DENIZ GÜVENLIĞI: KAVRAMSAL GELIŞIMI, ULUSAL VE ... · Information Fusion Centre in Singapore. Deniz Güvenliği Kavramının Ortaya Çıkışı ve Evirilmesi Birleşmiş Milletler

94 Yeni Deniz Güvenliği Ekosistemi ve Doğu Akdeniz

DENIZ GÜVENLIĞI: KAVRAMSAL GELIŞIMI, ULUSAL VE ULUSLARARASI UYGULAMA VE STRATEJI BELGELERINE YANSIMASINA YÖNELIK BIR ANALIZ

Tümamiral (E) Mesut ÖZEL

Giriş

İnsan yaşamı, yerkürenin dörtte üçünü örten denizlerde başlamış olmasına ve bahşettiği tüm nimet ve imkânlara rağmen tarih boyunca deniz bir tehlike ve güvensizlik ortamı olarak görülmüştür. İnsanoğlu, denizlerden bir besin ve maden kaynağı, ulaştırma ve ticaret yolu, bilgi ve fikir değişim alanı ile egemenliğini koruma/yayma ortamı olarak is-tifade etmiştir. Denizlerin cömertliğinden ekonomik ve stratejik yarar-lanma, deniz kaynakları, deniz ticareti, deniz gücü ve deniz üstünlüğü arasında döngüsel bir etkileşim yaratmaktadır. Antik çağlardan bu yana, deniz ticaretinin korsanlara karşı korunması, donanmaların sorumluluk alanlarından biri olmuş, daha sonra köle ticaretinin önlenmesi de bu gö-rev yelpazesine dâhil olmuştur. Literatürde, denizlerin sağladığı nimet ve imkânların emniyet ve güven içinde kullanılması “denizde düzenin temin ve muhafazası”1 deniz gücünün işlev alanlarından biri olarak yer almıştır. (Till, 2018)

95Deniz Güvenliği: Kavramsal Gelişimi, Ulusal ve Uluslararası Uygulama...

Kavramsal Gelişim

Güvenlik çalışmalarındaki gelişmelere paralel olarak deniz güven-liği disiplininin geleneksel ilgi alanı, soğuk savaş sonrasının dinamikle-ri sonucu genişlemiş ve derinleşmiştir. Terörizm, organize suçlar, çev-renin bozulması gibi devlet ve devlet dışı aktörleri kapsayan güvenlik sorunsallarını ilgi alanına alarak, bunları güvenlik ve ekonomik kal-kınmayla ilişkilendiren çok sektörlü bir karakter kazanmıştır. Küresel ortak alan denizlerde istikrarlı ve iyi bir düzenin sağlanması, diğer bir deyişle deniz güvenliği çeşitli ulusal ve uluslararası kurumların çalışma alanı olmuştur.

Soğuk savaş sonrası yeni uluslararası düzenin denizde olanları na-sıl etkilediği/etkileyeceği ve bunun sonucunda denizde olanların yani uluslararası deniz düzeninin karada olanları nasıl etkilediği/etkileyeceği akademik bir inceleme alanıdır. Denizde düzeni etkileyen temel ve iliş-kili konular: (1) Ulaştırma ortamı olarak kıtalar ve deniz arasında denge ki günümüzde denizler bu anlamda öne çıkmakta; (2) Büyük güçlerin rekabeti ve işbirliği arasındaki denge ki günümüzde büyük güç rekabeti ve jeopolitiğin öne çıkması denizde düzeni tartışmalı hale getirmek-te; (3) Erişim ve erişimi engelleme arasındaki mücadele ve denge; (4) ülkelerin/deniz kuvvetlerinin geleneksel askeri görevler ve savaş dışı görevler için kuvvet geliştirmesi/hazırlaması arasındaki operasyonel denge; (5) Geleneksel olmayan, genellikle karasuları ve ulusal sınırları aşan tehdit/risklerin nasıl yönetileceği; (6) Bir yandan milli menfaat-lerin korunması ile diğer yandan ulus aşırı tehdit/risklerle mücadelede ulusların girişimlere destek sağlaması ve denizde uluslararası düzenin muhafazası arasındaki denge olarak sayılabilir.

Uluslararası deniz düzenine kavramsal olarak iki tehdit vardır. Bunların ilki, küresel güç kaymaları değişimi sonucu oluşan yapısal değişikler yoluyla yukarıdan aşağı değişen tehdit algılamalarıdır: Ülke deniz kuvvetlerinin modernizasyonu, deniz kuvvetleri yeteneklerindeki değişim/gelişim, Uluslararası Deniz Hukuku’nun evirilen uygulama ve yorum farklılıkları. Diğer tehdit ise; aşağıdan yukarı geleneksel olma-yan güvenlik tehditleri, deniz haydutluğu, terörizm, KİS kaçakçılığı,


sürdürülebilir olmayan balıkçılık, çevresel bozulma olarak sayılabilir. Bu tehditler, deniz kuvvetlerine yeni görevler verilmesi sonucunu do-ğurmuştur. Denizde düzenin muhafazasında, sahildar ülkelerin hakları ile açık denizlerde seyrüsefer serbestisi arasında adil dengenin, bir an-lamda denizde düzeni sağlaması gereken 1982 tarihli Birleşmiş Millet-ler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin (UNCLOS) farklı yorum ve uygu-lamaları bu işlevi yerine getirmesini sorunlu hale sokmaktadır. Günü-müzde, UNCLOS’un teorik altyapısını tehdit eden üç sorunsaldan söz edilmektedir; deniz ortamına yönelik aşırı ve temelsiz talepler, bayrak devleti kontrolünün azalması ve deniz hukuku uygulamalarına müsa-mahakâr bir yasal rejimin uygulanması. (Till, 2016, pp. 7-9)

Bu bağlamda, forumun ana temalarından olan ve yapılan ulusal ve uluslararası düzenlemelerde “deniz güvenlik” kavramı, uluslarara-sı ilişkiler ve güvenlik literatüründe de kullanılmaya başlamış, ancak “barış inşası (peace building)” ve “insan güvenliği (human security) ” kavramları gibi muğlak ve geniş kapsamlı bir terim olarak yerini almış-tır. Deniz güvenliği konusundaki tartışmalar, sıklıkla deniz ortamında öne çıkan tehditler gündeme getirilerek yapılmaktadır. Bunlar arasında denizde terörizm, deniz haydutluğu, ülkeler arası deniz sorunları, mad-de ve insan kaçakçılığı, silahların yayılması, yasadışı balıkçılık, çevre suçları, deniz kazaları/felaketleri sayılabilmektedir. (Kraska & Pedroza, 2013) Hangi tehditlerin kapsama alınacağı önemli tartışma konularıdır. İklim değişikliği ile deniz kaza ve felaketleri deniz güvenliği konusu mudur? Ülkelerarası deniz sorunları, deniz güvenliği değil de milli gü-venlik sorunu olarak mı ele alınmalıdır? Deniz ekonomisi konularında kimin ekonomisinin güvenliği söz konusu olacaktır, devletlerin mi, çok uluslu şirketlerin mi, firma sahiplerinin mi?


Akademik çalışmalarda deniz güvenliği irdelenirken; Şekil-1’de görüleceği üzere milli güvenlik üzerinden deniz gücü, deniz ortamı üzerinden deniz emniyeti, ekonomik kalkınma üzerinden deniz ekono-misi ve insan güvenliği üzerinden denize mücavir alanlarda yaşayan insanların dayanım gücü (resilience) bağlamında yer alan faaliyet alan-ları matris ile ilişkilendirilen geniş bir kavram olarak ele alınmakta-dır. Deniz güvenliği alanındaki aktörler, bu matris içindeki ilişkiler ile risk ve tehditlere farklı anlam ve boyutta yaklaşabilmektedir. (Bueger, 2015) Deniz güvenliğinin sağlanmasına yönelik tartışmalar; daha çok eşgüdüm, bilgi paylaşımı, düzenleme, kanun uygulama, kapasite ge-liştirme gerektiren oldukça geniş ve birbiri ile uyumlu olmayan farklı politika oluşturma önerileri ortaya çıkarmaktadır. Bu bile neyin, kimin tarafından düzenlenmesi gerektiği, ne tip kapasiteyi kimin geliştireceği konularını açık ve sahipsiz bırakmaktadır. Kısacası, deniz güvenliğini uluslararası sistemin istikrarına ve denizde düzene farklı tehditlerin nis-pi önemi ve bunlara yönelik deniz kuvvetleri, sahil güvenlik ve diğer kolluk kuvvetleri tarafından en iyi müdahale yöntemleri konusundaki


önemli görüş ayrılıkları nedeniyle muğlak ve tartışmalı bir konsepttir, uluslararası platformlarda da tanımı konusunda bir uzlaşı yoktur. (Till, 2016, p. 181)

Deniz güvenliği gündeminin dört belirgin niteliği vardır: (1) De-niz güvenlik ortamındaki sınamaların birbirine bağlı ve ilişkili olması, (2) Eşiktelik, yani karadaki sorunlardan ayrı ele alınamaması, (3) Ulus aşırı, sınır aşan ve çok aktörlü olması ve (4) Yargı yetkisi karmaşıklığı. (Bueger & Edmunds, 2017, p. 1300).

Bu karmaşık deniz güvenliği ortamını yönetmek için alandaki tecrübeler ışığında geliştirilen üç katmanlı bir model uygulaması öne çıkmaktadır: (1) Bilgi katmanı; bilgi ve istihbarat üretimi için deniz-de durumsal farkındalığın artırılması (Otomatik Tanımlama Sistemi (AIS), Uzun Mesafede Tanıma ve İzleme Sistemi (LRIT) benzeri) ve bilgi paylaşım mekanizmaları oluşturulması (MERCURY benzeri) (2) eşgüdüm katmanı; alanda eşgüdüm ve uygulama/anlayış birliği sağla-yacak ortak mekanizma ve metinlerin hazırlanması, (Djibouti Code of Conduct and Contact Group on Piracy off the Coast of Somalia.) (3) operasyonel eşgüdüm katmanı: Etkin Çaba Harekatı (OP AE), Birleşik Deniz Kuvveti (CMF), SHADE Shared Awareness and Deconfliction Mechanism (SHADE), G8++ Friends of the Gulf of Guiena Group, Information Fusion Centre in Singapore.

