stanovništva u jednoj zemlji.

Faktori koji utječu na kretanje stanovništvaUkupno kretanje stanovništva zavisi i od brojnih faktora koji su vezanih za natalitet

- starosno- polna struktura (biološka struktura stanovništva)- ekonomski faktori - kulturno- obrazovni faktori (N< obrazovanje veće)- psihološki faktori...

Kako i za mortalitet:- starosno- polna struktura (biološka struktura stanovništva),- ekonomski faktori...

Na useljeno stanovništvo, kao element koji pozitivno djeluje na ukupno kretanje stanovništva, jako su bitni i faktori kao što su:

- starosno- polna struktura (više starijih – „nema prosperiteta“, veći broj žena u fertilnom periodu – veći potencijalni prirodni priraštaj...)

- useljenička politika sve više ide od kvantitativne na kvalitativnu (kulturno- obrazovni faktori...)

Na iseljavanje, kao negativan element na ukupno kretanje stanovništva, također djeluje niz faktora...Ono što je bitno za iseljavanje – struktura koja napušta zemlju

(muškarci – više, žene – sezonski...) – iseljavanje žena – utječe na natalitet...

2

NATALITET (rodnost)

Natalitet je element prirodnog kretanja koji pozitivno djeluje na ukupno kretanje stanovništva.Natalitet se počeo veoma rano proučavati (Rim, Grčka...), ali prvi autor koji je objasnio ulogu i značaj nataliteta bio je Graunt, koji je analizirao natalitet i mortalitet u Londonu i okolnim selima, te je došao do zaključaka:

1. Postoji razlika između stope nataliteta u gradu i na selu,2. kretanje nataliteta se može posmatrati prema starosnoj i polnoj sturkturi

stanovništva3. postoji više faktora koji djeluju na natalitet, te je u to vrijeme i sam Graunt

analizirao...

Analize nataliteta i dalje su se bazirale na tome da se smatra da starosna i spolna struktura imaju odljučujući uticaj na natalitet, odnosno mortalitet.Kasnije, pridodati su i ostali elementi, kao npr. socijalni, ekonomski.Migracije i migracioni saldo također...

Kod utjecaja migracionog salda došlo se do zaključka da je veoma značajno analizirati starosnu, a naročito spolnu strukturu stanovništva, naročito žene i to od 15-49/50 godina.Danas se kao faktor uzima i broj ženske djece koja su predmet migracionih kretanja jer predstavljaju „potencijal“ za veći natalitet.

Natalitet se, kao elemenat može izraziti u apsolutnoj veličini (N).Taj podatak se dobija iz vitalne statistike.

Međutim, zbog ograničene upotrebe apsolutnog pokazatelja, koristi se i relativna stopa nataliteta:

Iako je jednostavna za izračunati, brojni autori smatraju da ovaj pokazatelj ne daje jasnu sliku o potencijalu jedne zemlje za reprodukciju stanovništva.

Također, neki autori smatraju da je potrebno razgrančiti odnos između žive i mrtvo rpđene djece, jer samo živorođena djeca postaju predmet reprodukcije.Po nekim autorima, živorođeno dijete je ono dijete koje je prilikom porođaja davalo znake života.Zbog toga, koristi se i formula za izračunavanje infantilnog mortaliteta (smrtnosti dojenčadi).

Također, postoji i efektivna stopa nataliteta, koja je takva da se u brojnik opće stope nataliteta uključuju samo živorođena djeca.

3

Stopa nataliteta se različito kreće, pa tako govorimo o dva tipa nataliteta:- fiziološki natalitet – visok- racionalni natalitet – veoma nizak

Prema određenim pokazateljima, smatra se da se stopa nataliteta kreće od 7 do 60 ‰Tako, prema stopama nataliteta, grupišu se određene zemlje:

I. od 31 do 50 ‰ – zemlje u razvoju – vaneuropske (visoka, fiziološka stopa nataliteta)

II. od 20 do 30 ‰ – srednje stope nataliteta (ostvaruje ih veliki broj zemalja Europe)III. od 10 do 20 ‰ – niski natalitet – Francuska i skoro sve zemlje Sjeverozapadne

Europe (veoma niska, racionalna stopa nataliteta)

Stopa nataliteta u BiHStopa nataliteta u BiH se kretala različito.Nakon II svjetskog rata iznosila je 35,5 ‰, 1991. godine 14,8 ‰, nakon ovog rata oko 12‰, dok danas ona se kreće ispod 6‰

Ovakva stopa nataliteta negativno utječe na prirodno, ali i ukupno kretanje u BiH danas, kao i negativan odraz na starosnu strukturu.

