İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Deniz Hukuku Anabilim Dalı

Deniz Ticareti Hukuku - 2015 / 1 -

16-17 / 2 / 2015

Tek, Çift ve II. Öğretim Lisans Dersleri

.

Giriş (2/30)

Beşinci Bölüm

DENİZ TİCARETİ SÖZLEŞMELERİ

• Ders Kitabı:

• Rayegân Kender / Ergon Çetingil / Emine

Yazıcıoğlu, Deniz Ticareti Hukuku, Temel

Bilgiler, Cilt I, 14. Baskı, İstanbul 4/2014, s. 139-

261.

Giriş (3/30)

• Sistematik Denemesi

• 1. Yatırım sözleşmeleri (Malik = Para Borçlusu)

• a) Gemi edinme sözleşmeleri: İnşa, satış, finansal kira

• b) İşletme ve koruma sözleşmeleri: örn. yakıt, sigorta, liman, tamir, gemi adamlarının iş sözleşmeleri

• 2. Kazanç sözleşmeleri (Malik = Para Alacaklısı)

• a) Zilyetliğin devri yoluyla: Kira, intifa

• b) Zilyetlik devredilmeden:

• aa) Taşıma: Eşya, yolcu, gemide yer tahsisi, taşıma sözleşmesi yapma hakkının devri

• bb) Diğer: örn. Kurtarma, inşaat, balıkçılık, petrol arama ve çıkartma, batık ve enkaz çıkartma.

Giriş (4/30)

• “Deniz Ticareti Sözleşmeleri” =

• 6762 sayılı (mülga) TTK:

• Eşya taşıma, Yolcu taşıma, Denizaşırı

satış, Deniz ödüncü

• 6102 sayılı (yürürlükteki) TTK:

• Kira, Zaman çarteri, Eşya taşıma, Yolcu

taşıma

• Ders kitabı: TTK sistematiği ve içeriği.

Gemi Kira Sözleşmesi (5/30)

§ 1. GEMİ KİRA SÖZLEŞMESİ

• Ders Kitabı:

• Rayegân Kender / Ergon Çetingil / Emine

Yazıcıoğlu, Deniz Ticareti Hukuku, Temel

Bilgiler, Cilt I, 14. Baskı, İstanbul 4/2014,

s. 141-117.

Gemi Kira Sözleşmesi (6/30)

• I. Uygulanacak Hükümler

• A) Milletlerarası Sözleşme: GKS için yok;

1993 RehinMS’de, gemilerin geçici bayrak

değişikliği kuralı var (TTK m. 941)

• B) Kanunlar İhtilâfı: Hukuk seçimi serbest

(MÖHUK m. 24 f. 1) - Uyg: İngiliz H yaygın

• Yoksa ağırlıklı edim: malikin yerleşim (iş)

yeri = Türkiye’de kayıtlı ise: Türk H →

Gemi Kira Sözleşmesi (7/30)

• C) Türk Hukuku: TTK m. 1119-1130

• 1. Sebep: 6762 s. mülga TTK m. 890 sorunlu

• 2. TTK’da yer: 1119 vdm.

• Ayrıca örn.: 1061 f. 2 (“donatan”), 1246 (zamanaşımı), 1320 (gemi alacağı), 1352 f. 1 b. (f) [deniz alacağı]

• 3. Sözleşme özgürlüğü: Borçlar H alanına özgü kurallar yedek →

Gemi Kira Sözleşmesi (8/30)

• Uygulama: “BARECON 2001” (BIMCO

yayımlıyor)

• TTK hazırlıklarında gözetildi!

• 4. Tamamlayıcı Hükümler:

• TTK Tasarısı hazırlanırken: 818 s. Mülga

BK → “adi kira hükümleri”

• TTK + 6098 s. TBK: → nitelikleri elverdiği

ölçüde “Genel Hükümler” (m. 299-338)

Gemi Kira Sözleşmesi (9/30)

• II. Tanımı ve Türleri

• A) “Kural” (TTK m. 1119 f. 1; TBK m. 299):

• Kiraya veren (“KV”)

• geminin kullanılmasını

• kira bedeli karşılığında

• Kiracıya (“KC”)

• belirli bir süre için

• bırakmayı (= zilyetliğin devri) üstlenir.

Gemi Kira Sözleşmesi (10/30)

• = Konusu:

• KV gemiyi kira karşılığında KC’ye bırakır

(= zilyetliğin devri);

• Çıplak (bare) = gemi adamı, yakıt,

kumanya vs. olmadan

• KC, mevzuat ve sözleşme ile çizilen

sınırlar içinde kullanma hakkı kazanır (TTK

m. 1125 f. 1).