Deniz Güvenliği Kavramının Ortaya Çıkışı ve Evirilmesi

Birleşmiş Milletler tarafından Uluslararası Okyanuslar Yılı olarak ilan edilen 1998 yılında eski Portekiz Cumhurbaşkanı Mario Soares başkanlığında “Okyanus Bizim Geleceğimiz (The Ocean Our Future)” isimli bir rapor hazırlanmıştır. Raporda, denizlerde uluslararası düzene yönelik askeri ve askeri olmayan tehdit ve riskler kapsamlı olarak vur-gulanmıştır. Deniz güvenliğinin sadece BM Güvenlik Konseyi daimi üyesi olan beş denizci ülkenin ilgi alanı olmadığına ve tüm ülkeleri ilgi-lendirdiğine, bu anlamda deniz kolluk kuvvetlerinin yanı sıra donanma-


larında sorumluluk alması ve bunun için gerekli yasal düzenlemelerin yapılması gerekliliğine işaret edilmiştir. Okyanuslarda güvenlik ve hu-zurun geliştirilmesi ile etkin okyanus yönetişimin yeniden düzenlenme-si ihtiyacının altı çizilmiştir. (IWCO, 1998)

Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) Ekim 1985’te İtalyan Kur-vaziyeri Achille Lauro kurvaziyer gemisinin kaçırılması, çağdaş deniz-cilik tarihine denizde ilk terörist faaliyet olarak kaydedilmiş, bu konuda başlayan düzenleme çalışmaları Mart 1988’de Denizde Seyir Güvenli-ğine dair SUA Sözleşmesi’nin kabulü ile neticelenmiştir. (IMO, 2008)

2000 yılında Aden limanında USS COLE fırkateynine gerçek-leştirilen saldırı ve 11 Eylül felaketinin ki, 1941 Pearl Harbor baskını sonrasında ABD anavatanına yapılan ilk saldırı olmuştur, sonrasında ABD anavatan güvenliğinin deniz boyutunda da tedbirler alınması ih-tiyacıyla, ulusal düzenlemelerin yanı sıra başta Uluslararası Denizcilik Teşkilatı (IMO) olmak üzere uluslararası kuruluşlarda “denizde/deniz-den terörle mücadele” için deniz ortamında her türlü harekete bir düzen getirmeyi hedefleyen hukuki/idari bir süreç başlatılmıştır. 2001 yılının Kasım ayında IMO Deniz Emniyet Komitesi bünyesinde gemi ve li-manların emniyetine yönelik tedbirlerin alınmasına yönelik bir Deniz Güvenlik Çalışma Grubu kuruldu. Bu grup, 1974 tarihli Uluslararası Denizde Can Emniyeti Sözleşmesi (SOLAS)’a ek olarak Uluslarara-sı Gemi ve Liman Güvenlik Tüzüğü hazırlanmasına başlandı. (IMO, 2003) Böylelikle IMO’da “denizde emniyet” önem ve önceliğini “denizde güvenliğe ” bırakıyordu. Deniz güvenliği kavramı altında, (hegemon/lar tarafından) dünya denizlerindeki küresel ticaret ve yük hareketlerinin gerçek zamanlı olarak takibi ve etki alanı içine alınması hedefleniyordu. (Gürdeniz, 2013) Bunun akabinde, 1988 tarihli Deniz-de Seyir Güvenliğine dair Yasadışı Eylemlerin Önlenmesi (Supression of Unlawful Acts-SUA) Sözleşmesi, kitle imha silahlarının taşınma-sı denizde/denizden terör ile ilgili her türlü yasa dışı faaliyet ve kitle imha silahlarının taşınması suçunu kapsayacak şekilde değiştiriliyordu. SOLAS, 2003 yılında ve SUA ise 2005 yılında onaylanarak yürürlüğe girdi.


Bu değişim rüzgârıyla beraber, gündeme ve uygulamaya gemi/liman güvenlik zabiti/planı, otomatik tanımlama sistemi, uzun mesa-feden gemi tanıma ve takip sistemi, deniz ortamı farkındalığı, ticaret gemilerine rızaya dayalı çıkma/arama gibi kavramlar girmiş, denizde/denizden terörü ilgilendiren yasadışı faaliyetleri önlemeye yönelik dü-zenlemeler yapılmıştır.

ABD’de Kavramsal Gelişim ve Uygulamalar

Uluslararası yasal mevzuatın hazırlanmasına koşut olarak, ABD Başkanı tarafından 21 Mayıs 2003 tarihinde, bugün yüzden fazla ülke-nin katılımcı olduğu, “Yayılmanın Güvenliği Girişimi (PSI)” uluslara-rası deniz taşımacılığının kontrolüne dönük, Büyük Limanlar Girişimi (Megaports Initiative) ve Konteyner Güvenliği Girişimi (CSI) bunu ta-kip etti. (Kraska & Pedroza, 2013, p. 27)

Irak ve Afganistan harekâtı sonrasında, deniz ortamında icra edilen faaliyetleri kurumsal ve kavramsal temel oturtmak maksadıyla, 1 Ara-lık 2004’te Milli Deniz Siyasası bir başkanlık direktifi olarak yayımlan-dı. Bu siyasa, deniz ortamını (maritime domain) “denizcilikle ilgili tüm faaliyetler, altyapı, şahıslar, kargo gemi/tekneler, her nevi taşıma aracı ile deniz, okyanus ve seyre elverişli tüm suyollarının üstünde, altında, ilişkili, ilintili, komşu, sınırdaş olan tüm alan ve eşya” olarak tanım-lıyordu. Denizde güvenliğini, hükümetin bütüncül olarak ele alacağı bir konu olarak öne çıkarıyordu. Bu siyasa 15 kurumun temsil edildiği koordinasyon komitesi tarafından 2005 yılında “Deniz Güvenliği Milli Stratejisi” hazırlandı. Bu dokümanda; (1) denizlerde serbestinin mu-hafazasının en önemli öncelik olduğu; özgür, sürekli, tehditsiz ulaşım irtibatların sağlanmasının bir küresel serbestlik olduğu ve dünya ekono-misinin sağlıklı işlemesine destek olacağı; (2) küresel deniz hareket ve manevra yeteneğini sağlayacak istikrarlı rejimin tesisinin milli küresel konuşlanmanın (duruşun) önemli bir kilit taşı olduğu, (3) Deniz güven-liğinin, denizlerin serbest kullanımı garanti altına almak, seyrüsefer ve ticaret serbestisin sağlamak, okyanus kaynaklarını korumak için gere-ken milli bir öncelik olduğu ifade ediliyordu. (Kraska & Pedroza, 2013)


ABD, deniz ortamında uluslararası işbirliğini geliştirmek maksa-dıyla “Küresel Deniz Ortaklığı (Global Maritime Partnership)” girişimi başlattı ve bu uygulamasını 2007 yılında 21’inci Yüzyıl Deniz Gücü için Kooperatif Ortaklık Stratejisi olarak yayımladı. Anavatan güvenli-ğinin deniz boyutu ise, Sahil Güvenlik Komutanlığı tarafından yayım-lanan deniz güvenlik stratejileri ile tamamlandı. Takip eden yönetimler tarafından da bu siyasa ve stratejiler geliştirilerek uygulandı.

ABD, 2007 yılında ilk defa deniz güvenliği ve insani yardım/fela-ket yardımını stratejisinde işlev alanına sokmuş, 2010 yılında yayım-lanan Müşterek Harekât Konsepti ile bu teyit edilmiştir. Aslında, ABD Deniz Kuvvetleri soğuk savaş döneminde 22 muharip göreve karşın 366 insani görev icra etmiştir. 1990-2010 yılları arasında da ağırlıklı olarak savaş dışı muharip olamayanların tahliyesi, afet yardımı ve kri-ze mukabele harekâtı faaliyetleri icra edilmiştir. 2015 yılı stratejisinde ise; savaşma kabiliyeti öne çıkarılırken, deniz güvenliği işlev alanları içindeki yerini korumuş, insani yardım/felaket yardımı ise “akıllı güç” kapsamında güç aktarımı işlev alanının içinde kalmıştır. Deniz güven-liği, “deniz kuvveti “değil “denizcilik” alanında işbirliğini vurgulayan bir tarzda ifade bulmuştur.

2015 yılında ABD tarafından yayımlanan 21’inci Yüzyıl Deniz Gücü için Kooperatif Ortaklık Stratejisi ve Küresel Ortak Alanlara Eri-şim ve Manevra Ortak Konseptinde “tüm ortak alanlarda erişim (all domain access)” kilit terim olarak yer almakta, stratejik egemenliği ve deniz güvenliği arasındaki önem ve öncelik kaymasının, diğer bir de-yişle stratejik egemenlik konusunda rekabete dönüşün, ipuçlarını ver-mektedir. (Till, 2016, p. 184) Tüm dünyada varlık göstermeye İran ve Çin tarafından geliştirilen erişimi engelleme (Anti-Access) sistemlerini işaret ederek vurgulamaktadır.