Faktori koji utječu na natalitet- biološki (misli se na starosnu i spolnu strukturu)

- starosna struktura djeluje na natalitet tako da, ako država ima nepovoljnu starosnu strukturu (veći udo starijeg stanovništva), onda ima nižu stopu nataliteta- pola struktura djeluje na natalitet tako da, ako država raspolaže sa brojem žena u fertilnom periodu – postoji budućnost da se ostvari veća stopa nataliteta.Ukoliko ne - obezbjediti veći broj žena u fertilnom periodu

- blagovremen ulazak u brak

- socio- ekonomski djeluju zavisno od toga o kojim se zemljama radi. U nekim je domnantniji socijalni, u nekim ekonomski...

- psihološki (misli se na one faktore koji su vezani za čovjeka - izlazak iz rata..)- ostali faktori (obrazovni...)

4

FERTILITET (plodnost)

Pod fertilitetom mislimo na plodnost žene.Fertilnim ženama se smatraju sve žene koje se nalaze u godina kada mogu da rađaju (15 do 50 godina), ili pak (14 do 50 godina)…Fertilitet je elemenat prirodnog kretanja stanovništva, te je on jako važan za proučavanje.

Fertilitet je vezan za natalitet, međutim natalitet pokazuje samo broj rođenih.Stopa fertiliteta tako, koristi se za izračunavanje reprodukcije stanovništva, odnosno budućeg kretanja stanovništva. Tako, stopa fertiliteta se odnosi na broj živorođene djece koja otpada na 1000 žena.

Opća stopa fertiliteta:

Stopa ukupnog fertiliteta

Za izračunavanje stope fertiliteta jako je bitno da raspolažemo što kvalitetnijim podacima.

Specifična stopa feritiliteta uzima u obzir starost djeteta i majke koje je rodila dijete.

Gdje predstavlja broj živorođene djece koju su rodile majke u dobi od X godina

U demografskoj statistici najboljim pokazateljem fertiliteta smatra se tzv. ukupna (totalna) stopa fertiliteta.TFR - Ona označava prosječan broj živorođene djece koju bi rodila prosječna žena tokom svog fertilnog perioda uz predpostavke da djeluju posebne stope fertiliteta dobi i uz izostanak utjecaja smrtnosti.

Kritična brojčana vrijednost iznosi 2,1 (prosječno djece po jednoj ženi u fertilnoj dobi) kojom je osiguraa jednostavna reprodukcija stanovništva u smislu obnavljanja generacija.

Suma svih specifičnih stopa fertiliteta od 15 do 49 godina, prema jednogodišnjem dobu:

5

Po nekim autorima, računaju se specifične stope fertiliteta i po petogodišnjim grupama starosti, što znači da se u brojnik stavlja broj živorođene djece od majke stare x godina do x+5, dok se u nazivnik stavlja broj svih žena starih od x do x+5 godina.

Za petogodišnje dobne grupe, suma svih specifičnig stopa feritiliteta bila bi:

Zemlja koja ima veći broj žena u fertilnom periodu utječe povoljnije na njeno ukupno kretanje stanovništva.

Za fertilitet je vezana i reprodukcija stanovništva.Pod reprodukcijom stanovništva, najkraće možemo reći da je to obnavljanje stanovništva.Reprodukcija stanovništva se može izraziti kao neto i kao bruto stopa reprodukcije.

- Bruto stopa reprodukcije – broj živorođene ženske djece koja će roditi živo žensko dijete pod uslovom da će im fertilitet biti isti kao kod svih starosnih kohortnih žena u određenj godini promatranja

- Neto stopa reprodukcije – bruto stopa reprodukcije pomnožena sa stopom vjerovatnoće da će žensko živorođeno dijete doživjeti starost od 15 do 50 godina.