Gemi Kira Sözleşmesi (11/30)

• Milletlerarası Uygulama:

• = Bareboat charter = çıplak gemi kirası

• = Leasing → (1) operational (= bareboat

charter) – (2) financial (= finansal kira)

• Türk Hukuku’na uygun: (a) (çıplak) gemi

kirası, (b) finansal kiralama

• Ayırıcı ortak özellik: zilyetliğin devri →

Nasıl?

Gemi Kira Sözleşmesi (12/30)

• B) “Diğer Tür” (TTK m. 1119 f. 2)

• Gemiyle birlikte

• “gemi adamlarını da kiracının emrine

verme (???)”

• TTK Komisyonu’nda derin görüş ayrılıkları

• = İş sözleşmelerinin devri

• UYG: YOK, çünkü İş Hukuku sorunları!

Gemi Kira Sözleşmesi (13/30)

• III. Tarafları ve Kurulması

• A) Taraflar

• Kiraya Veren (“KV”) = “Owners” = TTK m.

1119 f. 1 = TBK m. 299

• Kiracı (“KC”) = “Bareboat Charterers” =

TTK m. 1119 f. 1

• = İşleten = “Gemi İşletme Müteahhidi” =

“donatan sayılır” (TTK m. 1061 f. 2 c. 1)

Gemi Kira Sözleşmesi (14/30)

• B) Alt Kira Hakkı

• Yasadan ötürü YOK (bkz. TTK m. 1125 f. 1; farklı: TBK m. 322)

• Ama yedek kural niteliğinde.

• UYG: BARECON 2001 m. 22(a): yalnızca KV izniyle = KV sözleşmede yazılı izin vermişse, KC alt kira sözleşmesi yapabilir.

• Nitekim TTK’da bu sebeple “malik” yerine “KV” terimi kullanıldı.

Gemi Kira Sözleşmesi (15/30)

• C) Şekil

• Kurucu şekil şartı: YOK (TBK m. 12 f. 1)

• İspat şartı (HMK) =

• TTK m. 1120 f. 1:

• Gemi kira senedi (çarter partisi)

düzenlenebilir

• = BARECON 2001 (uygulamada yaygın).

Gemi Kira Sözleşmesi (16/30)

• IV. Sicile Şerh ve Geçici Bayrak Çekme

• A) Şerh (TTK m. 1121)

• Olanak: GKS, MGS’ye veya m. 941 f. 3

gereğince tutulan “liste”ye şerh edilebilir (f. 1)

• TUGS olmaz (TUGS Yönetmeliği m. 7)

• Yedek kural, aksi kararlaştırılabilir.

• Şerh = sonraki malikler, kiracının gemiyi GKS’ye

uygun kullanmasına izin vermek zorunda (f. 2);

MGS için tamam ama Geçici Bayrak Listesi (?!).

Gemi Kira Sözleşmesi (17/30)

• B) Geçici Bayrak Çekme (TTK m. 941 f.

2-3)

• “Türk gemisi” (= TTK m. 940) olmayan bir

gemi, TTK m. 940’ta sayılan kişilere

• En az bir bir yıl süreyle

• “Kendi adlarına işletilmek üzere bırakılmış”

(= uygulamada: kira sözleşmesi !) olursa

• Türk Bayrağı çekme hakkı verilebilir.

Gemi Kira Sözleşmesi (18/30)

• İzin makamı: UDH Bakanlığı

• Kayıt: Bakanlıkça tutulan özel bir “sicil”e (TTK m.

941 f. 3)

• Dikkat: “Sicil” değil, yalnızca “liste”

• Aynî haklar: asıl (kök) sicile kaydedilir (Dikkat:

MÖHUK m. 22 f. 2)

• Dikkat: TUGS’ye kayıtlı gemilerde de yurt dışına

kira yoluyla bayrak değişikliği mümkün.

• Neden bu işlemler yapılır?

Gemi Kira Sözleşmesi (19/30)

• V. Kiraya Verenin Borçları

• Kararlaştırılan tarihte ve yerde, denize

elverişli (TTK m. 932 f. 1) ve amaca uygun

hâlde teslim (TTK m. 1123 f. 1)

• Geminin ayıplarından doğan masrafları

ödeme (TTK m. 1124 f. 1).

Gemi Kira Sözleşmesi (20/30)

• VI. Kiracının Borçları

• Teminat: kararlaştırılmışsa → banka teminatı (“depozito”)

• Sefer (sigorta) sınırları içinde çalıştırma

• Denize, yola (TTK m. 932 f. 2) ve yüke elverişli (TTK m. 932 f. 3) hâlde bulundurma

• Olağan tamirata katlanma (TTK m. 1124 f. 3)

Gemi Kira Sözleşmesi (21/30)

• Sigortaları yaptırma (TTK m. 1126)

• Gemi adamlarının çalıştırılmasından doğan tüm

yükümlülükleri üstlenme (TTK m. 1127)

• 3. kişilerin KV’ye yönelik tüm istemlerini (TTK m.