Bununla birlikte, 2015 strateji belgesinin ana odağı ABD’nin deniz güvenliği olarak devam etmektedir. Bu egemenliği ve deniz kaynakla-rının korunması, deniz ulaştırma yollarının açık tutulmasının desteklen-mesi, denizde terörle ve KİS yayılması, ulus aşırı suç ve deniz haydut-luğu ile mücadele, çevresel bozulma ve yasadışı göçle mücadeleyi de


kapsamaktadır. Strateji, ortaklarla işbirliğine bağlı müşterek ve birleşik gayret birliğini öngörmektedir. Caydırıcılık, deniz kontrolü ve deniz güvenliği tüm ortam erişim yeteneklerine temel güvenle deniz gücü sı-namaları olarak tespit edilmektedir. (Kraska & Pedroza, 2013)

Afrika Boynuzundaki deniz haydutluğu mücadele, 2001 yılında Operation Enduring Freedom kapsamında, Task Force 150’nin bölge-de görevlendirilmesi ile başlamıştır. Daha sonra harekâtın çok uluslu hale gelmesiyle, Bahreyn’de kurulan Combined Maritime Force (CMF) karargâhı harekât kontrolünde faaliyet icra eden çok uluslu TF 151 ve Körfez Girişimi Ülkeleri (GCC) ile müşterek olarak Basra Körfezinde icra eden TF 152 bölgede deniz güvenliğini sağlamaktadır. AB, bu fa-aliyete Operation Atalanta ile destek sağlamıştır. (Till, 2016, p. 204)

Deniz Güvenliği Alanında Uluslararası/Ulusal Kavramsal Gelişim ve Uygulamalar

Deniz güvenliği alanında çeşitli ülke ve örgütler tarafından yayım-lanan siyasa/strateji belgeleri arasında NATO’nun 2009 tarihli Deniz Güvenliği Harekât Konsepti ile 2011 tarihli İttifak Deniz Stratejisi, İngiltere’nin 2014 Milli Deniz Güvenlik Stratejisi, Fransa’nın Deniz Alanlarının Güvenliği Milli Stratejisi, AB’nin 2014 tarihli Deniz Gü-venliği Stratejisi ve Eylem Planı, G7 ülkelerinin 2015 tarihli Deniz Gü-venliği Deklarasyonu ile Afrika Birliği’nin 2014 tarihli Afrika Bütünle-şik Deniz Stratejisine ek olarak yayımladığı 2016 tarihli Deniz Güven-liği/Emniyeti ve Kalkınma Şartı sayılabilir. Bunun yanı sıra, Brezilya, Hindistan, İspanya gibi ülkelerinde özgün deniz siyasa ve strateji belge-leri mevcuttur. Bunun dışında, birçok ülke (Japonya, İtalya, Çin) deniz güvenliğinin Milli Siyasa, Milli Güvenlik Stratejisi, Milli Denizcilik Siyasa/Stratejisi ve Deniz Kuvvetleri/Sahil Güvenlik Strateji belgeleri içinde kapsamışlardır. (Bueger & Edmunds, 2017, p. 1298)

Bu stratejilerde, ülkelerin deniz ilgi ve çıkar alanlarına göre ön-görülen tehdit ve riskler ile deniz güvenlik yetenek ve uygulamaları arasında incelenmesi gereken dikkat çekici farklılıklar bulunmaktadır.


Uluslararası aktörler, deniz güvenliğini prensip olarak strateji/konsep-tin içerdiği tehdit/riskleri belirleyerek tanımlamaktadırlar.

NATO, 2011 yılında yayımladığı İttifak Deniz Strateji belgesinde, deniz gücü ve deniz emniyeti konularını askeri politik ayrı bir bağlam-da ele alarak, deniz ekonomisi ve insani yardım konusuna odaklan-mıştır. Afrika Birliği ise ülkeler arasında ihtilaflı konuları dışlayarak, denizcilik stratejisinin ekonomik kalkınma üzerindeki olumlu etkisin-den dolayı deniz ekonomisi üzerinde yoğunlaşmaktadır. Belgede deniz kaynakları ve ticaretinin önemine ekonomik kalkınma ve güvenliği için vurgu yapılmakta, liman kolaylıkları ve sahil güvenlik yeteneklerinin geliştirilmesi vurgulanmaktadır. AB ve İngiltere tarafından yayımlanan Deniz Güvenlik Stratejileri ise her dört boyutu ilişkilendiren kapsamlı bir yaklaşımı içermektedir.

Deniz güvenliği, genel anlamda sınır aşan/ulus aşırı bir alan oldu-ğu kabul görmektedir. Bu nedenle, geliştirilen strateji ve konsept bel-gelerinde uluslararası işbirliği, ortak sorumluluk, eşgüdümlü karşılık, çok taraflılık gibi nitelemeler kullanılmakta, sorunsalın bir kolektif gü-venlik vizyonu kapsamında ele alınması gerekliliğinin altı çizilmekte-dir. Deniz güvenliği kavramının tanımlanmasında neyin tehdit ve risk olarak alındığı önemlidir. Sonuçta, stratejinin amacı, zikredilen risk ve tehditleri azaltacak/karşılayacak tertip ve tedbirleri almak ve geliştirile-cek yetenekleri ortaya koymaktır. Bu bağlamda da belirtilen strateji ve konsept belgeleri arasında farklılıklar mevcuttur. (Bueger, 2015)

Örneğin, BM Genel Sekreteri’nin 2008 yılı Okyanuslar ve Deniz Hukuku Hakkındaki raporunda; (1) deniz haydutluğu ve silahlı soy-gun, (2) terörist faaliyetler, (3) KİS ve yasadışı silah ticareti, (4) deniz yoluyla insan ticareti ve kaçakçılığı, (5) yasadışı uyuşturucu madde ticareti, (6) yasadışı, düzenlemesiz ve beyan dışı balıkçılık, (7) deniz yaşamında/ortamına kasıtlı ve kanuna aykırı zarar verme sayılmaktadır. (United Nations, 2008) Güncel Avrupa Birliği ve İngiltere belgeleri de benzer içeriktedir. İngiltere strateji belgesinde, deniz ortamında tehdit yerine risk terimi kullanılmakta ve bazı risk alanları birleştirilerek ifade edilmektedir. Örneğin, “savaş, cürüm, deniz haydutluğu ve normlarda


değişiklik nedeniyle hayati deniz ticaret yollarının kesintiye uğraması” tek bir risk alanı olarak ele alınmakta, bunun yanı sıra “deniz ulaştır-ma ve denizcilik altyapısına karşı siber saldırı” da risklerin kapsamına alınmaktadır. (Goverment, 2014) AB’de yayımladığı Deniz Güvenliği Strateji Belgesi’ne BM’nin 7 tehdit alanının yanı sıra siber güvenliği de eklemekte, ayrıca “ülkeler arasında deniz yetki alanı ihtilafları, silahlı çatışma ve saldırgan hareketler” ile “doğal afetler, olağanüstü olaylar ve iklim değişikliğinin deniz ulaştırma ve denizcilik altyapısına olası etkileri” ile “deniz ve denizcilik sektörlerindeki potansiyel büyüme ve istihdamı olumsuz etkileyecek, deniz ve mücavir sahil alanlarındaki ko-şulları” eklemektedir.

Bu bağlamda, AB Strateji Belgesi, deniz güvenliğini çevre ve deniz kaynaklarının korunduğu, seyrüsefer serbestisinin teminat altına alındı-ğı, ulusal ve uluslararası kanun ve düzenlemelerin uygulanacağı deniz ortamındaki faaliyetler manzumesi olarak tanımlanmaktadır. Benzer şekilde, İngiltere Deniz Güvenliği, ülke refahı, güvenliği ve dayanımını kuvvetlendirmek/genişletmek ve istikrarlı bir dünyanın şekillendiril-mesine yardımcı olmak için denizden gelen/denizdeki risk ve fırsatların etkin olarak yönetimi yoluyla milli menfaatlerin korunması ve ilerle-tilmesidir. NATO Deniz Stratejisi, kolektif savunma ve caydırıcılığı, kriz yönetimi ve kooperatif güvenlik yanında önceliklendirirken, daha geniş bir spektruma yayılmış deniz güvenliği görevlerinin yanında “sert deniz gücünü” vurgulamaktadır. Buna karşın, İngiltere Deniz Stratejisi, krallığın savunmasını, askeri seferleri ve deniz emniyetini sorumluluk alanında içermemektedir. (Bueger & Edmunds, 2017, p. 1298) Yayım-lanan strateji belgelerinde diğer bir ortak husus ise, deniz güvenliği ve denizde düzenin yönelik tehdit ve risklerin ağırlık kazandığı, son dö-nemde deniz haydutluğu, terörizm, KİS yayılması, kaçakçılık, insani yardım ve afet yardımı benzeri düşük seviyeli tehdit ve risklerin dikkat çektiğine işaret edilmektedir. (Bekkevold & Till, 2016, p. 316)

Benzer muğlak terimlerin uluslararası politikaların oluşturulmasın-da ilgili aktörler arasın mümkün olduğunca geniş bir mutabakat sağlan-ması, söylem ve eylemlerin altında yatan ideolojik ve politik çıkarların maskelenmesi amacıyla kullanıldığını gösteren birçok örnek mevcuttur.


Bu strateji belgesi ve uygulama planının, 2014 yılında Yunanis-tan’ın AB Dönem Başkanı iken onaylanması Yunanistan Dışişleri Ba-kanlığı internet sitesinde “büyük başarı” olarak vurgulanmaktadır. Bugün Doğu Akdeniz’de yaşananlar, AB’nin Yunanistan ve GKRY’ye desteği yıllar içinde Türkiye karşıtı oluşturulan algının yansıması olarak değerlendirilmektedir. (MFA, 2014) Benzer şekilde, AB bünyesinde geliştirilen NATURA-2000 Çevre Koruma Projesi (EU, 2000), Avrupa menşeli uluslararası konvansiyonlar temelinde düzenlenen Karadeniz, Akdeniz ve Bitişik Atlantik Bölgesinde Yaşayan Deniz Memelilerinin Korunması Anlaşması (ACCOBAMS, tarih yok) ile Birleşmiş Mil-letler menşeli Biyolojik Çeşitlilik Konvansiyonu temelli Ekolojik ve Biyolojik Açıdan Önem Taşıyan Deniz Alanları (EBSAs) (CBD, tarih yok) kapsamında, Yunanistan ve GKRY tarafından, Ege ve Doğu Akde-niz’de yaşanan deniz yetki alanları ve coğrafi formasyonlar konusunda ihtilaflar AB ve BM platformlarına taşınmakta, AB bu bağlamda Yunan ve GKRY tezlerini destekleyen bir taraf olarak Türkiye’nin karşısına çıkarılmakta, AB Dönem Raporlarında Türkiye ve Türk Deniz Kuvvet-lerinin uluslararası hukuktan temel alan uygulamaları şikâyet konusu yapılmaktadır.