Kod praćenja fertiliteta, važno je ocijeniti i koliko 1000 žena od 15 do 50- godina u prosjeku rodi djece. Ovaj prosjek je različit, a danas on se kreće između 50 do 90 živorođene djece.

Također, odnos rađanja muške u odnosu na žensku djecu iznosi 107:100

Jako važno je znati i prosječan broj rođene djece po jednoj majci. U prosjeku, to je 5

TABLICE FERTILITETA

Za pračenje fertiliteta služe nam i tzv. tablice fertiliteta. One prikazuju broj rođene djece, broj majki. Djeca se grupišu prema godišnjoj starosti majki itd...One omogučavaju da zemlja u svakom momentu može da utvrdi stopu feritiliteta, kao i da projektuje njegova buduća kretanja.

Postoje dvije metode za izradu tablica fertiliteta.

- Kohortna metoda – je ona koja uzima u obzir određeni broj žena određene kohorte (npr. rođene 1950. / vjenčane 1950) te posmatra se ta kohorta i prati od 0 do 100.Ovaj metod koristi podatke iz popisa stanovništva, te raznih anketa...

- Transferzalna metoda – koristi podatke iz vitalne statistike, tako da se uzima u obzir fertilitet svih svih starosnih kohortnih grupa žena koje se nalaze u reproduktivnom dobu.

6

Tj. sve žene rođene u određenoj godini – te se pradi od 0 do 100 koliko će doživjeti godina.

Faktori koji utječu na fertilitet- biološki (dobna struktura, godine stupanja u brak, nesudjelovanje žena u

reprodukciji, nasljedne osobine...)- ekonomsko-socijalni (nivo ekonomskog razvitka, uslovi zasnivanja porodice,

troškovi, položaj žene u porodici, nivo obrazovanja – veće obrazovanje – manja stopa nataliteta

- socio- psihološki (stavovi prema broju djece, školovanju i zaposlenju,religijske norme...)

- psihološki (stavovi o broju djece, lične psihološke odlike, ekonomskiuslovi života...)

SKLAPANJE BRAKOVA I RAZVODI

Demografska statistika pruža podatke i o strukturi stanovništva po bračnom stanju. Ti se podaci mogu dobiti iz izvora kao što su: popis stanovništva, ankete, registar stanovništva, matične knjige...)

Smatra se da je posebno bitno pratiti kretanje brakova, jer on kao faktor utiče na natalitet stanovništva, kao i fertilitet, upravo iz razloga što se brak smatra čelijom reprodukcije.

Sklopljeni brakovi se evidentiraju onda kad se obavi u osnovi pravni akt o stupanju u bračnu zajednicu. On može biti na dva načina – zakonski ili po vjerskim osnovamaOvaj pokazatelj može biti izražen kako u apsolutnom, tako i u realnom stanju.

Opća stopa nupcijaliteta (broj sklopljenih brakova na 1000 stanovnika):

Stopa zavisi od raznih faktora (bio, soc, ek, obraz, kult…)

Ova veličina daje opću sliku, odnosno predstavlja opću stopu broja sklopljenih brakova.Ukoliko u P izuzmemo mlađi naraštaj (Ž 0-15 / M 0-18), tada govorimo o realnoj stopi.

Brakovi se mogu pratiti na dva načina:Tablice sklopljenih brakova – koje između ostalog služe i za analizu fertiliteta, stanovniptva i sl... Za ove tablice, uzimaju se i podaci kao što su starost, zanimanje, koji je brak po redu, narodnost i sl...Tablice razvedenih brakova – koliko u prosjeku traje braj, koja se struktura razvodi, starosna...

7

Opća stopa divorcijaliteta (razvedenih brakova)

MORTALITET (smrtnost)

Mortalitet je prirodni element, spada u prirodno kretanje, te on djeluje negativno na kretanje stanovništva.

Mortalitet se veoma rano počeo proučavati, a također se njegovo proučavanje veže za naučnika Graunta. Pored toga, on je proučavao i uzroke smrti.Prvi je proučavao i analizirao umrlu djecu, te odnos između rođene i umrle djece.Kasnije, njegova istraživaja su se proširila i na dobnu, tj. starosno strukturu stanovništva. Vremenom, mnogi naučnici su prihvatili njegove metode i teze, te ih proširili.