1061 f. 2 c. 2) karşılama (TTK m. 1122 f. 1)

• Kararlaştırılan tarih ve yerde, teslim alınan hâlde

iade (TTK m. 1125 f. 2, m. 1129 f. 1); yoksa

cezai ödeme (m. 1129 f. 2).

Gemi Kira Sözleşmesi (22/30)

• Kira: Aylık peşin (TTK m. 1128 f. 1)

• Ödenmez: Gemi, ayıp sebebiyle 24

saatten fazla hareketsiz kalmışsa (m.

1124 f. 2)

• Güvence: Hapis hakkı (m. 1128 f. 2):

• KC’nin taşınırı ve kıymetli evrakı

• KC’nin navlun alacağı

• KC’ye ödenecek navlunu koruyan HH.

Gemi Kira Sözleşmesi (23/30)

• VII. Zamanaşımı

• Tüm GKS alacakları için:

• 1 yıl (TTK m. 1246 f. 1)

• Muaccel olduğu tarihten (f. 2).

VIII. Finansal Kiralama

Sözleşmesi (24/30)

• A) Yasal Düzenleme

• “E-FKK”: Finansal Kiralama Kanunu

• T: 10/6/1985, Sayı: 3226

• “Y-FKK”: Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu (m. 18-37)

• T: 21/11/2012, Sayı: 6361 (Yürürlük: 13/12/2012)

• Gerekçe: TBMM Yasama Dönemi: 24, Yasama Yılı: 2, Sıra Sayısı: 239 (1/601)

Finansal Kiralama Sözleşmesi

(25/30)

• Gerekçe E-FKK / Gerekçe Y-FKK m. 22:

• “Hukuki mülkiyet” → “Kiralayan” (“KL”)

• TBK ile uyum yok →

• KV: Genel Kira / KL: Finansal Kira

• “Ekonomik mülkiyet” → Kiracı (“KC”)

• Finansal kiralama =

• Finansman sağlamaya yönelik kira (m. 3 f. 1 b. [ç]).

Finansal Kiralama Sözleşmesi

(26/30)

• B) Taraflar

• KL: katılım bankaları, kalkınma ve yatırım

bankakları, finansal kiralama şirketleri (Y-

FKK m. 3 f. 1 b. [ç])

• KC: finansal kiralamayı kabul eden (Y-FKK

m. 3 f. 1 b. [ç])

• = İşleten = Gemi İşletme Müteahhidi =

“donatan sayılır” (TTK m. 1061 f. 2 c. 1).

Finansal Kiralama Sözleşmesi

(27/30)

• C) Konu (Y-FKK m. 3 f. 1 b. [ç])

• KC gemi seçecek veya kendi gemisini önerecek (yeni: “sale/lease-back”)

• KL satın alacak

• KL zilyetliği KC’ye bırakacak

• KC “kira bedeli” ödeyecek

• Sözleşme belli bir süreye yayılacak

• Satın alma hakkı tanınabilecek (m. 23).

Finansal Kiralama Sözleşmesi

(28/30)

• Ç) Şekil (Y-FKK m. 22)

• Yazılı (m. 22 f. 1 c. 1)

• Tescil (m. 22 f. 1 c. 2):

• MGS (TTK m. 940 KC hakkında işletilir, m.

22 f. 6)

• TUGS (Kanun m. 5, Yönetmelik m. 11)

• BLK (Y-FKK m. 22 f. 1 c. 2).

Finansal Kiralama Sözleşmesi

(29/30)

• D) Gemilerde Sorunlar

• 1. Malikin Sorumluluğu

• Örn. Petrol kirlenmesi, enkaz kaldırma

• Doğrudan gemi malikine yüklenen sorumluluklar → KL için sorun

• Tek çözüm: sigortalar

• 2. Deniz Alacakları (TTK m. 1352, 1353)

• Çözüm (?): Y-FKK m. 7 f. 4 (+ m. 5 f. 1[a])

Finansal Kiralama Sözleşmesi

(30/30)

• 3. Gemi Alacaklısının Kanuni Rehin Hakkı

• E-FKK m. 8 f. 2 = Y-FKK m. 22 f. 5: Tescilden

sonra 3. kişilerin eşya üzerinde kazandığı aynî

hak (?) KL’ye karşı ileri sürülemez →

• KL: “Gemi alacaklısı hakkı” olmaz → tartışmalar

• → Yargıtay: E-FKK m. 8 f. 2 GAH’ye engel değil

• = Gemi finansal kirasının sonu → yurt dışında

tescil çözümü

• Yeni: TTK m. 1320 = gemi alacakları azaltıldı.