Avrupa Birliği Üye Ülkelerinin Dış Sınırlarının Yönetimi için Operasyonel İşbirliği Ajansı (FRONTEX) tarafından icra edilen yasa-dışı göçü önleme POSEDION Harekâtının gerek göçmenlere davranış ve geri kabul ile Türkiye’nin egemenlik alanlarının istismarı konusun-da sorun yarattığı önemli bir vakadır. Ayrıca, bu harekâtı desteklemek maksadıyla NATO tarafından icra edilmeye başlayan destek harekâtı-nın da Türkiye açısından egemenlik ihtilaflarına yönelik sorun alanı ya-rattığı bilinmektedir (Keser & AK, 2016).

NATO’da Kavramsal ve Operatif Dönüşüm

NATO soğuk savaş sonrası dönemde, geleneksel (askeri, diploma-tik ve kamu güvenliğine destek) görevlerinin dışında, barışı koruma ha-rekâtına destek, silah ambargosunun uygulanması ve insani yardım fa-


aliyetleri icra etmiştir. Soğuk savaş sonrası, NATO deniz kuvvetlerinin karşılaştığı tehditler genel olarak deniz düzeninin muhafaza edilmesi ve donanma diplomasisi kapsamında olmuştur. Gelişen bölgesel/küresel krizler 1991 yılında Operation Southern Guard, 1992 yılında Operati-on Maritime Monitor/Guard, daha sonra BAB öncülüğünde başlatılan Operation Sharp Fence/Vigilance ile birleştirilerek 1993-1996 yılları arasında icra edilen Operation Sharp Guard ile 1999 yılında başlatılan Operation Allied Force/Harvest sayılabilir. En önemlisi ise küresel te-rörle mücadeleye destek amacıyla başlatılan, denizde düzenin sağlan-ması ve ittifak oluşturucu deniz diplomasisi örneği olan, ülke donan-maları arasında işbirliğinin geliştirilmesine ortam sağlayan bir 5’inci madde aktivasyonu olan Operation Active Endeavour’dur. Akdeniz’de Etkin Çaba Harekâtı deniz ticaretinin korunması ve kontrolü faaliyeti olarak başlatmıştır. Dünya Gıda Programınca Somali’ye yapılan yar-dımların korunması için icra edilen Operation Allied Provider, ve son-rasında deniz haydutluğu ile mücadele kapsamında Operation Allied Protector ve Operation Ocean Shield ile EU NAVFOR tarafından icra edilen Operation Atalanta müteakip harekat faaliyetleri oldu. OP OS, NATO ve Asya donanmaları arasında temas ve işbirliği ortamı yarat-mıştır.

2008 yılından sonra bir denizci karakterli ittifak olan NATO’da deniz ortamında düzenin/güvenliğin sağlanmasının öne çıkması, önce-likle deniz haydutluğu ile mücadeleyi içeren bir 2010 tarihli Deniz Gü-venliği Harekât Konsepti ve sonrasında münhasıran deniz güvenliğini bir görev olarak alan 2011 tarihli İttifak Deniz Stratejisi hazırlanması sonucunu doğurdu. Deniz alanında gözetleme ve karakol faaliyetleri (kolluk kuvvetlerine destek olarak) icra edilmeye başlandı. Bunun dı-şında, KİS yayılmasının önlenmesi, enerji güvenliğine katkı sağlanması (kritik altyapının ve deniz ulaştırma yollarının korunması dâhil) görev spektrumunda olmayan faaliyetler kapsanmıştır. Ulus aşırı suçlar ve te-rörist faaliyetler (KİS yayılması ve deniz haydutluğu saldırıları) ana tehditler olarak alındı.

Sonuç olarak, NATO tarafından icra edilen deniz faaliyetleri de, 1990’larda kriz yönetimi, 2000’li yıllarda ise deniz haydutluğu ile mü-


cadeleye evirilmiştir. 2014 Ukrayna krizi sonrası Avrupa güvenlik or-tamındaki değişim, NATO’nun ana tehdit odağını geleneksel tehdit ve risklere yöneltmiştir. Bu yönelim ve mütecanis yeteneklerin kazanılma-sı, ABD’nin Asya’yı dengeleme siyaseti ile uyumludur. (Gade & Hilde, 2016, pp. 121-141)

Diğer Ülkelerde Kavramsal ve Operatif Dönüşüm

Bu dönemde Avrupa ülkelerinin (İngiltere, Fransa, Danimarka, Hollanda, Norveç ve İspanya) su üstü muharip unsurlardaki sayısal azalmaya rağmen, ittifak deniz stratejisinde öne çıkan alan dışı harekâtı modern/çok maksatlı su üstü muharip unsurları ile denizde lojistik des-tek ve amfibi harekât kabiliyetli platformlara yöneldikleri görülmekte-dir (Zysk, 2016, p. 146)

Kamuoyu ve siyasetçilerin beklentileri doğrultusunda, ortaya çıkan yeni acil durumlara müdahale öncelik kazanabilmektedir. 2015 yılında, Baltık ve Kuzey Avrupa’da faaliyetlerini artıran Avrupa Deniz Kuv-vetlerinin Akdeniz’de göçmen krizine ve Afrika’daki Ebola salgınına müdahaleye yönlendirilmesi buna örnek olarak sayılabilir. (Till, p.254)

Kanada, İngiltere, Avustralya ve İspanya gibi yetenekleri kısıtlı orta ölçekli donanmaların ise ölçek, teknolojik yetenek ve bütçe ger-çekleri ışığında, modern deniz kuvvetlerinin doğasında bulunan esnek-lik ve çok yönlülük nitelikleri geleneksel görevlerin dışındaki deniz gü-venliği ve uluslararası angajmanların kuvvet yapısındaki değişiklikler ile yapabileceği vurgulanmaktadır. Yetenek geliştirilmesinde, karşılıklı ve birlikte çalışabilirliğe vurgu yapılması, geleneksel görev yelpazesi dışında kalan rollerde çok uluslu koalisyonlara katılma yaklaşımını öne çıkarmaktadır (Till, p.252).

Norveç ise, bir yanda 2 milyon kilometrekare büyüklüğündeki münhasır ekonomik bölgede egemenlik haklarını koruma ve kolluk gö-revlerini yapma, caydırıcılık tesis etme, diğer yandan dünyanın 5’inci büyük ticaret filosunun seyrüsefer serbestisini sağlamaya yoğunlaş-


tığından savaş dışı görevlere kısıtlı olarak katılmaktadır. 2009 yılın-da Operation Atalanta’ya, 2011 ve 2013 yıllarında Operation Ocean Shield’e iştirak etmiş, 2013-14 yıllarında Suriye’den kimyasal savaş maddelerinin gönderilmesi görevini yapmıştır. ( Skram & Gade, 2016)

Çin Deniz Kuvvetleri ise, 2015 yılında yayımlanan Askeri Strateji belgesinde stratejik caydırıcılık, karşı saldırı, denizde manevra, denizde müşterek harekât, bütüncül savunma ve destek gibi geleneksel savaş görevlerini öne çıkaran bir yaklaşım sergilemektedir. Savaş dışı deniz harekâtının mevcut modernizasyon yetenekleri ile karşılanacağına vur-gu yapması, afet yardımı, deniz ulaştırmasının ve deniz aşırı menfaatle-rin korunması ile deniz işbirliğine katılım konusundaki tutumunu ifade etmektedir. Deniz haydutluğu ile mücadele harekâtına katılımı, Çin’in deniz aşırı görevlendirme harekât tecrübesini artırma ve deniz ulaştırma yollarının korunmasına önem atfettiğini göstermektedir. (Bekkevold & Bowers, 2016, pp. 241-261)

Çin ve ABD’nin bölgede artan varlığı nedeniyle, geleneksel gö-revleri odağına alan Hindistan Deniz Kuvvetleri ise, deniz güvenliği, deniz ulaştırma yollarının korunması, insani yardım/felaket yardımı konusundaki yaklaşımını 2007 tarihli Denizleri Kullanma Özgürlüğü: Hindistan Deniz Stratejisi dokümanında ortaya koymakta, kısıtlıda olsa gelişen dünya görüşü ve küresel çıkarlar doğrultusunda artan oranda katılımı öngörmektedir.

Deniz Güvenlik Kuvvetleri

Dünya ticaret sistemi ve uluslararası denizde düzene tehditler, bu alanda Deniz Kuvvetleri, Sahil Güvenlik ve diğer kolluk kuvvetlerinin işbirliğini zorunlu kılan mahiyet ve azamettedir. Bu işbirliği, denizde düzenin sağlanmasının yanı sıra ülkeler arasında işbirliği geliştirilmek-tedir.

1990’lı yıllardan sonra deniz düzen ve güvenliğin sağlanması, deniz kuvvetlerinde ayrı olarak sahil güvenlik unsurlarının gelişmesi


sonucunu doğurmuştur. Malezya ve Vietnam sahil güvenlik kurmuş, Japonya, Güney Kore ve Tayvan mevcut güvenlik unsurlarını geliştir-miştir. Geleneksel olarak deniz güvenlik kuvvetlerine atfedilen görev-ler, esas olarak deniz egemenlik alanlarının korunması ve denizde ulu-sal kanunların uygulanmasını kapsamaktadır. Son yıllarda artan deniz çevresel farkındalığı ve denizlerde artan yasadışı faaliyetler sonucunda bu rolleri ve vüsatı genişlemiş; deniz gözetleme ve karakol, açık deniz kaynaklarından istifade edilmesi, balıkçılık alanlarının korunması, ara-ma kurtarma, madde ticareti ve deniz haydutluğu ile mücadele, yaşa dışı göç faaliyetlerini kapsama almıştır. Bu işlev alanında faaliyetler, esas olarak bir kolluk kuvveti olarak sahil güvenlik sorumluluk alanına girmekle beraber, gerektiğinde deniz kuvvetleri güçlü bir destek unsuru olarak kullanılmaktadır. Bugün, sahil güvenlik unsurlarının deniz yetki alanlarının dışında da kullanımı envanterdeki gemi büyüklüğü ve yete-neklerin artırılması sonucunu doğurmaktadır, Japon ve Singapur Sahil Güvenlik gemileri buna örnek olarak sayılabilir. Günümüzde özellik-le, Doğu Çin ve Japon Denizindeki egemenlik ihtilaflarında ülkeler tercihen kolluk yetkisi ve düşük profilli tehdit olarak kabul edilmesi nedeniyle sahil güvenlik veya diğer deniz kolluk kuvvetlerini kullan-maktadır. ABD, deniz güvenlik görevleri için savaş gemilerinde sahil güvenlik personeli istihdam etmektedir. (Bekkevold & Bowers, 2016)

Ülkelerin deniz güvenlik kuvvetleri, milli önem ve öncelikler doğ-rultusunda şekillenmekte, bu işlev sadece deniz veya sahil güvenlik ve diğer deniz kolluk kuvvetleri tarafından yerine getirileceği gibi, görev ve paylaşımının yapıldığı hibrit modellerde uygulanmaktadır. Fransa, Portekiz ve Brezilya gibi bazı Güney Amerika ve Avrupa ülkeleri ile Yeni Zelanda, Brunei ve Sri Lanka gibi küçük ülkelerde bu sorumluluk yalnız deniz kuvvetleri tarafından Mikronezya, Mauritus ve GKRY’de sadece sahil güvenlik tarafından üstlenilmektedir. Portekiz, okyanus yönetimi ve politikasının savunma bakanlığı ve deniz kolluk görevleri-nin deniz kuvvetleri tarafından yürütüldüğü uç ve iyi bir örnektir.