Zaključak – čovjek svojim mjerama može da djeluje na mortalitet, više nego na fertilitet, jer je fertilitet nešto spontano...

Mortalitet obuhvata broj smrtnih slučajeva koje je stanovništvo imalo u toku jednog vremenskog perioda, najčešće godinu dana.Mortalitet se može pokazati kao apsolutna i kao relativna veličina, odnosno relativna stopa mortaliteta:

Specifične stope mortaliteta:Muškog stanovništva

Ženskog stanovništva

Posebne stope smrtnosti prema dobi:

Na osnovu ovih pokazatelja, dolazi se do podataka da je kretanje mortaliteta dosta različito, ako gledamo istu starosnu grupu muškaraca i žena.

Stopa mortaliteta je veća kod muškaracaMortalitet djece – veći kod muške, nego ženske djece...

8

TABLICE MORTALITETA

Stope smrtnosti po mnogim autorima ne zadovoljavaju sva demografska izučavanja, pa se danas koriste i drugi koeficijenti kojima se prati i iskazuju stope smrtnosti.

Pošto starosna struktura ima veoma jak utjecaj na mortalitet.

Da bi se utvrdili odnosi između starosne strukture i mortaliteta, koriste se tablice mortaliteta koje sadrže opću stopu smrtnosti za svaku starosnu grupu.

Za formiranje ovih tablica koriste se dvije metode:- kohortni metod – tj. uzima se stanovništvo rođeno neke godine, te se

posmatra od 0 do 100- transferzalni metod – posmatra stanovništvo u jednoj godini, bez obzira kad je

rođeno. Ovo koriste zemlje koje imaju manji broj stanovnika.

No, obje ove metode imaju svoje prednosti i svoje mane.Mane su te što pretežno koriste podatke iz jednog izvora. Radi toga, kombiniraju se obje metode, ali i podaci iz više izvora, kako bi se formirale tablice mortaliteta.

Tablice mortaliteta se mogu raditi i za cjelokupno stanovništvo (popis, ali i drugi izvori, matične knjige i sl...)

Služi i za određenje prosječnog trajanja života, a koriste ga zavodi za osiguranja.

Faktori koji utječu na mortalitet

- način življenja- bolesti (rak, srce, zaraza, nailna smrt...)

MEHANIČKO KRETANJE STANOVNIŠTVA

Mehaničko kretanje stanovništva je jedan od elemenata koji djeluje na ukupno kretanje stanovništva, kao i na ostale elemente reprodukcije.Pod pojmom mehaničko kretanje stanovništva podrazumjevamo useljavanja i iseljavanja jedne zemlje.

Mehaničko kretanje stanovništva je čin napuštanja teritorije jedne zemlje, ili unutar nje. Ono može biti vanjsko i unutrašnje.

Prema vremenu – dnevno, sedmično, mjesečno, godišnje, stalno....

Mehaničko kretanje stanovništva se može posmatrati kroz broj useljenih i iseljenih stanovnika.

9

Ukupno mehaničko kretanjeUKS = I + E

Pokazatelj migracije – migracioni saldo:S = I – E

Stopa migracionog salda (neto stopa migracije)

Bruto stopa migracije

Stopa imigracije

Stopa emigracije

PRETPOSTAVKE O BUDUĆIM MIGRACIJAMA

Metoda EKSTRAPOLACIJEOva metoda koristi projekcije koje se zasnivaju na tendencijama u toku prošlog

perioda. One daju realnije rezultate koje se zasnivaju na isipitivanjima za duže periode.Pošto se smatra da je migracija daleko više podložnija promjenama nego druge

demografske pojave... Ova pretpostavka uključuje komponente i prirodnih i mehaničkih elemenata.

Smatra de će buduća kretanja biti slična kao ona u prošlostiMetoda ODNOSA

Mnogi smatraju da je ova metoda savremenija od predhodne, jer uzima u obzir ne samo broj stanovnika, već i faktor cjelokupnog porasta stanovništva.

Mana ove metode jeste ta što ne daje podatke o broju živorođene djece od strane majke koja je predmet istraživanja po pitanju migracija, ni podatke o polnoj strukturi novorođenčadi.

1. razlika broja stanovnika i mortaliteta i nataliteta2. živorođena djeca migranata u periodu t+53. migracije u vezi sa bilo kojim faktorom porasta stanovništva

SUBJEKTIVNE metode

10

Su one metode po kojima demografi na osnovu određenih veličina i situacije koja je vladala i one koja će vladati daju svoju ocjenu o budućim migracijama.

ANALITIČKE METODENajvažnija metoda u procjeni o budućim migracijama je analitička metoda.

One se baziraju na određenim hipotezama o ukupnom migracionom saldu, te podacima kako o broju migranata, već i o datumu rođenja, natalitetu, mortalitetu, fertilitetu, te broju djece migranata po polu, starosti itd...

REPRODUKCIJA STANOVNIŠTVA

Sam pojam reprodukcija stanovništva podrazumjeva obnavljanje stanovništva jedne zemlje.Reprodukcija je veoma značajan element, jer se smatra da nam ona pokazuje kretanje stanovništva u određenom periodu (godini i sl...)

Reprodukcija se zasniva na određenim pokazateljima – na broju ženske populacije, gdje se uzima u obzir broj žena u fertilnom periodu, broj živorođene ženske djece, kao i broj umrlih žena u fertilnom dobu...

Postoji bruto i neto reprodukcija.Bruto – bazira se na broj rođene ženske djece čije su majke stare x

godina i broja žena starih x godina.Neto – od bruto reprodukcije se umanjuje za broj umrlih žena u

fertilnom periodu.

Vitalni indeks- broj živorođenih na 100 umrlih:

Stopa prirodnog prirodnog priraštaja

Apsolutna: J = N – M

Relativna:

STRUKTURA STANOVNIŠTVA

11

>100 – proširena reporodukcija stanovništva

=100 – prirodna stagnacija (nulta stopa prirodnog priraštaja)

<100 – manjujuća reprodukcija stanovništva

Struktura stanovništva je odnos jednog dijela stanovništva naspram drugog.

BIOLOŠKA STRUKTURA STANOVNIŠTVAPod biološkom stukturom stanovništva podrazumjevamo spol i starost.

Kod zatvorenog tipa stanovništva, ona je direktno uvjetovana prirodnim kretanjem stanovništva, dok kod otvorenog tipa stanovništva se formira upravo između kretanja stanovništva i promjena u njegovoj starosno- polnoj strukturi.

Polna struktura – odnos između muškog i ženskog stanovništva.Ova struktura je bitna radi mnogo činjenica:

- žensko – reprodukcija- muško – rad

U konkretnom smislu, treba proučavati njihov utjecaj na natalitet, mortalitet, fertilitet...Ova struktura je rezultat: - nataliteta

- mortaliteta- migracija- ostalih faktora (ratovi...)

Polna struktura se izražava apsolutno i relativno.

Osnovni relativni pokazatelji spolne strukture su:Koeficijent maskuliniteta:

Koeficijent feminiteta:

Starosna struktura stanovništva – pokazuje broj stanovnika u pojedinim starosnim grupama, te samim tim pokazuje i raznovrsne potrebe, kao npr. broj predškolskih ustanova, osnovnih škola...

Ova struktura je ogledalo razvoja jedne zemlje, te ona najbolje prikazuje razvojne tencencije ukupnog stanovništva.

Postoje tri osnovne starosne grupe:- mlado (0-14 ili 0-19)- zrelo/odraslo (15-64 ili 20-59)- staro (60+ ili 65+)

12

Promjene u starosnoj strukturi stanovništva jako su bitne za demografski razvitak, te one direktno utječu na natalitet, mortalitet, fertilitet, migracije...

- s više mladih – manja stopa mortaliteta- više mladog i muškog stanovništva – veća stopa migracija- sklapanje brakova... više mladog muškog – manje brakova...

Za analizu starosne strukture od koristi je i starosna piramida, koja grafički pokazuje starosno- polni sastav jedne zemlje.