Müstakil bir kurum olarak sahil güvenlik unsurlarına sahip ülkeler-den; ABD, Japonya ve Hindistan sahil güvenlik kuvvetleri açık deniz-lerde kolluk görevlerini icra eden ve barış zamanı savunma bakanlığı-


na bağlı olmayan yetkin unsurlardır. Çin’de 2013 yılında deniz kolluk görevi icra eden beş unsur bir teşkilat altında birleştirilmiştir. Güney Kore, Filipinler, Singapur, Malezya, Vietnam, Kanada, Almanya da ayrı deniz kolluk kuvvetlerine sahip ülkelerdendir. Sahil güvenlik ve deniz kuvvetleri arasında sorumluluk paylaşımı yapılan hibrit modeli uygula-yan ülkeler arasında İngiltere ve Avustralya sayılabilir. Norveç’te sahil güvenlik deniz kuvvetlerine bütünleşik bir yapıdadır. (Bateman, 2016, pp. 261-283)

Teorik Temelde Deniz Güvenlik Ortamına Bakış

Deniz ortamına yönelik geleneksel realist yorumlar; Çin’in bir ekonomik ve deniz gücü olarak yükselişi ve ABD’nin odağını Asya-Pa-sifik’e kaydırması temelinde yeni deniz kuvveti dengesi ve rekabetine odaklanmakta ve yukarıdan aşağı yapısal değişimi esas almakta, aşağı-dan yukarı denizde düzene yönelik tehdit/riskleri, bu alandaki etkile-şim, işbirliği ve çatışmayı ikinci plana atmaktadır.

Liberalist yaklaşımda ise; denizlerden adil ve hakkaniyetli fay-dalanma ve paylaşım için kollektif bir kamu düzeninin ve uluslararası düzenlemelerin gelişmekte olduğu, bu bağlamda son dönemde ulusla-rarası hukukun deniz kuvvetlerini birbirinden ayrı/uzak tutarak deniz harplerini önleyen bir kurallar dizisinden ülkeleri ortak amaçlar doğrul-tusunda bir araya getiren ve denizde kooperatif güvenliği kolaylaştıran bir yeni çerçeveye evirildiğine işaret etmektedir. Bu çalışmalar daha çok teknik düzenlemeler ve şeklî uluslararası hukuk üzerine yoğunlaş-maktadır. (Kraska & Pedroza, 2013)

Soğuk savaş sonrasında, liberal uluslararası düzenin tesis edilmesi, küreselleşme ve UNCLOS’un uygulamaları çerçevesinde deniz kuv-vetleri geleneksel savaş görevleri yerine, seferi görev harekâtı, insani yardım, felaket yardımı ve deniz güvenliği görevlerine yönelmiştir. An-cak, Rusya Federasyonunun Kırım’ı ilhakı ve Çin’in yükselişi sonrasın-da geleneksel görevlere dönüşün izlerini görmek mümkündür.


Günümüzde Çin’in bir ekonomik ve askeri güç olarak yükselişi, ABD’nin güç odağını Asya-Pasifik’e kaydırması, Arktik deniz ulaş-tırma yollarının açılması, Rusya’nın saldırgan politikaları denizlerde güç ve ekonomik mücadelenin artacağına işaret etmektedir. Bu deniz-lerin artan oranda büyük güçlerin güç mücadelesine sahne olacağını ve sonuçta denizde uluslararası düzeni etkileyeceğini göstermektedir. Bu durum, 2002’deki ABD Milli Strateji Belgesinde uluslararası gü-venlik ortamı, “ulus devletin öne çıktığı 17’inci yüzyıldan bu yana büyük güçlerin devamlı savaşa hazırlanmak yerine barış içinde rekabet ettiği bir zaman” olarak tanımlanırken 2015 belgesinde ise “ekonomik güç dengesinin değişmesinin büyük güçlerin ilişkilerini de etkileyeceği” vurgusu öne çıkmaktadır. Değişen dünya düzeninde, gezegenimizin ve okyanusların fiziki geleceğine yönelik tehdit/risklere karşı ortak eylem planı geliştirilmesinde, ABD’nin ekonomik gerekçe-lerle Kyoto Protokolünü imzalamaması ve Paris İklim Anlaşmasında çekilmesi gibi, büyük zorluklar yaratmaktadır. Büyük güç rekabetinin düşük öncelikli tehdit/risklerle mücadeleyi geri plana atması işbirliğini zorlaştırmaktadır. Böyle bir dönemde deniz güvenliğine yönelik kolek-tif bir söylemin oluşturulması, ülke deniz kuvvetleri ve sahil güvenlik unsurlarını bir araya getiren uluslararası terörizm ve deniz haydutluğu ile mücadelede olduğu gibi, önem ve öncelik arz etmektedir. (Bekke-vold & Till, 2016)

Türkiye’de Deniz Güvenliği

Diğer ülkelerde ve uluslararası arenada deniz güvenliği konusun-daki kavramsal ve politika oluşturma çalışmalarına değindikten sonra; Türkiye’de bu konu hangi aşamamadır sorunsalı cevaplanabilir. 1984 yılında Başbakanlığa bağlı olarak teşkil edilen Denizcilik Müsteşarlığı, 2011 yılında Ulaştırma Bakanlığının Ulaştırma, Denizcilik ve Haber-leşme Bakanlığına dönüştürülmesi ile lağıv edilmiştir. Adında “Deniz-cilik” olsa da bu bakanlığın kuruluşu ilave bir katma değer yaratmamış, denizcilik faaliyetlerinin koordinasyonu ve temsili doğal olarak müs-teşarlık seviyesinin altına inmiştir. 10 Temmuz 2018’de Cumhurbaş-


kanlığı hükümet sistemine geçilmesi ile bu bakanlığında adı Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı olarak değiştirilmiştir. Denizcilikle ilgili birimler merkezde üç genel müdürlük ve bağlı kuruluş olarak Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğünü kapsayacak şekilde kara ve demiryollarından so-rumlu genel müdürlük ve bağlısı anonim şirketleri kapsayacak şekilde bir bakan yardımcısına bağlı olarak teşkilatlandırılmıştır. (TCCB, 2018) Genel Müdürlüklerin görev ve sorumluluklarında “Deniz Güvenliği” münhasıran zikredilmemekte, “deniz taşımacılığını ve ticaretin olum-suz etkileyen her türlü risk ve faaliyetin önlenmesine yönelik çalışma yapmak, tedbirler almak…” şeklinde olası risk ve tehditler kapsanmak-tadır. Bu yapıda, denizcilik faaliyetlerine bir üst makamca odaklanıl-masına ve özgünleştirilmesine imkân sağlayacak bir organizasyon ola-mamıştır.

Cumhurbaşkanlığı bünyesinde farklı bakanlıklar ve kurumların so-rumluluk alanlarına giren konularda politikalarını oluşturma ve tavsiye-lerde bulunmak için oluşturulan politika kurulları arasında da, münha-sıran denizcilikle ilgili olanı bulunmamaktadır, “denizcilik” ve “deniz güvenliği” konuları mevcut politika kurulları sorumluluk alanları için-de de zikredilmemekte ve kapsanmamaktadır.

Denizcilik faaliyetlerinin koordinasyonu için 1996 yılında oluş-turulan Uluslararası Denizcilik Forumları Koordinasyon Komisyonu, 2013 yılında Denizcilik Koordinasyon Komisyonuna2 dönüşmüştür. Yılda dört olağan toplantı yapması öngörülen komisyon, 1996 yılından bu yana denizcilik alanındaki birçok faaliyetin eşgüdümünün yapıldı-ğı, görüş alışverişinde bulunulduğu ve ülke görüşü oluşturulduğu bir mecra olmuştur.3 Tüm denizcilik faaliyet alanlarının yanı sıra “deniz 2 2 Ağustos 2013 Denizcilik Koordinasyon Komisyonu Yönetmeliği, sayı 28726. Md.1

Bu Yönetmeliğin amacı, denizcilik iş ve hizmetlerine yönelik faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlar arasındaki müşterek konularda, eş güdüm tesis etmek ve ulusal denizcilik politikasına uygun olarak deniz kirliliği, seyir emniyeti, denizde güvenlik, can ve mal emniyeti ve deniz turizmi faaliyetleri ile denizcilik iş ve hizmetlerinin teknik, ekonomik ve hukuki boyutlarına ilişkin uluslararası kuruluşlar tarafından yapılan çalışmaların etkili ve verimli bir şekilde izlenmesi, uluslararası gelişmelerin ve programların denizcilik sektörüne yansıtılması, bu çalışmaların takip edilmesi ve bu kapsamda koordinasyon sağlanması için Denizcilik Koordinasyon Komisyonunun oluşturulmasıdır.

3 Komisyon, Bakanlık Müsteşarı veya Bakanlık Müsteşarının bulunmaması halinde en az


güvenliği ”de, bu komisyonun işlev alanlarının birisi olarak yer almak-tadır. (UDHB, 2013)

Türkiye’de de denizcilik alanında münhasıran sorumlu bir ba-kanlık olmamasına rağmen, deniz güvenliği alanındaki düzenlemeler büyük oranda milli mevzuata yansıtılmış, ilgili kurumlar arasında ko-ordinasyon ve işbirliği mekanizmaları oluşturulmuş, ilgili kurumlar tarafından ihtiyaç duyulan yetenekler geliştirilmiş/geliştirilmesine yö-nelik süreçler başlatılmıştır. Gemi ve liman güvenliğine yönelik ulusal ve uluslararası kuralların uygulanmasına yönelik ülkemizde Denizcilik Müsteşarlığı yetkilendirilmiştir. (Gürdeniz, 2013)

Bu bağlamda, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından Ulaşan ve Erişen Türkiye 2018 adlı dokümanda Seyir Emniyeti ve Deniz Gü-venliğine yönelik olarak; Türk Boğazları Gemi Trafik Hizmetleri Sis-temi (TBGHT), Otomatik Tanımlama Sistemi (OTS), Gemilerin Uzak Mesafeden Tanımlanması ve İzlenmesi Sistemi (LRIT), Yerel Trafik Kontrol Merkezleri Uluslararası Gemi ve Liman Tesisi Güvenlik Kodu (ISPS CODE) uygulamaları kapsamında gemi güvenlik planları ve sahil tesisi güvenlik değerlendirmelerinin onaylandığı, Gemi Trafik Yönetim Sistemi ile İzmit/İzmir/Mersin ve KKTC Gemi Trafik Hizmetleri Sis-temlerinin hayata geçirildiği hususları yer almaktadır. Bu sistemlerle, deniz güvenliğine yönelik altyapı ve düzenlemelerin gerçekleştirildiği söylenebilir. (UDHB, 2018)

Ancak UDHB 2017-2021 Stratejik Planında, 2018 Yılı Performans Programında Strateji Belgesi ve Denizcilik Eylem Planının da yer al-

Müsteşar Yardımcısı düzeyindeki bir yetkilinin başkanlığında; Avrupa Birliği Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı, Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı, denizcilik fakültelerini temsilen Yükseköğretim Kurulu, Hazine Müsteşarlığı, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, İstanbul ve Marmara, Ege, Akdeniz, Karadeniz Bölgeleri Deniz Ticaret Odası, Mersin Deniz Ticaret Odası ve Bakanlık ana hizmet birimleri olan Deniz ve İç sular Düzenleme Genel Müdürlüğü, Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü, Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Düzenleme Genel Müdürlüğü, Tersaneler ve Kıyı Yapıları Genel Müdürlüğü, Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü tarafından görevlendirilecek karar alma yetkisini haiz en az genel müdür yardımcısı veya muadili birer yetkiliden oluşur.


masına rağmen Denizcilik veya Deniz Güvenliğine yönelik bir siyasa, vizyon veya strateji belgesi üretilememiştir. (Ulusal Geniş bant Strate-jisi ve Ulusal Siber Güvenlik Strateji ve Eylem Planları hazırlanmıştır.) Deniz güvenliği alanında Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı 2018 faaliyet raporunda yer alan en önemli faaliyet ise Deniz Kuvvetleri Komutanlığı uhdesinde Çok Uluslu Deniz Güvenliği Mükemmeliyet Merkezi Ko-mutanlığının koordinasyonunda “EXER MARSEC-2018” 05-09 Ka-sım 2018 tarihleri arasında Gölcük Donanma Komutanlığında icra edi-len tatbikattır. Ayrıca, 2018 yılı performans programında yer alan deniz güvenlik eğitimlerinin tek merkezde yapılması hedefi bağlamında, İs-tanbul Teknik Üniversitesi Denizcilik Fakültesi kurulan Deniz Güven-liği Eğitim Merkezi bu alanda atılan önemli bir adımdır. Bu merkezde, STCW Deniz Güvenliği Eğitici Eğitimi sertifikasyonu da yapılmakta-dır. Ülkemizdeki çeşitli denizcilik fakültelerinde deniz güvenliği eği-timleri artık konu kapsam dâhilinde kapsamında programlanmaktadır.

Milli Savunma Üniversitesi bünyesindeki okul ve enstitülerde de-niz güvenliğine yönelik bir oluşum bulunmamaktadır. (MSÜ, 2019) Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi yapısındaki fakülte ve yükse-kokullarda ise Deniz ve Denizcilik Bilimleri Bölüm Başkanlıkları ku-rulmuş, enstitü bünyesinde yetkin bir programa sahip Deniz Emniyeti ve Güvenliği Ana Bilim Dalı teşkil edilmiş ve Deniz Emniyeti ve Gü-venliği Tezli Yüksek Lisans Programı açılmıştır. Ayrıca, henüz kadro-ları münhal olmakla birlikte, akademi bünyesinde Denizcilik Araştırma Merkezi kurulmuştur. Bu oluşumların, deniz güvenliği alanında önemli bir akademik boşluğu gidereceği değerlendirilmektedir. (JGSA, 2019)

Ankara Üniversitesi bünyesinde kurulan Deniz Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin de deniz güvenliği alanında gelişmekte olan uluslararası hukuku, özgün bir alt olarak ele almasının faydalı olacağı değerlendirilmektedir. KKTC’de de Bahçeşehir Üniversitesi bünyesin-de benzer bir merkez faaliyet göstermektedir.

Deniz güvenliği konusunda Türkiye’de yetkin kurumların başında gelen Sahil Güvenlik Komutanlığının 1982 tarihli Sahil Güvenlik Ko-mutanlığı Kanunu’nda doğrudan deniz güvenliği ifadesi yer almamakla


beraber, genel anlamda görev ve sorumluluk kapsamında, bu alanda-ki tehdit/risklerle mücadele işlevleri yer almaktadır. (TBMM, 1982) 2016 tarihli Sahil Güvenlik Komutanlığı Teşkilatı, Görev ve Yetkileri Yönetmeliğinde sorumluluk alanı olarak mavi vatan ABD’nin deniz ortamı tanımında olduğu gibi ayrıntılı olarak betimlenmekte münha-sır ekonomik bölge, arama kurtarma sahası ve dolaylı olarak kıta sa-hanlığını kapsayacak şekilde), denizde düzenin sağlanmasına yönelik görevler; deniz güvenliği ve deniz emniyetinin sağlanması, uluslarara-sı suçla mücadele ve kaçakçılığın önlenmesine, çevre korunmasına ve Su Ürünleri Kanunu’na ilişkin görevler içinde kapsanmaktadır. (SGK, 2018) Ayrıca, Sahil Güvenlik Komutanlığı’nın 2018 tarihli 2019-2023 Stratejik Planı ise kanun ve yönetmelik temelinde bir strateji ortaya koymakta, öncelikle kolluk, güvenlik ve denizcilik olmak üzere üç ana faaliyet alanı altındaki deniz emniyet ve güvenliğinin sağlanması ile de-niz kaynaklarının ve çevresinin korunması kapsamında cari yürütmeye ve geleceğe yönelik stratejik amaç ve hedefler ile performans göster-geleri doğrultusunda kuvvet geliştirme yaklaşımı ortaya konmaktadır. Vizyonunda “deniz güvenlik ve emniyeti sağlamak, ulusal çıkarları, çevreyi ve doğal kaynakları korumak” olarak ifadesi, deniz güvenli-ğinin nasıl sahiplenildiği olumlu anlamda göstermektedir. (SGK, 2018) Sahil Güvenlik Komutanlığının geçmiş ve cari uygulamaları da bunun somut göstergesi olarak malumun ispatıdır.

YÖK Tez Merkezi Veri Tabanının da dizininde deniz güvenliği bulunan 32 lisansüstü tez tespit edilmiştir. Başlığında “deniz güven-liği” içeren tezlerde, deniz güvenliği ve deniz emniyeti kavramlarının değişimli olarak kullanıldığı, çalışmaların genel bir literatür taraması ve durum tespiti niteliğinde olduğu ve alana bir yenilik getirme ko-nusunda yetersiz kalmakla beraber, umut verici bir gelişmedir. (YÖK, 2019) Aynı zamanda, bu disiplin alanında akademik çalışma yapılması ihtiyacına işaret etmektedir.

Deniz Kuvvetleri Komutanlığının, deniz güvenliğine bakışı 1997 ve 2015 yıllarında yayımlanan Deniz Kuvvetleri Strateji belgeleri esas alınarak incelenmiştir. Türk Silahlı Kuvvetleri’nde bir ilk olan ve hâli-


hazırda emsali olmayan bu strateji belgeleri iç ve dış kamuoyuna açık olarak yayımlanmıştır.