Tri osnovna tipa- mlado ili ekspanzivno (progresivno) stanovništvo- zrelo ili stacionarno (stagnantno) stanovništvo i- staro ili regresivno (kontraktivno) stanovništvo

Uz savremenu dopunu ovog modela, postoje još dva tipa i to:- izrazito mlado ili izrazito ekspanzivno stanovništvo (oko 50% udjela stanovništva

u dobi do 14 godina) i- izrazito staro ili izrazito kontraktivno stanovništvo (u kojem udjel osoba starih 65

i više godina iznosi +12%)

Starenje stanovništva i njegovi uzroci:Pod pojmom starenje se podrazumjeva proces povečanja stanovništva starog 60 i više godina u ukupnom stanovništvu.Demografske determinante starenja u zatvorenoj populaciji su snižavanje fertiliteta i mortaliteta, dok u otvorenim stanivništvima, pored ovih faktora, proces starena često izaziva i emigraciju (ruralni egzodus)

Analitički pokazatelji sastava prema dobi

- Prosječna dob izračunava se kao aritmetička sredina

- Medijalna dob

- Koeficijent starosti

- Koeficijent mladosti

- Indeks starosti

13

- Indeks mladosti

- Koeficijent ukupne dobne ovisnosti

- Koeficijent dobne ovisnosti mladih

- Koeficijent dobne ovisnosti starih

EKONOMSKA STRUKTURA STANOVNIŠTVAPrema kriteriju aktivnog sudjelovanja u procesu rada, odnosno koncepciji radne snage, stanovništvo se klasificira u dvije grupe:

- ekonomski aktivno stanovništvo i- ekonomski neaktivno stanovništvo

Aktivno stanovništvo- Sve zaposlene osobe koje rade - puno radno vrijeme

- pola radnog vremena- manje od polovine prosječnog radnog vremena

- Sve osobe koje obavljaju neko zanimanje, ali nisu u radnom odnosu (aktivni poljoprivrednici, zanatlije, pomagaći članovima porodice...)

- Nezaposlene osobe u razdoblju - nezaposleni koji su bili zaposleni- osobe koje prvi put traže posao

Neaktivno stanovništvo

14

- Osobe koje imaju samostalan izvor prihoda (penzija, stipendija, prihodi od imovine…)- Ekonomski ovisne osobe (djeca do navršene 15. godine, domaćice, osobe na školovanju, osobe nesposobne za rad…)

Prema položaju u zanimanju, ekonomski aktivno stanovništvo se klasificira u četiri varijante:

1. osobe koje rade za račun privatnih, javnih poslodavaca ili radnici po ugovoru2. poslodavci3. osobe koje rade za vlastiti račun bez najamnih radnika4. pomažući članovi obitelji

OSTALE STRUKTURE STANOVNIŠTVA- po obrazovanju- po bračnom stanju- gradsko i seosko stanovništvo- nacionalna i jezička struktura…

PROJEKCIJE RAZVOJA STANOVNIŠTVA

Postoje tri metode preko kojih je demografija u stanju procjeniti broj stanovnika, te njegovo kretanje:

MATEMATIČKE METODE...su metode za projekciju razvoja stanovništva koje su se prve pojavile, te su se one bazirale na podacima iz prošlosti koja su korištena i za buduća kretanja, jer se smatralo da će svi današnji faktori koji djeluju na kretanje stanovništva djelovati u istom obimu i intenzitetu i u budućnosti.Plus – jednostavno izračinatiMinus starosna, spolna, obrazovna i druge strukture se iz ovakvih projekcija ne mogu sagledati

Ova metoda se bazira na trendu.

METODI ODNOSA...se koriste ako je dinamika u promjeni ukupnog stanovništva ili nekih njegovih struktura jedne teritorije, slična dinamici promjena tih istih kategorija stanovništva nekih drugih kategorija, pri tome i među biološkim, ekonomskim i drugim faktorima...Uzimaju se parametri koji su na raspolaganju u nekim drugim, geografski identičnim područjima.Postoji makro i mikro metoda. Zasnivaju se na linearnoj, paraboličnoj regresiji

ANALITIČKE METODE

15

...su metode koje se baziraju ne samo na podacima stopa kretanja stanovništva, već i podacima vitalnih kretanja (natalitet, mortalitet, fertilitet), ali i podacima o mehaničkom kretanju, strukturama stanovništva itd...Za korištenje ove metode potrebno je raspolagati velikim brojem podataka, te imati razvijenu vitalnu statistiku.

Važno je ocjeniti odnos jedne pojave na drugu i sl.

Također – bitno da li se radi o otvorenom, ili zatvorenom stanovništvu.

16