1997 yılında yayımlanan Açık Denizlere Doğru Türk Deniz Kuv-vetleri Strateji Belgesi, henüz deniz güvenlik kavramının gündemde olmadığı bir soğuk savaş sonrası dönemde, mevcut risk ve tehditler pa-ralelinde deniz ulaştırmasının korunması, madde kaçakçılığı ve terörle ile mücadele kolluk kuvvetlerine destek, uluslararası sorumluluk bağla-mındaki insani yardım harekâtı gibi görevleri içermektedir. Bu bağlam-da bütüncül yaklaşım ile ulusal ve uluslararası aktörlerle koordinasyon ve işbirliğini öngörmektedir. (Dz.K.K., 1997)

Edinilen tecrübeler ve değişen güvenlik ortamı çerçevesinde geliş-tirilerek yayımlanan 2015 Türk Deniz Kuvvetleri Strateji Belgesi ise, deniz güvenliğine yönelik tehdit ve riskler kapsamlı olarak yer almak-ta, ulusal ve uluslararası alanda aktörler arasında işbirliği önem ve ge-rekliliği vurgulanmaktadır. Münhasıran deniz güvenlik harekâtı Deniz Kuvvetlerinin icra edeceği görev türlerinden biri olarak yer almaktadır. Bünyesinde teşkil ettiği Çok Uluslu Deniz Güvenliği Mükemmeliyet Merkezi bu alanda anlayış birliğinin tesis edilmesinde ve kurumlar ara-sı eşgüdümün sağlanmasında önemli bir role sahiptir. (TNFC, 2016)

Türk Deniz Kuvvetleri, soğuk savaş dönemi sonrasında, deniz gü-venliği alanında birçok ulusal ve uluslararası faaliyeti etkinlikle icra etmiştir. Bölgesel olarak, Karadeniz ve Akdeniz’de deniz güvenlik ha-rekâtı başlatmış, koordinasyon merkezleri oluşturmuştur. Türk Deniz Kuvvetleri, deniz güvenliği alanındaki faaliyetlerini, özellikle 15 Tem-muz menfur darbe girişimi sonrası bünyesindeki FETÖ mensuplarının temizlenmesini müteakip, etkin biçimde artırarak sürdürmektedir. Özel-likle, Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanlarında milli menfaatlerimizin korunmasında diğer deniz gücü unsurlarıyla beraber etkin faaliyetler icra etmektedir. Bu bağlamda, Eylül 2011’de GKRY’nin ilan ettiği 12 numaralı parsel ABD menşeli Noble Energy şirketinin Homer Ferring-ton sondaj platformunun çalışmasını zamanın dinamikleri çerçevesinde engelleme kararlılığı göstermeyen Türkiye’nin, Şubat 2018’de İtalyan ENI Şirketinin 3 numaralı parselde SAIPEM 12000 sondaj platformu


engellemesi gelinen aşamayı gösteren örnek bir uygulamadır. Ayrıca, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de ilan ettiği parseller ile Eylül 2011’de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile yapılan Kıta Sahanlığının Sınır-landırılması Anlaşması sonrasında KKTC’nin ilan ettiği sahalarda icra edilen sondaj faaliyetlerine verdiği gelinen destek önemle üzerinde du-rulması gereken bir konudur. Deniz Kuvvetlerinin, özellikle Doğu Ak-deniz’de, icra ettiği deniz güvenliği faaliyetlerine tüm ulusal deniz gücü paydaşları tarafından destek verilmesi ve buna yetkin deniz kuvvetinin geliştirilmesine öncelik verilmesi gerekmektedir.

Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Bünyesinde teşkil ettiği Çok Uluslu Deniz Güvenliği Mükemmeliyet Merkezi, ulusal ve uluslararası deniz güvenlik alanında anlayış birliğinin tesis edilmesinde ve kurumlar arası eşgüdümün sağlanmasında önemli bir role sahiptir. Merkez, deniz gü-venlik alanında ulusal ve uluslararası tatbikatlara katılmakta, çalışma toplantıları ve kurslar düzenlemekte, çeşitli ulusal ve uluslararası top-lantılara düzelmekte ve iştirak etmektedir. Ulusal düzlemde bir eşgü-düm faaliyeti icra etmektedir. Bu manada, Çok Uluslu Deniz Güvenliği Tatbikatı-2018 ve Deniz Güvenliği Rejimi 2019 Yuvarlak Masa Top-lantısı güncel örnek faaliyetlerdendir. Yakın zamanda, merkezin NATO sertifikasyon sürecini tamamlaması planlanmaktadır. (MARSECCOE, 2019)

Sonuç Yerine

Sonuç olarak, ulusal ve uluslararası güvenlik literatürüne giren de-niz güvenlik kavramının getirdiği değişimin ulusal yapıya adaptasyon ve uygulama sürecinde gereken düzenleme ve faaliyetler yetkin olarak yürütülmektedir. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının, Deniz Kuvvetle-ri Komutanlığının ve Sahil Güvenlik Komutanlığı yayımladığı strateji belgeleri, deniz güvenliğine yönelik özellikle askeri alanda kalan ulusal ve uluslararası görev ve sorumluluk alanlarını, geliştirilmesi gereken yetenekleri ile kuvvet yapısını ve uygulanacak faaliyetleri kapsamlı olarak içermekte, geliştirilen politika ve strateji çerçevesinde alanda


yapılan uygulamalar eşgüdümlü ve etkin olarak yürütülmektedir. Bu alanda, özellikle Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanlarında doğal gaz arama çalışmaları kapsamında, gerek KKTC’nin gerekse Türkiye’nin uluslararası hukuktan doğan hak ve menfaatlerinin korunmasına yöne-lik faaliyetler örnek teşkil etmektedir.

Bununla birlikte; (1) denizciliği gelişmiş ülkelerde olduğu gibi de-nizcilik alanındaki tüm aktörleri ve faaliyetleri kapsayacak bir Denizci-lik Siyasası ve Deniz Güvenliği Strateji Çerçeve Belgesi yayımlanma-sı, (2) Deniz Güvenliğine yönelik olarak Cumhurbaşkanlığı Denizcilik Politika Kurulu/Deniz Güvenliği Koordinasyon Kurulu benzeri üst dü-zeyli eşgüdüm mekanizmalarının geliştirilmesi, (3) bu alanda akademik çalışmalar yapacak kurumların/merkezlerin kurulması/geliştirilmesi/teşvik edilmesi, ulusal ve uluslararası arenada milli tutumumuzu içe-ren yayın yapılması, (4) Ankara Üniversitesi bünyesinde kurulan Deniz Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin deniz güvenliği alanında gelişmekte olan uluslararası hukuk düzenlemelerini ve uygulamaları-nı konu kapsam dâhiline alması, (5) bunun yanı sıra, diğer ülkelerin ve çok uluslu kuruluşların deniz güvenliği alanındaki uygulamalarının deniz alaka ve menfaatlerimize halel getirmemesi yönüyle hassasiyetle takip edilmesi, (6) ilgili uluslararası örgütlerde yetkin üst düzeyli temsil sağlanması, bu kurumlardaki gelişmelere ve çalışmalara ulusal eşgü-dümlü, zamanlı ve yerinde karşılık/katkı verilmesi, (7) deniz güvenliği faaliyetlerine tüm ulusal deniz gücü paydaşlar tarafından destek veril-mesi, (8) yetkin deniz (güvenlik) kuvvetinin geliştirilmesinin öncelik-lendirilmesi ivedilikle uygulamaya geçirilmesi gereken konular olarak öne çıkmaktadır.


Kaynakça

Skram, A.-I. & Gade, J. G., 2016. The Role of Coast Guards in Confl ict Ma-nagement: The Norwegian Experience. %1 içindeInternational Order At Sea How It is Maintained How It is Challenged. basım yeri bilinmiyor:-Palgrave Macmillan.

ACCOBAMS, tarih yok ACCOBAMS. basım yeri bilinmiyor:yazarı bilinmiyor

Anon., 2019. [Çevrimiçi] Available at: https://www .globalsecurty .org/mltary/world/thaland/nav-y-ntro.htm

Anon., 2019. Encyclopedia Britannica. [Çevrimiçi] Available at: https://www.britannica.com/place/Spain/Climate

Anon., 2019. Eurofish. [Çevrimiçi] Available at: https://www.eurofish.dk/spain

Anon., 2019. GlobalSecurity.org. [Çevrimiçi] Available at: https://www.globalsecurity.org/military/world/europe/de-shipbuilding.htm

Anon., 2019. Nations Encyclopedia. [Çevrimiçi] Available at: https://www.nationsencyclopedia.com/Americas/Cana-da-ECONOMY.html

Anon., 2019. SpainExchange. [Çevrimiçi] Available at: https://www.studycountry.com/guide/CA-climate.htm

Australia, M., 1989. Australia’s Strategic Planning in the 1990s. [Çevrimiçi] Available at: http://www.defence.gov.au/SPI/publications/Australi-as-Strategic-Planning-1990s.pdf [Erişildi: 18 May 2019].

Baker, D. P., 2012. The South African Navy and Maritime Security. Naval War College Review, 65(2 Spring).

Bateman, S., 2016. Managing Maritime Affairs: The Contribution of Maritime Security Forces. %1 içindeInternational Order At Sea How It is Mainta-ined How It is Challenged. basım yeri bilinmiyor:Palgrave Macmillan.

Bateman, W. S. & Sherwood, R. T., 1993. Mariime Power and Australia. Aust-ralian Defence Force Journal, pp. 9-21.


Bekkevold, J. I. & Bowers, I., 2016. A Question of Balance: Warfighting and Naval Operations Other than War. %1 içindeInternational Order At Sea How It is Maintained How It is Challenged. basım yeri bilinmiyor:Palg-rave Macmillan.

Bekkevold, J. I. & Till, G., 2016. Conclusion: International Order at Sea in the 21st Century. %1 içindeInternational Order At Sea How It is Maintained How It is Challenged. basım yeri bilinmiyor:Palgrave Macmillan.

Bowers, I., 2014. The Republic of Korea and Its Navy: Perceptions of Security and the Utility of Seapower. The Journal of Strategic Studies, 37(3), p. 442–464.

Bowers, I., 2014. The Republic of Korea Navy – A “Big” Small Navy’. %1 içindeSmall Navies Strategy and Policy for Small Navies in War and Pe-ace. basım yeri bilinmiyor:Routledge.

Branciforte, A. B., 2012. The Commanders Respond: Italian Navy. Proceedin-gs, March.

Bueger , C. & Edmunds, T., 2017. Beyond Seablindness: a New Agenda for Maritime Security Studies. International Affairs, 6(93), pp. 1293-1311.

Bueger, C., 2015. What is Maritime Security. Marine Policy, Issue 53, pp. 159-64.

CBD, tarih yok Convention on Biologic Diversity. basım yeri bilinmiyor:ya-zarı bilinmiyor

Cernushi, E. & O’hara, V. P., 2013. Fleet Review-Italy: A Well Balanced For-ce in Time of Crisis. %1 içindeSeaforth World Naval Review . Barnsley U.K.: Seaforth Publishing.

Communique, N., 2011. Financial and Economic Data Relating to NATO De-fence, Brussels: NATO Press Office.

DHO, 2010. Oramiral Vural Beyazıt ile Söyleşi. Pusula, Aralık.Issue 69.

DTO, 2017. Statistics of Turkish Maritime Sector, İstanbul: İMEAK Deniz Ti-caret Odası.

Dz.K.K., 1997. Türk Deniz Kuvvetleri Açık Denizlere Doğru Stratejisi. Ka-sım.Cilt 6.


EU, 2000. NATURA 2000. basım yeri bilinmiyor:yazarı bilinmiyor

Forces, T. N., 2016. Turkish Naval Forces Strategy. İstanbul(Pendik): Printing Office of Turkish Naval Forces.

G.V.C.Naidu, tarih yok ASEAN NAvies in a Perspective-Part III. basım yeri bilinmiyor:yazarı bilinmiyor

Gade, J. G. & Hilde, P. S., 2016. NATO and Maritime Domain. %1 içindeInter-national Order At Sea How It is Maintained How It is Challenged. basım yeri bilinmiyor:Palgrave Macmillan.

Gilpin, R., 1981. War and Change in War Politics. New York: Cambridge Uni-versity Press.

Goverment, U., 2014. National Security for Maritime Security, London: UK Government.

Government, U., 2018. National Strategy for Maritime Security. London: UK Government.

Grove, E., 1990. The Future of Seapower. London: yazarı bilinmiyor

Gürdeniz, C., 2013. Hedefteki Donanma. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.

Gürdeniz, C., 2015. Mavi Uygarlık, İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.

H.Gimblett, R., 2018. The Transformation Era (1990-2010).

Heitman, H. R., 2013. The South African Navy : A Small Navy at Work. Mili-tary History Journal, June.16(1).

Hernandez, M., 2013. Dutch Hard Power : Choosing to Decline. National Se-curity Outlook, April.Issue 1.

Hollingsbee, T., 2019. The Royal Thai Navy-An Emerging Asian Maritime Power. Naval GAzing, 21 February.

Huebert, R., 2014. The Quest for a Canadian Naval Strategy 1991-2014 : Why it Matters. The Northern Mariner Canadian Military History, Sum-mer&Autumn.23(3&4).

IMO, 2003. International Ship&Port Facility Security Code and SOLAS Amendments 2002. 2003 dü. London: IMO.


IMO, 2008. IMO maritime security policy Background Paper. basım yeri bilin-miyor:yazarı bilinmiyor

IWCO, 1998. The Ocean Our Future. Camdridge UK: Cambridge UK.

Jacobs, K., 2005. South Korean Navy: Transformation To Provide New Capa-bilities. Naval forces, 26(5).

JGSA, 2019. Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlığı. basım yeri bilinmi-yor:yazarı bilinmiyor

Jones, R. W., 2001. Force Modernization Trends -India and Pakistan. basım yeri bilinmiyor, yazarı bilinmiyor

Kearsley, H. J., 1992. Maritime Power and the Twenty-first Century, Alders-hot: DArmouth Publishing Co..

Keser, U. & AK, G., 2016. Türkiye 2000’li Yıllarda Sorunlu Sularda Vaziyet: Adalar (Ege) Denizi’nde Sınırlar, Yasadışı Göç ve AB Sınır Yönetimi. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Aralık.1(2).

Koda, Y., 2010. The Emerging Republic of Korea Navy—A Japanese Perspec-tive. Naval War College Review, 63(2).

Kraska, J. & Pedroza, R., 2013. International Maritime Security Law. Leiden & Boston: Martinus Ninjoff.

Lee, S., 2013. Ships, Secuirty and Symbols: A Construtivist Explanation of South Korea’s Naval Build up. basım yeri bilinmiyor:The State University of New Jersey.

Lindberg, Michael; Daniel, Todd;, 2001. Brown-, Green- and Blue-Water Fle-ets: The Influence of Geography on Naval Warfare, 1861 to Present. West Point: Praeger.

Lombardi, B. & Ansell, B., 2018. Military Planning, Canada’s Strategic Interest and The Maritime Domain. Canadian Military Journal, Autumn.18(4).

MARSECCOE, 2019. Maritime Security Centre of Excellency. basım yeri bi-linmiyor:yazarı bilinmiyor

MFA, G., 2014. EU Maritime Security Strategy. basım yeri bilinmiyor:yazarı bilinmiyor

MILSOFT, 2014. The History of Turkish Defence Industry.


MOD, 2010. Australia’s Defence Policy, basım yeri bilinmiyor: Commonwe-alth of Australia.

MSÜ, 2019. Milli Savunma Üniversitesi. basım yeri bilinmiyor:yazarı bilin-miyor

NL, M., 2005. SUMMARY OF THE DEFENCE WHITE PAPER 2000. 10 5.

O’Reilly, G., 1999. GIBRALTAR: SOVEREIGNTY DISPUTES AND TER-RITORIAL WATERS. IBRU Boundary and Security Bulletin, pp. 66-81.

Örnek, Ö., 2016. MİLGEM’in Öyküsü. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.

Özbey, M., 2019. MİLGEM Projesi Nasıl Doğdu?. Yeni Deniz Mecmuasu, March, Issue 13, pp. 1-130.

Özlem Durgun, M. C. T., 2017. Savunma Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye. Sosyal Bilimler Dergisi, October, Issue 57, pp. 126-157.

Sakhuja, V., 2002. Pakistan’s Naval Strategy: Past and Future. Strategic Analy-sis, pp. 493-507.

Sezgin, Ş., 2009. Türkiye’de 1990-2006 Yılları Arasında Dış Ticaret -Ekono-mik Büyüme İlişkisi. Sosyal Bilimler Dergisi, pp. 175-190.

SGK, 2018. 2019-2023 Stratejik Plan. basım yeri bilinmiyor:yazarı bilinmiyor

SGK, tarih yok 2019-2023 Stratejik Plan. Ankara: yazarı bilinmiyor

SIPRI, 2018. Military Expenditure Database, Stockholm: Stockholm Interna-tional Peace Research Institute.

Stöhs, J., 2018. Into the Abyss? European Naval Power in the Post-Cold War Era. Naval War College Review, 71(3).

STRATFOR, 2012. The Geopolics of Thailand : A Kingdom in Flux. [Çevri-miçi] Available at: https://worldview.stratfor.com/article/geopolitics-thai-land-kingdom-flux [Erişildi: 16 May 2019].

Şen, F., 2006. Türkiye AB İlişkilerinin Beş Temeli ve AB ‘ye Olası Etkilerinin Tahmini veBu Çerçevede Türkiye’nin Tam Üyeliğinin, basım yeri bilinmi-yor: SPK Yayınları.


T.D.Potgieter, 2000. Maritime defence and the South African Navy to the can-cellation of the Simon’s Town agreement. South African Journal of Mili-tary Srudies, 30(2).

Tağmaç, A., 1998. Türkiye’nin Avrupa Birliğine Entegrasyon Sürecinde Deniz Ticaret Politikası. Ankara: Gazi Üniversitesi.

TBMM, 1982. Sahil Güvenlik Komutanlığı Kanun. Ankara: TBMM.

TCCB, 2018. Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Ka-rarnamesi 1. Ankara: yazarı bilinmiyor

Till, G., 2016. The Changing Dynamics of Seapower and Concepts of Batt-le. %1 içindeInternational Order At Sea How It is Maintained How It is Challenged. basım yeri bilinmiyor:Palgrave Macmillan.

Till, G., 2016. The Changing Dynamics Of Seapower And Concepts Of Batt-le. %1 içindeInternational Order At Sea How It is Maintained How It is Challenged. basım yeri bilinmiyor:Palgrave Macmillan.

Till, G., 2018. Seapower: A Guide for the 21st Century. fourth ed. New York: Routledge.

TNFC, 2016. Turkish Naval Forces Strategy. İstanbul(Pendik/İstanbul): Prin-ting Office of Turkish Naval Forces.

UDHB, 2013. Denizcilik Koordinasyon KOmisyonu Yönetmeliği. Ankara: ya-zarı bilinmiyor

UDHB, 2018. Ulaşan ve Erişen Türkiye. Ankara: Ulaştırma ve Altyapı Ba-kanlığı.

UNCLOS, 1998. Division for Ocean Affairs and the Law of the Sea. ThThe United Nations Convention on the Law of the Sea (A Historical Perspec-tive), New York: United Nations.

UNCTAD, 2018. Review of Maritime Transport 2018, New York: United Na-tions Publications.

UNCTADSTAT, 2019. United Nations Conference on Trade and Develpo-ment. [Çevrimiçi] Available at: https://unctadstat.unctad.org/CountryProfile/MaritimeProfi-le/en-GB/764/index.html


United Nations, 2008. Oceans and the Law of the Sea : Report of the Secretary Geenral, New York: UN General Assembly Document a/63/63.

WeatherOnline, 2019. Climate of Italia. [Çevrimiçi] Available at: https://www.weatheronline.co.uk/reports/climate/Italia.htm

Winebrake, J. J. a. J., 2008. The Impacts of Globalisation on Internatioanl Maritime Transport Activity: Past Trends and Future Perspectives. Gua-dalajara, yazarı bilinmiyor

WorldBank, 2017. World Bank Data On Goods Exports. basım yeri bilinmiyor, yazarı bilinmiyor

WorldBank, 2019. Economic Indicators, Washington, D.C.: World Bank.

WorldBank, 2019. Merchandise Trade (%GDP), Washington D.C.: World Bank.

WTO, 2019. World Trade Organisation. [Çevrimiçi] Available at: https://www.wto.org/english/res_e/statis_e/daily_update_e/trade_profiles/TH_e.pdf

YÖK, 2019. Ulusal Tez Merkezi. basım yeri bilinmiyor:yazarı bilinmiyor

Zysk, K., 2016. Maritime Security and International Order at Sea in the Arctic Ocean. %1 içindeInternational Order At Sea How It is Maintained How It is Challenged. basım yeri bilinmiyor:Palgrave Macmillan.

Documents

DENIZ GÜVENLIĞI: KAVRAMSAL GELIŞIMI, ULUSAL VE ... · Information Fusion Centre in Singapore. Deniz Güvenliği Kavramının Ortaya Çıkışı ve Evirilmesi Birleşmiş Milletler